DAAR WAAR IK

WOONMirjam Brinks

p 04 / 05 inhoudsopgave

i 1

p 04 p 08

Inleiding Grubbehoeve Amsterdam Zuidoost 2 3

p 38 p 66

Weidevenne Staatsliedenbuurt Purmerend Amsterdam Westerpark Inleiding p 06 / 07

Daar waar ik woon ‘Daar waar ik woon’ laat tussen deze muren zien hoe mensen verschillend waar mijn hart is gebruik maken van dezelfde loop ik glimlachend rond woning. Dit boek gunt u een kijkje achter de voordeur van bewoners van Daar waar ik woon de flat Grubbehoeve in de Bijlmermeer, onder dat warme dak de woonzorgcombinatie Zuidland in waar ik mijn leven voel Purmerend en de Staatsliedenbuurt. Het slenter ik de jaren terug gaat om Rochdale woningen. De in beeld gebrachte woningen zijn representatief Daar waar ik woon voor de brede doelgroep van deze ik genietend kan zeggen woningcorporatie: jongeren en dat mijn huis thuis is ouderen die oude en nieuwe adem ik herinneringen huizen huren of kopen.

Daar waar ik woon glimlachend mijn leven voel herinneringen adem Wat betekent een huis voor hen? daar ben ik altijd thuis. Hoe ziet hun woning eruit? Wat gebeurt er nog meer naast slapen en eten? Jelte van der Kooi (oktober 2010) Wordt er gewerkt, en hoe dan? Hoe verandert het woninggebruik als er kinderen komen? Inleiding p 08 / 09

Cijfers Woonwensen van verschillende mensen blijken heel divers te zijn. Dé standaard bewoner bestaat niet. Toch zijn veel huizen wel ooit gebouwd voor een gezin. Terwijl 55% van de huizen in Amster­ dam nu wordt bewoond door slechts één persoon. Bijna 20% betreft een huishouden van twee Wat betekent dit voor de toekomst? Terwijl ontwikkelaars en beheerders zich volwassenen. De overige 25% van de huishoudens Moet er nu voor verschillende groepen hierover buigen, leven bewoners hun bestaat uit éénoudergezinnen (10%) en gezinnen specifiek gebouwd worden of moeten leven. Nu, vandaag, iedere dag. In hun (15%). Kortom: huizen gebouwd voor gezinnen woningen aanpasbaar zijn? woning. Geschikt of niet. De plek blijkt worden slechts in 15% als zodanig gebruikt. belangrijker dan het aantal kamers of de Dat vraagt om flexibiliteit van de overige 85%. oppervlakte van de woonkamer. In ‘Daar Passen zij hun wensen aan, of hun woning? waar ik woon’ laten bewoners zien hoe zij 55%55% zelf hun thuis hebben gecreëerd.

20%20%

15%15% 10%10%

1-persoons1-persoons 2-persoons2-persoons 1-oudergezin1-oudergezin gezingezin huishoudenhuishouden huishoudenhuishouden Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 010 / 011

Amsterdam

1 ’t IJ

Dam

Vondelpark

Grubbehoeve Grubbehoeve Bijlmer Amsterdam Zuidoost Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 12 / 13

Misschien geven haar eenvoudige woorden nog wel het beste weer wat de Bijlmer is: een ultiem geplande wereld voor stereotiepe mensen. De Bijlmer, verrezen eind jaren zestig en begin jaren zeven­ tig, een tijd waarin planologen, stedenbouwkundigen en architecten zeer veel vertrouwen in de toekomst hadden. Vol overtuiging reali­ seerden zij op enige afstand van de stad een logistiek goed doordachte wijk, met grote flatgebouwen voor het middenklassegezin en uit­ gestrekt autovrij groen. De nieuwe stadswijk had een tot ver in de omgeving herkenbaar silhouet dat maar één boodschap verkondigde: hier wordt gewoond. Het vele groen en een rijke flora en fauna konden hier niets aan veran­ deren.

Toen Suriname in 1975 onafhankelijk werd, vonden vele Surinamers er onderdak en vanaf dat moment is het aantal nationaliteiten gestaag toegenomen tot inmiddels 134. In het relatieve isolement ontstond een kleine, fascinerende, kleurrijke samenleving. Er zijn mensen die er vanaf het allereerste begin met hart en ziel wonen, maar ook is er door de jaren heen leegstand geweest doordat velen zich door de nodige sociale problemen niet tot de wijk aangetrokken voelden of de Bijlmer de rug toekeerden.

De Bijlmer, een multiculturele smeltkroes, een Hoe heeft het nu kunnen gebeuren dat een wijk die in de folders werd aangekondigd als een woonparadijs waar je de nachtegaal zou voorbeeldwijk en een ontoegankelijke enclave. kunnen horen fluiten, in de loop van veertig jaar transformeerde tot de meest verguisde wijk van Nederland? Volgens Han Michel, advi­ Het zijn slechts enkele typeringen voor deze seur woningbouw/stedenbouw, is ‘de geplande wereld’ de belangrijk­ ste oorzaak van de problemen in de Bijlmer. “Alles werd beredeneerd, buurt die ooit werd opgezet als satelliet van nergens werd rekening gehouden met de factor ‘toeval’. Er is zoveel doorgepland dat het de eerste stadswijk werd waar alles ontregeld Amsterdam. Annie M.G. Schmidt dichtte destijds: raakte. Al maak je de omgeving nog zo mooi en parkachtig, die woningtypologie is enorm kwetsbaar”, meent hij. “Waarom? Kijk naar Eens was het een woestenij een grote flat als Grubbehoeve, waar heel veel collectief is. Neem nou de wandeling van de entree, met de lift, over de galerij, langs al die Nu is het een betonnen wijk slaapkamers en keukens, naar je woning. Bij het collectieve gedeelte van het complex heeft bijna niemand ‘een goed gevoel’. Het probleem Met duizend huizen op een rij zit hem vooral in de anonimiteit en de grote schaal. Bovendien is bij massale projecten het effect van de zwakke schakel enorm groot. en allemaal gelijk Als één iemand overlast veroorzaakt, hebben er bij wijze van driehon­ derd mensen last van. Maar gelukkig hebben alle mensen verschil­ lende ideeën over het wonen. Zo zijn er ook mensen die juist kiezen voor het ‘anonieme wonen’. De flats in de Bijlmer waren echter Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 14 / 15 bedoeld als een brede woonformule voor de middengroepen, voor de mainstream. Dat is er niet van gekomen, zo weten we inmiddels. Maar de resterende flats kunnen zeker bestaansrecht houden voor een beperkte groep liefhebbers, als een bijzondere ‘deelmarkt’. Deze liefhebbers kiezen voor de voordelen van het anonieme wonen in de ruime appartementen met het soms meeslepende uitzicht, en maken geen probleem van zaken die andere mensen juist een onoverkome­ lijk nadeel vinden. Dit fenomeen zal overigens steeds sterker worden. Wat de favoriete woning of woonomgeving van de één is, is in de ogen van een ander juist een nachtmerrie. Er bestaat geen universele kwaliteitsformule meer, ook niet voor huurwoningen. Volkshuisves­ ting wordt maatwerk.”

Het maaiveld is een ideale speelplek voor de Bijlmerkinderen.

Grubbehoeve Hoogoord was in 1968 de eerste flat die in de Bijlmer werd opgeleverd. Grubbehoeve volgde in 1971. Grubbehoeve is een traditionele honing­ raatflat met elf verdiepingen en drie aaneengesloten blokken. In de periode van 2005 tot en met 2007 is de flat gerenoveerd en zijn rondom de flat veel woningen gebouwd. Vooral de laagbouwwoningen zijn de bewoners van het eerste uur een doorn in het oog. Zo noemt bewoon­ ster Karin Moor het “karakterloze wijkjes met nauwe straatjes” en spreekt flatgenoot Henno Eggenkamp van “verkneutering en verkek­ king” van de wijk. Volgens hem zijn mensen ontzettend bang voor verval en lelijkheid. “En laat dat nu net zijn wat de Bijlmer zo uniek maakt. Het moet hier bruut, ruw, monotoon en lelijk zijn.”

De renovatie van Grubbehoeve is niet zonder slag of stoot gegaan. Een deel van de flat stond zelfs op de nominatie om gesloopt te worden. “Eigenlijk is de Bijlmerramp in 1992 de start van de vernieu­ wing geweest”, zegt Liesbeth Hendriksen, die jarenlang manager woonzaken van Rochdale in de Bijlmer was. Door de ramp zijn de eerste flats gesloopt. Alle complexen waren tot 1984 in bezit van onafhankelijke corporaties. De woningbouwvereniging Nieuw Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 16 / 17

Grubbehoeve vormt eigenlijk al vanaf het eerste moment een soort eilandje in de Bijlmer. “De flat kent heel veel emoties. Er heeft altijd eenzelfde groep mensen in gewoond: intelligente, onafhankelijke mensen”, zegt Liesbeth Hendriksen. Volgens Henno Eggenkamp hebben de echte Bijlmerbelievers, waar hij er één van is, nog voor ogen hoe de wijk oorspronkelijk was bedoeld.

De bewoners van het eerste uur hadden idealen. Ze zagen de Bijlmer zoals de beroemde Franse architect Le Corbusier de wijk bedacht had: een strikte scheiding tussen wonen, verkeer en werken en ruime flats in een parkachtig landschap. Alleen bij de uitvoering ging alles mis. Zo zouden er volgens de eerste bouwtekeningen na elke vijf portiek­ woningen een lift en een vuilstortplaats komen. Flatbewoners hadden dan geen galerij, maar konden nog een privéplekje maken, een stoel neerzetten. In plaats daarvan kwamen er wegens geldgebrek toch lange galerijen en werd het voor sommigen wel erg aantrekkelijk de vuilnis van negen hoog over het balkon te gooien.

De metro die de Bijlmermeer Amsterdam werd toen opgericht. Hier werd het bezit van alle corpora­ verbindt met het ties ondergebracht. Er was echter één probleem: de nieuwe corporatie centrum van had geen geld. Het destijds rijke Patrimonium is toen gefuseerd met Amsterdam rijdt Nieuw Amsterdam en zo kon de vernieuwing starten en de Bijlmer sinds 1978. worden ‘gered’. De bewoners van Grubbehoeve waren tegen sloop. Er zijn allerlei initiatieven ontwikkeld om deze flat te behouden. Er is uiteindelijk een constructie bedacht waarbij de huurflat getransformeerd zou worden tot koopflat. De flat was echter te groot om helemaal tot koopflat te maken. Een deel zou gesloopt worden en met de twee overgebleven blokken kon de transformatie beginnen. De groep ‘Koop Je Eigen Bijlmer’ (KJEB) werd opgericht. Met de KJEBers is toen een plan bedacht. Zij konden tegen een gunstig tarief (kostprijs) een woning in het complex kopen. Rochdale betaalde de renovatie met een levensverwachting van 25 jaar. De KJEBbers kochten hiermee als het ware het risico af, waardoor ze goedkoop konden wonen. Zestig mensen hebben hier destijds gebruik van gemaakt. Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 18 / 19

Eigenlijk klopt er een heleboel in de Bijlmer, maar één ding niet en dat is de sociale veiligheid.”

Toch is die sociale veiligheid vooral een probleem voor de mensen buiten de Bijlmer, menen Bijlmerbewoners en Bijlmerkenners. Zo omschrijft bewoner Glenn, die niet zijn achternaam genoemd wil hebben, ‘zijn Bijlmer’ als volgt: “Hier heb ik alles, het mondiale gevoel, dat een mens tot mens maakt, temidden van alle wereldbur­ gers, zonder onderscheid in geloof, ras, cultuur, zonder vooroordelen. Mijn Zuidoost, mijn Bijlmer, een voorbeeld van hoe het kan. Een vrij­ plaats voor welk ras dan ook.” Volgens Liesbeth Hendriksen is de kracht van de Bijlmer dat het geen betutteling kent. “Hoe je hier ook op straat loopt, hier wordt niet geoordeeld. Ik denk dat integratie hier voor 95 procent gewoon gelukt is. Alle groepen wonen heel fijn bij elkaar en de buitenwereld ziet het niet...”

De Grubbehoeve zou gesloopt worden. Met hulp van de bijlmer­ Zo waren er meer tegenslagen. De voorzieningen bleven achter. believers kon de flat De metro reed pas vanaf 1978. Winkelcentrum Amsterdamse Poort grotendeels ging pas in 1982 open. Het maaiveld werd niet vrijgehouden zoals de behouden blijven. bedoeling was. En er kwamen weinig gezamenlijke ruimtes. Maar, het werd volgens bewoners vooral onveilig doordat het toezicht, dat wel in de plannen was opgenomen, ontbrak. Parkeergarages bleven onbeheerd en huismeesters kwamen er nauwelijks. “De Bijlmer was bij oplevering nog maar een schim van het oorspronkelijke plan”, meent Henno. Desondanks menen bewoners van Grubbehoeve dat het beeld dat de ‘buitenwereld’ heeft van de Bijlmer niet strookt met de realiteit. “Als je kijkt naar de woningen van de Bijlmerbelievers, die overigens allemaal hier in Grubbehoeve wonen, dat zijn stuk voor stuk prachtig opgeknapte stadsappartementen”, meent bewoner Karin Moor. Volgens Nelleke Nelis van de Adviescommissie Wonen (Vacpunt Wonen) zijn de appartementen zelfs een goed voorbeeld van ideale woningen. “Wij kijken vanuit gebruiksvriendelijkheid naar plattegronden en deze woningen hebben een flexibele plattegrond die door de bewoners gemakkelijk aan te passen is aan de eigen smaak en wensen. Bovendien zijn ze ruim, zit er een lift in het gebouw en hebben ze een brede galerij. Met de woningen is echt niets mis. Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 20 / 21

> De Bijlmermeer was ontworpen als een woon­ en nog helemaal niets was. Iedereen zei: Moet jij Karin gebied voor de Amsterdamse middenklasse, met naar de Bijlmer? De hele omgeving reageerde Moor (51) is als veel groen, licht en ruimte rondom de duizenden negatief”, zo herinnert Moor zich nog goed. kind door haar ouders identieke flatwoningen. “Dit als gevolg van de Haar aversie tegen de Bijlmer was van korte ‘ontvoerd’ naar de Bijlmer. sociaal-democratische veronderstelling dat duur. “Ik ontdekte al heel snel dat ik in zowel iedereen gelijk was. Na de oplevering ontstond een dorp als in een stad woonde. Een dorp is Nu, vele jaren later noemt ze zich­ juist een leuke mix van keurige burgermensen, eenzijdig, maar hier is de bevolking veelzijdig en zelf een zogeheten bijlmerbeliever en artistieke types, vrijgevochten intellectuelen en grootstedelijk. Tegelijkertijd is het heel dorps, kent ze alle ins en outs van dit door alcoholisten”, zegt Moor. iedereen kent elkaar. De sociale contacten zijn velen als getto bestempelde stukje er dan ook zeker, maar het dwingende, het Amsterdam. “Ik woon inmiddels Om deze geschakeerde samenleving terug te elkaar continu in de gaten houden, dat is er krijgen is Moor in 2002 samen met andere gelukkig niet.” bijna 40 jaar in de Bijlmer en bijlmerbelievers gestart met het initiatief ‘Koop kan me geen betere plek je eigen Bijlmer’ (kjeb). “Rochdale wilde in die “Nog meer positieve punten van de Bijlmer? voorstellen.” tijd de flatwoningen voor een appel en een ei Je wordt hier niet wakker van het verkeer maar verkopen aan projectontwikkelaars. Wij wilden van de vogels. Ik woon in het groen.” Belang­ dat als bewoners ook wel. Het heeft jaren van rijker nog dan de omgeving vindt Moor de overleg gekost, maar uiteindelijk is het ons mede­bewoners van Grubbehoeve. “Dat zijn toch gelukt en zijn zestig woningen via de kjeb de wat meer vrijgevochten en avontuurlijke gekocht. types. Ik woon daar graag tussen.”

Sinds 2003 is Moor de trotse eigenaar van deze Bij het betreden van haar woning springt meteen Ontvoerd vijfkamerwoning in Grubbehoeve. Daags nadat de vrolijk gekleurde mozaikmuur in het oog. ze de handtekening zette onder het koopcon­ “Dat is een muur met een verhaal”, zegt Moor. tract heeft ze de plattegrond volledig veranderd. “Ik wilde stoppen met roken, maar dat ging naar de Zo liet ze alle deuren uit de woning slopen en natuurlijk niet zo gemakkelijk. Nu had ik mezelf moesten ook de halletjes verdwijnen. “Ik heb opdracht gegeven om iedere keer als ik zin kreeg een hekel aan hokjes; letterlijk en figuurlijk. in een sigaret een stukje te gaan mozaiken. Die De openheid in mijn huis geeft me een gevoel muur schoot lekker op, maar van het roken heeft van vrijheid. Bovendien woonde ik hier destijds het mij op dat moment niet af geholpen.” alleen en dan zijn afgesloten kamers nergens In de woning van Moor is veel te zien. Zo valt ook voor nodig. Inmiddels woon ik hier al vijf jaar een deur achterin de woning meteen op. Deze is samen met mijn partner Leen en ook nu moeten beplakt met ‘bomenbehang’. “je kunt wel zien we niet denken aan allemaal gescheiden dat wij dol zijn op kamperen”, zegt ze en ruimtes.” ver­volgt: “plassen doe je achter de bomen.” Het enige wat haar hier in Grubbehoeve een Moor was twaalf toen ze als kind met haar beetje begint tegen te staan, is de afhankelijk­ ouders vanuit Amsterdam West naar hoogbouw­ heid van stadsverwarming. “Ik zou het liefst flat Kralenbeek in de Bijlmer verhuisde. helemaal self supporting willen leven. Een “Ik vond het vreselijk, een ramp dat we weggin­ beetje als kamperen eigenlijk. Of ik nog woon­ gen. Ik had net verkering en wij gingen verhuizen wensen heb voor de toekomst? Later als ik groot naar de andere kant van de wereld, naar de ben wil ik wel een klein huisje, ergens afgelegen, middle of nowhere, waar niemand wilde wonen met een moestuin.” Karin Moor Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 22 / 23

De studeerkamer, de entree en de keuken vanuit het midden van de woning gezien.

De woonkamer, de slaapkamer en de leeskamer vanuit het midden van het huis gezien.

De oorspronkelijke plattegrond van de woning. > Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 24 / 25

Kees Vos > Kees woont en leeft in de woonkamer. “Kijk, de Behalve als afscheiding van een ruimte, gebruikt (58) heeft twee keuken zit daar rechts.” En inderdaad, achter hij ze ook als meubilair. Zo doet in het woonge- jaar geleden dit vijfkamer­ een stapel kisten met boeken zie je de keuken. deelte een stapel boeken dienst als bijzettafel en appartement in Grubbehoeve “De vier slaapkamers in huis verhuur ik aan staan in de slaapruimte meerdere stapels studentes. Per kamer vraag ik 300 euro per boeken naast elkaar met een matras erop. ­gekocht. Zijn huis lijkt meer op een maand. Ik zorg dan ook voor de kleine bood- “Dit is mijn bed.” tweedehandsboekwinkel dan op een schappen zoals wc- papier, koffie, thee, boter. ­woning. Ruim 260.000 boeken staan in de De meisjes kunnen hier in de keuken koken en de De man van de boekenmuur heeft drie kinderen. woning opgeslagen. “Achter deze boeken­ badkamer en wc delen ze ook met mij. Beneden, “Ze zijn drie jaar geleden de deur uit gegaan. wand is mijn slaapkamer”, zegt Kees en op de begane grond, heb ik nog een werkruimte Ik heb twintig jaar met mijn kinderen in de van 25 vierkante meter. Die gebruik ik als opslag Watergraafsmeer op tachtig vierkante meter vervolgt: “Waarom zou je muren in je voor boeken. Ik heb nu 135 vierkante meter gewoond. Ik was huisman. Dertien jaar geleden huis laten metselen als boeken woning en 25 vierkante meter opslag voor ben ik gescheiden. Ik ben 23 jaar huisman ­dezelfde functie kunnen 210.000 euro, een prima deal.” geweest. Dan moet je natuurlijk niet gaan ­hebben...” Om via ‘Koop Je Eigen Bijlmer’ (KJEB) een solliciteren. Toen ben ik met de boeken begon- woning te kunnen kopen moet je ooit in de nen, of eigenlijk heb ik het op dat moment Bijlmer hebben gewoond. Kees heeft in de jaren verder uitgebouwd. Tijdens het opvoeden van de zeventig een jaar in de flat Hageveld gewoond. kinderen ben ik al begonnen met het opzetten “Waarom ik zo graag weer in de Bijlmer wilde van mijn eigen bedrijf. Dat kon ik goed combine- wonen? Vanwege de prijs. Ik vind huizenprijzen ren met de kinderen, die gingen immers naar veel te hoog. Hier is het betaalbaar en dat geeft school. Boeken verkopen doe je in het weekend mij een gevoel van vrijheid. Net als met boeken en dan nam mijn vrouw de honneurs waar. eigenlijk, die bezorgen mij ook vrijheid, daar kan Zelfs na de scheiding is dat zo doorgegaan.” hou niet ik zomaar twee jaar mee stoppen en dan weer verdergaan.” Voordat Kees deze woning kocht, zat er een maatschap van dokters in deze ruimte. zo van Kees is 25 jaar geleden per toeval in het “Er moest veel gebeuren voordat ik erin kon. ik boekenvak gerold. “Tijdens mijn studie natuur- Zo moest er een badkamer en een keuken kunde heb ik wat bijverdiend als metselaar. geplaatst worden. Ook had ik aangegeven dat er Tijdens het metselen is mijn liefde voor een van de vier slaapkamers drie gemaakt moesten boekenmuur ontstaan. Een baksteen heeft worden en dat de badkamer groter moest dezelfde geometrische verhoudingen als een worden. Met de verbouwing is van alles kistje. Als ik ze trapsgewijs stapel, vlaams misgegaan.” verband heet dat, dan is het een leuke boeken- Desondanks is hij erg blij met zijn huis. “Ik blijf kast. Zo ben ik de man van de boekenmuur hier voorlopig wel wonen. Het verhuren van die geworden. Ik sta nu op tweedehandsboeken- kamers bevalt mij goed. Ik heb lol met die markten door het hele land. Mijn boekenkastop- meiden. Bovendien hou ik niet zo van verhuizen. verhuizen bouw zorgt voor orde in de vaak chaotische Dit is pas mijn derde woning...” boekenkast van tweedehands boeken. Met een stapsgewijze opbouw blijft het overzichtelijk. Het lukt me om binnen een uur de boekenmuur met zo’n 20.000 boeken erin op te zetten.” Ook in zijn huis zorgen de boeken voor orde. Kees Vos Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 26 / 27 >

De trap naar de kelder vanuit De hal vanuit een van de slaapkamers gezien. De oorspronkelijke plattegrond van de woning. de hal gezien. Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 28 / 29

Trijntje Sjoertsma (58) verhuisde als jong­ > “De redenen waarom ik in de jaren zeventig naar keuken moet echt meer kastruimte komen. volwassene in 1976 naar de Bijlmermeer. de Bijlmer trok, gelden nu nog steeds. Er is Ik heb een chronisch gebrek aan opbergruimte.” “Daar was ruimte, groen en vrijheid. En, daar kon echter een belangrijke reden bijgekomen: de In de slaapkamer is een deur naar het balkon je de nachtegaal horen fluiten.” Halverwege de bewoners van Grubbehoeve. Het voelt als met uitzicht op het park. “Hier zit ik ook graag. thuiskomen.” Vooral nu het weer wat beter wordt, zit ik jaren negentig verruilde ze de Bijlmer voor geregeld ‘s avonds met een boek in mijn hang­- Amsterdam-Oost om in 2005 weer terug te keren. Voor Trijntje staat Grubbehoeve synoniem aan stoel. Het is hier heerlijk stil.” Ze lacht even en “Deze keer kreeg ik de kans een woning in de Bijlmer. “Ik heb alleen maar in deze flat zegt: “Dat zou je niet denken hè in de Bijlmer? Grubbehoeve te kopen. En hierdoor alle vrijheid gewoond.” Samen met haar inmiddels ex-man Maar toch is het waar. Je hoort alleen het fluiten om mijn huis naar mijn eigen smaak in te delen.” huurde ze hier in 1973 een driekamerwoning. van de vogels.” En de metro? “Ach, daar raak je “Later, toen we twee kinderen kregen en graag aan gewend. Ik hoor hem niet meer.” meer ruimte wilden, verhuisden we naar een vijfkamerwoning. We leefden als god in Frank- In haar slaapkamer met open badkamer staat rijk, ver van de rest van de wereld. Als ik in de ook een kinderledikant. “Dat is voor mijn stad kwam, dacht ik: tjezus, wat lopen ze er tweejarige kleindochter Floortje. Zo af en toe allemaal modern bij.” ben ik oppasoma. We slapen dan gezellig samen in dezelfde kamer.” Floortje komt graag bij haar In de jaren dat ik in Oost heb gewoond, heb ik oma in de Bijlmer. “Mijn kinderen, die hier altijd contact gehouden met mensen uit geboren zijn, hebben er meer moeite mee. ik wilde creeëren Grubbehoeve. Via Karin Moor hoorde ik over Ze vinden het jammer dat ik weer ben terug­ ‘Koop Je Eigen Bijlmer’ (KJEB). Dit was voor mij gegaan. Zij hebben het grootste deel van hun een unieke kans om weer hier te gaan wonen. jeugd in Oost gewoond, dus ergens begrijp ik Bovendien kon ik elders geen eigen huis betalen dat ook wel.” en nu heb ik voor 96.000 euro een prachtige eigen woning.” De mening van anderen vindt Trijntje niet zo interessant. Belangrijker zijn voor haar de Trijntje heeft dit driekamerappartement volledig contacten met de andere Grubbehoeve­ heringedeeld. Zo heeft ze alle deuren en bewoners. “Ik ben een tijd erg ziek geweest en halletjes eruit gehaald en muren verschoven. toen merkte ik weer hoe sociaal het hier is. “Ik wilde ruimte creëren. Ik woon alleen, dus Ik kon bij iedereen aanschuiven voor het eten, waarom zou ik halletjes en afgesloten kamers de mensen hier zorgen echt voor elkaar en zijn ruimte moeten hebben? De enige deuren in mijn huis er voor elkaar. Het is net een dorp eigenlijk.” zijn die van de wc en de slaapkamer. Maar, zelfs aan die deuren wil ik nog iets doen. Ik vind ze zo lelijk.”

Wat mijn lievelingsplek is hier in huis? De slaapkamer. Ik vind het heerlijk om ‘s ochtends met mijn krantje op het bed te zitten.” Ze is even stil en vervolgt dan: “Die kamer is af, misschien heeft het daar ook wel mee te maken. Met de andere ruimtes wil ik nog iets. Kijk, hier in de Trijntje Sjoertsma Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 30 / 31

Het balkon >

De keuken vanuit de studeerkamer gezien. De srudeerkamer vanuit de keuken gezien. De oorspronkelijke plattegrond van de woning. Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 32 / 33

> Hij heeft heimwee naar die vrolijke chaos van Zijn eigen woning is een vijfkamer-appartement, vroeger. “Er hing een vrije, artistieke sfeer, ooit bedoeld voor een gezin met twee of drie het waarin niemand elkaar een strobreed in de weg kinderen. Een speelplek voor het jonge kind, een legde. Het was een gezellig getto waar alles kon grote slaapkamer voor het ouder wordende en mocht. Kijk, je wilde er net als iedereen zo kind, een eetkamer met schuifwand en een snel mogelijk weg, daar niet van, maar onder- keuken met doorgeefluik. “Een mooie platte- tussen hield je zielsveel van de Bijlmer.” grond, helemaal bedacht volgens de normen van geweten de jaren zestig en de regels van de woningwet”, Henno was in de eerste jaren van de Bijlmermeer zegt Henno en vervolgt: “Desondanks zijn er niet een van de vele jongeren die in Amsterdam geen veel echte gezinnen gebleven in de Bijlmer. Het van de leuke betaalbare woonplek kon vinden. merendeel van de bewoners bestaat uit “De Bijlmer was eigenlijk het enige alternatief. alleenstaanden of eenoudergezinnen.” Door de leegstand die de nieuwe wijk vanaf het Bijlmer begin teisterde, had je de woningen voor het Henno heeft de woning meteen na eigen wens uitzoeken. Hij werd een zogeheten bijlmerbelie- ingedeeld. Door deuren, kozijnen en houten ver en zette zich in voor het behoud van de wandjes te slopen, heeft hij de keuken samen oorspronkelijke Bijlmer. Ook is hij initiatiefnemer gebracht in een grote ruimte met de woonkamer van het Bijlmer Museum dat is ondergebracht in en de eetkamer. “De eetkamer is loungeplek en de collectieve ruimte van Grubbehoeve. Het slaapkamer. Er is immers niets fijner dan in een museum maakt in afwachting van betere tijden grote ruimte je nachtrust pakken. een casco-indruk. “Ja, vreselijk vind ik dat. Er is Slaapkamers zijn eigenlijk te klein voor een groot al jaren gehannes over deze ruimte, maar ooit bed en handige spullen om je heen”, zo meent komt het museum er wel.” hij. Van de eerste slaapkamer heeft Henno een werkkamer gemaakt. De tweede slaapkamer is Waarom ik van de Bijlmer hou? Het is zo een rommelhok en tegelijkertijd het archief van on-hollands. Er zijn geen clubjes mensen met het Bijlmer Museum. De derde en tevens kleinste dezelfde smaak, gewoontes en wensen. Er is kamer is een inloop kledingkast. geen cultuur die overheerst. Iedereen is gelijk. En gelukkig zijn er geen straatjes met hun Of ik weg wil uit de Bijlmer? Nee! Om het kort Henno bedompte uitzicht, hun angstig gerangschikte door de bocht te formuleren: Liever een getto in vensterbanken, hun eigen voordeuren, tuinen en Zuidoost dan een keurige nieuwbouwwijk in Eggenkamp auto’s voor de deur. Geen grenzen van status en Almere of een yuppenstraat in de stad. Liever (65) ook wel het privé.” wat verloedering dan verkekking.” Wat hem geweten van de Bijlmer betreft hadden de oerlelijke en lompe garages genoemd, streek in 1969 neer in Langzaam maar zeker verdwijnen echter de van de Bijlmer niet gesloopt hoeven worden. de Bijlmer. “Van verkneutering laatste restanten van de oude Bijlmer onder de “Als je alles keurig ordent en gladstrijkt, maak je slopershamer. De typerende honingraatflats het zielloos. Je hebt ook lelijke en rare dingen en verkekking was toen nog maken plaats voor appartementen en kleine nodig om de boel spannend te houden. geen sprake.” wijkjes met huizen en tuinen. Henno gruwt van Die ­garages waren ook puur in hun vorm en zijn keuken-uitzicht op de laagbouw van Nieuw bouw. Ze waren niet meer dan ze moesten zijn: Grunder. “Ieder apart binnen zijn eigen Gamma- opbergdozen voor auto’s. Daarnaast mag dan schutting.” een gebouw dat sterft in schoonheid. Maar verval en lelijkheid moet je niet verbergen.” Henno Eggenkamp Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 34 / 35

De keuken vanuit de woonkamer gezien.

De woonkamer vanaf het balkon gezien.

De oorspronkelijke plattegrond van de woning. > Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 36 / 37

De Antilliaanse Shanny Keeps > Via een hal met links een deur naar de dichte voegt eraan toe: “De laatste tijd mis ik mijn (37) zette in 1996 voor het keuken, loop je de woonkamer in. De deur heeft eigen familie erg. Mijn vader heeft suikerziekte eerst voet op Nederlandse Shanny eruit gehaald. “Zo heb ik nog een beetje en onlangs is zijn been afgezet. Nu zorgen mijn het gevoel van ruimte. Ook de deur van de vier zussen voor hem. Ik heb ze al gezegd dat ze ­bodem. Ze logeerde bij haar woonkamer naar het andere halletje waar de het niet moeten wagen om hem in een verpleeg­ lievelingszus die in de Bijlmer­ twee slaapkamers, de badkamer, de wc en een huis te stoppen. Mocht dat dreigen te gebeuren, flat Grubbehoeve woonde. kleine berging op uit komen, heb ik eruit dan laat ik hier alles uit mijn handen vallen en ga “Vanaf het allereerste moment gehaald. Eigenlijk best gek om in deze woning ik naar Curaçao om hem te verzorgen.” wist ik al: hier wil ik blijven. van nog geen 75 vierkante meter twee halletjes te hebben...” Behalve in de slaapkamer vertoeft Shanny ook Ik heb eerst drie maanden bij graag in de keuken. “Ik ben dol op koken en kook haar gelogeerd en kreeg daar­ Shanny woont hier met haar stiefdochter Evelien ook altijd te veel.” Lacht: “Je weet maar nooit na zelf deze driekamerwoning en haar tweejarige zoontje Roe. “Nu logeren ze wie er komt eten.” Ze heeft er wel eens over aangeboden. Ik voel me hier al tijdelijk bij mijn zus. We hebben ruzie gehad en gedacht om de keuken open te breken. ruim vijftien jaar helemaal ik vond dat ze maar even elders moest afkoelen. “Een ­grote woonkeuken lijkt me wel wat. Maar, Dat komt nu toevallig ook goed uit, een vriendin dan heb je natuurlijk ook alle etensgeuren in je thuis.” van mij heeft geen dak boven haar hoofd. woonkamer en dat houdt me dan toch weer Zij gebruikt nu de kamer van Evelien en Roe. tegen. Ik heb nu al waxinelichtjes naast het Hoe dat straks gaat als mijn dochter weer terug fornuis gezet die ik tijdens het koken aansteek is? Ach, dat zien we dan wel weer. Mijn moeder zodat ze de geur van het eten opnemen.” zei altijd: Waar er één kan eten, kunnen er ook tien eten.’ Dat zal voor slapen niet anders zijn.” De eerste drie maanden in Nederland heeft heilig Shanny bij haar zus gewoond. “Ik sliep op de Haar eigen slaapkamer zal Shanny niet snel bank in de woonkamer en van de berging afstaan of delen. “Die plek is mij heilig. Daar leef hadden we een slaapkamer voor de kinderen ik. Zodra ik vrij ben, trek ik mij graag terug op gemaakt. Iemand van Rochdale kwam kijken hoe mijn slaapkamer. Dat is de plek waar ik televisie wij woonden. Binnen twee weken had zij deze kijk, met vrienden of familie bel en een boek woning voor mij geregeld, echt top.” lees.” De woonkamer is de ontmoetingsplek. “Veel mensen hebben een sleutel van mijn huis. Het enige wat ik in deze woning mis is bergruim­ Het gebeurt geregeld dat ik na een dag werken te. Alles wat ik niet gebruik moet ik weggooien. thuiskom en er hier mensen op de bank zitten. Ik zou dan ook wel een grotere woning willen. Dat vind ik alleen maar gezellig.” Enkele jaren Wel hier in Grubbehoeve hoor. Dit is een hele geleden heeft ze hier samengewoond. “Helaas is mooie locatie, alles is dichtbij: metro, nacht­ die relatie uit gegaan. Ik zou wel weer een relatie bussen, winkelcentrum. Bovendien heb ik veel die plek is mij willen en als ik eerlijk ben ook wel kinderen van vrienden in de Bijlmer...” mezelf.”

De Antilliaanse werkt fulltime in een opvanghuis voor dementerende bejaarden. “Dat is best zwaar. Ik heb een groep van zes ouderen. Die mensen worden je familie”, zegt Shanny en Shanny Keeps Grubbehoeve / Bijlmer, Amsterdam Zuidoost p 38 / 39

> >

De eethoek en de hal vanuit de woonkamer gezien. De keuken vanuit de hal gezien. De oorspronkelijke plattegrond van de woning. Weidevenne / Purmerend p 40 / 41

Purmerend

‘t IJ

Dam

Vondelpark

Weidevenne Woonzorg- combinatie Weidevenne Purmerend Weidevenne / Purmerend p 42 / 43

“Tachtig procent is oud-Amsterdammer. Met de kinderen zijn ze in de jaren zestig/zeventig naar Purmerend verhuisd. In die tijd vond de grote uitstroom naar de randgemeenten plaats. De kinderen van deze Amsterdammers zijn daar gebleven en hun ouders, inmiddels op leeftijd, gaan nu, soms via een omweg, weer terug naar Purmerend. Deze keer vaak voor de kleinkinderen.” Zo ook Gerrit en Johanna Rietveld, beide 73 jaar oud. Eind 2008 hebben zij de knoop doorgehakt en zijn ze verhuisd naar Zuidland. “Wij wonen al sinds 1985 in Purmerend. Destijds wilden we graag weg uit Amsterdam”, vertelt Gerrit. “Onze driekamerwoning werd te klein met twee opgroeiende kinderen. We hebben er nog wel even aan gedacht om weer terug te gaan naar Amsterdam, maar vanwege onze kinderen en kleinkinde­ ren wilden we graag in Purmerend blijven.”

Uit onderzoek blijkt dat mede door de vergrijzing in Nederland het tekort aan geschikte seniorenwoningen in 2015 zal oplopen tot 400.000. Purmerend vergrijst sneller dan de gemiddelde Nederlandse stad. De demografische gevolgen van de explosieve groei van Purme­ rend beginnen zich af te tekenen. Purmerend kreeg in 1966 een functie toegewezen als overloopgebied voor de noordelijke randstad die met een enorm woningtekort kampte. Het groeikernenbeleid heeft geresulteerd in zeven nieuwe wijken aan de oostkant van de stad. In de Vinex-wijk Weidevenne in Purmerend Weidevenne aan de zuidkant is de achtste en tevens laatste uitbrei­ ding van Purmerend. In 2008 was Weidevenne voltooid en telde de heeft Rochdale samen met De Zorgcirkel het stad 80.000 inwoners. De bevolking van Purmerend is in veertig jaar tijd ruim vervijfvoudigd. Dit jaar (2010) zijn 10.500 inwoners ouder dan woonzorgcomplex Zuidland gerealiseerd. 65 jaar. Daarop is de gemeente bij lange na niet voorbereid. In de uitbreidingswijken staan vooral eengezinswoningen. Behalve van de Sinds 2008 verhuurt de woningbouw­ vergrijzende populatie uit Purmerend zelf wordt een groeiende vraag naar seniorenhuisvesting verwacht uit de stadsregio Amsterdam. vereniging hier seniorenwoningen. De senioren van nu zijn niet de bejaarden van vroeger. Niet alleen de omvang, maar ook de aard van de vraag zal veranderen. De verwach­ Volgens Han Michel, adviseur woningbouw/ ting is dat ouderen in de toekomst gemiddeld grotere en luxere woningen wensen dan nu het geval is. Dit komt doordat een groot stedenbouw, woont hier de oude doelgroep gedeelte van de toekomstige senioren over meer geld zal beschikken dan de ouderen van vroeger. Het merendeel van de ouderen dat wil van de corporaties die in de laatste fase van verhuizen, zoekt naar een gelijkvloerse woning in een veilige woon­ omgeving. Bovendien willen senioren zo lang mogelijk zelfstandig hun leven weer langskomen. thuis blijven wonen.

Daarom moeten grote verzorgingshuizen plaats maken voor klein­ schalige projecten in de wijk gecombineerd met zelfstandige wonin­ Weidevenne / Purmerend p 44 / 45

In het woonzorgcomplex Zuidland in Weidevenne zijn verschillende vormen van wonen en zorg voor zowel vitale als zorggeïndiceerde senioren in één wooncomplex ondergebracht. De bewoners kunnen een beroep doen op de flexibele mogelijkheden voor zorg die vanuit het centrum worden geleverd. De zorg kan variëren van incidentele hulp na bijvoorbeeld een ziekenhuisopname tot 24-uurszorg aan huis. Daarnaast kunnen bewoners tegen betaling gebruikmaken van allerlei extra servicemogelijkheden als pedicure, kapper, klusjes­ dienst, huishoudelijke hulp en maaltijdservice.

Het ontwerp van het woonzorgcentrum bestaat uit drie gebouwen, die verschillend van maat zijn, maar uiterlijk één geheel vormen. Op de kop van gebouw één staat een toren van 7 verdiepingen met 21 middel­ dure huurwoningen. De woningen variëren in grootte van 97 vierkan­ te meter tot 138 vierkante meter gebruiksoppervlak en zijn direct bereikbaar vanuit het zorgcentrum. Op de begane grond is, aan het water, een restaurant en een ontmoetingsplek voor senioren uit de De loopbrug van wijk gevestigd. gebouw 2 naar het zorgcentrum in gebouw 1. Weids uitzicht vanuit de hal gen waar zorg op maat geleverd kan worden. Zuidland is hier een van gebouw 3. goed voorbeeld van. Dit zijn immers zorgwoningen en zelfstandige huurwoningen voor senioren in het midden- en-luxe segment. De luxe serviceflat, een huurwoning met zorgvoorzieningen en faciliteiten, was een woonvorm die voordien nog ontbrak in ­Purmerend. Han Michel noemt deze woningen, die ruim zijn opgezet en alles gelijkvloers hebben, een soort van paradijs voor de midden­ klassers op leeftijd. Wel is hij van mening dat er niet voldoende is gekeken naar de individuele bewoners. “Ook oude mensen hebben geen stereotiepe leefpatroon. Als je het project Zuidland bekijkt, valt op dat alles nog ouderwets stereotiepe gebouwd is, terwijl de bewoners heel divers zijn. Ontwerp deze woningen ook zo dat een veelzijdig gebruik mogelijk is. Sommige mensen zijn ziek, andere nog kerngezond. En, zelfs als je om lichamelijke redenen daar naartoe gaat, kunnen de kwalen nog heel divers zijn. Neem bijvoorbeeld Charles Voigt. Hij slaapt apart van zijn vrouw omdat naast zijn bed een zuurstofapparaat staat waar hij ‘s nachts aan moet liggen. “De slaapkamer heeft een standaardmaat. Hij had groter moeten zijn, zodat er ruimte is voor dergelijke onvoorziene situaties die de zorg met zich meebrengt.” Weidevenne / Purmerend p 46 / 47

kamer, badkamer en slaapkamer. “Bijvoorbeeld dat de slaapkamer in verband met privacy niet alleen via de woon­ kamer bereikbaar is”, zegt Nelleke Nelis en legt uit: “Als een bewoner zorg nodig heeft is het prettig dat de verzorgers niet via de woonkamer hoeven.”

Met een paar Volgens Han Michel is het belangrijk dat corporaties veel simpele ingrepen meer oog hebben voor het feitelijk gebruik van woningen.” zijn deze woningen Nu blijkt bijvoorbeeld dat veel mannen een werkbank ook prima te missen. Waarom zit zoiets dan niet in de gemeenschappe­ bewonen door lijke ruimte? Dit was vrij eenvoudig te regelen geweest”, zo De begane grond van gebouw twee is verhuurd aan de Prinsenstich­ jonge mensen. meent hij. “En dan die deur tussen de woonkamer­ en slaap-/ ting, een zorginstelling voor (verstandelijk) gehandicapten. Op de werkkamer. Die is natuurlijk erg leuk, maar het was nog verdiepingen bevinden zich dertig socialehuurwoningen voor senio­ leuker geweest als er een schuifdeur had gezeten. Mensen ren met een zorgindicatie. Het gebouw is op de tweede verdieping met kiezen er dan eerder voor om die deur open te laten. Nu heeft een loopbrug verbonden met het zorgcentrum in gebouw één zodat het merendeel deze deur dicht en gebruikt hem als muur door direct zorg aan de bewoners van deze woningen kan worden gegeven. er een kast voor te zetten.” Volgens hem is dat begrijpelijk. In het derde gebouw zijn 26 middeldure huurwoningen gerealiseerd. Er is immers weinig aaneengesloten wand in de woning. Deze zelfstandige huurwoningen zijn bestemd voor senioren met en De muur naast de toegangsdeur naar de woonkamer hangt zonder zorgindicatie. In alle woningplattegronden is rekening vol met apparaten waardoor daar ook geen hoge kast kan gehouden met een eventuele behoefte aan zorg in de toekomst. staan. “Dit zijn natuurlijk geen onoverkomelijke bezwaren. De woningen zijn rolstoelbezoekbaar, dat wil zeggen: uitgevoerd met Met een paar simpele ingrepen zijn ze te veranderen.” brede deuren, een rolstoeltoegankelijke woonkamer en een tweede Belangrijker vindt de woningbouwadviseur dat hier goed is toilet. nagedacht over de toekomst. “We geven met zijn allen hoog op over duurzaamheid. En deze woningen zijn een goed Volgens Anneke Buiter, bewoner van Zuidland, is er vooral over de voorbeeld van bouwen voor een lange exploitatietermijn. zorgmogelijkheden goed nagedacht. “Mijn man heeft een longziekte, Voor volgend gebruik hoeft hier niet zoveel veranderd te waardoor hij de hele dag extra zuurstof nodig heeft. Ook zit hij in een worden. De woningen zijn ruim genoeg voor verschillende rolstoel. Onze woning is zodanig ingedeeld dat hij met zuurstofslang doelgroepen. Je gaat hier wonen voor de kwaliteit van de en rolstoel gemakkelijk kan manoeuvreren. Maar, voor mij als woning en voor de voorzieningen. Deze woningen zijn ook gezonde bewoner van dit huis, kom ik toch wel wat onhandigheden prima te bewonen door jongere mensen. Je hoeft ze alleen tegen. Zo is de keuken wel erg klein en is er nauwelijks bergruimte. maar los te koppelen van de zorg en eventueel te verkopen.” De indeling is duidelijk door een man bedacht”, meent zij.

Nelleke Nelis, adviseur van Vacpunt Wonen, een adviescommissie die vanuit gebruiksvriendelijkheid naar plattegronden kijkt, zegt dat een ruimte flexibel en aanpasbaar moet zijn. “Wij kijken vooral naar welke activiteiten iemand wil uitvoeren in huis en wat daarvoor nodig is. Zo is het belangrijk om in seniorenwoningen met een rolstoel, rollator of stok te kunnen bewegen en is het handig wanneer bij een bedlegerige bewoner zorg verleend kan worden aan beide kanten van het bed.” Ook kijkt de adviescommissie naar de relatie tussen woon­ Weidevenne / Purmerend p 48 / 49

Bert (67) en Iet (63) de Wit wonen sinds december 2008 in het woonzorg­ > Bert heeft sinds drie jaar de ziekte van Kahler, dat leeftijd zijn de vele spullen. Mensen hebben in de complex in Weidevenne. Tot die tijd woonden ze jarenlang in een eengezins­ is een vorm van kanker waarbij je botten worden loop van hun leven veel verzameld en vinden het woning in Zaandam. “Toen het met de gezondheid van mijn man niet zo goed aangetast. “Ik moet er rekening mee houden dat ik moeilijk om daar afstand van te doen. Dat zag ik bij ging, hebben we de knoop doorgehakt”, zegt Iet. “Of dat moeilijk was? in een rolstoel terechtkom. Op dit moment is dat mijn moeder en hier hoor ik er ook veel over. Nee, gek genoeg helemaal niet.” nog niet aan de orde. Alhoewel onze verhuizing nog Gelukkig hechten wij niet zo aan spullen.” geen noodzaak was, is het fijn dat we hier nu al Bert: “Wij hebben misschien ook wel makkelijk wonen”, meent hij. praten. Behalve deze woning hebben wij nog een tweede thuis.” Zodra het weer het toestaat vertrekt Meteen bij de eerste bezichtiging van deze woning het echtpaar naar hun chalet op de camping in wist Bert al dat dit huis het moest worden. “Het het Brabantse Mierlo. “We komen daar al 34 jaar. iede voelde direct goed.” Ook Iet is erg te spreken over Tot voor kort verbleven we daar vanaf het voorjaar re het huis en de omgeving. “Het is gewoon heerlijk, tot het einde van de zomer. Nu, met mijn ziekte, . we hebben alles bij de hand: het winkelcentrum om moet ik om de week terug naar het ziekenhuis voor n e de hoek, een station voor de deur en zonodig controle of chemopillen.” n verzorging in het complex. Bovendien wonen onze e zoon en dochter met hun kinderen ook in Purmer­ Volgens Bert is de camping hun tuin. “Daarom end. Ik heb nu lekker iedereen weer om me heen.” vinden we het ook niet erg dat we hier alleen een e Volgens Iet is over een aantal dingen in de woning balkon hebben.” Iet lacht en vervolgt: “Eigenlijk l niet goed nagedacht. “Ik noem het maar ‘mannen­ hebben wij hier aan de voor- en zijkant een dak­-

h e logica’. Neem nou de muur tussen de keuken en de terras. We mogen het vast niet als zodanig

tweede slaapkamer. Midden op die muur hangen gebruiken, maar ik kom er wel om bijvoorbeeld

k allemaal apparaten. Nu kun je er geen kast meer de ramen te lappen.”

tegenaan zetten.” Bert onderbreekt: “Waar hadden e

k ze die apparatuur dan moeten laten? We hebben er Veel contact met de medebewoners hebben we

toch geen last van.” niet”, zegt Iet. “Wij zijn natuurlijk vaak naar Mierlo,

e waardoor we weinig gelegenheid hebben om hier m

De tweede slaapkamer wordt in huize De Wit echte contacten op te doen. Maar ik ben ervan

r gebruikt als computerkamer. Ook staat er een overtuigd dat als we straks wat meer hier zijn,

m logeerbed. “Ik vind het belangrijk om een slaapplek we ook meer contact hebben met de andere

w

o voor de kleinkinderen te hebben.” De deur naar de bewoners. We voelen ons hier erg thuis.”

e r e woonkamer wordt nooit gebruikt. “Aan deze kant staat het bed ervoor en aan de andere kant staat een kast. Het valt me niet eens meer op dat daar eigenlijk een deur zit”, zegt Iet.

Zolang het mogelijk is willen Bert en Iet hier blijven wonen. “Ik kan me voorstellen dat het te groot wordt als je alleen komt te staan”, zegt Iet. “Ik heb dat bij mijn moeder ook gezien. Zij is al ver in de tachtig en woont inmiddels in een bejaardentehuis. Op die leeftijd heb je echt niet veel ruimte nodig. Het grootste probleem met verhuizen op latere

Bert en Iet de Wit Weidevenne / Purmerend p 50 / 51 >

De plattegrond van de woning. Het ‘dakterras’. De woonkamer vanuit de keuken gezien. Weidevenne / Purmerend p 52 / 53

> Tonnie heeft enkele jaren geleden een herseninfarct ergens laten, net als het gereedschap. Ik was altijd gehad en sindsdien loopt en praat ze moeilijk. aan het klussen en heb veel gereedschap. Hier kan “We gingen iedere dag wandelen, zij in de rolstoel ik het echter nergens kwijt.” Charles is even stil en en ik erachter. Nu dat niet meer gaat, komt ze vervolgt dan: “Wat moet ik er eigenlijk ook mee. helemaal niet meer buiten en ja, dat doet me pijn. Ik kan het toch niet meer gebruiken.” Maar, genoeg geklaagd. We zijn er nog en we wonen hier. Ik ben echt ontzettend blij dat we hier Charles krijgt twaalf uur per dag zuurstof. in dit ‘toverhuis’ terechtkonden.” “We slapen niet meer naast elkaar, dat kan niet met dat zuurstofapparaat. De bedden staan nu zo Toverhuis? “Ja,” lacht Charles, “er gebeuren dat ik straks met de rolstoel van mijn bed naar de allemaal rare dingen. Als je op een bepaalde knop badkamer kan. Alles is nu binnen handbereik. Ik Charles en Tonnie Voigt, beide 67, wonen sinds september 2009 in deze woning drukt gaat het licht aan, maar tegelijkertijd doet de vind het wel lekker hier. Ik hou er niet van om in gebouw twee van het woonzorgcomplex. “Of we er gelukkig mee zijn? Ach, kookplaat het dan niet meer.” Hij kan er wel om afhankelijk te zijn van anderen. Ik ben erg blij dat wat zal ik zeggen. We hadden geen keus. Ik ben ziek, ik heb de progressieve lachen. Tonnie vindt het minder grappig. Zij moest we zo snel aan de beurt waren voor deze woning. spierziekte ALS waardoor al mijn spieren het gaan begeven. De dokter had mij vooral erg wennen aan de keuken met allerhande We maken nog geen gebruik van de zorgvoorzie­ nog drie maanden gegeven, dus het is überhaupt al winst dat ik er nog ben.” moderne apparaten. “En hij is zo klein”, meent ze. ningen. Wel zijn we aangesloten op het alarm. We willen zolang mogelijk alles zelf blijven doen.” Charles kijkt liefdevol naar zijn vrouw en zegt: “Weet je wat ik nog het ergste Charles en Tonnie hebben altijd in grote huizen vind? Dat ik niet meer voor haar kan zorgen.” gewoond. Zo woonden ze ruim achttien jaar in de De voormalig zweminstructeur heeft zelf altijd veel dienstwoning van het Jan Van Galenzwembad in aan sport gedaan. “Ik heb op vrij hoog niveau Amsterdam. Charles was daar zweminstructeur. geworsteld. Zo’n twee jaar geleden merkte ik “Op mijn 58ste ben ik met prepensioen gegaan en ineens dat ik niet meer alles kon. Ik kreeg steeds zijn we verhuisd naar een grote eengezinswoning in meer moeite met een schroefje in de muur draaien. blij met Zaandam en ja, als je dan hier op tachtig vierkante Dat is vast het begin geweest van deze ziekte.” meter terechtkomt, is dat wel even wennen.” Samen met Tonnie heeft hij twee dochters. De woonkamer vinden ze groot genoeg en met de “Zij doen erg veel voor ons, zoals boodschappen kleine keuken valt ook best te leven. Wat ze vooral en allerhande klusjes in huis. Zelf ga ik op een missen is een bergruimte. “We hebben hier twee goede dag met mijn rollator ook nog wel eens naar slaapkamers, maar geen berging. Van de kleinste buiten, naar het winkelcentrum. Wel moet ik dan slaapkamer die in verbinding staat met de woon­- een keer of vier, vijf stoppen, maar het lukt me nog kamer hebben we een rommelkamer gemaakt. We wel. Tonnie komt helemaal niet meer buiten. wilden er een logeerbed neerzetten voor de klein- Ze durft niet op een scootmobiel te rijden.” kinderen, we hebben er vier, maar daar is geen Tonnie knikt instemmend en zegt dan: “Ik ben bang ruimte voor. Mijn schoonzoon maakt daar nu een in het verkeer.” stelling voor de strijkplank en stofzuiger en dergelijke. Het wordt een soort bergkast. Ook de kussens van de stoelen op het balkon moeten we tover huis

Charles en Tonnie Voigt Weidevenne / Purmerend p 54 / 55 >

De plattegrond van de woning. Uitzicht vanuit de woonkamer. Het balkon. Weidevenne / Purmerend p 56 / 57

> Toch is Anneke erg blij dat ze de stap hebben gezet. Zelf slaapt het stel in de slaapkamer aan de “Ik vind het heerlijk dat ik mijn kinderen nu weer voorkant. “Deze kamer grenst aan de badkamer en vaker zie.” Vanuit de woonkamer vult Cees aan: “En dat is voor mij wel zo makkelijk als ik ‘s nachts naar dat we onze kleinkinderen zien opgroeien, dat vind ik het toilet moet. Bovendien zit daar ook het alarm”, ook wel heel wat waard.” Ze hebben inmiddels twaalf zegt Cees, die het wel een nadeel vindt dat deze kleinkinderen en een achterkleinkind. Hun huis in kamer aan de straatkant ligt. “Daar hebben ze niet zo Moergestel staat nog te koop. “We hebben nu al een goed over nagedacht. Als we het raam open hebben, jaar dubbele lasten. Ook staan al onze meubels nog geeft dat veel herrie en stank.” daar. Alles wat hier staat, hebben we nieuw gekocht.” Cees en Anneke Buiter hebben de Brabantse bossen verruild voor Cees heeft een alarmknop voor als zijn vrouw even Weidevenne. “Nee, niet omdat we genoeg hadden van de mooie natuur Oorspronkelijk komen Anneke en Cees allebei uit het weg is. “En in mijn borstzak heb ik een fluitje, daarop en de Brabantse gezelligheid”, zegt Anneke. “Hier is het ook mooi hoor, Noorden, uit de provincie Groningen. “Heel apart, fluit ik als ik haar nodig heb”, grapt hij. “Ze roept dan: maar eerlijk gezegd hadden we weinig keus. Toen mijn man ziek werd, maar noorderlingen en zuiderlingen kunnen het heel ‘Ik kom er zo aan hoor, even geduld” Hoewel het hij heeft longfibrose, werd duidelijk dat we moesten verhuizen. Ik kan goed met elkaar vinden.” Volgens Anneke komt dat merendeel van Cees en Annekes bezittingen nog in doordat ze allebei een dialect spreken.” hun huis in Moergestel staat, hebben ze persoonlijke niet autorijden en al onze zes kinderen wonen hier in de omgeving van Sinds juni 2009 wonen Cees en Anneke in deze spullen met vooral emotionele waarde al een plekje Purmerend. Voor hen was het niet te doen om telkens op en neer te vierkamerwoning. “Onze dochter werkt in Purmerend in deze woning gegeven. Zo hangt het huis vol met rijden. Het was wel even slikken hoor, om onze mooie eengezinswoning in de zorg. Via haar zijn we hier terechtgekomen. Mijn familiefoto’s. In de hal meteen naast de voordeur te verlaten.” man zit vanwege zijn longziekte aan het zuurstof. prijkt een foto van de ouders van Cees. “Mijn vader Iedere ochtend wordt hij gewassen en verzorgd door Folkert is geboren in 1901 en mijn moeder Anje in iemand van het zorgcentrum. ‘s Avonds kan ik mijn 1903. Deze foto is gemaakt op het erf van hun man nog zelf verzorgen. Maar, mocht het straks nodig boerderij in Groningen. Daar ben ik opgegroeid.” zijn, dan kunnen we hier snel zorg regelen.” De hele woning is rolstoeltoegankelijk. Cees: “Gelukkig zit ik Volgens Anneke zouden vrouwen meer betrokken binnenshuis nog niet in de rolstoel, ik kan met de moeten worden bij de bouw van huizen. Zij wonen rollator overal komen.” immers in een huis. “Deze keuken bijvoorbeeld is alle duidelijk door mannen bedacht. De koelkast is erg De woning heeft drie grote slaapkamers, twee zijn in klein en er zit een minivriesvak in. Ook hadden ze ons gebruik als logeerkamer. “Ik gebruik de kleinste een plattegrond van de stopcontacten moeten geven. kinderen en logeerkamer eigenlijk als rookkamer. Ik steek er af en We hadden geen idee waar ze zaten. Ik dacht zelfs kinderen kinderen kinderen toe een sigaretje op en ga dan even op het balkon even dat we geen stroom hadden. Je moet een staan”, zegt Anneke. Verder staat in deze slaapkamer speciaal knopje indrukken, het lijkt op een hotelscha- een stapelbed en dozen met boeken die nog kelaar. Als je het huis verlaat gaat alles vanzelf uit.” uitgepakt moeten worden. kleinkinderen Anneke wil nog wel even kwijt dat ze het prachtige kleinkinderen kleinkinderen De meeste mensen van hun leeftijd zouden deze woningen vindt. “En dat je zorg kunt krijgen en toch kleinkinderen kleinkinderen kleinkinderen woning van ruim 125 vierkante meter te groot vinden. zelfstandig woont is natuurlijk fantastisch.” Wat ze Anneke: “Wij wilden juist deze woning. We hebben ook erg leuk vindt, is het contact met jonge mensen. kleinkinderen kleinkinderen kleinkinderen kleinkinderen een grote familie. Behalve onze kinderen en kleinkin- “Hieronder zit een consultatiebureau. Ik vind het erg deren komen ook mijn zussen wel eens slapen. leuk om dat jonge spul hier te zien rondhuppelen.” Zij wonen in Groningen en hebben hier allebei een in de buurt eigen kamer. Dat is erg prettig voor ze, want mijn oudste zus snurkt nogal.” Cees Buiter is 14 juli 2010 overleden > Cees en Anneke Buiter Weidevenne / Purmerend p 58 / 59

De plattegrond van de woning.

De keuken vanuit de woonkamer gezien.

De gang in de woning. Weidevenne / Purmerend p 60 / 61

> H (80) en Riek (73) zijn uit voorzorg hier naartoe woningen, en er belt iemand aan. Tegen de tijd dat gegaan. “Eerlijk is eerlijk”, zegt H, “We worden je met rollator bij de voordeur bent, is die persoon natuurlijk wel een dagje ouder. Er kan zo maar een al lang weer verdwenen.” Riek vindt de gang vooral moment komen dat we niet meer alles zelf kunnen jammer van de ruimte. “Het is een onding, je kunt en misschien wel medische zorg nodig hebben. er niets mee.” Hier is dat binnen handbereik.” In de woonkamer tegen het muurtje tussen de Vijftien jaar wonen ze nu in Purmerend. “Mijn man keuken en hobbykamer hebben ze een schouw heeft altijd in de Zaanstreek gewerkt, in de gezet. “Ik had eigenlijk de antieke kast daar telefonie.” Ze zijn beide geboren en opgegroeid in gepland, maar midden op de muur hangen drie H en Riek Schooten waren in 2009 de eerste bewoners in lamel 1 van de Amsterdam. Nadat H op 58-jarige leeftijd is gestopt apparaten: alarm, voordeurbel en verwarming. De woonzorgcombinatie. “In het begin hebben we wel een beetje spijt gehad dat met werken hebben ze enkele jaren in de Achter- hele muur is daardoor weg, je kunt er alleen maar we hiernaartoe zijn verhuisd en eerlijk gezegd nu nog wel eens. Niet om de hoek gewoond. Daarna volgde nog een korte iets laags tegenaan zetten. De antieke kast staat nu woning hoor, maar om de omgeving. Het is hier vuilig, vies en druk en er is periode Veenendaal. “We zijn verschrikkelijk aan noodgedwongen tegen de lange wand, de enige het verhuizen geweest”, zegt Riek en vervolgt: muur in de woning. De televisie staat ernaast. totaal geen groen. Een beetje kommer en kwel eigenlijk. Het huis is prachtig, “door onze zoon zijn we weer in Purmerend terecht Eigenlijk zit de aansluiting in de andere hoek, maar maar het staat verkeerd.” gekomen. Hij woont in Hoofddorp en heeft twee daar kun je geen plat tv scherm neerzetten, daar is kinderen. “Nu we hier wonen zien we onze echt niet over nagedacht”, meent Riek en realiseert kleinkinderen ook weer eens; dat is fijn.” zich dan: “We zijn wel erg aan het klagen he? Dat is Een prachtig huis, niet de bedoeling hoor. We wonen hier echt fijn De deur van de slaapkamer naar de woonkamer hoor. Het is een warm zonnig huis.” staat in huize Schooten altijd open. Riek: Wij hebben deze tweede slaapkamer ingericht als Het leuke contact met de medebewoners draagt hobbykamer. Wij zitten hier allebei vaak wat te zeker bij aan het woongenot. “Onlangs hebben we knutselen, ik borduur veel en H repareert graag de hal beneden gezellig gemaakt. We hebben geld computers. Bovendien vind ik het erg gezellig als ik ingezameld en er een bankje en planten neergezet in de keuken bezig ben en H wat in die kamer en schilderijtjes opgehangen. Het ziet er meteen rommelt. Op deze manier is het een verlengde van een stuk vriendelijker uit. Van Anneke Buiter die onze woonkamer.” ook in dit gebouw woont, kreeg ik een kaartje als bedankje, zo lief”, zegt Riek. “Ook ben ik hier Toch mist H nog een echte knutselruimte. “In de beneden op een creatief clubje gegaan. Wat we hobbykamer werk ik met computers.” Hij heeft dat daar doen? Bloemschikken, borduren, kaarten opgelost door in de berging een werkbank te maken, allemaal leuke dingen.” plaatsen. Hier is hij geregeld met gereedschap in de weer en maakt hij alles wat kapot is. De kleinste Riek en H hebben bewust voor deze driekamerwo- ruimte wordt multifunctioneel gebruikt. Behalve de ning gekozen. “Wat moeten we met drie grote werkbank staat er ook een wasmachine en een slaapkamers? Aan twee hebben we meer dan ijskast. genoeg. We komen uit een appartement van 80 vierkante meter en deze woning is 95 vierkante “Weet je wat ik in deze appartementen nu zo apart meter. Je moet het ook allemaal schoonhouden...” vind?”, zegt H. “Die rare lange gang. Stel je hebt een rollator, niet geheel ondenkbaar in deze

H en Riek Schooten Weidevenne / Purmerend p 62 / 63 >

De plattegrond van de woning. Het uitzicht vanuit de woning. De gang in de woning. Weidevenne / Purmerend p 64 / 65

Gerrit (73) en Johanna (73) Rietveld > Kijk naar de vorige bewoner van dit huis. Dat was zegt Johanna Rietveld en vervolgt: “Het idee van hebben eind 2008 de stap gezet om te een tachtigjarige man met hartproblemen. Hij heeft iets gelijkvloers speelde al langer. In onze oude verhuizen naar Weidevenne. “Je kunt wel hier nog geen jaar gewoond, toen is hij overleden. buurt gingen veel mensen van onze leeftijd weg of wachten, wachten en wachten, maar dan Dat is wat mij betreft een voorbeeld van te laat dood. Veel jongen mensen kwamen ervoor in de deze stap gezet hebben. Wij hopen op tijd te zijn en plaats. Wij vonden het niet zo erg om weg te gaan.” ben je een keer te laat. We komen uit een nu nog vele jaren hier te kunnen leven.” Gerrit denkt dat het voor de kinderen een hele zorg eengezins­woning met tuin. Deze woning is minder is nu hij samen met zijn vrouw hier zit. “Je gelijkvloers en heeft allerhande Gerrit moest wel erg wennen aan de ruimte, of kunt niet verwachten dat een kind voor zijn ouders zorgmogelijkheden voor als je het nodig eigenlijk het gebrek eraan. “Ik heb nogal wat gaat zorgen. De sociale controle is hier wat groter hebt. Stel, er gebeurt iets en een van ons spullen: een hometrainer, een keyboard, een dan in een straat.” accordeon en een computer. Vanwege de extra Met de medebewoners hebben ze veel en goed belandt in een rolstoel. Als je dan nog berging beneden hebben we voor lamel drie contact. “In gebouw één worden allerlei activitei- moet verhuizen, ben je te laat”, meent gekozen. Ik heb daar planken gemaakt en kan er ten georganiseerd, waar we geregeld met een Gerrit Rietveld. nu veel van mijn spullen kwijt.” groepje bewoners uit gebouw drie naartoe gaan”, zegt Johanna, die vindt dat er veel meer woonzorg- Gerrit en Johanna wonen inmiddels al 35 jaar in complexen zouden moeten komen. Gerrit: “En dan Purmerend. “We hebben mooi Purmerend nog te bedenken dat ik in eerste instantie niets met de meegemaakt. Het was echt een dorp. De mentali- buren te maken wilde hebben. Allemaal bejaarden, teit van toen is er helaas niet meer. Mijn vrouw en daar hoorde ik toch echt niet bij...” Nu zegt hij nog ik zijn beide geboren en getogen in Amsterdam. nooit zo gezellig te hebben gewoond. “Iedereen is Ik kom uit de Staatsliedenbuurt en Johanna uit aardig en behulpzaam, het lijkt wel een grote Noord. We hebben elkaar in Amsterdam op dansen familie.” leren kennen, zoals de meesten in onze tijd. Op een De tweede slaapkamer is in huize Rietveld in zolderkamer zonder wc en zonder douche in de gebruik als hobbykamer voor Gerrit. “Hier staan Haarlemmerbuurt zijn wij samen begonnen. veel van mijn spullen. Ik zonder me hier graag af Dat herinner ik me nog goed hoor.” Daarvandaan is om muziek te maken. Dit is echt mijn lievelings- het stel destijds naar oud-West verhuisd, naar de plek.” Voor een logeerbed is geen plek meer. “In Jan Pieter Heijestraat. “Onze zoon en dochter zijn ons vorige huis sliep onze kleinzoon op zolder. daar geboren.” Nu hij elf is, wordt slapen bij oma en opa sowieso minder. Als hij dat nog wel een keer wil, dan leggen In 1985 verhuisde het gezin naar Purmerend. we toch gewoon een luchtbed in de woonkamer.” “Wij wilden graag weg uit Amsterdam. Behalve dat Gerrit heeft tot zijn 65ste gewerkt bij een energie- weg de driekamerwoning te klein werd, ging ook het bedrijf. “Ik wilde zo lang mogelijk doorgaan om woongenot erg achteruit. Het was een bende in die mijn pensioen zo hoog mogelijk te krijgen. Het jaren in Amsterdam. We hebben ook nog gekeken wonen hier is wel iets duurder dan we gewend zijn, in de Bijlmer; wat ben ik blij dat we dat niet hebben maar ik vind het geen probleem om er wat voor te gedaan.” Vanwege de kinderen en kleinkinderen moeten laten. We gaan nu gewoon wat minder met wilden ze graag in Purmerend blijven wonen. “Hoe vakantie en met kerst vier dagen naar Van der Valk we hier terecht zijn gekomen? Op een gegeven met de hele familie zit er ook niet meer in.” moment waren wij wat aan het wandelen en zagen Jammer? “Ach, nee hoor. Ik ben blij dat we hier we een aanplakbiljet van de zorgcirkel over kunnen wonen. Bovendien hebben we nu iedere uit Amsterdam beschermd wonen, zoals ze dat zo mooi noemen”, dag vakantie...”

Gerrit en Johanna Rietveld Weidevenne / Purmerend p 66 / 67 >

De plattegrond van de woning. Het uitzicht vanuit de woning. De gang in de woning. Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark p 68 / 69

Amsterdam

‘t IJ

Staatsliedenbuurt

Dam

Vondelpark

Staatslieden- buurt Amsterdam Westerpark Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark p 70 / 71

Het gebruik van ruimten is de afgelopen honderden jaren steeds veranderd en zal ook in de toekomst blijven veranderen. Een goed voorbeeld hiervan zijn de grachtenpanden. Hun functie is door de ­eeuwen heen geregeld gewijzigd. Er is vroeger iets neergezet wat een enorme verandering heeft ondergaan en het werkt nog steeds. Volgens Rene Grotendorst, bestuursvoorzitter van Rochdale, is het wel duidelijk dat woningen bij voorkeur een flexibele gebruiksfre­ quentie moeten hebben, oftewel dat de plattegrond tijdsbestendig is. “We moeten er echter wel voor waken niet met iedere trend te willen meedoen. Zo was nog niet zo lang geleden de open keuken een trend. In de Staats- Inmiddels weten we dat Turkse en Marokkaanse huurders juist een liedenbuurt gesloten keuken willen. Hetzelfde geldt voor de oppervlakte van de groeit het ­aantal woonkamer ten opzichte van het aantal slaapkamers. Wij als Neder­ éénpersoons­ landers gaan voor een grote woonkamer terwijl allochtonen vaak huishoudens liever meerdere slaapkamers hebben. Als corporatie moeten wij niet nog steeds. alleen kijken naar de huurder van nu maar ook naar die van straks.”

Kritiek op woningplattegronden is van alle tijden. Misten de bewoners begin twintigste eeuw vooral een kamer om zich terug te trekken, nu wordt de indeling van een gemiddelde woning in de Staatsliedenbuurt vooral te hokkerig gevonden. Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark p 72 / 73

tot dat moment vooral de architect van de eenvoudige en sobere arbeiderswoning. Volgens sociaal-geograaf Ton Heijdra was Van der Pek echter meer dan dat. Hij was een duidelijke voorloper van de Amsterdamse School. “De gevels zijn nog geen echte kunstwerken, maar je ziet al wel aandacht voor architectuur. Zo kenmerken zijn woningen zich door een rij gele steentjes in de gevel. Ook heeft de architect de gevel verlevendigd met uitbouwen boven de verdiepingen, die doorlopen boven de daklijsten.” Dit was voor die tijd zeer opmerke­ lijk. Puur uiterlijke zaken speelden immers nauwelijks een rol bij de beoordeling van arbeiderswoningen. Die moesten degelijk en stoer zijn.

De indeling van de woningen werd belangrijker gevonden. Zo is in verschillende architectuurbladen de plattegrond van het eerste woningwetblok uitgebreid beschreven. Een goede arbeiderswoning had in ieder geval een ruim voorvertrek van 3,70 meter bij 4,50 meter, twee kleine slaapkamers, een smal keukentje en een woonkamer met daaraan vast een slaapnis. Dit om meer slaapplekken te creëren en om mogelijk te maken dat vader en moeder, de jongens en de meisjes De Gruyter: afzonderlijk konden slapen. van grootgrutter Kritiek op deze nieuwe arbeiderswoningen was er ook al meteen. tot hippe Zo zouden ze te klein zijn en was er geen vrije kamer waar gezins­ Geschiedenis buurtkroeg. leden zich in alle rust konden terugtrekken en waar de huisvrouw De Staatsliedenbuurt, aan het einde van de negentiende eeuw haar trots op kon uitleven. Architecten kwamen al snel met de ontstaan, is een eigenzinnige wijk met een rijke geschiedenis. suggestie van de woonkeuken. Hoe die dan ingepast moest worden, In 1876 keurde de gemeenteraad van Amsterdam het plan ‘Kalff’ goed werd echter nog in het midden gelaten. Hieruit valt op te maken dat er en vanaf dat moment ontstond de mogelijkheid om buiten de oude ook ruim honderd jaar geleden al vraag was naar flexibele plattegron­ stadswallen te bouwen. Jarenlang stond de buurt bekend als de den. Koperen Knopenbuurt, omdat er veel ambtenaren woonden. ­Vanaf 1909 verrezen in deze wijk de eerste woningwetwoningen. Verhuizen Deze woningen moesten aan bepaalde eisen voldoen, zoals voldoende Rond 1930 verhuisden veel Staatsliedenbuurtbewoners naar de lichtinval, goede ventilatie en de aanwezigheid van stromend water nieuwe woonwijk De Baarsjes. Deze woningen waren groter en en een toilet. Sommige waren zelfs ‘luxer’ en hadden de alkoven en bovendien zorgde de woningbouwvereniging bij verhuizing voor bedsteden vervangen door aparte slaapkamers. Een verademing voor nieuw behang en vloerbedekking. Het was in die tijd dan ook gebrui­ de arbeiders die tot die tijd onder erbarmelijke omstandigheden kelijk om vaak te verhuizen. Zo herinnert een bewoner zich nog goed hadden geleefd. dat zijn grootouders in de jaren dertig verhuisden van de Van Beunin­ genstraat naar De Baarsjes omdat ze toe waren aan een nieuw De eerste woningwetwoningen vallen niet binnen een bepaalde behangetje. stroming; het is een soort overgangsbouw van de negentiende-eeuwse bouw naar de Amsterdamse School. Het eerste woningwetcomplex In de leeggekomen woningen kwamen vooral fabrieksarbeiders van Amsterdam in de Van Beuningenstraat, ontworpen door architect wonen. Na de Tweede Wereldoorlog raakte de buurt steeds meer in Jan Ernst van der Pek, is hier een goed voorbeeld van. Van der Pek was verval en in de jaren zestig van de vorige eeuw verhuisden velen naar Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark p 74 / 75 grotere woningen in de uitbreidingswijken Peter Godijn, senior projectmanager bij projectontwikkelaar Delta Geuzenveld en Slotervaart, waar rond 1955 Forte, kreeg in 1998 een renovatieopdracht mee. Deze luidde: wonin­ de eerste woningen werden gebouwd. gen opknappen, zonodig samenvoegen en dan verkopen of verhuren. Andere bewoners vertrokken naar Purme­ “Op deze manier moest de woningvoorraad divers gemaakt worden”, rend en later naar Almere. In de jaren zegt hij. zeventig en tachtig waren er tijdens de stadsvernieuwingsoperatie plannen om Volgens Evert Bartlema, vestigingsdirecteur van Rochdale, is deze een groot deel van de Staatsliedenbuurt te missie van de woningbouwvereniging geslaagd en biedt de wijk slopen en opnieuw op te bouwen. Deze plaats aan een zeer diverse groep mensen. “Ik vind de Staatslieden­ plannen stuitten echter op heftig verzet bij buurt een van de leukste, meest prettige gemengde wijken van de bewoners. De woningnood was hoog en Amsterdam”, zo schrijft hij in het voorwoord van het boek ‘Van leegstaande woningen werden gekraakt. woning tot Wonen’. Er brak een roerige tijd aan met veel rellen en politie. Na een lange strijd door de De wijk heeft de afgelopen jaren een behoorlijke transformatie krakers is de grootscheepse sloop voor­ doorgemaakt. Was het in de jaren tachtig een no go area, nu is het een komen en kon met het herstel van de buurt van de meest gewilde buurten van Amsterdam. Vooral studenten en worden begonnen. starters op de arbeidsmarkt willen graag in deze buurt wonen. De vernieuwing stond al vanaf begin jaren Van Volgens Han Michel, adviseur woningbouw/stedenbouw, wonen er negentig op de agenda, maar ging pas in no go area vooral veel stadsbelievers. “Vroeger was dit de wijk voor al die mensen 1997 formeel van start. Bestuurders tot die tijdens de industriële revolutie van het platteland naar de stad concludeerden dat de woningen te klein gewilde kwamen. Toen had je in deze woningen allemaal kleine kamertjes, waren en slecht onderhouden. Dit trok woonwijk voor- en achterkamer en in de hal alkoven. Nu wonen er vooral vooral huishoudens met lage inkomens en alleenstaanden of anderhalfpersoonshuishoudens. Voor de bewoners alleenstaanden aan. Een gedifferentieerd van nu hoeven alleen maar de muren van toen eruit. Als je je een woningaanbod werd ingezet om nieuwe ochtend kwaad maakt is het in één klap een loft.” huishoudens met een modaal inkomen binnen te halen en ook vast te houden in de Volgens de woningbouwadviseur hebben veel mensen die er nu wijk. Gevarieerde wijken zijn immers wonen op dit moment weinig geld maar wel veel perspectief. Ze zijn duurzame wijken. Ze helpen ruimtelijke immers veelal hoog opgeleid. “Voor deze groep is klein niet zielig. concentratie van maatschappelijke Ze kiezen voor de sfeer in de wijk, voor het stedelijk wonen”, zegt hij achterstanden tegen te gaan. Door een en voegt eraan toe: “Sommige wijken in de stad zullen steeds meer gevarieerd woningaanbod verwacht voor de moderne stadsbewoner zijn. Wat mij betreft moeten corpora­ Rochdale de binding met de buurt te ties ernaartoe dat er veel specifieker voor kleine huishoudens platte­ versterken, omdat er in iedere levensfase gronden gemaakt worden.” een geschikte woning in de buurt is. Juist bij stadsvernieuwing van wijken die nu De woning van Martijn Han aan de Van der Hoopstraat is hier een nog een dominant aanbod kennen van goed voorbeeld van. “Ik woon hier alleen en heb ervoor gekozen zo sociale-huurwoningen streeft de corporatie min mogelijk muren in mijn huis te hebben. Ook heb ik geen hal, bij naar variatie. mij stap je meteen binnen in de woonkamer.” Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark p 76 / 77

Huurder David Snippe, die in september (2010) met zijn gezin verhuist naar de Bentinckstraat, is erg blij met de mogelijkheid die hij van Rochdale heeft gekregen om mee te denken over de indeling van zijn nieuwe woning. “Ik had zelf heel duidelijk voor ogen welke verande­ ringen ik in de plattegrond wilde aanbrengen. Toch kan ik mij voorstellen dat het voor veel mensen prettig is als een architect uitleg geeft bij de plattegronden en laat zien welke mogelijkheden er allemaal zijn.”

Volgens de bestuursvoorzitter van Rochdale moet de corporatie echter weer terug naar de roots. Dus niet de consument als medeparticipant? “Op kleine schaal kan dat best. In het verleden moest de bewoner maar afwachten welke producten er door de corporatie geleverd werden. Die tijd ligt steeds verder achter ons. Om onze huurders te binden aan hun woning, en daarmee aan hun wijk, is het van belang dat zij daarop invloed kunnen uitoefenen. Maar ik vind dat we vooral voor ogen moeten houden voor wie we bouwen. En dat is niet alleen voor de toevallige klant van nu. We moeten echt iets verder kijken...” “We moeten voor ogen houden voor wie we Ook Willem van der Steen, senior projectmanager bij Deltaforte, bouwen.” de projectontwikkelaar van Rochdale, vindt dat er meer vanuit de bewoner gedacht moet worden. “Luister naar de bewoner en geef ze vrijheid om de woning naar eigen smaak in te delen. Ik vind zelfs dat we nog een stapje verder zouden moeten gaan en de bewoner laten zien wat er allemaal mogelijk is met de woning. Een architect zou al in een vroeg stadium van het ontwikkelproces met toekomstige bewoners om de tafel moeten.” Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark p 78 / 79

Robert > Hij heeft hier niet altijd alleen gewoond. “Het Robert en Martijn komen geregeld bij elkaar over Eendebak (25) eerste jaar woonde ik hier samen, maar die relatie de vloer. “Ik speel gitaar en Martijn piano. Met wat woont sinds twee jaar in de is helaas verbroken.” Robert lacht: “Nee, niet vrienden vormen we een bandje.” In de woonkamer vanwege de beperkte ruimte. Zij is danseres en heeft Robert plek ingeruimd voor zijn drie gitaren. Van der Hoopstraat. “Een super­ wilde graag haar vleugels uitslaan. Nu woont ze in “Ze zijn erg belangrijk voor me. Die rode daar was plek”, meent hij. “Hiervoor woonde ik Londen. Ik wil juist graag in Amsterdam blijven.” mijn eerste gitaar. Ik heb hem toen ik zestien was in de Transvaalbuurt, het getto van Oost. Toch geeft hij wel toe dat deze woning bij uitstek van mijn moeder gekregen. Er zaten slechts drie Ik ben dan ook erg blij dat ik deze woning geschikt is voor één persoon. snaren op. Gitaarspelen kon ik toen nog niet. hier in de Staatsliedenbuurt kreeg aange­ Enkele jaren later zag ik in de Melkweg een meisje In de Staatsliedenbuurt staan veel woningen van op wie ik graag indruk wilde maken. boden. Ik vind een prettige wijk belangrij­ deze oppervlakte. Aan de oorspronkelijke platte- ker dan de oppervlakte van mijn huis. gronden is goed te zien dat ze allemaal eenzelfde Zij vroeg mij of ik gitaar kon spelen. Ik blufte dat ik Bovendien is vijftig vierkante soort indeling hadden. Een voor- en achterkamer ‘Hotel California’ kon spelen. ‘Oké’, zei ze, ‘dan meter voor mij alleen hele­ met daartussenin een hal met alkoven. De keuken spreken wij over drie weken af en dan speel jij maal prima.” en wc waren apart. Tijdens de verscheidene ‘Hotel California’ voor mij.’ Ik ben toen als een gek renovatieprojecten zijn de alkoven verdwenen en op zoek gegaan naar een leraar die mij in korte tijd werd van de voor- of achterkamer een slaapkamer gitaar kon leren spelen. Dat is me gelukt, en weet gemaakt. Ook kregen de woningen een douche. je wat het leuke was, dat meisje, Julie, werd mijn vriendin. We zijn een halfjaar samen geweest. In Roberts woning is tijdens de laatste renovatie, ruim die periode met haar is mijn liefde voor muziek en twee jaar geleden, opgedeeld in kleine kamertjes. gitaarspelen ontstaan.” Vanuit de kleine hal waar je binnenkomt, kun je rechts naar de slaapkamer met daaraan grenzend Robert heeft bijna zijn hele leven in Amsterdam mijn een kleine studeerkamer. Links vanuit de hal kom je gewoond. “Ik ben opgegroeid bij mijn echte ouders ècht in de woonkamer met open keuken. “Dan heb ik in Amsterdam-Zuid. Later, in mijn studententijd, ook nog een washokje en een badkamer en zelfs heb ik een tijd bij, wat ik mijn pleegouders noem, een apart toilet. Het is erg hokkerig. Van mij gewoond. Mijn echte vader is spoorloos. Gelukkig hadden er wel wat muren uit gemogen.” is mijn pleegvader een goed voorbeeld voor me geweest. Hij heeft me er samen met zijn vrouw echt Volgens Robert is de woning niet anders te doorheen gesleept. Ik ben op een gegeven moment gebruiken dan dat hij nu doet. “Ik kan niet ergens mijn ouderlijk huis ontvlucht en bij hen gaan anders gaan slapen, in de studeerkamer bijvoor- wonen. Mijn pleegvader is psychotherapeut en ik beeld past echt geen bed.” De woonkamer zat bij zijn zoon in de klas op het gymnasium.” verhuizen naar de voorkant en dan slapen en studeren in wat nu de woonkamer is, vindt hij geen Robert komt nog altijd bij zijn pleegouders thuis. optie. “Dan moet ik aan de voorkant alsnog een “Eerlijk gezegd kwam ik er nog vaker toen ik in Oost muur uitbreken om daar één ruimte te krijgen. woonde. Ik heb me daar nooit echt thuis gevoeld. Ach, dat is zoveel gedoe. Ik vind het wel prima zo.” Toen ik de sleutel van deze woning kreeg was ik zo Dat er wel degelijk meerdere mogelijkheden zijn blij dat ik alleen wat muren heb geverfd. Ik wilde er voor de indeling van deze woningen, blijkt wel uit meteen in. Dit is echt mijn plekje...” de woning van bovenbuurman Martijn Han. “Zijn plekje huis is echt chillen. Daar is alles open en daardoor is het een soort van loft geworden.” Robert Eendebak Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark >

De plattegrond van de woning. Het balkon. Tuin van de onderburen vanaf het balkon gezien. Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark p 82 / 83

> Eind 2009 was het huizenblok waar de familie Post- naar de hal is sowieso onzin. Daar wordt het alleen huma woonde aan de beurt voor een grote maar hokkerig van”, meent Willy. renovatie. “Dit zou zo’n tien maanden duren en in de tussentijd konden wij in een wisselwoning Jan: “Wij hebben behoorlijk wat veranderd aan de mijn terecht”, vertelt Willy. In eerste instantie wilden ze plattegrond. Zo was aan de straatkant, op de plek na de renovatie weer terugkeren in hun eigen huis. van onze keuken vroeger, een slaapkamer en zat de “We kregen echter deze beganegrondwoning keuken achterin tegen de tuin aan. Wij vonden dat aangeboden en dat trok mij toch ook wel. Ik heb stukje veel te klein voor de keuken en hebben daar man mijn hele leven al een tuin willen hebben en nu een soort van speelhoekje voor onze kleinzoon kreeg ik hem ineens in mijn schoot geworpen.” Jerry (2) gemaakt.” Willy vult aan: “Hij is hier twee dagen per week en voelt zich ook al helemaal thuis. Jan heeft erg getwijfeld. “Ik had het nooit zo op Vooral het feit dat oma een tuin heeft vindt hij heeft tuinen. Bovendien was ons vorige huis lekker groot, prachtig. ” zo’n tachtig vierkante meter. Doordat we op drie hoog woonden, konden we de zolder erbij trekken. Het stel vindt een woning op de begane grond toch Door de jaren heen hebben we de zolderkamers wel erg lekker. “We worden ook een dagje ouder. van alle bewoners in het blok erbij gekregen.” Het is echt heerlijk dat ik nu met boodschappen zo Willy vult aan: “Door die ruimte hebben we veel naar binnen loop”, zegt Willy en vervolgt: “Telkens spullen verzameld. Mijn man heeft bijvoorbeeld drie trappen op en af werd best vermoeiend. 1.700 speelgoedauto’s. Die kunnen we hier Alleen, voor mijn lijn is het minder goed. Daar moet onmogelijk kwijt. Die autoverzameling zat in ik nog iets op bedenken.” vitrinekasten die door het hele huis hingen. Vooral 1.700 onze slaapkamer hing er vol mee. Ik heb echt Dat de Staatsliedenbuurt een wijk zou zijn voor gezegd: in ons nieuwe huis wil ik niet meer tussen jonge mensen, vindt het stel onzin. Sterker nog: zij speel- de auto’s slapen.” De auto’s staan nu opgeslagen bij bewijzen het tegendeel. “Dit is een levensloopwijk”, vrienden in Amstelveen. “Ik weet nog niet wat ik grapt Willy. “Wij hebben hier in alle fases van ons ermee ga doen. In ieder geval hangt er al een leven gewoond. Nu we op de begane grond wonen vitrinekast klaar in de schuur”, zegt Jan, die toch kunnen we ook de toekomstige fase hier blijven goed- zeker wel zo’n honderd exemplaren wil houden.” wonen.” Jan: “Nou, niet helemaal toch...” Zijn vrouw kijkt hem lachend aan en vervolgt: “Nee, Jan en Willy zijn nauw betrokken geweest bij de inderdaad, we moeten niet in de rolstoel komen of verbouwing van hun nieuwe huis. Ook deze woning een rollator nodig hebben. Die passen niet door de auto’s werd aan een grondige renovatie onderworpen. voordeur. De deur is slechts 59 centimeter en daar Drie beganegrondwoningen zijn samengevoegd tot kun je onmogelijk met een rollator door. Maar, we twee woningen. “Wij hebben nu eigenlijk anderhalf waren toch niet van plan om daarmee te gaan huis van in totaal zestig vierkante meter”, zegt lopen. Kortom: wij zijn nooit weggegaan en zullen Jan (63) en Willy (57) Posthuma wonen al hun hele leven in de Staatslieden­ Willy. “Onze slaapkamer was voorheen de hal en de dat ook in de toekomst niet gaan doen.” buurt. Jan is zelfs de Van der Hoopstraat niet uit geweest. “Ik heb 62 jaar een keuken van de buren.” Ook de hal en de badkamer paar deuren verderop gewoond, op nummer 72 III.” Onlangs verhuisde hij zitten in het voormalige buurhuis. De deuren naar samen met zijn vrouw naar de begane grond op nummer 66. “Ik wilde niet, de hal en de slaapkamer hebben ze er meteen uitgehaald. “Wij wonen hier met z’n tweeën en vond het echt vreselijk dat ik mijn huis moest verlaten. Maar, weet je wat nu hebben echt geen slaapkamerdeur nodig. Een deur zo gek is? Ik heb nog geen dag heimwee gehad.” Jan en Willy Posthuma Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark

>

De plattegrond van de woning. Jan Posthuma geeft de planten in de tuin water. Kleinzoon Jerry in de speelhoek bij het raam naar de tuin. Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark p 86 / 87

> De buurt en ook de woning waren voor Robbie niet begonnen. Daarna volgden de Pijp en Bos en onbekend. “Mijn oom woonde in dit huis. Toen hij Lommer. Eerlijk gezegd voelde ik me in alle buurten er vorig jaar uitging, kon ik er zo in.” De woonkamer wel thuis. Voor mij moet een plek passen bij de en slaapkamer zijn van elkaar gescheiden door een levensfase waarin ik zit. Nu past de Staatslieden- schuifdeur. “Mijn oom had die deur altijd dicht om buurt goed bij me. Hier wonen veel dertigers die zo wat meer privacy in zijn slaapkamer te hebben. net als ik alleen leven.” Bij mij staat deze schuifdeur juist altijd open. Ik hou van een open ruimte waar je van voor naar achter Op dit moment volgt Robbie een opleiding tot kunt kijken.” documentairemaker bij Frans Bromet. “Dit is een mooie aanvulling op mijn studie film-en televisie- Ook de buitenwereld mag van hem naar binnen wetenschappen die ik aan de UvA heb gedaan. Ik kijken. “Ik hou niet van verdoezelen. De meeste wil het liefst geld verdienen met verhalen maken en mensen hebben de gordijnen altijd dicht. Ik vind dan bij voorkeur in het buitenland. Eigenlijk wil ik dat een gemiste kans. In Amsterdam heb je veel werkend reizen. Door de prijs van deze woning, nog meerwaarde doordat je mooie dingen ziet. Ik kijk geen 350 euro per maand, hou ik die mogelijkheid zelf graag naar buiten, naar het Westerpark, dan ook open.” mogen mensen vanuit het park ook bij mij naar binnen kijken. Ik denk er ook over om op de stoep Robbie heeft nog niet veel gedaan aan de inrichting voor mijn raam een bankje te zetten. Dat is zo van zijn huis. Zo staat de televisie op een kartonnen heerlijk Amsterdams, al die mensen die voor hun doos en hangen zijn kleren aan de rail van de

wester park als voor tuin wester park als huis zitten. Al zit je hier natuurlijk wel dicht op de schuifdeur tussen woon- en slaapkamer. “Ja, er drukke weg.” moet inderdaad nog wel het een en ander gebeuren. Maar, wat vind je van mijn keuken? Net Volgens Robbie zijn er plannen om van de Haarlem- echt design toch?” Hij heeft onlangs de keukenkas- merweg een rustiger weg te maken. “Als het ten beplakt met rood plastic. “Zelf vind ik het veel Robbie stoplicht hier op groen staat, scheuren de auto’s beter dan die saaie standaard witte kastdeuren.” van Zoggel (30) voorbij. Het is echt de ‘snelweg’ naar West en naar De komende jaren woont Robbie hier prima. heeft zijn plek in Amster­ Haarlem.” “Of ik het niet te klein vind? Volgens mij ga je pas nadenken over een grotere woning als je met zijn dam gevonden. Sinds april Hij heeft zich wel even afgevraagd of het niet raar is tweeën bent. Het lijkt me wel een uitdaging om 2009 woont hij in deze woning om aan de straatkant te slapen. “Deze woning met hier samen te wonen. Ik hoor aan het geluid bij de van vijftig vierkante meter op de één slaapkamer biedt niet veel andere mogelijkhe- bovenburen dat dat niet altijd eenvoudig is...” begane grond aan de Haarlem­ den. Slapen in de keuken lijkt me geen optie.” merweg. “Een superhuis op een Hij is even stil en vervolgt: “Alhoewel, nu ik erover nadenk, ik zou natuurlijk wel hier een wandje fantastische plek, met het kunnen plaatsen.” Hij wijst naar de plek van de Westerpark als voor­ eettafel. “Je zou dan nog steeds van de keuken naar tuin.” de woonkamer kunnen lopen. Van de slaapkamer zou ik dan een eetkamer kunnen maken. Hmmm, dat is misschien helemaal niet zo’n gek idee.” Inmiddels woont hij bijna tien jaar in Amsterdam. “Ik ben op mijn 21ste als student in Noord Robbie van Zoggel Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark

>

De plattegrond van de woning. Tuin vanuit de keuken gezien. Zitkamer vanuit de keuken gezien. Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark p 90 / 91

> Kom binnen”, zegt Martijn en zwaait de deur het verkopen van lampen en t-shirts. Ik heb al een uitnodigend open. Daar waar de meeste woningen eigen t-shirtlabel en lampen verkoop ik ook nu al een hal als entree hebben, sta je hier meteen in de via internet.” woonkamer. “Mooi toch”, zegt Martijn. “Een hal is alleen maar loze ruimte. Je kunt er niets mee”, Martijn komt oorspronkelijk uit Maarssen. “Op mijn meent hij. In de woonkamer valt meteen op dat de twintigste ben ik naar Amsterdam gegaan. Ik deur naar de slaapkamer eruit is gehaald en dat er studeerde destijds geneeskunde. Dat heb ik vier een stuk muur ontbreekt. “Ik hou van ruimtelijk- jaar gedaan. Ik ontdekte dat het artsenvak heel heid en licht. Nu komt er aan twee kanten licht mooi is, maar dat het niet bij mij past. Na mijn mijn huis binnen, wat een heel open gevoel geeft.” doctoraal ben ik economie gaat studeren.”

Martijn woont sinds de zomer van 2009 in deze De promovendus houdt van mooie dingen. Zo hangt woning. “Ik heb elf jaar op de wachtlijst gestaan. er een designlamp aan het plafond en staat er op Toen ik in Amsterdam economie ging studeren heb de houten eettafel een antieke kandelaar. Na de ik me ingeschreven.” Hiervoor woonde hij drie jaar renovatie van enkele maanden kon Martijn in de Van Hogendorpstraat in een huis van zijn verhuizen. “Ik heb zelf de muur eruit gehaald. tante. Zij wilde het huis verkopen en Martijn moest Op de vloer heb ik donker laminaat gelegd, het lijkt op zoek naar iets anders. “Ik heb echt veel geluk echt hout. Ook heb ik alle deuren geverfd. Ik vind gehad met deze woning. Ik stond op nummer het erg belangrijk dat de functies slapen en koken weer twintig of zo, maar alle mensen voor mij wilden het in een soort van nis zitten en zijn afgeschermd. ik niet. Dit huis werd gerenoveerd en het was een Verder is het een groot, licht en open geheel. enorme puinhoop. Ik vermoed dat niemand er Aan het balkon heb ik tot nu toe nog niets gedaan; veel doorheen kon kijken, dat is mijn geluk geweest.” ik ga daar zeker nog plantjes en dergelijke speel neerzetten.” Alles in huis is netjes afgewerkt. Martijn heeft in deze woning van nog geen vijftig vierkante meter, in Behalve dat dit een prettige wijk is, vind ik het ook de open ruimte tussen de woon- en slaapkamer, erg leuk om hier met gelijkgestemden te wonen. Martijn plek gevonden voor zijn piano. “Ik speel weer veel We zijn allemaal net werkend en rond de dertig.” de laatste tijd. Mijn onderbuurjongen, Robert, leert Volgens Martijn zijn de woningen in dit pand bij Han (29) is erg mij hoe ik kan improviseren. We hebben met een uitstek geschikt voor één persoon. “Tegen de tijd gelukkig met zijn woning aantal jongens een improvisatiebandje opgericht, dat ik ga samenwonen, voldoet het niet meer. Nou in de Van der Hoopstraat. “Ik erg leuk.” ja, misschien nog wel even, maar als er kinderen woonde al in de Staatsliedenbuurt komen wil ik echt een groter huis...” en wilde ook per se in deze wijk Martijn is net als Robert aan het promoveren. “Ik heb een aanstelling bij de faculteit Economie blijven wonen.” Martijn houdt van aan de UvA. Van mijn salaris kan ik geen huis klussen en heeft de plattegrond van kopen. Deze woning kost me 400 euro per maand, zijn woning op geheel eigen wijze dat gaat prima.” Volgend jaar is hij klaar met zijn ingevuld. “Nu zit mijn onderzoek. “Ik weet nu al dat ik niet in de weten- stempel op dit huis.” schap blijf. Wat ik dan ga doen? Ik word onderne- mer. Promoveren is erg leuk en interessant, maar ik ben toch meer een doener. Ik haal mijn energie uit Martijn Han Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark >

De plattegrond van de woning. Het balkon. De woonkamer vanuit de eethoek gezien. Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark p 94 / 95

> “Ik heb in mijn studietijd in verschillende wijken in het midden van de woning, tegenover de keuken is de stad gewoond. Halverwege de jaren negentig geplaatst.” een kwam ik terecht in een antikraakwoning vlakbij het Westerpark. Vanaf dat moment wist ik: in deze Het grote keukenraam aan de straatkant lijkt op buurt wil ik langer blijven.” een etalageruit. Volgens David was dat vroeger daadwerkelijk een etalage. Een deel van deze zwerver Begin jaren negentig trok David van een klein woning was in de jaren vijftig een melkwinkel. dorpje in de buurt van Heerhugowaard naar “Wij vinden het erg prettig dat ons huis heel Amsterdam. “Ik kwam hier om sociologische straatgericht is. Hierdoor sta je echt in contact economie te studeren. Maar eerlijk gezegd ging het met de buurt.” me niet zozeer om die studie, ik wilde gewoon naar die Amsterdam. Ik was wel klaar in dat kleine dorp en Op de plattegrond stonden voor de eerste wilde naar de stad, mijn vleugels uitslaan.” verdieping drie slaapkamers ingetekend. “Ik heb daar vier kamers van gemaakt. Hierdoor heb ik ook David Al voordat de woningbouwvereniging met de grote nog een werkkamer. De kamers van de kinderen Snippe (40) renovatie van hun woning op de derde en vierde zijn aan de achterkant. Ze hebben beide een deur verhuist na de zomer met etage begon, was duidelijk dat de familie Snippe naar het balkon. Erg stoer vinden ze dat. De andere zijn vriendin Eugenie en twee niet zou terugkeren. “Dit hele pand ging op de twee kamers zijn aan de straatkant. Verder is boven kinderen Miep (6) en Faas (3) naar schop. De bovenste etages zouden koopwoningen een badkamer en een tweede toilet. “In de bad-­ worden en de onderste bleven sociale huur. Ik heb kamer had Rochdale een wasmachineaansluiting de Bentinckstraat 23A. Hij woont al toen aangegeven dat ik deze beganegrondwoning, gemaakt. Die heb ik weg laten halen waardoor er ruim dertien jaar een paar deuren die werd samengevoegd met één hoog, wel zag nu ruimte is voor een douche en een ligbad. De verderop in de Bentinckstraat. Na zitten. Ik had wel door dat dit een mooie indeling extra wc had van mij wel weggemogen. Vroeger zijn studie is hij per toeval in de zou kunnen opleveren. De woning is in totaal zo’n hadden ze dat toch ook niet. Maar ik hoor nu van Staatsliedenbuurt terecht- tachtig vierkante meter. “En dan hebben we iedereen dat we daar nog erg veel gemak van gaan natuurlijk nog een mooie tuin die voor Amsterdam- krijgen. Nou ja, we zien het wel.” gekomen. se begrippen best groot is.” David realiseert zich dat hij in een luxe positie David is vanaf het allereerste moment nauw betrok- verkeert: een mooie, ruime woning met tuin in een ken geweest bij de verbouwing van zijn nieuwe gewilde buurt in Amsterdam. “Daar staat echter huis. Gelukkig kreeg ik ruimschoots de kans om wel tegenover dat deze wijk vroeger toen ik hier is mee te denken over een voor ons passende kwam een bende was, het was een echte gribus- indeling. Zo heb ik de keuken verplaatst van de buurt. Ik had hier, samen met vele anderen voorkant naar het midden van de begane grond. natuurlijk, een voortrekkersrol. Wij hebben deze Nu hebben we aan de straatkant ruimte om een buurt helpen opbouwen.” blijven grote eettafel neer te zetten waardoor het een soort van woonkeuken wordt. Ook is het halletje bij Of de familie Snippe hier nog eens dertien jaar blijft de voordeur verdwenen. Je stapt nu meteen de wonen, weet hij niet. “Op dit moment zijn we hier woonkeuken binnen. “Een hal als entree vind ik dolgelukkig mee. Ooit hoop ik nog wel een keer echt loze ruimte. Of we straks het gebrek aan ‘buiten’ te gaan wonen. Op Terschelling bijvoor- privacy niet gaan missen? Ach, de postbode mag beeld. Ik ben eigenlijk meer een soort zwerver die plakken best mijn keuken inkijken. Dat kan toch ook via het toevallig is blijven plakken.” raam. En de jassen hangen we bij de trap, die nu in David Snippe Staatsliedenbuurt / Amsterdam Westerpark

>

De plattegrond van de woning, begane grond De plattegrond van de woning, eerste verdieping De tuin met zicht op de achterkant van de dubbele woning. p 98 / 99 Colofon p 100 / 100

Dit boek verhaalt van een leven. Het leven van de eerste woningwetwoningen in Amsterdam. Het verhaalt van al die mensen die er de afgelopen honderd jaar hebben gewoond, gewerkt of op bezoek kwamen.

Dit boek verhaalt ook over de rest van de Van Beuningenstraat. Een meer dan honderd jaar oude straat in de Staatsliedenbuurt. Een eigenzinnige straat met een rijke geschiedenis. Voordat de straat in 1895 werd aangelegd, stonden er vooral molens en herbergen. Al snel werd het de straat van de arbeiders en ambtenaren. Het is ook de straat waar Cor van Hout opgroeide, waar Danny de Munk leerde judoën, waar Willeke Alberti haar grootouders opzocht en waar de kraakbeweging haar hoogtijdagen doormaakte.

Het is ook een straat waar eind vorige eeuw behoorlijk de klad in zat door: de woningnood, de verwaarlozing van veel huizen en het ‘slechte’ leefklimaat. Er is veel doorstaan, maar de mensen waren liever strijdbaar dan lijdzaam. Dat heeft de straat gered. De bewoners zelf hebben de herschepping ter hand genomen.

Het Rochdalecomplex heeft de afgelopen jaren een geheel eigen leven geleid in deze roerige straat. Een oase, zo noemen oude- en huidige bewoners hun pand. Terwijl de omringende huizen gekraakt en later veelal gesloopt werden, bleven deze eerste woningwetwoningen nagenoeg onveranderd en onaangetast.

Het pand is een cultuurhistorisch monument geworden. Hier ligt de basis voor al die tienduizenden woningwetwoningen die later in Nederland zijn gebouwd.

Bos en Lommerplein 303 1055 RW Amsterdam Telefoon 020 - 312 25 55 www.rochdale.nl [email protected]