| Wandelreportage | Engeland Met de Stour als gids door Het graafschap Kent in zuidoost Engeland wordt vaak ‘de tuin van Engeland’ genoemd. Zacht glooiende graanvelden en eindeloze boomgaarden wisselen elkaar af. Tom Langmans ging op pad langs de Stour en was onmiddellijk verkocht.

52 2/11 Graanschuur deren. Aan de Swinford Manor School schuilen Op het drukke marktpleintje van is het we onder een afdakje tot de regen wat minder even zoeken, voordat we aan het pittoreske kerk- wordt. Dan stappen we nog een tweetal kilome- je de eerste ‘reiger’ vinden, waarmee onze route ter langs de Stour verder naar Ashford waar we bewegwijzerd is. De deels in vuursteen gebouw- in de pub bij een appelcider op opklaringen blij- de Parish Church of St. Mary staat te pronken ven wachten. Een flauw zonnetje wint tenslotte in de zon en is de absolute blikvanger van het de strijd met de wolken. dorp. Er omheen ligt het kerkhofje met enkele onwaarschijnlijk oude graven en familietombes. Oudjes stappen moeizame toertjes rond de kerk. Het pad toont meteen zijn Jongeren scholen samen op het gras tussen de grafzerken, alsof ze vast een plekje voor later ware aard: links en rechts komen kiezen. We verlaten Lenham langs het kerkpad en stap- zien we tarwe, koolzaad, pen rechtstreeks de akkers op. The Stour Valley Walk laat meteen zijn ware aard zien. We lopen gerst en vlas. afwisselend door tarwe, koolzaad, gerst en vlas. De percelen zijn eindeloos groot en we prijzen ons gelukkig dat in Engeland de ‘Right of op privéterrein. Onze akkerpaden werden zelfs Met de Stour opnieuw als gids vatten we de laat- Way’ geldt. Deze wet geeft wande- speciaal gebaand, een meter breed en geen ste vijf kilometers aan naar Wye. Onderweg stap- laars het recht om onge- spiertje onkruid. Engeland, wandelland bij uit- pen we door pas gemaaide graanakkers. Van ver hinderd paden te stek! zien we een dertigtal duiven graan zitten pikken gebruiken, dat de dorsmachine achterliet. Als we dichterbij ook Stour Valley Walk komen, valt het ons op dat ze verdacht stil zit- De bron van de Stour ligt vlakbij het gezel- ten. Plots zien we een met stro gecamoufleerde lige dorp Lenham, de monding in de zee bij jager met geweer vanuit zijn schuilplaats mis- Sandwich. De Stour Valley Walk loopt in het prijzend zijn hoofd schudden. Blijkbaar gingen dal van de rivier, in grote lijnen door dezelfde we los door zijn lokplaats met opgezette duiven. streek en dezelfde steden als zijn grote broer We mogen blij zijn dat we geen hagel in onze de Way. Die is echter bijna drie- billen kregen. maal zo lang, waardoor de Stour Valley Walk een perfect alternatief vormt voor wie slechts Kerkgemeenschappen enkele dagen ter beschikking heeft. Aan de overkant van de vallei liggen de Wye Downs en de Broad Downs, twee kleine heuvel- Litlle Chart ruggen die naadloos in elkaar overgaan. Tegen Ter hoogte van Stonebridge Green zien we deze groene flanken ligt de befaamde kalkfiguur de Stour voor het eerst, een petieterig beekje ‘The Wye Crown’. Deze kroon werd in 1902 ter met klaar water. Ons pad loopt erlangs, door gelegenheid van de kroning van Edward VII in weiden vol witte schapen met bruine koppen. de kalk uitgehouwen. Grote broer The North Litlle Chart is het eerste dorpje dat we passeren. Downs Way passeert op de heuvelkam vlak langs Typische cottages met prachtige Engelse tuinen deze kalkfiguur. Wij kunnen er echter van op af- liggen rond een groot grasveld. Op dit veld staat stand beter van genieten, de kroon meet immers een houten kantine met een tribune. Hier wordt 52 bij 55 m. duidelijk ’s zomers gecricket. Ook Litlle Chart In het centrum van Wye staat weer een prachtig heeft een St. Mary’s Church, dat wil zeggen, de kerkje. Voor we ons hotel opzoeken, lopen we er resten ervan. De ruïne ligt idyllisch op een gras- even binnen. Het sierlijke houten portaal staat heuveltje in de schaduw van enkele kerselaars. uitnodigend wijd open en de ‘vicar’ is ook aan- We plukken een handvol witbuiken en stappen wezig. We zien zijn fiets tegen de kerkgevel staan. al smullend verder richting Hothfield. Hij legt ons de geplogenheden en tradities van de verschillende Britse kerkgemeenschappen uit. Singin’ in the rain Ik volg zijn uitleg niet helemaal en wanneer we We hadden de wolken al geruime tijd gezien en de kerk uitkomen, weet ik het niet meer. Was het nu is er geen ontkomen meer aan … het regent nu een Anglicaanse, Presbyteriaanse, gerefor- Engelse pijpenstelen. Gewapend met paraplu en meerde of protestantse kerk die we bezochten? gamaschen stappen we gezwind maar wat on- Als de brave man op zijn fiets springt roept hij handig verder door eindeloze plantages met bo- ons nog na: “Uiteindelijk draait het allemaal nen. Deze worden gekweekt voor veevoer. Enkele rond dezelfde Jezus Christus”. Mijn verwarring fazanten vliegen verschrikt op wanneer we na- is daarmee opgelost. Religieus verlicht maar met

2/11 53 nog altijd even zware rugzak stappen we verder kanaliseerde oevers. Die brengen ons eerst bij de Gelukkige paarden naar ons hotel. oude stadsmuur met poorthuis en de ruïne van Stour betekent ‘snel stromend water’. Door ka- Castle. Wegens herstellingswerken nalisering en indamming hebben we daar nog Schapen en appels en instortingsgevaar moeten we op afstand blij- niet veel van gemerkt, maar in het Stodmarch We lopen Wye uit langs velden en akkers, dit- ven. Absolute blikvanger in de stad is natuurlijk National Nature Reserve verandert dit. Hier ligt maal op de heuvelruggen, zodat we van mooie de kathedraal die al van op kilometers afstand te een overstromingsgebied van de ondertussen panorama’s kunnen genieten. Beneden in de zien is. Schrijver Robert Louis Stevenson sprak brede Stour, een prachtig moeraslandschap met vallei is de Stour ondertussen al meer dan een ooit de wijze woorden: “Mankind was never so rietvelden en talloze meertjes die door grachten kinderbeekje geworden. Hij heet nu Great Stour. happily inspired as when it made a cathedral”. met elkaar verbonden zijn. De vergelijking met Ter hoogte van Marriage Hill stappen we door Ik neem vanaf nu alles voor waar wat deze Schot de Nederlandse Biesbosch dringt zich op. Twee verschillende schapenweiden. Aan de toegangs- schreef, want hij heeft gelijk, de brave man. De zalige uren struinen we over gras- en knuppel- poortjes heeft de boer enkele gruwelfoto’s opge- kathedraal en het plein eromheen zijn ronduit paden door deze rijke natuur. Hier en daar ligt hangen van opengereten lammeren. Blijkbaar prachtig. De open binnenpleinen stralen een on- een kapotte riviermossel in het gras, verbrijzeld respecteren niet alle wandelaars de voorwaar- gekende rust uit. De crypte, het koor …, alles door de lange bek van een reiger. Vanuit een den van de ‘Right of Way’ wet. Ze houden hun is even indrukwekkend. En we zijn niet alleen, houten observatiehut zien we een zwanenpaar- honden niet aan de lijn met alle bloederige ge- van overal ter wereld komen bezoekers naar dit tje en enkele ganzen. We herkennen ook nog volgen van dien. UNESCO werelderfgoed kijken. een meerkoet. Of was het een waterkieken? Van Van Shalmford Street tot Hatch de roerdomp met zijn bijzondere snavel zijn we stappen we langs de spoorweg die hier parallel zeker. Als we het natuurreservaat uitlopen naar loopt met de Stour. Ons pad voert over een groot Zelfs Canterbury kan je Wickhambreaux Valley wordt de ondergrond fabrieksterrein met enorme metalen loodsen. droger. Daar staat de wellicht gelukkigste kudde Achter die hangars staan wel honderd vaalwitte bezoeken met de Stour als paarden ter wereld te grazen, de wilde paarden stacaravans, onderling verbonden door was- van Stodmarch. lijnen vol werkkledij. Tussen deze troosteloze stadsgids. woonbarakken staan auto’s met Poolse num- Afscheid van de Stour merplaten. Dit is een geïmproviseerde camping Het piepkleine bestaat uit twee ge- voor seizoenarbeiders. Wat verderop begint hun Bij het verlaten van de stad krijgen we nog een huchtjes, West en East Stourmouth die op am- werkterrein: appelbomen zo ver we kunnen zien. extraatje. De Stour Valley Walk leidt ons langs de per een halve kilometer van elkaar liggen. Onze De gehele heuvelflank staat vol. Een passant indrukwekkende ruïnes van de Sint-Augustinus favoriet is East Stourmouth, omdat ze daar een vertelt ons in gebroken Engels dat hier 520 ha Abdij. Deze reusachtige overblijfselen liggen net Engelse dorpspub hebben. We drinken er enkele appel- en perenbomen staan. buiten het stadscentrum en dateren uit het jaar frisse ‘cask ales’. “Gebrouwen met hop uit de 598. Wie ze met een gids wil bezoeken, moet streek”, vertelt de waard. We hadden inderdaad Canterbury dit vier weken vooraf aanvragen. Langs enkele vele hopschuurtjes gezien, spitse torentjes met “Canterbury kan je best te voet verkennen”, buitenwijken verlaten we ‘Cantwarebyrig’, wat een open houten bek op de top, zodat de wind staat in onze reisbrochure. Met de Stour als in oud Engels fort van de mannen van Kent be- er vrij spel heeft. stadsgids moet dit lukken, dus volgen we zijn ge- tekent. Een etmaal lang waren we één van hen.

Fordwich Amper een kilometer voorbij Canterbury lopen we het pittoreske stadje Fordwich binnen. Daar worden we aangesproken door een overijverige en opdringerige wandelaar met kwijlende hond. De liefde voor zijn stad is overduidelijk. Hij ver- telt honderduit over de geschiedenis, de kerk, het haventje, de mensen … “Omdat Fordwich een townhall heeft, is het officieel de kleinste stad van Engeland”, vertelt hij. “Ook wij hebben een mooie St. Mary’s Church”, gaat hij in één adem verder, “Kom, ik zal ze u tonen!”. En hop, daar gaan we. In de kerk krijgen we een uitvoerige rondleiding. Het belangrijkste object is de ‘Fordwich Stone’, een zware platte steen uit 1100 die deel zou zijn van een schrijn. “Gezien de kwaliteit van het graveerwerk zou hij best van het reliekschrijn van Sint Augustinus kunnen zijn”, besluit De kathedraal van Canterbury torent boven onze opgedrongen maar goed geïnformeerde alles en iedereen uit. gids. Kent is de tuin van Engeland.

54 2/11 Steekkaart116 mm Ramsgate Faversham Sittingbourne Blean Stourmouth M 2 Fordwich Great Stour Canterbury Sandwich

Chilham Chartham Lenham Deal Stour M 20 Wye 0 4 8 Kennington Op Weg 2011 Ashford km

Route en bewegwijzering De 93km lange Stour Valley Walk loopt in zuidoost Engeland, in de buurt van Dover, van Lenham tot Sandwich. Het pad is niet zwaar en aangenaam gevarieerd. De route is in beide richtingen bewegwijzerd met het tekentje van een reiger. Soms ontbreken de markeringen en dit is vooral in de steden Ashford en Canterbury lastig. Stafkaarten zijn dan ook onontbeerlijk. Ook een kompas is nuttig. Onze etappe-indeling: Lenham – Wye (32 km) – Canterbury (26 km) – Sandwich (35 km). Bonen worden gekweekt als veevoer. Kaarten en gidsen Verder dan Sandwich kan de Stour Valley Walk Wandelgids ‘Stour Valley Walk Guidebook’, met achtergrondinformatie maar geen bruikbare ons niet brengen. Hier moeten we afscheid kaartjes. Te verkrijgen via www.kentishstour.org.uk nemen van de rivier. Op de oude stadswal van Kaarten met ingetekende route ‘Ordnance Survey Explorer Maps’ (1:25.000), nr. 137 (Ashford) het mooie badstadje lopen joelende kinderen en nr. 150 (Canterbury). Te bestellen in de buitensportzaken. hun laatste schooldag uitgebreid te vieren. In het mondaine The Bell Hotel nemen we tussen Info keurige koffie drinkende dames onze laatste Bevoorrading en logies zijn geen probleem. Onderweg zijn voldoende faciliteiten. pint. Nog even genieten we van de eindeloze zee Onze logeerplaatsen: voor ons. Ergens in die onmetelijke watermassa Lenham: Dog & Bear, www.dogandbearlenham.co.uk, stroomt water van onze Stour! Wye: The New Flying Horse, www.newflyinghorsewye.co.uk, Canterbury: The Abode Hotel, www.abodehotel.co.uk. Canterbury De makkelijkste manier om in Dover te geraken is de ferry Duinkerken – Dover (om de twee uur), De geschiedenis van de kathedraal gaat www.dfdsseaways.com/norfolkline. terug tot in het jaar 597, toen Sint Augustinus, Info over de regio: www.visitkent.co.uk. gestuurd door Paus Gregorius, het Christelijke geloof naar het Angelsaksische Engeland bracht. Hij stichtte een kerk en werd de eer- ste aartsbisschop. In 1170 werd aartsbisschop Thomas Becket in de kathedraal vermoord en vanaf die tijd groeide Canterbury uit tot een belangrijk bedevaartsoord. De historische binnenstad van Canterbury telt enkele bijzondere vakwerkhuizen. Hoewel ze best groot zijn, hebben ze maar een paar raampjes. Dit is een gevolg van de ‘window tax’ die hier in de 17e en 18e eeuw bestond. Hoe meer ramen een huis had, des te hoger de belasting. Het resultaat is een heel aparte bouwstijl.

Tekst: Tom Langmans Foto’s: Jef Sysmans en Tom Langmans

2/11 55