SOPU Ribnjak Katahat Padej.Pdf

VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

UVOD Sva zagaĎenja koja se javljaju u ţivotnoj sredini, kao kratkoročna ili dugoročna, ne mogu biti tolerisana ako predstavljaju opasnost po zdravlje ljudi ili izazivaju nepovoljne promene u ţivotnom prostoru. Opšti cilj zaštite od zagaĎenja je da se ono spreči ili smanji, a u krajnjem slučaju ukloni i to svako zagaĎenje koje ima negativno dejstvo na sredinu i čoveka. Ovo bi trebalo da bude prvi korak u svakom programu zaštite ţivotne sredine. Na zahtev investitora, VDP “Gornji Banat” Kikinda, a u skladu sa Zakonom o zaštiti ţivotne sredine (Sl. glasnik RS, broj 135/04 i 36/09), Zakonom o proceni uticaja na ţivotnu sredinu (Sl. glasnik RS, br. 135/04 i 36/09) izraĎuje se Studija o proceni uticaja ribnjaka “Katahat”, koji će biti realizovan na katastarskoj parceli 4456 k.o. Padej na teritoriji opštine Čoka. Razlozi za izradu Studije o Proceni uticaja na ţivotnu sredinu ribnjaka su: 1. Ribnjak „Katahat“ spada u listu projekata za koje se moţe zahtevati procena uticaja na ţivotnu sredinu na osnovu Uredbe o utvrĎivanju liste projekata za koje je obavezna procena uticaja i liste projekata za koje se moţe zahtevati procena uticaja na ţivotnu sredinu (Sl. glasnik RS br. 144/08) 2. U toku proizvodnog ciklusa, predmetni projekat ispušta vodu iz ribnjaka u reku Zlaticu, čime postoji mogućnost opterećenja vode organskim materijama. Ribnjak „Katahat“ se gradi na katastarskoj površini od 951032 m2, sa vodenom površinom uzgajališta 75,1 ha + 15 zimovnika vodene površine od 2,5 ha (ukupna vodena površina ribnjaka je 77,6 ha). Zaštita ţivotne sredine, moţe se generalno definisati sledećim opštim principima: - Očuvanje pejzaţa, biljnog pokrivača i obradivih površina, - Očuvanje voda za piće i podzemnih voda, - Očuvanje atmosfere, - Zaštita od buke i vibracija, - Zaštita od toplote, svetlosti i jonizujućih zračenja, - Zaštita od udesa. Zakonska regulativa u oblasti rada planiranog projekta osigurava minimum kvaliteta tehničkih mera (normativa), nasuprot projektu odrţivog rasta zajednice – povećanju produktivnosti i ţivotnog standarda. Nosilac projekta je duţan da obezbedi rešenja, kojima bi se osigurao prihvatljiv uticaj predmetnog projekta na ţivotnu sredinu, tokom redovnog rada, prestanka rada i u slučaju udesa. Ako posmatramo prostor ribnjaka i njegove okoline kao prirodnu i radom stvorenu vrednost koji se mora ureĎivati i koristiti prema svojim svojstvima i vrednostima, onda njegovim planiranjem i ureĎenjem se obezbeĎuje: - racionalno korišćenje zemljišta i racionalno i ekonomično korišćenje prirodnih dobara, vode i energije, - zaštita ţivota i zdravlja ljudi, imovine, prirodnih i stvorenih vrednosti, - uslovi odbrane i zaštite od tehničkih katastrofa i rizika. Društvena zajednica je Zakonom o zaštiti ţivotne sredine i Pravilnikom o proceni uticaja na ţivotnu sredinu, odnosno radova na ţivotnu sredinu formirala ekološke ciljeve koji se moraju sprovoditi na postojeće i sve novoizgraĎene objekte. Opseţna Procena uticaja ribnjaka kao hidrotehničkog sistema na posebno mesto stavlja ekološki tretman ţivotnog prostora, čime se postiţe efekat zadovoljenja i

1 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU odrţavanja ekosistemske ravnoteţe područja gde je ribnjak lociran a sa druge strane se postiţe i efekat namene objekta. Za to je potrebno sagledati sledeće parametre: - realizaciju hidrotehničkih uslova sa aspekta ekoloških poremećaja - ribnjak kao deo integralnog korišćenja ţivotnog prostora U posmatranju ekološke ispravnosti ribnjaka polazićemo od sledećih kategorija: - tlo kao sredina i resurs, - voda kao resurs, - vazduh kao sredina koju treba štititi, - zagaĎenje čvrstim otpacima, - zagaĎenje sredine tečnim otpacima, - termičko zagaĎenje ţivotne sredine, - buka, - uticaj na biocenoze pri promeni stanja u biotopu, - estetska kategorija. Ovakvi objekti poboljšavaju ureĎenje obala, ureĎenje vodnog reţima, oţivljavaju privrednu strukturu i infrastrukturu. Dobro obraĎenom procenom uticaja na ţivotnu sredinu moguće je predvideti tehničko-tehnološke mere prevencije i efikasan sistem zaštite. Treba naglasiti da nema ni jednog sistema upravljanja uticajem na okolinu, koji moţe da se obezbedi od zagaĎenja, ali se verovatnoća uticaja moţe svesti na minimum i sa minimalnim neţeljenim posledicama. Odgovornost Nosioca projekta, izradom studije o proceni uticaja na ţivotnu sredinu se ogleda u sledećem: - da se obezbedi sigurnost objektu i okolini, - da se utvrde programi sigurnosti, - da se štiti imovina na lokaciji, - da se organizuje osoblje za vreme izvoĎenja i eksploatacije planiranog projekta. Ovom studijom izvršiće se kvantifikacija mogućeg uticaja, kao i procena rizika, uz stvaranje uslova za primenu mera prevencije, pripravnosti, odgovora na moguća zagaĎenja i mera sanacije.

2 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

1. PODACI O NOSIOCU PROJEKTA

Vodoprivredno društveno preduzeće NAZIV FIRME: “GORNJI BANAT” KIKINDA MESTO: KIKINDA POŠTANSKI BROJ: 23300 ULICA I BROJ: Kralja Petra I broj 54 PIB: 100708251 MATIČNI BROJ: 08041253 4291 - IZGRADNJA HIDROTEHNIČKIH ŠIFRA DELATNOSTI: OBJEKATA ODGOVORNO LICE: Felbab Dragan, dipl. graĎ.inţ. KONTAKT OSOBA Kosovka Injac, Rukovodilac tehničkog sektora 0230 21 205 lokal 144 KONTAKT TELEFON: 064 844 78 04 E MAIL: [email protected]

Vodoprivredno društveno preduzeće „Gornji Banat“ pokriva meliorativno područje površine 201.871 ha na kome se nalaze 4 opštine : Kikinda, Novi Bečej, Čoka i Novi Kneţevac. VDP „Gornji Banat“ Kikinda je registrovano u Agenciji za privredne registre pod B.D. 19846/2005, sa prethodnim reg.br. 1-986 u Trgovinskom sudu u Zrenjaninu.

Delatnost preduzeća obuhvata :

 izgradnju, odrţavanje i rekonstrukciju vodoprivrednih objekata,zaštitu od štetnog dejstva voda  organizovanje i sprovoĎenje odbrane od poplava i leda  odvoĎenje suvišnih voda i organizovanje odbrane od unutrašnjih voda na meliorativnom području  organizovanje i sprovoĎenje mera za zaštitu od bujica i erozije  obezbeĎenje i upotreba voda  organizovanje i sprovoĎenje mera zaštite voda od zagaĎivanja  priprema planova i programa u vodopriverdi  voĎenje vodoprivrednog informacionog sistema dokumentacije o vodama i tehničke dokumentacije u oblasti vodoprivrede

3 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

2. OPIS LOKACIJE PROJEKTA

2.1. Makrolokacija

Makrolokacijski ribnjak prostorno pripada teritoriji opštine Čoka i katastarskoj opštini Padej, a nalazi se sa desne strane puta Kikinda-IĎoš-Sajan-Padej-Ostojićevo-Čoka (drţavni put IB reda br.13). Lokacija ribnjaka je pored leve strane reke Zlatice, udaljena 5,5 km od reke Tise i 3 km od prvih stambenih objekata naselja Padej.

Naselje Padej se prostorno nalazi u severnom delu Banata, na ušću Zlatice u reku Tisu. Na ravničarskom je terenu i spada u potiski region.

2.2. Mikrolokacija Mikrolokacijski ribnjak „Katahat“ se nalazi u katastarskoj opštini Padej, u blizini naselja Padej ali izvan graĎevinskog prostora naselja. Na severnoj i istočnoj strani strani ribnjaka se nalazi reka Zlatica a zapadno se na udaljenosti oko 5,5 km nalazi Reka Tisa. Ribnjak se prostorno naslanja na reku Zlaticu i saobraćajnicu (drţavni put IB reda br.13) a sa istočne strane su poljoprivredne površine. Okolinu ribnjaka čine:  zapadno je reka Zlatica i postojeći ribnjak Krika površine 63 ha a naselje Padej je na udaljenosti oko 3km,  severno – crpna stanica, reka Zlatica, poljoprivredne površine i ribnjak Karika  juţno je put (drţavni put IB reda br.13) i poljoprivredne površine. Uticaj poljoprivrednih površina na ribnjak je moguć jedino sa istočne strane.

4 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Na sledećoj situaciji prikazaćemo sliku sadašnjeg stanja lokacije:

Prikazaćemo situaciju ribnjačkih objekata (jezera, zimovnika, nasipa, dovodnih i odvodnih kanala

Vo do p za ok I f hv PN-pregradni nasip re az a tn a t i p on ON-Obodni nasip to 1.Pomoćni objekti (magacin hrane, magacin n opreme, prostor za radnike, nadstrešnica za vozila i admistrativni deo) 2. Izlovni bazen 3. Ustava 4. Ustava ON 5. Bunar

a c ti K.p. 4456 la Z Vo do p za ok I f hv re az a tn a t i po nt Jezero 1 on P N PN e k rs 3 ta s ta i a le c Dvogodišnja k e i Jedno- a rc ic a n n p v godišnja mlaĎ ra G o mlaĎ ON im

u Z c PN i t

a l PN

t s 4 4 u p ON s I 3 ica ON raćajn saob 2 terna oka In a-Č 5 1 kind t Ki Interna saobraćajnica Pu

5 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

2.3. Podaci o površini zemljišta

Područje koje je predmet ovog projekta je pašnjak u vangraĎevinskom području naselja Padej i nalazi se severoistočno od naselja uz drţavni put IB reda br.13 (Đala-Novi Kneţevac-Mokrin-Kikinda-Vojvoda Stepa) u delu deonice od Padeja prema Sajanu, od Km 66+300 do Km 67+263 sa leve (severne) strane puta. Parcela koja čini obuhvat plana se na severozapadnoj strani graniči sa levom obalom vodotoka Zlatica (od Km 5+400 do Km 7+200), na severnoj sa parcelom crpne stanice „Katahat" i Glavnim Kanalom, na severoistočnoj sa parcelama poljoprivrednog zemljišta, a na jugoistočnoj javnim- nekategorisanim putem. Na kanalskoj mreţi koja se uliva u Zlaticu za potrebe odvodnjavanja izgraĎena je trafo stanica i crpna stanica kojom upravljaju JVP „Vode Vojvodine" Novi Sad. Izgradnja ribnjaka Katahat se planira u k.o. Padej na kat parceli 4456, bruto površine 95 ha 10a 92 m2. Prostor na kome se gradi ribnjak je predviĎen u Prostornim planom Opštine Čoka za izgradnju ribnjaka.

Površina ribnjaka-jezera  jezero I (jednogorišnja mlaĎ) 9,1 ha  jezero II (dvogorišnja mlaĎ) 17,7 ha  odgajivalište 48,3 ha Zimovnici (15 kom) 2,5 ha Ukupna površina ribnjaka 77,6 ha Bilans planiranih površina Red.br Namena Površina m2 1 Ribnjak: Vodena površina 776.400 m2 Nasipi (zelena površina) 88.100 m2 Ukupno ribnjak: 864.500 m2 Planirani objekti:

1. Magacin hrane 100m2 2. Magacin opreme 200 m2 2. 3. Prostor za radnike 200m2 4. Nastrešnice za vozila (2) 2x200m2 5. administrativni objekat i prostorija za 100m2 veterinarske preglede i dnevno praćenje zdravstvenog stanja i prirasta populacije Ukupno objekti: 1.000m2 3 Planirane saobraćajnice i platoi: 6.440 m2 Ukupno saobraćajnice i platoi: 6.440m2 4 Zelene površine (bez travnjaka na nasipima) 78.652 m2 Ukupno zelenilo: 78.652 m2 Ukupno: 951.092 m2

6 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Indeks izgraĊenosti Katastarska parcela 4456 je neizgraĎena. PredviĎa se izgradnja ribnjaka i novih objekata na parceli.Ribnjak zahvata površinu od ~86,5 ha.(90,9%) Vodeno ogledalo svih ribnjačkih bazena je površine 77,6 ha (81,6%). Planirani objekti (okvirno) visokogradnje su:  magacin hrane površine P=100 m2,  magacin opreme površine P=200 m2,  prostor za radnike površine P=200 m2,  nastrešnice za vozila površine(2) 2h P=200 m2,  administrativni objekat i prostorija za veterinarske preglede i dnevno praćenje zdravstvenog stanja i prirasta populacije površine P=200 m2. Izgradnjom planiranih objekata indeks zauzetosti parcele ribnjaka će biti ~0,11% - bez saobraćajnica i platoa, odnosno 0,78 % sa saobraćajnicama i platoima. (izgradnja objekata se planira u II fazi)

2.4. Prikaz karakteristika terena (geomorfološke, pedološke i seizmološke)

Karakteristike zemljišta Površina na kojoj se planira ribnjak Katahat predstavlja blago zamočvarenu terasu reke Zlatice koja je usled regulacije Zlatice zaštićena od plavljenja. Širina ove terase je dovoljna da ne postoji opasnost da se usled drţanja vode u ribnjaku podigne nivo podzemne vode u okolnom poljoprivrednom zemljištu. Zemljište je, prema ispitivanjima vršenim za potrebe projektovanja i izgradnje sistema za odvodnjavanje u slivu Katahat, dovoljno zbijeno i nepropustljivo, nije sterilno, ima zadovoljavajući pad (1‰-1%), blagog je reljefa i moţe se odvodnjavati i delimično koristiti postojeći sistem za odvodnjavanje Katahat. Koeficijent filtracije (k) u računu za procedne vode, uzet je prema maksimalnoj vrednosti koja je dobijena pedološkim i geomehaničkim istraţivanjima i iznosi k = 8 • 10-7 cm/s do k = 5 • 10-8 cm/s što ukazuje na slabo propustljivo tlo. Ugao unutrašnjeg trenja iznosi q> = 22°-27°, a kohezija c=15kN/m2. Sastav zemljišta u opštini Čoka odraz je klimatsko-vegetacionih uslova. U aluvijalnim ravnima su od vrsta zemljišta zastupljene teške ritske crnice, smonice, aluvijum različitog mehaničkog sastava i zaslanjena zemljišta. U najlošiju kategoriju poljoprivrednih površina spadaju slatine i slanasta zemljišta, od kojih su najviše zastupljeni solonjeci i solončaci. Najviše ih ima u aluvijalnoj ravni Tise i Zlatice, gde se ponegde javljaju u vidu uskih zona. Na zaslanjenim zemljištima je malo oraničnih površina, jer su prinosi mali. Ovakva zemnjišta se iskorišćavaju za ispašu stoke.

Geomorfološke karakteristika terena Na osnovu geomorfološke karte Vojvodine na analiziranom lokalitetu oblici fluvijalnog reljefa su genetski vezani za neposredno dejstvo savremenih rečnih tokova. Tisa kao izrazito velika reka imala je izuzetan uticaj na morfološko oblikovanje reljefa uz njen tok. Reljef područja ribnjaka predstavlja izrazito nizijsko ravničarski tip sa nadmorskom visinom od 78 m. Lokacija planiranog ribnajka se nalazi na prostoru aluvijalne ravni reka Tise i Zlatice. Aluvijalna ravan Tise na teritoriji opštine Čoke prati njen tok u pravcu sever – jug

7 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU na duţini od 6 km. Njenu zapadnu granicu predstavlja tok Tise, istočnu lesna terasa od koje je odvojena odsekom 3 do 5 metara. Širina aluvijalne ravni je različita. U delu izmeĎu Mrtve Tise i ţelezničke pruge Čoka – Senta je vrlo uska, tu je samo nekoliko stotina metara. Aluvijalna ravan izmeĎu Čoke i Ostojićeva je dublje zašla u lesnu terasu. Nadmorska visina aluvijalne ravni kreće se od 77 do 78 metara (Bugarski, 1978). Aluvijalne ravni ne predstavljaju značajne poljoprivredne površine, jer u njima podzemne vode veoma su blizu topografskoj površini i postoji opasnost od poplava u prolećnim mesecima. Aluvijalne ravni se koriste za ispašu stoke.

Geomorfološka karta čokanske opštine i bliţe okoline (Bugarski, 1978)

Padejsko aluvijalno proširenje nije samo aluvijalno proširenje Tise već i deo gde spaja aluvijalna ravan Tise sa aluvijalnom ravni Zlatice. U ovoj ravnici teško je tačno odrediti granicu izmeĎu njih, ali prof. Bukurov B. smatra da se aluviajlna ravan Zlatice završava negde istočno od sela Sajan, tamo gde je tok kanalisanog "Ďukošina, a odatle se nizvodno nastavlja aluvijalna ravan Tise. Visina aluvijalne ravni Tise kod Padeja je 79 m. Ravan Zlatice ima mnogo manjih i većih depresija. Ove depresije predstavljaju meandre i rukavce. One su stalno ili povremeno ispunjene vodom. Po izvršenoj regulaciji Zlatice u depresijama se manje zadrţava voda. Ove depresije uokviruju niz manjih i većih lesnih ostrva koja predstavljaju ostatke nekadašnje jedinstvene lesne površine. Pojedinim delovima korito Zlatice je pribijeno uz samu lesnu terasu. Aluvijalna ravan Zlatice je, za razliku od aluvijalne ravni Tise, prepuna mnogobrojnih manjih i većih depresija. Ove depresije predstavljaju nekadašnje meandre i rukavce koji su stalno ili povremeno bili ispunjeni vodom sve dok nije izršena regulacija Zlatice, odnosno dok nije izvršeno skraćivanje njenog toka, produbljivanje korita i izgradnja nasipa. Pomenute depresije uokviruju niz manjih i većih lesnih ostrvaca koji predstavljaju ostatke nekadašnje jedinstvene lesne površine. Na pojedinim mestima korito Zlatice je pribijeno uz samu lesnu terasu, pa sa tih strana gotovo i ne postoje delovi aluvijalne ravni, jer se strane lesne terase izdiţu neposredno iznad obale. Takvih primera ima više, naročito u hatarima Jazova i

8 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Padeja. Zato je aluvijalna ravan u odnosu na tok Zlatice asimetrična. Treba još reći da je širina ove aluvijalne ravni nesrazmerno velika u odnosu na moćnost toka Zlatice, odnosno prema količini vode koja otiče njenim koritom. Zato se opravdano moţe postaviti pitanje da li je Zlatica, kao relativno mali vodotok, mogla da izgradi takvu aluvijalnu ravan ili je to uradila neka druga reka (Bugarski, D. 1978).

Geološke odlike Geološki sastav, tektonski odnosi i geološka prošlost Vojvodine, u ovom slučaju Banata, a samim tim i analiziranog područja utkani su u kompleksnu geološku sliku Panonskog bazena. Kroz dugu geološku istoriju, čiji koreni doseţu do najstarijih epoha zemljine prošlosti, dogaĎale su se brojne promene na ovim prostorima. Intenzivnim delovanjem unutrašnjih sila dolazilo je do rasedanja, ubiranja i vulkanskih aktivnosti. Geološka graĎa je tako prolazila kroz stalne procese metamorfoze. Najnovijim neotektonskim pokretima i delovanjem spoljašnjih sila na površinskom delu izgraĎeni su najmlaĎi sedimenti. Upravo oni u reljefu imaju najveći uticaj na prirodno okruţenje ribnjaka.

Geološka karta okoline Padeja i analizirane lokacije a1: peskoviti alevriti i peskovi b: barski sedimenti Is-w: povodanjsko-barski sedimenti, lesoidno peskoviti alevriti

Pedologija

Na površini analiziranog ribnjaka imamo dva tipa zemljišta: ritska crnica karbonatna zaslanjena i solonjec. Ritske crnice obuhvataju 12,26% opštine Čoka, od kojih je najzastupljenija ritska crnica beskarbonatna 8,12%. Ritske crnice obuhvataju centralne delove opštine, pruţajući se u pravcu istok-zapad. Ritska crnica beskarbonatna na području severnog Banata spada u zemljišta teškog mehaničkog sastava Značajne površine u opštini Čoka obuhvata i salonjec 10,91%, lociran uglavnom u juţnim delovima opštine. Solonjec se smatra slatinastim zemljištem, nastalim alkalizacijom tokom desalinizacije. Ovo zemljište je najrasprostranjenija vrsta slatina, a kao i drugi oblici slatinastih zemljišta i solonjec se odlikuje teškim mehaničkim sastavom, visokom alkalnošću, nepovoljnim vodno-vazdušnim reţimom. Takve osobine čine ga teškim za obradu i ne preporučuju ga kao ratarsko zemljište, već ga čine pogodnim za pašnjake.

9 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Seizmološke karakteristike

U pogledu seizmičnost, prema karti makroseizmičke rejonizacije, za povratni period od 200 godina, izdate od Seizmološkog zavoda u Beogradu 1987. godine, područje opštine Čoka se nalazi u zoni sa mogućim intenzitetom potresa od 7o MCS, te su nuţne pasivne i aktivne mere zaštite od trusnih pomeranja.

2.5. Hidrografske, hidrološke i hidrogeološke karakteristike

Hidrografske karakteristike Podzemne vode Površina opštine Čoke sastoji se od vodopropusnog zemljišta. Kroz takvo zemljište voda ponire do prvog vodonepropusnog, glinovitog sloja. Akumuliranjem vode ispod topografske površine, stvara se sloj podzemne vode, prvi izdan. Dubina prvog izdana nije svuda ista, jer vodonepropusni slojevi gline nalaze na različitim dubinama. Na lesnoj terasi je na većoj, a u aluvijalnim ravnima na manjoj dubini. Merenjem više bunara na delovima lesne terase, utvrĎeno je da se nivo vode u njima nalazi na dubini od 4 do 4,2 metara.

10 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Reke Najveći hidrografski objekt u opštini Čoke je reka Tisa i Zlatica. Reka Tisa teče zapadnom periferijom opštine. U duţini od 6 km predstavlja prirodnu granicu prema katastarskoj opštini Senta. Širina Tise na ovom delu nije svuda ista. Najuţi deo njenog toka je kod senćanskog mosta, gde joj širina pri niskom vodostaju iznosi 90 do 100 metara. Širina Tise pri srednjem vodostaju kreće se od 150 do 200 metara. Zlatica je leva pritoka Tise. Reka Zlatica teče jugoistočnom i juţnom periferijom opštine. Na teritoriji vojvoĎanskog dela Banata ulazi na 3,6 km istočno od Vrbice. Njena duţina toka od drţavne granice pa do ušća u Tisu kod Padeja je 34 km. Jezera Pravih jezera u opštini nema. Veće jezero je Mrtva Tisa, nalazi se izmeĎu Čoke i Sanada. Nastalo je presecanjem meandra 1823. godine. Ovo jezero se nalazi u fazi izumiranja. Ono sada predstavlja prelazni oblik izmeĎu jezera i bare. Postoji i jedno veštačko jezero. To je veliki ribnjak, čiji basen se nalazi u jednom delu nekadašnjeg velikog meandra koji opkoljava Jazovo. Močvarnog zemljišta ima malo. Zastupljena su samo u aluvijalnim ravnima Tise i Zlatice.

2.6. Prikaz klimatskih karakteristika sa odgovarajućim meteorološkim pokazateljima

Osnovu za analizu klimatskih karakteristika na prostoru opštine Čoka, predstavljaju podaci sa meteorološke stanice u Kikindi. Temperatura vazduha - srednja godišnja temperatura vazduha iznosi 10,9S. Najhladniji mesec je januar sa srednjom temperaturom vazduha - 1,5S, a najtopliji je juli sa 21,6S. Apsolutna maksimalna temperatura vazduha zabeleţena je 06.07.1950. god. i iznosi 39S, dok je apsolutno minimalna od - 29,8S zabeleţena 23.01.1963. god., tako da apsolutna godišnja amplituda iznosi 68,8S. Vlaţnost vazduha - prosečna relativna vlaţnost vazduha za širi prostor Čoke iznosi 76% što je znak relativno suvog vremena. Oblaĉnost i osunĉanost - Srednja godišnja vrednost oblačnosti za Čoku i okolinu iznosi 55%. Oblačnost opada od zimskih ka letnjim mesecima. Broj oblačnih dana (pri srednje dnevnoj oblačnosti od 80% i većoj) veći je od broja vedrih dana a iznosi prosečno godišnje oko 100 dana. Osunčavanje je u tesnoj vezi sa oblačnošću. Prosečna godišnja vrednost sijanja sunca je oko 2080,3 časova, odnosno 5,7 časova dnevno, te je na taj način duţina osunčavanja zadovoljavajuća. Padavine - Prosečna godišnja količina padavina koja se izluči nad ovim prostorom iznosi 558 mm. Maksimalne količine padavina se javljaju u junu 75 mm a minimalne u oktobru 28 mm. U vegetacionom periodu raspored padavina je povoljan jer padne nešto više od polovine ukupne godišnje sume 56,2%. Ukupan broj dana sa padavinama u toku godine prosečno iznosi 131,1 dan, najmanje u oktobru 6,7 dana a najviše u decembru 15,1 dana. Broj dana sa padavinama u obliku snega prosečno godišnje se javlja 24,6 dana, dok se sneţni pokrivač zadrţi u proseku 36 dana. Srednji broj dana sa grmljavinom godišnje iznosi oko 33 dana. Vetrovitost - Prema podacima sa najbliţe meteorološke stanice u Kikindi, u strukturi godišnje učestalosti, dominirajući su vetrovi iz pravca jugoistoka (sa 184‰) i severozapada (sa 153‰) dok su najmanje zastupljeni vetrovi iz pravca istoka (50‰) i

11 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU jugozapada (77‰). Posmatrano po godišnjim dobima, najučestaliji su vetrovi iz jugoistočnog pravca (tokom zime, proleća i jeseni) i severozapadnog (leti). U pogledu prosečnih brzina, najveću brzinu imaju takoĎe vetrovi iz jugoistočnog pravca (3,46 m/sec) i juţnog 3,44 m/sec dok najmanju brzinu imaju vetrovi iz istočnog (1,93 m/sec) i jugozapadnog pravca (2,18 m/sec). Prosečno godišnje učešće tišina na posmatranom prostoru iznosi 110‰, najviše leti 138‰ a najmanje 90‰. Broj dana sa jakim vetrom (jačine 6 i više Bofora) u proseku godišnje iznosi 23,5 dana što je daleko manje od proseka za Banat (50,1) odnosno Vojvodinu (35,2) dana.

2.7. Pregled osnovnih karakteristika pejzaţa

Pejzaţ predstavlja sveobuhvatnu prostornu, biofizičku i antropogenu strukturu područja, u rasponu od potpuno prirodne do preteţito ili potpuno antropogene. Pejzaţ ribnjaka i njegove okoline, predstavlja ruralni prostor, koji je u većoj meri zadrţao prirodne elemente. Najznačajniji fizički elementi pejzaţa ribnjaka i njegove okoline su vegetacija (flora), asfalirani put pored ribnjaka (drţavni put IB reda br.13), stara ciglana, poljoprivredne površine, reka Zlatica i crpna stanica na reci Zlatici. Reljef ribnjaka i okoline ostavlja utisak gotovo potpuno ravne površine. U okolini ribnjaka je prisutno dosta vodenih površina, reka Zlatica, postojeći ribnjaci, bare i mrtvaje. Kao posebna grana ekologije zadnjih godina razvila se i pejzaţna ekologija koja proučava interakcija izmeĎu okoline i vegetacije, tj. interakciju prostornih elemenata poput poljoprivrednog zemljišta, šuma, reka i naselja. Ribnjak će uskladiti svoje proizvodne aktivnosti u cilju zadrţavanje prirodne vegetacije oko ribnjačkog jezera.

2.8. Pregled zaštićenih prirodnih dobara i nepokretnih kulturnih dobara

Zaštićena prirodna dobra U okviru obuhvata plana nema zaštićenih delova prirode, ali obzirom da se lokacija graniči sa obalom vodotoka Zlatica, koja ima status prekograničnog ekološkog koridora, neophodno je postupati u skladu sa propisanim uslovima Zavoda za zaštitu prirode, koji nalaţu očuvanje prirodne strukture rubnog dela (prisustvo ţbunaste i travne vegetacije), a prilikom obnavljanja planirati mešovitost u sastavu sa dominacijom autohtonih vrsta. Staništa prirodnih retkosti predviĎena za valorizaciju su područja slatina i ostaci stepa koji se koriste kao pašnjaci i košanice. Predstavljaju staništa prirodnih retkosti od nacionalnog i meĎunarodnog značaja koja su zaštićene na osnovu Uredbe o zaštiti prirodnih retkosti. Zaštićena kulturna dobra U okolini analizirane lokacije nema posebnih kulturnih dobara na koje se u ovoj studiji treba obratiti paţnja. Nepokretna kulturna dobra u Padeju su:, Čarda na prelazu kod Tise, Pumpa na ušću Tise, Pumpa pored kanala, Kaštel Šulhof i Ciglana, K.O. Padej. Centar sela Padeja (pre svega Zgrada mesne zajednice, Rimokatolička crkva, Srpska pravoslavna crkva) nalazi se na udaljenosti 4 km od ribnjaka, prvi stambeni objekti naselja Padej su udaljeni preko 3 km od ribnjaka. I pored toga, obaveza je investitora da ukoliko prilikom kakvih zemljanih radova naiĎe na bilo kakve ostatke materijalne kulture o tome odmah obavesti Zavod za zaštitu spomenika kulture.

12 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

2.9. Opis flore i faune

Analizirana lokacija je obrasla stepskim travama sa retkom dendroflorom, pre svega niskim grmovima i polugrmovima. Dendrofloru čine drveća, grmovi, polugrmovi i penjačice. Na analiziranoj lokaciji nema drveća. Biljni i ţivotinjski svet odgovara biljnom i ţivotinjskom svetu onog dela Panonske nizije, koji ima sličan reljef, klimu i pedološke karakteristike. Delovanjem čoveka u prošlosti biosfera ovog hatara je u znatnoj meri promenjena. Inundaciona ravan odgovara uskom pojasu izmeĎu korita Tise i nasipa. Vegetacija ove ravni je preteţno predstavljena vrbovom šumom i topolom. Ispod šumskog drveća nalazi se sprat raznovrsnog ţbunja, a ispod njega je sprat trava. Aluvijalne ravni Tise i Zlatice predstavljene su veoma bujnim i raznovrsnim biljnim svetom. Na mestima gde postoje površine pod zatvorenim vodama javljaju se predstavnici hidrofilne vegetacije: plavun, ševar, ţuti i beli lokvanj. Mestimično se javljaju i površine pod livadama. Veći deo površine aluvijalne ravni Tise i Zlatice pretvorene su u oranice.

2.10. Podaci o naseljenosti, koncentraciji stanovništva i demografskim karakteristikama

Na području okoline ribnjaka nalazi se naselje Padej. Ostvareni nivo demografskog i privrednog razvoja naselja neće dovesti do promena u prostornoj organizaciji posmatranog područja, što je neposredno izraţeno u niskoj gustini naseljenosti, maloj prosečnoj veličini naselja, neznatnim promenama u veličinskoj i hijerarhijskoj strukturi naselja, kao i u funkcionalnoj neizdiferenciranosti područja. Ribnjak “Katahat” neće uticata na odreĎivanje poloţaja naselja, niti će tokom svog rada značajnije uticati na njegov razvoj. Naselje Padej je planske kompozicije geometrijskog karaktera ortogonalne šeme ulica, koliko to dopuštaju lokalni geomorfološki uslovi. Prema popisu iz 2011. u naselju Padej bilo je 2376 stanovnika, 2304 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,9 godina (40,0 kod muškaraca i 43,7 kod ţena). U naselju ima 1128 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,55. Ovo naselje je velikim delom naseljeno MaĎarima.

2.11. Podaci o postojećim privrednim i objektima infrastrukture

Budući da opština Čoka ima značajne površine pod neobradivim (19,19%), ili neplodnim (9,06%) zemljištem, koje po pravilu spada u dosta niske bonitetne klase, znatne su mogućnosti za podizanje veštačkih ribnjaka kako za uzgoj konzumne ribe za trţište, tako i za sportski ribilov. U ovom trenutku površine pod ribnjacima u opštini Čoka obuhvataju pribliţno 734,05 ha i prostiru se u tri katastarske opštine: KO Padej-341,50 ha, KO Jazovo-219,35 ha i KO Ostojevićevo-173,20 ha. U KO Čoka i KO Vrbica momentalno nisu evidentirane površine pod ribnjacima. Postojeći privredni kapaciteti u najvećem delu vezani su za lokalno sirovinsko zaleĎe, odnosno poljoprivredu. Trgovina, ugostiteljstvo i zanatstvo su nedovoljno razvijeni, a njihovi kapaciteti podmiruju uglavnom dnevne potrebe lokalnog stanovništva.

13 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Struktura korišćenja zemčljišta po kategorijama (u ha i %): Šume (241,7 ha-3,08%), Njive (4107,7ha-52,39%), Voćnjaci (42,1ha-0,54%), Vinograd (8,9ha-0,11%), Livada(504,6ha-6,44%), Obradivo (4663,3ha-59,5%), Pašnjak(2035,6ha-26%), Trstici- močvare (69,5ha-0,9%), Neobradivo (2105,1ha-26,8%), Neplodno (830,1ha-10,6%), ukupno k.o. (7840,2ha-100%) Od 7840 hektara koliko iznosi površina Padejskog atara, 60% je obradivo a 40 % su podvodna zemljišta i degradirani humus (pašnjak i trstika). Ribarstvo kao privredna grana koja moţe imati vaţnu ulogu u razvoju ovog područja.

Infrastruktura Drumski saobraćaj je osnovni vid saobraćaja koji omogućuje komunikaciju sa okruţenjem. Postojeće trase puteva prolaze kroz naselja, i svojim kapacitetom uglavnom zadovoljavaju sve zahteve na odgovarajućem nivou saobraćajne usluge, na visokom nivou protočnosti saobraćaja u uslovima stabilnog saobraćajnog toka, meĎutim njihove manifestacije značajno narušavaju odvijanje naseljskih tokova kao i stanje ţivotne sredine. Saobraćajni pravac drţavni put I reda br 24 (Čoka – Kikinda). kumuliše saobraćaj i usmerava ga ka Kikindi i Zrenjaninu.

Vodoprivredna infrastruktura Naselje Padej, se snabdeva vodom za piće sa četiri bunara (zapadno od naselja, u juţnom i jugo-istočnom delu naselja, kote lokacija su oko 80 mANV). Zahvataju se podzemne vode osnovnog vodonosnog kompleksa. Prosečna eksploatacija podzemnih voda je procenjena na oko Q=4 l/s. Kvalitet podzemnih voda ne zadovoljava normative vode za piće, povećan je znatno sadrţaj organskih materija iznad MDK.

Snabdevanje sanitarnom vodom ribnjaka Na lokaciji planiranog ribnjaka nije izgraĎena javna vodovodna mreţa, pa je za potrebe snabdevanja objekata sanitarnom vodom kao i za potrebe protivpoţarne zaštite neophpodno planirati bunar. Za sanitarne i protivpoţarne potrebe će se predvideti odgovarajuća vodovodna mreţa unutar granica kompleksa. Razvodna vodovodna mreţa projektovaće se od PE cevi odgovarajućeg prečnika za odgovarajuće pritiske i izvršiće se priključenje objekata na ovu mreţu. Za protivpoţarnu zaštitu predvideti hidrante i prateću opremu. Količinu vode koja je potrebna za protivpoţarnu i sanitarnu mreţu utvrditi u skladu sa propisima za ovu vrstu objekata, te uz bunar predvideti i mogućnost izgradnja i rezervoara vode kapaciteta dovoljnog za 2I. eksploatacije. Bunar mora biti snabdeven integralnim meračem protoka i propisno zaštićen od mogućeg zagaĎenja vodonosnih slojeva. Za planirani bunar neophodno je obratiti se Pokrajinskom sekretarijatu za energetiku i mineralne sirovineradi radi pribavljanja potrebne dokumentacije, kao i pribaviti vodne uslove od nadleţnog Pokrajinskog sekretarijata, po zakonom predviĎenoj proceduri. Padej nema izgraĎen kanalizacioni sistem, već se otpadne vode iz domaćinstava evakuišu putem nepropisno izvedenih septičkih jama ograničenog kapaciteta, čime se direktno ugroţava ţivotna sredina. OdvoĎenje suvišnih atmosferskih voda je regulisano preko otvorene kanalske mreţe poloţene uz ulične saobraćajnice, a krajnji recipijent je

14 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU kanalska mreţa sistema za odvodnjavanje. Kanalska mreţa je obrasla rastinjem i ne odrţava se. OdvoĊenje otpadnih i atmosferskih voda Zabranjeno je u površinske i podzemne vode unošenje opasnih i štetnih materija koje mogu da ugroze kvalitet (ekološki i hemijski status), odnosno uzrokovati fizičku, hemijsku, biološku i bakteriološku promenu vode u skladu sa Uredbom o kategotizaciji vodotoka i Uredbom o klasifikaciji voda (Sluţbeni glasnik SRS br.5/68), Uredbom o graničnim vrednostima emisije zagaĎujućih materija u vode i rokovima za njihovo dostizanje (Sluţbeni glasnik RS br.67/11 i 48/12) i Uredbom o graničnim vrednostima zagaĎujućih materija u površinskim i podzemnim vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje (Sluţbeni glasnik RS br.50/12). Planiran je sistem kanalizacione mreţe (sakupljanje i odvoĎenje): za sanitarno- fekalne otpadne vode, posebno za tehničko-tehnološke (od pranja mašina, radnih i manipulativnih površina) otpadne vode, posebno za procedne otpadne vode, posebno za atmosferske vode i atmosferske kanalizacije što znači zasebno sakupljanje sanitarne - fekalne otpadne vode i zauljene/zagaĎene atmosferske vode. Uslovno čiste atmosferske vode (sa krovova objekata i pristupne saobraćajnice) se mogu ispuštati na zelene površine. Obzirom da ne postoje uslovi za priključak kompleksa na naseljsku fekalnu kanalizaciju, planira se izgradnja vodonepropusne septičke jame koju bi praznilo nadleţno komunalno preduzeće. Predvideti izradu kanalizacije za sakupljanje i kanalisanje atmosferskih i tehničkih (zaprljanih) voda sa platoa. Pre upuštanja u vodonepropusnu septičku jamu predvideti odgovarajući tretman prečišćavanja u separatoru (taloţniku, odmašćivaču, filteru), prema uslovima koje propisuje nadleţno komunalno preduzeće koje je nadleţno i za praţnjenje septičkih jama i odnošenje do uliva u javnu kanalizaciju. Kanalizacionu mreţu projektovati unutar granica projekta od PVC kanalizacionih cevi odgovarajućeg prečnika. Svi objekti za sakupljanje i tretman otpadnih voda moraju biti vodonepropusni i zaštićeni od prodiranja podzemne izdani i havarijskog izlivanja.

Elektroenergetska infrastruktura Snabdevanje električnom energijom potrošača u naselju Padej, kao i ribnjaka obezbeĎeno je iz elektrorazvodne mreţe. Snabdevanje električnom energijom planiranih objekata rešiti prema uslovima nadleţne Elektrodistribucije Zrenjanin. Snabdevanje električnom energijom objekata se rešava priključenjem na planiranu STS snage do 400 1KVA (sa transformatorom snage koja će biti odreĎena nakon utvrĎivanja potreba objekata za električnom energijom prilikom izrade projektne dokumentacije) koja će se nalaziti na parceli ribnjaka. Visokonaponski vod od postojeće STS kod crpne stanice „Katahat" voditi po nasipu vodotoka Zlatice, za šta je potrebno regulisati saglasnost odnosno pravo sluţbenosti prolaza na parceli br.8064/2. NN elektrovod od STS do MM voditi na parceli 4456 paralelno sa kanalom za odvod vode. Stubovi i tehničke komponente dalekovoda na nasipu vodotoka Zlatica se moraju izvoditi u skladu sa Vodnim uslovima i Zakonom o zaštiti prirode.

15 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Za potrebe rešavanja spoljne rasvete, potrebno je postaviti kablovski NN elektrovod, a tehničko rešenje prilagoditi uslovima zaštite prirode koji propisuju zabranu direktnog osvetljenja vode i obale ekološkog koridora - vodotoka Zlatica.

Ostala infrastruktura Na predmetnoj lokaciji nema izvedene gasne i druge mreţe i za sada nema mogućnosti za tu vrsu priključaka. Ukoliko se vremenom budu stvorili uslovi za priključenje na ovu infrastrukturu, investito to moţe realizovati prema uslovima nadleţnih distributera.

3. OPIS PROJEKTA

3.1. Opis radova na izvoĊenju projekta

Izgradnja objekta je skup radnji koji obuhvataju prethodne radove: izradu tehničke dokumentacije za izgradnju objekta, kontrolu tehničke dokumentacije, pripremne radove za graĎenje, graĎenje objekta i stručni nadzor u toku graĎenja objekta. Pri projektovanju treba ispuniti i sledeće osnovne uslove:  Obezbediti dovoljno prostora za usvojeni raspored opreme  Obezbediti dovoljno prostora za nesmetano odrţavanje opreme  Uzeti u obzir sve specifičnosti lokacije (karakteristike tla, poloţaj i karakter susednih objekata, visinske kote, postojeću infrastrukturu i dr.).  Sva investiciono - tehnička dokumentacija mora biti uraĎena u skladu sa odgovarajućim zakonima, tehničkim propisima i standardima. Prema Zakonu o planiranju i izgradnji ("Sl. glasnik RS", br. 72/2009, 81/2009 - ispr., 64/2010 - odluka US, 24/2011, 121/2012, 42/2013 - odluka US, 50/2013 - odluka US, 98/2013 - odluka US, 132/2014 i 145/2014), pripremni radovi su radovi koji prethode graĎenju objekta i odnose se naročito na:  izmeštanje postojeće infrastrukture na parceli,  raščišćavanje terena na parceli,  obezbeĎenje prostora za dopremu i smeštaj graĎevinskog materijala i opreme,  graĎenje i postavljanje objekata, instalacija i opreme privremenog karaktera za potrebe izvoĎenja radova (postavljanje gradilišne ograde, kontejnera i sl.),  zemljane radove,  radovi kojima se obezbeĎuje sigurnost susednih objekata, odnosno sigurnost i stabilnost terena,  obezbeĎivanje nesmetanog odvijanja saobraćaja i korišćenje okolnog prostora. Pre početka graĎenja, investitor je duţan da izvoĎenje radova prijavi nadleţnom organu i da uz prijavu priloţi projekat pripremnih radova i odobrenje za izgradnju.

Tehnologija izgradnje Jezera i zimovnici se izgraĎuje mašinskim iskopom i širokom otkopu od osovine ribnjaka levo i desno preguravanjem zemljanih masa u stranu dok se ne postigne potrebna kota dna a istovremeno se levo i desno prave nasipi po projektovanim kotama. Nakon,

16 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU formiranja nasipa u nasipu se kopaju dovodni i odvodni kanali u projektovanim padovima sa potrebnom kotom dna. Zemljani radovi se rade od najniţe tačke uzvodno kako bi se eventualna podzemna voda oceĎivala a na najnjiţoj tački iskopati privremeni vodosabirnik i crpkom pumpati vodu kako bi se što više omogućili radovi u suvo. Eventualno, najniţi delovi ukoliko su isuviše vlaţni, treba da se bageruju u stranu iz više prebacivanja, a nakon prosušivaja treba da se ugrade u nasipe u slojevima od 25 - 30cm sa potrebnim zbijanjem. Dijagonalno po jezeru izvešće se izlovni kanal sa odbacivanjem zemlje u stranu i planiranjem nakon prosušivanja. Po završetku zemljanih radova uradiće se projektovani ispusti sa tablastim zatvaračima u odvodni kanal.

3.2. Opis objekata

Uvaţavajući tehnološke uslove na parceli površine 951092 m2, predviĎena je izgradnja tri jezera ribnjaka površine 75,1 ha i 15 zimovnika ukupne površine 2,5 (ukupna površina ribnjaka je 77,6 ha). Šaranski ribnjak Katahat će se snabdevati vodom iz vodotoka Zlatica. Dok se ne izgradi reverzibilna CS „KATAHAT" koja je u funkciji odvodnjavanja poljoprivrednog zemljišta čiju tzgradnju finansira JVP „VODVOJVODINE" Novi sad ribnjak će se snabdevati vodom preko pumpi montiranih na pontonu.Voda iz Zlatice je bogata florom i u njoj ţivi zdrava riba, a pri odreĎenim hidrološkim uslovima osveţava se vodom iz Tise koja je takoĎe bogata florom i ribom, što je i najkvalitetnija voda za ribnjak. Temperatura vode pri kojoj najbolje uspeva šaran kreće se od 20-27°C. Pri 13-14°C riba slabo uzima hranu, pri 7-8°C još slabije, a pri 1-2°C pada u polusan. Količina vode za snabdevanje ribnjaka zavisi od hidrogeoloških svojstava zemljišta i od klimatskih uslova. Bazeni se pune vodom u proleće ili jesen, a tokom leta se odrţava potreban nivo vode u bazenima, tj. toliko dovoditi vode koliko se potroši na isparavanje, poniranje i proceĎivanje kroz nasipe i ispod njih. Prema tome, voda je leti potrebna da se zemljište zasiti do maksimalnog vodnog kapaciteta, zatim da se postigne odreĎena dubina vode u bazenima i da se ili taj nivo odrţava nadoknaĎujući sve gubitke vode iz bazena ili da se voda samo osveţava. Količina vode koja je za vreme punjenja ribnjaka potrebna za zasićenje zemljišta predstavlja razliku izmeĎu maksimalnog i poljskog vodnog kapaciteta za sloj zemlje izmeĎu njegove površine i nivoa podzemne vode. Prema pedološkim podacima količina vode za popunu gubitaka na zasićenje dna iznosi: qz = 1.050 m3/ha, odn. hz = 105 mm. Visina gubitaka na poniranje zavisi od propustljivosti zemljišta, od njegove podloge i od zbijenosti obodnih nasipa. Za pribliţna računanja gubitaka na poniranje (filtraciju) moţe posluţiti podatak iz priručnika Tehničar 6/1989.god, str. 891, da za slabo propustljivo zemljište sa bliskom podzemnom vodom veličina poniranja (filtracije) iznosi 5- 10% od količine vode u bazenu, za godinu dana. Pošto u slučaju ribnjaka Katahat imamo slabo propusna zemljišta jer se koeficijent filtracije kreće od n10-5 do n10-8 cm/s ovaj kriterijum se moţe primeniti.

17 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Upust vode (reka Zlatica) Grlenjak Kruna 0,5 m Nivo vode

m Nasip Jezero Odvodni Nasip 5 ,

1 kanal Dno ribnjaka

OBJEKTI PRVE FAZE IZGRADNJE RIBNJAKA ZIMOVNICI PredviĎena je izgradnja 15 zimovnika. Zimovnici su dimenzija u osnovi 32 x 113 m postavljeni jedan pored drugog sa zajedničkim nasipom. Dimenzije vodenog ogledala jednog zimovnika je 25 x 100 m. Ukupna površina vodenog ogledala zimovnika je 2.5 ha Prosečna dubina vode je 2,5 m. Količina vode u jednom jezeru je oko 4187.5 m3. Kota vodenog ogledala je na 78.50 mnm. Sumarna zapremina vode u zimovnicima iznosi 67.000,00 m3. Svako jezero zimovnika je ograĎeno nasipom, čija je kruna na koti 79.00 mnm (0,5m iznad površine vode), širina krune je 3m, pad kosina 1:2 sa branjene i 1:3 sa okvašene strane. Vodosnabdevanje se obavlja putem cevovoda i upusnih graĎevina, a odvod vode kroz ispusni grlenjak i cevovod do odvodnog kanala koji se uliva u Zlaticu. Dno zimovnika mora biti obloţeno na ulivnom delu, izravnato, bez depresija i sa padom od uliva prema grlenjaku izliva kako bi se obezbedilo optimalno praţnjenje jezera i izlov ribe.

MLADIĈNJACI Projektovano je dva mladičnjaka ukupne površine 26,8 ha vodenog ogledala, sa dubinom vode 1.5 m.Jedan za uzgoj jednogodišnje mlaĎi površine 9,1 ha a drugi za uzgoj dvogodišnje mlaĎi površine 17,7 ha. Svako jezero je ograĎeno nasipom, čija je kruna na koti 79.00 mnm (0,5m iznad površine vode) odnosno 95.50 prema jezeru III , širina krune je 4m, pad kosina 1:2 sa branjene i 1:3 sa okvašene strane. Sumarna zapremina vode u mladičnjacima iznosi 370.500,00 m3.

18 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Kota vode je na 78.50 mnm. Vodosnabdevanje se obavlja putem cevovoda i upusnih graĎevina, a odvod vode kroz ispusnu graĎevinu do odvodnog kanala i dalje u Zlaticu. Dno mladičnjaka mora biti obloţeno na ulivnom delu, izravnano, bez depresija i sa projektovanim padom kako bi se obezbedilo potpuno i vremenski optimalno praţnjenje jezera i izlov ribe se vrši u izlovnom kanalu. Projektom je predviĎena silazna rampa za svako jezero, radi ulaska mehanizacije za obradu dna jezera.

ODGAIVALIŠTE Projektovano je jedno jezero površine vodenog ogledala 48,3 ha . Vodosnabdevanje se obavlja putem cevovoda i upusnih graĎevina, a odvod vode kroz ispusnu graĎevinu i cevovod do odvodnog kanala koji se uliva u Zlaticu Upuštanje vode u jezera se reguliše pomoću ustave smeštene u ulivnu graĎevinu, a odvod pomoću šandor-greda koje su smeštene u izlivnu graĎevinu. Svako jezero je ograĎeno nasipom čija je kruna na koti 79,50mnm (0,5m iznad površine vode), širina krune je 4m, a pad kosina 1:2 sa branjene i 1:3 sa okvašene strane. Dubina vode u proseku 1.5 m . Ukupna količina vode u jezerima 750.000,00 m3. Kota krune nasipa koji je zajednički za mladičnjake i jezera je na 79,50 mnm. Dno jezera mora biti obloţeno na ulivnom delu, izravnano, bez depresija i sa projektovanim padom kako bi se obezbedilo potpuno i vremenski optimalno praţnjenje jezera i izlov ribe.Zbog tehnoloških potreba u jezerima su projektivani sabirni kanali i izlovne jame. Projektom je predviĎena silazna rampa radi ulaska mehanizacije za obradu dna jezera.

NASIPI NA ODGAIVALIŠTIMA, ZIMOVNICIMA I MLADIĈNJACIMA Radi zaštite okolnog terena, ostvarivanja potrebne dubine vode u ribnjaku, parcelacije na pojedinim jezerima i unutrašnji transport, projektovani su obodni i pregradni nasipi. Nasipi su različiti kako po visini tako i po elementima poprečnog preseka. Kote kruna nasipa su 79.0mnm, i 79,50 mnm što je usklaĎeno sa kotama projektovane vode u pojedinim jezerima, datim hidrostatičkim proračunima i zaštitom cevovoda. Širina krune nasipa je 3 m ili 4 m usklaĎena je sa namenom nasipa. Nagib kosina sa elementima koji utiču na statičku stabilnost, filtraciju i stabilnost kao i na uticaj talasa na kosinu usled dejstva vetra. Nagib kosina je 1:2 i 1:3, a nadvišenje nasipa je 50 cm iznad projektovane vode u jezerima. Na osnovu rezultata ranije obavljenih geomehaniških istraţnih radova konstatovano je da je sastav zemljišta na kome se gradi ribnjak pogodan za izradu nasipa. Svi nasipi se grade skidanje humusa ispod tela nasipa i 50 m levo i desno od nasipa. Skinuti humus transportovati van radne zone predmetnog nasipa. Nasip raditi od zemlje produbljivanjem dna jezera guranjem zemlje buldozerom sa udaljenosti do 50 m. Razliku zemlje za izradu nasipa do projektovane kote uzimati iz iskopa dna jezera do projektovane kote uz transport materijala kamionima na prosečnu udaljenost do 500 m. Zemlja se nanosi u slojevima do 30 cm i nabija odgovarajućom mehanizacijom min zbijenosti 95 % oi Proktoru.Kosine nasipa raditi po datim profilima.U telo nasipa ugraĎivati preteţno glinovit materijal koji se na kraju prekriva slojem humusa debljine 15-20 cm zbog zatravljivanja.

19 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Obodni nasipi su trasirani duţ graničnih ivica ribnjaka. Kruna je širine 4 m, nagib spoljašnje kosine je 1:2, a unutrašnje, okvašene 1:3. Pregradni nasipi predstavljaju pregradu izmeĎu susednih jezera, kruna je širine 4 m i nagib obe kosine 1:3. U telu nasipa svakog jezera izgraĎeni su ulivni grlenjaci sa zatvaračima, odn. šahtovi za snabdevanje vodom jezera, sa stepeništem za silazak radnika i istovremeno za umirenje vode. U nasipu svih jezera uraditi izlivni grlenjak koji je opremljen rešetkom i voĎicama za šandor-grede. Sabirni kanali Radi lakšeg praţnjenja jezera i izlova ribe predviĎena je izgradnja sabirnih kanala unutar jezera. Ovi kanali su trasirani u najniţim kotama jezera Pošto sabirni kanali treba da omoguće potpuno praţnjenje jezera, projektovani su sa padom prema izlovnim graĎevinama, odn. prema izlovnom kanalu koji predstavlja najniţu trasu u jezeru. Izlovni kanali i izlovna jama U ribnjaku se izlov ribe obavlja u izlovnom kanalu, odn. njegovom betoniranom delu koji predstavlja izlovnu jamu. Izlovni kanal je postavljen tako da su sa njim povezani mladičnjaci i odgaivalište. Trasa izlovnog kanala je birana tako da povezuje meĎusobno mladičnjake i odgaivalište. Na kraju izlovnog kanala se radi izlovna jama.lzlovna jama je armirano betonska graĎevina oblaţena betonom debljine 20 cm na tamponskoj podlozi od šljunka debljine 15 cm. U ovom delu izlovne jame će se obavljati izlov ribe. Kota dna izlovne jame usaglašena je sa kotom dna izlovnog šahta. ODVODNI KANALI Od izlovne jame radi se odvodni kanal oko jezera prema recipijentu Zlatica. Iskop kanala 1,2 raditi bagerom. Pre iskopa skinuti humus sa trase kanala. Iskopani materijal upotrebiti za izradu nasipa jezera.

ODVODNI GRLENJACI, ŠAHTOVI • odvodni grlenjaci Ispuštanje vode iz jezera, zimovnika i mladičnjaka se radi preko izlivnih grlenjaka. Armirano betonske cevi 0 400 postaviti na tampon šljunka debljine 20 cm. Zatrpavanje oko i iznad cevi uraditi zemljom iz iskopa u slojevima od 30 cm sa nabijanjem. Šaht grlenjaka uraditi od betona MB 30 u oplati od rendisane daske ili adekvatnoj ravnoj oplati. Čelične profile -voĎice za šandor grede ankerovati u betonsku konstrukciju na svakih 50 cm po vertikali akerom od GA 240/360 010 oblika šnale ili U, duţine min 30cm. Betonsku oblogu raditi od betona MB 30 debljine 12 cm na sloju šljunka od 15 cm. Ologu završiti sa ivičnim gredama.Spojnice zaliti cementnim malterom. • ulivni šahtovi Ulivni šahtovi se rade na kruni nasipa na označenim mestima u situaciji. Šaht uraditi od betona MB 30 u oplati od rendisane daske ili adekvatnoj ravnoj oplati. Dimenzije šahtova su različite i odreĎene su u zavisnosti od cevovoda i zasuna.Na svim šahtovima uraditi metalne poklopce. • izlivni objekti iz kanala Na mestima izliva kanala u vodotok Zlaticu raditi propust sa zatvaračem. Čelične cevi 0 500 postaviti na tampon šljunka debljine 20 cm. Zatrpavanje oko i iznad cevi uraditi zemljom iz iskopa u slojevima od 30 cm sa nabijanjem. Šaht zatvarača uraditi od betona MB 30 u oplati od rendisane daske ili adekvatnoj ravnoj oplati. Betonsku oblogu raditi od betona MB 30 debljine 12 cm na sloju šljunka od 15 cm.

20 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Oblogu završiti sa ivičnim gredama.Spojnice zaliti cementnim malterom. Na izlivu u kosini Zlatice izvršiti oblaganje kamenom oblogom kako je to dato projektom.

GraĊevinski objeti na ribnjaku Objekti u funkciji ribnjaka  magacin hrane  magacin opreme  prostor za radnike  nastrešnice za vozila  administrativni objekat i prostorija za veterinarske preglede i dnevno praćenje zdravstvenog stanja i prirasta populacije  bunar za vodosnabdevanje objekata i hidrantsku mreţu  trafostanica

Manipulativni prostor Manipulativni prostor nalazi se ispred zimovnika. Na manipulativnom prostoru vrši se sortiranje, merenje, utovar i transport ribe. Na ovom platou treba da se postavi sortirni sto i vaga za ribu i da se obezbedi nesmetani prilaz i odvoz ribe vozilima za transport.

Putna mreţa Izgradiće se put sa tvrdom podlogom od saobraćajnice do manipulativnog platoa sa priključkom na saobraćajnicu.

UreĊenje ribnjaka Nakon izgradnje hidro-graĎevinskih objekata na samom ribnjaku pristupiće se ureĎenju ribnjaka po tehničkim i veterinarsko-sanitarnim uslovima. Ribnjak je minimalno udaljen 3 km vazdušnom linijom od naselja Padej (najbliţih stambenih objekata). Dominantni pravac vetrova za ovo područje je jugo-istok, a naselje se nalazi zapadno od ribnjaka i neće biti ugroţeno mirisima sa ribnjaka. Na prilaznom putu ribnjaku na manipulativnom prostoru izgradiće se betonski bazen tj. dezinfekciona barijera za dezinfekciju vozila koja ulaze u zonu ribnjaka. Na ulazu u manipulativni prostor postaviće se table sa nazivom ribnjaka i obaveštenjem da je zabranjen ribolov u zoni ribnjaka. Tabla se postavlja na mestu gde je jedino moguće nesmetano prići ribnjaku. Investitor predviĎa da u blizini ribnjaka u II fazi izgradi objekte koji će odgovarati svojoj nameni (čuvanje opreme za manipulaciju ribom i riblje hrane), a posebno prilagoĎeni za lako odrţavanje čisoće i sprovoĎenje higijensko-tehničke i zdravstvene zaštite. U okviru ovih objekata predviĎa se i izgradnja laboratorije koja će sluţiti za redovno vršenje osnovne kontrole kvaliteta vode koja se uzima, koristi ili ispušta iz jezera. Pored poslovnih objekata za ribnjak treba se za snabdevanje sanitarnom vodom priključiti na bušeni bunar, a iza ove objekte vodonepropusnu septičku jamu za prihvat otpadnih voda, koja se prazni komunalnim cisternama. U poslovnim objektima ribnjaka, postaviće se i specijalni kontejner (zamrzivač) za odlaganje uginule ribe sa ribnjaka a uginula riba će se odnositi u kafileriju u vozilima ovlašćenog preduzeća.

21 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

3.3. Tehnologija proizvodnje Ukupna površina ribnjaka "Katahat" iznosi 77,6 ha koji se sastoji od 3 jezera i 15 zimovnika. Sa gledišta regionalne podele ribolovnih voda, zasnovane na prirodnim uslovima za ţivot pojedinih vrsta riba, planirana izgradnja ribnjaka se nalazi u tzv. "šaranskom području" gde šaran sa brojnim vrstama iz njegove familije predstavlja najrasprostranjenije vrste riba u vodama ovog područja. Cyprinus Carpio - Šaran Šaran (lat. Cyprinus carpio) je slatkovodna riba sa koštanim skeletom košljoribe i istovremeno pripada i mekoperkama i porodici šarana (Cyprinidae). Rečni šaran ima odnos širine tela prema duţini u vrednosti 1: (4,5-5), tela pokrivenog krljuštima u potpunosti (šupner), delimično pokrivenog u tri reda, ispod grebena, duţ bočne linije i ispod trbuha (cajler), krljušti se nalaze samo duţ grebena, i u osnovama peraja (špigler) ili je telo potpuno bez krljušti (lederer). Nazivi u zgradi su nemačkog porekla, ali se danas još uvek koriste u našem ribnjičarstvu. Oblik tela šarana je zatupast sa ustima koja su izbočena i otvaraju se kao harmonika. Na gornjoj usni nalaze se do dva brka sa svake strane. Peraja kod šarana su jako razvijena jer šaran dobar plivač. Krljušti šarana su krupne i ima ih u bočnoj liniji 33-41. Boja šarana varira u zavisnosti od mesta prebivanja. U bistrim vodama sa dnom od peska i šljunka, šaran ima srebrnasto-ţućkastu boju sa izrazito crvenim prelivom peraja. U zamuljenim vodama sa mutnom vodom, boja šarana je siva, tamno zelene boje, čak gotovo crna. Šaran je poreklom iz Kine, Japana i Srednje Azije. Rasprostranjen je po čitavoj Evropi. Ţivi u stajaćim, slabo tekućim vodama, jezerima i akumulacijama. Mresti se od druge polovine aprila do jula meseca, a pošto ikru daje porciono, često se dešava da se zadnji mrest obavi čak u avgustu mesecu. Muţjaci dostiţu polnu zrelost sa 2-3 godine starosti, a ţenke sa 3-4 godine starosti. Mrest se obavlja grupno, jednu ţenku prate 3-4 muţjaka. Šaran se u prirodnim uslovima hrani planktonskim organizmima, bentosom kao osnovnom hranom, a uzima i biljnu zrnastu hranu. Krupni primerci se čak hrane i sitnim ribljim mlaĎem. Tipičan je svaštojed. U ribnjacima se hrani kako prirodnom, tako i dodatnom hranom (zrnastom i kompletnom peletiranom). Raste brzo i u uslovima ribnjačkog gajenja, komadnu masu od 1 kg dostiţe već u drugoj godini starosti. U prirodnim uslovima raste znatno sporije i komadnu masu od 1 kg dostiţe u periodu od 4-9 godina starosti. U ribnjaku, šaran će se gajiti do treće godine starosti. U trogodišenjem načinu gajenja, koji se u našoj zemlji najčešće primenjuje usled zahteva trţišta (trţište u Srbiji traţi krupnog šarana), šaran kao mlaĎ u prvoj godini starosti dostiţe komadnu masu od 60-100 g. Drugoj godini starosti komadnu masu od 300-500 g i tek u trećoj godini kao konzumni šaran komadne mase do 2.500 g odlazi na trţište.

22 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Lokacija proizvodnih ribnjačkih objekata i njihovi meĎusobni prostorni odnosi dati su prema karakteru terena vodeći računa o ekonomičnosti izgradnje i njihovoj funkcionalnosti. Trasa obodnog nasipa postavljena je na najvišim mogućim kotama, čime je racionalizovano graĎenje ribnjaka i omogućeno njegovo odrţavanje. Datim lokacijama proizvodnih objekata omogućeno je da se tokom rada ribnjaka organizacija proizvodnje moţe postaviti u skladu sa zahtevima trţišta za odreţenom kategorijom šarana i pratećim vrstama riba.

Proizvodnja konzumne ribe Ribnjak od 77,6 ha prostorno i organizaciono daje mogućnost primene različitih kombinacija u proizvodnji konzumne ribe po vrstama riba. Plan proizvodnje ribnjaka sačinjen je na bazi proizvodnje konzumnog šarana. Da bi se stvorili što povoljniji uslovi za proizvodnju i zdravstvenu zaštitu riba, preduzimaće se odreĎene ribnjačko-tehničke mere, koje će se izloţiti hronološkim redom njihove primene. Tehnologija proizvodnje predstavlja uzgoj konzumne ribe u trogodišnjem sistemu. Uzgoj je baziran na konvencionalnoj ishrani sa zrnom ţitarica, a u ovakvom načinu uzgoja proteinski deo se koristi iz prirodne hrane (plankton i fauna dna ribnjaka). Budući da se toplovodne vrste riba (šaran) prehranjuju kada temperatura vode preĎe 12 do 15oC, uzgoj traje svake sezone (godine) od početka aprila ili maja do kraja oktobra, što zavisi od temperature vode. Najintenzivnije uzimanje dodatne hrane je kod temperature vode 20 do 26oC, što se u našim klimatskim uslovima postiţe početkom juna pa do kraja septembra. Svakodnevno, pre hranidbe, treba na hranidbenom mestu označenom kolcem ili plovkom, kontrolisati da li je riba pojela ţitarice od prethodnoga dana. Nepojedena hrana trune na hranidbenim mestima, zagaĎuje vodu i pogoršava joj kvalitet. Ribu odbijaju takva mesta i potrebno ih je promeniti. Hranidbeno mesto mora biti na dubini vode od 100 do 150 cm, kako ih grabeţljive ptice ne bi mogle loviti i ometati u hranjenju. Riba se hrani 7 dana u nedelji i to u prepodnevnim satima i ranim popodnevnim satima, kada je sadrţaj kiseonika u vodi najveći. U ishrani šarana se mora voditi računa o krupnoći zrna ţitarica u odnosu na veličinu ribe. Šaran mase 80 do 120 grama konzumira zrno pšenice i ječma. Sa prihranom zrnom kukuruza moţe se početi kad šaran postigne masu od 300 grama. Do tada hranu je potrebno samleti. Tokom uzgoja mlaĎi i konzumne ribe potrebno je pratiti stanje u ribnjaku probnim izlovom nasaĎene ribe svakih 15 dana. Ribu lovimo pomoću mreţe na mestima gdje se riba hrani. Prati se prirast nasaĎenih riba, zdravstveno stanje i intenzitet uzimanja dodatne hrane. U slučaju pojave bolesti ili sumnje na bolest treba se savetovati sa veterinarom, koji će utvrditi vrstu bolesti i odgovarajuću terapiju. Vaţno je takoĎe pratiti hemijske i fizičke parametre vode i pratiti stanje prirodne hrane (plankton i fauna dna ribnjaka). Radi podsticanja razvoja planktona i faune dna preporučuje se Ďubrenje sa organskim Ďubrivima, uz praćenje kvaliteta vode. Zakrečavanjem ribnjaka unosi se kalcijum u ribnjak, reguliše se pH vode kako bi on bio neutralan (oko 7). Kalcifikacijom se, uz dezinfekciju, u mulju veţu štetne kiseline i poboljšava se aktivnost mikroorganizama. Deo preporučene doze odnosi se na interventno zakrečavanje po potrebi tokom letnih meseci, u dozi od 50 do 100 kg/ha, kada je takoĎe potrebno pratiti pH vode. Krajem oktobra iz ribnjaka se ispušta voda i pristupa se izlovu ribe. Riba se na sortirnom stolu odvaja prema veličini. Konzumna riba se prodaje na trţištu, a mlaĎ prebacuje u drugi ribnjak za uzgoj u sledećoj kalendarskoj godini.

23 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Priprema i odrţavanje ribnjaka MeĎu najvaţnije mere priprema i odrţavanja šaranskog ribnjaka spadaju: odrţavanje nasipa, isušivanje kao mera nege ribnjaka, regulisanje vodnog reţima, borba protiv nepoţeljne vegetacije, odrţavanje plodnosti zemljišta i dezinfekcija i kalcifikacija ribnjaka. Proizvodnja ribe na ribnjaku započinje pripremom proizvodnih objekata (jezera, kanala i pomoćnih objekata). MeĎu najvaţnije mere pripreme i odrţavanja šaranskog ribnjaka spadaju: odrţavanje nasipa i instalacija, isušivanja kao mera nege ribnjaka, regulisanje vodnog reţima, borba protiv nepoţeljne vegetacije, odrţavanje plodnosti zemljišta i dezinfekcija i kalcifikacija ribnjaka. U pripremi ribnjaka se vrši mehanizovano izmuljivanje, iskop, ravnanje i zemljišna obrada terena (dna i obale jezera, navodnih, odvodnih i izlovnih kanala, puteva). U osnovnoj, gruboj pripremi se koristi teška mehanizacija (graĎevinske i kombinovane mašine), dok se poljoprivredna mehanizacija (traktori sa priključnim mašinama) koristi prilikom fine osnovne i dopunske obrade i redovnog odrţavanja zemljišta tj. oranja, tanjiranja, kultiviranja i dr.

Odrţavanje ribnjaka Nakon završene proizvodne sezone, izlova ribe i isušivanja proizvodnih objekata, sve nasipe i instalacije treba detaljno pregledati, konstatovati kvarove i oštećenja tokom proizvodne sezone i planirati vreme i sredstva da se svi tehnički nedostaci dovedu u ispravno stanje. Posebna paţnja se mora obratiti na unutrašnju kanalsku mreţu jer se odreĎeni nedostaci na njoj nisu mogli konstatovati niti uklanjati tokom proizvodne sezone. Na ribnjačkim nasipima i u njihovoj neposrednoj blizini ne bi se smelo saditi nikakvo drveće. Na nasipima treba negovati travni pokrivač od onih vrsta trava koje imaju razvijen korenov sistem. Kao adekvatno rešenje, predviĎa se formiranje travno-leguminoznog sastava na obodnim nasipima. Livadska vegetacija, u uslovima pravilne nege, obezbeĎuje kontinuiranu pokrivenost površine zemljišta, kao i ravnomernu proţetost po dubini korenjem i ţilama. Ovim se obezbeĎuje zaštita od erozije i unapreĎuje se struktura zemljišta, a ono se smenom redovnih godišnjih ciklusa obogaćuje i humusnom komponentom koja se zatim povezuje u organo-mineralni kompleks. Sastav je sloţen radi boljeg iskorišćavanja podzemnog i nadzemnog prostora, kao i radi veće ukupne stabilnosti zajednice u nepovoljnim uslovima. U sastav su uključeni predstavnici familije leptirnjača (Leguminosae) koje usvajaju atmosferski azot i prilikom odumiranja ga predaju zemljištu .

24 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Izbor vrsta usklaĎen je sa stanišnim uslovima sa naglaskom na vrste sa obimnijom i kvalitetnijom produkcijom, kao i na otpornije vrste. Preporučuju se vrste Engleski ljulj (Lolijum pereneL.) 15%,Obična livadarka (Poa pratensis L.) 20%, Jeţevica (Dactylis glomerata L.) 30%, Crveni vijuk (Festuca rubra L.) 20%, Zubača (Cynodon dactylon L.) 5% i Ţuti zvezdan (Lotus corniculatus L.) 10%. Kako nasipi ribnjaka najčešće bivaju oštećeni sa unutrašnje strane posebna paţnja se mora obratiti na odrţavanje tih delova nasipa. Radi toga je neophodno da se duţ nasipa koji su ugroţeni od udara talasa zasadi pojas trske širine 2-4 metara. O ovoj okolnosti treba posebnu paţnju obratiti na početku izgradnje ribnjaka, propusti koji bi se u tom periodu učinili kasnije se teško otklanjaju. Trščani pojas pored nasipa neće biti teško podići ako se u noţici nasipa bude nalazio humusni sloj zemlje. A ukoliko se iz bilo kojih razlog delovi nasipa ne mogu biljnom vegetacijom zaštititi onda ih treba finiširati u predelu gde su najviše ugroţeni. Veliku opasnost za nasipe predstavljaju ondatre (bizamski pacovi) i hrčkovi zbog bušenja. Tamo gde se oni nasele treba biti oprezan jer moţe doći do do iznenadnog prodora vod i rušenja nasipa. Unutrašnja kanalska mreţa ribnjaka se mora dobro izvesti i odrţavati u funkcionalnom stanju jer od njene ispravnosti zavisi mogućnost i brzina izlova ribnjaka. Loše izvedena unutrašnja kanalska mreţa stvara velike teškoće pravovremenom i uspešnom radu na izlovu ribnjaka, značajno povećava troškove rada i ostavlja velike mogućnosti za zaostajanje nepoţeljnih vrsta riba koje u narednoj sezoni proizvodnje mogu naneti nepredvidive posledice.

I. Isušivanje kao mera nege ribnjaka

Osnovni zadatak isušivanja i obrade zemljišta ribnjaka sastoji se u stimulativnom delovanju na kruţno kretanje materija kako bi se ostvarila maksimalna hidrobiološka produkcija. U isušenom ribnjaku zemljište je u zimskom periodu izloţeno niskim temperaturama što poboljšava proces razlaganja organskih materija i mineralizaciju mulja. Istovremeno se uništavaju izazivači bolesti i paraziti riba kao i njihovi meĎudomaćini, što ima veliki praktičan značaj. Obradu ribnjačkog zemljišta treba izvršiti plitkim oranjem ili tanjiranjem u zimskom periodu ili rano u proleće, kada se ukaţe najpovoljnija prilika za to.

II. Vodni reţim

Prikazaćemo regulisanje vodnog reţima ribnjaka sa stanovišta biološke produkcije. Pod pretpostavkom da će odgajivalište tokom zimskog perioda biti isušeno, na čemu svakako treba nastojati, njihovo punjenje vodom za narednu proizvodnu sezonu treba vršiti što ranije u proleće. Time se omogućuje ranije nasaĎivanje ribe i razvoj prirodne riblje hrane čime se produţuje proizvodna sezona ribe. Za vodni reţim ribnjaka, sa biološkog stanovišta, od posebnog je značaja hemijski sastav vode, a u prvom redu sadrţaj kiseonika i pH vrednost. Oni su ujedno indikatori manje više svih veoma dinamičnih procesa koji se odigravaju u ribnjaku i kvaliteta vode. Kako temperatura snaţno utiče na intenzitet svih procesa koji se odigravaju u ribnjaku, neophodno je tokom letnjih dana vršiti što češće kontrolu sadrţaja kiseonika i pH

25 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU vrednosti u vodi. To se naročito odnosi na jutarnje sate (3-4 sata) kada je stanje kiseonika najkritičnije. U tom periodu dolazi do intenzivnog razlaganja organskih materija za čije se procese troše značajne količine kiseonika. Često se postavlja pitanje koje su minimalne količine kiseonika u vodi ribnjaka bezopasne za ţivot riba. Na ovo pitanje teško je dati tačan odgovor, jer potreba u kiseoniku zavisi od više faktora koji su u stalnoj promeni. MeĎutim, mora se napomenuti da je njegov sadrţaj 3 - 3,5 mg/l prijatan, mada je bilo slučajeva da se za kraći period kiseonik spuštao na ispod 2 mg/l bez većih posledica. Ipak se moţe izvesti zaključak da je 4 mg/l donja granica ispod koje svako opadanje kiseonika mora biti praćeno sa najozbiljnijom predostroţnošću. Ukoliko kiselost vode padne ispod pH=5 postoji velika opasnost za opstanak šarana, koji na pH= 4,8 za kratko vreme gine. Povećanje alkaliteta na preko pH=9, takoĎe je opasno. Optimalna granica za ribnjačku vodu smatra se pH= 7 - 8. Do povećanja kiselosti moţe doći prilikom većih vodenih taloga ili upuštanjem sneţnih voda, kada prirodne kiseline zemlje postanu dovoljne da pH vrednost svedu na kritičnu granicu. Tačka alkalne opasnosti nastupa obično leti, kada je moć vezivanja kiselina umanjena u ribnjacima jačim razlaganjem vodenog bilja.

III. Borba protiv biljnog korova

Razvoj vegetacije na ribnjacima je veoma bujan. Jedan deo tog bilja, u prvom redu tvrda podvodna i plivajuća flora nije poţeljna jer senči vodu i usporava njeno zagrevanje, koristi hranljive materije za svoj rad i negativno deluje na zemljište i vodu ribnjaka u procesu razlaganja, stvarajući celulozni mulj koji se teško razlaţe. Razlaganje ovih materija u letnjem periodu troši velike količine kiseonika koji je potreban ribama, što moţe imati nepoţeljne posledice. Suzbijanje korova po ribnjacima danas se vrši košenjem motornim podvodnim kosačicama veoma uspešno. Primena herbicida nije se pokazala praktičnom. Košenje nasipa kanala i ribnjaka je takodje redovni posao koji prati tehnologiju. Za košenje nasipa koriste se samohodne kosilice. Štetnu floru u ribnjacima uništavamo i izbacujemo van ribnjaka obično za oblaganje ugroţenih mesta nasipa od vetra. Naročito se razmnoţava tvrda i nekorisna vodena flora a masovna je na plitkim ribnjacima. Širenjem flore zaleţuju se ribnjaci, smanjuje proizvodna površina, jer smanjuje ţivotni prostor ribama. Jako obrasli ribnjaci su obično siromašni u prirodnoj hrani jer ta flora koristi i napreduje na račun hranljivih materija /N.P.K./ vrlo potrebnih za rezvoj prirodne hrane. Od nepoţeljnih biljaka koje se pojavljuju na šaranskim ribnjacima najčešće su prisutni u ribnjacima su - Šaša /Tupha latifolia/ - Trska /Phragmites communis/ - Orašak /Trapa natans/ - Lokvanj /Kimphee alba/ - Lopoč /Nuphar luteum/ - Ţabljak /Ranunkulus agnatilis/ i td. Svi imaju svoje specifičnosti, u štetnosti, jedino se od trske, šaša i rogoza imaju koristi u odbrani ugroţenih mesta, budući je dokazano na svim ribnjacima ribnjačari ove zasadjuju pored ugroţenih mesta, da bi rešili odbranu.

26 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Štetna vodena flora umanjila je svoj uticaj ribnjacima sa paralelnim uzgojem travojednih riba pored šarana. Naročito beli amur u velikoj meri troši ovo rastinje. Postoji i štetno vodeno bilje koje je mekano /meka flora/ koje kada se pokosi razlaţe se u vodi i za svoje razlaganje troši kiseonik iz vode i izaziva manjak O2 tako da riba moţe biti u opasnosti. Ovo se dogadja i kod masovnog odumiranja algi u ribnjaku. Tada se koristi kreč 30 - 50 kg/ha koji pospešuje razlaganje i sprečava veći utrošak kiseonika. Postoje herbicidi za uništavanje flore po nasipima i u vodi a koji nisu toksični za ribu ali su oni skupi i njihovi rezultati vezani su za pojedine fenofaze i bez kišni period što za naše područje teško moţe da se uklopi i treba više puta prskati. UvoĎenjem biljojednih riba u proizvodnju šaranskih ribnjaka, znatno je olakšana borba protiv korovskih biljaka, a istovremeno povećani prinosi njihovim korišćenjem. Grubu zaostalu vegetaciju u priobalnom pojasu ribnjaka najbolje je zapaliti u proleće, kada se isuši, pre punjenja ribnjaka vodom. Dezinfekcija i popravka zemljišta i vode vrši se zakrečavanjem hidratisanim krečom u jezerima i kanalima pre i u toku samog uzgoja ribe. Tokom godine od III do IX, X - og meseca kreč se ravnomerno razbacuje po celoj površini, u češćim intervalima.

IV. Borba protiv ribljeg korova

Pre upuštanja vode iz reke u objekte vrši se uništavanje tzv. ribljeg korova, za proizvodnju štetnih vrsta. To su negajene vrste riba i ostalih vodenih organizama primljene i razvijene neplanski, prijemom vode iz otvorenih prirodnih tokova. Uništavanjem ribljeg korova sprečava se i prenasaĎenost, a time i pojava povećanih koncentracija ugljen - dioksida i amonijaka u vodi, uginuća ribe i procesa truljenja.

Upuštanje vode u proizvodne objekte

Voda se u objekte upušta iz reke Zlatice, pumpama na pontonu. Po klasifikaciji, voda za proizvodnju je u kategoriji tehničke vode. Inače, kvalitativni kriterijumi za prijem vode zahtevaju odn. dozvoljavaju vodu II ili III - e klase, sa većim sadrţajem organske materije. Takva voda je poţeljna u proizvodnji, jer omogućava razvoj i odrţavanje fito - i zooplanktona veoma značajnog za rast i razvoj ribe i riblje mlaĎi. Kada riba koristi prirodnu hranu, umanjuje umnogome unos dodatnih i koncentrovanih hraniva i mogućnost kontaminacije vode njima.

Osnovni parametri kvaliteta vode ribnjaka

Hemijski kvalitet voda je veoma vaţan činilac koji direktno odreĎuje mogućnost korišćenja pojedinih voda u cilju gajenja riba. Istovremeno uslovljava i nivo moguće proizvodnje. Hemijske karakteristike vode zavise od čitavog niza drugih faktora od kojih ćemo nabrojati samo najvaţnije, a to su : kvalitet zemljišta na kojem je ribnjak izgraĎen; kvalitet vode kojom se ribnjak napaja; dubine vode; obraslost ribnjaka vodenim rastinjem i dr.

27 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Pobrojaćemo samo najvaţnije pokazatelje i karakteristike nekih elemenata prema kojima se po sadašnjim saznanjima moţe ceniti hemijski kvalitet vode u smislu ribarske proizvodnje. a) Rastvoreni kiseonik Predstavlja osnovni uslov ţivota u vodi svih aerobnih bića. Njegov nivo u vodi formira se na dva načina i to difuzijom iz atmosferskog vazduha i asimilacijom od strane vodenog bilja. Usvajanje kiseonika iz vazduha zavisi od nekoliko faktora kao što su temperatura vode, vazdušni pritisak, intezitet vetrova i dr. U zavisnosti od temerature vode njena mogućnost usvajanja kiseonika je različita. U sledećoj tabeli prikazana su stopostotna zasićenja kiseonikom na različitim temeraturama:

Temperatura vode u oC Sadrţaj kiseonika u mg/l 0 14,5 2 13,5 4 13,0 8 11,5 10 11,0 12 10,0 15 10,0 17 9,5 20 9,0 25 8,5 27 8,00 U pojedinim momentima moţe doći do prezasićenja vode kiseonikom. To se u pravilu dešava u najtoplijim letnjim mesecima naročito kod ribnjaka obraslim vodenim rastinjem. Tada pri visokim temeraturama dolazi do veoma intenzivne asimilacije čime se procenat zasićenja kiseonikom moţe povećati i za nekoliko puta. Intenzivna asimilacija tokom dana uslovljava i intenzivnu disimilaciju tokom noći kada se u jutarnjim časovima nivo kiseonika zna da spusti i ispod minimuma potrebnog za preţivljavanje ribe. U sledećoj tabeli daćemo pregled potrebnih količina kiseonika u vodi za normalni ţivot pojedinih vrsta riba:

Sadrţaj kiseonika u vodi, mg/l Vrsta ribe minimum optimum Šaran 1,2 5,0-6,0 Som 2,5 5,0-6,0 SmuĎ 3,0 6,0-7,0 Linjak 0,8 3,0-3,5 Karaš 0,7 3,0 Srebrni karaš 0,5 3,0

Nedostatak kiseonika u vodi manifestuje se pojavom ribe na površini, obično u velikim jatima i uz obalu pri čemu riba ustima usisava atmosferski vazduh (u ribarskom ţargonu kaţe se "riba puši").

28 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Do nestašice kiseonika moţe doći i u ribnjacima sa povećanom organskom materijom u vodi kada uz povišene temperature dolazi do njenog trulenja pri kom procesu se troše ogromne količine kiseonika čiji krajnji efekti opet mogu da izazovu enormnu nestašicu kiseonika i "pušenje ribe". Do nestašice kiseonika moţe doći i tokom zimskih meseci pri stvaranju ledenog pokrivača na površini vode. Čist providni ledeni pokrivač nije opasan, meĎutim veoma je opasna pojava stvaranja sneţnog pokrivača na ledenom pokrivaču čime dolazi do zasenjavanja vode, odnosno onemogućeno je prodiranje svetlosti do sloja vode, čime je onemogućena asimilacija, već je 24 časa prisutna disimilacija. Ovo je veoma opasna pojava naročito ako je period zasenčenja dugotrajan. Ukoliko doĎe do zamrzavanja i stvaranja sneţnog pokrivača neophodno je pristupiti otvaranju "odušaka" u ledu. Oduške se prave sečenjem leda dimenzija 6 puta 2 metra. Ovaj posao se obavlja motornim testerama za sečenje drva. U zavisnosti od gustine ribe u objektu je potrebno otvoriti 3 do 5 odušaka po hektaru. Obzirom na veliki značaj kiseonika u vodi neophodno je da rukovodioc proizvodnje ima svakodnevna saznanja o količini kiseonika u vodi. Postoji niz načina i mogućnosti odreĎivanje količine kiseonika u vodi. Najjednostavniji način je njegovo merenje pomoću portabl instrumenta pomoću koga se na licu mesta, na jezeru za nekoliko sekundi očitava količina kiseonika. Postoji mogućnost uzimanja velikog broja uzoraka. Naţalost ovo je uvozni aparat koji nam zbog poznatih razloga trenutno nije dostupan, te merenje količine kiseonika u vodi moramo organizovati metodama koje su nam dostupne. Naš predlog je da se koristi WINKLER - ova metoda koju ćemo detaljno opisati: Od laboratorijske opreme potrebno je : WINKLER-ova bočica od 50 ccm 20 kom. Erlermajerova tikvica od 250 ccm 5 kom. Automatska bireta od 30 ccm 2 kom. i Pipeta od 1 ccm 10 kom.

Hemikalije koje moţe da izradi svaka hemijska laboratorija, i to :

HCl - koncentrovana 1l Rastvor skroba 300 ccm

Rastvor MnCl2 300 ccm Rastvor NaOH + KJ 300 ccm

Rastvor Na2S3O3 sa izračunatim 1l faktorom

Koncentracija spomenutih rastvora koji se koriste u WINKLER-ovoj metodi poznata je svim hemijskim laboratorijama. Postupak uzimanja uzoraka i njihova analiza radi se na sledeći način : WINKLER-ova bočica zaroni se u vodu sa grlićem na dole na dubinu od 20-25 cm, okrene se prema gore i napuni vodom. Bočica se izvadi iz vode i dobro promućka. Isti postupak treba ponoviti tri puta. Posle toga se uzima uzorak za analizu pri čemu treba paziti da u bočici ne ostane ni jedan mehurić vazduha.

29 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Pipetom se zahvata 0,5 ccm MnCl2 i 0,5 ccm rastvora NaOH + KJ. Bočica se zatvara čepom tako da ovaj istisne vodu iz bočice u količini svog volumena. Bočica se dobro promućka kojom prilikom se stvori talog čime je količina kiseonika u vodi praktično fiksirana. U zavisnosti od količine kiseonika u vodi boja taloga je različita od bele do tamno braon boje. Iskusan rukovodilac proizvodnje već prema boji taloga moţe da odredi pribliţnu količinu kiseonika u vodi. Bleda boja taloga znači manjak kiseonika, a povećanje intenziteta braon boje ukazuje na povećane količine kiseonika u vodi. Ovako fiksiran uzorak moţe do konačne analize stajati 24 pa i više časova. Detaljna analiza obavlja se u laboratoriji ili nekoj drugoj pogodnoj prostoriji. U bočici sa uzorkom dodaje se 1 ccm koncentrovane HCl i ostavi da se talog razori, posle čega se sadrţaj bočice izliva u erlermajerovu tikvicu. Sadrţaj erlermajerove tikvice, uz pomoć automatske birete titrira se veoma paţljivo (kap po kap) natrijumtiosulfatom sve do bledo limun ţute boje. Potom se doda 0,5 ccm skroba od čega rastvor poplavi. Sada se ponovo nastavi sa titriranjem natrijumtiosulfatom sve dok se sarţaj erlermajerove bočice ne obezboji. Ukupna količina Na2S2O3 se zabeleţi. Količina kiseonika izraţena u mg/l izračunava se na sledeći način:

Vrednost faktora F dobija se iz laboratorije koja isporučuje Na2S2O3. Dugotrajnim stajanjem reagensi se menjaju i mogu da dovedu do pogrešnih rezultata. Naročito je osetljiv natrijumtiosulfat koga treba menjati svakih mesec dana. Organizator proizvodnje mora budno pratiti stanje i nivo kiseonika u objektima i na vreme preduzimati mere da ne doĎe do njegovog nedostatka. Osnovno je da organizator proizvodnje redovno i stalno prati hemijske i biološke parametre na osnovu kojih moţe da predvidi pojavu eventualne nestašice kiseonika i na vreme interveniše. Početkom proizvodnje u vreme kada temperature počinju da rastu dolazi do intenzivnog razvoja podvodne i nadvodne flore. Njihovo prisustvo u ribnjaku je nepovoljno jer zasenjuje vodu čime remeti normalno razvijanje planktonskih organizama koji su neophodni za pravilnu ishranu riba. Radi toga treba preduzeti mere košenja ribnjaka podvodnom kosačicom. U manjim objektima se moţe izvoditi i ručnim kosama. Pokošeno rastinje moţe da izazove značajne probleme izazvane procesima truljenja. U manjim objektima pokošeno rastinje moţe se ručno izvaditi iz objekta, ali u većim to je nemoguće, no i tu se moţe intervenisati. Vetar, u proletnjem periodu i početkom leta, kada je porast vegetacije najveći i najintenzivniji je svakodnevna pojava. Dejstvom vetra sva pokošena vegetacija koncentriše se na jednom mestu. Da bi smo sprečili truljenje pokošene vegetacije i negativne posledice koje ono moţe izazvati potrebno je nagomilanu masu pokošenog rastinja zaprašiti dehidriranim krečom u prahu i to u nekoliko navrata. Količina kreča zavisi od količine pokošenog rastinja i ne moţe se unapred predvideti. Masa pokošenog bilja mora biti pokrivena krečom tako da se ona beli. Tokom letnjih meseci moţe doći do prekomernog razvoja fitoplanktona. To je pojava koja se dešava pri najvišim temperaturama i svi procesi u vodi su veoma brzi i burni. U tom periodu ţivotni procesi i ciklus razvoja fitoplanktona je veoma kratak i brzo dolazi, kako do njegovog razvoja tako i do odumiranja. Od izumrlih organizama fitoplanktona na površini vode stvara se skrama koja se u ribarskom ţargonu naziva "cvetanje vode". Visoka temperatura vode izaziva brzo razlaganje odumrlih jedinki

30 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU fitoplanktona pri kom procesu se troše velike količine kiseonika i u najvećem broju slučajeva dolazi do nestašice kiseonika u vodi i "pušenja riba", a često i do uginuća riba. Organizator proizvodnje mora budno pratiti razvoj fitoplanktona i pri prvoj pojavi njegovog masovnog izumiranja intervenisati. Intervencija se vrši dehidriranim krečom u prahu na način da se on ravnomerno razbaci po površini vodenog ogledala. Prva udarna doza kreča treba da je 200 kg/ha, a intervencija se mora nastaviti svakih 5 dana sa po 50 kg/ha dehidriranog kreča. U cilju sprečavanja prekomernog razvoja fitoplanktona moţe se, a u kritičnim momentima i treba, preduzeti intervenciju bakar-sulfatom (plavi kamen). U zavisnosti od stepena razvoja fitoplanktona koristi se 1 do 2 kg/ha bakar-sulfata. Značajno je odreĎene količine bakar-sulfata ravnomerno rasporediti po celoj površini jezera. U manjim jezerima tretman se vrši na način da se bakar-sulfat rastvori u nekoj posudi i u vidu emulzije razbacuje ravnomerno po celoj površini objekta. Najjednostavnije je koristiti vinogradarsku ili neku drugu prskalicu. Kod tretmana na većim jezerima odmerena količina bakar-sulfata stavlja se u jutanu vreću koja se vezuje za krmu čamca konopcem duţine 4-5 metara. Običnim prohodom čamca (uz pomoć motora) kroz ribnjak, bakar-sulfat se postepeno rastvara i ravnomerno ulazi u vodu ribnjaka. Prohod čamca kroz jezero treba da je unakrsan kako bi se odmerena količina bakar-sulfata što ravnomernije rasporedila po celoj površini ribnjaka. Ukoliko i pored svih preduzetih mera doĎe do "pušenja ribe" treba intervenisati na način da se riba koja je izašla na površinu rastera. Naime, riba koja počinje da "puši" sakuplja se u velika jata pri čemu na maloj površini na kojoj se sakupila, zbog velike koncentracije, potroši i ono malo kiseonika koji je u vodi. Intervencija se sastoji u tome da se kroz sakupljeno jato riba proteruje čamac više puta, i da se riba rastera na širu površinu vode. b) Ph vrednost vode Ph vrednost kreće se u granicama od 0 pa do 14, pri čemu je vrednost nula znak kisele sredine, dok je vrednost 14 znak jako alkalne sredine. Neutralna sredina je u vrednosti Ph 7. Ribe mogu da opstanu u vodi čija se Ph vrednost kreće u granicama od 5 do 10,5. Optimalni raspon Ph kreće se u granicama od 6,8 do 8,5. Za vode Vojvodine karakteristično ja da su izrazito alkalnog karaktera, i da im se vrednost Ph kreće u granicama od 7,5 do 10,5. Nivo Ph vrednosti značajno utiče na zdravstveno stanje ribe. Prema literaturnim podacima pri niskim Ph vrednostima (Ph manji od 6,5) dolazi do nekroze škrţnih listića. Ovaj podatak nije kod nas proveren, pošto u uslovima proizvodnje ribe u Vojvodini nemamo tako zakišeljenog zemljišta. Veoma je opasana pojava povećanja Ph vrednosti jer moţe da dovede do tzv. samootrovanja šarana amonijakom, a što redovno dovodi do nekroze škrga i uginuća šarana. Šaran izlučuje kroz škrge 50% amonijaka nastalog kao produkt metabolizma u organizmu. Za ovo izlučivanje potrebno je da Ph vrednost vode bude u granicama Ph vrednosti krvi (7,3 - 8,3). U ovim granicama amonijak se izlučuje normalno u vodu i pretvara se u amonijum jon. Ukoliko se Ph vrednost poveća, amonijak se sve teţe izlučuje

31 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU iz tela u vodu. Čest je slučaj da u ribnjaku doĎe do pojave visoke Ph vrednosti, naročito u letnjem periodu, tako da je opasnost od samootrovanja velika. Mere borbe protiv povećanja Ph vrednosti sastoje se u stalnom protoku sveţe vode kroz ribnjak.

c) Ugljendioksid - CO2 Ugljendioksid nastaje u vodi disanjem organizama (disimilacijom planktonskih organizama), kao i razlaganjem organskih materija. Njegova količina u vodi nalazi se u granicama do 2 mg/l. U periodu aktivne fotosinteze u vodi nema ugljendioksida. Toksična količina za ribu iznosi od 20 do 200 mg/l, u zavisnosti od vrste ribe, temperature vode i Ph vrednosti.

Svako povećanje količine CO2 u vodi predstavlja znak zagaĎenja vode. Za sada nemamo pouzdane metode za eliminisanje CO2 iz vode, meĎutim pravilno organizovanom proizvodnjom i uspostavljanjem pravilne i stabilne biološke ravnoteţe do pojave CO2 ne moţe doći. d) Slobodan amonijak Prisustvo amonijaka u vodi znak je da je došlo do anaerobnog razlaganja organskih materija. Prisustvo amonijaka u većoj količini ukazuje na prisustvo fekalnih ili otpadnih voda u većoj količini. U vodi je amonijak veoma jak otrov i deluje direktno na centralni nervni sistem riba. Toksičnost amonijaka zavisi od njegovog hemijskog stanja, jer u vodi amonijak gradi amonijum-hidroksid koji disosuje i daje amonijum i hidroksilni jon: + - NH4OH = NH4 + OH Ovaj proces zavisi od količine rastvorenog kiseonika u vodi, Ph vrednosti i temperature vode. Proces se usporava pri smanjenju količine rastvorljivog kiseonika u vodi, kao i pri povećanju Ph vrednosti i temperature vode. Usporavanjem ovog | procesa u vodi se nalazi veća količina nedisosavanih molekula amonijaka koji toksično deluje na organizme u vodi. Granične vrednosti amonijaka (NH3) u vodi iznosi 0,1 do 0,8 mg/l pri čemu se količina amonijaka od 1,8 mg/l već smatra veoma štetnom pri kojoj osetljivije vrste riba (smuĎ, bandar, som i dr.) ugibaju. Organizator proizvodnje moţe vrlo lako prilikom pojave uginuća ribe oceniti da li je uzrok uginuća amonijak. Pri njegovoj pojavi riba iskače visoko iz vode sa široko raširenim škrgama. Česta je pojava da riba pri pojavi visokih koncentracija amonijaka masovno iskače iz vode na obalu. U cilju sprečavanja štetnih posledica pojave amonijaka u ribnjaku potrebno je izvršiti dodavanje sveţe vode u ribnjak i stvaranje protoka kroz njega. Drugih mogućnosti za intervenciju nema.

NasaĊivanje ribnjaka

Pod nasaĎivanjem ribnjaka - odgajivališta, podrazumeva se unošenje odreĎenog broja i teţine jednogodišnjeg mlaĎa ili dvogodišnje nasadne ribe u jezero za proizvodnju konzumne ribe. Bitan faktor za postizanje odreĎenih prinosa ribe u šaranskim ribnjacima jeste broj i kvalitet nasadne ribe koji se stavlja po jedinici površine. U poreĎenju sa radovima koji se

32 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU izvode na ribnjacima za stvaranje optimalnih uslova proizvodnje, nasaĎivanje predstavlja toliko vaţan posao da se slobodno moţe reći da od ispravnosti nasaĎivanja ribnjaka zavisi rezultat ne samo ukupnog obima proizvodnje nego i kvalitet proizvoda. Iz toga proizilazi logičan zaključak da je ribnjačar u mogućnosti da nasaĎivanjem reguliše i prinos i kvalitet ribnjačke proizvodnje, naravno uz primenu ostalih ribnjačko-tehničkih mera, pomoću kojih usredsreĎuje kretanje pojedinih procesa u pravcu stvaranja odreĎenih uslova za biološku produkciju koji će omogućiti najpotpuniji uspeh. Pre nego što se pristupi nasaĎivanju ribnjaka moraju se imati u vidu izvesne zakonitosti koje regulišu odnose izmeĎu broja riba po jedinici površine, prinosa, pojedinačnog prirasta i zahteva potrošača u pogledu vrste i kvaliteta riba. Veći broj riba po jedinici površine (gušći nasad) potpunije iskorišćava prirodnu hranu nbnjaka. Iz toga se moţe izvesti zaključak da će i ukupni prirodni prirast biti veći. MeĎutim, povećanje gustine nasada moţe ići do odreĎene mere, upravo do one granice dok ne nastane opasnost da se većim brojem riba moţe oštetiti kvalitet planirane proizvodnje. Na prinos ribnjaka utiče i pojedinačna veličina nasadne ribe. Sitnija mlaĎ brţe raste usled intenzivnije razmene materija i boljeg korišćenja hrane. Prema nekim autorima (Šeper Klaus) sitnija mlaĎ šarana postiţe veći prirast za oko 30 % od krupnije. Ovo se objašnjava time što krupnija riba troši više energije na uzdrţanu razmenu materija. Za utvrĎivanje broja nasadnih riba po jedinici površine treba znati početnu i predvideti konačnu ili završnu teţinu ribe pri kraju proizvodne sezone, odnosno teţinu koju ţelimo da postigne konzumna riba. Razlika izmeĎu početne i završne teţine predstavlja pojedinačni rast. Naravno, ova se razlika mora kretati u okvirima mogućeg prirasta. Pri tome se uzimaju u obzir mogući gubici, gubici koji se u našim ribnjacima nekada kreću i do 30 %, zavisno od kvaliteta nasadne ribe, pojave zarazne vodene bolesti i dr. Za proračun gustine nasada po jedinici površine navode se dva orijentaciona postupka X = 100xC / (100- %g) x P C = celokupni prinos (prirodni i od dopunske hrane) %g = procenat gubitka koji se predviĎa P = pojedinačni prirast u kg Drugi postupak za utvrĎivanje gustine nasada se zasniva na realnoj proceni – celokupnog i pojedinaćnog prirasta, i to : Broj nasad = Celokupni prirast u kg / Pojedinačni prirast u kg + gubici MeĎutim i jedan i drugi način utvrĎivanja broja nasada predstavlja više teoretske osnove koje imaju značaja ali se ne mogu uzeti, bar u našim proizvodnim okolnostima, kao poptuno tačne. Utoliko više što se poslednjih godina u praksu sve više uvodi kombinovana proizvodnja šarana sa biljojedima i grabljivim vrstama riba. Planirani broj nasadnih riba na projektovanom ribnjaku zasnovan je na dugogodišnjim iskustvima i proizvodnim uskovma koji vladaju u šaranskim ribnjacima regiona u kome se predviĎa izgradnja ribnjaka po ovom investicionom programu.

Đubrenje ribnjaka

Kako je dinamika hranljivih materija u zemljištu zavisna od većeg broja činilaca meĎu kojima je prisustvo vode jedan od osnovnih to se zemljišta pod ribnjakom mogu svrstati u veoma aktivna. Praćenjem ribnjaka krajem proizvodne sezone, svake godine

33 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU voda iz ribnjaka odnosi sa sobom velike količine rastvorenih mineralnih materija. Dobar deo tih materija ponire zajedno sa vodom u dublje slojeve. dok se jedan deo iznosi iz ribnjaka preko ribe. Prema tome, proces rastvaranja i gubljenje hranljivih soli iz zemljišta ribnjaka je veoma aktivan. Da bi se očuvala plodnost zemljišta pod ribnjakom izgubljene hranljive soli se moraju nadoknaditi mineralnim ili organskim Ďubrivima. Hranljive soli u mineralnim Ďubrivima se moraju nalaziti u takvom obliku koji je biljnim organizmima, uključujući i alge, lako dostupan. Ovo se posebno odnosi na azotna i fosforna Ďubriva. Nitratni azot se ne apsorbuje. Azot u amonijačnom i amidnom obliku se jedino moţe zadrţati kao korisna azotna rezerva. Trikalcijum fosfat se teško i sporo rastvara, radi čega se i preporučuje da razbacivanje superfosfata i kreča ne ide istovremeno. Taj razmak treba da iznosi najmanje 15-20 dana. Superfosfat kao monokalcijum fosfat, što je slučaj sa skoro svim azotnim Ďubrivima, lako se apsorbuje i njega treba rasturati po ribnjaku pre zakrečavanja kako bi se izvršila apsorpcija do zakrečavanja i izbeglo stvaranje trikalcijum fosfata. Za Ďubrenje ribnjaka danas se najčešće upotrebljavaju fosforna i azotna mineralna i organska Ďubriva. Doze upotrebe ovih Ďubriva treba da se zasnivaju na agrohemijskim analizama hranljivih elemenata u zemljištu ribnjaka svake godine. Kalcifikacija zemljišta ima višestruku ulogu u šaranskom ribnjačarstvu. Ona treba da štiti zdravlje riba odrţavanjem pogodne pH vrednosti i odrţava produktivnost zemljišta. Način upotrebe kreča je različit i zavisan od cilja koji se zakrečavanjem ţeli postići. Ako se radi o dezinfekciji pojedinih delova ili kanala ribnjaka tada su doze znatno jače, oko 2.000 kg/ha. Koje će se doze kreča za redovno odrţavanje ribnjaka upotrebiti treba utvrditi na osnovu sadrţaja kreča u zemljištu svakog proizvodnog objekta tokom svake godine.

Ishrana riba

Ishrana riba u ribnjacima odvija se u dva različita oblika: prirodnom i dopunskom hranom. Prirodna hrana riba predstavlja osnovni vid obezbeĎivanja ribe sa neophodnim hranljivim materijama (belančevinama, vitaminima, mikroelementima i dr.). Ishrana ribe i njen prirast su, pored zdravstvenog stanja parametri koji se najviše prate tokom uzgoja u jezerima. Hranjenje ribe vrši se, osim prirodne (uglavnom zooplanktonom jezera) i dopunskom ishranom. Dodatna hrana je u vidu sirovih ţitarica ( kukuruz, pšenica, soja ) ili u obliku njihovih peleta (koncentrovanih i ekstrudiranih, sa odgovarajućim vitaminiziranjem i mineralizacijom). Prihranjivanje šarana u ribnjaku vrši se na odreĎenim mestima koja su označena kolcima ili plovcima. Broj takvih hranilišta odreĎuje se prema veličini ribnjaka i intenzitetu proizvodnje a ona moraju biti na dubini od 1 do 1.5 m gde su donekle zaštićna od vodenih ptica. Hrana se na hranilišta dovozi čamcem za izbacivanje hrane, ili običnim čamcem iz koga se hrana izbacuje ručno, lopatom. Kako se hrana baca iz čamca direktno u ribnjak broj hranilišta se odreĎuje na osnovu površine ili broja komada šarana u ribnjaku, tako da je na 3 ha površine ribnjaka potrebno jedno hranilište. U proizvodnji ribnjaka “Katahat”ishrana će se kreatati u granicama od 300-900 kg/ha, nekad i više, što pruţa solidnu bazu za ostvarenje visokih prinosa ribe upotrebom dopunske hrane. Sa prihranjivanjem riba dopunskom hranom treba početi što ranije, kada temperatura vode dostigne 10-12°C. UbeĎenje da će kasnijom ishranom postići uštedu

34 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU dela dopunske hrane nije opravdana. Ako se ima u vidu da je racionalna ishrana dopunskom hranom kada se odnos dopunske i prirodne hrane izbalansira na 50 : 50 % onda je ranija ishrana, pod uslovom dovoljnog razvoja prirodne hrane takoĎe ekonomski opravdana. MeĎutim, u ishrani riba dopunskom hranom od početka do kraja hranidbenog perioda treba poštovati staro pravilo, a to je da dnevni obrok dopunske hrane ne sme biti veći nego što ga riba u toku par sati moţe konzumirati. Hranjenje riba dopunskom hranom se vrši jedanput dnevno, u jutarnjim časovima, najkasnije do 9 sati, na unapred označenim mestima. Na jedno hranilište dolazi 2-3 ha ili oko 3000-5000 šarana. Često je zastupljeno shvatanje da se za ishranu riba moţe upotrebiti defektna hrana. MeĎutim, kod ishrane riba vaţi isto pravilo kao kod ishrane stoke, gde je prirast u tesnoj vezi sa kvalitetom hrane. Niţa cena defektne hrane ne sme biti razlog za njenu upotrebu u ishrani riba. Pri ishrani riba dopunskom hranom mora se voditi računa o uzrasnim klasama šarana. Cela zrna kukuruza mogu se davati tek kada dostignu veličinu preko 300gr, a ţitarice (ječam, pšenica) preko 100gr. UtvrĎivanje dnevnog obroka za ishranu riba mora biti pod stalnom kontrolom stručnjaka, jer od pravilno dozirane dnevne ishrane u velikoj meri zavisi prirast ribe i ekonomski rezultat proizvodnje u celini. Ţivotne funkcije šarana kao hladnokrvne ţivotinje stoje u direktnoj zavisnosti od temperature vode. Temperatura vode iznad 26°C izaziva ubrzanu peristaltiku organa za varenje. Pod takvim uslovima šaran konzumira velike količine hrane od čega dobar deo ostaje nesvaren što dovodi do neopravdano većeg utroška hrane i povećanja koeficijenta ishrane dopunskom hranom. Prema tome ne moţe se uvek , a naročito u letnjem periodu za vreme visokih spoljnih temperatura, odreĎivati dnevna količina obroka samo na bazi apetita šarana. UtvrĎivanje dnevnog obroka ishrane dopunskom hranom moţe se izračunati na bazi ukupne mase riba u odreĎenom ribnjaku. Ukupna količina riba u ribnjaku moţe se pribliţno utvrditi putem kontrolnih ribolova, koje treba vršiti na svakih 15 dana u hranidbenom periodu. Na osnovu utvrĎenog proseka i nasaĎenog broja riba, uz uobičajene gubitke, moţe se izračunati ukupna masa riba. Obzirom na uticaj hrane na kvalitet i bezbednost mesa ribe i njenog okruţenja, kontrola hrane je na maksimalnom nivou. Za ishranu se koriste isključivo visokokvalitetne i bezbedne sirovine, u skladu sa HACCP principima. Analiza dobavljača i obezbeĎenje usaglašenih sirovina za ribnjak je imperativ za dobru i zdravstveno bezbednu proizvodnju. Na taj način se eliminiše mogućnost kontaminacije i proizvoda i okoline.

Zaštita zdravstvenog stanja ribnjaka

Intenzivan uzgoj ribe istovremeno prati manje više redovna pojava ribljih bolesti i parazita, koje u pojedinim godinama dostiţe takve razmere da prete uspehu proizvodnje. Najčešća i istovremeno najopasnija bolest riba u šaranskim ribnjacima je zarazna vodena bolest šarana i škrţna truleţ. Mada je prisutna u svim vodama saprolegnija se češće javlja jedino na ikri prilikom - inkubacije, kod odraslih se riba retko da primetiti.

35 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Od parazita, najčešća je pojava ribljih vaški (Argulus foliaceus), koja se pojavljuje nekada u jačoj meri ali nikada nedostiţe takve razmere da proizvodnju riba dovodi u pitanje akosu uslovi proizvodnje normalni. Danas preovlaĎuje mišljenje da sem uzročnika, na pojavu zarazne vodene bolesti šarana imaju odreĎenog uticaja i drugi faktori, kao što je nedostatak krečnih soli, nekih vitamina, mikroelemenata i kvalitetne prirodne hrane, iz čega proizilazi da je dobra ishrana osnova za dobro zdravlje riba. Da bi se što je moguće vrše sačuvalo dobro zdravlje riba potrebno je činiti sledeće : 1. Nastojati da se riba ne nabavlja sa strane, iz drugih ribnjaka, a ukoliko se to ne moţe izbeći onda nabavku vršiti sa ribnjaka koji nisu ugroţeni ribljim bolestima ili se one bar nisu javljale u većem opsegu u poslednjih nekoliko godina. 2. Odstraniti sve one činioce koji doprinose slabljenju otpornosti ribe prema bolestima, pri čemu posebnu paţnju treba obratiti ishrani ribe. 3. U slučaju pojave bolesti preduzeti sve mere da se spreči njeno jače širenje. Zakrečavanja sa 200 - 300 kg/ha negašenim krečom davalo je u dosadašnjoj praksi dobre rezultate pa bi ovu meru u takvim slučajevima trebalo i ubuduće primenjivati. Sanitarno-profilaktičke mere predstavljaju vaţan činilac u sprečavanju pojave bolesti, meĎu kojima u prvom redu dolaze :  Isušivanje ribnjaka omogućuje dejsvo sunčanih zraka i niskih temperatura na uzročnike obolenja i parazita riba,  Jače obolele primerke riba treba uništavati te na taj način sprečiti njihovo raznošenje pticama po površini ribnjaka,  Sprečiti prenošenje zaraze transportnim sredstvima i ostalim priborom. U poslednje vreme u praksu se sve više uvodi zaštita riba putem kombinovanih kupki. Uoči nasaĎivanja ribnjaka riba se stavlja u bazene u kojima se prethodno napravi rastvor: 200 grama antibiotika (geomicina) na 1 m3 vode, 200 cm3 formalina/m3 vode, 250 grama neguvona/m3 vode, 5 grama malahitnog zelenila/m3 vode. Kupke u geomicinu traju 8 sati, a u ostala tri sredstva 1 sat ako je temperatura vode oko 16 oC, a ako je temperatura iznad 16 oC onda se kupke skraćuju na oko 0,5 sati. Upotreba antibiotika ima za cilj sprečavanje zarazne vodene bolesti šarana, dok se ostala sredstva koriste protiv parazita.

Ispuštanje vode iz jezera

Pripreme za izlov ribe obuhvataju i postepeni prestanak ishrane i ispuštanje vode kroz odvodne kanale. Voda se iz jezera ispušta postepeno, kako ne bi prenela veće količine mulja. Naravno, napomenućemo i da je sam sistem odvodnih kanala jedan svojevrstan taloţnik, obzirom da voda upušta do ispusta u njega prelazi sporim tokom kanalskom odvodnom mreţom. Na taj način se mulj zadrţava pre ispuštanja vode iz ribnjaka i tako umanjuje njegov štetan uticaj na okolinu. Prilikom pripreme ribnjaka za proizvodnju po potrebi se vrši izmuljivanje. Inače, sam mulj je produktivan, tako da moţe biti u odreĎenoj meri koristan za podizanje kvaliteta zemljišta. Voda iz jezera je obogaćena biogenim materijama i moţe doprineti i poboljšanju procesa u vodenim ekosistemima u okolini.

36 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Izlovljavanje ribnjaka

Proizvodni proces ribe na ribnjacima najčešće se završava oko polovine oktobra, kada riba prestane sa konzumiranjem dopunske hrane usled pada temperature vode. To je ujedno i početak perioda izlova ribnjaka. Pre nego što se pristupi izlovljavanju ribnjaka neophodno je sačiniti plan izlova, smeštaja i sortiranja ribe po vrstama i kategorijama, u skladu sa namenom pojedinih uzrasnih klasa i planom realizacije. Sa tim planom neophodno je detaljno upoznati osoblje koje će raditi na izlovu ribnjaka. Na 10 - 15 dana uoči početka rada na izlovu pojedinih kategorija ribnjaka, zavisno od mogućnosti oticanja vode, treba početi sa praţnjenjem. Kada se postigne odgovarajući nivo počinje se sa izlovom ribe. Započet izlov pojedinih ribnjačkih objekata mora se završiti u što kraćem vremenu, jer svako odlaganje moţe imati ozbiljnih posledica s obzirom na mogućnost pojave niskih temperatura i leda. Nekada su moguće i izuzetno visoke temperature koje mogu biti uzrok za masovno uginuće gusto koncentrisane ribe. Prilikom izlova mora se voditi tačna evidencija po kategorijama i vrstama riba, odnosno zimovnicima u koje se lageruje. Izlov ribe na projektovanom ribnjaku biće moguće iz svakog proizvodnog objekta oosebno. Istovremeno će se moći organizovati izlov iz više proizvodnih objekata čime će se skratiti ukupno vreme izlova i tako izbeći što je moguće više nepoţeljne posledice koje mogu nastati pojavom niskih ili ekstremno visokih temperatura u tom periodu.

3.3. Prikaz vrste i koliĉine sirovina, potrebne energije i energenata i potrebne koliĉine vode

A. Plan proizvodnje ribe

Plan proizvodnje postavljen je na bazi produkcionih mogućnosti terena na kome je izgraĎen ribnjak, usvojenoj organizaciji proizvodnje od strane investitora i ostalih činilaca koji uslovljavaju stepen proizvodnje ribe u predviĎenim okolnostima. Investitoru je ostavljena široka mogućnost da organizaciju proizvodnje i rada prilagoĎava uslovima trţišta. Proizvodnja jednogorišnje mlaĎi na jezero I (površine 9,1 ha) se obavlja nabavkom jednomesečne mlaĎi u količini od 40000 kom/ha prosečne teţine 2 gr. Za površinu od 9,1 ha potrebno je nabaviti 360.000 komada, ili 0,72 tone. Sa gubicima od 30-49% (35%) dobijamo 234.000 jedinki teţine 60-100gr. Da bi se proizvela dvogodišnja mlaĎ, za uzgoj šaranana na 17,7 ha, sa normom nasaĎivanja od 15.000 kom./ha jednogodišnje šaranske mlaĎi od 60-100 gr (240.000 jedinki). Sa planiranim gubicima od oko 20% na ovoj površini biće proizvedeno oko 192.000 komada dvogodišnje mlaĎi prosečne teţine oko 0,80 kg, ukupno 153,6 tona. Prilikom izlova ribu treba obavezno sortirati pošto se očekuje da će oko 20% riblje mlaĎi preći u konzumnu ribu. U trećoj godini, organizuje se proizvodnja konzumne ribe kao glavna proizvodnja. Površina bazena za proizvodnju konzumnog šarana je 48,3 ha. Za nasaĎivanje ribnjaka dvogodišnjom mlaĎi, uz normu od oko 4.000 kom./ha, potrebno je obezbediti oko 200.000 komada ili 160 t dvogodišnje mlaĎi prosečne teţine od 0,80 kg. Uz poštovanje svih projektovanih uslova moguće je proizvesti, očekivane gubitke od 10%, 180.000 komada

37 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU konzumnog šarana prosečne teţine od oko 2,5 kg ili 450 t. Ako se odbije teţina nasadnog materijala, čista proizvodnja bi treba da bude oko (450-160=290 t) ili oko 5,8 t/ha.

B. Vrste sirovina Specifikacija količina repromaterijala za ribnjak je data u tabeli:

Količina kg/ha I Nasadna i matiĉna riba 1 MlaĎ šarana 150 II Dopunska hraniva 1 Kukuruz 2300 2 Ječam i pšenica 1150 3 Briket sa lekom 615 III Đubrivo 1 Stajnjak 770 2 Mineralno Ďubrivo 230 3 Kreč 230 4 Plavi kamen 7

C. Potrebni energenti Snabdevanje električnom energijom planiranih objekata rešiti prema uslovima nadleţne Elektrodistribucije Zrenjanin. Snabdevanje električnom energijom objekata se rešava priključenjem na planiranu STS snage do 400 1KVA (sa transformatorom snage koja će biti odreĎena nakon utvrĎivanja potreba objekata za električnom energijom prilikom izrade projektne dokumentacije) koja će se nalaziti na parceli ribnjaka.

D. Potreba za vodom

Ribnjak “Katahat”se snabdeva vodom iz reke Zlatice. Količina vode koja je potrebna za normalno funkcionisanje objekta zavisi od ukupne zapremine ribnjaka, a takoĎe i od količine gubitka na isparavanje, količine vode koja se gubi na zasićenje tla, količine koja se gubi na proceĎivanje kroz obodne nasipe, poniranje u dnu jezera i padavina. Gradnjom ribnjaka treba da se izgradi : - 1 jezero - površine - 9,1 ha - 1 jezero- površine- 17,7 ha - 1 jezero površine – 48,3 ha - 15 zimovnika površine 2,5 ha Ukupno 77,6 ha

Za potpuno obezbeĎenje dovoljnom količinom vode, potrebno je odrediti sledeće : 1. količina za popunu zapremine odgajivališta , 2. količina za popunu gubitka na isparavanje , 3. količina za popunu gubitka na zasićenje dna , 4. količina za popunu gubitka na proceĎivanje :

38 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

a. proceĎivanje kroz obodne nasipe i b. proceĎivanje u dnu jezera - poniranje.

Podaci o količinama potrebe za vodom preuzeti su iz glavnog hidrograĎevinskog projekta.

1.Period punjenja: Na osnovu perioda i bilansa, potrebna količina vode iznosi:  zimovnici Vu= 66.839,28 m3  mladičnjaci Vu= 423.885,17 m3  odgaiivališta Vu= 857.428,57 m3 UKUPNO 1.348.153,02 m3 Period punjenja ribnjaka iznosi 30 dana i uz rad pumpi montiranih na pontonu 24h dnevno:  zimovnici Qp= 0,026 m3/s= 26 l/s  mladičnjaci Qp = 0,16335 m3/s = 163.53 l/s  odgaiivališta Qp = 0,33079 m3/s = 330.79 l/s UKUPNO 0,52314 m3/s = 523,14 l/s 2.Period proizvodnje:  zimovnici Vu= 16.771,97 m3  mladičnjaci Vu = 146.326,78 m3  odgaiivališta Vu= 293.296,43m3 UKUPNO 456.395,18 m3 S obzirom da period proizvodnje iznosi 150 dana i uz predpostavku rada 5 pumpi sat dnevno  zimovnici Qp= 0.006 m3/s= 6 l/s  mladičnjaci Qp = 0,0541 m3/s = 5.41 l/s  odgaiivališta Qp= 0.10863 m3/s = 108.63 l/s UKUPNO 0,16873 m3/s = 168,731/s Merodavne veliĉine za dimenzionisanje izlivnih grlenjaka za praţnjenje ribnjaka Tehnološkim procesom je predviĎeno praţnjenje ribnjaka i izlov ribe tokom meseca oktobra u trajanju od 30 dana. Kako se izlov vrši u izlovnoj jami u jezeru ribnjaka, centralni ispust odnosno gravitacina cevatsta ustava (grlenjak) je dimenzionisan da se za 30 dana propusti voda iz odgajivališta. -zimovnici qzim =0.048 m3/s = 481/s -mladičnjaci(jezero 1) qmlad. =0.0194 m3/s = 19.401/s -mladičnjaci(jezero 2) qmlad. =0.231 m3/s = 231 l/s -odgajivališta (jezero 3) qodgaj. =0.289 m3/s = 2891/s

E. STVARANJE OTPADA  čvrst biljni otpad (košenjem korova i vegetacije na nasipima i u ribnjaku se stvara čvrst biljni otpad)  komunalni otpad (plastika, papir, metal i dr.),  organski otpad (uginula riba),  ispuštene vode iz ribnjaka  fekalne otpadne vode

39 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

3.4. Prikaz tehnologije tretiranja (prerada, reciklaţa, odlaganje i sl.) svih vrsta otpadnih materija

 Čvrst biljni otpad iz procesa uzgoja ribe se sakupljaju u posebnom kontejneru (metalni otvoreni kontejner od 5m3), a isti zatim odvozi na lokalne deponije (ugovor sa lokalnim komunalnim preduzećima).  Sadrţaj iz septicke jame (kada investitor izgradi objekte pored ribnjaka) se prazne i odvoze na mesto koje odredi lokalni komunalni organ (ugovor sa komunalnim preduzećima).  organski otpad (uginula riba) se sakuplja u ribnjaku u najlonskim dţakovima i odnosi na skaldištenje u zamrzivačima. Kada se zamrzivači napune uginulom ribom, ovlašćena organizacija (kafiklerija) svojim vozilom odnosi uginulu ribu na naškodljivo uklanjanje  ambalaţni otpad se sakuplja u odgovarajuću opremu za sakupljanje i predaje ovlašćenom operateru na dalje upravljanje  ispuštene vode iz ribnjaka se odvode preko odvodnog kanala u reku Zlaticu

4. PRIKAZ GLAVNIH ALTERNATIVA KOJE JE NOSILAC PROJEKTA RAZMATRAO

Na osnovu urbanističke, projektno-tehničke i ostale dokumentacije, identifikovanih ekoloških aspekata i uticaja objekta na indikatore ţivotne sredine i uključujući predviĎene mere zaštite ţivotne sredine, sagledane se prednosti kao i eventualni nedostaci odabrane lokacije. Za podizanje ribnjaka „Katahat“ koriste se površine koje nisu pogodne za intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju. Izgradnjom ribnjaka izvršiće se rasoljavanje zemljišta i povećavati njegova plodnost. Mogućnost da se na zaslanjenom zemljištu postiţu visoki prinosi poljoprivrednih kultura postoje ali pod uslovom visokih investicionih ulaganja i godišnjih troškova korišćenja i odrţavanja izgraĎenih melioracionih sistema i objekata. Izbor lokaliteta za izgradnju ribnjaka uslovilo je nekoliko elemenata kao što su: kvalitet terena i način njegovog prethodog korišćenja, poloţaj prema izvorištu snabdevanja vodom, nivo vode u ribnjaku, propusnost terena, kvalitet vode, mogućnost plasmana ribe i obezbeĎenje kadrova. Prirodni preduslovi za izgradnju ribnjaka su dobri, jer geološki, pedološki, geomorfološki, klimatski i hidrološki uslovi odgovaraju podizanju ove kategorije jezera. Poloţaj ribnjaka biran je prema najpogodnijim prirodnim i tehničkim uslovima izgradnje. Analizirana lokacija ima:  prostorne mogućnosti i kapacitet koji dozvoljava izbor adekvatnog ponuĎenog rešenja pri razmeštaju planiranih sadrţaja na predmetnoj lokaciji,  samu lokaciju je moguće adekvatno infrastrukturno opremiti u skladu sa zahtevima planirane tehnologije, prema uslovima i saglasnostima nadleţnih preduzeća i organizacija,  Analizirani objekat je planiran na prostoru koji omogućuje zadovoljavajuću preglednost, a sa stanovišta odvijanja tehnološkog procesa lokacija se moţe oceniti kao povoljna.

40 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

4.1. Lokacija ili trasa Posmatrajući naseljenost i koncentraciju stanovništva naselja Padej kod kojeg se nalazi ribnjak, imamo zonu sa malom gustinom naseljenosti. Minimalno rastojanje kuća u Padeju prema ribnjaku je 3km.

4.2. Proizvodni procesi ili tehnologije Ribnjak je polusistemski, specijalizovan za gajenje riba od mlaĎi do konzumne ribe. Po potrebnom vremenu za gajenje ribe, odlučeno je ribnjak bude sa trogodišnjim pogonom, gde se gaji jednogodišnja i dvogodišnja mlaĎ i konzumna riba. Pored šarana, kao najzastupljenije vrste ribe koja se gaji u ribnjaku, u malom procentu se gaji tolstolobik i amur, a u veoma malom broju i predatorske vrste riba: som i smuĎ (manje od 1% ukupne količine ribe).

4.3. Metode rada Osnovni zahtevi u pogledu uslova rada ribnjaka su sledeći: - punjenja ribnjaka vodom iz reke Zlatice pumpama na potontonu - dodavanja vode (osveţenje) u svako doba godine, a naročito za vreme perioda gajenja - nasaĎivanje ribnjaka sa ribljom mlaĎi (jednomesečna, jednogodišnja, dvogodišnja) - ishrana riba, kontrola ishrane i bolesti - mogućnost potpunog praţnjenja ribnjaka po završenom periodu gajenja. Ribnjak se prazni gravitacijom, što je najpovoljniji i najjeftiniji način - uklanjanje uginule ribe (sakupljanje i skladištenje u zamrzivačima) i odnošenje od strane ovlašćene organizacije na neškodljivo uklanjanje

4.4. Planovi lokacija i nacrti projekata Za eksploataciju ribnjaka uraĎena je projetna dikumentacija. Ribnjaci sa potpuno okruţuju nasipima (što je karakteristično za ribnjačarstva izgraĎena u ravnici), gde je svaki ribnjački objekat okruţen nasipom, a snabdevanje vodom vrši se iz reke Zlatice. Ribnjak ima regulisano punjenje i praţnjenje ribnjačkih objekata, s tim što je svaki objekat okruţen nasipom, a praţnjenje objekata kroz ispusni grlenjak..

4.5. Vrsta i izbor materijala MlaĎ se nabavlja na domaćem trţištu. U Srbiji postoje dosta ribnjaka koji se bave uzgojem mlaĎi šarana – ribnjaci u: Uzdinu, Neuzini, Baču, IĎošu, Mošorinu, Futogu,

41 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Srpskom Miletiću id r. (Bogićević P.: veštačka jezera ribnjaci u Vojvodini, Zbornik radova Departman za geografiju, turizam i hotelijerstvo, 35/2006).

4.6. Vremenski raspored za izvoĊenje projekta Izgradnja projekta se predviĎa u toku 2015/2016 godine.

4.7. Funkcionisanje i prestanak funkcionisanja Ribnjak se predviĎa za rad više godina. Po prestanku funkcionisanja površine ribnjaka se mogu dovesti do prvobitne namene (pašnjak).

4.8. Datum poĉetka i završetka izvoĊenja 2015 -2016 godina

4.9. Obim proizvodnje  Proizvodnja jednogodišnje mlaĎi – 19,2tona/god  Proizvodnja dvogodišnje mlaĎi – 153,6 tona/god  Proizvodnja konzumne ribe – 450 tona/god

4.10. Kontrola zagaĊenja VoĎenje redovnog monitoringa za sve elemente ţivotne sredine.

4.11. UreĊenje odlaganja otpada  Čvrst biljni otpad iz procesa uzgoja ribe se sakupljaju u posebnom kontejneru (metalni otvoreni kontejner od 5m3), a isti zatim odvozi na lokalne deponije (ugovor sa lokalnim komunalnim preduzećima).  Sadrţaj iz septicke jame (kada investitor izgradi objekte pored ribnjaka) se prazne i odvoze na mesto koje odredi lokalni komunalni organ (ugovor sa komunalnim preduzećima).  organski otpad (uginula riba) se sakuplja u ribnjaku u najlonskim dţakovima i odnosi na skaldištenje u zamrzivačima. Kada se zamrzivači napune uginulom ribom, ovlašćena organizacija (kafiklerija) svojim vozilom odnosi uginulu ribu na naškodljivo uklanjanje  ambalaţni otpad se sakuplja u odgovarajuću opremu za sakupljanje i predaje ovlašćenom operateru na dalje upravljanje  ispuštene vode iz ribnjaka se odvode preko odvodnog kanala u reku Zlaticu

4.12. UreĊenje pristupa i saobraćajnih puteva Izgradnja saobraćajnog priključka predmetnog objekta na saobraćajnicu

4.13. Odgovornost i procedura za upravljanje ţivotnom sredinom Za organizovanje i sprovoĎenje zaštite ţivotne sredine odgovoran je vlasnik. Radi sprovoĎenja i unapreĎenja stanja zaštite ţivotne sredine, u toku rada utvrĎuju se mere i normativne radnje (upravne, organizaciono-tehničke, preventivne, obrazovne i druge prirode), koje se preduzimaju u u cilju sprečavanja, kontrole, smanjivanje i sanacije svih oblika zagaĎivanja ţivotne sredine od aktivnosti koje utiču na ţivotnu sredinu (svih aktivnosti u objektima (stalnih ili povremenih) kojim se menjaju i/ili mogu promeniti stanja i

42 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU uslovi u ţivotnoj sredini (korišćenje resursa i prirodnih dobara, procesi proizvodnje i prometa, distribucija i upotreba materijala, ispuštanje (emisija) zagaĎujućih materija u vodu, vazduh ili zemljište, upravljanje otpadom i otpadnim vodama, hemikalijama i štetnim materijama, buku i vibracije; jonizujuće i nejonizujuće zračenje i udese).

4.14. Obuka Ribnjak “Katahat”doo je u obavezi da izvrši obuku radnika iz oblasti zaštite ţivotne sredine, i to u sledećim slučajevima: - Kada radnik prvi put zasniva radni odnos, a pre rasporeĎivanja na poslove i radne zadatke. - Prilikom svakog naknadnog rasporeĎivanja radnika, na druge poslove i radne zadatke, sa izmenjenim uslovima rada i tehnološkim procesom. - Kod uvoĎenja nove ili izmenjene tehnologije, opreme i ureĎaja, ako se uvoĎenjem istih menjaju uslovi rada. - Periodično obučavanje radnika, u rokovima odreĎenim Zakonom o zaštiti ţivotne sredine. - Kod promene ili donošenja novih propisa iz oblasti zaštite ţivotne sredine, a odnose se na poslove i radne zadatke koje radnik vrši.

4.15. Monitoring Propisima, normativima i standardima prilikom projektovanja, izgradnje i eksploatacije u cilju sprečavanja narušavanja kvaliteta ţivotne sredine, tj. smanjenja negativnih uticaja na okolnu ţivotnu sredinu, sprovodiće se mere praćenja uticaja na ţivotnu sredinu kontrolnim merenjima: - Kontrola kvaliteta vode koja se upušta u ribnjak - Kontrola kvaliteta vode koja se ispušta iz ribnjaka - Evidencija o nastalim otpadima (posebno o ambalaţnom otpadu). - Evidencija o utrošku hemikalija

4.16. Planovi za vanredne prilike Osnova za donošenje plana zaštite od udesa je bezbedno postupanje sa opasnim materijama na način da se ne dovede u opasnost ţivot i zdravlje ljudi, ne zagadi ţivotna sredina i da se obezbede i preduzmu potrebne mere zaštite od udesa i druge mere utvrĎene zakonom. U slučaju poţara treba primeniti postupke i mere za ublaţavanje posledica izazvanih poţarom.

4.17. Naĉin dekomisije, regeneracije lokacije i dalje upotrebe U slučaju zatvaranja objekta mora se izraditi Plan za zatvaranje. Svrha plana zatvaranja je identifikacija metodologije kojom će se izbeći potencijalna zagaĎenja usled prestanka rada objekta. Ovaj plan prikazuje komponente koje će biti uklonjene iz postrojenja, zatim troškove njihovog uklanjanja kao i troškove prilikom uklanjanja nastalog otpadnog materijala. Investitor će morati da dokaţe da prilikom zatvaranja postrojenja neće izazvati nikakvo zagaĎenje ţivotne sredine. Stepen dekomisije zavisiti od dizajna objekta kao i od toga koja je namena zemljišta za kasniju upotrebu.

43 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Dekomisija je niz aktivnosti koji započinje sa odlukom o deaktivaciji i ima suštinu u obnavljanju ţivotne sredine. Obim, sadrţaj i detalji plana dekomisije zavise od sloţenosti i potencijalne opasnosti instalacija. Proces dekomisije i vraćanja zemljišta u prvobitno stanje uključuje: 1. uklanjanje struktura koje se nalaze iznad zemljišta 2. ukljanjanje struktura koje se nalaze ispod zemljišta 3. obnavljanje gornjeg sloja tla 4. implementacija kontrole i period remedijacije. Proces uklanjanja jednog ovakvog projekta će uključiti procenu i kategorizaciju svih komponenata i materijala na osnovu njihove ponovne očekivane upotrebe. Kategorizacija će obuhvatati popravku i ponovno korišćenje, amortizaciju, recikliranje i dispoziciju komponenata i materijala. U cilju smanjenja uticaja od transporta komponenata sa objekta i na njega, materijali će biti privremeno skladišteni na delu lokacije, sve dok najveći deo sličnih komponenti i materijala ne bude spreman za transport. Proces dekomisije zahteva od objekta da bude očišćen od deponovanih ostataka, otpada i bilo kog zagaĎenja, koji su proizvod njegovog rada. Kada su sve komponente ispod i iznad zemlje uklonjene, ostatak dekomisije se sastoji od rekultivacije zemljišta. Sve narušene oblasti će biti vraćene u prvobitno stanje, tj. ono mora biti rekultivisano i rastrešeno i vraćeno u prvobitno stanje. Mora biti sproveden monitoring i period remedijacije nakon zatvaranja postrojenja. Procena troškova zatvaranja se posmatra kao trenutna vrednost u dinarima koja obuhvata troškova uklanjanja i troškova prodaje komponenata postrojenja.

5. PRIKAZ STANJA ŢIVOTNE SREDINE NA LOKACIJI I BLIŢOJ OKOLINI

Kvalitet ţivotne sredine na teritoriji opštine Čoka u odreĎenoj meri je degradiran, pod uticajem kako prirodnih, tako i većim delom od antropogenih faktora. Na teritoriji opštine Čoka, prema podacima Pokrajinskog sekretarijata za zaštitu ţivotne sredine i odrţivi razvoj kao i nadleţnog opštinskog odelenja u opštini Čoka, ne postoji uspostavljen monitoring parametara stanja ţivotne sredine ni za jedan od prirodnih resursa. TakoĎe, opština nema izraĎen katastar zagaĎivača koji bi značajno doprineo valorizaciji stanja ţivotne sredine na teritoriji opštine, kao i sagledavanju problematike u ovoj oblasti, za koju je neophodno da bude rešena na adekvatan način u planskom periodu. U pogledu poljoprivedne proizvodnje, mora se naglasiti da je poljoprivredno zemljište i uopšte poljoprivredna proizvodnja u ovoj opštini, potencijalno ugroţena na više načina: širenjem graĎevinskog rejona na račun visoko kvalitetnog poljoprivrednog zemljišta, izgradnjom radnih kompleksa na poljoprivrednom zemljištu, atmosferskim zagaĎenjima uzrokovanim blizinom velikog grada, postojanjem frekventnih saobraćajnica i neregulisanom kanalizacionom mreţom na teritoriji opštine. Poljoprivredno zemljište predstavlja značajan prirodni resurs na prostoru opštine Čoka. U pogledu vodnog zemljišta na teritoriji opštine Čoka, značajan prirodni resurs koji moţe biti ugroţen pod dejstvom pre svega antropogenih uticaja, prestavlja reka Tisa. Ispuštanje neprečišćenih upotrebljenih, otpadnih voda sa teritorije opštine Čoka predstavlja veliki problem jer se vode neodgovarajućeg kvaliteta upuštaju direktno u

44 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU prirodne vodotokove, u najvećoj meri u Tisu, čime je kvalitet vode u ovom vodotoku u velikoj meri degradiran.

Flora i fauna Celokupan biljni i ţivotinjski svet i vredne delove prirode koji su pod prethodnom zaštitom kao staništa prirodnih retkosti (vodotoci, vlaţne livade i tršćaci- slatine), neophodno je koristiti tako da se ne ugrozi njihov opstanak. Stalnom propagandom i edukacijom, posebno mlaĎe populacije, ukazivati na značaj zaštite koju treba sprovoditi i kroz brojne aktivnosti. Kvalitet vode u reci Zlatici prikazaćemo kroz analize hemijskih i mikrobioloških faktora za 2013 godinu (Agencija za zaštitu ţivotne sredine) – prilog studije

6. OPIS MOGUĆIH ZNAĈAJNIH UTICAJA PROJEKTA NA ŢIVOTNU SREDINU

6.1. Uticaj kod izgradnje ribnjaka Izgradnja objekta je skup radnji koji obuhvataju prethodne radove: izradu tehničke dokumentacije za izgradnju ribnjaka, kontrolu tehničke dokumentacije, pripremne radove zaizgradnju, izgradnja ribnjaka i stručni nadzor u toku graĎenja ribnjaka. Pri projektovanju treba ispuniti i sledeće osnovne uslove:  Obezbediti dovoljno prostora za usvojeni raspored opreme  Obezbediti dovoljno prostora za nesmetano odrţavanje opreme  Uzeti u obzir sve specifičnosti lokacije (karakteristike tla, poloţaj i karakter susednih objekata, visinske kote, postojeću infrastrukturu i dr.).  Sva investiciono - tehnička dokumentacija mora biti uraĎena u skladu sa odgovarajućim zakonima, tehničkim propisima i standardima. Prema Zakonu o planiranju i izgradnji ("Sl. glasnik RS", br. 72/2009, 81/2009 - ispr., 64/2010 - odluka US, 24/2011, 121/2012, 42/2013 - odluka US, 50/2013 - odluka US, 98/2013 - odluka US, 132/2014 i 145/2014),, pripremni radovi su radovi koji prethode graĎenju objekta i odnose se naročito na:  raščišćavanje terena na parceli,  obezbeĎenje prostora za dopremu i smeštaj graĎevinskog materijala i opreme,  graĎenje i postavljanje objekata, instalacija i opreme privremenog karaktera za potrebe izvoĎenja radova (postavljanje gradilišne ograde, kontejnera i sl.),  zemljane radove,  radovi kojima se obezbeĎuje sigurnost susednih objekata, odnosno sigurnost i stabilnost terena (šipovi, dijafragme, potporni zidovi i sl.),  obezbeĎivanje nesmetanog odvijanja saobraćaja i korišćenje okolnog prostora. Pre početka graĎenja, investitor je duţan da izvoĎenje radova prijavi nadleţnom organu i da uz prijavu priloţi projekat pripremnih radova i odobrenje za izgradnju. Uticaj na ţivotnu sredinu tokom izgradnje vezan je za uticaj tokom obavljanja graĎevinskih radova. Zbog vrste analiziranog projekta i planiranih radova, uticaj na ţivotnu sredinu kod izgradnje moguć je:  na pejsaţ: tokom izgradnje ribnjaka doći će do promene pejsaţa prouzrokovanog graĎevinskim radovima i prisustvu graĎevinske mehanizacije na lokaciji i narušavanjem prirodnog vizualnog kvaliteta. Zemljani materijal od iskopa se koristiti

45 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

za nasipe unutar lokacije projekta. Prilikom izgradnje nastajaće odreĎene količine neopasnog graĎevinskog otpada koji će se odlagati na deponiju, a opasni otpad će odvoziti ovlašćena preduzeća, a komunalni otpad će se odvoziti na komunalnu deponiju.  na vodu, kvalitet površinskih i podzemnih voda usled nastajanja i odvoĊenja atmosferskih i sanitarnih otpadnih voda: uticaj na atmosferske, površinske i podzemne vode moţe biti izazvan ispiranjem onih materijala koji će se koristiti pri izgradnji, materijala koji nastaju od boravka ljudi na gradilištu i neodgovarajućim rešenjem odvoĎenja sanitarnih (fekalnih) voda s gradilišta, kao i nepropisnim upravljanjem sa otpadom. Najčešći i najznačajniji uzroci zagaĎenja podzemne vode su zagaĎene atmosferske vode, nepravilno upravljanje sa otpadom, saobraćajnice, sanitarne vode i akcidentne situacije. Atmosferske vode mogu biti opterećene sadrţajem ulja i masti, mineralnih ulja, rastvaračima, teškim i lakim metalima, različitim vrstama maziva i impregnacionog ulja, budući se na lokaciji projekta prilikom gradnje javljaju: ulja naftnog porekla, ulja za motore, pogonske ureĎaje i podmazivanje, metalna zagaĎena ambalaţa, graĎevinski otpad, i sl. U slučaju nepravilnog upravljanja sa otpadom i izloţenost otpada atmosferilijama postoji mogućnost infiltracije ulja naftnog porjekla u zemljište i podzemlje. Kako su sastojci ulja naftnog porekla i organska jedinjenja, nepravilno upravljanje s tom vrstom otpada predstavlja jedan od najznačajnijih izvora zagaĎenja podzemnih voda. Postupanje sa opasnim otpadom kod izgradnje mora biti u skladu sa Pravilnikom o načinu skladištenja, pakovanja i obeleţavanja opasnog otpada („Sl.glasnik RS” br.92/10). Tako nastao otpad se mora privremeno skladištiti u odgovarajućoj ambalaţi (nepropusna burad sa poklopcem) u posebno obeleţenom prostoru , na mestu koje je označeno kao prostor za postavljanje ambalaţe za skladištenje opasnog otpada. Za sav otpad Nosilac Projekta je u obavezi da sklopi Ugovor sa ovlašćenom, akreditovanom institucijom za preuzimanje istog. Na predmetnoj lokaciji nije predviĎena prerada, reciklaţa niti skladištenje otpadnih materija. Nije dozvoljeno spaljivanje bilo kakvih materija na lokaciji. Sanitarno otpadne vode sadrţe brojne patogene mikroorganizme. Na lokaciji gradilišta biće postavljeni hemijski WC-i. Radnici će spavati u svojim stanovima (kućama) čime se potreba da se obezbedi pitka voda i odvoĎenje sanitarnih i fekalnih otpadnih voda značajno smanjuje. Pri graĎenju ribnjaka ne predviĎa se ni jedno dublje bušenje i graĎenje što bi moglo predstavljati prepreku prirodnom toku podzemnih voda.  na stanovništvo - usled povećanog prisustva novopridošlih radnika, nuţnih radova na povezivanju postrojenja na infrastrukturu, i povećanog drumskog saobraćaja i zastoja nasaobraćajnicama, prevoza ljudi opreme i materijala.  na saobraćaj - saobraćajnice predstavljaju višestruke izvore zagaĎenja podzemnih voda. One su stalni aktivni izvori zagaĎenja fenolom i olovom. Naime, kondenzacijom ispuštenih gasova iz motornih vozila i procurivanjem ulja, na saobraćajnoj površini se stvara masni sloj koji se sastoji preteţno od ugljikovodonika i fenola. Osim toga, gotovo uvek je prisutna odreĎena količina olova koja se dodaje visokooktanskim benzinima. Kiša ispira taj sloj, sliva se i zavisno od hidrogeoloških uslova moţe doći do proceĎivanja u podzemlje. ZagaĎenje vode

46 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

naftom i naftnim derivatima vrlo je neugodno zbog toga što i mala količina mijenja njezin miris i okus.  na kvalitet vazduha, usled podizanja prašine, koja se stvara graĎevinskim mašinama (bager I sl.) i prevoznim sredstvima za utovar/istovar materijala, sagorevanja goriva transportnih vozila bagera i sl. (dizel gorivo, benzin, ekstra lako loţivo ulje) koja svojim radom emitiraju u atmosferu sagorele gasove. Pri izbacivanju u atmosferu štetnost iz transportnih vozila, rada bagera, mašina i sl. mogu se indicirati mirisom u vrlo malim koncentracijama. Transportna vozila, bageri i sl. ispuštaju sagorele gasove u prizemni deo atmosfere, gde onda jedan teţi deo lebdi iznad površine i postepeno pada na zemljište. Drugi laganiji dio postepeno se diţe kao fluid, sledi strujanje vazduha, a brzina dizanja zavisi od atmosferskih prilika, strujanje vazduha, brzina vetra, vlage i sl. Transportna vozila, bageri, mašine i sl. kreću se po otvorenom prostoru tako da uticaj gasova nastalih sagorevanjem neće biti značajno koncentrovan na jednom mestu I vrlo brzo će se razrediti na koncentracije neznatnih vrednosti za kvalitetvazduha. Prskanje vodom mesta na kojima se razvija veća kolićina prašine i vlaţenjem, spriječava se uticaj prašine na vazduh. Uticaj na vazduh prilikom graĎenja ribnjaka, kratkotrajan je i bez daljih trajnih posledica na ţivotnu sredinu.  kao dodatni izvor buke od rada mašina i kretanja transportnih vozila I rad motora vozila I mašina za iskopavanje. Obzirom na vrstu radova i kako se rad odvija na otvorenom, po svojoj vrsti buka moţe biti samo spoljna i uticati na radnike i ţivotnu sredinu. Nivo buke motora vozila, mašina za iskopavanje i sl. moţe se predvideti da je do 85 dB(A). Intenzitet buke se za svako dvostruko povećanje udaljenosti od izvora smanjuje četiri (4) puta. Potpuno rasterećenje ţivotnu sredine od buke nije moguće a kako se rad odvija na otvorenom, njen uticaj na lokaciji projekta je slabog intenziteta, kratotrajan je i prestaje završetkom izgradnje.  upravljanje otpadom - tokom radova na izgradnji ribnjaka stvarat će se odreĎena količina opasnog otpada koje čini ulje za motore, različita vrsta maziva, ulja za pogonske ureĎaje I podmazivanje, ambalaţa s ostacima boja, premaza i sl. I neopasnog otpada kojeg čini gvoţĎe, čelik, komunalni otpad, plastične vreće, ambalaţa, metalna ambalaţa, burad, plastični kontejneri, baloni I papirnata ambalaţa.  na zemljište i vegetacioni pokrivaĉ - radna zona, lokacija projekta, trenutno je zatravnjena ili biljni pokrivačem koji traje do jedne godine jer se svake godine razvija nešto novo budući vetar i ptice raznose semenje. Uglavnom su to korovske biljne vrste i moţe se sa sigurnošću zaključiti kako izgradnja projekta neće uticati na vegetacioni pokrivač. Nepovoljni uticaj na zemljište moţe izazvati nepravilno upravljanje otpadom, (maziva, otpadna zagaĎenja metalna ambalaţa s ostatcima opasnih hemikalija), zagaĎenja površinska voda ili akcidentne situacije na transportnim vozilima ili onih za graĎevinske radove.  Uticaj na biološku raznolikost i zaštićena podruĉja - biološka raznolikost podrazumeva raznolikost izmeĎu vrsta, unutar pojedinih vrsta i raznolikost meĎu ekološkim sistemima. Postojanje radne zone i izgradnja ribnjaka na njoj, migracija većeg broja ljudi radnika, vozila i obavljanje radova na izgradnji, neće delovati na biološku raznolikost.

47 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

 Uticaj na faunu - ţivotinjski svet na lokaciji projekta su različite vrste insekata, miševa, pacova, uglavnom štetočina i nema ni jedne zaštićene ili ugroţene vrste.  Uticaj na kulturno istorisku baštinu - na lokaciji projekta nema arheoloških nalaza ili vrednih iskopina I zaštićenih područja. Ukoliko se tokom zemljanih radova i iskapanja naiĎe na vredne tragove civilizacije, o tome će se odmah iizveštavaju nadleţne institucije i osiguraće se nadzor arheologa.  Uticaj na meteorološko-klimatske uslove - obzirom na vrstu delatnosti, proizvodne kapacitete, u ovom trenutku najprihvatljiviju tehnologiju i opremu i ugraĎene zaštitne mere, ne moţe se očekivati uticaj na meteorološko-klimatske uslove predmetnog projekta.  Uticaj na ţivotnu sredinu usled ekološke nesreće i rizik nastajanja - ekološka nesreća moţe nastati poţarom goriva u rezervoaru transportnih i graĎevinskih vozila, izlivanjem goriva i ulja iz rezervoara i njihovog prodora u podzemlje, nepaţljivim i nestručnim zavarivanjem pri čemu otvoreni plamen moţe zapaliti derivate nafte. Identifikacija i procena rizika kao posledice poţara ili eksplozije, pokazuju da su udaljenosti na kojima se moţe očekivati direktan uticaj nezgode, takve da neće biti neţeljenih delovanja izvan granica lokacije projekta, osim u slučaju nepovoljnih meteorološkihuslova, kada postoji mogućnost da se dimni gasovi koji se razvijaju kod poţara prošire daleko izvan kruga lokacije.

6.2. Uticaj objekata za uzgoj ribe (jezera) Uticaj objekta ribnjaka na ţivotnu sredinu uslovljen je ispuštanjem štetnih materija iz procesa eksploatacije u okolinu (čvrsti otpaci, aerozagaĎenje, buka i vibracije), kao i uticaj od ispuštanja voda kod praţnjenja ribnjaka pri završetku sezone. Izvor kontaminacije ţivotne sredine tokom eksploatacije je u najvećoj meri mogućnost zagaĎenja površinskih i podzemnih voda kao i promene mikroklimatskih karakteristika okoline. Na vrstu i količinu vode dospele dopunom ribnjaka ne moţe se uticati, dok su na sprečavanje širenja i uklanjanja zagaĎenja nastale manipulacijom tokom eksploatacije ribnjaka primenjene odreĎene mere, kao što su: odrţavanje nasipa i ugraĎene opreme, higijene. Opasnosti koje mogu nastati, pre svega, jesu one opasnosti ako se ne vodi računa o zaštiti čovekove sredine, zaštiti na radu, zaštiti od udara seizmičkih potresa i ako materijal od čega se izvode konstruktivni elementi nisu dobro odabrani, dobro ugraĎeni i pravilno izvedeni.

A. ZagaĊenje zemljišta Problematika odnosa ribnjaka i ţivotne sredine odreĎena je i relacijama koje se javljaju u domenu zagaĎenja tla. Vezano za konkretnu lokaciju koja se analizira ova problematika se potencira u domenu zagaĎenja prašinom i čvrstim otpadom. Tlo kao osnovni prirodni elemenat predstavlja vrlo sloţeni sistem koji je jako osetljiv na različite uticaje. Posebno je potrebno istaći da tlo kao ekološki sistem reaguje na vrlo male promene u kom smislu dolazi i do degradacije njegovih osnovnih karakteristika. U pogledu zagaĎenja tla, s obzirom na karakteristike ribnjaka, osnovna faza zagaĎenja tla proističe iz njegove eksploatacije. U ovom slučaju zagaĎenje tla će uglavnom biti posledica sledećih procesa:

48 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

 raznošenje čvrstog otpada prilikom čišćenja ribnjaka,  neadekvatno odlaganje iskorišćene ambalaţe. Upravljanje rizikom od kontaminacije tla u okolini i na lokaciji ribnjaka postiţe se prvenstveno pravilnom primenom svih predviĎenih radova. Iskorišćena ambalaţa od hraniva i lekova se odnosi sa ribnjaka od strane nadleţne komunalne organizacije. Na osnovu Pravilnika o vrsti i godišnjoj količini ambalaţe korišćene za upakovanu robu stavljenu u promet za koju proizvoĎač, uvoznik, paker/punilac i isporučilac nije duţan da obezbedi upravljanje ambalaţnim otpadom ako ukupna količina ambalaţnih sirovina (staklo, papir, karton i višeslojna ambalaţa sa preteţno papirkartonskom komponentom, metal, plastika, drvo, ostali ambalaţni materijali) korišćenih za upakovanu robu u toku jedne kalendarske godine ne prelazi količinu od 1000 kg. („Sluţbeni glasnik RS”, broj 70/2009)

B. ZagaĊenje podzemnih voda Upotreba zemljišta i aktivnosti koje se na prostoru objekta ribnjaka odvijaju, dozvoljene su bez prouzrokovanja negativnih uticaja na kvalitet podzemnih voda. Ovo je od velike vaţnosti, a ostvaruju se odreĎivanjem ranjivosti podzemnih voda i geološke sredine na zagaĎivanje, tj. identifikovanjem i procenjivanjem mogućih rizika i potrebe za preduzimanjem mera protiv zagaĎenja. Da bi se obezbedila efikasna zaštita podzemnih voda vaţno je da se uzmu u obzir zagaĎivači i aktivnosti koje mogu biti potencijalni rizik za podzemne vode. Ocenjivanje ranjivosti podzemnih voda na zagaĎenje izvršićemo jednostavnim i kvalitativnim pristupom. Ranjivost podzemnih voda na zagaĎenje je definisana od strane Nacionalnog istraţivačkog veća (USA, 1993) kao »tendencija ili verovatnoća da zagaĎenje dospe do odreĎene pozicije u sistemu podzemnih voda, posle unošenja na nekoj lokaciji iznad najvišeg vodonosnika«. Rizik zagaĎivanja podzemnih voda se definiše kao verovatnoća da podzemne vode postanu zagaĎene, do neprihvatljivog nivoa, aktivnošću koja se dešava neposredno na, ili ispod zemljine površine. U svim metodama ranjivost vodonosnika je definisana prema vremenu puta kapljice vode od površine do vodonosnika (vreme proceĎivanja). Ovaj tok se razlikuje kod zrnasto poroznih stena u poreĎenju sa ispucalim kompaktnim stenama, gde tok sledi frakture i kanale. Načelno, sve metode za kartiranje ranjivosti podzemnih voda mogu se podeliti u dve velike grupe: metode subjektivne procene i statističke procesno zasnovane metode. Osnovni sistem procenjuje ranjivost podzemnih voda oslanjajući se na izbor dva ili više parametara, koji se uzimaju kao reprezentativni za odreĎenu oblast. Izabrani parametri kao što su: dubina do vodonosnika, ispiranje tla, prihranjivanje izdani ili drugi, se onda grupišu u kategorije. U ovoj analizi upotrebićemo sistem razvijen od strane Drţavnog instituta za geološka merenja Nemačke (GLA metoda Hoelting 1995). GLA metoda razmatra samo nadizdansku zonu. Proces razblaţivanja u izdanskoj zoni nije uključen u koncept ranjivosti. Stepen ranjivosti je specifiran prema zaštitnoj ulozi (efikasnosti zaštite) zemljišnog pokrivača i nadizdanske zone. Sledeći parametri se razmatraju pri odreĎivanju ukupne zaštitne efikasnosti: Parametar 1: S-efektivni kapacitet zemlje za zadrţavanje vode (ΣeFC u mm do dubine od 1 m), Parametar 2: W - brzina infiltracije, Parametar 3: R - tip stene,

49 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Parametar 4: T - debljina zemljišnog i stenskog pokrivača iznad akvifera, Parametar 5: Q - dodatna vrednost za laţne (lebdeće) izdani, Parametar 6: HP- dodatna vrednost za uslove pod hidrauličkim pritiskom (arteski uslovi). Potrebni parametri i izvor informacija za izradu Karata ranjivosti podzemnih voda primenom GLA metode Parametar Opis Izvor Faktor S: efektivni Efektivni kapacitet zemljišta za Karte zemljišnog kapacitet zemljišta zadrţavanje vode je ekvivalent pokrivača, zemljišni za zadrţavanje kapacitetu zadrţavanja vode u zemljištu. pregledi. vode (ΣeFC u mm Zavisi od teksture, strukture, mineralnog do dubine od 1m) sastava i sadrţaja organske materije.

Faktor W: brzina Odgovara brzini prihranjivanja OdreĎivanje infiltracije zasnovano na direktnim ili indirektnim metodama. Faktor R: tip stene Tip stene je potrebno odrediti i Podaci od bušenja, (tvrde ili klasifikovati prema Anexu 1 i to sve geološke karte, nekonsolidovane litološke jedinice koje leţe iznad pregledi terena. stene) najvišeg vodonosnika za koji se i odreĎuje ranjivost. Faktor T: debljina Neophodno je ustanoviti debljinu svih Podaci od bušenja, litoloških jedinica koje se nalaze u geološke karte, povlati najvišeg vodonosnika za koji se pregledi terena. odreĎuje ranjivost. Faktor Q: dodata U slučaju postojanja sistema Podaci od bušenja, vrednost za laţnu vodonosnika neophodno je dodati geološke karte, (lebdeću) izdan dodatne vrednosti. pregledi terena. Faktor HP: dodata U slučaju da se ranjivost podzemnih Podaci od bušenja, vrednost za uslove voda odreĎuje za artesku izdan ili za hidrogeološki podaci, pod hidrauličkim slučaj kada je hidraulički gradijent pregledi terena. pritiskom (arteski usmeren naviše (često u dolinama i uslovi) depresijama) moraju se dodati dodatne vrednosti.

Ukupna vrednost zaštitne efikasnosti (Pt) se dobija pomoću sledeće formule: Pt = P1 + P2 + Q + HP gde je:

P1 - efikasnost zaštitne uloge zemljišnog pokrivača: P1=S x W , P2 - efikasnost zaštitne uloge nadizdanske zone (sedimenti ili čvrste stenske mase): P2 = W x (R1 x T1 + R2 x T2 +...+ RnTn). OdreĎivanje faktora S na bazi efektivnog kapaciteta zemljišta za GLA metodu (ΣeFC) (broj poena = S). ΣeFC (mm) S Do dubine od 1 m >250 750

50 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

> 200 - 250 500 > 140-200 250 > 90-140 125 > 50 - 90 50 <50 10 Brzina infiltracije (faktor W): Dostupni podaci godišnje količine prihranjivanja podzemnih voda od padavina se koriste da bi se odredio faktor W, brzine infiltracije. Ukoliko podaci nisu dostupni, koristi se uporedivi broj, koji se dobija kao razlika izmeĎu godišnje količine padavina (N) i potencijalne evapotranspiracije (ETPpoi). Proračun se obavlja za slučaj horizontalne površine zemlje. Brzina infiltracije i odgovarajući faktor W koji se koristi u GLA metodi (zasnovan na stvarnom prihranjivanju podzemnih voda (GWR) ili altemativna procena preko N-ETPpot.). OdreĎivanje faktora W na bazi efektivnog kapaciteta zemljišta GWR (mm/a) Faktor W <100 1,75 >100-200 1,50 > 200 - 300 1,25 > 300 - 400 1,0 >400 0,75 Procenjivanje nekonsolidovanih stena za GLA metodu (broj poena po metru debljine sloja =Ru). Tip nekonsolidovane stene Ru = broj poena Glina 500 Ilovačasta glina, slabo prašinasta glina 400 Slabo peskovita glina 350 Prašinasta glina, glinovito-prašinasta ilovača 320 Glinovita ilovača 300 Jako prašinasta glina, peskovita glina 270 Jako ilovačasta prašina 250 Slabo glinovita ilovača, glinovoto-prašinasta ilovača 240 Jako glinovita prašina, prašinasta ilovača 220 Jako peskovita glina, peskovito-prašinasta ilovača, slabo 200 peskovitaPeskovita ilovača,ilovača, ilovačastaslabo ilovačasta prašina, prašina glinovita prašina 180 Slabo ilovačasta prašina, peskovito-ilovačasta prašina, slabo 160 peskovitaVeoma glinoviti ilovača pesak, glinoviti pesak, ilovačasto-prašinasti 140 pesakPeskovita prašina, jako ilovačasta prašina 120 Ilovačasti pesak, jako prašinast pesak 90 Slabo glinoviti pesak, prašinast pesak, peskovito-glinoviti šljunak 75 Slabo ilovačasti pesak, peskovito-prašinast šljunak 60 Slabo prašinast pesak, slabo prašinast pesak sa šljunkom 50 Pesak 25 Pesak sa šljunkom, peskoviti šljunak 10 Šljunak, šljunak i breča 5 Kada se odreĎuje ranjivost podzemnih voda na zagaĎenje, zaštitni efekat stenskog i podpovšinskog pokrivača, iznad najviše izdani, je od najvećeg značaja. Ovo je posebno vaţno kada se uzima u obzir uticaj industrijskih aktivnosti i kada se proučava potencijal skladišta opasnih materija. OdreĎivanje uspešnosti zaštitne uloge stenskog i podpovšinskog pokrivača, iznad najvišeg akvifera, treba obaviti pri proceni rizika za

51 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU podzemne vode, kretanjem zagaĎujućih materija kroz zemljište i stenski pokrivač do podzemnih voda. Uspešnost zaštite ili efekat filtriranja zemljišnog pokrivača zavisi od mnogo različitih faktora, uglavnom kompaktnosti, mineraloškog sastava, poroznosti, sadrţaja organskih materija, pH, kapaciteta za izmenu katjona, debljine stenskog i zemljišnog pokrivača, kao i količine padavina, intenziteta padavina. Ipak treba imati na umu da brojne supstance, koje mogu zagaditi podzemne vode, pokazuju različit način kretanja, sorpciju i različito razlaganje pod zemljom, o čemu se malo zna. Za odreĎivanje zaštitne uloge podvršinskog pokrivača od zagaĎenja podzemnih voda, iskoristićemo litološki profil pijezometra koji je izbušen na lokaciji pored naselja Padej (na udaljenosti 4 km od lokacije ribnjaka (najbliţi litološki profil).

Dubina (m) Litološki sastav 0,0 - 3,50 Srednje do slabo plastična glina 3,5- 7,0 Srednje plastična glina i prašina

Slika– Lokacija pijezometra

Ukupna debljina zemljišnog pokrivača je 7 m.

Na osnovu dostupnih podataka, litološkog profila pijezometra na analiziranoj lokaciji ukupna debljina stenskog pokrivača iznosi 7 metara. Debljina pojedinih tipova nekonsolidovanih stena (T) u analiziranom stenskom pokrivaču i broj poena za navedeni tip stene (Ru) je sledeći:

RB Tip stene Debljina sloja (T) Broj poena (Ru) 1. Srednje do slabo plastična glina 3,5 m 350 2. Srednje plastična glina i prašina 3,5 m 400

52 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

UtvrĎivanje ukupna vrednost zaštitne uloge (Pt) zemljišnog i stenskog pokrivača iznad najvišeg akvifera:

Pt = P1 + P2 + Q + HP P1= S * W P1= 250 S = 250 (na osnovu posmatranih tipova stena) W = 1 (na osnovu količine godišnjih padavina)

P2= W x (R1T1+R2T2+...+RnTn) + Q+ HP W = 1 (na osnovu količine godišnjih padavina) Na onovu utvrĎenih tipova stena, debljine sloja i broja poena Ru izračunavano pojedinačnu zaštitnu ulogu stenske jedinice.

Ru1 * T1 = 350 * 3,5 = 1225 Ru2 * T2 = 400 * 3,5 = 1400 Za analizirane uslove: Q= 0 HP = 0

P2= 2625 Pt= 250+2360+0+0=2875 OdreĎivanje zaštitne uloge zemljišnog pokrivača, bazira se na izračunatim koeficijentima, kao i vreme zadrţavanja filtrirajuće vode u zemljišnom i stenskom pokrivaču iznad vodonosnika. Klase ukupne zaštitne uloge za GLA metodu date su u sledećoj tabeli. Tabela - Klase ukupne zaštitne uloge za GLA metod Ukupna Ukupan broj Približno vreme zadržavanja filtrirajuće vode u zaštitna poena Pt zemljišnom i stenskom pokrivaču iznad akvifera Veomauloga >4000 > 25 godina Velikavelika > 2000 - 4000 10 -25 godina Srednja > 1000-2000 3-10 godina Mala 500 - 1000 Nekoliko meseci do 3 godine Veoma mala 500 Nekoliko dana do oko 1 godine, u karstu često i manje Zaštitna uloga: velika (Pribliţno vreme zadrţavanja filtrirajuće vode u zemljišnom i stenskom pokrivaču iznad akvifera je 10-25 godina) OdreĎivanje zaštitne uloge zemljišnog pokrivača, bazira se na izračunatim koeficijentima, kao i vreme zadrţavanja filtrirajuće vode u zemljišnom i stenskom pokrivaču iznad vodonosnika. UporeĎivanjem dobijenog rezultata sa podacima iz tabele zaključujemo sledeće: Ukupna zaštitna uloga zemljišnog i stenskog pokrivača iznad najvišeg akvifera je VELIKA.Kako je zaštitna uloga zemljišta velika migracija zagaĎenja u podzemne vode je mala. Za predhodnu analizu je korišćena literatura: N. Krešić, S. Vujasinović, I. Matić: Remedijacija podzemnih voda i geosredine, Univerzitet u Beogradu, Rudarsko geološki fakultet, Smer za hidrologiju, Beograd, 2006

C. ZagaĊenje vode u ribnjaku

U nastavku studije razmotrićemo moguće zagaĎenje vode u ribnjaku, kao deo procesa mogućeg zagaĎivanje podzemnih i površinskih voda (reka Zlatica) koji se nalazi

53 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU neposredno pored ribnjaka. Tokom postupka hranjenja riba, mogu se pojaviti manje količine viška hrane. Najznačajniji uticaj na kvalitet vode potiče od izlučevina riba. Izlučevine se uglavnom rastvaraju i raspršuju u vodi povećavajući organsko opterećenje, ali je ovaj uticaj prihvatljiv sa stanovišta zaštite voda jer se ne očekuje značajnije pogoršanje sanitarnog kvaliteta vode. Emisija ima najveću vrednost u toku maksimalnog tova riba. TakoĎe postoji i uticaj povećanja od fosfora i azota od Ďubrenja ribnjaka.

Kao otpadni produkti metabolizma riba (varenja) oslobaĎaju se ugljendioksid i amonijak u vodi (oko 0,28 kg CO2 i 0,03 kg amonijaka za svaki kg hrane koja se konzumira). Ugljendioksid u vodi smanjuje pH, a visok nivo amonijaka dovodi do oštećenja škrga i drugih tkiva, kao i eventualne smrti.

54 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Zaključak:Ribnjaci se prazne u jesen pri jesenjem izlovu, pa negativni uticaji na recipijent nisu veliki, jer praţnjenje objekata pada u periodu jesenjih, malih voda i niskih temperatura vode, a i spuštanje vode je sporo. Pri kraju praţnjenja dolazi do povećanog sadrţaja suspendovanih, mineralnih i organskih materija i zamućivanja vode, ali kako se radi o većem recipijentu – (reka Zlatica) promene su lokalnog karaktera i ne utiču na značajnije pogoršanje kvaliteta vode u reci. d. Buka Detaljno ispitivanje usmereno na kvantifikaciju mogućih negativnih uticaja vezanih za eksploataciju ribnjaka ”Katahat” svakako bi pokazalo da postoje odreĎene pretpostavke na osnovu kojih bi se moglo zaključiti da i pojave u domenu buke mogu biti smatrane kao jedan od kriterijuma za kvantifikaciju negativnih uticaja. Uvaţavajući uobičajenu definiciju da je buka svaka neţeljena zvučna pojava odnosno pojava koja smeta i u vezi sa tim moţe se smatrati da se pojave u ovom domenu (rad elektromotora pumpi) mogu emitovati u okolinu. Kako intenzitet zvučnog pritiska opada sa kvadratom rastojanja, a najbliţi stambeni objekti su udaljeni preko 3 km od ribnjaka, moţemo zaključiti da nema osnova za odreĎivanje negativnih posledica u domenu ţivotne sredine od buke analiziranog objekta. Zaključak: Uticaj buke od rada crpnih pumpi i mehanizacije ribnjaka na stanovništvo je minimalan (zanemarljiv). e. Vizuelna zagaĊenja Problematika vizuelnog zagaĎenja kao kriterijum odnosa ribnjaka i ţivotne sredine postaje aktuelan jer odlike slike predela predstavljaju kvantitativni činilac koji bitno doprinosi kvalitetu odreĎene prostorne celine ili se pak javljaju kao elemenat degradacije ureĎenih i ustaljenih odnosa. Svi zaključci u ovom domenu bitno zavise od nivoa informacija koje opredeljuju mogućnost kvantifikacije odreĎene pokazatelje koji karakterišu problematiku vizuelnih zagaĎenja. Da bi se prešlo sa opisne procene uticaja na kvantitativne metode koje uključuju kompleksnu valorizaciju prostora sproveli smo čitav niz specifičnih postupaka analize grafičkih i vizuelnih informacija. Imajući u vidu prethodne napomene problematika vizuelnih zagaĎenja je razmatrana kao odnos objekta ribnjaka prema prostoru u smislu definisanja uticaja na pejzaţ. Za kvantifikaciju odnosa ribnjaka prema pejzaţu primenjena je metodologija rasčlanjivanja na standardne komponente (morfologija, vegetacija, objekti i opšti izgled). Postojeće morfološke karakteristike prostorne celine koje obuhvata analizirana lokacija su odreĎene izraţenom ravničarskom strukturom. Ovakva morfološka karakteristika lokacija stvara uslove da se podizanjem analiziranog objekta pojave negativni uticaji za koje se moţe tvrditi da predstavljaju elemenat vizuelnih zagaĎenja. Zaključak: objekti ribnjaka za uzgoj konzumnog šarana u Padeju, predstavljaju činioce koji će po svojim karakteristikama imaju mali uticaj na vizuelne prostorne karakteristike pejzaţa šire prostorne celine.

55 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU f. Mikroklima Promene mikroklimatskih karakteristika u području koje obuhvata ribnjak nastale kao posledica njegove izgradnje i kasnije eksploatacije moţe se posmatrati samo u domenu striktno lokalnih obeleţja. Radi se dakle o mikroklimatskim karakteristikama koje su posledica egzistencije ribnjaka u prostoru i nastaju prvenstveno zbog potrebe za ureĎenjem lokacije koje unose promene u relativno ustaljene mikroklimatske reţime. Na osnovu poznatih karakteristika odreĎenih mikroklimatskih pojava koje mogu biti izazvane izgradnjom ribnjaka moguće je i u konkretnim prostornim uslovima izvršiti njihovu konkretizaciju. Osnovni mikroklimatski pokazatelji koji se mogu registrovati na lokaciji ribnjaka (temperature, vlaţnost, evaporacija, zračenje), a bez uticaja izraţenih veštačkih objekata, pokazuju ustaljene zakonitosti koje vaţe i u konkretnim prostornim odnosima. Prostor iznad objekta u mikroklimatskom smislu karakterisaće povećanje vlaţnosti na relativno malim rastojanjima, a koji dobija ustaljene vrednosti posle odreĎenog rastojanja. Sve ove mikroklimatske promene prostorno su ograničene na mali pojas oko ribnjaka i u principu nemaju prostorno raširene negativne efekte. Zaključak: s obzirom na prostorne razmere pojave koje mogu uticati na mikroklimatske promene i na karakteristike analizirane lokacije, moţe se sa sigurnošću doneti zaključak da ove pojave neće imati bitne negativne posledice na ţivotnu sredinu. g. Prirodno i kulturno nasleĊe U najbliţoj okolini analizirane lokacije nema posebnih kulturnih dobara na koje se u ovoj studiji treba obratiti paţnja. I pored toga, obaveza je investitora da ukoliko prilikom zemljanih radova naiĎe na bilo kakve ostatke materijalne kulture o tome odmah obavesti Zavod za zaštitu spomenika kulture. Područje predmetne katastarske parcele se ne nalazi na zaštićenom prirodnom dobru. Vodotok Zlatica je prekogranični ekološki koridor koji povezuje prostore susednih zemalja od ekološkog značaja. U skladu sa članom 4.stav17. Zakona o zaštiti prirode, na području obuhvaćenom predmetnim projektom nalazi se navedeni i označeni prekogranični rečni ekološki korodor koji omogućuje komunikaciju izmeĎu zaštićenih područja i/ili prostorno izolovanih staništa zaštićenih i strogo zaštićenih vrsta predmetnog prostora i/ili šireg okruţenja. Članom 40. Stav 2. Zakona o zaštiti prirode zabranjuju se radovi i aktivnosti koje mogu dovesti do ugroţavanja, narušavanja ili uništavanja ekološki značajnog područja i do narušavanja ili trajne štete na ekološki značajnom području. Vodotoci i kanali, kao i njihov obalski pojas, istovremeno predstavljaju staništa naseljena vodozemcima, gmizavcima i pticama meĎu kojima su i zaštićene vrste koje se nalaze na spiskovima Pravilnika o proglašavanju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, ţivotinja i gljiva ("Sluţbeni glasnik RS, br 5/2010). MeĎe i ţivice šumarci i poljozaštitni pojasevi koji povezuju izolovana šumska staništa, pašnjaci i košanice izmeĎu značajnih stepskih i slatinskih staništa predmetnog područja takoĎe imaju ulogu lokalnih ekoloških koridora. IzgraĎeni delovi obale smanjuju prohodnost ekološkog koridora predstavljajući barijeru za odreĎene vrste. Negativni efekti izgraĎenih delova umnogome zavise od primenjenih tehničkih rešenja (tip obaloutvrde, osvetljenost, saobraćajna infrasfuktura, procenat zelenila), kao i od duţine izmenjene deonice. Izvori svetlosnog zračenja ugroţavaju noćne vrste jer funkcionišu kao svetlosne klopke a takoĎe stresno utiču na faunu u blizini puteva.

56 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Saobraćajnice koje presecaju ekološki koridor predstavljaju barijeru za najveći broj vrsta ţivotinja, povećavajući verovatnoću izumiranja zaštićenih i strogo zaštićenih vrsta i smanjujući genetsku raznovrsnost lovne divljači. U skladu sa članom 80 Zakona o zaštiti prirode, saobraćajnice, hidrograĎevinski i drugi objekti čijom se izgradnjom presecaju uobičajeni koridori migracija divljih ţivotinja, grade se na način kojim se umanjuju negativni efekti i primenom posebnih konstrukcijskih i tehničko-tehnoloških rešenja. Formiranje i odrţavanje prohodnosti ekoloških koridora, koji treba da preuzmu neke funkcije prirodne vegetacije (prvensveno u pogledu kretanja vrsta), očuvanje kvaliteta vode i odrţavanje što većeg dela obale koridora na predmetnoj lokaciji u blisko-prirodnom stanju neophodno je za dugoročni opstanak zaštićenih vrsta i biodiverziteta šireg regiona Na osnovu člana 18 stav 6 Zakona o zaštiti prirode „očuvanje biološke i predeone raznovrsnosti staništa unutar agroekosistema ... sprovodi se prvenstveno očuvanjem i zaštitom rubnih staništa, ţivica, meĎa, pojedinačnih stabala, grupe stabala, bara i livadskmh pojaseva, kao i drugih ekosistema sa očuvanom ili delimično izmenjenom drvenastom, ţbunastom. livadskom ili močvarnom vegetacijom. Stanje kvaliteta ţivotne sredine predmetnog prostora dodatno je pogoršano zbog uticaja zagaĎujućih materija iz poljoprivrednog okruţenja. U uslovima nepostojanja funkcionalnih poljozaštitnih pojaseva, formiranje zaštitnog zelenog pojasa doprinosi smanjenju negativnih uticaja eolske erozije, poboljšava kvalitet ţivotne sredine i obogaćuje prostor vrstama šumostepskih staništa Ostrva zelenila omogućavaju opstanak ugroţenih vrsta meĎu kojima su i zaštićene vrste: ptice grabljivice (mišar, vetruška itd.), sove (sve vrste su zaštićene), sisari (jeţ, rovčice, slepi miševi), neki vodozemci (zelena i obična krastača. crvenotrbi mukač, gatalinka, šumska ţaba) i gmizavci (npr. belouška). Zeleni pojasevi imaju ulogu remize za lovnu divljač, a takoĎe obezbeĎuju i gnezdilište pticama pevačicama koje se hrane na poljoprivrednim površinama. h. Jonizujuća i nejonizujuća zraĉenja Prilikom rada ribnjaka, nema emitovanja štetnih zračenja, kako jonizujućih, tako i nejonizujućih. i. Zdravlje stanovništva U toku redovnog rada ribnjaka nema emisije nedozvoljenih koncentracija štetnih materija koje bi ugrozile zdravlje stanovništva u najbliţim naseljenim mestima i uticaj ovog objekta na promene zdravlja stanovnika nema. j. Naseljenost i migracija stanovništva Eksploatacija ribnjaka nema uticaja na naseljenost i migraciju stanovništva.

7. PROCENA UTICAJA NA ŢIVOTNU SREDINU U SLUĈAJU UDESA

Akcidentne situacije koje se mogu dogoditi kod rada ribnjaka su: velika uginuća riba, poţari pokošenog rastinja na nasipima i drugim površinama na ribnjaku, procurivanje obodnih nasipa ribnjaka. Pokošeno rastinje na nasipima i drugim površinama na ribnjaku koje se odlaţe na odreĎeni deo ribnjaka, moţe u letnjem periodu ako se upali i da stvoreni dim u vremenski kratkom periodu emituje gusti crni dim. Investitor je u obavezi da sa

57 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU lokalnom komunalnom sluţbom obezbedi iznošenje ovog biljnog otpada sa svoje parcele. Stalna kontrola procurivanje nasipa koje mogu da naprave neke ţivotinje (pacovi, vidre) je u obavezi investitora, uz obaveznu intervenciju ako se uoče neki nedostaci. Pokošeno rastinje u ribnjaku moţe da izazove značajne probleme izazvane procesima truljenja. Da bi smo sprečili truljenje pokošene vegetacije i negativne posledice koje ono moţe izazvati potrebno je nagomilanu masu pokošenog rastinja zaprašiti dehidriranim krečom u prahu i to u nekoliko navrata. Masa pokošenog bilja mora biti pokrivena krečom tako da se ona beli. Udes moţe nastati i u slučaju velikog uginuća riba. Značajnija uginuća izazvana biološkim agensima (virusima, bakterijama, gljivicama ili parazitima) su malo verovatna. Pravilno sprovedenim monitoringom, moţe se pratiti pojava bolesti i na osnovu toga sprovesti odgovarajuće mere. Zooprofilaktičke mere, kao i pravilno upravljanje u vidu osiguravanja kvalitetne hrane, osnova su za izbegavanje bolesti riba. Zbog visoke koncentracije riba na ribnjaku, gde se organizuje visoka proizvodnja, postoji opasnost od pojave različitih vrsta bolesti i njihovog brzog širenja. Ne samo povećana gustina ribe po jedinici površine, već i permanentno povećanje zagaĎenosti recipijenta iz koga se ribnjaci snabdevaju vodom, a što je nepobitna činjenica kod svih vodotoka Vojvodine, stvaraju idealne uslove za pojavu i širenje velikog broja bolesti, i to vrlo često sa tragičnim posledicama. Veliki problem u ribarstvu predstavlja otkrivanje bolesti pošto nam riba, za razliku od ostalih domaćih ţivotinja, nije tokom perioda uzgoja dostupna da je moţemo pregledati. Naime, pregledi riba vrše se svakih 10 -15 dana tako da se odreĎena količina ribe izlovi na mestu gde se vrši ishrana. Drugi problem kod lečenja bolesti riba je opet vezan za ishranu riba. Naime, najveći broj lekova daje se umešen sa hranom, a već smo rekli da bolesna riba neće da uzima hranu, te nije ni u mogućnosti da pojede lek, te ako bolest već uzme maha rezultati lečenja su veoma slabi ili nikakvi. Nisu retki konačni gubici čak i do 80%. Zbog napred iznetih činjenica jedina mogućnost je očuvanje zdravstvenog stanja ribe pravilnim i pravovremenim sprovoĎenjem preventivnih mera. Osnovna mera kod preventiranja bolesti riba sastoji se u pravilnoj pripremi objekta za proizvodnju. Prema vrsti, izazivači bolesti mogu se svrstati u: virusna oboljenja, bakterioze, bolesti izazvane gljivicama, praţivotinjama, crvima, račićima i bolesti nastale usled nepovoljnog gajenja. Problem koji moţe da se javi na ribnjaku kada se dese uginuća jeste problem eliminacije uginule ribe. Ribnjak “Katahat”kako bi sprečio bilo kakav uticaj na ţivotnu sredinu mora sklopiti ugovor sa kafilerijom o sakupljanju, prevozu i uništavanju leševa riba koja preuzima uginulu ribu.

8. OPIS MERA U CILJU SPREĈAVANJA I SMANJENJA ŠTETNOG UTICAJA NA ŢIVOTNU SREDINU

Zaštita ţivotne sredine predstavljaju mere za odrţavanje i unapreĎenje prirodne i kulturne baštine, retkih i ugroţenih biljaka i ţivotinjskih vrsta i njihovih ţivotnih prostora. Sagledavanje mera zaštite ţivotnu sredine je zato izuzetno vaţno, kako bi se od početka graĎenja i za vreme korišćenja, osigurali uslovi za smanjenje šteta na ţivotnu sredinu. Lokacija ribnjaka se moţe sagledati kao deo integralnog korišćenja prostora opštine Čoka.

58 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

U planiranju i realizaciji graĎenja ribnjaka kao hidrotehničkog sistema na posebno mesto stavljen je ekološki tretman ţivotnog prostora, kroz efekat zadovoljenja, odrţavanja ekosistemske ravnoteţe okoline ribnjaka uz istovremeno postizavanje efekata njegove namene. Realizacija hidrotehničkih uslova kod izgradnje ribnjaka mora voditi računa i aspekt najmanjih ekoloških poremećaja. Izgradnja ribnjaka je u funkciji oţivljavanje privredne strukture analiziranog prostora. Sem toga pored funkcionalnih zahteva moraju se ispoštovati i zahtevi najskladnijeg uklapanja ribnjaka u ţivotno okruţenje. Promene reţima podzemnih voda kontrolisaće se zaštitnim sistemima za odvodnjavanje. Sistem odvodnjavanja je na najprikladniji način uklopljen u okolinu, i prilagoĎen vodoprivrednim i ekološkim ciljevima. Ribnjak u Padeju se gradi na nepoljoprivrednom zemljištu uz poštovanje osnovnih tehničkih uslova na osnovu kojih ribnjak:  mora da je zaštićen od visokih voda  mora da raspolaţe objektima i ureĎajima za regulaciju nivoa i protoka vode i objektima i ureĎajima koji sprečavaju prolaz ribe, mlaĎi i ikre u ili iz ribnjaka.

8.1. Mere koje su predviĊene zakonom i drugim propisima, normativima i standardima i rokovima za njihovo sprovoĊenje

Uslovi koje treba da ispunjava ribnjak kao tehnički ureĎen prostor za proizvodnju riba, na osnovu Pravilnika o tehničkim uslovima koje mora da ispuni ribnjak ("Sl. glasnik SRS", br. 27/81): 1. granice treba da su označene vidljivim oznakama na kojima je ispisan naziv ribnjaka; 2. da raspolaţe ureĎajima za upuštanje i ispuštanje vode, ureĎajima za regulisanje nivoa vode u ribnjaku, kao i ureĎajima koji sprečavaju prolaz riba, riblje mlaĎi i ikre u ili iz ribnjaka; 3. da je zaštićen od poplava; 4. da je obezbeĎen laboratorijom za redovno vršenje osnovne kontrole kvaliteta vode koja se upušta, koristi ili ispušta iz ribnjaka; 5. da objekti i oprema za manipulaciju ribom i ribljom hranom odgovaraju svojoj nameni, a posebno da su prilagoĎeni za lako odrţavanje čistoće i sprovoĎenje higijensko-tehničke i zdravstvene zaštite; 6. da je za uklanjanje smeća i štetnih otpadaka ureĎeno mesto ili izgraĎen tehnički ureĎaj, koji onemogućava zagaĎenje ribnjaka i njegove okoline; 7. da je na prilazima ribnjaku istaknuto vidljivo obaveštenje o zabrani vršenja ribolova, odnosno uslovima pod kojima se ribolov moţe vršiti. Obaveštenje postavlja korisnik ribnjaka. Na osnovu člana 48. Zakona o ribarstvu ("Sl. glasnik RS", broj 36/09) ribnjak Katahat, je potrebno da ima zaposleno lice stručno osoposbljeno za obavljanje poslova akvakulture. Nosilac projekta je duţan:  Da poštuje Zakon o upravljanju otpadom („Sl. gl. RS”, br. 36/09 i 88/10), Zakon o ambalaţi i ambalaţnom otpadu („Sl. gl. RS”, br. 36/09), kao i podzakonska akta doneta na osnovu ovih zakona

59 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

 U okviru graĎevinske parcele treba de se obezbede prostor za kontejner za odlaganje čvrstog otpada i prostor za odlaganje specifičnih vrsta opasnog otpada. Izbetonirati podloge za postavljanje kontejnera odgovarajuće zapremine, koje će nadleţno komunalno preduzeće redovno prazniti.  Obezbedi potrebne uslove i opremu za sakupljanje, razvrstavanje i privremeno čuvanje različitih otpadnih materija (komunalni i ambalaţni otpad, organski otpad, biljni otpad)  Da vodi evidenciju o upotrebi hemikalija na osnovu Pravilnika o načinu voĎenju evidencije o hemikalijama ("Sl. glasnik RS", br. 31/2011)

8.2. Mere u toku izgradnje ribnjaka  Nosilac projekta je u obavezi da pri izradi projektne dokumentacije (glavni projekti) izradi i Plan pripremnih radova. Svaki plan ureĎenja gradilišta - program rada, mora biti usaglašen sa odgovarajućim propisima (u zavisnosti od predmeta rada), kako ne bi došlo do pojave neţeljenih posledica.  Radnici koji izvode radove moraju biti obučeni da rukuju aparatima za gašenje početnih poţara, da znaju kome i kako treba javiti u slučaju da nisu u mogućnosti da ugase početne poţare i sl.  materijal za nasipavanje mora biti prirodni materijal (pijesak, kamen, zemlja, šljunak) zadovoljavati svojom kvalitetom i karakteristikama, ne smije biti otpad, šuta, graĎevinski otpad i sl.  GraĎevinski materijal, gorivo, mazivo i druge hemikalije, skladištiti i koristiti na propisan način, u skladu sa rešenjima iz projekta organizacije gradilišta. U fazi graĎenja osigurati posebno ograĎeni i zaštićeni prostor za ulivanje goriva kako bi se sprečilo prolivanje i isticanje.  Iskopano zemljište i graĎevinske jame ne smeju se zagaditi prilikom izvoĎenja zemljanih radova. U slučaju zagaĎenja izvesti hitnu sanaciju u cilju sprečavanja prodiranja zagaĎenja u podzemlje, a zagaĎeno zemljište odvesti na sanitarnu deponiju.  Viškove graĎevinskog materijala i drugih materija koje su nastale i dovezene u krug gradilišta zabranjeno je stavljati u graĎevinske jame i zatrpavati.  Prilikom odvoţenja viška iskopanog i drugog materijala na deponije izvan lokacije projekta, očistiti točkove vozila za prevoz, kako bi se sprečilo prosipanje po saobraćajnicama.  Saobraćajnice po završetku radova vratiti u prvobitno stanje.  Odrţavati saobraćajnice u stanju kojim osigurava sigurnost saobraćaja i ljudi.  Saobraćaj vozilima i graĎevinskim mašinama organizovati na način da se smanji verovatnoća saobraćajnih udesa, rad u praznom hodu, nepotrebno podizanje prašine i stvaranje buke.  Prilikom transporta izrazito suvog prašnjavog materijala, zato što ide na javne saobraćajnice, potrebno ga je prekriti zaštitnom ceradom u cilju smanjenja zagaĎenja atmosfere  Tokom izvoĎenja radova imati stalni nadzor nad delom gradilišta gdje se nalaze zapaljivi materijali (goriva i maziva), kako ne bi došlo do izbijanja poţara na gradilištu.

60 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Zaštita od buke: Zaštita ţivotne sredine od buke osiguraće se:  Korišćenjem novije mehanizacije s niţim nivoima buke  sprovoĎenjem i organizacijom mera zaštite u fazi izgradnje Zaštita kulturno-istorijskih dobara: U području direktnog uticaja tj. području obuhvaćenom projektom propisuju se stručni nadzor nad svim graĎevinskim radovima, koji se u slučaju pojave arheoloških nalaza potrebno proširiti na arheološko istraţivanje Upravljanje sa otpadom  Sve viškove graĎevinskog materijala i drugih materijala koje su nastali ili su dovezeni u krug gradilišta uklanjati u dogovoru s lokalnom zajednicom.  Ambalaţni otpad od proizvoda upotrebljenih na gradilištu skupljati odvojeno po vrstama materijala i u skladu s zakonskom regulativom o postupanju s otpadom i predavati ovlašćenom sakupljaču uz prateću dokumentaciju.  Ostatke opasnih materija sakupljati u posebne posude u skladu sa zakonom o uslovima za postupanje s opasnim otpadom. Sakupljeni otpad izvoĎač radova mora predati ovlašćenom sakupljaču.  Menjanje i dolivanje motornih i hidrauličkih ulja kao i izmena akumulatora na graĎevinskim mašinama i vozilima mora se obavljati u radionici izvoĎača radova izvan gradilišta.  Koristiti mehanizaciju koja ne zagaĎuje atmosferu dimnim gasovima preko dozvoljenih vrednosti.  Sve vrste otpada do odnošenja na preradu ili trajno odlaganje skladištiti u natkrivenom punktu u krugu projekta. Odlaganje tehnološkog opasnog otpada  Sva istrošena ulja čuvati u obeleţenim nepropusnim bačvama.  Istrošena sredstva za upijanje naftnih derivata odlagati u posebne rezervoare- kontejnere  Stare akumulatore odlagati u nepropusne kontejnere s poklopcem.  Pri manipulaciji sa opasnim materijama koristiti lična zaštitna sredstva. Napomena: аmbаlаţа u kојој sе vrši sklаdištеnjе оpаsnih mаtеriја i privrеmеnо оdlаgаnjе оpаsnоg оtpаdа mоrа ispunjаvаti svе zаhtеvаnе tеhničkе i zаkоnskе uslоvе bеzbеdnоsti rаdi sprеčаvаnjа nеkоntrоlisаnе еmisiје u ţivоtnu srеdinu. Оblаst sklаdištеnjа оpаsnih mаtеriја i privrеmеnоg оdlаgаnjа оpаsnоg оtpаdа mоrа biti оbеlеţеnа, оgrаĎеnа i оsigurаnа (bеzbеdnа) оd nаstаnkа i širеnjа аkcidеntа. Smеštаnjе nеprоpusnih bаčvi i dr. vrši sе u оkviru оdgоvаrајućеg sklаdištа, kоје trеbа dа оbеzbеdi sprеčаvаnjе prоstоrnоg širеnjа pоslеdicа еvеntuаlnоg аkcidеntа. Postupanje s otpadnim vodama  Sanitarno otpadne vode prikupljati i odnositi sa lokacije. Postupanje s tehnološkim neopasnim otpadom  Ambalaţni otpad u koliko se ne radi o povratnoj ambalaţi (ambalaţi od opasnih materija) sakupljati odvojeno i predavati ovlašćenom sakupljaču.  Ostali neopasni otpad koji je po svojim svojstvima sličan komunalnom odnositi putem komunalnog poduzeća na osnovu sklopljenog ugovora.

61 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

8.3 Mere u toku rada ribnjaka

 Hranu za ribe pravilno skladištiti, tako da ostane zoohigijenski ispravna.  Za uzgoj riba treba osigurati mogućnost primene pravilne gustine nasada u odnosu na zapreminu ribnjaka, aeraciju vode (raspršivanje vode) u svrhu obogaćivanja kiseonikom i odstranjivanja štetnih gasova i protoka vode po potrebi. Tu treba, takoĎe, obratiti paţnju da se kod izgradnje ribnjaka ne stvaraju depresije, odnosno zaostajanja vode u ribnjacima, tj. da se ribnjaci mogu potpuno isprazniti (ispustiti sva voda).  Opremu i alat koji dolaze u dodir s hranom redovno čistiti i dezinfikovati.  Redovno uklanjati čvrste otpatke koji padnu u ribnjak, na dno ili isplivaju na površinu.  Redovno sprovoditi mere zdravstvene kontrole ribnjaka.  Tokom uzgoja ribe, potrebno je redovno kontrolisati i prepoznavati neuobičajena ponašanja i promene na ribama, jer su to gotovo sigurni znaci bolesti ribe. U slučaju pojave bolesti, potrebno je prekinuti hranjenje do dijagnoze bolesti. Rano dijagnostifikovanje ovih stanja ključno je za izbegavanje daljnjih nepoţeljnih pojava  Sprovoditi dnevno uklanjanje i adekvatno sakupljanje i skladištenje uginule ribe kod kojih se utvrĎena telesna oštećenja.  Ukoliko doĎe do iznenadnog smanjenja vrednosti rastvorenog kiseonika u ribnjaku, neuobičajeno ponašanja ribe ili se dijagnostifikuju patološka stanja, potrebno je prekinuti hranjenje i odmah delovati u smeru otklanjanja uzroka.  Prema potrebi, treba smanjiti gustinu ribe u ribnjaku.  U slučaju masovnog uginuća riba, potrebno je odmah sakupiti uginulu ribu, te utvrditi uzrok uginuća.  Hranjenje mora biti redovna i uravnoteţena.  Za vreme ishrane ribe treba signalizirati kada riba prestaje uzimati hranu.  Racionalno dodavati hranu u ribnjačke objekte.  Uginule ribe, kao i ostali otpad organskog porekla uklanjati u skladu sa vaţećim veterinarskim propisima. Sav ostali otpad sakupljati u skladu sa Zakonom o upravljanju otpada.  Mora se voditi računa da se ribnjaci mogu dovoljno brzo napuniti i isprazniti, i da se ostavi na jednom delu ribnjaka rampa kako bi mašine za vaĎenje mulja sa dna ribnjaka mogle ući u ribnjak.  Redovno praćenje hidrohemijskih parametara (kiseonik, ugljen dioksid, pH, organske materije, alkalitet, amonijak itd.) u ribnjaciam i preduzimanje mera za njihovo odrţvanje u optimalnim granicama.  Đubrenje ribnjaka u količinama i rokovima koji omogućuju razvoj prirodne hrane, a ne štete hemijskom svojstvu vode.  Pravilna ishrana sa kvalitetnom hranom - upotreba belančevinastih smeša za tehnologiju intenzivne proizvodnje uz dodavanje zelene biljne mase za ishranu biljojedne ribe.  Sprečavanje povreda, umora i stresa riba pri sortiranju, izlovu, transportu i nasaĎivanju.

62 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

 Sprečavanje razvoja, uništavanje i plašenje ribljih neprtijatelja i štetočina (insekti, puţevi, zmije i ptice), koji se hrane sa ribom ili je povreĎuju, ili su meĎu uzročnicima bolesti.

8.4. Mere zdravstvene zaštite ribnjaka  Zdravstvena zaštita riba sprovodi se u svrhu smanjenja gubitaka i njihovog dovoĎenja na najmanju moguću meru i osiguravanja optimalnog zdravlja riba.  Mere zaštite zdravlja mogu se podeliti na higijenske i sanitarne.  Ihtiohigijenskim merama treba osigurati optimalne uslove sredine za ţivot riba i njihovo optimalno fiziološko stanje. U te mere spadaju: Od ihtiosanitarnih mera za proizvodnju su od posebno, značaja sledeće mere:  Maksimalno smanjivanje unošenja uzročnika bolesti u ribnjake sa vodom i divljom ribom.  Smanjivanje broja uzročnika bolesti na najmanju moguću meru uz provoĎenje dezinfekcije zemljišta ribnjaka i profilaktičke mere primene lekova kod nasaĎivanja riba.  Praćenje zdravstveno stanja riba i pravovremena primena lečenja.  Ribarsku opremu i alat treba posle svake upotrebe dezinfikovati. To se odnosi na mreţe, bazene za transport, stolove za sortiranje, čizme i ostalu zaštitnu opremu.  Iz ribnjaka treba vaditi uginulu i bolesnu ribu. Time se smanjuje broj uzročnika bolesti i poboljšava higijena. O dnevnom mortalitetu treba voditi odgovarajuću evidenciju.  Neškodljivo uklanjanje uginule ribe vrši se njihovim odnošenjem u objekat za preradu ţivotinjskih leševa i otpadaka ţivotinjskog porekla (kafilerija) na osnovu Ugovora sa ovlašćenim preduzećem o sakupljanju, prevozu i uništavanju leševa riba (kopija ugovora data u prilogu). Postupanje sa leševima uginulih riba je u skladu sa vaţećom zakonskom regulativom (Pravilnik o načinu razvrstavanja i postupanja sa sporednim proizvodima ţivotinjskog porekla, veterinarsko-sanitarnim uslovima za izgradnju objekata za sakupljanje, preradu i uništavanje sporednih proizvoda ţivotinjskog porekla, načinu sprovoĎenja sluţbene kontrole i samokontrole, kao i uslovima za stočna groblja i jame grobnice - Sluţbeni glasnik RS broj 31/11). Na ribnjaku u Padeju se na osnovu Pravilnika obavlja sakupljanje, hlaĎenje i zamrzavanje uginule ribe (privremeno skladištenje) do povremenog otpremanja u kafileriju od strane vozila kafilerije (u prilogu su navedeni najvaţniji uslovi iz Pravilnika).  Vrlo vaţna sanitarna mera je stalno praćenje zdravstvenog stanja riba. Radnici koji hrane ribu i drugi radnici treba da prate stanje i ponašanje riba svakodnevno, pa zbog toga moraju biti obučeni za uočavanje bolesnih i nenormalnih pojava. Tehnolog mora svakodnevno pratiti stanje u ribnjaku, vršiti zdravstvenu kontrolu u ribnjacima, i na osnovu nalaza zaključiti da li je potrebno slati ribu na laboratorijske analize u dijagnostičku laboratoriju. Prilikom kontrolnih ribolova treba vršiti sekciju riba (svakih 10-15 dana), kao i neposredno pre svakog sortiranja i nasaĎivanja riba.  Podatke o dnevnim mortalitetima, nalazima pri pregledima riba, o sprovoĎenju dezinfekcije ribnjaka i o tretiranju unose se obavezno u zdravstvenu evidenciju. Na

63 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

osnovu analize evidencije dobiju se iskustva za usavršavanje zdravstvene zaštite i poboljšanja proizvodnje.

8.5. Mere zaštite od poţara Planirani objekti moraju imati propisnu zaštitu koja podrazumeva da saobraćajnice do objekata imaju dovoljnu širinu za pristup vatrogasnih vozila. S druge strane izgradnjom hidrantske mreţe se takoĎe povećava mogućnost zaštite objekata od poţara. Prilikom projektovanja objekata i instalacija (električnih, gromobranskih) ispoštovati vaţeće tehničke propise:  Pravilnik o tehničkim normativima za pristupne puteve, okretnice i ureĎene platoe za vatrogasna vozila u blizini objekata povećanog rizika od poţara (Sl.list SRJ br.8/95),  Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu skladišta od poţara i eksplozije (Sl. List SFRJ br.24/87),  SRPS.U.L 240, SRPS TP 21, SRPS.U.J 50 i SRPS.U.J 055,  Zakon o zaštiti od poţara (Sl.glasnik RS br.111/09 20/2015).

8.6. Druge mere koje mogu uticati na spreĉavanje ili smanjenje štetnih uticaja na ţivotnu sredinu Mere iz Rešenja o vodnim uslovima 1. Tehničku dokumentaciju, izraditi na nivou glavnog projekta, u skladu s vaţećim propisima i normativima za ovu vrstu objekata. Za glavni projekat pribaviti tehničku kontrolu, prema vaţećim zakonskim propisima. Tehničku dokumentaciju uraditi na osnovu urbanističke i planske dokumentacije. Prikupiti potrebne geodetske i druge podloge, a projektnu dokumentaciju uskladiti s postojećim objektima na terenu. 2. Tehničkom dokumentacijom dokazati da je obezbeĎena zaštita vodnog reţima, kao i stabilnosti postojeće infrastrukture za odvodnjavanje i navodnjavanje u slivu Katahat. 3. Ribnjak se vodom moţe snabdevati iz vodotoka Zlatica preko pumpi montiranih na pontonu, kao privremeno rešenje do izgradnje nove reverzibilne crpne stanice čiji je investitor JVP „Vode Vojvodine" Novi Sad. 4. Kvalitet vode u vodotoku Zlatica se ne garantuje, 5. Upotrebljene vode iz ribnjaka mogu se ispuštati u vodotok Zlaticu preko ispusne graĎevine koja neće zadirati u profil vodotoka. Ispust obezbediti od erozije kamenom ili betonskom oblogom minimalne širine po 30m uzvodno i nizvodno od ispusta. 6. Ukoliko se za potrebe ribnjaka koristi postojeći nasip uz Zlaticu, nasip mora biti ojačan i zaštićen od dejstva talasa i erozije. 7. Na mestima ukrštanja kanala koji su u funkciji ribnjaka i atarskih puteva izgraditi propuste minimalnog prečnika 1000mm sa betonskim krilnim zidovima. 8. Noţice nasipa ribnjaka moraju biti udaljene najmanje 5.0m od ivice najbliţeg melioracionog kanala, jer taj pojas mora biti prohodan kao radno-inspekciona staza. U ovom pojasu nije dozvoljena izgradnja nadzemnih objekata, a podzemni moraju biti statički dimenzioni na opterećenje od graĎevinske mehanizacije koja se koristi na odrţavanju kanala ili rekonstrukciji vodnih objekata. 9. Tehničkom dokumentacijom predvideti mogućnost pristupa i odrţavanja vodnih objekta uspivu Katahat, 10. Tehničkom dokumentacijom predvideti mogućnost pristupa, odrţavanja i intervencije

64 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

naobjektima u slučaju havarijskih situacija, kao i mere ponašan»a i sanacije nastale štete. 11. Tehničkom dokumentacijom ukazati na neophodne mere i aktivnosti vezane za odbranu objekata od štetnog dejstva voda i, po potrebi, projektovati objekte u skladu sa rizikom od plavljenja. 12. Tehničkom dokumentacijom predvideti ureĎaje za merenje količine zahvaćene i ispuštene vode. 13. Podatke o količinama zahvaćene i ispuštene vode dostavljati JVP-u „Vode vojvodine“ Novi Sad u skladu sa propisima. 14. Sa JVP-om „Vode vojvodine“ Novi Sad regulisati imovinsko-pravne odnose za korišćenje vodnog dobra (vode i vodnog zemljišta), kao i redovno plaćati naknadu u skladu sa Uredbom o visini naknade za vode RS. 15. Projektnom dokumentacijom definisati tehnologiju izvoĎenja radova u zoni ukrštanja sa vodnim objektima, tako da se ne remeti njihovo normalno funkcionisanje niti dozvoli njihovo oštećenje. 16. Ukoliko doĎe do negativnih posledica po reţim voda ili oštećenja vodnih objekata, investitor je u obavezi da preduzme hitne mere i o svom trošku sanira sve nastale štete, prema zahtevima stručne sluţbe JVP „Vode Vojvodine". 17. Za sve druge aktivnosti koje će se eventualno obavljati u okviru predmetnog prostora, mora se predvideti odgovarajuće tehničko rešenje u cilju sprečavanja zagaĎenja zemljišta, podzemnih i površinskih voda, 18. Investitor je u obavezi da za sve eventualne naknadne radove (dogradnja ili promena namene predmetnog objekta ili izgradnja novih objekata) pribavi posebne vodne uslove.

Uslovi zaštite prirode 1. Na području predmetnih katastarskik parcela planiranih za izgradnju ribnjaka „Katahat“ ne napazi se zaštećeno prirodno dobro, 2. Predmetni ribnjak se planira uz levu obalu vodotoka Zlatica na stacionaţi km5+650 do km7+200. Vodotok Zlatica je prekogranični ekološki koridor koji povezuje prostore susednih zemalja od ekološkog značaja, 3. Imajući u vidu da se planirani ribnjak nalazi ia staništu strogo zaštićenih vrsta, pri planiranju izgradnje primeniti kompenzacijske mere na način i po proceduri kako je to planirano u Pravilniku o kompenzacijskim merama (Sl, Glasnik RS 20/2010). 4. Zabranjena je čista seča šumskih pojaseva ili zaštitnog zelenila sa ulogom koridora. Očuvatu prirodnu strukturu rubnog dela (prisustvo ţbunaste i travne vegetacije), a prilikom obnavljanja planirati mešovitost u sastavu sa dominacijom autohtonih vrsta. 5. Nije dozvoljeno direktno osvetljenje vode i obale ekoloških koridora, radi zaštite noćnih vrsta ugroţenih od izvora svetlosnih zračenja (koji za mnoge od njih funkcionišu kao svetlosne klopke). Tokom projektovanja neophodnog osvetljenja objekata ili same obale primeniti odgovarajuća tehnička rešenja u skladu sa ekološkom funkcijom lokacije (tip i usmerenost svetlosnih izvora, minimalno u skladu ea potrebama javnih površina). 6. Zabranjeno je saditi invazivne vrste na prostoru ekiološkog koridora, a tokom ureĎenja zelenih površina treba odstraniti prisutne samonikle jedinke invazivnih vrsta i obezbediti redovno odrţavanje zelenih površina.

65 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

7. Zabranjeno je odlaganje otpada i svih vrsta opasnih materija u koridor. Kanali/vodotoci ne mogu biti prijemnici neprečišćenih ili delimično prečišćenih otpadnih voda, 8. Rešenje infrastrukture usaglasiti sa svim vaţećim propisima kako bi se obezbedila zaštita zemljišta, vode i vazduha. Primera radi, sa predmetnog kompleksa zabranjeno je ispuštati otpadne vode čije karakteristike nisu u skladu sa propisanim kriterijumima za upuštanje u krajnji recipijent-vodotok Zlaticu. 9. Tokom izgradnje objekata, treba imati u vidu član 99. Zakona o zaštiti prirode, kojim je predviĎena obaveza izvoĎača radova/nalazača da pronaĎena geološka i paleiontološka dokumenta (fosili, minerali, kristali i dr.) koja bi mogla predetavljati zaštićenu prirodnu vrednost, prijaviti Ministarstvu u roku od osam dama od dana pronalaska, i preduzme mere zaštite od uništenja, oštećivanja ili kraĎe.

9. PROGRAM PRAĆENJA UTICAJA PROJEKTA NA ŢIVOTNU SREDINU

Program praćenja uticaja na ţivotnu sredinu se definiše kroz odgovarajuća merenja koja se sprovode u toku rada objekta. Programom se definišu: broj i raspored kontrolnih mesta kao i učestalost merenja, dok uzorkovanje i samo merenje (na propisan način) vrši organizacija ovlašćena za tu vrstu poslova. Investitor je duţan da vodi evidenciju o izvršenim merenjima u posebno za to otvorenu knjigu (gde će se evidentirati mesto uzorkovanja, rezultat merenja, ko je izvršio merenje, datum, i drugi podaci). Čvrst komunalni otpad odlagati u kontejner, koji će biti obezbeĎen i postavljen na betoniranom platou na lokaciji investitora. Praţnjenje kontejnera organizovati preko lokalnog komunalnog preduzeća. Kontrola uticaja ribnjaka u ţivotnoj sredini za vreme rada Aspekt Uticaj - Kontrolna Učestalost karakteristika tačka

Praćenje stanja u Hemijska analiza* Voda u ribnjacima dnevno ribnjaku Emisija vode iz Ispust u vodotok *** ispust u reku Zlaticu 1 × godišnje ribnjaka u reku Zlaticu Kvalitet vode reke Upuštanje vode u upust 1 × godišnje Zlaticu - upust ribnjak *** Praćenje količine i Ispust u reku ispust u reku Zlaticu 1 × godišnje kvaliteta sedimenta Zlaticu ** koji se ispušta iz ribnjaka ** - kvalitet vode u ribnjaku *** Kvalitet vode u reci Zlatici . *Osnovni parametri kvaliteta vode ribnjaka: Temperatura vode, prozirnost (providnost) vode, rastvoreni kiseonik, pH vrednost ** Analiza sedimenta U sedimentu se akumulira tj. koncentriše najveći deo opterećenja, mineralnog i organskog porekla, koje sadrţi vodena masa i da se pod odgovarajućim uslovima ono moţe

66 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU resorbovati i ponovo naći u vodenoj fazi. Analiza sediementa obuhvata sadrţaj teških metala u sedimentu: Fe, Mn, Zn, Cu, Cd, Cr , Pb, As, Ni *** Kvalitet vode u reci Zlatici (kvalitet vode koji se upušta u ribnjak) Kvaliteta vode se vrši prema sledećim pokazateljima: opšti pokazatelji kvaliteta (pH vrednost i specifična provodljivost), bilans kiseonika (rastvoreni kiseonik,hemijska i biohemijska potrošnja kiseonika), sadrţaj biogenih elemenata (azotna i fosforna komponenta), fenoli, teški metali, mikrobiološke karakteristike (ukupan broj koliformnih klica, ukupan broj koliformnih klica fekalnog porekla i ukupan broj streptokoka fekalnog porekla). Dostavljanja podataka o preduzetim merama u cilju smanjenja uticaja na ţivotnu sredinu su u obavezi svi poslovni subjekti koji u u sklopu procesa imaju emisiju štetnih materije u vazduh, vodu ili zemljište, stvaranje otpada, buke i vibracija i druge štetnosti koje mogu imati uticaja na ţivotnu sredinu. Na osnovu Pravilnika o metodologiji za izradu nacionalnog i lokalnog registra izvora zagaĎivanja, kao i metodologija za vrste, načine i rokove prikupljanja podataka ("Sl. glasnik RS", br. 91/2010), navodimo spisak zagaĎujućih materija koje se emituju u vode (prilog IV Parvilnika) za intenzivno ribarstvo:  ukupni azot  ukupni fosfor  bakar i jedinjenja bakra (kao Cu)  Cink i jedinjenja cinka (kao Zn)  PCDD+PCDF (dioksinin+furanin) (kao Teq)  ukupni organski ugljenik (TOC) (ukupni C ili COD/3) Član 5 ovog Pravilnika navodi da podaci o količinama emitovanih zagaĎujućih materija koji se dostavljaju za registre mogu biti dobijeni merenjem, proračunom ili inţenjerskom procenom. Merenja, odnosno matematički metodi i inţenjerska procena moraju biti u skladu sa relevantnim nacionalnim, evropskim i meĎunarodnim uputstvima i standardima.

10. PRILOG O KORIŠĆENIM IZVORIMA PODATAKA

U izradi studije korišćeni su: Projekna dokumentacija ribnjaka “Katahat”  HidrograĎevinski projekat-sveska 1  Urbanistički projekat  Mišljenja i rešenja nadleţnih institucija i organizacija u postupku izrade Urbanističkog projekta Prostorni plan opštine Čoka Izveštaj o strateškoj proceni uticaja prostornog plana opštine Čoka na ţivotnu sredinu Literatura  Strategija vodosnabdevanja i zaštite voda u AP Vojvodina, Univerzitet u Novom sadu, Prirodno matematički fakultet, Departman za hemiju, Novi Sad, 2009. godina  Godišnji izveštaj ispitivanja kvaliteta površinskih vode RHMZ Srbije za 2009 godinu  Rezultati ispitivanja kvaliteta pobršinskih i podzemnih voda za 2013 godinu, Agencija za zaštiu ţivotne sredine

67 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

 Dr Lazar Lazić, Mr Dragoslav Pavić, Klima Banata, Prirodno –matematički fakultet, Departman za geografiju, turizam i hotelijerstvo, Novi Sad, 2003  Dr Rade Davidović, Dr Ljupče Miljković, Mr Branko Ristanović, Reljef Banata, Prirodno –matematički fakultet, Departman za geografiju, turizam i hotelijerstvo, Novi Sad, 2003  Dr Ţivan Bogdanović, Dr Slobodan Marković: Vode Banata, Prirodno –matematički fakultet, Departman za geografiju, turizam i hotelijerstvo, Novi Sad, 2005  Dr Mihaela Grginčević, prof Dr Vlasta Pujin, Hidrobiologija, priručnik za studente i poslediplomce, Ekološki pokret grada Novog Sada, Novi Sad, 1998  Dr Zoran Marković, Dr Vera Mitrović Tutundţić, Gajenje riba, Zaduţbina Andrejević, 2003  Zaštita ţivotne sredine pri intenzivnom gajenju riba, Prirodno matematički fakultet, Novi Sad,1999  internet

Metodologija Osnovni metodološki pristup i sadrţaj ove Procene odreĎen je Zakonom o izradi procene uticaja na ţivotnu sredinu. Procena se radi na osnovu tehničko - tenološke dokumentacije i procene mogućih uticaja objekata ribnjaka na ţivotnu sredinu, kao i na osnovu naučnih saznanja i raspoloţivih podataka iz literature i sa interneta.

Zakonska regulativa Tumačenje rezultata i predlaganje mera zaštite je uraĎeno u skladu sa sledećim zakonskim dokumentima:  Zakon o poljoprivrednom zemljištu („Sl. Glasnik RS” br.62/06; 65/08 I 41/09),  Zakon o planiranju i izgradnji ("Sl. glasnik RS", br. 72/2009, 81/2009 - ispr., 64/2010 - odluka US, 24/2011, 121/2012, 42/2013 - odluka US, 50/2013 - odluka US, 98/2013 - odluka US, 132/2014 i 145/2014),  Zakon o vodama („Sl. Glasnik RS”, br. 46/91, 53/93, 67/93, 48/94, 54/96, 30/10),  Zakon o stočarstvu („Sl. Glasnik RS”, br. 41/09 i 93/12). Zakon o poljoprivrednom zemljištu definiše ribnjačke površine kao poljoprivredno zemljište koje ne potpada pod obradivo zemljište. Ovo je vaţno imati u vidu ukoliko se planira izgradnja ribnjaka na nekoj od kategorija obradivog zemljišta. U tom slučaju je potrebna saglasnost nadleţnog ministarstva o promeni namene korišćenja poljoprivrednog zemljišta. U ostalim članovima zakon propisuje načine korišćenja, ureĎenje i zaštitu poljoprivrednog zemljišta. Veoma vaţne informacije za potencijalne investitore u šaranske ribnjake u Srbiji se nalaze u članovima 64-71 gde se propisuju uslovi davanja u zakup poljoprivrednog zemljišta u drţavnoj svojini. Od velikog značaja je takoĎe činjenica da se poljoprivredno zemljište u drţavnoj svojini ne moţe otuĎivati, odnosno biti predmet kupovine (član 72). Zakon o planiranju i izgradnji daje precizne definicije pojmova vezanih za izgradnju objekata. Ovaj zakon propisuje način korišćenja graĎevinskog zemljišta i izgradnje objekata. TakoĎe je ovim zakonom propisana potrebna dokumentacija i redosled njenog pribavljanja prilikom izgradnje objekata. Nizom pravilnika koji su proistekli iz ovog zakona su detaljnije propisani postupci dobijanja potrebnih dozvola itd.

68 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Zakonom o vodama su propisani načini korišćenja i zaštite voda kao drţavnog dobra. Iz zakona je proistekao značajan broj pravilnika koji detaljnije regulišu pomenute načine korišćenja i zaštite voda. Značaj zakona za šaransko ribarstvo je u tome što su pravilnicima proisteklim iz ovog zakona detaljno propisani postupci dobijanja potrebnih dozvola za korišćenje voda (npr. Pravilnik o sadrţini i obrascu zahteva za izdavanje vodnih akata i sadrţini mišljenja u postupku izdavanja vodnih uslova, „S. Glasnik RS“, broj 30/10). TakoĎe treba spomenuti Uredbu o visini naknada za vodu za 2011. godinu („Sl. Glasnik RS“, br. 80/2011) kojom se propisuje način obračuna i visina naknada za korišćenje voda. Zakon o stoĉarstvu konačno rešava pitanje pripadnosti akvakulture kao privredne grane, odnosno svrstava akvakulturu u poljoprivrednu delatnost. Ovim zakonom je data i definicija akvakulture, kao i drugih pojmova od vaţnosti za stočarstvo i šaransko ribarstvo kao njegov deo. Zakonom je predviĎen način organizovanja različitih pravnih subjekata koji se bave stočarstvom, njihova prava i obaveze. Vaţna posledica ovog zakona je strogo definisanje pravila i uslova obavljanja poslova drţanja matičnih riba, kontrolisani mrest i proizvodnja mlaĎi za dalji uzgoj, kao i za poribljavanje otvorenih voda. Za šaranske ribnjake koji se bave uzgojem do konzumne ribe, kao u slučajevima definisanim modelima u ovom radu, ova posebna pravila nisu od vaţnosti. Treba pomenuti još i Zakon o zaštiti i odrţivom razvoju ribljeg fonda („Sl. Glasnik RS“, br 36/2009) koji ureĎuje korišćenje i zaštitu ribljeg fonda u ribolovnim vodama kao prirodnog dobra od opšteg interesa. Članom 25. Ovog zakona zabranjuje se postavljanje kaveznih sistema za uzgoj ribe. Ovim je onemogućeno dalje gajenje šarana i pastrmke u kaveznim sistemima u Srbiji. TakoĎe su ovim zakonom propisane vrste ribe kojima se mogu poribljavati otvorene vode. Posledica za šaransko ribarstvo je pre svega u tome što se samo ovlašćena mrestilišta sa odgovarajućim odgajivačkim programom i matičnim materijalom izlovljenim iz odreĎenih voda mogu baviti proizvodnjom mlaĎi za poribljavanje. Poribljavanje alohtonim ribljim vrstama kao što su amur i tolstolobik je potpuno isključeno.

Navešćemo i ostalu zakonsku regulativu koja je korišćena u izradi studije: ZAKON O ZAŠTITI ŢIVOTNE SREDINE (Sl. glasnik RS br. 135/04, 36/09, 72/09)  Uredba o kriterijumima za utvrĎivanje naknade za zaštitu i unapreĎivanje ţivotne sredine i najvišeg iznosa naknade (Sl. glasnik RS br. 111/09)  Uredba o odreĎivanju aktivnosti čije obavljanje utiče na ţivotnu sredinu (Sl. glasnik RS br. 109/09, 8/10)  Uredba o programu sistemskog praćenja kvaliteta zemljišta, indikatorima za ocenu rizika od degradacije zemljišta i metodologiji za izradu remedijacionih programa (Sl. glasnik RS br. 88/10)  Uredba o sadrţini i načinu voĎenja informacionog sistema zaštite ţivotne sredine, metodologiji, strukturi, zajedničkim osnovama, kategorijama i nivoima sakupljanja podataka, kao i o sadrţini informacija o kojima se redovno i obavezno obaveštava javnost (Sl. glasnik RS br. 112/09)  Uredba o utvrĎivanju kriterijuma za odreĎivanje statusa ugroţene ţivotne sredine i prioriteta za sanaciju i remedijaciju (Sl. glasnik RS br. 22/10)  Pravilnik o metodologiji za izradu nacionalnog i lokalnog registra izvora zagaĎivanja, kao i metodologiji za vrste, načine i rokove prikupljanja podataka (Sl. glasnik RS br. 91/10, 10/13)

69 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

ZAKON O PROCENI UTICAJA NA ŢIVOTNU SREDINU (Sl. glasnik RS br. 135/04, 36/09) ZAKON O ZAŠTITI PRIRODE („Sluţbeni glasnik RS“ br. 36/2009 i 88/2010);  Uredba o ekološkoj mreţi, ("Sluţbeni glasnik RS", br. 102/2010 od 30.12.2010);  Pravilnik o sadrţaju i načinu voĎenja registra zaštićenih prirodnih dobara, ("Sluţbeni glasnik RS", br. 81/2010 od 5.11.2010. godine);  Pravilnik o kriterijumima vrednovanja i postupku kategorizacije zaštićenih područja, ("Sluţbeni glasnik RS" br. 103/2013);  Uredba o reţimima zaštite, ("Sluţbeni glasnik RS, br. 31/2012);  Pravilnik o kompenzacijskim merama, ("Sluţbeni glasnik RS", br. 20/2010 od 31.3.2010. godine);  Pravilnik o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, ţivotinja i gljiva, ("Sluţbeni glasnik RS", br. 5/2010 od 5.2.2010. godine);  Pravilnik o kriterijumima za izdvajanje tipova staništa, o tipovima staništa, osetljivim, ugroţenim, retkim i za zaštitu prioritetnim tipovima staništa i o merama zaštite za njihovo očuvanje, ("Sluţbeni glasnik RS", br. 35/2010 od 26.5.2010. godine); ZAKON O UPRAVLJANJU OTPADOM (Sl. glasnik RS br. 36/09, 88/10)  Uredba o odlaganju otpada na deponije (Sl. glasnik RS br. 92/10)  Uredba o proizvodima koji posle upotrebe postaju posebni tokovi otpada, obrascu dnevne evidencije o količini i vrsti proizvedenih i uvezenih proizvoda i godišnjeg izveštaja, načinu i rokovima dostavljanja godišnjeg izveštaja, obveznicima plaćanja... (Sl. glasnik RS br. 54/10, 23/11- dr. propis, 86/11, 15/12, 23/12-dr.propis)  Pravilnik o kategorijama, ispitivanju i klasifikaciji otpada (Sl. glasnik RS br. 56/10)  Pravilnik o načinu skladištenja, pakovanja i obeleţavanja opasnog otpada (Sl. glasnik RS br. 92/10)  Pravilnik o obrascu dnevne evidencije i godišnjeg izveštaja o otpadu sa uputstvom za njegovo popunjavanje (Sl. glasnik RS br. 95/10)  Pravilnik o obrascu dokumenta o kretanju otpada i uputstvom za njegovo popunjavanje ("Sluţbeni glasnik RS", broj 114/13) i  Pravilnik o dokumentu o kretanju opasnog otpada i uputstvu za njegovo popunjavanje ("Sluţbeni glasnik RS", broj 114/13).  Pravilnik o uslovima i načinu sakupljanja, transporta, skladištenja i tretmana otpada koji se koristi kao sekundarna sirovina ili za dobijanje energije (Sl. glasnik RS br. 98/10) ZAKON O AMBALAŢI I AMBALAŢNOM OTPADU (Sl. glasnik RS br. 36/09)  Uredba o utvrĎivanju Plana smanjenja ambalaţnog otpada za period od 2010. Do 2014. godine (Sl. glasnik RS br. 88/09)  Pravilnik o godišnjoj količini ambalaţnog otpada po vrstama za koje se obavezno obezbeĎuje prostor za preuzimanje, sakupljanje, razvrstavanje i privremeno skladištenje (Sl. glasnik RS br. 70/09)  Pravilnik o kriterijumima za odreĎivanje šta moţe biti ambalaţa, sa primerima za primenu kriterijuma i listi srpskih standarda koji se odnose na osnovne zahteve

70 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

koje ambalaţa mora da ispunjava za stavljanje u promet (Sl. glasnik RS br. 70/09)  Pravilnik o obrascima izveštaja o upravljanju ambalaţom i ambalaţnim otpadom (Sl. glasnik RS br. 21/10,10/13)  Pravilnik o vrstama ambalaţe sa dugim vekom trajanja (Sl. glasnik RS br. 70/09)  Pravilnik o vrsti i godišnjoj količini ambalaţe korišćene za upakovanu robu stavljenu u promet za koju proizvoĎač, uvoznik, paker/punilac i isporučilac nije duţan da obezbedi upravljanje ambalaţnim otpadom (Sl. glasnik RS br. 70/09)

ZAKON O ZAŠTITI VAZDUHA (Sl. glasnik RS br. 36/09)  Uredba o graničnim vrednostima emisija zagaĎujućih materija u vazduh (Sl. Glasnik RS br. 71/10, 6/11 - ispravka)  Uredba o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha (Sl. glasnik RS br. 11/10, 75/10)

ZAKON O VODAMA (Sl. glasnik RS br. 30/10, 93/12)  Uredba o graničnim vrednostima emisije zagaĎujućih materija u vode i rokovima za njihovo dostizanje (Sl. glasnik RS br. 67/11, 48/12)  Uredba o graničnim vrednostima zagaĎujućih materija u površinskim i podzemnim vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje (Sl. Glasnik RS br. 50/12)  Pravilnik o sadrţini i obrascu zahteva za izdavanje vodnih akata i sadrţini mišljenja u postupku izdavanja vodnih uslova (Sl. glasnik RS br. 74/10)  Pravilnik o parametrima ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda i parametrima hemijskog i kvantitativnog statusa podzemnih voda (Sl. glasnik RS br. 74/11)  Pravilnik o sadrţini i načinu voĎenja vodnog informacionog sistema, metodologiji, strukturi, kategorijama i nivoima sakupljanja podataka, kao i o sadrţini podataka o kojima se obaveštava javnost (Sl. glasnik RS br. 54/11)

ZAKON O ZAŠTITI OD BUKE U ŢIVOTNOJ SREDINI (Sl. glasnik RS br. 36/09, 88/10)  Uredba o indikatorima buke, graničnim vrednostima, metodama za ocenjivanje indikatora buke, uznemiravanja i štetnih efekata buke u ţivotnoj sredini (Sl. glasnik RS br. 75/10)  Pravilnik o metodama merenja buke, sadrţini i obimu izveštaja o merenju buke (Sl. glasnik RS br. 72/10)  Pravilnik o metodologiji za odreĎivanje akustičkih zona (Sl. glasnik RS br. 72/10)  Pravilnik o sadrţini i metodama izrade strateških karata buke i načinu njihovog prikazivanja javnosti (Sl. glasnik RS br. 80/10) ZAKONA O RIBARSTVU ("Sl. glasnik RS", broj 36/09) ZAKON O VETERINARSTVU, "Sl. glasnik RS", br. 91/05 i 30/10 ZAKON O BEZBEDNOSTI HRANE, "Sl. glasnik RS", br. 41/09  Pravilnik o načinu razvrstavanja i postupanja sa sporednim proizvodima ţivotinjskog porekla, veterinarsko-sanitarnim uslovima za izgradnju objekata za sakupljanje, preradu i uništavanje sporednih proizvoda ţivotinjskog porekla, načinu sprovoĎenja

71 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

sluţbene kontrole i samokontrole, kao i uslovima za stočna groblja i jame grobnice, "Sl. glasnik RS", br. 31/11  Pravilnik o opštim i posebnim uslovima higijene hrane za ţivotinje, "Sl. glasnik RS", br. 78/10  Pravilnik o kvalitetu hrane za ţivotinje, "Sl. glasnik RS", br. 4/10  Pravilnik o načinu utovara, pretovara i istovara pošiljaka ţivotinja, proizvoda, sirovina i otpadaka ţivotinjskog porekla, uslovima koje mora ispunjavati prevozno sredstvo, higijensko-tehničkim uslovima koje mora ispunjavati pošiljka i obrascu uverenja o zdravstvenom stanju pošiljke, "Sl. list SFRJ", br. 69/90

11. PODACI O TEHNIĈKIM NEDOSTACIMA ILI NEPOSTOJANJU ODGOVARAJUĆIH STRUĈNIH ZNANJA I VEŠTINA ILI NEMOGUĆNOSTI DA SE PRIBAVE ODGOVARAJUĆI PODACI. Nepouzdanost je karakteristika svake procene. Za modelovanje procene uticaja i posledica u ţivotnoj sredini svojstvena je neizvesnost kod korišćenja scenarija i modela različitih uticaja i posledica. „Dokaz“ se u ovoj studiji definiše na sledeći način: informacija koja pokazuje da postoji ubeĎenje da je model istinit ili tačan.Do svih potrebnih podataka obraĎivač Studije je došao saradnjom sa nosiocem projekta, kao i primenom relevantnih standarda, tehničkih i drugi propisa i dostupne informacije na internet mreţi. Za izradu Studije ne mogu se navesti tehnički ili tehnološki nedostaci stručnih znanja, značajnih za nesmetan i siguran rad projekta: ribnjaka „Katahat“.

12. NETEHNIĈKI REZIME

PODACI O NOSIOCU PROJEKTA Vodoprivredno društveno preduzeće “GORNJI BANAT” KIKINDA Kralja Petra I broj 54 Vodoprivredno društveno preduzeće „Gornji Banat“ pokriva meliorativno područje 4 opštine : Kikinda, Novi Bečej, Čoka i Novi Kneţevac. ODGOVORNO LICE: Felbab Dragan, dipl. graĎ.inţ. OPIS LOKACIJE PROJEKTA Makrolokacijski ribnjak prostorno pripada teritoriji opštine Čoka i katastarskoj opštini Padej, a nalazi se sa desne strane puta Kikinda-IĎoš-Sajan-Padej-Ostojićevo-Čoka (drţavni put IB reda br.13). Lokacija ribnjaka je pored leve strane reke Zlatice, udaljena 5,5 km od reke Tise i 3 km od prvih stambenih objekata naselja Padej. Naselje Padej se prostorno nalazi u severnom delu Banata, na ušću Zlatice u reku Tisu. Na ravničarskom je terenu i spada u potiski region. Područje koje je predmet ovog projekta je pašnjak u vangraĎevinskom području naselja Padej i nalazi se severoistočno od naselja uz drţavni put IB reda br.13 (Đala-Novi Kneţevac- Mokrin-Kikinda-Vojvoda Stepa) u delu deonice od Padeja prema Sajanu, od Km 66+300 do Km 67+263 sa leve (severne) strane puta. Parcela koja čini obuhvat plana se na severozapadnoj strani graniči sa levom obalom vodotoka Zlatica (od Km 5+400 do Km 7+200), na severnoj sa parcelom crpne stanice „Katahat" i Glavnim Kanalom, na severoistočnoj sa parcelama poljoprivrednog zemljišta, a na jugoistočnoj javnim-nekategorisanim putem. Na kanalskoj mreţi koja se uliva u Zlaticu za potrebe odvodnjavanja izgraĎena je trafo stanica i crpna stanica kojom upravljaju JVP „Vode Vojvodine" Novi Sad. Izgradnja ribnjaka Katahat se planira u k.o. Padej na kat parceli 4456, bruto površine 95 ha 10a 92 m2. Prostor na kome se gradi ribnjak je predviĎen u Prostornim planom Opštine Čoka za izgradnju ribnjaka. Površina ribnjaka:  jezero I (jednogorišnja mlaĎ) 9,1 ha  jezero II (dvogorišnja mlaĎ) 17,7 ha

72 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

 odgajivalište 48,3 ha  Zimovnici (15 kom) 2,5 ha Ukupna površina ribnjaka 77,6 ha Indeks izgraĊenosti Katastarska parcela 4456 je neizgraĎena. PredviĎa se izgradnja ribnjaka i novih objekata na parceli.Ribnjak zahvata površinu od ~86,5 ha.(90,9%) Vodeno ogledalo svih ribnjačkih bazena je površine 77,6 ha (81,6%). Planirani objekti (okvirno) visokogradnje su:  magacin hrane površine P=100 m2,  magacin opreme površine P=200 m2,  prostor za radnike površine P=200 m2,  nastrešnice za vozila površine(2) 2h P=200 m2,  administrativni objekat i prostorija za veterinarske preglede i dnevno praćenje zdravstvenog stanja i prirasta populacije površine P=200 m2. Izgradnjom planiranih objekata indeks zauzetosti parcele ribnjaka će biti ~0,11% - bez saobraćajnica i platoa, odnosno 0,78 % sa saobraćajnicama i platoima. (izgradnja objekata se planira u II fazi) Na lokaciji planiranog ribnjaka nije izgraĎena javna vodovodna mreţa, pa je za potrebe snabdevanja objekata sanitarnom vodom kao i za potrebe protivpoţarne zaštite neophpodno izbušiti bunar. Za sanitarne i protivpoţarne potrebe će se predvideti odgovarajuća vodovodna mreţa unutar granica kompleksa. Razvodna vodovodna mreţa projektovaće se od PE cevi odgovarajućeg prečnika za odgovarajuće pritiske i izvršiće se priključenje objekata na ovu mreţu. Za protivpoţarnu zaštitu predvideti hidrante i prateću opremu. Količinu vode koja je potrebna za protivpoţarnu i sanitarnu mreţu utvrditi u skladu sa propisima za ovu vrstu objekata, te uz bunar predvideti i mogućnost izgradnja i rezervoara vode kapaciteta dovoljnog za 2h. eksploatacije. Bunar mora biti snabdeven integralnim meračem protoka i propisno zaštićen od mogućeg zagaĎenja vodonosnih slojeva. OdvoĎenje otpadnih i atmosferskih voda Planiran je sistem kanalizacione mreţe (sakupljanje i odvoĎenje): za sanitarno-fekalne otpadne vode, posebno za tehničko-tehnološke (od pranja mašina, radnih i manipulativnih površina) otpadne vode, posebno za procedne otpadne vode, posebno za atmosferske vode i atmosferske kanalizacije što znači zasebno sakupljanje sanitarne - fekalne otpadne vode i zauljene/zagaĎene atmosferske vode. Uslovno čiste atmosferske vode (sa krovova objekata i pristupne saobraćajnice) se mogu ispuštati na zelene površine. OPIS PROJEKTA Jezera i zimovnici se izgraĎuje mašinskim iskopom i širokom otkopu od osovine ribnjaka levo i desno preguravanjem zemljanih masa u stranu dok se ne postigne potrebna kota dna a istovremeno se levo i desno prave nasipi po projektovanim kotama. Nakon, formiranja nasipa u nasipu se kopaju dovodni i odvodni kanali u projektovanim padovima sa potrebnom kotom dna. Zemljani radovi se rade od najniţe tačke uzvodno kako bi se eventualna podzemna voda oceĎivala a na najnjiţoj tački iskopati privremeni vodosabirnik i crpkom pumpati vodu kako bi se što više omogućili radovi u suvo. Eventualno, najniţi delovi ukoliko su isuviše vlaţni, treba da se bageruju u stranu iz više prebacivanja, a nakon prosušivaja treba da se ugrade u nasipe u slojevima od 25 - 30cm sa potrebnim zbijanjem. Dijagonalno po jezeru izvešće se izlovni kanal sa odbacivanjem zemlje u stranu i planiranjem nakon prosušivanja. Po završetku zemljanih radova uradiće se projektovani ispusti sa tablastim zatvaračima u odvodni kanal. Opis objekata Šaranski ribnjak Katahat će se snabdevati vodom iz vodotoka Zlatica. Dok se ne izgradi reverzibilna CS „KATAHAT" koja je u funkciji odvodnjavanja poljoprivrednog zemljišta čiju tzgradnju finansira JVP „VODVOJVODINE" Novi sad ribnjak će se snabdevati vodom preko pumpi montiranih na pontonu.Voda iz Zlatice je bogata florom i u njoj ţivi zdrava riba, a pri odreĎenim hidrološkim uslovima osveţava se vodom iz Tise koja je takoĎe bogata florom i ribom, što je i najkvalitetnija voda za ribnjak. Temperatura vode pri kojoj najbolje uspeva šaran kreće se od 20-27°C. Pri 13-14°C riba slabo uzima hranu, pri 7-8°C još slabije, a pri 1-2°C pada u polusan.

73 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Bilansom potrebne količine vode za ceo ribnjak predviĎeno je da se punjenje ribnjaka vodom izvrši za 30 dana sa 24 časovnim radnim vremenom. U periodu proizvodnje sa projektovanim pompama ribnjak moţe da se osveţi za 1 sata na dan. U ribnjaku se izlov ribe obavlja u izlovnom kanalu, odnosno njegovom betoniranom delu koji predstavlja izlovnu jamu. Izlovni kanal je postavljen tako da su sa njim povezani mladičnjaci i odgaivalište. Trasa izlovnog kanala je locirana tako da povezuje meĎusobno mladičnjake i odgaivalište. Na kraju izlovnog kanala se radi izlovna jama. Izlovna jama je graĎevina oblaţena armiranim betonom. U ovom delu izlovne jame će se obavljati izlov ribe. Kota dna izlovne jame se usaglašava je sa kotom dna izlovnog šahta. Za transport mehanizacije do ribnjaka za potrebe odrţavanja i dotura hrane predviĎen je put od Padeja. Izlovljena riba sa manipulativnog platoa se vozilima transportuje u bazenima na kamionima na trţište. Praţnjenje ribnjaka se vrši gravitaciono preko grlenjaka koji spaja jezero i ribnjački odvodni kanal koji se nalazi sa zapadne strane ribnjaka i preko njega u reku Zlaticu. OBJEKTI PRVE FAZE IZGRADNJE RIBNJAKA ZIMOVNICI: PredviĎena je izgradnja 15 zimovnika. Ukupna površina vodenog ogledala zimovnika je 2.5 ha Prosečna dubina vode je 2,5 m. Količina vode u jednom jezeru je oko 4187.5 m3. MLADIĈNJACI: Projektovano je dva mladičnjaka ukupne površine 26,8 ha vodenog ogledala, sa dubinom vode 1.5 m.Jedan za uzgoj jednogodišnje mlaĎi površine 9,1 ha a drugi za uzgoj dvogodišnje mlaĎi površine 17,7 ha. Sumarna zapremina vode u mladičnjacima iznosi 370.500,00 m3. Vodosnabdevanje se obavlja putem cevovoda i upusnih graĎevina, a odvod vode kroz ispusnu graĎevinu do odvodnog kanala i dalje u Zlaticu. Projektom je predviĎena silazna rampa za svako jezero, radi ulaska mehanizacije za obradu dna jezera. ODGAIVALIŠTE: Projektovano je jedno jezero površine vodenog ogledala 48,3 ha. Dubina vode u proseku 1.5 m . Ukupna količina vode u jezerima 750.000,00 m3. Projektom je predviĎena silazna rampa radi ulaska mehanizacije za obradu dna jezera. NASIPI NA ODGAIVALIŠTIMA, ZIMOVNICIMA I MLADIĈNJACIMA Radi zaštite okolnog terena, ostvarivanja potrebne dubine vode u ribnjaku, parcelacije na pojedinim jezerima i unutrašnji transport, projektovani su obodni i pregradni nasipi. Nasipi su različiti kako po visini tako i po elementima poprečnog preseka. Kote kruna nasipa su 79.0mnm, i 79,50 mnm što je usklaĎeno sa kotama projektovane vode u pojedinim jezerima, datim hidrostatičkim proračunima i zaštitom cevovoda. Širina krune nasipa je 3 m ili 4 m usklaĎena je sa namenom nasipa. Nagib kosina sa elementima koji utiču na statičku stabilnost, filtraciju i stabilnost kao i na uticaj talasa na kosinu usled dejstva vetra. Nagib kosina je 1:2 i 1:3, a nadvišenje nasipa je 50 cm iznad projektovane vode u jezerima. Na osnovu rezultata ranije obavljenih geomehaniških istraţnih radova konstatovano je da je sastav zemljišta na kome se gradi ribnjak pogodan za izradu nasipa. Svi nasipi se grade skidanje humusa ispod tela nasipa i 50 m levo i desno od nasipa. Sabirni kanali: Radi lakšeg praţnjenja jezera i izlova ribe predviĎena je izgradnja sabirnih kanala unutar jezera. Ovi kanali su trasirani u najniţim kotama jezera Pošto sabirni kanali treba da omoguće potpuno praţnjenje jezera, projektovani su sa padom prema izlovnim graĎevinama, odn. prema izlovnom kanalu koji predstavlja najniţu trasu u jezeru. Izlovni kanali i izlovna jama: U ribnjaku se izlov ribe obavlja u izlovnom kanalu, odn. njegovom betoniranom delu koji predstavlja izlovnu jamu. Izlovni kanal je postavljen tako da su sa njim povezani mladičnjaci i odgaivalište. Trasa izlovnog kanala je birana tako da povezuje meĎusobno mladičnjake i odgaivalište. Na kraju izlovnog kanala se radi izlovna jama.lzlovna jama je armirano betonska graĎevina oblaţena betonom debljine 20 cm na tamponskoj podlozi od šljunka debljine 15 cm. U ovom delu izlovne jame će se obavljati izlov ribe. Kota dna izlovne jame usaglašena je sa kotom dna izlovnog šahta. ODVODNI KANALI: Od izlovne jame radi se odvodni kanal oko jezera prema recipijentu Zlatica. Iskop kanala 1,2 raditi bagerom. Pre iskopa skinuti humus sa trase kanala. Iskopani materijal upotrebiti za izradu nasipa jezera. ODVODNI GRLENJACI, ŠAHTOVI Odvodni grlenjaci: Ispuštanje vode iz jezera, zimovnika i mladičnjaka se radi preko izlivnih grlenjaka) Ulivni šahtovi : Ulivni šahtovi se rade na kruni nasipa na označenim mestima u situaciji. Šaht uraditi od betona MB 30 u oplati od rendisane daske ili adekvatnoj ravnoj oplati. Dimenzije šahtova su

74 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU različite i odreĎene su u zavisnosti od cevovoda i zasuna.Na svim šahtovima uraditi metalne poklopce) izlivni objekti iz kanala: Na mestima izliva kanala u vodotok Zlaticu raditi propust sa zatvaračem) Manipulativni prostor: Manipulativni prostor nalazi se ispred zimovnika. Na manipulativnom prostoru vrši se sortiranje, merenje, utovar i transport ribe. Na ovom platou treba da se postavi sortirni sto i vaga za ribu i da se obezbedi nesmetani prilaz i odvoz ribe vozilima za transport. Putna mreţa: Izgradiće se put sa tvrdom podlogom od saobraćajnice do manipulativnog platoa sa priključkom na saobraćajnicu. UreĊenje ribnjaka Nakon izgradnje hidro-graĎevinskih objekata na samom ribnjaku pristupiće se ureĎenju ribnjaka po tehničkim i veterinarsko-sanitarnim uslovima. Na prilaznom putu ribnjaku na manipulativnom prostoru izgradiće se betonski bazen tj. dezinfekciona barijera za dezinfekciju vozila koja ulaze u zonu ribnjaka. Na ulazu u manipulativni prostor postaviće se table sa nazivom ribnjaka i obaveštenjem da je zabranjen ribolov u zoni ribnjaka. Tabla se postavlja na mestu gde je jedino moguće nesmetano prići ribnjaku. Investitor predviĎa da u blizini ribnjaka u II fazi izgradnje izgradi objekte koji će odgovarati svojoj nameni (čuvanje opreme za manipulaciju ribom i riblje hrane), a posebno prilagoĎeni za lako odrţavanje čisoće i sprovoĎenje higijensko-tehničke i zdravstvene zaštite. U okviru ovih objekata predviĎa se i izgradnja laboratorije koja će sluţiti za redovno vršenje osnovne kontrole kvaliteta vode koja se uzima, koristi ili ispušta iz jezera. Pored poslovnih objekata za ribnjak treba se za snabdevanje sanitarnom vodom priključiti na bušeni bunar, a iza ove objekte vodonepropusnu septičku jamu za prihvat otpadnih voda, koja se prazni komunalnim cisternama. U poslovnim objektima ribnjaka, postaviće se i specijalni kontejner (zamrzivač) za odlaganje uginule ribe sa ribnjaka a uginula riba će se odnositi u kafileriju u vozilima ovlašćenog preduzeća. Tehnologija proizvodnje Proizvodnja jednogorišnje mlaĎi na jezero I (površine 9,1 ha) se obavlja nabavkom jednomesečne mlaĎi u količini od 40000 kom/ha prosečne teţine 2 gr. Za površinu od 9,1 ha potrebno je nabaviti 360.000 komada, ili 0,72 tone. Sa gubicima od 30-49% (35%) dobijamo 234.000 jedinki teţine 60-100gr. Da bi se proizvela dvogodišnja mlaĎ, za uzgoj šaranana na 17,7 ha, sa normom nasaĎivanja od 15.000 kom./ha jednogodišnje šaranske mlaĎi od 60-100 gr (240.000 jedinki). Sa planiranim gubicima od oko 20% na ovoj površini biće proizvedeno oko 192.000 komada dvogodišnje mlaĎi prosečne teţine oko 0,80 kg, ukupno 153,6 tona. Prilikom izlova ribu treba obavezno sortirati pošto se očekuje da će oko 20% riblje mlaĎi preći u konzumnu ribu. U trećoj godini, organizuje se proizvodnja konzumne ribe kao glavna proizvodnja. Površina bazena za proizvodnju konzumnog šarana je 48,3 ha. Za nasaĎivanje ribnjaka dvogodišnjom mlaĎi, uz normu od oko 4.000 kom./ha, potrebno je obezbediti oko 200.000 komada ili 160 t dvogodišnje mlaĎi prosečne teţine od 0,80 kg. Uz poštovanje svih projektovanih uslova moguće je proizvesti, očekivane gubitke od 10%, 180.000 komada konzumnog šarana prosečne teţine od oko 2,5 kg ili 450 t. Ako se odbije teţina nasadnog materijala, čista proizvodnja bi treba da bude oko (450-160=290 t) ili oko 5,8 t/ha. Potreba za vodom Ribnjak “Katahat”se snabdeva vodom iz reke Zlatice. Količina vode koja je potrebna za normalno funkcionisanje objekta zavisi od ukupne zapremine ribnjaka, a takoĎe i od količine gubitka na isparavanje, količine vode koja se gubi na zasićenje tla, količine koja se gubi na proceĎivanje kroz obodne nasipe, poniranje u dnu jezera i padavina. Podaci o količinama potrebe za vodom preuzeti su iz glavnog hidrograĎevinskog projekta. 1.Period punjenja: Na osnovu perioda i bilansa, potrebna količina vode iznosi:  zimovnici Vu= 66.839,28 m3  mladičnjaci Vu= 423.885,17 m3  odgaiivališta Vu= 857.428,57 m3 UKUPNO 1.348.153,02 m3 Period punjenja ribnjaka iznosi 30 dana i uz rad pumpi montiranih na pontonu 24h dnevno:  zimovnici Qp= 0,026 m3/s= 26 l/s  mladičnjaci Qp = 0,16335 m3/s = 163.53 l/s

75 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

 odgaiivališta Qp = 0,33079 m3/s = 330.79 l/s UKUPNO 0,52314 m3/s = 523,14 l/s 2.Period proizvodnje:  zimovnici Vu= 16.771,97 m3  mladičnjaci Vu = 146.326,78 m3  odgaiivališta Vu= 293.296,43m3 UKUPNO 456.395,18 m3 S obzirom da period proizvodnje iznosi 150 dana i uz predpostavku rada 5 pumpi sat dnevno  zimovnici Qp= 0.006 m3/s= 6 l/s  mladičnjaci Qp = 0,0541 m3/s = 5.41 l/s  odgaiivališta Qp= 0.10863 m3/s = 108.63 l/s UKUPNO 0,16873 m3/s = 168,731/s Merodavne veliĉine za dimenzionisanje izlivnih grlenjaka za praţnjenje ribnjaka Tehnološkim procesom je predviĎeno praţnjenje ribnjaka i izlov ribe tokom meseca oktobra u trajanju od 30 dana. Kako se izlov vrši u izlovnoj jami u jezeru ribnjaka, centralni ispust odnosno gravitacina cevatsta ustava (grlenjak) je dimenzionisan da se za 30 dana propusti voda iz odgajivališta. -zimovnici qzim =0.048 m3/s = 481/s -mladičnjaci(jezero 1) qmlad. =0.0194 m3/s = 19.401/s -mladičnjaci(jezero 2) qmlad. =0.231 m3/s = 231 l/s -odgajivališta (jezero 3) qodgaj. =0.289 m3/s = 2891/s Tehnologija tretiranja svih vrsta otpadnih materija  Čvrst biljni otpad iz procesa uzgoja ribe se sakupljaju u posebnom kontejneru (metalni otvoreni kontejner od 5m3), a isti zatim odvozi na lokalne deponije (ugovor sa lokalnim komunalnim preduzećima).  Sadrţaj iz septicke jame (kada investitor izgradi objekte pored ribnjaka) se prazne i odvoze na mesto koje odredi lokalni komunalni organ (ugovor sa komunalnim preduzećima).  organski otpad (uginula riba) se sakuplja u ribnjaku u najlonskim dţakovima i odnosi na skaldištenje u zamrzivačima. Kada se zamrzivači napune uginulom ribom, ovlašćena organizacija (kafiklerija) svojim vozilom odnosi uginulu ribu na naškodljivo uklanjanje  ambalaţni otpad se sakuplja u odgovarajuću opremu za sakupljanje i predaje ovlašćenom operateru na dalje upravljanje  ispuštene vode iz ribnjaka se odvode preko odvodnog kanala u reku Zlaticu PRIKAZ GLAVNIH ALTERNATIVA KOJE JE NOSILAC PROJEKTA RAZMATRAO Na osnovu urbanističke, projektno-tehničke i ostale dokumentacije, identifikovanih ekoloških aspekata i uticaja objekta na indikatore ţivotne sredine i uključujući predviĎene mere zaštite ţivotne sredine, sagledane se prednosti kao i eventualni nedostaci odabrane lokacije. Za podizanje ribnjaka „Katahat“ koriste se površine koje nisu pogodne za intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju. Izgradnjom ribnjaka izvršiće se rasoljavanje zemljišta i povećavati njegova plodnost. Mogućnost da se na zaslanjenom zemljištu postiţu visoki prinosi poljoprivrednih kultura postoje ali pod uslovom visokih investicionih ulaganja i godišnjih troškova korišćenja i odrţavanja izgraĎenih melioracionih sistema i objekata. Izbor lokaliteta za izgradnju ribnjaka uslovilo je nekoliko elemenata kao što su: kvalitet terena i način njegovog prethodog korišćenja, poloţaj prema izvorištu snabdevanja vodom, nivo vode u ribnjaku, propusnost terena, kvalitet vode, mogućnost plasmana ribe i obezbeĎenje kadrova. Prirodni preduslovi za izgradnju ribnjaka su dobri, jer geološki, pedološki, geomorfološki, klimatski i hidrološki uslovi odgovaraju podizanju ove kategorije jezera. Poloţaj ribnjaka biran je prema najpogodnijim prirodnim i tehničkim uslovima izgradnje. Analizirana lokacija ima:  prostorne mogućnosti i kapacitet koji dozvoljava izbor adekvatnog ponuĎenog rešenja pri razmeštaju planiranih sadrţaja na predmetnoj lokaciji,  samu lokaciju je moguće adekvatno infrastrukturno opremiti u skladu sa zahtevima planirane tehnologije, prema uslovima i saglasnostima nadleţnih preduzeća i organizacija,  Analizirani objekat je planiran na prostoru koji omogućuje zadovoljavajuću preglednost, a sa stanovišta odvijanja tehnološkog procesa lokacija se moţe oceniti kao povoljna.

76 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

U okviru same lokacije, vršena je analiza mogućih alternativa vezanih za organizaciju i poloţaj, puteva, lokacije opreme, kanala za ispuštanje vode iz ribnjaka. Izbor varijantnog rešenja organizacije objekta predstavlja najbolje ponuĎeno rešenje sa aspekta:  najbezbednijih rasporeda objekata na lokaciji kao izvore potencijalnih zagaĎivanja,  najbolje organizacije prostora prema protivpoţarnim uslovima i zonama protivpoţarne zaštite,  najbezbednijeg kretanja u kompleksu ribnjaka. PRIKAZ STANJA ŢIVOTNE SREDINE NA LOKACIJI I BLIŢOJ OKOLINI Kvalitet ţivotne sredine na teritoriji opštine Čoka u odreĎenoj meri je degradiran, pod uticajem kako prirodnih, tako i većim delom od antropogenih faktora. Na teritoriji opštine Čoka, prema podacima Pokrajinskog sekretarijata za zaštitu ţivotne sredine i odrţivi razvoj kao i nadleţnog opštinskog odelenja u opštini Čoka, ne postoji uspostavljen monitoring parametara stanja ţivotne sredine ni za jedan od prirodnih resursa. TakoĎe, opština nema izraĎen katastar zagaĎivača koji bi značajno doprineo valorizaciji stanja ţivotne sredine na teritoriji opštine, kao i sagledavanju problematike u ovoj oblasti, za koju je neophodno da bude rešena na adekvatan način u planskom periodu. U pogledu vodnog zemljišta na teritoriji opštine Čoka, značajan prirodni resurs koji moţe biti ugroţen pod dejstvom pre svega antropogenih uticaja, prestavlja reka Tisa. Ispuštanje neprečišćenih upotrebljenih, otpadnih voda sa teritorije opštine Čoka predstavlja veliki problem jer se vode neodgovarajućeg kvaliteta upuštaju direktno u prirodne vodotokove, u najvećoj meri u Tisu, čime je kvalitet vode u ovom vodotoku u velikoj meri degradiran. Celokupan biljni i ţivotinjski svet i vredne delove prirode koji su pod prethodnom zaštitom kao staništa prirodnih retkosti (vodotoci, vlaţne livade i tršćaci- slatine), neophodno je koristiti tako da se ne ugrozi njihov opstanak. Stalnom propagandom i edukacijom, posebno mlaĎe populacije, ukazivati na značaj zaštite koju treba sprovoditi i kroz brojne aktivnosti. OPIS MOGUĆIH ZNAĈAJNIH UTICAJA PROJEKTA NA ŢIVOTNU SREDINU Uticaj kod izgradnje ribnjaka Uticaj na ţivotnu sredinu tokom izgradnje vezan je za uticaj tokom obavljanja graĎevinskih radova. Uticaj objekata za uzgoj ribe (jezera) Uticaj objekta ribnjaka na ţivotnu sredinu uslovljen je ispuštanjem štetnih materija iz procesa eksploatacije u okolinu (čvrsti otpaci, aerozagaĎenje, buka i vibracije), kao i uticaj od ispuštanja voda kod praţnjenja ribnjaka pri završetku sezone. Izvor kontaminacije ţivotne sredine tokom eksploatacije je u najvećoj meri mogućnost zagaĎenja površinskih i podzemnih voda kao i promene mikroklimatskih karakteristika okoline. Na vrstu i količinu vode dospele dopunom ribnjaka ne moţe se uticati, dok su na sprečavanje širenja i uklanjanja zagaĎenja nastale manipulacijom tokom eksploatacije ribnjaka primenjene odreĎene mere, kao što su: odrţavanje nasipa i ugraĎene opreme, higijene. ZagaĊenje zemljišta će uglavnom biti posledica sledećih procesa:  raznošenje čvrstog otpada prilikom čišćenja ribnjaka,  neadekvatno odlaganje iskorišćene ambalaţe. ZagaĊenje podzemnih voda U slučaju ribnjaka Katahat imamo slabo propusna zemljišta jer se koeficijent filtracije kreće od n10-5 do n10-8 cm/s. ZagaĎenja podzemnih voda su minimlna. ZagaĊenje vode u ribnjaku Najznačajniji uticaj na kvalitet vode potiče od izlučevina riba. Izlučevine se uglavnom rastvaraju i raspršuju u vodi povećavajući organsko opterećenje, ali je ovaj uticaj prihvatljiv sa stanovišta zaštite voda jer se ne očekuje značajnije pogoršanje sanitarnog kvaliteta vode. Emisija ima najveću vrednost u toku maksimalnog tova riba. TakoĎe postoji i uticaj povećanja od fosfora i azota od Ďubrenja ribnjaka. Kao otpadni produkti metabolizma riba (varenja) oslobaĎaju se ugljendioksid i amonijak u vodi (oko 0,28 kg CO2 i 0,03 kg amonijaka za svaki kg hrane koja se konzumira). Ugljendioksid u vodi smanjuje pH, a visok nivo amonijaka dovodi do oštećenja škrga i drugih tkiva, kao i eventualne smrti. Pri kraju praţnjenja dolazi do povećanog sadrţaja suspendovanih, mineralnih i organskih materija i zamućivanja vode, ali kako se radi o većem recipijentu – (reka Zlatica) promene su lokalnog karaktera i ne utiču na značajnije pogoršanje kvaliteta vode u reci.

77 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Buka Zaključak: Uticaj buke od rada crpnih pumpi i mehanizacije ribnjaka na okolinu je minimalan. Prirodno i kulturno nasleĊe U najbliţoj okolini analizirane lokacije nema posebnih kulturnih dobara na koje se u ovoj studiji treba obratiti paţnja. I pored toga, obaveza je investitora da ukoliko prilikom zemljanih radova naiĎe na bilo kakve ostatke materijalne kulture o tome odmah obavesti Zavod za zaštitu spomenika kulture. Područje predmetne katastarske parcele se ne nalazi na zaštićenom prirodnom dobru. Vodotok Zlatica je prekogranični ekološki koridor koji povezuje prostore susednih zemalja od ekološkog značaja. U skladu sa članom 4.stav17. Zakona o zaštiti prirode, na području obuhvaćenom predmetnim projektom nalazi se navedeni i označeni prekogranični rečni ekološki korodor koji omogućuje komunikaciju izmeĎu zaštićenih područja i/ili prostorno izolovanih staništa zaštićenih i strogo zaštićenih vrsta predmetnog prostora i/ili šireg okruţenja. Članom 40. Stav 2. Zakona o zaštiti prirode zabranjuju se radovi i aktivnosti koje mogu dovesti do ugroţavanja, narušavanja ili uništavanja ekološki značajnog područja i do narušavanja ili trajne štete na ekološki značajnom području. Vodotoci i kanali, kao i njihov obalski pojas, istovremeno predstavljaju staništa naseljena vodozemcima, gmizavcima i pticama meĎu kojima su i zaštićene vrste koje se nalaze na spiskovima Pravilnika o proglašavanju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, ţivotinja i gljiva ("Sluţbeni glasnik RS, br 5/2010). MeĎe i ţivice šumarci i poljozaštitni pojasevi koji povezuju izolovana šumska staništa, pašnjaci i košanice izmeĎu značajnih stepskih i slatinskih staništa predmetnog područja takoĎe imaju ulogu lokalnih ekoloških koridora. IzgraĎeni delovi obale smanjuju prohodnost ekološkog koridora predstavljajući barijeru za odreĎene vrste. Negativni efekti izgraĎenih delova umnogome zavise od primenjenih tehničkih rešenja (tip obaloutvrde, osvetljenost, saobraćajna infrasfuktura, procenat zelenila), kao i od duţine izmenjene deonice. Izvori svetlosnog zračenja ugroţavaju noćne vrste jer funkcionišu kao svetlosne klopke a takoĎe stresno utiču na faunu u blizini puteva. Saobraćajnice koje presecaju ekološki koridor predstavljaju barijeru za najveći broj vrsta ţivotinja, povećavajući verovatnoću izumiranja zaštićenih i strogo zaštićenih vrsta i smanjujući genetsku raznovrsnost lovne divljači. U skladu sa članom 80 Zakona o zaštiti prirode, saobraćajnice, hidrograĎevinski i drugi objekti čijom se izgradnjom presecaju uobičajeni koridori migracija divljih ţivotinja, grade se na način kojim se umanjuju negativni efekti i primenom posebnih konstrukcijskih i tehničko-tehnoloških rešenja. Formiranje i odrţavanje prohodnosti ekoloških koridora, koji treba da preuzmu neke funkcije prirodne vegetacije (prvensveno u pogledu kretanja vrsta), očuvanje kvaliteta vode i odrţavanje što većeg dela obale koridora na predmetnoj lokaciji u blisko-prirodnom stanju neophodno je za dugoročni opstanak zaštićenih vrsta i biodiverziteta šireg regiona Na osnovu člana 18 stav 6 Zakona o zaštiti prirode „očuvanje biološke i predeone raznovrsnosti staništa unutar agroekosistema ... sprovodi se prvenstveno očuvanjem i zaštitom rubnih staništa, ţivica, meĎa, pojedinačnih stabala, grupe stabala, bara i livadskmh pojaseva, kao i drugih ekosistema sa očuvanom ili delimično izmenjenom drvenastom, ţbunastom. livadskom ili močvarnom vegetacijom. Stanje kvaliteta ţivotne sredine predmetnog prostora dodatno je pogoršano zbog uticaja zagaĎujućih materija iz poljoprivrednog okruţenja. U uslovima nepostojanja funkcionalnih poljozaštitnih pojaseva, formiranje zaštitnog zelenog pojasa doprinosi smanjenju negativnih uticaja eolske erozije, poboljšava kvalitet ţivotne sredine i obogaćuje prostor vrstama šumostepskih staništa Ostrva zelenila omogućavaju opstanak ugroţenih vrsta meĎu kojima su i zaštićene vrste: ptice grabljivice (mišar, vetruška itd.), sove (sve vrste su zaštićene), sisari (jeţ, rovčice, slepi miševi), neki vodozemci (zelena i obična krastača. crvenotrbi mukač, gatalinka, šumska ţaba) i gmizavci (npr. belouška). Zeleni pojasevi imaju ulogu remize za lovnu divljač, a takoĎe obezbeĎuju i gnezdilište pticama pevačicama koje se hrane na poljoprivrednim površinama. PROCENA UTICAJA NA ŢIVOTNU SREDINU U SLUĈAJU UDESA Akcidentne situacije koje se mogu dogoditi kod rada ribnjaka su: velika uginuća riba, poţari pokošenog rastinja na nasipima i drugim površinama na ribnjaku, procurivanje obodnih nasipa ribnjaka.

78 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

OPIS MERA U CILJU SPREĈAVANJA I SMANJENJA ŠTETNOG UTICAJA NA ŢIVOTNU SREDINU Mere koje su predviĊene zakonom i drugim propisima, normativima i standardima i rokovima za njihovo sprovoĊenje Uslovi koje treba da ispunjava ribnjak kao tehnički ureĎen prostor za proizvodnju riba, na osnovu Pravilnika o tehničkim uslovima koje mora da ispuni ribnjak ("Sl. glasnik SRS", br. 27/81): 8. granice treba da su označene vidljivim oznakama na kojima je ispisan naziv ribnjaka; 9. da raspolaţe ureĎajima za upuštanje i ispuštanje vode, ureĎajima za regulisanje nivoa vode u ribnjaku, kao i ureĎajima koji sprečavaju prolaz riba, riblje mlaĎi i ikre u ili iz ribnjaka; 10. da je zaštićen od poplava; 11. da je obezbeĎen laboratorijom za redovno vršenje osnovne kontrole kvaliteta vode koja se upušta, koristi ili ispušta iz ribnjaka; 12. da objekti i oprema za manipulaciju ribom i ribljom hranom odgovaraju svojoj nameni, a posebno da su prilagoĎeni za lako odrţavanje čistoće i sprovoĎenje higijensko-tehničke i zdravstvene zaštite; 13. da je za uklanjanje smeća i štetnih otpadaka ureĎeno mesto ili izgraĎen tehnički ureĎaj, koji onemogućava zagaĎenje ribnjaka i njegove okoline; 14. da je na prilazima ribnjaku istaknuto vidljivo obaveštenje o zabrani vršenja ribolova, odnosno uslovima pod kojima se ribolov moţe vršiti. Obaveštenje postavlja korisnik ribnjaka. Na osnovu člana 48. Zakona o ribarstvu ("Sl. glasnik RS", broj 36/09) ribnjak Katahat, je potrebno da ima zaposleno lice stručno osoposbljeno za obavljanje poslova akvakulture. Nosilac projekta je duţan:  Da poštuje Zakon o upravljanju otpadom („Sl. gl. RS”, br. 36/09 i 88/10), Zakon o ambalaţi i ambalaţnom otpadu („Sl. gl. RS”, br. 36/09), kao i podzakonska akta doneta na osnovu ovih zakona  U okviru graĎevinske parcele treba de se obezbede prostor za kontejner za odlaganje čvrstog otpada i prostor za odlaganje specifičnih vrsta opasnog otpada. Izbetonirati podloge za postavljanje kontejnera odgovarajuće zapremine, koje će nadleţno komunalno preduzeće redovno prazniti.  Obezbedi potrebne uslove i opremu za sakupljanje, razvrstavanje i privremeno čuvanje različitih otpadnih materija (komunalni i ambalaţni otpad, organski otpad, biljni otpad)  Da vodi evidenciju o upotrebi hemikalija na osnovu Pravilnika o načinu voĎenju evidencije o hemikalijama ("Sl. glasnik RS", br. 31/2011) Mere u toku izgradnje ribnjaka  Nosilac projekta je u obavezi da pri izradi projektne dokumentacije (glavni projekti) izradi i Plan pripremnih radova. Svaki plan ureĎenja gradilišta - program rada, mora biti usaglašen sa odgovarajućim propisima (u zavisnosti od predmeta rada), kako ne bi došlo do pojave neţeljenih posledica.  Radnici koji izvode radove moraju biti obučeni da rukuju aparatima za gašenje početnih poţara, da znaju kome i kako treba javiti u slučaju da nisu u mogućnosti da ugase početne poţare i sl.  materijal za nasipavanje mora biti prirodni materijal (pijesak, kamen, zemlja, šljunak) zadovoljavati svojom kvalitetom i karakteristikama, ne smije biti otpad, šuta, graĎevinski otpad i sl.  GraĎevinski materijal, gorivo, mazivo i druge hemikalije, skladištiti i koristiti na propisan način, u skladu sa rešenjima iz projekta organizacije gradilišta. U fazi graĎenja osigurati posebno ograĎeni i zaštićeni prostor za ulivanje goriva kako bi se sprečilo prolivanje i isticanje.  Iskopano zemljište i graĎevinske jame ne smeju se zagaditi prilikom izvoĎenja zemljanih radova. U slučaju zagaĎenja izvesti hitnu sanaciju u cilju sprečavanja prodiranja zagaĎenja u podzemlje, a zagaĎeno zemljište odvesti na sanitarnu deponiju.  Viškove graĎevinskog materijala i drugih materija koje su nastale i dovezene u krug gradilišta zabranjeno je stavljati u graĎevinske jame i zatrpavati.  Prilikom odvoţenja viška iskopanog i drugog materijala na deponije izvan lokacije projekta, očistiti točkove vozila za prevoz, kako bi se sprečilo prosipanje po saobraćajnicama.  Saobraćajnice po završetku radova vratiti u prvobitno stanje.

79 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

 Odrţavati saobraćajnice u stanju kojim osigurava sigurnost saobraćaja i ljudi.  Saobraćaj vozilima i graĎevinskim mašinama organizovati na način da se smanji verovatnoća saobraćajnih udesa, rad u praznom hodu, nepotrebno podizanje prašine i stvaranje buke.  Prilikom transporta izrazito suvog prašnjavog materijala, zato što ide na javne saobraćajnice, potrebno ga je prekriti zaštitnom ceradom u cilju smanjenja zagaĎenja atmosfere  Tokom izvoĎenja radova imati stalni nadzor nad delom gradilišta gdje se nalaze zapaljivi materijali (goriva i maziva), kako ne bi došlo do izbijanja poţara na gradilištu. Zaštita od buke: Zaštita ţivotne sredine od buke osiguraće se:  Korišćenjem novije mehanizacije s niţim nivoima buke  sprovoĎenjem i organizacijom mera zaštite u fazi izgradnje Zaštita kulturno-istorijskih dobara: U području direktnog uticaja tj. području obuhvaćenom projektom propisuju se stručni nadzor nad svim graĎevinskim radovima, koji se u slučaju pojave arheoloških nalaza potrebno proširiti na arheološko istraţivanje Upravljanje sa otpadom  Sve viškove graĎevinskog materijala i drugih materijala koje su nastali ili su dovezeni u krug gradilišta uklanjati u dogovoru s lokalnom zajednicom.  Ambalaţni otpad od proizvoda upotrebljenih na gradilištu skupljati odvojeno po vrstama materijala i u skladu s zakonskom regulativom o postupanju s otpadom i predavati ovlašćenom sakupljaču uz prateću dokumentaciju.  Ostatke opasnih materija sakupljati u posebne posude u skladu sa zakonom o uslovima za postupanje s opasnim otpadom. Sakupljeni otpad izvoĎač radova mora predati ovlašćenom sakupljaču.  Menjanje i dolivanje motornih i hidrauličkih ulja kao i izmena akumulatora na graĎevinskim mašinama i vozilima mora se obavljati u radionici izvoĎača radova izvan gradilišta.  Koristiti mehanizaciju koja ne zagaĎuje atmosferu dimnim gasovima preko dozvoljenih vrednosti.  Sve vrste otpada do odnošenja na preradu ili trajno odlaganje skladištiti u natkrivenom punktu u krugu projekta. Odlaganje tehnološkog opasnog otpada  Sva istrošena ulja čuvati u obeleţenim nepropusnim bačvama.  Istrošena sredstva za upijanje naftnih derivata odlagati u posebne rezervoare-kontejnere  Stare akumulatore odlagati u nepropusne kontejnere s poklopcem.  Pri manipulaciji sa opasnim materijama koristiti lična zaštitna sredstva. Napomena: аmbаlаţа u kојој sе vrši sklаdištеnjе оpаsnih mаtеriја i privrеmеnо оdlаgаnjе оpаsnоg оtpаdа mоrа ispunjаvаti svе zаhtеvаnе tеhničkе i zаkоnskе uslоvе bеzbеdnоsti rаdi sprеčаvаnjа nеkоntrоlisаnе еmisiје u ţivоtnu srеdinu. Оblаst sklаdištеnjа оpаsnih mаtеriја i privrеmеnоg оdlаgаnjа оpаsnоg оtpаdа mоrа biti оbеlеţеnа, оgrаĎеnа i оsigurаnа (bеzbеdnа) оd nаstаnkа i širеnjа аkcidеntа. Smеštаnjе nеprоpusnih bаčvi i dr. vrši sе u оkviru оdgоvаrајućеg sklаdištа, kоје trеbа dа оbеzbеdi sprеčаvаnjе prоstоrnоg širеnjа pоslеdicа еvеntuаlnоg аkcidеntа. Postupanje s otpadnim vodama  Sanitarno otpadne vode prikupljati i odnositi sa lokacije. Postupanje s tehnološkim neopasnim otpadom  Ambalaţni otpad u koliko se ne radi o povratnoj ambalaţi (ambalaţi od opasnih materija) sakupljati odvojeno i predavati ovlašćenom sakupljaču.  Ostali neopasni otpad koji je po svojim svojstvima sličan komunalnom odnositi putem komunalnog poduzeća na osnovu sklopljenog ugovora. Mere u toku rada ribnjaka  Hranu za ribe pravilno skladištiti, tako da ostane zoohigijenski ispravna.  Za uzgoj riba treba osigurati mogućnost primene pravilne gustine nasada u odnosu na zapreminu ribnjaka, aeraciju vode (raspršivanje vode) u svrhu obogaćivanja kiseonikom i odstranjivanja štetnih gasova i protoka vode po potrebi. Tu treba, takoĎe, obratiti paţnju da se kod izgradnje ribnjaka ne stvaraju depresije, odnosno zaostajanja vode u ribnjacima, tj. da se ribnjaci mogu potpuno isprazniti (ispustiti sva voda).

80 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

 Opremu i alat koji dolaze u dodir s hranom redovno čistiti i dezinfikovati.  Redovno uklanjati čvrste otpatke koji padnu u ribnjak, na dno ili isplivaju na površinu.  Redovno sprovoditi mere zdravstvene kontrole ribnjaka.  Tokom uzgoja ribe, potrebno je redovno kontrolisati i prepoznavati neuobičajena ponašanja i promene na ribama, jer su to gotovo sigurni znaci bolesti ribe. U slučaju pojave bolesti, potrebno je prekinuti hranjenje do dijagnoze bolesti. Rano dijagnostifikovanje ovih stanja ključno je za izbegavanje daljnjih nepoţeljnih pojava  Sprovoditi dnevno uklanjanje i adekvatno sakupljanje i skladištenje uginule ribe kod kojih se utvrĎena telesna oštećenja.  Ukoliko doĎe do iznenadnog smanjenja vrednosti rastvorenog kiseonika u ribnjaku, neuobičajeno ponašanja ribe ili se dijagnostifikuju patološka stanja, potrebno je prekinuti hranjenje i odmah delovati u smeru otklanjanja uzroka.  Prema potrebi, treba smanjiti gustinu ribe u ribnjaku.  U slučaju masovnog uginuća riba, potrebno je odmah sakupiti uginulu ribu, te utvrditi uzrok uginuća.  Hranjenje mora biti redovna i uravnoteţena.  Za vreme ishrane ribe treba signalizirati kada riba prestaje uzimati hranu.  Racionalno dodavati hranu u ribnjačke objekte.  Uginule ribe, kao i ostali otpad organskog porekla uklanjati u skladu sa vaţećim veterinarskim propisima. Sav ostali otpad sakupljati u skladu sa Zakonom o upravljanju otpada.  Mora se voditi računa da se ribnjaci mogu dovoljno brzo napuniti i isprazniti, i da se ostavi na jednom delu ribnjaka rampa kako bi mašine za vaĎenje mulja sa dna ribnjaka mogle ući u ribnjak.  Redovno praćenje hidrohemijskih parametara (kiseonik, ugljen dioksid, pH, organske materije, alkalitet, amonijak itd.) u ribnjaciam i preduzimanje mera za njihovo odrţvanje u optimalnim granicama.  Đubrenje ribnjaka u količinama i rokovima koji omogućuju razvoj prirodne hrane, a ne štete hemijskom svojstvu vode.  Pravilna ishrana sa kvalitetnom hranom - upotreba belančevinastih smeša za tehnologiju intenzivne proizvodnje uz dodavanje zelene biljne mase za ishranu biljojedne ribe.  Sprečavanje povreda, umora i stresa riba pri sortiranju, izlovu, transportu i nasaĎivanju.  Sprečavanje razvoja, uništavanje i plašenje ribljih neprtijatelja i štetočina (insekti, puţevi, zmije i ptice), koji se hrane sa ribom ili je povreĎuju, ili su meĎu uzročnicima bolesti.

Mere zdravstvene zaštite ribnjaka  Zdravstvena zaštita riba sprovodi se u svrhu smanjenja gubitaka i njihovog dovoĎenja na najmanju moguću meru i osiguravanja optimalnog zdravlja riba.  Mere zaštite zdravlja mogu se podeliti na higijenske i sanitarne.  Ihtiohigijenskim merama treba osigurati optimalne uslove sredine za ţivot riba i njihovo optimalno fiziološko stanje. U te mere spadaju: Od ihtiosanitarnih mera za proizvodnju su od posebno, značaja sledeće mere:  Maksimalno smanjivanje unošenja uzročnika bolesti u ribnjake sa vodom i divljom ribom.  Smanjivanje broja uzročnika bolesti na najmanju moguću meru uz provoĎenje dezinfekcije zemljišta ribnjaka i profilaktičke mere primene lekova kod nasaĎivanja riba.  Praćenje zdravstveno stanja riba i pravovremena primena lečenja.  Ribarsku opremu i alat treba posle svake upotrebe dezinfikovati. To se odnosi na mreţe, bazene za transport, stolove za sortiranje, čizme i ostalu zaštitnu opremu.  Iz ribnjaka treba vaditi uginulu i bolesnu ribu. Time se smanjuje broj uzročnika bolesti i poboljšava higijena. O dnevnom mortalitetu treba voditi odgovarajuću evidenciju.  Neškodljivo uklanjanje uginule ribe vrši se njihovim odnošenjem u objekat za preradu ţivotinjskih leševa i otpadaka ţivotinjskog porekla (kafilerija) na osnovu Ugovora sa ovlašćenim preduzećem o sakupljanju, prevozu i uništavanju leševa riba (kopija ugovora data u prilogu). Postupanje sa leševima uginulih riba je u skladu sa vaţećom zakonskom regulativom (Pravilnik o načinu razvrstavanja i postupanja sa sporednim proizvodima ţivotinjskog porekla, veterinarsko-sanitarnim uslovima za izgradnju objekata za sakupljanje,

81 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

preradu i uništavanje sporednih proizvoda ţivotinjskog porekla, načinu sprovoĎenja sluţbene kontrole i samokontrole, kao i uslovima za stočna groblja i jame grobnice - Sluţbeni glasnik RS broj 31/11). Na ribnjaku u Padeju se na osnovu Pravilnika obavlja sakupljanje, hlaĎenje i zamrzavanje uginule ribe (privremeno skladištenje) do povremenog otpremanja u kafileriju od strane vozila kafilerije (u prilogu su navedeni najvaţniji uslovi iz Pravilnika).  Vrlo vaţna sanitarna mera je stalno praćenje zdravstvenog stanja riba. Radnici koji hrane ribu i drugi radnici treba da prate stanje i ponašanje riba svakodnevno, pa zbog toga moraju biti obučeni za uočavanje bolesnih i nenormalnih pojava. Tehnolog mora svakodnevno pratiti stanje u ribnjaku, vršiti zdravstvenu kontrolu u ribnjacima, i na osnovu nalaza zaključiti da li je potrebno slati ribu na laboratorijske analize u dijagnostičku laboratoriju. Prilikom kontrolnih ribolova treba vršiti sekciju riba (svakih 10-15 dana), kao i neposredno pre svakog sortiranja i nasaĎivanja riba.  Podatke o dnevnim mortalitetima, nalazima pri pregledima riba, o sprovoĎenju dezinfekcije ribnjaka i o tretiranju unose se obavezno u zdravstvenu evidenciju. Na osnovu analize evidencije dobiju se iskustva za usavršavanje zdravstvene zaštite i poboljšanja proizvodnje.

Mere zaštite od poţara Planirani objekti moraju imati propisnu zaštitu koja podrazumeva da saobraćajnice do objekata imaju dovoljnu širinu za pristup vatrogasnih vozila. S druge strane izgradnjom hidrantske mreţe se takoĎe povećava mogućnost zaštite objekata od poţara. Prilikom projektovanja objekata i instalacija (električnih, gromobranskih) ispoštovati vaţeće tehničke propise:  Pravilnik o tehničkim normativima za pristupne puteve, okretnice i ureĎene platoe za vatrogasna vozila u blizini objekata povećanog rizika od poţara (Sl.list SRJ br.8/95),  Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu skladišta od poţara i eksplozije (Sl. List SFRJ br.24/87),  SRPS.U.L 240, SRPS TP 21, SRPS.U.J 50 i SRPS.U.J 055,  Zakon o zaštiti od poţara (Sl.glasnik RS br.111/09 20/2015).

Druge mere koje mogu uticati na spreĉavanje ili smanjenje štetnih uticaja na ţivotnu sredinu Mere iz Rešenja o vodnim uslovima 19. Tehničku dokumentaciju, izraditi na nivou glavnog projekta, u skladu s vaţećim propisima i normativima za ovu vrstu objekata. Za glavni projekat pribaviti tehničku kontrolu, prema vaţećim zakonskim propisima. Tehničku dokumentaciju uraditi na osnovu urbanističke i planske dokumentacije. Prikupiti potrebne geodetske i druge podloge, a projektnu dokumentaciju uskladiti s postojećim objektima na terenu. 20. Tehničkom dokumentacijom dokazati da je obezbeĎena zaštita vodnog reţima, kao i stabilnosti postojeće infrastrukture za odvodnjavanje i navodnjavanje u slivu Katahat. 21. Ribnjak se vodom moţe snabdevati iz vodotoka Zlatica preko pumpi montiranih na pontonu, kao privremeno rešenje do izgradnje nove reverzibilne crpne stanice čiji je investitor JVP „Vode Vojvodine" Novi Sad. 22. Kvalitet vode u vodotoku Zlatica se ne garantuje, 23. Upotrebljene vode iz ribnjaka mogu se ispuštati u vodotok Zlaticu preko ispusne graĎevine koja neće zadirati u profil vodotoka. Ispust obezbediti od erozije kamenom ili betonskom oblogom minimalne širine po 30m uzvodno i nizvodno od ispusta. 24. Ukoliko se za potrebe ribnjaka koristi postojeći nasip uz Zlaticu, nasip mora biti ojačan i zaštićen od dejstva talasa i erozije. 25. Na mestima ukrštanja kanala koji su u funkciji ribnjaka i atarskih puteva izgraditi propuste minimalnog prečnika 1000mm sa betonskim krilnim zidovima. 26. Noţice nasipa ribnjaka moraju biti udaljene najmanje 5.0m od ivice najbliţeg melioracionog kanala, jer taj pojas mora biti prohodan kao radno-inspekciona staza. U ovom pojasu nije dozvoljena izgradnja nadzemnih objekata, a podzemni moraju biti statički dimenzioni na opterećenje od graĎevinske mehanizacije koja se koristi na odrţavanju kanala ili rekonstrukciji vodnih objekata. 27. Tehničkom dokumentacijom predvideti mogućnost pristupa i odrţavanja vodnih objekta uspivu Katahat,

82 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

28. Tehničkom dokumentacijom predvideti mogućnost pristupa, odrţavanja i intervencije naobjektima u slučaju havarijskih situacija, kao i mere ponašan»a i sanacije nastale štete. 29. Tehničkom dokumentacijom ukazati na neophodne mere i aktivnosti vezane za odbranu objekata od štetnog dejstva voda i, po potrebi, projektovati objekte u skladu sa rizikom od plavljenja. 30. Tehničkom dokumentacijom predvideti ureĎaje za merenje količine zahvaćene i ispuštene vode. 31. Podatke o količinama zahvaćene i ispuštene vode dostavljati JVP-u „Vode vojvodine“ Novi Sad u skladu sa propisima. 32. Sa JVP-om „Vode vojvodine“ Novi Sad regulisati imovinsko-pravne odnose za korišćenje vodnog dobra (vode i vodnog zemljišta), kao i redovno plaćati naknadu u skladu sa Uredbom o visini naknade za vode RS. 33. Projektnom dokumentacijom definisati tehnologiju izvoĎenja radova u zoni ukrštanja sa vodnim objektima, tako da se ne remeti njihovo normalno funkcionisanje niti dozvoli njihovo oštećenje. 34. Ukoliko doĎe do negativnih posledica po reţim voda ili oštećenja vodnih objekata, investitor je u obavezi da preduzme hitne mere i o svom trošku sanira sve nastale štete, prema zahtevima stručne sluţbe JVP „Vode Vojvodine". 35. Za sve druge aktivnosti koje će se eventualno obavljati u okviru predmetnog prostora, mora se predvideti odgovarajuće tehničko rešenje u cilju sprečavanja zagaĎenja zemljišta, podzemnih i površinskih voda, 36. Investitor je u obavezi da za sve eventualne naknadne radove (dogradnja ili promena namene predmetnog objekta ili izgradnja novih objekata) pribavi posebne vodne uslove.

Uslovi zaštite prirode 10. Na području predmetnih katastarskik parcela planiranih za izgradnju ribnjaka „Katahat“ ne napazi se zaštećeno prirodno dobro, 11. Predmetni ribnjak se planira uz levu obalu vodotoka Zlatica na stacionaţi km5+650 do km7+200. Vodotok Zlatica je prekogranični ekološki koridor koji povezuje prostore susednih zemalja od ekološkog značaja, 12. Imajući u vidu da se planirani ribnjak nalazi ia staništu strogo zaštićenih vrsta, pri planiranju izgradnje primeniti kompenzacijske mere na način i po proceduri kako je to planirano u Pravilniku o kompenzacijskim merama (Sl, Glasnik RS 20/2010). 13. Zabranjena je čista seča šumskih pojaseva ili zaštitnog zelenila sa ulogom koridora. Očuvatu prirodnu strukturu rubnog dela (prisustvo ţbunaste i travne vegetacije), a prilikom obnavljanja planirati mešovitost u sastavu sa dominacijom autohtonih vrsta. 14. Nije dozvoljeno direktno osvetljenje vode i obale ekoloških koridora, radi zaštite noćnih vrsta ugroţenih od izvora svetlosnih zračenja (koji za mnoge od njih funkcionišu kao svetlosne klopke). Tokom projektovanja neophodnog osvetljenja objekata ili same obale primeniti odgovarajuća tehnička rešenja u skladu sa ekološkom funkcijom lokacije (tip i usmerenost svetlosnih izvora, minimalno u skladu ea potrebama javnih površina). 15. Zabranjeno je saditi invazivne vrste na prostoru ekiološkog koridora, a tokom ureĎenja zelenih površina treba odstraniti prisutne samonikle jedinke invazivnih vrsta i obezbediti redovno odrţavanje zelenih površina. 16. Zabranjeno je odlaganje otpada i svih vrsta opasnih materija u koridor. Kanali/vodotoci ne mogu biti prijemnici neprečišćenih ili delimično prečišćenih otpadnih voda, 17. Rešenje infrastrukture usaglasiti sa svim vaţećim propisima kako bi se obezbedila zaštita zemljišta, vode i vazduha. Primera radi, sa predmetnog kompleksa zabranjeno je ispuštati otpadne vode čije karakteristike nisu u skladu sa propisanim kriterijumima za upuštanje u krajnji recipijent-vodotok Zlaticu. 18. Tokom izgradnje objekata, treba imati u vidu član 99. Zakona o zaštiti prirode, kojim je predviĎena obaveza izvoĎača radova/nalazača da pronaĎena geološka i paleiontološka dokumenta (fosili, minerali, kristali i dr.) koja bi mogla predetavljati zaštićenu prirodnu vrednost, prijaviti Ministarstvu u roku od osam dama od dana pronalaska, i preduzme mere zaštite od uništenja, oštećivanja ili kraĎe.

83 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

PROGRAM PRAĆENJA UTICAJA PROJEKTA NA ŢIVOTNU SREDINU Kontrola uticaja ribnjaka u ţivotnoj sredini za vreme rada Aspekt Uticaj - Kontrolna Učestalost karakteristika tačka

Praćenje stanja u Hemijska analiza* Voda u ribnjacima dnevno ribnjaku Emisija vode iz ribnjaka Ispust u vodotok *** ispust u reku Zlaticu 1 × godišnje u reku Zlaticu Kvalitet vode reke Upuštanje vode u upust 1 × godišnje Zlaticu - upust ribnjak *** Praćenje količine i Ispust u reku Zlaticu ispust u reku Zlaticu 1 × godišnje kvaliteta sedimenta koji ** se ispušta iz ribnjaka ** - kvalitet vode u ribnjaku *** Kvalitet vode u reci Zlatici . *Osnovni parametri kvaliteta vode ribnjaka: Temperatura vode, prozirnost (providnost) vode, rastvoreni kiseonik, pH vrednost ** Analiza sedimenta U sedimentu se akumulira tj. koncentriše najveći deo opterećenja, mineralnog i organskog porekla, koje sadrţi vodena masa i da se pod odgovarajućim uslovima ono moţe resorbovati i ponovo naći u vodenoj fazi. Analiza sediementa obuhvata sadrţaj teških metala u sedimentu: Fe, Mn, Zn, Cu, Cd, Cr , Pb, As, Ni *** Kvalitet vode u reci Zlatici (kvalitet vode koji se upušta u ribnjak) Kvaliteta vode se vrši prema sledećim pokazateljima: opšti pokazatelji kvaliteta (pH vrednost i specifična provodljivost), bilans kiseonika (rastvoreni kiseonik,hemijska i biohemijska potrošnja kiseonika), sadrţaj biogenih elemenata (azotna i fosforna komponenta), fenoli, teški metali, mikrobiološke karakteristike (ukupan broj koliformnih klica, ukupan broj koliformnih klica fekalnog porekla i ukupan broj streptokoka fekalnog porekla). Na osnovu Pravilnika o metodologiji za izradu nacionalnog i lokalnog registra izvora zagaĎivanja, kao i metodologija za vrste, načine i rokove prikupljanja podataka ("Sl. glasnik RS", br. 91/2010), navodimo spisak zagaĎujućih materija koje se emituju u vode (prilog IV Parvilnika) za intenzivno ribarstvo:  ukupni azot  ukupni fosfor  bakar i jedinjenja bakra (kao Cu)  Cink i jedinjenja cinka (kao Zn)  PCDD+PCDF (dioksinin+furanin) (kao Teq)  ukupni organski ugljenik (TOC) (ukupni C ili COD/3) Član 5 ovog Pravilnika navodi da podaci o količinama emitovanih zagaĎujućih materija koji se dostavljaju za registre mogu biti dobijeni merenjem, proračunom ili inţenjerskom procenom. Merenja, odnosno matematički metodi i inţenjerska procena moraju biti u skladu sa relevantnim nacionalnim, evropskim i meĎunarodnim uputstvima i standardima.

13. PRILOZI

 Rezultati analiza kvaliteta vode reke Zlatice  Saglasnost na izgradnju ribnjaka, MeĎuopštinski zavod za zaštitu spomenika kulture, Subotica  Uslovi zaštite prirode, Pokrajinski sekretarijat za zaštitu prirode, Novi Sad  Rešenje o vodnim uslovima, Pokrajinski sekretarijat za poljoprivredu, vodoprivredu i šumarsvo, Novi Sad

84 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

85 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

86 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

87 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

88 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

89 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

90 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

91 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

92 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

93 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

94 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

95 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

96 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

97 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

15. Grafiĉka dokumentacija

98 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

99 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

100 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU Odvodni grlenjak zimovnika

101 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Odvodni grlenjak iz jezera I i II

102 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Odvodni grlenjak iz jezera III

103 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Propust sa zatvaraĉem

104 VDP „GORNJI BANAT“KIKINDA – RIBNJAK „KATAHAT“- STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Upust sa zatvaraĉem

105