ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺑﻴﻮ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮑﻰ اﻋﻀﺎﻯ ﺧﺎﻧﻮاﺩﻩ ﻻﻟﻪ ﻋﺒﺎﺳﻰ (Nyctaginaceae) ﺩﺭ اﻳﺮاﻥ
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺑﻴﻮ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮑﻰ اﻋﻀﺎﻯ ﺧﺎﻧﻮاﺩﻩ ﻻﻟﻪ ﻋﺒﺎﺳﻰ (Nyctaginaceae) ﺩﺭ اﻳﺮاﻥ ﻧﺎﻡ ﺩاﻧﺸﺠﻮ: ﺯﻫﺮﻩ ﺣﺎﺟﻰ ﻋﻠﻴﺰاﺩﻩ اﺳﺘﺎﺩ ﺭاﻫﻨﻤﺎ: ﻣﻨﻴﮋﻩ ﭘﺎﮐﺮﻭاﻥ ﻓﺮﺩ اﺳﺘﺎﺩ ﻣﺸﺎﻭﺭ: ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻓﺪاﺋﻰ ﭼﮑﻴﺪﻩ: ﺧﺎﻧﻮاﺩﻩ ﻻﻟﻪ ﻋﺒﺎﺳﻰ ﺑﻪNyctaginaceae)) ﻋﻨﻮاﻥ ﺧﺎﻧﻮاﺩﻩ ﺳﺎﻋﺖ ۴ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ. ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﺣﺪﻭﺩا ﺩاﺭاﻯ۳۰ ﺟﻨﺲ ﻭ۴۰۰ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ، ﮐﻪ اﻋﻀﺎﻯ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮاﺩﻩ ﺩﺭ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴﻴﺮﻯ ﻭ ﻧﻴﻤﻪ ﮔﺮﻣﺴﻴﺮﻯ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﺷﺪﻩاﻧﺪ. اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮاﺩﻩ ﺩﺭ اﻳﺮاﻥ ﺷﺎﻣﻞ ۵ ﺟﻨﺲ ﻭ ۷ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮﺏ ﻭ ﺟﻨﻮﺏ ﺷﺮﻕ اﻳﺮاﻥ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﺷﺪﻩاﻧﺪ ﻭ ﺩﻭ ﺟﻨﺲ Mirabilis ﻭ Bougainvillea ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﻳﻨﺘﻰ ﻭاﺭﺩ اﻳﺮاﻥ ﺷﺪﻩاﻧﺪ. ﺩﺭ اﻳﻦ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﺑﺮاﻯ اﻭﻟﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺑﺮﺭﺳﻰﻫﺎﻯ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮑﻰ ﺟﻤﻌﻴﺘﻰ ﺭﻭﻯ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﻯ ﺧﺎﻧﻮاﺩﻩ ﻻﻟﻪ ﻋﺒﺎﺳﻰ ﺩﺭ اﻳﺮاﻥ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎﺩﻩ اﺯ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺭﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﻰ، ﺭﻳﺰ ﺭﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﻰ، ﮔﺮﺩﻩ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭ ﺗﺸﺮﻳﺤﻰ اﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺁﻣﺎﺭﻯ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎﺩﻩ اﺯ ﻧﺮﻡ اﻓﺰاﺭ ver Spss ۲۰ ﻭ ver Past ۱٫۹۸ ﺑﺮاﻯ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺗﻨﻮﻉ ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪاﻯ ﺑﺮ ﺭﻭﻯ ﺻﻔﺎﺕ ﮐﻤﻰ ﻭ ﮐﻴﻔﻰ، ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺻﻔﺎﺕ ﺑﺎ اﺭﺯﺵ ﺩﺭ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺟﻨﺲﻫﺎ ﻭ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﮑﻞ ﺭﻭﻳﺸﻰ، ﭘﻮﺷﺶ ﺳﺎﻗﻪ ﺩﺭ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﻭ ﺑﺎﻻ، ﺭﻧﮓ ﺳﺎﻗﻪ، ﺷﮑﻞ ﻭ ﭘﻮﺷﺶ ﻓﻨﺪﻗﻪ، ﻧﻮﻉ ﮔﻞ ﺁﺫﻳﻦ، ﺗﻌﺪاﺩ ﮔﻞ ﺑﺮ ﺭﻭﻯ ﺩﻣﮕﻞ ﺁﺫﻳﻦ، … ﻣﻰﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺗﺸﺮﻳﺤﻰ ﺑﺎ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺑﺮﺵ -ﻫﺎﻯ ﺳﺎﻗﻪ، ﺑﺮﮒ، ﺩﻣﺒﺮﮒ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺑﺸﺮﻩ ﺩﺭ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﻯ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮاﺩﻩ اﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪ. ﺻﻔﺎﺕ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺁﻭﻧﺪ ﭼﻮﺏ ﻭ ﺁﺑﮑﺶ ﺩﺭ ﺑﺮﺵ ﻋﺮﺿﻰ ﺑﺮﮒ ﻭ ﺳﺎﻗﻪ، ﺗﻌﺪاﺩ ﻻﻳﻪ ﭘﺎﺭاﻧﺸﻴﻢ ﻭ ﮐﻼﻧﺸﻴﻢ ﺩﺭ ﺑﺮﺵ ﻋﺮﺿﻰ ﺑﺮﮒ، ﺗﻌﺪاﺩ ﺩﺳﺘﺠﺎﺕ ﺁﻭﻧﺪﻯ ﺩﺭ ﺑﺮﺵ ﻋﺮﺿﻰ ﺑﺮﮒ ﻭ ﺳﺎﻗﻪ، ﺷﮑﻞ ﺑﺮﺵ ﻋﺮﺿﻰ ﺩﻣﺒﺮﮒ، ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺩﺳﺘﺠﺎﺕ ﺁﻭﻧﺪﻯ ﺩﺭ ﺑﺮﺵ ﻋﺮﺿﻰ ﺩﻣﺒﺮﮒ ﻭ … اﺧﺘﻼﻑ ﻣﻌﻨﻰ ﺩاﺭﻯ ﺭا ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰﺩﻫﻨﺪ. اﻳﻦ اﻭﻟﻴﻦ ﮔﺰاﺭﺵ اﺯ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺗﺸﺮﻳﺤﻰ اﻳﻦ ﮔﻴﺎﻫﺎﻥ ﺩﺭ اﻳﺮاﻥ اﺳﺖ. ﺩاﻧﻪ ﮔﺮﺩﻩ ﺩﺭ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮاﺩﻩ ﮐﺮﻭﻯ (Spheroidal) ﻳﺎ ﭘﺨﺖ _ ﮐﺮﻭﻯ (oblate-spheroidal) ﺑﺎ ﺗﺰﻳﻴﻨﺎﺕ ﺧﺎﺭﺩاﺭ ﻳﺎ ﻣﺸﺒﮏ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ، ﺩاﻧﻪ ﮔﺮﺩﻩ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺟﻨﺲﻫﺎﻯ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮاﺩﻩ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ. ﻭ ﺷﻤﺎﺭﺵ ﮐﺮﻭﻣﻮﺯﻭﻣﻰ ﺑﺮاﻯ ﮔﻮﻧﻪ .Ca ۲n elegans B ۲۰ ﮔﺰاﺭﺵ ﻣﻰﺷﻮﺩ. ﭘﮋﻭﻫﺸﮑﺪﻩ ﻋﻠﻮﻡ ﺯﻳﺴﺘﻰ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﻓﺎﻉ: ۱۳۹۵ ﺩاﻧﺸﮕﺎﻩ اﻟﺰﻫﺮا دانشگاه الزهرا )س( دانشکده علوم زیستی پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد رشته علوم گیاهی گرایش سیستماتیک اکولوژی عنوان: بررسی بیو سیستماتیکی اعضای خانواده ﻻله عباسی )Nyctaginaceae) در ایران اساتید راهنما: خانم دکتر منیژه پاکروان فرد آقای دکتر منصور میر تاج الدینی استاد مشاور: خانم دکتر فاطمه فدائی دانشجو: زهره حاجیعلیزاده دی 95 کلیه دستاوردهای این تحقیق متعلق به دانشگاه الزهرا میباشد. چکیده خانواده ﻻله عباسی )Nyctaginaceae) به عنوان خانواده ساعت 4 شناخته شده است. که در دنیا حدوداً دارای30 جنس و400 گونه است، که اعضای این خانواده در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری توزیع شدهاند. این خانواده در ایران شامل 5 جنس و 7 گونه است که در مناطق جنوب و جنوب شرق ایران توزیع شدهاند و دو جنس Mirabilis وBougainvillea به صورت زینتی وارد ایران شده اند. در این پژوهش برای اولین بار بررسیهای سیستماتیکی جمعیتی روی گونههای خانواده ﻻله عباسی در ایران با استفاده از مطالعات ریخت شناسی، ریز ریخت شناسی، گرده شناسی و تشریحی انجام شده است. نتایج آماری با استفاده از نرم افزار Spss ver 20 و Past ver 1.98 برای بررسی تنوع بین گونهای بر روی صفات کمی و کیفی، مشخص ساخت که صفات با ارزش در تفکیک جنسها و گونهها شامل شکل رویشی، پوشش ساقه در قاعده و باﻻ، رنگ ساقه، شکل و پوشش فندقه، نوع گل آذین، تعداد گل بر روی دمگل آذین، ... میباشند. مطالعات تشریحی با بررسی برشهای ساقه، برگ، دمبرگ و همچنین ساختار بشره در گونههای این خانواده انجام شد. صفات ضخامت آوند چوب و آبکش در برش عرضی برگ و ساقه، تعداد ﻻیه پارانشیم و کﻻنشیم در برش عرضی برگ، تعداد دستجات آوندی در برش عرضی برگ و ساقه، شکل برش عرضی دمبرگ، ضخامت دستجات آوندی در برش عرضی دمبرگ و ... اختﻻف معنی داری را نشان میدهند. این اولین گزارش از ساختار تشریحی این گیاهان در ایران است. دانه گرده در این خانواده کروی (Spheroidal) یا پخت _ کروی (oblate-spheroidal) با تزیینات خاردار یا مشبک میباشد، دانه گرده غالبا در سطح تفکیک جنسهای این خانواده مفید است. و شمارش کروموزومی برای گونه 2n Ca 20 B. elegans گزارش میشود. واژه های کلیدی: Nyctaginaceae، ریخت شناسی، گرده شناسی، تشریحی فهرست مطالب فصل اول : مقدمه و تاریخچه 1-1- معرفی راسته Caryophyllales .......................................................................................... 2 1-2- معرفی خانواده ﻻله عباسی )Nyctaginaceae) ................................................................. 2 1-3- تاریخچه ردهبندی و تاکسونومی خانواده ﻻله عباسی............................................................... 4 1-4- قبیلههای خانواده ﻻله عباسی ...................................................................................................... 7 1-5- جنسهای خانواده ﻻله عباسی در دنیا ...................................................................................... 7 1-6- جنسهای خانواده ﻻله عباسی در ایران .................................................................................... 8 1-7- ویژگیهای ریخت شناسی تیره ﻻله عباسی ............................................................................. 8 1-8- معرفی جنسهای خانواده ﻻله عباسی موجود در ایران ........................................................ 9 1-8-1- معرفی جنس Boerhavia ................................................................................................ 9 1-8-2- معرفی جنس Commicarpus ....................................................................................... 10 1-8-3- معرفی جنس Bougainvillea ....................................................................................... 11 1-8-4- معرفی جنس Mirabilis .................................................................................................. 12 1-8-5- معرفی جنس Oxybaphus ............................................................................................. 13 1-9- پراکنش جغرافیایی و زیستگاه خانواده ﻻله عباسی ............................................................. 13 1-10- تاریخچه مطالعه تشریحی اعضای خانواده ﻻله عباسی .................................................... 15 1-11- پیشینه گرده شناسی اعضای خانواده ﻻله عباسی ............................................................. 16 1-12- کاربرد اقتصادی اعضای خانواده ﻻله عباسی ...................................................................... 17 1-13- ترکیبات شیمیایی اعضای خانواده ﻻله عباسی .................................................................. 19 1-14- تاریخچه مطالعات کروموزومی اعضای خانواده ﻻله عباسی ............................................ 19 أ اهداف پژوهش ...................................................................................................................................... 21 فصل دوم : مواد و روشها 2-1- مطالعه منابع ................................................................................................................................ 23 2-1-1 مطالعه صحرایی ........................................................................................................................ 23 2-1-2- مطالعه هرباریومی .................................................................................................................. 23 2-2- مطالعات ریخت شناسی و ریز ریخت شناسی ....................................................................... 26 2-2-1 مواد و روشها در مطالعات ریخت شناسی ......................................................................... 26 2-2-2- آنالیزهای آماری ..................................................................................................................... 26 2-2-3- مواد و روشها در مطالعات ریز ریخت شناسی ................................................................ 32 2-2-3-1- مطالعات ریز ریخت شناسی ساقه، برگ، دمبرگ ...................................................... 32 2-2-3- مطالعات ریز ریخت شناسی دانه گرده .............................................................................. 32 2-3- مطالعات تشریحی ....................................................................................................................... 34 2-3-1- مطالعه تشریحی ساقه، برگ، دمبرگ ................................................................................ 34 2-3-1-1- صفات تشریحی مورد مطالعه ساقه، برگ، دمبرگ .................................................... 36 2-3-2- مطالعه تشریحی بشره ) اپیدرم ( ....................................................................................... 40 2-4- مطالعه کروموزوم ......................................................................................................................... 41 2-4-1- کشت بذر ................................................................................................................................. 41 2-4-2- آماده سازی ریشهها و بررسیهای میکروسکوپی ............................................................ 42 فصل سوم : نتایج 3-1- نتایج مطالعات ریخت شناسی و ریز ریخت شناسی ............................................................ 44 3-1-1- صفات رویشی ......................................................................................................................... 44 3-1-2- صفات زایشی .......................................................................................................................... 48 ب 3-1-3- نتایج مطالعات آماری صفات ریخت شناسی و ریز ریخت شناسی ساقه، برگ، فندقه 55 ..................................................................................................................................................................... 3-2- نتایج مطالعات ریز ریخت شناسی دانه گرده ......................................................................... 68 3-3- نتایج مطالعات صفات تشریحی ساقه، برگ، دمبرگ و بشره ............................................. 72 3-3-1- صفات تشریحی ساقه.............................................................................................................. 72 3-3-2- صفات تشریحی دمبرگ ........................................................................................................ 75 3-3-3- صفات تشریحی برگ ............................................................................................................. 78 3-4- نتایج مطالعات آماری صفات تشریحی ساقه، برگ، دمبرگ .............................................. 81 3-5- صفات تشریحی بشره ) اپیدرم ( .............................................................................................