Jerzy Hoffman TEMAT NUMERU WYWIAD

Warszawa Krakowskie Przedmieście21/23 ADRES bilet ulgowy—16zł bilet normalny —19zł piątek bilet ulgowy—14zł bilet normalny —17zł wtorek —piątek tanie poniedziałki ZAPRASZAMY [email protected] REZERWACJA BILETÓW ZNAJDŹ NAS od 17:00—niedziela do 17:00 — bilet12zł

MAGAZYN FILMOWY 3 (67) / marzec 2017 nie miałem czasu sięnudzić Młody polski dokument Jerzy Hoffman TEMAT NUMERU WYWIAD

ISSN 2353-6357 WWW.SFP.ORG.PL 3 (67) / marzec 2017 nr 67 marzec 2017 Spis treści

SFP/ZAPA 4 POLSCY FILMOWCY NA ŚWIECIE 54

ROZMOWA NUMERU RYNEK FILMOWY POLSCYJerzy Hoffman 6 Polish Film Promotion 58 Rozmowa z Leszkiem Kopciem 60 Kino w drodze 64 FILMOWCY KRÓTKOMETRAŻOWCY Gadające głowy 65

MISTRZOWIE Jerzy Kucia 66

REFLEKSJE Audiowizualna historia kina 68 Nie ma stolika 70

notacjeFot. Borys Skrzyński/SFP MOJA (FILMOWA) MUZYKA Seweryn Krajewski 71 TEMAT NUMERU Młody polski dokument 14 SWOICH NIE ZNACIE Aneta Brzozowska 72

archiwalneNIEWIARYGODNE PRZYGODY POLSKIEGO FILMU Stara baśń 74

MIEJSCA Kino Iluzjon 76

STUDIO MUNKA 78

PISF 80

Rys. Zbigniew Stanisławski Rys. KSIĄŻKI 82

WYDARZENIA I JUBILEUSZE CD/DVD 83 Nagrody im. Andrzeja Munka 22 Zadebiutuj! 23 IN MEMORIAM Dyplomaci w Kulturze 24 Danuta Szaflarska84 Rozdanie Złotych Taśm 25 Witold Adamek 86 Krystyna Sienkiewicz 88 FESTIWALE W POLSCE Marek Serafiński89 Prowincjonalia 26 Andrzej Papuziński 90 Gustaw Lutkiewicz 91 NAGRODY Złote Taśmy: VARIA 92 Ostatnia Rodzina 28 Wołyń 29 BOX OFFICE 95 Nawet nie wiesz, jak bardzo cię kocham 30 Komunia 31 Kryształowy Niedźwiedź 32

POLSKIE PREMIERY Kalendarz premier 34 Bodo 36 Maria Skłodowska-Curie 38 Wyklęty 40 Wściekłość 42 Amok 44

W PRODUKCJI 46

NA PLANIE Podwójny Ironman 48

FESTIWALE ZA GRANICĄ Berlin 50 Rotterdam 52 Clermont-Ferrand Na okładce: Jerzy Hoffman 53 Rys. Henryk Sawka Fot. Rafał Placek

MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 SFP/ZAPASFP

Jerzy Armata Redaktor Naczelny

zanowni Państwo, minęło pięć lat mojej pracy w „Magazy- Snie Filmowym”. To była fanta- styczna pięciolatka. Mogłem robić pismo swoich marzeń, które speł- niały się w dużej mierze właśnie dzięki Wam, drodzy Autorzy, Współ- pracownicy i Czytelnicy. Wydaje mi się, że to prawdziwy ewenement, iż w jednym piśmie udało się zgroma- dzić tak wielu fantastycznych Auto- rów. Dziękuję także władzom SFP, pracownikom biura, dziennikarzom portalu i wspaniałym moim redak- cyjnym dziewczynom za wszystko, a zwłaszcza okazane zaufanie i życzli- wość. Ten numer jest moim ostatnim „autorskim” wydaniem pisma. Mam nadzieję, że nadal będziemy się spo- tykać na łamach „Magazynu…”. Pisa- nie o filmie, zwłaszcza polskim, jest moją pasją i wielką przyjemnością, pozostaję więc w miesięczniku SFP jako autor. A za te cudowne pięć lat

bardzo, bardzo dziękuję. Fot. Armaty Archiwum Jerzego

Andrzej Bukowiecki, tel.: (48) 22 556 54 84 Skarbnik Młodych (Przewodniczący) Sąd Koleżeński Józef Gębski, Jerzy faks: (48) 22 845 39 08 Michał Kwieciński Janusz Gauer – Koło Przewodniczący Gruza, Barbara Hollender, e-mail: [email protected] Operatorów Obrazu Marek Piestrak Mikołaj Jazdon, Janusz www.sfp.org.pl Członkowie Zarządu (Przewodniczący) Kołodziej, Anna Kot, Stowarzyszenie Filmowców Filip Bajon Barbara Hollender – Wiceprzewodniczący Krystyna Krupska-Wysocka, Polskich Witold Giersz Tomasz Miernowski Koło Piśmiennictwa Krzysztof Kwiatkowski, Sekretariat Janusz Kijowski Piotr Wojciechowski Andrzej Luter, Anna ul. Krakowskie Juliusz Machulski (Przewodnicząca) Michalska, Beata Poprawa, Przedmieście 7 Allan Starski Ewa Borguńska – Sekretarz Marcin Radomski, Dagmara Michał Żarnecki 00–068 Warszawa Koło Producentów Grażyna Banaszkiewicz Romanowska, Ola Salwa, oraz tel.: (48) 22 845 51 32, (Przewodnicząca) Grzegorz Wojtowicz, Anna (48) 22 556 54 40 Marek Serafiński – Sekcja Andrzej Roman Jasiewicz – Członkowie Wróblewska, Artur Zaborski, faks: (48) 22 845 39 08 Filmu Animowanego Witold Adamek Stanisław Zawiśliński, e-mail: [email protected] (Przewodniczący) Koło Realizatorów Filmów Henryk Bielski Paweł Zwoliński Bank Millennium SA Jerzy Kucia – Sekcja dla Dzieci i Młodzieży Filmu Animowanego Violetta Buhl WYDAWCA Konto: 44 1160 2202 0000 (Przewodniczący) Stowarzyszenie Filmowców Reklama i patronaty 0001 2123 7014 (Wiceprzewodniczący) Nikodem Wołk-Łaniewski – Andrzej Luter Beata Poprawa Andrzej Marek Wiktor Skrzynecki Polskich Koło Reżyserów Dźwięku [email protected] Drążewski – Sekcja Andrzej Sołtysik Prezesi Honorowi SFP (Przewodniczący) REDAKCJA Jerzy Kawalerowicz Filmu Dokumentalnego Andrzej Stachecki Maciej Karpiński – Redaktor naczelny Projekt graficzny, DTP Janusz Majewski (Przewodniczący) Magdalena Tomanek Jerzy Armata Anna Abratańska Andrzej Wajda Andrzej Sapija – Sekcja Koło Scenarzystów Filmu Dokumentalnego (Przewodniczący) Komisja Rewizyjna (Wiceprzewodniczący) Zastępca Druk Wiceprezesi Andrzej Haliński – Przewodniczący ArtDruk Jacek Zygadło – Sekcja redaktora naczelnego Honorowi SFP Koło Scenografów Zbigniew Domagalski ul. Napoleona 4 Telewizyjna (Przewodniczący) Anna Głaszczka Janusz Chodnikiewicz 05-230 Kobyłka Witold Będkowski – (Przewodniczący) Janusz Kijowski Wiceprzewodnicząca Sekretarz redakcji www.artdruk.com Sekcja Telewizyjna Krzysztof Wierzbiański – Koło (Wiceprzewodniczący) Seniora (Przewodniczący) Ewa Jastrzębska Aneta Ostrowska Zarząd Główny Nakład: 2100 egz. Mirosława Wojtczak – Tomasz Dettloff – Oddział Sekretarz Redakcja tekstów i korekta Prezes Koło Charakteryzatorów Krakowski (Przewodniczący) Adres redakcji Jacek Bromski (Przewodnicząca) Łukasz Mańczyk Julia Michałowska Zbigniew Żmudzki – Oddział Stowarzyszenie Filmowców Alina Skiba-Wojnach – Koło Łódzki (Przewodniczący) Współpraca Polskich Wiceprezesi Cyfrowych Form Filmowych Członkowie Marcin Adamczak, Kuba ul. Krakowskie Przedmieście 7 Karolina Bielawska (Przewodnicząca) Andrzej Stachecki – Oddział Irena Strzałkowska Armata, Anna Bielak, 00-068 Warszawa Dariusz Gajewski Michał Szcześniak – Koło Wrocławski (Przewodniczący) Krzysztof Tchórzewski

2 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 SFP/ZAPA SFP/ZAPA

siąt procent wyższą od tej z roku działania prawne przeciw niele- 2015. W dobie bardzo wysokiego galnie udostepniającym filmy poziomu piractwa i rosnącej popu- portalom (m.in. Chomikuj i ser- larności VOD oraz streamingu wisom torrentowym). Monitoru- kosztem korzystania z filmów na jemy internet pod kątem niele- płytach DVD, cieszy nas dobry galnie udostępnianych utworów wynik na tym polu. audiowizualnych. Wskutek Sukcesem SFP-ZAPA zakoń- naszych zgłoszeń 90 proc. spo- ZAPA: czył się prowadzony spór sądowy śród wyszukanych przez nas tytu- z Burda Publishing Polska, łów jest usuwana przez admini- wydawcą takich tytułów praso- stratorów pirackich serwisów. wych, jak m.in. „Gala”, i „Focus”, Oprócz tego, w minionym roku, podsumowanie roku o zapłatę tantiem należnych twór- w dalszym ciągu zabiegaliśmy com za dodawanie do czasopism o nowelizację tzw. uśude (Ustawy płyt z filmami (tzw. insertów). Sąd, Fot. News East o świadczeniu usług drogą elek- oddalając apelację spółki Burda, troniczną) i implementację art. 8.3 uznał wszystkie roszczenia SFP- w MKiDN powtórnie pod koniec oraz zmianą Ustawy o podatku Dyrektywy o prawie autorskim, -ZAPA i obok należności głównej 2015 roku). Niezmiennie jednym dochodowym od osób fizycznych. które dałyby nam wreszcie sku- zasądził także odsetki. z głównych naszych postulatów Przygotowywaliśmy też stano- teczne i szybkie instrumenty do jest konieczność aktualizacji kata- wiska do wielu dokumentów opu- walki z piractwem. Kina logu objętych tą opłatą urządzeń, blikowanych przez Komisję Euro- W 2016 roku kontynuowaliśmy poprzez dodanie m.in. smartfonów pejską (projektu rozporządzenia Cele organizacji w 2017 2016 procesy przeciwko niepłacącym i tabletów. Istotne jest także połą- w sprawie zapewnienia transgra- Priorytetowym zadaniem na rok kinom sieciowym tj. Cinema City, czenie w jeden wykaz, odrębnych nicznej możliwości przenoszenia 2017 będzie przygotowanie się do Ryszard Kirejczyk – dyrektor SFP-ZAPA Multikino oraz Helios. Złożyliśmy do tej pory dla sfery audio i sfery internetowych usług w zakresie implementacji Dyrektywy o zbio- także pozew przeciwko operato- wideo, list urządzeń i nośników treści – tzw. rozporządzenie por- rowym zarządzaniu, która wprowa- rowi kina Silver Screen Łódź objętych opłatami (np. kompute- tability, projektu rewizji Dyrek- dza nowe ramy działania dla ozz. Czas na podsumowanie roku 2016, który pod wieloma względami był bardzo (z grupy Multikino). rowe dyski twarde i płyty DVD). tywy o audiowizualnych usługach Planujemy, że kwoty pobrane udany. Obejmujemy inkasem coraz większą liczbę użytkowników, a to pozwala Na razie uzyskaliśmy dwa Dzięki temu producenci wideogra- medialnych, Dyrektywy w spra- w 2017 będą wyższe niż te zainka- wyroki prawomocne i jeden mów partycypowaliby w opłatach wie praw autorskich na jednoli- sowane w 2016. Sukcesywne umac- utrzymywać wpływy finansowe na wysokim poziomie. w pierwszej instancji dotyczące od wszystkich urządzeń i nośni- tym rynku cyfrowym oraz projektu nianie pozycji SFP-ZAPA na rynku roszczenia informacyjnego. Zobo- ków, a nie tak, jak przewiduje obec- rozporządzenia o nadaniach inter- praw autorskich przekłada się na wiązują one kina do podania szcze- nie ustawa wyłącznie w opłatach netowych i reemisji). Wszystko po wzrost liczby płatników tantiem. zrasta liczba naszych od operatorów reemitujących bez jedyną sankcję, która czyni bez- ści, muszą liczyć się z pozwami gółowych danych o wpływach ze ze sfery wideo. to, by: zapewnić twórcom prawo Ci zaś, którzy nie płacą, przegry- uprawnionych. W 2016 umowy z SFP-ZAPA (art. 79 ust. umowną reemisję ekonomicznie z naszej strony. sprzedanych biletów. Czekamy Niestety ZIPSEE „Cyfrowa Pol- do wynagrodzenia za każdą formę wają z nami w sądach. Wprzybyło nam 250 au- 1 pkt 3 Ustawy o prawie autor- nieopłacalną. teraz na prawidłowe wykonanie ska” (Związek Importerów i Pro- korzystania z ich utworów (w tym Liczymy, że tak też będzie torów lub spadkobierców, tak że skim), dochodzimy obecnie prze- Aktualnie inkasem objęte jest Nadania – dwóch wyroków i oceniamy te ducentów Sprzętu Elektrycznego w szczególności za użycia online), w przypadku niepłacących od obecnie mamy ich prawie 4300. widzianej ustawą dwukrotności. już ponad 90 proc. rynku reemisji wynagrodzenia dla pierwsze orzeczenia pozytywnie. i Elektronicznego Branży RTV nie dopuścić do powstania nowych lat multipleksów. Postępowania Chronimy przy tym coraz więcej Mówiący o niej przepis odnosi kablowej oraz cały rynek reemi- scenarzystów Skoro na pierwszym etapie sporu i IT), zrzeszający podmioty zobo- form dozwolonego użytku publicz- przeciwko dużym podmiotom dys- scenarzystów, również tych, którzy się co prawda do niezawinio- sji satelitarnej. Ze względu na Zakończyliśmy długotrwały pro- sąd podziela naszą argumentację, wiązane do wnoszenia opłat, takie nego (za który nie przysługuje ponującym olbrzymim zapleczem przenoszą swoje prawa z ZAiKS-u. nego naruszenia autorskich praw znaczne rozdrobnienie ostatnich ces renegocjacji umów z nadaw- to znacznie przybliża nas to do jak m.in. Samsung i LG, bardzo wynagrodzenie), zapobiec planom finansowym i prawnym są niestety Producentów jest w SFP-ZAPA po- majątkowych, ale sądy podzielają niepłacących operatorów obję- cami telewizyjnymi. Po tym jak rozstrzygnięcia w kwestii zapłaty. silnie lobbuje przeciwko wprowa- zniesienia przez Unię Europejską długotrwałe. Dzięki ubiegłorocz- nad 560, tylko w minionym roku nasze stanowisko, że skoro za taki cie ich umowami wymaga czasu. ZAiKS zadecydował wyłączyć ze Równolegle podpisujemy nowe dzeniu zmian, a Minister Kultury geoblokad dla branży audiowizu- nym sukcesom procesowym (dwa zapisało się ich 66. rodzaj naruszenia ustawa umoż- Coraz bliżej są korzystne swoich umów z użytkownikami umowy z pozostałymi podmio- i Dziedzictwa Narodowego, mimo alnej, mających zasadnicze zna- prawomocne wyroki częściowe Nasza uwaga koncentrowała liwia dochodzenie dwukrotności dla SFP-ZAPA rozstrzygnięcia scenarzystów chronionych przez tami. Są to najczęściej małe kina licznych deklaracji, do chwili czenie dla systemu finansowania przeciwko dwóm kinom wielosalo- się jednak nie tylko na inkasie wynagrodzenia, to tym bardziej w sprawach z operatorami zaniża- SFP-ZAPA, konieczne było włą- lub domy kultury, więc dotarcie obecnej nie zmienił przepisów, rodzimej produkcji filmowej. wym: Multikino oraz Helios, jeden wynagrodzeń. Ubiegły rok był można jej dochodzić za narusze- jącymi podstawę rozliczeń. Z listy czenie tej grupy twórców bezpo- do nich jest czasochłonne. Obec- na podstawie których są inkaso- Odbyliśmy w związku z tymi wyrok nieprawomocny w związku czasem wzmożonej aktywności nie zawinione. A takiego dopusz- kilku największych operatorów średnio do naszych kontraktów. nie mamy zawarte już ponad 340 wane oraz dzielone opłaty za czy- tematami szereg spotkań z pol- z apelacją Cinema City, o odda- związanej z wprowadzanymi lub czają się operatorzy świadomie w Polsce jeden z nich już w naj- Efektem trwającego ponad dwa umów. ste nośniki. skimi eurodeputowanymi w Stras- lenie której obecnie zabiegamy) planowanymi zmianami krajo- reemitujący bez umowy z SFP- bliższym czasie dokona wyrówna- lata okresu intensywnych renego- burgu i Brukseli. Chcieliśmy spodziewamy się wyegzekwowa- wych i unijnych przepisów doty- -ZAPA. nia wynagrodzenia do prawidło- cjacji ze wszystkimi nadawcami Czyste nośniki Zmiany prawa wyczulić polskich przedstawi- nia w niedługim czasie tantiem czących prawa autorskiego lub Na początku 2017 roku, wego poziomu za wiele lat wstecz. telewizyjnymi jest wysoki i sta- Kwoty pobierane z tego tytułu W ramach konsultacji społecznych cieli w Parlamencie Europejskim także od nich. innych regulacji wpływających na w związku z naszym procesem W sprawie przeciwko kolejnemu bilny poziom tantiem z tytułu w Polsce od wielu lat utrzymują uczestniczyliśmy w pracach nad na problemy twórców i możliwe Będziemy dążyli do zatwier- kondycję twórców i producentów. z jednym z operatorów, prawo zapadł z kolei prawomocny wyrok nadawania utworów. Bez pośred- się na rażąco niskim poziomie, zmianami w prawie autorskim oddziaływanie reformy europej- dzenia tabel wynagrodzeń na do dochodzenia automatycznej nakazujący przedstawienie SFP- nictwa ZAiKS-u pieniądze tra- najniższym w Europie. Od dłuż- w zakresie implementacji Dyrek- skiego prawa autorskiego na funk- polu reemisji, zwielokrotnień Reemisja zapłaty dwukrotności należnego -ZAPA informacji o wszystkich fiają do SFP-ZAPA znacznie czę- szego czasu dążymy więc do tywy o zbiorowym zarządzaniu, cjonowanie rynku kreatywnego i wyświetlania w kinach oraz Na tym polu wpłaty od użytkow- wynagrodzenia od naruszają- wpływach operatora. Jesteśmy ściej. Nie są także pomniejszane zmiany przepisów, na podsta- implementacji art. 10 Dyrektywy i działalność organizacji zbioro- nadań. Liczymy, że zatwierdzone ników utrzymaliśmy na stabilnym cego prawa autorskie potwier- więc coraz bliżej wyegzekwo- o koszty inkasa tamtego stowa- wie których są inkasowane oraz satelitarno-kablowej, Ustawy wego zarządzania. tabele oparte na stawkach wyni- poziomie. Z uwagi na uznanie dził także Trybunał Sprawiedli- wania dopłaty. Procesy z kolej- rzyszenia. dzielone opłaty za czyste nośniki. o ponownym wykorzystywaniu kających z praktyki rynkowej, przez Trybunał Konstytucyjny wości UE (TSUE). Jest to dla nas nymi trwają. Operatorzy, któ- W tym celu przygotowaliśmy informacji sektora publicznego Walka z piractwem usprawnią inkasowanie tantiem za niezgodny z konstytucją prze- niezmiernie ważne, gdyż możli- rzy zaniżają podstawę rozliczeń Zwielokrotnienia razem z kilkoma innymi organiza- (tzw. re-use), wznowieniem prac Od wielu już lat na różne spo- na tych polach. pisu umożliwiającego dochodze- wość dochodzenia wspomnianej z SFP-ZAPA i odmawiają regulo- W 2016 zainkasowaliśmy z tytułu cjami propozycję nowelizacji sto- nad Ustawą o świadczeniu usług soby staramy się walczyć z pirac- Rok 2017 zapowiada się więc nie trzykrotności wynagrodzenia dwukrotności stanowi obecnie wania płatności w pełnej wysoko- zwielokrotnień kwotę o kilkadzie- sownego rozporządzenia (złożona drogą elektroniczną (tzw. uśude) twem w Polsce. Podejmujemy bardzo pracowicie.

4 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 5 Rozmowa numeru: Jerzy Hoffman Nie miałem czasu się nudzić

Z Jerzym Hoffmanem rozmawia Andrzej Bukowiecki

Wybitny reżyser Jerzy Hoffman – współtwórca słynnej czarnej serii w polskim dokumencie, autor filmowych adaptacji „Trylogii” Henryka Sienkiewicza, z których Potop otrzymał nominację do Oscara, członek założyciel i w latach 1983-1987 wiceprezes Zarządu Stowarzyszenia Filmowców Polskich, laureat wielu nagród, w tym Orła – Polskiej Nagrody Filmowej za Osiągnięcia Życia, Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Odrodzenia Polski, kończy 15 marca – 85 lat. Fot. Zenon Zyburtowicz/East News Zyburtowicz/East Fot. Zenon

6 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 7

Rozmowa numeru: Jerzy Hoffman Nie miałem czasu się nudzić

pamiętną „regeneratkę”: zupę Kroniki Filmowej i przyjecha- raz zmniejszała ilość obieca- z wkładką mięsną, którą nie liśmy nakręcić film o ich kraju, nych koni. Powiedziano mi, że można było się najeść. Dlatego o czym z pewnością już wie- w Białym Borze, w Zachodnio- zawsze zwracałem uwagę na to, dzą. W odpowiedzi usłyszałem pomorskiem, jest Stado Ogie- aby w pobliżu planu była dobra oczywiście, że nie mają pojęcia. rów, a jego dyrektora nie bez knajpa. W ogóle starałem się Winę za to zwaliłem na bałagan kozery nazywają Kmicicem zadbać o możliwie najwięk- w polskiej dyplomacji i szerzej Północy. I że jeśli go przepiję, sze wygody. Dla wszystkich poinformowałem o naszych będę mieć od niego wszystko, bez wyjątku, bo malarz maluje zamiarach, powołując się na co zechcę – i konie, i białobor- obraz sam, pisarz pisze książkę dobre historyczne relacje mię- ski plener. Ale jeśli to on prze- sam, ale reżyser robi film dzy Polakami i Ormianami. pije mnie, nic nie dostanę, bo z innymi ludźmi i od tego, czy Poprosiłem tylko o jedno: to taki człowiek. Pojechałem będą przez niego szanowani, żeby premier zechciał wystą- więc na drugi koniec Polski. zależy jakość ich pracy. Jeśli pić w filmie i powiedzieć kilka Była to droga przez mękę, gdyż wózkarz poczuje się dowar- słów. Skutek był taki, że odtąd samochód prowadził kierowca, tościowany, stanie na głowie, o nic nie musieliśmy zabie- któremu kiedyś ktoś wskoczył żeby skomplikowana jazda gać u premiera, bo ten wezwał niemal pod koła z prawego kamery wyszła płynnie. Uwa- do siebie ministra kultury oraz pobocza i od tej pory miał żam, że szacunek dla współpra- dyrektora tamtejszej wytwórni uraz – trzymał się bliżej lewej cowników to jeden z podsta- filmowej i wydał im stosowne strony jezdni, czyli jechał pod wowych wyznaczników pracy polecenia. Przez trzy tygodnie prąd. Takich wyzwisk, jakie reżysera. Moim szczególnym byliśmy obwożeni na koszt leciały w naszą stronę z ust kie- oczkiem w głowie byli aktorzy. naszych gospodarzy po górach rowców aut nadjeżdżających Bo w filmie na zawsze zostają Kaukazu. Organizowano nam z przeciwka, w życiu nie słysza- tylko oni. W teatrze mają zdjęcia wszędzie, gdzie nam się łem. Ale jakoś dojechaliśmy na szansę na drugim, dziesiątym, zamarzyło. Dostaliśmy trans- miejsce cali i zdrowi. Wieczo- pięćdziesiątym przedstawieniu port, światło i kierownika pro- rem stanąłem, a raczej zasia- coś zmienić, poprawić w swo- dukcji, który codziennie mnie dłem, z dyrektorem i trzema jej grze. W filmie – nie, więc upominał: „Kończ pracę, ban- masztalerzami do wódczanego przed kamerą, także dlatego, że kiet czeka”. pojedynku. Nazajutrz dziel- taśmy było mało, bo kupowało nie trzymałem się na nogach, się ją za dewizy, musieli być Czyli frajda… a Kmicic Północy i jego masz- bardzo skoncentrowani. Łatwiej Tak, ale na terenach byłego talerze leżeli sztywni jak kłody. o wzmożony wysiłek, koncen- już dziś ZSRR, gdzie potem Miałem konie, plener, cały trację, jeżeli jest się szanowa- nakręciłem również część Pana Biały Bór do dyspozycji. nym. Wołodyjowskiego i Potopu, cho- dziło nie tylko o przyjemne Dobrze, to teraz wróćmy Wytężona praca, frajda, dobra spędzenie czasu po zdjęciach, do tych mniej rozrywko- atmosfera oparta na wza- ale także o nieformalne zała- wych aspektów zawodu fil- jemnym szacunku. Z czym twianie różnych spraw, które mowca, do owej ciężkiej jeszcze we wspomnieniach wiązały się ze zdjęciami. Odby- harówki. W pana przypadku kojarzy się panu realizowanie wało się to w tzw. lesnych jej pierwszymi owocami po własnych filmów? restoranach – leśnych restau- ukończeniu w 1955 roku Z łobuzerką, rozumianą jako racjach, w których na ogniu Wydziału Reżyserii we WGI- Izabella Scorupco w filmie Ogniem i mieczem, reż. Jerzy Hoffman robienie filmu sposobem, gdy piekły się szaszłyki, a w stru- K-u w Moskwie, a nawet jesz-

Fot. Zodiak Film Production Fot. Zodiak nie daje się normalnie. W 1957 mykach chłodziła się wódka. cze pod koniec studiów, były roku kręciliśmy z Edkiem Skó- Kawioru też nie brakowało. filmy dokumentalne. Zasłu- Andrzej Bukowiecki: Naj- trudności organizacyjnych, tu mówimy: frajdą. Albowiem i duszonych grzybach. I to była -erefenowskiego dramatu oku- rzewskim i kilkuosobową ekipą Jeśli, jak to się mówi, przepi- żoną sławą cieszą się zwłasz- serdeczniejsze życzenia uro- produkcyjnych, technicznych, w przerwach na posiłek na pla- właśnie ta frajda robienia fil- pacyjnego Wedle wyroków Two- reportaż Na drogach Armenii, łem jakiegoś miejscowego apa- cza te, którymi z Edwardem dzinowe od „Magazynu Filmo- nierzadko też politycznych – nie, bądź gdy dzień zdjęciowy mów: po trudach zdjęć przycho- ich…, gdyż z uwagi na budżet który miał być pracą dyplo- ratczyka czy urzędnika, to na Skórzewskim zainicjował pan wego”. o artystycznych nie wspomi- dobiegł końca, była okazja, dził czas, by już na luzie pobyć liczony w markach niemieckich mową operatora Wacka Flor- drugi dzień wydawał on odpo- w warszawskiej Wytwórni Fil- Jerzy Hoffman: Dziękuję bar- nając – jakie towarzyszyły by zasiąść z aktorami i ekipą z interesującymi, często też po musieliśmy pracować w szaleń- kowskiego w moskiewskim wiednie ukazy, które torowały mów Dokumentalnych czarną dzo. Ale może byśmy zaczęli choćby ekranizacji „Trylogii”, przy stole, spojrzeć sobie nawza- prostu bardzo sympatycznymi czym tempie, praktycznie bez WGIK-u. Umowa z uczelnią filmowi drogę. Działo się tak serię – Uwaga chuligani! trochę mniej oficjalnie? to naprawdę była frajda? jem w oczy, pogadać o tym ludźmi, których na co dzień wytchnienia – to i film wyszedł przewidywała, że za zdjęcia nie tylko w dawnym Związku i Dzieci oskarżają. Odsło- Była! Bo albo robi się coś i owym. Anka Dymna pięknie trudno spotkać, bo zawsze są mi nie najlepiej. Mobilizująco płaci strona polska, ale tych Radzieckim, u nas też. Filmu- niły one istotnie mroczne Proszę bardzo. „Robienie z poczuciem spełniania misji pisze we wspomnieniach, jak to czymś zajęci. oddziaływały nie tylko chwile pieniędzy było stanowczo za jąc pod Chęcinami oblęże- strony polskiej rzeczywisto- każdego filmu było dla mnie dziejowej, którego ja nigdy nie w czasie zdjęć plenerowych do relaksu. Pamiętajmy, że nawet mało. Na miejscu opchnęliśmy nie Kamieńca do Pana Woło- ści, wcześniej skrywane przez frajdą” – tak pan powiedział miałem, albo właśnie po to, Znachora, w 1981 roku, kiedy Życie towarzyskie integro- w lepszych latach PRL nie śniło trochę chodliwych towarów dyjowskiego, uświadomiłem propagandę – przestępczość pod koniec 2015 roku z oka- jak w moim przypadku, żeby trudno było w sklepach zdobyć wało, mobilizowało do lepszej się o tak komfortowych warun- z Polski, w tym dżinsy, lecz kasy sobie, że scenę uprowadzenia młodocianych, alkoholizm. zji przyznania panu Nagrody innym i sobie sprawić frajdę. coś do przekąszenia, urządza- pracy? kach do pracy na planie dla wciąż brakowało. Zatelefono- Azji będę zmuszony nakręcić Jakie doświadczenia wynie- Specjalnej SFP za całokształt Oczywiście, kręcenie filmu było liśmy zbiorowe grzybobrania, Oczywiście! Najlepszy dowód, aktorów i ekipy, jakie są dzisiaj. wałem więc do sekretariatu w większości w Polsce, a nie na sione z realizacji nie tylko osiągnięć artystycznych. cholernie ciężką pracą. Ale też a wieczorami – niezapomniane że kiedy go brakowało – a tak Dowożono – i to tylko przy tak premiera Armenii. Powiedzia- Krymie, tak jak planowałem, „czarnych” dokumentów, ale Pokonywanie niezliczonych przyjemnością, zabawą, czy jak biesiady przy smażonych było w czasie zdjęć do polsko- zwanych zdjęciach trudnych – łem, że jesteśmy z Polskiej gdyż strona radziecka raz po w ogóle filmów dokumen-

8 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 9 Rozmowa numeru: Jerzy Hoffman Nie miałem czasu się nudzić

łem, gdy już samodzielnie krę- palcu. Reszta – czyli talent – w przewidzianym, napiętym Pan Wołodyjowski, ciłem epickie filmy fabularne zależy już od palca bożego: czy terminie, a przede wszystkim reż. Jerzy Hoffman na kosztownym negatywie dotknął reżysera, czy też nie. zdynamizować narrację, dosto- barwnym Kodaka. sowując ją, także w montażu, Czego generalnie oczekuje do percepcji widzów wychowa- Jakie jest pańskie podejście pan od operatorów – autorów nych na wideoklipach i holly- do sztuki, którą pan upra- zdjęć do swoich filmów? woodzkim kinie akcji. Budżet wia: reżyserii filmowej? Co Miałem szczęście pracować filmu nie udźwignął już jednak jest w niej dla pana najważ- z najlepszymi. W dokumen- wyjazdu na Ukrainę, by umiej- niejsze? cie – z Antonim Staśkiewi- scowić tam, jak w Panu Woło- Najważniejsza jest biegła zna- czem, Stanisławem Niedbal- dyjowskim, sceny rozgrywające jomość warsztatu. Na planie skim, Wacławem Florkowskim. się na Dzikich Polach. Dlatego zdjęciowym nie trzeba na nowo W fabule – z Jerzym Lip- w Ogniem i mieczem zabrakło odkrywać Ameryki. Wszystko manem, Jerzym Wójcikiem, oddechu wielkich przestrzeni. już zostało opisane – i to prze- Jerzym Gościkiem, Grzego- Zawsze jest coś za coś. ważnie właśnie przez Amery- rzem Kędzierskim, Sławomi- kanów. Od dawna wiadomo, na rem Idziakiem. Od operatorów Jakie miejsce wyznacza pan jakiej wysokości nad jeźdźcem wymagam, by byli artystami, w swoich filmach dźwiękowi? na koniu musi znajdować się ale też świetnymi technikami Były w kinie polskim takie prowadząca go kamera, jeśli umiejącymi posługiwać się czasy, kiedy z ekranu dosko- w kadrze nie ma niczego ani narzędziami, jakie mają do nale słyszało się każdą kroplę między kamerą a nim, ani w tle. dyspozycji. No i żeby umieli Gustaw Holoubek i Mirosław wody cieknącą z kranu, za to Na takiej, żeby obiektyw objął szybko pracować. Szczęśliwie Majchrowski w filmie Gangsterzy dialogi nie najlepiej. Przystępu- i filantropi – Profesor, reż. Jerzy ziemię – jedyny w tym ukła- tylko z opowieści znam opera- Hoffman, Edward Skórzewski jąc do współpracy z operatorem

dzie punkt odniesienia, bez torów, którzy godzinami przy- Narodowa Biernacki/Filmoteka Fot. Tadeusz dźwięku, zwłaszcza młodym, którego niemożliwe jest wywo- gotowywali oświetlenie ujęcia nie mającym jeszcze doświad- łanie złudzenia galopu, pędu. i czasem żądali jeszcze, żeby zastosowanymi tam po raz Pod tym względem sytu- czenia zawodowego, tłuma- Nawet jeśli nie wyniosło się aktorzy dostosowali się do ich pierwszy w Polsce. acja poprawiła się radykalnie. czę mu, że ta kropla wody jest tej wiedzy ze szkoły filmowej, rozwiązań. To niedopuszczalne. Mamy pod dostatkiem lek- bardzo ważna. I świst wiatru można ją znaleźć w opisach Światło musi być podporząd- Podobnie jak 3D w pańskim, kich, a więc mobilnych kamer też jest ważny. I turkot kół na poczynionych przez praktyków kowane ruchom aktorów, a nie jak dotąd ostatnim, filmie cyfrowych. Już przy Ogniem wyboistej drodze. Zaraz jednak hollywoodzkich. Reżyser powi- odwrotnie. Podobnie jak ruchy 1920. Bitwa Warszawska, i mieczem, kręconym jeszcze dodaję, że najważniejsze są dia- nien, niezależnie od operatora, kamery. Dlatego inscenizację z 2011 roku. Czyż w obecnych na taśmie, dysponowaliśmy logi. Dla widza słyszalne musi wiedzieć, jakie efekty wizualne rozpoczynałem zawsze od „cho- czasach przeszkody tech- trzema, czasem nawet czterema być przede wszystkim to, co

Fot. Jerzy Troszczyński/Filmoteka Narodowa Narodowa Fot. Jerzy Troszczyński/Filmoteka przyniesie stosowanie tego czy reografii” aktorów. Wypróbo- niczne kina polskiego nie kamerami jednocześnie. Pozwo- mówią na ekranie aktorzy. I to innego obiektywu – mam na wywałem ją najpierw na sucho, należą już do historii? liło nam to skończyć zdjęcia jest pierwsza zasada, którą kie- talnych, wykorzystał pan po wierności realiom epok i środo- też zrobiłem ze Skórzewskim: myśli nie markę, chociaż ona bez kamery. Następnie już przejściu do fabuły? wisk, w których działa się akcja. Gangsterach i filantropach, też jest ważna, lecz ogniskową. z kamerą, ewentualnie trochę Kiedy Edek i ja rozpoczynaliśmy Żeby w Znachorze operacja nóg Prawie i pięści, Trzech krokach Kiedy cały świat zachwycał się przystosowując do jej ruchów, pracę w kinematografii, polskie wiejskiego chłopaka, którą prze- po ziemi. Na próbach aktorzy transfokatorem i pompował które dawniej były ograniczone filmy dokumentalne – wśród prowadza – tytułowy bohater, wygłaszali dialogi, a my słu- nim, czyli wykonywał najazdy dużymi gabarytami i pokaź- nich ten, który udał się nam nie wyglądała jak sobie ją mały chaliśmy ze stoperem w ręku. i odjazdy bez opamiętania, my nym ciężarem sprzętu. Na pla- najlepiej, i który cenię sobie Józio wyobraża, radziłem się „Dobrze, a teraz powiedźcie to używaliśmy go oszczędnie. nie miało się przeważnie jedną najwyżej: Pamiątkę z Kalwarii – nie jednego, lecz dwóch konsul- samo, tylko szybciej”. Kolejna Jeśli już decydowaliśmy się kamerę, a czasu na sfilmowanie wyświetlano w kinach przed tantów. próba. Stoper włączony. na transfokację, to nie mogła nią w osobnych ujęciach kontr- pełnometrażowymi filmami „Brawo!... Ale jeszcze trochę ona pojawiać się na ekranie ni planów nieraz brakowało. Toteż fabularnymi jako tzw. dodatki. A co z tą zwięzłością? przyspieszcie”. Zwięzłość stąd, ni zowąd, musiała płyn- tą jedną kamerą kręciło się dłu- Dlatego musiały być krótkie: Wyniesiona z pracy w doku- z dokumentu przekładała się nie wynikać z poprzedzają- gie ujęcia z jazdy, podczas któ- jedno, najwyżej dwuaktowe. mencie umiejętność zwięzłego w fabule na tempo dialogów cej ją jazdy kamery. Wszystko, rej obiektyw ujmował insceni- Mając do dyspozycji dziesięć, opowiadania okazała się nie- i rytm montażu. Miała nadto o czym tu mówię, to są niby zację z różnych stron. Krytyka góra piętnaście minut czasu oceniona w pracy z aktorami, wymiar praktyczny: pozwalała drobiazgi, lecz one składają się zachodnia, widząc w tych dłu- ekranowego, trzeba było ująć zwłaszcza w moich wczesnych zaoszczędzić czas i… taśmę, na warsztat reżysera, na gro- gich ujęciach rozlewność, rozpi- w nich temat filmu w sposób filmach fabularnych, które z czego skwapliwie korzysta- madzone przezeń z wiekiem sywała się o słowiańskiej duszy zwięzły, skondensowany. Osią- i ilością zrobionych filmów filmów polskich. A to nie była gnięcie tego celu w też ogra- doświadczenie zawodowe. Im żadna słowiańska dusza, tylko niczonym czasie zdjęć i mon- Najważniejsza jest biegła znajomość jest ono większe, tym bardziej bieda naszej kinematografii. tażu wymagało drobiazgowej warsztatu. Na planie zdjęciowym nie pomocne w jego pracy, w której W PRL z rzadka można było dokumentacji tematu w okresie częstokroć musi błyskawicz- sobie pozwolić na dwie kamery. przygotowawczym. Przeprowa- trzeba na nowo odkrywać Ameryki. nie podejmować decyzje arty- Nawet tak olbrzymi film jak dzanie rzetelnych dokumentacji styczne i techniczne. A wtedy Potop dopiero od pewnego Wojciech Lorek, Regina Wszystko już zostało opisane – i to Schossler, Anna Dymna, Tomasz bardzo mi się przydało w fabule, wiedzę o tym, co i w jaki sposób momentu robiliśmy dwiema, za Stockinger i Jerzy Hoffman na zwłaszcza przy filmach histo- przeważnie właśnie przez Amerykanów. może w danym momencie osią- to ze znakomitymi amerykań- planie filmu Znachor

rycznych: ułatwiało dochowanie gnąć, powinien mieć w małym skimi obiektywami Panavision, Narodowa Fot. Józef Letkier/Filmoteka

10 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 11 Rozmowa numeru: Jerzy Hoffman Nie miałem czasu się nudzić

ja grałem Sylwestra w „Szel- to jak tylko skończyliśmy zdję- mostwach Skapena” Moliera. cia, pancerz pękł i kompletnie Mówiłem o zdjęciach, dźwięku, aktorstwie i samym reżyserowaniu. Oczywiście na studiach nie się rozłożyłem, dopadły mnie nauczyłem się wszystkiego, poważne choroby. Nieprzewi- A teraz mówię, że każdy z tych elementów z osobna nic nie znaczy, doskonaliłem nabyte zdolno- dziane przeszkody pojawiały jeśli wszystkie nie służą temu samemu celowi, którym jest film ści w praktyce reżyserskiej, się także przy robieniu skrom- która dowiodła, że aktorowi niejszych filmów. Nigdy nie jako całość. Reżyser musi mieć dużą odporność psychofizyczną na czasem trzeba trochę pomóc. odpuszczałem! Chciałem na stresy. Ich źródłem może być wszystko: kapryśna pogoda, awaria Gniewny wyraz oczu Aleksan- przykład, aby w jednej ze scen dra Domogarowa, filmowego Trędowatej pokój Stefci Rudec- sprzętu, gorszy dzień aktora, zła organizacja. Przeciw reżyserowi Bohuna z Ogniem i mieczem, kiej tonął w kwiatach. Na pla- sprzysięga się czasem kilka tego rodzaju czynników naraz. uzyskałem poprosiwszy go, aby nie w Łańcucie, a więc z dala przed kamerą patrzył spode łba. od Warszawy, po wejściu do Kiedy Tomasz Stockinger, gra- wnętrza, w którym mieliśmy jąc młodego hrabiego Leszka nakręcić tę scenę, zobaczyłem, bój ekranów. Czy w pana ściowe debiuty jak W zawie- roku do marca 1968 zasiadałem Czyńskiego w Znachorze, miał że kwiatów było tyle, co kot dorobku kryje się film nie- szeniu Waldemara Krzystka, w Zarządzie. W owym pamięt- zapłakać w jednej ze scen praw- napłakał. Poinformowano mnie, słusznie zapomniany? jak i wielkie hity w rodzaju nym marcu przyjęto moją rezy- dziwymi łzami, zaleciłem mu że nigdzie w pobliżu nie było Wydaje mi się, że można tu trylogii C.K. Dezerte- gnację, której… nie złożyłem. wypuszczenie powietrza z płuc, wystarczająco zaopatrzonej wymienić Do krwi ostatniej rów Janusza Majewskiego. Na VI Walnym Zjeździe w 1983 bo wtedy łzy same cisną się kwiaciarni. Oświadczyłem, że z 1978 roku. Pokazałem bitwę W „Zodiaku” narodził się roku ponownie wybrano mnie do oczu. Tak też się stało, a ja w takim razie wstrzymuję zdję- pod Lenino taką, jaką była również głośny dokument do Zarządu. Wszedłem w skład Daniel Olbrychski i Małgorzata kazałem włączyć kamerę. Nie- cia do przywiezienia odpowied- naprawdę: jako krwawą jatkę. Macieja Drygasa Usłysz- Prezydium. Władza chciała Braunek w filmie Potop, kiedy emocję, którą wydobywa niej ilości kwiatów z Warszawy Z ekranu padło też słowo cie mój krzyk. Od dwudzie- uczynić mnie prezesem Stowa- reż. Jerzy Hoffman z siebie aktor, reżyser musi pod- i wracam do hotelu. „Chyba „Katyń”, ale tu rozpętała się stu lat istnieje Zodiak. Jerzy rzyszenia, gdyż byłem partyjny. Fot. Franciszek Kądziołka/Filmoteka Narodowa Narodowa Fot. Kądziołka/Filmoteka Franciszek bić przebitką ukazującą jakiś żartujesz” – usłyszałem. Odpar- burza: film zdjęto z ekranów Hoffman Film Production. Nie dałem się posadzić na tego ruję się, jeśli chodzi o dźwięk Hollendra, z którym zrobi- panowie: Gustaw Holoubek, detal. W finałZnachora , gdy do łem, że bynajmniej. Poskutko- i wprowadzono ponownie W wywiadzie dla „Magazynu konia, zostałem jednym z wice- w filmach. Druga wymaga łem dziewięć filmów, i Jerzego Wiesław Michnikowski, Zdzi- bohatera tytułowego, na dźwięk wało: kwiaty wnet się znala- w wersji przemontowanej. Filmowego” nie może zabrak- prezesów i aż do końca tamtej pokazania widzom źródła Kajetana Frykowskiego. Nie sław Maklakiewicz czy Wiesław słów: „Maria Jolanta Wilczur”, zły. Trzeba pamiętać, że widza nąć pytania o działalność trudnej czteroletniej kadencji efektu dźwiękowego – świ- mogę pominąć montażystów: Gołas – godny Oscara za rolę zaczyna docierać, że nie jest oglądającego film nie obchodzi, Spośród pana zasług należy w naszym Stowarzyszeniu. pomagałem prezesowi Janu- stu wiatru, skrzypienia butów Ludmiły Godziaszwili z doku- Antoniego Smółki w Prawie Antonim Kosibą, tylko profeso- co się działo poza zasięgiem wymienić kierowanie Zespo- Jak ją pan wspomina? szowi Majewskiemu najlepiej, na śniegu czy kapania wody – mentu, a w fabule: Aliny Faflik, i pięści – uświetnili fabuły, które rem Rafałem Wilczurem, wcią- kamery: ile pieniędzy włado- łem Filmowym „Zodiak”, Jestem członkiem założycielem jak mogłem. kiedy słyszą go w danym filmie Haliny Prugar, Zenona Pió- nakręciłem ze Skórzewskim. łem ujęcie dłoni Bińczyckiego wano w przygotowanie produk- w którym powstały warto- SFP. Od jego powstania w 1966 po raz pierwszy. Odgłos ognia reckiego, Cezarego Grzesiuka, A czyż można wyobrazić sobie zaciskających się kurczowo na cji, jakie były koszty transportu, Ciągnie pana do powrotu za tlącego się w kominku, jeśli Marcina Kota Bastkowskiego. filmową „Trylogię” bez Tade- barierce w sali sądowej. hoteli itp. Bardzo interesuje go kamerę? kominek nie zostanie pokazany Jerzy Michaluk związał swój usza Łomnickiego, Daniela natomiast wszystko, co znalazło Czy ja wiem? Jak napisał od razu choćby w jednym uję- los z moim i jedenaście lat Olbrychskiego, Władysława Jak podsumowałby pan swoje się przed kamerą, bo widzi to Julian Tuwim w „Kwiatach pol- ciu, zostanie odebrany przez walczył ze mną o realizację Hańczy, Stanisława Jasiukiewi- rozważania o sztuce reżyserii, na ekranie. I ocenia, czy zostało skich”: „Wódka nie ta i śledź nie publiczność jako nieczytelny Ogniem i mieczem oraz szczę- cza, Jana Nowickiego, Krzysz- o warsztacie filmowym? zrobione solidnie, czy byle jak. ten, i nie ta aura nad bufetem”. brud na ścieżce dźwiękowej. śliwe doprowadzenie jej do tofa Kowalewskiego, Michała Mówiłem o zdjęciach, dźwięku, Dlatego nie wolno odpuszczać. Ale… nigdy nie mów nigdy. Widz musi mieć skojarzenia końca. Wybitni kompozyto- Żebrowskiego, Wojciecha aktorstwie i samym reżysero- Jednakże budżet filmu jest wizualno-dźwiękowe. Pracowa- rzy: Lucjan Kaszycki, Krzysztof Malajkata i Wiktora Zborow- waniu. A teraz mówię, że każdy budżetem, toteż kręcąc mniej Na koniec tego wywiadu się- łem ze świetnymi operatorami Komeda, Andrzej Markowski, skiego? Telewizyjny Ojciec był z tych elementów z osobna nic istotne sceny, należy się ogra- gnę do… początku książki dźwięku: Haliną Paszkowską Kazimierz Serocki, Wojciech popisem Tadeusza Fijewskiego, nie znaczy, jeśli wszystkie nie niczać i nie trwonić na nie zbyt „Jerzy Hoffman. Po mnie w dokumencie, Jerzym Szaw- Kilar czy Krzesimir Dębski Znachor nie byłby Znacho- służą temu samemu celowi, któ- wielu środków finansowych. choćby »Potop«” – wywiadu łowskim, Leszkiem Wronko, pisali do moich filmów muzykę. rem bez Jerzego Bińczyckiego. rym jest film jako całość. Reży- Warto większość funduszy rzeki, jakiego udzielił pan Stanisławem Piotrowskim, Proszę mi wierzyć, że doceniam Długo mógłbym tak wymieniać ser musi mieć dużą odporność zachować dla scen najważniej- Jackowi Szczerbie (wyd. Jerzym Blaszyńskim, Mariu- też wkład specjalistów z rzadko mistrzynie oraz mistrzów pol- psychofizyczną na stresy. Ich szych. AGORA, Warszawa 2015). szem Kuczyńskim, Wacławem zauważanych w recenzjach skiej sceny i ekranu, z którymi źródłem może być wszystko: Mówi tam pan o swoim poro- Pilkowskim i wieloma innymi – dziedzin, takich jak charakte- miałem wielkie szczęście pra- kapryśna pogoda, awaria Co do nieodpuszczania, kiero- dzie, że był ciężki. Cytuję: w fabule. Zresztą w samych ryzacja, pirotechnika czy – nie- cować na planie filmowym. sprzętu, gorszy dzień aktora, zła wał się pan tą zasadą nie tylko „Z nieznanych mi powodów superlatywach mogę mówić odzowna w adaptacjach „Trylo- organizacja. Przeciw reżyserowi na planie czy w montażowni, nie spieszyłem się na świat”. o większości współtwórców gii” – szermierka filmowa. Wielka kreacja aktora jest sprzysięga się czasem kilka ale także w samym doprowa- A jednak 85 lat temu pojawił moich filmów. Wśród scena- najczęściej także zasługą tego rodzaju czynników naraz. dzaniu do powstania filmu. się pan na tym świecie. I co rzystów nie zabrakło Józefa W pana filmach grali wspa- reżysera, który odpowied- Koronnym tego dowodem powie szanowny Jubilat z tak Hena, Jerzego Lutowskiego niali aktorzy… nio poprowadził go przed I co wtedy? jest wspomniane przez pana długiej perspektywy czasu: i Jarosława Sokoła. Ale mam Cała plejada! Spośród pań: kamerą. Czy i tej umiejętno- Nie wolno się poddawać. jedenaście lat walki o Ogniem warto było? też na myśli scenografów: Hanka Bielicka, Ewa Wiśniew- ści nabrał pan, studiując reży- W trakcie 535 dni zdjęcio- i mieczem wspólnie z Jerzym Chińskie przekleństwo głosi: Romana Wołyńca, Jerzego ska, Magdalena Zawadzka, serię we WGIK-u? wych Potopu tylko raz lekko Michalukiem. Przetarli pano- „Obyś żył w ciekawych cza- Szeskiego, Wojciecha Kryszto- Barbara Brylska, Małgorzata Tak, uczono nas tam nie tylko się pochorowałem; nieustanny wie nowe szlaki, doprowa- sach”. Żyłem i żyję w ciekawych fiaka i Andrzeja Halińskiego, Braunek, Anna Dymna, Beata pracy z aktorem, ale również stres stworzył rodzaj pancerza dzając do sfinansowania pro- czasach. Nie miałem czasu się projektantkę kostiumów Mag- Tyszkiewicz, Grażyna Sza- gry aktorskiej: każdy z nas ochronnego dla organizmu, dukcji przez bank. Ogniem nudzić. dalenę Tesławską, kierow- połowska, Izabella Scorupco, musiał zdobyć dyplom aktorski, który po prostu musiał cały ten i mieczem to, jak większość Jerzy Hoffman Warszawa, zima 2017 ników produkcji Wilhelma Małgorzata Foremniak. Z kolei wystąpić w przedstawieniu – czas funkcjonować sprawnie. Za pańskich filmów, znany prze- Gola/SFP Fot. Tomek

12 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 13 Temat numeru: młody polski dokument Anita Piotrowska: Anatomia sukcesu

Anatomia

sukcesu Fot. Marcin Warszawski/SFP Anita Piotrowska

14 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 15 Temat numeru: młody polski dokument Anita Piotrowska: Anatomia sukcesu

Jeszcze niedawno, kiedy była mowa o młodym Zofii Pręgowskiej. Przyglądajmy się uważnie tym nazwiskom – to do nich należeć będzie przyszłość polskim dokumencie, padały nazwiska Marcina polskiego dokumentu. Koszałki, Pawła Łozińskiego czy Wojciecha Kręcić każdy może Dziś debiut w filmie dokumental- Staronia. Ani się spostrzegliśmy, jak wyżej nym może wydawać się łatwiejszy ze względu na większą dostępność wymienieni stali się nieomal klasykami – zajęli sprzętu i jego kompaktowy charakter, co pozwala pracować z ekipą się pracą pedagogiczną, doczekali festiwalowych w minimalnym składzie czy nawet w pojedynkę. Pojawiły się też alter- retrospektyw czy omówień swojej twórczości. I choć natywne formy finansowania produkcji, jak na przykład crowdfun- ding, a dzięki internetowi – nowe nadal są filmowo aktywni, zdobywają nagrody i nie kanały dystrybucji. Jednakże profesjonalne dokumenty, szczególnie przestają eksperymentować z formą dokumentalną, zaś realizowane przez filmowców stawiających pierwsze kroki i mają- pojawiły się kolejne utalentowane roczniki, cych artystyczne ambicje, wyma- gają instytucjonalnego wsparcia. a niektórzy spośród wybijających się twórców, jak na Publiczna TVP, mimo obowiązują- cej ją ustawowo „misyjności”, coraz przykład autorka Więzi Zofia Kowalewska, są nawet gorzej wywiązuje się ze swojego zadania. Telewizje prywatne, jak o połowę młodsi od niegdysiejszych „młodych”. HBO czy TVN, stawiają głównie na tytuły z potencjałem komer- cyjnym. W przypadku młodych I właśnie ta nowa generacja dokumentalistów dokumentalistów największe wsparcie produkcyjne zapewnia podbija dziś polskie i zagraniczne festiwale, choć dziś, nie licząc Polskiego Insty- tutu Sztuki Filmowej, powstałe obecność na filmowych imprezach nie stanowi przy Stowarzyszeniu Filmowców Więzi, reż. Zofia Kowalewska Polskich Studio Munka (w ramach

jedynej miary ich artystycznych dokonań. Munka-SFP Fot. Studio programu „Pierwszy Dokument”) oraz Szkoła Wajdy (zwłaszcza program DOK PRO). Wiele spośród łodość, jak wiado- wanym „Affect, Identification and polskiego kina na najważniej- krajem, znowu w roku ubiegłym wej 20+ i 30+ „rządzą” dzisiaj na nominacji oscarowej w kategorii nym metrażu zadebiutowała też wymienionych w tym tekście tytu- mo, jest kategorią Communion: The New Generation szych festiwalach dokumentu, prym wiedli młodzi: Jurek Pawła międzynarodowych festiwalach dokumentu krótkometrażowego. Aniela Gabryel, której obraz Kiedy łów posiada w swoich czołówkach względną i umowną. of Polish Documentary” („Ekspre- jak wspomniany DOK Leip- Wysoczańskiego otrzymał osiem dokumentu. W tym roku tytuł ten zdążył już ten wiatr ustanie uhonorowano logotypy tych właśnie instytucji. Dla porządku jednak sja uczuć, identyfikacja i Komu- zig, IDFA w Amsterdamie, Hot nagród, Mów mi Marianna Karo- Żeby wymienić wszystkie laury pojawić się w konkursach festiwali w Amsterdamie ARRI IDFA Award Z kolei prowadzona przez Kra- Mbędę posługiwać się tym pojęciem nia: Nowe pokolenie polskiego Docs w Toronto, Visions du Réel liny Bielawskiej, K2. Dotknąć nieba przyznane naszym młodym doku- Sundance czy DocPoint w Helsin- dla najlepszego filmu studenc- kowską Fundację Filmową agen- w znaczeniu ściśle metrykalnym, dokumentu”) analizowała ten w Lyonie czy CPH:DOX w Kopen- Elizy Kubarskiej oraz Casa Blanca mentalistom, choćby tylko w roku kach. Dokumentalnym debiutem kiego. Przy tej okazji trzeba pod- cja KFF Sales & Promotion czy zajmując się filmami nakręcony- imponujący wysyp młodych pol- hadze. Takie tytuły, jak Superjed- Aleksandry Maciuszek – po pięć, minionym, nie starczyłoby tutaj jest także Komunia Anny Zamec- kreślić, że na sukcesy polskiego Instytut Adama Mickiewicza dbają mi w ostatnich kilku latach przez skich nazwisk na ubiegłorocznym nostka Teresy Czepiec, Fuck For a wspomniany Dokument i Koniec miejsca. Wśród nich cieszy zwłasz- kiej, nagrodzona dotychczas w Bra- dokumentu w 2016 roku składały o rozpoznawalność młodego kina twórców przed „czterdziestką”. Jak festiwalu DOK Leipzig. Przede Forest Michała Marczaka, Obiekt świata Moniki Pawluczuk – po cza obecność filmowców debiutu- tysławie, Jihlavie, Lipsku, Locarno się także zagraniczne wyróżnienia poza Polską. Bezcenne są także wiadomo, tego rodzaju różnicowa- wszystkim w Lipsku miała miej- Pauliny Skibińskiej, Nasza klątwa cztery nagrody. Obecna dekada jących. Trudno uwierzyć, że twór- czy Trieście, a niedawno wyróż- dla dokumentalnych etiud szkol- „wylęgarnie talentów” w rodzaju nia na „starych” i „młodych” nie sce wielka retrospektywa naszego Tomasza Śliwińskiego, Gwizdek przyniosła także młodym nomi- czyni krótkometrażowych Więzi, niona także Złotą Taśmą przez nych, by wymienić tylko Naukę Doc Lab Poland, pozwalające są zbyt eleganckie. Bywało też, że dokumentu zatytułowana „Seven Grzegorza Zaricznego, Rogalik nacje do Europejskich Nagród Fil- Zofia Kowalewska, w momencie Koło Piśmiennictwa Filmowego Emi Buchwald, Lekcję patriotyzmu ciekawym projektom dokumen- niepotrzebnie przyczyniały się do Sins and Other Confessions in Pawła Ziemilskiego czy Smola- mowych (Paparazzi Piotra Berna- ich premiery na ubiegłorocznym SFP. W dokumentalnym peł- Filipa Jacobsona czy Niewidzialne talnym rozwijać się i doskonalić środowiskowych podziałów mię- Polish Documentary Films” („Sie- rze Piotra Złotorowicza, mają na sia, 21 x Nowy Jork Piotra Stasika) Krakowskim Festiwalu Filmowym, pod okiem fachowców, a następnie dzypokoleniowych. Znaczące suk- dem grzechów i inne wyznania koncie po kilkadziesiąt udziałów oraz Oscarów (Joanna, Nasza klą- miała niespełna 21 lat. Otrzymała przebić się z gotowym filmem do cesy naszych młodych dokumenta- w polskich filmach dokumental- w zagranicznych festiwalach. twa). Ta drobiazgowa buchalteria wówczas Srebrnego Smoka dla Nie byłoby sukcesów młodych widza w kraju i za granicą. listów w ostatnich latach skłaniają nych”), lecz dokonania dużo młod- Rekordzistą ostatnich lat był film (na podstawie danych opracowa- najlepszego dokumentu, a kilka Katarzyna Wilk z KFF Sales & jednak do przyjrzenia się z bliska szych filmowców, prezentowane Co raz zostało zapisane Mar- nych przez Polish Docs) celowo miesięcy później jej obraz został dokumentalistów, gdyby nie pojawiło Promotion, zajmująca się m.in. temu zjawisku. w innych sekcjach festiwalowych, tina Ratha, który prezentowano nie uwzględnia nazwisk znako- uhonorowany Specjalną Nagrodą się w ostatnich latach nowe pokolenie dystrybucją festiwalową i pro- wzbudziły nie mniejsze zaintereso- poza Polską około stu razy. Tylko mitych polskich twórców, którzy Jury dla filmu studenckiego na mocją filmów dokumentalnych To idzie młodość wanie niż pokazy mistrzów. w roku 2016 animowany Doku- są starsi, często tylko nieznacznie, festiwalu IDFA oraz Złotym Gołę- producentów niezależnych, jak Anna w ramach projektu Polish Docs, W grudniu na łamach interne- Artystyczne filmy dokumen- ment Marcina Podolca odwiedził od wymienionych powyżej, a osią- biem dla najlepszego dokumentu Wydra, szefowa firmy produkcyjnej Otter zauważa: „Młodzi twórcy to dziś towego magazynu „Senses of talne, w szczególności zaś te za granicą aż 43 festiwale. Spośród gnęli podobne do nich sukcesy. krótkiego na DOK Leipzig. Więzi siła polskiego dokumentu. Myślą Cinema” Masha Shpolberg z Uni- nakręcone przez twórców młod- ponad 80 nagród zdobytych przez Tendencja jest bowiem wyraźna – znalazły się także na tzw. krótkiej Films, czy Anna Gawlita kierująca Kijorą. nowocześnie, a z przeszłości czer- wersytetu Yale w artykule zatytuło- szych pokoleń, są dziś wizytówką polskich dokumentalistów poza to polscy filmowcy z grupy wieko- liście filmów kandydujących do pią głównie to, co najbardziej

16 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 17 Temat numeru: młody polski dokument Anita Piotrowska: Anatomia sukcesu

Ikona, reż. Wojciech Wespół w zespół polityczną i historyczną, ale też obecności religii w życiu Polaków stwie do swoich wielkich poprzed- mechanizm autocenzury czy zwy- Kasperski O młodych polskich dokumen- potrzebą dotarcia do szerszej niż powrócił ostatnio w krótkim doku- ników z lat 70., prześwietla roz- kłej kalkulacji. W najbliższym cza- talistach od lat mówi się, że nie tylko krajowa publiczności festi- mencie Trzy rozmowy o życiu maite instytucje, jak szpital czy sie, na skutek zmian politycznych, tworzą skonsolidowanego śro- walowej. O trafności tego ostat- Julii Staniszewskiej, w którym urząd stanu cywilnego, nie szuka- wyjście z kamerą poza krąg tema- dowiska, stronią od łączenia się niego spostrzeżenia mogą świad- bardzo osobista wymiana poglą- jąc w nich metafory dla bieżącej tów bezpiecznych może okazać w zorganizowane struktury, nie czyć międzynarodowe sukcesy dów pomiędzy matką a córką na sytuacji w Polsce, ale – wzorem się jeszcze trudniejsze. Karolina ogłaszają pokoleniowych mani- Sześciu tygodni Marcina Janosa temat zapłodnienia in vitro uka- mistrza Fredericka Wisemana – Bielawska, reżyserka nagradza- festów. Pozostają grupą silnie Krawczyka, Poza zasięgiem zała w mikroskali toczący się ostat- przygląda się funkcjonowaniu jednego w kraju i za granicą doku- zatomizowaną, złożoną z poje- Jakuba Stożka, Ślimaków Grze- nio w Polsce światopoglądowy nostki w systemie z perspektywy mentu Mów mi Marianna, nie dynczych indywidualności. Bodaj gorza Szczepaniaka, Naszej klą- i zarazem polityczny spór. jak najbardziej uniwersalnej. kryje swego pesymizmu: „W kinie ostatnią taką wspólnotową dekla- twy Tomasza Śliwińskiego czy Faktem jest, że młody polski Tematy zapomniane bądź zanie- interesuje mnie odkrywanie nie- racją było powstanie w roku 2005 Kiedyś będziemy szczęśliwi Pawła dokument ucieka od dosłownie dbywane przez główny nurt doku- znanego, zaglądanie »pod dywan«. Zespołu Filmowego Paladino Wysoczańskiego. Shpolberg nie rozumianej publicystyki, która na mentu są często „obsługiwane” Kiedy realizowaliśmy ten film, na z inicjatywy absolwentów Szkoły uważa jednak, że wycofanie się co dzień zalewa nas z ekranów, przez młodych twórców działają- każdym kroku musieliśmy mie- Wajdy – Macieja Cuske, Piotra Sta- ku bardziej kameralnym, intym- monitorów i smartfonów. Poli- cych poza systemem kinemato- rzyć się z bezinteresowną nie- sika, Marcina Sautera i Thierry’e- nym historiom jest oznaką eska- tyka jest jednak mimo wszystko graficznym. Takim filmem jest – chęcią ludzi, przekonywać ich, że go Paladina. Grupa ma na kon- pizmu, dostrzega w tym bowiem w nim obecna, jakkolwiek czę- nomen omen – Niepamięć Piotra nasza bohaterka, tak jak i my, jest

Fot. Krakowska Fundacja Filmowa Fundacja Fot. Krakowska cie kilka osiągnięć produkcyj- inny rodzaj zaangażowania – zaję- sto przybiera formę zapośredni- Brożka, czyli pierwszy rodzimy osobą godną szacunku i zaufania. nych, ale także opiekę artystyczną cie się jednostkami wykluczonymi, chwalone w naszym kinie, czyli Zud Marty Minorowicz. Druga pomimo licznych osiągnięć, w tym i pedagogiczną nad dokumen- słabymi czy rzadko reprezentowa- dopracowanie formalne i este- też ma na swym koncie uznane nominacji do Oscara za Królika tami młodszych kolegów. Filmy nymi na ekranie. Na tym tle wyróż- Joanna, reż. Aneta Kopacz tyczny smak. Szukając tytułów do dokumenty: Dziennik z podróży po berlińsku Bartosza Konopki tworzone przez członków Zespołu niają się szczególnie takie filmy, naszego katalogu, oglądamy nie Piotra Stasika, Casa Blancę (współscenarzysta i autor zdjęć łączy podobna estetyka, oparta jak Superjednostka czy Mów mi tylko gotowe filmy. Idąc za tenden- Aleksandry Maciuszek, Trzy roz- Piotr Rosołowski), uważa produ- na życzliwej obserwacji rzeczy- Marianna. Niezależnie od tego, cją światową, często wspieramy mowy o życiu Juli Staniszewskiej kowanie dokumentów za ciężki wistości, a szczególnie interakcji czy pokazują życie mieszkańców produkcje już na etapie pomysłu oraz filmy Tomasza Wolskiego: kawałek chleba: „Mamy wielu uta- pomiędzy ludźmi spotykającymi betonowego molochu czy opowia- i scenariusza. Promujemy projekty, Szczęściarze, Lekarze czy Pałac. lentowanych dokumentalistów, ale się w różnych miejscach publicz- dają o wykluczeniu z powodu toż- jeździmy z nimi na targi, pitchingi, Mówiąc o młodych producentach z ekonomicznego punktu widzenia nych lub półprywatnych, takich jak samości płciowej, przebija z nich prezentacje. Przy nowym modelu kreatywnych, nie można pomi- to dla producenta w dużej mierze działka, antykwariat czy kolejka charakterystyczna dla młodego tzw. kreatywnej produkcji zaistnie- nąć także Agnieszki Janowskiej praca hobbystyczna. Budżety są elektryczna. Pisał o tym szeroko polskiego dokumentu tęsknota nie w świadomości międzynaro- i Jacka Nagłowskiego z Centrali, niewielkie, a jeśli chce się osią- Mirosław Przylipiak w swoim tek- za społecznym dialogiem, za sym- dowego odbiorcy jeszcze przed posiadających w swoim dossier gnąć dobry efekt, realizacja filmu ście „Kino Paladino, albo schyłek bolicznie rozumianą komunią – powstaniem filmu to już niemalże m.in. Gottland zrealizowany musi trwać długo, zwłaszcza etap wielkich narracji”, opublikowa- nie tą w znaczeniu religijnym, ale norma. Zależy nam szczególnie na przez szóstkę czeskich reżyse- montażu. Sprzedaż filmów doku- nym w książce „Zobaczyć siebie. podobnie jak w filmie Zameckiej, wsparciu początkujących reżyse- rów czy Mnicha z morza Rafała mentalnych nie generuje przy- Polski film dokumentalny prze- oznaczającą poczucie wspólnoty, rów i producentów, dla których Skalskiego, a także Marty Golby chodów, raczej dodatkową pracę. łomu wieków”. Dziś najmłodsi potrzebę porozumienia i blisko- wejście na międzynarodowy rynek z Endorfina Studio 15( stron świata Jeśli nie produkuje się jednocze- dokumentaliści pozostają indy- ści. Pozostawiając akademikom bez odpowiedniej rekomendacji Zuzanny Solakiewicz) czy Macieja śnie dużych fabularnych tytułów, widualistami, lecz podobnie jak kulturowe analizy, warto czasem bywa trudne. Nasze know how, wie- Kubickiego (Emigranci Pawła reklam czy programów telewizyj- ich starsi koledzy z grupy Pala- spojrzeć na dokumenty naszych loletnie doświadczenie i ogromna Wysoczańskiego). Anna Wydra, nych, trudno jest przetrwać”. dino, również stronią od „wielkich najmłodszych twórców i z takiej

sieć kontaktów mają służyć umac- tematów”. Najlepiej widać tę ten- perspektywy – zanim przypniemy Studio Fot. Wajda nianiu marki, jaką niewątpliwie dencję, kiedy patrzy się z dystansu, im łatkę programowo apolitycz- ma w świecie polskie kino doku- czego dowodem wspomniany już nych czy aspołecznych. czoną, by wymienić tylko Przy- dokument dotykający społecznych Obawiam się, że dzisiaj ten obraz mentalne”. artykuł Mashy Shpolberg. wódców Pawła Ferdka czy Lekcję i kulturowych następstw pańszczy- w ogóle by nie powstał. Spotkałam Amerykańska badaczka, ana- Trudne sprawy patriotyzmu Filipa Jacobsona. zny. Również i ten tytuł wychodzi się z sytuacjami, że do organizato- Nowe pokolenie lizując młody polski dokument, To właśnie młode pokolenie rodzi- Podobnie jest z problematyką od historii osobistej: para młodych rów festiwali za granicą dzwonili producentów notuje ciekawą rzecz, z pozoru mych dokumentalistów próbuje społeczną, która najczęściej ludzi wywodzących się z różnych urzędnicy z Instytutów Polskich Nie byłoby sukcesów młodych tylko oczywistą. Otóż najmłod- mierzyć się z tematami trudnymi, przefiltrowana zostaje przez oso- środowisk próbuje odpowiedzieć i odradzali pokazywanie mojego dokumentalistów, gdyby nie poja- sze pokolenie naszych doku- niewygodnymi czy wręcz uzna- bistą historię, czego dobrym sobie na pytanie, czy i jak bardzo filmu. Planowana na jesień pre- wiło się w ostatnich latach nowe mentalistów, w przeciwieństwie wanymi w polskiej debacie za przykładem jest wyproduko- pochodzenie społeczne determi- miera w Telewizji Polskiej, która pokolenie producentów niezależ- do mistrzów z lat 70., Krzysztofa tabu. Karolina Bielawska w Mów wana niezależnie Eksmisja Filipa nuje ich tożsamość oraz możliwo- współprodukowała »Mariannę«, nych, jak Anna Wydra, szefowa Kieślowskiego czy Marcela Łoziń- mi Marianna stworzyła pierwszy Antoniego Malinowskiego, opo- ści życiowe. Z kolei w Solidarności nie odbyła się, a ostatnio usły- firmy produkcyjnej Otter Films, skiego, rezygnuje z budowania w krajowym dokumencie tak głę- wiadająca o bolesnych skutkach według kobiet Marta Dzido i Piotr szałam, że dyrektor jednego z kin czy Anna Gawlita kierująca Kijorą. wielkich metafor życia społecz- boki portret osoby transseksualnej. polskiej transformacji ustrojowej Śliwowski przywracają pamięć odmawia pokazania dokumentu Pierwsza z nich współprodukowała nego czy politycznego, uciekając Specyfika polskiego katolicyzmu na przykładzie dziadków reży- o działaczkach legendarnego ze względu na to, że widzowie są w ostatnich latach wiele nagradza- w przestrzeń domową, skupiając znalazła wyraz w filmach Pawła sera – pary inteligentów, niepo- ruchu związkowego, pozostają- nieprzygotowani na jego odbiór. nych tytułów: Gdzie jest Sonia? się na życiu osobistym i rela- Jóźwiaka-Rodana (Mama, tata, trafiących przystosować się do cych dotychczas w cieniu swoich Szkoda, że tak się dzieje, bo prze- Radki Franczak, Deep Love Jana cjach międzyludzkich. Za przy- Bóg i szatan), Marcina Janosa nowej rzeczywistości społeczno- kolegów. cież nie jest to film polityczny, czy P. Matuszyńskiego, Efekt domina kład podaje, Więzi Zofii Kowalew- Krawczyka (Matka 24H), Kata- -ekonomicznej. Jak bardzo zmie- Dokumentalistom będącym na opowiadający się za którąkolwiek Elwiry Niewiery i Piotra Rosołow- skiej, Trzy rozmowy o życiu Julii rzyny Gondek (Figura) czy Anny niło się w polskim dokumencie początku artystycznej drogi wcale ze stron”. skiego, Komunia Anny Zamec- Staniszewskiej czy Komunię Anny Zameckiej (Komunia), przyjmu- podejście do tematyki społecznej, nie jest łatwo przebić się w Pol- Młodsze pokolenie doku- kiej czy fabularny, choć realizo- Fuck For Forest, reż. Michał Marczak Zameckiej. Ten zwrot tłumaczy jąc różne perspektywy: kultu- widać najlepiej w filmach Tomasza sce z tematem uchodzącym za mentalistów, swobodnie poru-

wany metodami dokumentalnymi, Gravity Fot. Against zmęczeniem ciężką tematyką rową, satyryczną, krytyczną. Temat Wolskiego, który w przeciwień- kontrowersyjny. Często działa też szające się po świecie, znające

18 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 19 Temat numeru: młody polski dokument Anita Piotrowska: Anatomia sukcesu

języki, obeznane z filmowymi kobiecej w polskim dokumencie trendami i sprawnie posługu- W przypadku młodych dokumentalistów nie powinna jednak przesłaniać jące się nowymi technologiami, faktu, że film dokumentalny zali- chętniej od swoich starszych kole- największe wsparcie produkcyjne czany jest do innej niż fabuła kate- gów wybiera tematy poza grani- gorii wagowej. Oznacza zwykle cami Polski. Co się wydarzyło zapewnia dziś, nie licząc Polskiego mniejszy budżet, mniejszą ekipę, na wyspie Pam Elizy Kubarskiej, Instytutu Sztuki Filmowej, powstałe przy mniejsze władzę i prestiż, wresz- Casa Blanca Aleksandry Maciu- cie – mniejszą widownię. Dlatego szek, 21 x Nowy Jork Piotra Sta- Stowarzyszeniu Filmowców Polskich też kobietom filmowcom, zwłasz- sika – już same tytuły wskazują Studio Munka (w ramach programu cza tym początkującym, o wiele na nieograniczony geograficz- łatwiej jest zaistnieć w dziedzinach nie zakres zainteresowań. Co cie- „Pierwszy Dokument”) oraz Szkoła Wajdy uchodzących za bardziej niszowe, kawe, od lat najczęstszym kierun- jak właśnie dokument czy anima- kiem tych filmowych podróży (zwłaszcza program DOK PRO). cja. Niemniej wspomniana ten- jest Rosja. W takich tytułach, dencja staje się coraz bardziej jak Gugara Andrzeja Dybczaka widoczna i to nie tylko na festiwa- i Jacka Nagłowskiego, Gdzie jest sane) czy Ukrainki Alisa Kova- (Miss Holocaust), Aleksandra lach, ale także na dużym ekranie. Sonia? Radki Franczak, Koniec lenko i Liubov Durakova (Alisa Terpińska (Czeski łabędź) czy W obecnej dekadzie kilkanaście Rosji Michała Marczaka, 52 w krainie wojny). wspomniane już Emi Buchwald, dokumentów artystycznych zreali- procent Rafała Skalskiego czy Teresa Czepiec, Katarzyna Gon- zowanych przez młodych polskich Nasiona, Otchłań i Ikona Woj- Mocna płeć dek, Aneta Kopacz, Zofia Kowa- twórców doczekało się dystrybu- ciecha Kasperskiego, znać niesłab- Od kilku lat w młodym polskim lewska, Elwira Niewiera, Monika cji kinowej: Czasem śnię, że latam nącą fascynację tym odległym- dokumencie zwraca też uwagę Pawluczuk, Zofia Pręgowska czy Anety Popiel-Machnickiej, Efekt -nieodległym krajem, z jednej silna obecność kobiet. W 2015 Anna Zamecka – to tylko niektóre domina Elwiry Niewiery i Piotra strony fascynująco dla nas egzo- roku gala zamknięcia Krakow- spośród kobiecych nazwisk, o któ- Rosołowskiego, Fuck For Forest Zud, reż. Marta Minorowicz

tycznym, a jednocześnie jakoś skiego Festiwalu Filmowego nale- rych w ostatnim czasie było gło- Michała Marczaka, Galumphing Fot. Films Otter swojskim. Warto w tym miejscu żała właśnie do nich: do Karoliny śno. Z raportu przygotowanego Kamili Józefowicz, Gwizdek Grze- dodać, że pejzaż młodego krajo- Bielawskiej (Mów mi Marianna), przez dr hab. Monikę Talarczyk- gorza Zaricznego, Ikona Wojcie- Wola Kowalskiego czy Fuck For ria wydarzyła się w życiu boha- osobistą wypowiedzią, choć dzieje wiedzieć muzykę obrazem. Jesz- wego dokumentu wzbogacają Aleksandry Maciuszek (Casa -Gubałę na zamówienie „Krytyki cha Kasperskiego, Joanna Anety Forest Marczaka, dało się zauwa- tera, czy może bohater właśnie się w odległej kulturze”. cze dalej w tych poszukiwaniach także studiujący i tworzący tu fil- Blanca), Agnieszki Zwiefki Kró( - Politycznej” wynika, że w latach Kopacz, Jurek Pawła Wysoczań- żyć upodobanie twórców do fabu- stał się aktorem odgrywającym Eksperymenty z językiem fil- poszła Zuzanna Solakiewicz, która mowcy z zagranicy, jak urodzony lowa ciszy). Następna edycja 2006-2015 reżyserki stanowiły 30 skiego, Komunia Anny Zamec- larnego sposobu opowiadania. fantazje reżysera na swój temat, mowym świadczą o żywotności w pełnometrażowym dokumencie w Pradze Matej Bobrik (Odwie- festiwalu nie przyniosła już tak procent rodzimej produkcji filmów kiej, Miłość Filipa Dzierżawskiego, Krótko mówiąc: ich dokumenty lub też reżyser tak mocno przefil- młodego polskiego dokumentu, 15 stron świata stworzyła brawu- dziny), Duńczyk Jacob Dammas imponujących dla reżyserek wyni- dokumentalnych. Chciałoby się Mów mi Marianna Karoliny Bie- były wciągające niczym fabuły, trował jego historię przez siebie, który mimo bogatych tradycji, nie rowy portret Eugeniusza Rudnika, (Kredens), Meksykanin Joaquin ków, choć od lat widać wyraźnie, dodać „aż”, gdyby zestawić te lawskiej, Sztuka znikania Bartosza a dziś ich debiutanckie fabuły że filmowy portret bohatera nie- podąża ślepo za swoimi mistrzami pioniera polskiej muzyki elektro- del Paso (Sen San Juan, nakrę- że męska hegemonia w doku- dane z pełnometrażowym filmem Konopki czy Totart, czyli odzyski- mają w sobie dokumentalny ciężar. wiele ma z jego rzeczywistością i nie podporządkowuje się kon- akustycznej. W tej samej kategorii, cony wspólnie z Janem Pawłem mencie powoli się osłabia. Vita fabularnym, gdzie w tym samym wanie rozumu Bartosza Paducha. wspólnego. To był właśnie przy- wencjom. Tę świeżość widać szcze- choć zajmując się odmiennymi Trzaską), Ormianin Vahram Mkhi- Maria Drygas (Piano), Agnieszka okresie kobiety reżyserki stano- Jak widać, mniej więcej połowa Na styku poetyk padek Zudu – historia prawdzi- gólnie na gruncie gatunku, jakim niż muzyka dziedzinami twór- taryan (Pieśń pasterza), Niemiec Elbanowska (Niewiadoma Hen- wiły jedynie 12 procent. Radość z nich została wyreżyserowana Coraz swobodniejsze traktowanie wej postaci w pewnym momencie jest dokument o sztuce. Miłość czości, wyróżnił się w ostatnich Martin Rath (Co raz zostało zapi- ryka Fasta), Michalina Musielak i duma z tak silnej reprezentacji przez kobiety. granic pomiędzy różnymi kate- odbiegła od historii opowiadanej Filipa Dzierżawskiego (o słyn- latach także Totart, czyli odzyski- goriami filmowymi jest jedną w filmie. Dlatego nie dałam sobie nym zespole yassowym z Trój- wanie rozumu Bartosza Paducha, Z dokumentu do fabuły z cech młodego kina dokumen- prawa nazywać tego obrazu czy- miasta) czy Ucho wewnętrzne I want (no) reality Any Brzeziń- O tym, jak wiele dziś znaczy młody talnego, nie tylko zresztą w Pol- stym dokumentem. W momen- Magdaleny Gubały i Szymona skiej, Kwiekulik Joanny Turowicz polski dokument świadczy też – sce. Marta Minorowicz, twórczyni cie, kiedy pozwoliłam sobie na Uliasza (o saksofoniście Miko- i Anny Zakrzewskiej czy krótko- jakkolwiek paradoksalnie może takich nagradzanych tytułów, jak luźniejsze traktowanie dokumen- łaju Trzasce) są dziełami doku- metrażowy Dom na głowie Adama to brzmieć – kondycja naszego Kawałek lata czy Decrescendo, talnej formy, łatwiej było mi zro- mentalnych debiutantów, którzy Palenty. Dzięki tym wszystkim filmu fabularnego. Najciekawsze w swoim najnowszym filmieZud bić film autorski, który jest moją w oryginalny sposób próbują opo- młodym twórcom polski doku- debiuty minionego roku: Ostat- wychodzi poza ramy dokumentu. ment o sztuce, będący niegdyś nia Rodzina Jana P. Matuszyń- Jej film, nakręcony wśród mon- naszą specjalnością, a ostatnio skiego, Plac zabaw Bartosza M. golskich pasterzy w koprodukcji Faktem jest, że młody polski dokument zastygły w telewizyjnych forma- Kowalskiego, Wszystkie nieprze- z Niemcami, funkcjonuje na rodzi- tach, powoli zaczyna się odradzać. spane noce Michała Marczaka mych i zagranicznych festiwalach ucieka od dosłownie rozumianej czy Fale Grzegorza Zaricznego, najczęściej jako dokumentalno- Oby tak dalej – były dziełem młodych, choć już -fabularna hybryda, poszerzająca publicystyki, która na co dzień zalewa chciałoby się rzec, rozciągając doświadczonych i nagradzanych granice zarówno jednej, jak i dru- nas z ekranów, monitorów i smartfonów. to życzenie na cały młody polski dokumentalistów. W ich obrazach giej formy. Podobny zresztą status dokument. Pamiętajmy jednak, że fabularnych, zwłaszcza u Mar- mają Wszystkie nieprzespane noce Polityka jest jednak mimo wszystko w jego przyszłość zależy nie tylko czaka, czuje się wyraźnie doku- Michała Marczaka. Pytana o to, nim obecna, jakkolwiek często przybiera od dobrych pomysłów, indywi- mentalne „dotknięcie” – w sposo- czy dziś zamykanie filmu w jed- dualnych talentów czy festiwa- bie inscenizowania, prowadzenia nej sztywnej kategorii ma jeszcze formę zapośredniczoną, by wymienić tylko lowych nagród. Jest ona częścią kamery czy w pracy z naturszczy- sens, reżyserka Zudu odpowiada: całego systemu, który musi dzia- kami. Inna rzecz, że oglądając „Tym sensem jest granica etyczna, Przywódców Pawła Ferdka czy Lekcję łać konsekwentnie i sprawnie, Obiekt, reż. Paulina Skibińska wcześniej takie dokumenty, jak: czyli odpowiedź na pytanie, czy patriotyzmu Filipa Jacobsona. a jednocześnie otwierać się na

Fot. Cezary Stolecki/Studio Munka-SFP Fot. Cezary Stolecki/Studio Deep Love Matuszyńskiego, Moja rzeczywiście opowiadana histo- to, co nowe.

20 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 21 Wydarzenia i jubileusze: Nagrody im. Andrzeja Munka Wydarzenia i jubileusze: Zadebiutuj! Młodzi Kłody pod nogi Anna Wróblewska czy eldorado? Anna Michalska dla młodych „Zadebiutuj!”. Pod tym krótkim i atrakcyjnym hasłem Studio Munka W Szkole Filmowej w Łodzi 1 lutego odbyła się uroczystość wręczenia Nagród im. Stowarzyszenia Filmowców Polskich Andrzeja Munka. Za najlepszy debiut reżyserski wyróżniono Joaquina del Paso, a za zorganizowało dwudniową konferencję debiut operatorski Pawła Chorzępę. W trakcie imprezy do obrazów z filmów Munka w Serocku (17-18 lutego), na którą grała Soniamiki. Wieczór zakończył się projekcją nagrodzonych tytułów. zaproszono kilkudziesięciu młodych onkurs im. Andrzeja Mun- reżyserów – absolwentów szkół Paweł Chorzępa (w środku) ka należy do najstarszych filmowych, studentów ostatnich lat, Ktego typu wydarzeń w Pol- sce. Organizuje go Szkoła Filmowa twórców po „Trzydziestkach”, ale przed w Łodzi, a poświęcony jest reżyse-

rom i operatorom debiutującym debiutem. Zdjęć/SFP Kiljan-Kuźnia Fot. Kuba w pełnometrażowej fabule. Nagro- dy w tym konkursie są wyróżnie- niem dla twórców, których kariery Serocku pojawiło się w ogóle – twórcy w Polsce – nie pierwszej sceny debiutanta apli- z programu Kreatywna Europa filmowe warto obserwować, a sa- także ponad dwudziestu są dane z góry. Zarówno Ustawa kującego do Instytutu. Obecnie (np. szkolenia, o czym mówiła sze- mym artystom przynoszą wspar- Wprofesjonalistów z bran- o kinematografii, jak noweliza- scena jest obowiązkowa wyłącznie fowa polskiego biura programu cie promocyjne debiutanckiej pro- ży filmowej: reprezentantów in- cja Ustawy o prawie autorskim w sytuacji, kiedy projekt otrzymał Małgorzata Kiełkiewicz), a także dukcji. Pierwszym laureatem był stytucji filmowych i audiowizu- były wywalczone przez filmow- wsparcie PISF na development. wsparcie rzeczowe takich firm, jak Jerzy Skolimowski, doceniony za alnych, producentów, firm post- ców dzięki konsolidacji środo- Ale nie wyczerpuje to problemów, DI Factory czy CeTA. Walkowera w 1965 roku. Wśród produkcyjnych, dystrybutorów, wiska. Prezes przytoczył jedno pozostaje kwestia innych wymo- Natomiast prawdziwym pro- zdobywców Nagród znaleźli się organizatorów festiwali. z ostatnich publicznych wystąpień gów stawianych przed debiutan- blemem jest i pozostaje sprawa także Krzysztof Kieślowski za Per- Głównym celem konferencji Andrzeja Wajdy i jego apel, by fil- tami. Stąd tak ważne jest, by mło- dystrybucji oraz promocji pol- sonel, Andrzej Żuławski za Trzecią było co prawda zapoznanie mło- mowcy trzymali się razem, by we dzi twórcy włączyli się w sprawy skiego młodego kina. Nieliczne

część nocy, Piotr Szulkin za Gole- Fot. Anna Michalska dych twórców z nowoutworzonym wspólnych sprawach występowali kinematografii – np. poprzez anteny, jak Canal+, Ale kino+, ma czy Łukasz Barczyk za Patrzę Zespołem Literackim (o czym solidarnie. Młodzi twórcy muszą współpracę z Kołem Młodych Kino Polska pokazują krótkie na Ciebie, Marysiu. Ostatnia edy- gorzek. Rektor Szkoły Filmowej do tego filmu. „Za dojrzałość arty- Wreszcie, ze względu na wyjąt- piszemy również na str. 78), ale wziąć odpowiedzialność za swoje lub aplikowanie do jego struktur. metraże, „Trzydziestki” i etiudy. cja Konkursu odbyła się dwa lata podkreślał obfitość filmów kon- styczną i świeżość debiutanta kowy sens i charakter Nagrody im. nie wyłącznie. „Zaprosiliśmy was sprawy we własne ręce. Wiele emocji wzbudziła sprawa Prawdziwym problemem jest temu. Uhonorowano wówczas Se- kursowych, ich odwagę, wysoki w jednym. Za szacunek dla tra- Andrzeja Munka, za wzbudzenie tutaj, nie tylko dlatego, że warto Wątek współodpowiedzial- regionalnych funduszy filmo- natomiast słaba obecność rodzi- bastiana Buttnego, reżysera filmu poziom, bogactwo formalne i tema- dycji wielkich autorów kina, ale w nas przekonania, że autor tego się integrować, czy żeby zwabić ności za kształt kinematografii wych. To niezwykle cenne źró- mej twórczości młodych oraz fil- Heavy Mental, oraz Michała Sobo- tyczne. i skuteczne poszukiwanie indywi- filmu wkrótce stanie się osobą, was do Studia Munka, ale żeby i warunki produkcji oraz dystry- dło wsparcia kinematografii, cho- mów artystycznych w kinach – cińskiego, autora zdjęć do Kam- Filmy oceniało jury złożone dualnego języka, stylu i poczucia której będziemy szukali w progra- wam pomóc zadebiutować, poin- bucji polskich filmów powracał ciaż sumy dotacji czy wkładów nie tylko multipleksach, ale, co czatki w reżyserii Jerzego Kowyni. z młodych reżyserów i opera- humoru. Za traktowanie filmu jako mach najlepszych festiwali filmo- formować, gdzie szukać pieniędzy jak bumerang w ciągu dwóch dni koprodukcyjnych są niewielkie gorsza, w kinach tradycyjnych W tegorocznej kompetycji zna- torów, w tym także studentów pojazdu zabierającego widownię wych i repertuarów kin” – uzasad- na film, jak podpisywać umowy” – w Serocku. W panelu poświęco- i nie jest łatwo wygrać w tych kon- czy arthousowych. Czy jest wyj- lazło się osiemnaście tytułów, m.in. PWSFTviT. W składzie znaleźli w fascynującą podróż po świecie niał decyzję jury Xawery Żuławski. mówiła Ewa Jastrzębska, dyrek- nym produkcji udział wzięli kursach o samorządowe pienią- ście z tej sytuacji? Na pewno Córki Dancingu Agnieszki Smo- się: Xawery Żuławski, Rado- fizycznym i metafizycznym. Za Nagrodę im. Andrzeja Munka tor ds. produkcji w Studiu. I tak przedstawiciele m.in. Polskiego dze na produkcję. Młodzi twórcy tak – o czym mówił Jerzy Kapu- czyńskiej, Kamper Łukasza Grze- sław Ładczuk, Sebastian But- potraktowanie upadku fabryki za Najlepsze Zdjęcia otrzymał właśnie się stało. Instytutu Sztuki Filmowej, Mazo- musieli zderzyć się z informacją, ściński, dyrektor artystyczny Stu- gorzka, Maquinaria Panameri- tny, Michał Sobociński, Kalina w sposób poetycki i intymny, osią- Paweł Chorzępa, operator filmu Jacek Bromski, prezes SFP, via Film Commission, Kreatyw- że regionalne fundusze filmowe dia. Tylko systemowy, kompletny cana Joaquina del Paso, Intruz Alabrudzińska i Michał Dymek. gając w ten sposób nienachalny Zud w reżyserii Marty Minoro- podkreślał, że programy wspie- nej Europy, Canal+, DI Factory, są wyłącznie kwestią dobrej woli program wspierania promocji Magnusa von Horna, Plac zabaw Nagrodę im. Andrzeja Munka za a ciekawy obraz współczesnego wicz. Doceniono silne i dojrzałe rania młodych twórców umo- CeTA. Powróciła także sprawa samorządowców, których owszem, i dystrybucji młodego polskiego Bartosza M. Kowalskiego czy Zud Najlepszą Reżyserię przyznano świata. Za zdjęcia na taśmie filmo- fabularne zdjęcia wykreowane cowane w Studiu Munku są trybu naboru projektów debiu- należy przekonywać do inwesto- kina może w widoczny sposób Marty Minorowicz. absolwentowi Szkoły Filmowej wej, których wyjątkowy urok przy- bardzo skromnymi środkami ewenementem na skalę świa- tanckich do PISF. Julia Ruszkie- wania w film, ale nie można ich zwiększyć jego szanse na trud- Podczas ceremonii wręczenia w Łodzi, Joaquinowi del Paso, za pomina, że nie wszystko da się w warunkach dokumentalnych, tową – trudno znaleźć w innych wicz, reprezentująca Koło Mło- zmusić. nym i mocno zajętym rynku kino- Nagród o wyjątkowości postaci obraz Maquinaria Panamericana. nakręcić na cyfrze. Za rywalizację a także umiejętność stawiania krajach takie preferencje dla mło- dych SFP, mówiła o rozmowach Jednakże jest wiele pozyty- wo-telewizyjnym w Polsce. A do patrona i ponad 50-letniej tradycji W imieniu reżysera przebywają- z innymi filmami tej edycji Kon- kamery w odpowiednim miejscu dych filmowców. Zwracał uwagę, prowadzonych przez Koło, prezesa wów – przede wszystkim liczba tego trzeba zaangażować najważ- Konkursu mówił jeden z wcześniej- cego w Meksyku Nagrodę ode- kursu, których poziom artystyczny i ukazanie nadziei w opowiedzia- że mechanizmy i przywileje, i Zarząd z dyrekcją PISF w spra- debiutów i drugich filmów, wspar- niejsze instytucje współczesnej szych laureatów, Mariusz Grze- brał Fredrik Olsson, autor zdjęć sprawił nam wielką przyjemność. nej historii. z jakich korzystają debiutanci, czy wie wymogu przedstawienia cie PISF, możliwości, jakie płyną polskiej kinematografii.

22 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 23 Wydarzenia i jubileusze: Dyplomaci w Kulturze Wydarzenia i jubileusze: rozdanie Złotych Taśm Metafora Mamy prawo być ludzkiej kondycji w znakomitych nastrojach Albert Kiciński Albert Kiciński Jak co roku przedstawiciele Koła Piśmiennictwa SFP (polskiej talisty zajrzeć tam, gdzie mówi- Korpus dyplomatyczny 27 lutego obejrzał my najszczerzej, czyli do gabinetu sekcji FIPRESCI) przyznali nagrody dla najlepszych ich zdaniem w stołecznym kinie Kultura najnowszy psychoterapeuty”. filmów polskich i zagranicznych wyświetlanych na ekranach W kategorii Film Zagraniczny film Agnieszki Holland Pokot. Obraz został przyznano również dwa wyróż- kinowych w ubiegłym roku. Uroczystość odbyła się 6 lutego nienia. Otrzymali je Syn Szawła doceniony na tegorocznym Berlinale, w stołecznym kinie Kultura. László Nemesa oraz Anomali- zdobywając Srebrnego Niedźwiedzia – sa Charliego Kaufmana i Du- ke’a Johnsona. Nagrodę im. Alfreda Bauera dla filmu, o raz pierwszy od siedemna- Chwaląc Syna Szawła, krytyk który wyznacza nowe perspektywy stu lat przyznano dwie Złote Błażej Hrapkowicz zwracał uwa- PTaśmy w kategorii Film Pol- gę, że o Holokauście trzeba nadal w sztuce filmowej. ski. Laureatami zostały ex aequo: przypominać. „Największym za- Ostatnia Rodzina Jana P. Matu- grożeniem jest, że te obrazy nam szyńskiego i Wołyń Wojciecha spowszednieją. Lászlówi Neme- okot to ceremonia, która ale też szalona” – komentowała Smarzowskiego. „Mamy prawo sowi udało się pokazać, że filmy odbywa się po polowaniu. reżyserka. – „Szalona swym gnie- być w znakomitych nastrojach” – o Holokauście, zwłaszcza two- PZwierzęta układa się według wem, obsesjami, miłością do zwie- mówiła na uroczystości Barbara rzone przez artystów, zawsze bę- rangi, biorąc pod uwagę wielkość rząt i czułością dla wyrzuconych Hollender, przewodnicząca Za- dą niepełne, ale równocześnie i gatunek. Myśliwi tak świętują na margines ludzi. Pełna buntu rządu Koła Piśmiennictwa SFP. ich tworzenie jest nie tylko ar- udział w polowaniu” – tłumaczyła i oburzenia. Jej okrutna, anarchi- „W ubiegłym roku w polskich ki- tystycznym, ale i etycznym obo- Agnieszka Holland znaczenie ter- styczna rewolta nie ma oburzać. nach padł kolejny rekord. Sprze- wiązkiem. Moim zdaniem to naj- minu, który stał się tytułem filmu. Przeciwnie – widz powinien się dano ponad 52 mln biletów, z cze- większa siła Syna Szawła” – dodał Oprócz reżyserki z ambasadora- z nią utożsamiać. Że to niemo- go 13 mln były to bilety na filmy Hrapkowicz. mi spotkała się współreżyserka ralne? Tak, ale tylko dzięki skrajnej polskie. Mamy wspaniałe rodzime Przyznanie nagrody Anomalisie Kasia Adamik, odtwórca roli Dy- (choć podszytej często humorem kino realizowane przez reżyserów uzasadniała Anna Bielak: „Reali- zia Jakub Gierszał oraz producent i czułością) prowokacji możemy wszystkich generacji. Jeszcze nie- zacja filmu animowanego zawsze filmu Krzysztof Zanussi. odkryć niesprawiedliwość i okru- dawno myśleliśmy, że jest świet- wymaga dużych nakładów pracy Główna bohaterka Pokotu to cieństwo świata, w którym żyje nie, bo weszła do naszego kina i finansów. Zainwestowanie obu emerytowana inżynierka Janina Duszejko. Ona i jej współcześni. fala 40-latków. Dzisiaj za kamerą tych rzeczy w historię o bohaterze, Kasia Adamik Duszejko (Agnieszka Mandat), Ona i jej rówieśnicy. Ona i jej zwie- i Agnieszka Holland stoją już 30-latkowie – bardzo in- który jest smutny, zmaga się ze

mieszkająca samotnie w leśnej rzęta”. Fot. Borys Skrzyński/SFP teresujący, nieszablonowi i bez- Wojciech Smarzowski sobą, i z którym na pozór trudno

głuszy Kotliny Kłodzkiej. Ta wege- Pokot to adaptacja powieści kompromisowi” – dodała autorka Fot. Borys Skrzyński/SFP się utożsamić – wymaga ogrom- tarianka i z zamiłowania astro- Olgi Tokarczuk „Prowadź swój wać cztery lata temu. W między- chodzi o kontekst. Kiedy Donald książek „Od Wajdy do Komasy” nej odwagi. Fakt, że publiczność lożka musi codziennie zmagać pług przez kości umarłych”. czasie nastąpiła wielka zmiana Trump wygrał wybory, pierwsza i „Od Kutza do Czekaja”. początku filmu powinno być trzę- wiciel Koła, krytyk filmowy i pu- kocha tego bohatera, że obraz jest się z kłusownikami, którzy gra- Agnieszce Holland spodobał się w Polsce, zwłaszcza w wizji poli- informacja, jaka pojawiła się na W kategorii zagranicznej trium- sienie ziemi, a potem napięcie już blicysta. Uznał ten dokument za nazywany arcydziełem i zbiera sują w pobliskich lasach. Do widoczny w powieści: „gatunkowy tyczno-społecznej kraju. I dla nie- stronie Białego Domu, doty- fował Paterson Jima Jarmuscha, tylko rośnie. Jim Jarmusch udo- „bardzo poruszający, znakomicie nagrody, dowodzi ogromnego ta- tego proceder ten popierany miks, który w kinie staje się jesz- których obraz stał się drażliwy. czyła spraw ekologicznych. Jest który Katarzyna Orysiak, przedsta- wadnia, że to nieprawda, bo ży- opowiedziany, wręcz inspirujący”. lentu autorów filmu”. jest przez miejscowego księdza cze bardziej dostrzegalny. Pew- A to przecież metafora ludzkiej coś takiego w tych ludziach, że wicielka Gutek Film, nazwała „wy- cie składa się z drobnych zdarzeń, To sugestywny portret młodej bo- Barbara Hollender, gratulując i komendanta policji. Pewnej nym wyzwaniem było przenieść kondycji. Pokot opowiada o zwie- nienawidzą naszej planety i nie marzonym tytułem dla dystrybu- z rozmów przy kawie, w autobusie haterki, pokazujący ją w zmaga- laureatom Złotych Taśm, zapew- śnieżnej zimowej nocy Duszejko to na ekran. Ostatecznie znalazłam rzętach, czyli o naszych słabszych lubią natury. Absolutnie wierzą, że tora”. „Bardzo lubimy takie filmy, i na tym polega jego smak”. niach „z przeciwnościami losu niała, że „polscy krytycy zawsze wraz z przyjacielem odnajduje sposób, żeby to opisać i powstał braciach. Ale mówi też o słabszych mogą ją kontrolować. Zwierzęta są bo wspaniale rezonują z publiczno- Krytycy zrzeszeni w Kole Pi- i opresyjnymi strukturami spo- będą wspierać dobre polskie ki- ciało swojego sąsiada kłusow- anarchistyczno-feministyczno- ludziach i o empatii do nich”. dla nich tylko jedzeniem”. Wtóro- ścią. Cieszy nas, że w czasach, kie- śmiennictwa Stowarzyszenia łecznymi”. Krytyk Krzysztof Kwiat- no”. Wspomniała również tych, nika. Okoliczności śmierci męż- -ekologiczny thriller z elementami Współreżyserka była zaskoczona wała jej Kasia Adamik: „Bardziej dy w kinie i telewizji królują tytuły Filmowców Polskich przyznali kowski uzasadniał przyznanie dru- którzy odeszli: „Mamy też za sobą czyzny są niezwykle tajemnicze. czarnej komedii i bajki.” tym odbiorem, ale przyznała, że problematyczne jest nie to, że z dużą ilością przemocy, efektów także wyróżnienia. W kategorii giego wyróżnienia za film polski, rok, który przyniósł wielkie stra- Jedyne ślady, które znajdowały się Współautorka filmu, Kasia Ada- Holland miała prawdopodobnie traktują zwierzęta jak jedzenie, specjalnych – nagrodę zdobywa Film Polski otrzymały je: Nawet kierując swoje słowa do reżysera ty polskiej kulturze. Mija rok od wokół jego domu, to tropy saren. mik, wspominała o politycznym tego świadomość. ale że zabijanie sprawia im przy- obraz prosty, skromny i o poezji”. nie wiesz, jak bardzo cię kocham Pawła Łozińskiego: „Ten film jest śmierci Andrzeja Żuławskiego, nie Kobieta, widząc niemoc poli- aspekcie obrazu: „Na początku „Jeżeli realizuję coś, co jest jemność. Jeżeli zabiłeś zwierzę Komentując przyznanie nagrody, Pawła Łozińskiego oraz Komunia zrealizowany z ogromnym sza- ma z nami już Tadeusza Chmie- cji, rozpoczyna własne, niekon- temat nie był kontrowersyjny. dla mnie ważne, w końcu staje i potem je zjadłeś, to wiesz, że cho- Barbara Hollender zwróciła uwa- Anny Zameckiej. cunkiem dla naszej wrażliwości. lewskiego i Andrzeja Wajdy – naj- wencjonalne śledztwo. „Janina Książka została napisana osiem się to kontrowersyjne” – tłuma- ciaż coś z nim zrobiłeś. Polowanie gę, że „w każdym z nas drzemie Wyróżnienie za Komunię wrę- Znalazł pan sposób, by z zacho- bardziej polskiego z polskich re- Duszejko jest uczciwa, namiętna, lat temu, a film zaczęliśmy realizo- czyła Agnieszka Holland. – „Ale tu dla zabawy jest o wiele gorsze”. poezja. Hitchcock mawiał, że na czył Marcin Adamczak, przedsta- waniem pełnej etyki dokumen- żyserów”.

24 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 25 Festiwale w Polsce: Prowincjonalia Przestrzenie wolności Marcin Jauksz

Jarocin, po co wolność Marka Gajczaka i Leszka Gnoińskiego kiwania nowych form artystycznych ekspresji, by o tych zjawi- oraz Szczękościsk Konrada Kądzieli to filmy, od których warto skach opowiadać. Wraz z inny- zacząć relację z 24. Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Filmowej mi ciekawymi animacjami (na pewno warto wymienić Piórnikt „Prowincjonalia” (1-4 lutego). Magdaleny Pileckiej oraz Olbrzy- ma Marcina Podolca) film Gąsio- rowskiej podjął dyskusję z topiką Spotkanie z Anną Seniuk wolności waloryzowaną w naszej kulturze. Wątek artystycznej zadziorno- ści na festiwalu uzupełniały nagrodzone przez wrzesińską publicz- ność produkcje krótkometrażowe: dokumentalne Więzi Zofii Kowa- lewskiej oraz fabularny Baraż To- masza Gąssowskiego. Konwen- cjonalne w formie zdobyły sobie sympatię urokiem bohaterów, oraz specyfiką sytuacji, w które wplątało ich życie – to prawdziwe, w pierwszym przypadku, i to zmyślone, w drugim. Życiem pisana filozofia znalazła wyraziste uzupełnienie w dwóch spotkaniach z laureatką tegorocz- nego Honorowego Jańcia Wodni-

Fot. Marcin Jauksz ka – Anną Seniuk. Pełne dobrych emocji były te rozmowy, w których hoć tytuły te nie zdoby- Wrzesiński festiwal napędza mi opresji opowiadały: najlepszy wybitna aktorka okazała się wy- ły żadnych nagród, to za- ambicja jego dyrektora, Rafała dokument festiwalu, Dotknięcie trawną przewodniczką po spra- Cwarte w nich opowieści Góreckiego, by szukać realnych Anioła Marka Tomasza Pawłow- wach tego świata, opowiadając o dwóch festiwalach – historycz- i zmyślonych miejsc, w których skiego, nagrodzone przez dzien- o wybranych perypetiach z kart nym i zmyślonym – stanowią do- człowiek może w pełni uwierzyć nikarzy Szczęście świata Michała aktorskiej biografii, o ulubionych godne punkty odniesienia w opi- we własną niezależność. Uhono- Rosy, a także Wołyń, który przy- lekturach i o tym, dlaczego Pchła saniu fenomenu corocznych fil- rowana Jańciem Wodnikiem dla niósł Piotrowi Sobocińskiemu jr. Szachrajka jest jej bez wątpienia mowych spotkań w kinie Trójka najlepszego filmu oraz dodatkowo nagrodę za zdjęcia, a Michalinie najlepszą rolą. we Wrześni. wyróżniona nagrodą dla Andrzeja Łabacz tytuł „odkrycia festiwalu” Raz jeszcze zatem Września na Film ukazujący historię festi- Seweryna Ostatnia Rodzina Jana czy wreszcie Zaćma Ryszarda Bu- kilka dni stała się przestrzenią nie- walu w Jarocinie śledzi losy le- P. Matuszyńskiego, jak i zdobywca gajskiego z nagrodzoną rolą Ma- kwestionowanej wolności. Prze- gendarnej dla polskiej sceny Nagrody Specjalnej Organizato- rii Mamony. strzenią, warto dodać, niezmiennie rockowej inicjatywy. Skupia się rów Jonasz w brzuchu Lewiatana Szczęście świata jest jednocze- otwartą. Choć rzadko opuszczali- na szansie, jaką dawała artystom Krzysztofa Wierzbickiego podą- śnie prowokacyjnym spojrzeniem śmy kino, to niejedna myśl wybie- ta impreza, by wyrażać emocje żają za tą samą potrzebą rekon- na historię i obyczaje. Choć, jeśli gała z kina Trójka w daleki świat, i prawdy tłumione. Szczękościsk struowania artystycznych wysp chodzi o fantazmaty kobiecości, zgodnie z założeniem organizato- to z kolei utrzymana w konwen- niepodległości w czasach trud- Rosa okazuje się tu raczej konser- rów, by polska prowincja zbliżała cji mockumentu fabuła o zespole nych i pod tak wieloma wzglę- watystą. Inaczej niż Renata Gą- się do „Prowincji świata” – jak za- performerów szukających formuły dami marnych. Portret zbiorowy siorowska, autorka wyróżnionej tytułowany jest jeden ze stałych pozwalającej wygrać branżowy fe- Beksińskich wraz z niewątpliwie spośród filmów animowanych cykli projekcji wrzesińskiego festiwal „Prowokalia”. Niewolny od udaną, półprywatną opowieścią Cipki. Opowieść o emancypa- stiwalu. sentymentu, ale i niepozbawiony o Jonaszu Kofcie pozwoliły do- cji tytułowej bohaterki staje się Po tych „Prowincjonaliach” krytycznego dystansu dokument określać w dyskusjach prowa- w tym niedługim obrazie szan- wszyscy chyba czujemy się spro- Gajczaka i Gnoińskiego z jednej dzonych w klubie festiwalowym są, by pytać o kobiece perspekty- wokowani, by o wolności w sło- strony, oraz zabawny, mądry, krót- szczególne szanse i specyficzne wy na szczęście w świecie podpo- wach mocnych i serdecznych mó- kometrażowy Szczękościsk z dru- zagrożenia, przed którymi stają du- rządkowanym męskiemu spojrze- wić wciąż, mówić konsekwentnie, giej wyznaczają szlak, po którym sze artystyczne skazane na kierat niu, o miejsce rozkoszy erotycznej choć bez zacietrzewienia. I z utę- od lat z entuzjazmem podążają wi- politycznego klimatu. O innych w hierarchii szczęść osobistych sknieniem czekać na kolejny fe- dzowie „Prowincjonaliów”. zmaganiach z historią i forma- i wreszcie o konieczność poszu- stiwal.

26 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 Nagrody: Złota Taśma Nagrody: Złota Taśma Ostatnia Rodzina Krzysztof Kwiatkowski „Nikt nie gwarantował ci, że życie rodzinne jest samą atrakcją. Nigdzie bezpośrednio nie wynika, że rodzina to jest coś innego niż grono ludzi, którzy tak jak się lubią, tak się nie znoszą” – mówi Zdzisław Beksiński w Ostatniej Rodzinie. Jan P. Matuszyński stworzył precyzyjną wiwisekcję tej społecznej instytucji. Zaproponował bolesną kronikę śmierci, badał mrok, który jest w nas i szuka ujścia. Opowiedział o wzajemnym ranieniu się i mijaniu najbliższych. I swoim filmem porwał widzów.

awno nie było tak głośne- Michalina Łabacz i Wasyl Wasylik w filmie Wołyń, go debiutu. Po nagrodzie reż. Wojciech Smarzowski aktorskiej dla Andrzeja Se- D Woł yń it Fot. Wiktor/Film Krzysztof weryna w Locarno, Ostatnia Ro- dzina zdobyła (obok siedmiu innych wyróżnień) gdyńskie Złote Barbara Hollender w Rwandzie, rewolucja Czerwo- Lwy i ruszyła w triumfalne tournée nych Khmerów, tragedia bratobój- po festiwalach. Arthouse’owy, wy- Rzeź wołyńska 1943 roku. Trzeba mieć wielką odwagę, czej wojny na Bałkanach, polskie magający film obejrzało w kraju Jedwabne. Wołyń nie jest kinem ponad pół miliona widzów, trafił żeby porwać się na taki temat. Ale Wojciechowi z tezą. To krzyk. Film głęboko hu- też na ekrany m.in. we Francji, Au- Smarzowskiemu odwagi nie brakuje. manistyczny. W czasach, gdy na strii, Czechach, Szwecji, Grecji, na świecie do głosu dochodzi skraj- Węgrzech i Litwie. na prawica i wzmacniają się ruchy Reżyser opowiada o trzydziestu o artysta, który w swoich nie warkocza świeżo upieczonej ry, by razem z Banderowcami za- narodowe, gdy pogłębiają się po- latach z życia Beksińskich – od filmach zawsze opowia- mężatki. To dzień ważny także bijać własnych sąsiadów. W peł- działy między ludźmi, a politycy przeprowadzki z Sanoka w 1977 Andrzej Chyra i Andrzej Seweryn Tdał o Polsce. Mądrze, bez dla siostry panny młodej. Bo Zo- nym podziałów, nienawiści i fru- podsycają wzajemną niechęć ca- roku do Warszawy, do śmierci ma- w filmieOstatnia Rodzina, podlizywania się publiczności sia wyzna miłość ukraińskiemu stracji świecie, czasem wystarczy łych grup społecznych – ten głos larza w 2005. Wciąga widza w gę- reż. Jan P. Matuszyński i taryfy ulgowej. Tego wymaga chłopcu, a chwilę później dowie iskra, by wszystko wymknęło się artysty jest bardzo ważny. Fot. Hubert Komerski/Kino Świat Fot. Hubert Komerski/Kino sty i trudny świat. Niemal nie wy- poważny stosunek do własnego się, że rodzice sprzedali ją boga- spod kontroli. Atutem Wołynia są znakomite chodzi z kamerą z klaustrofobicz- z codzienności, by przelewać na nie i bez kropek nad „i” padają nuje w kinie spektakularnej meta- kraju. A dla Smarzowskiego też temu gospodarzowi, wdowcowi Smarzowski pokazuje horror. zdjęcia Piotra Sobocińskiego jr. nych mieszkań – rodziców i syna płótna turpistyczne fantazje. Ile tu pytania, gdzie ma swoje źró- morfozy. Nie brakowało głosów, do zawodu. „Dla błahych opo- z dwojgiem dzieci. Amok. Rozpruwanie brzuchów Świetna w roli Zosi jest studentka na warszawskim Ursynowie. Po- jego milczenie, zamknięcie w so- dło, czemu służy, czy jest celem że szarżuje. Ale może w tej wyra- wiastek nie chciałoby mi się wy- Jednak nie dla melodramatycz- ciężarnych kobiet, ścinanie głów, warszawskiej Akademii Teatralnej kazuje całe uniwersum ludzkich bie, drażniący, niemal ostentacyj- czy metodą ucieczki. Jak powin- zistości jest metoda? ciągać kamery z robura” — po- nej opowieści Smarzowski prze- patroszenie z ciał wnętrzności, Michalina Łabacz, tragiczną po- uczuć, dramatów, radości z meblo- ny spokój kosztują jego bliskich? na funkcjonować w świecie me- Ostatnia Rodzina, film sztanda- wiedział mi kiedyś. Wesele, Dom dłuża scenę wesela. Wśród zaba- wycinanie kręgosłupów, robienie stać jej męża tworzy Arkadiusz ścianką, boazerią i wersalką w tle. Zofia. Kobieta, która spaja cały ten diów, który szuka na wszystko rowo intymny, ma jeszcze jeden zły, Róża, Drogówka, Pod Moc- wy czuje się tu bowiem atmosferę żywych pochodni z dzieci. A jed- Jakubik. Wojciech Smarzowski Rytm temu filmowi nadaje dom. Kochająca matka chłodząca łatwych recept. wymiar. W tle prywatnej historii nym Aniołem to obrazy mocne, Kresów przełomu lat 30. i 40. Pola- nak nie pławi się w okrucieństwie. opowiada o tragedii ludobójstwa śmierć. Odchodzenie kolejnych wiatraczkiem kartofle, by syn się Portretując z bliska troje ludzi, odbija się Polska. W szczegółach. bolesne, zmuszające widza do cy, Ukraińcy, Żydzi żyją obok sie- Patrzy na nie oczami przerażo- w sposób mądry i współczesny. członków rodziny. Dwóch starych nie poparzył. Zofia łyka łzy, gdy Matuszyński stworzył film uniwer- W zmieniającej się technologii, uczciwego przyjrzenia się rze- bie, razem się bawią, piją, tańczą. nej, młodej kobiety, która z pożo- Nie ma tu miejsca na bohaterstwo. babek, które kończą życie w jed- w ataku szału Tomasz demoluje salny. Udało mu się zebrać świet- mentalności, wymaganiach wobec czywistości, historii, sobie. Ale ktoś mówi o polskich panach, gi próbuje uratować siebie i ma- Jest śmierć, strach, zamęt, rozpacz, nym pokoju. Najpierw wycofane, kuchnię. Toleruje dystans i chłód ną ekipę. Zdjęcia Kacpra Ferta- życia. Od lat 70. ubiegłego wie- Przygotowując się do napisania którzy gardzą Ukraińcami i o bu- łego syna. potworne cierpienie. zepchnięte na boczny tor obser- męża. A nieuleczalnie chora, czu- cza, choć kręcone w ciasnych wnę- ku, gdy szary moloch blokowiska scenariusza Wołynia, Smarzowski rzeniu cerkwi, ktoś tęskni za pań- Po premierze filmu padało pyta- A jednocześnie, porażając wizją wują rzeczywistość, jakby nie by- jąc zbliżającą się śmierć, uczy trzach, na ekranie mają oddech. Bo wydaje się luksusem, przez czas, kilka lat przekopywał się przez stwem ukraińskim. Niedługo póź- nie: „Czy produkcja, która zaczęła nienawiści, reżyser – jak zwykle ła ich udziałem, później obie lego, jak obsłużyć pralkę. I w tym przecież o tym jest ten film: o ta- kiedy dolary, za które Beksiński relacje Polaków ocalałych z rzezi niej rosyjska nauczycielka powie się jeszcze przed Majdanem, nie w swoich filmach – nie odbiera żą na łóżkach bez świadomości, wszystkim pozostaje sama, cza- jemnicach ukrytych w codzienno- sprzedaje swoje obrazy do Fran- na Kresach Wschodnich i opraco- dzieciom, że religia to zabobon, stanie się dzisiaj elementem wal- widzom całkowicie wiary w czło- czekając na ostatnie tchnienie. sem tylko pyta ściszonym tonem, ści. Precyzyjny scenariusz Roberta cji, pozwalają na awans społeczny wania historyków. Bardzo ważny Ukraińcy symbolicznie zakopią ki politycznej?”. Odpowiem z ca- wieka. W Zosi – młodej kobiecie, Ale przede wszystkim to zapis czy tak musi być. Wreszcie To- Bolesto pozbawiony jest łatwych większy niż sztuka. Ale przecież okazał się dla niego zbiór opo- godło Polski i będą pili zdrowie łym przekonaniem: „Nie”. I jakie- która przeszła przez piekło – tli umierania Zdzisława, Zofii i ich masz i jego beznadziejna walka deklaracji i płycizn. Deszcz nagród „skok cywilizacyjny” nie ratuje wiadań „Nienawiść” Stanisława Hitlera, który ma im przynieść kolwiek zawłaszczanie tego filmu się tęsknota. Wspomnienie dziew- syna Tomasza. z depresją, kompulsjami, nerwi- spada na Andrzeja Seweryna czy przed depresją i żalem. Może dla- Srokowskiego. wolność, a ksiądz greckokatolicki przez polityków jest nadużyciem. częcego zauroczenia ukraińskim Matuszyński nie upraszcza. cą, których nie da się zagłuszyć fantastyczną Aleksandrę Koniecz- tego Ostatnia Rodzina, ta histo- Film, którego akcja zaczyna w czasie mszy będzie nawoływał Smarzowski zrobił kino uniwer- chłopcem. Miłość może pokonać Każdy z trojga bohaterów jest zna- sprowadzaną z Francji muzyką. ną w roli Zofii. Aktorka z pozornie ria sprzed lat, tak mocno rezonu- się tuż przed drugą wojną świa- do zbrodni. salne. Przeciw nacjonalizmowi. podziały i nienawiść? Złudne ma- kiem zapytania. Zdzisław. Czło- W tym wszystkim jest też sztu- banalnych scen wydobywa głębię je w widzach pod koniec drugiej tową, otwiera długa sekwencja Smarzowski oddaje całą złożo- Pokazał mechanizmy wznieca- rzenie? Tak. Przecież ona nie wy- wiek niezdolny do innej ekspre- ka. Reżyser nie kieruje na nią i dramat w perfekcyjny, nienachal- dekady XXI wieku. Bo życie po- polsko-ukraińskiego wesela. Jak ność historii, ale najważniejsza nia nienawiści. Tak mogły się za- starczyła, by kogokolwiek z pożogi sji uczuć niż poprzez malarstwo. kamery bezpośrednio. Ale ona ny sposób. A Dawid Ogrodnik po trafi boleć nawet w najlepszych z folklorystycznego filmu. Śpie- jest w jego filmie chwila, w której cząć: ludobójstwo Ormian, rzeź ocalić. Ale właśnie ta tęsknota nie- W pokoju-pracowni wyłącza się wciąż pozostaje obecna. Subtel- Chce się żyć po raz kolejny doko- warunkach. wy, obrzędy, symboliczne obcina- chłopi ukraińscy chwytają siekie- miliona osób z plemienia Tutsi sie w Wołyniu szczyptę nadziei.

28 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 29 Nagrody: Złota Taśma – wyróżnienie Nagrody: Złota Taśma – wyróżnienie Nawet nie wiesz, jak bardzo cię kocham Komunia Stanisław Zawiśliński Tadeusz Lubelski Nie jest to zapewne przypadek, że oba polskie filmy wyróżnione w konkurencji Złotych Komunia Anny Zameckiej Taśm za rok ubiegły (ciekawe swoją drogą, że niedawno jurorzy łódzkiego festiwalu jest kolejnym dowodem „Człowiek w Zagrożeniu” przyznali główną nagrodę tym samym dwóm tytułom ex aequo; na to, że polskie kino widać rzeczywiście trudno ocenić, który z nich lepszy) mieszczą się w coraz rozleglejszej dokumentalne potrafi kategorii „dokumentu nieczystego”. ciekawie opisywać „kroplę wody”, konkretne „małe” lei obie kobiety mogłyby zostać problemy i sytuacje, posądzone o epatowanie własnym bólem, wystawianie psychicznych kameralne dramaty. ran na pokaz. Tymczasem siła fil- Niekiedy kryją się za mu Pawła Łozińskiego bierze się z wywołania w nas odbiorczego nimi sprawy większe wstrząsu bez odzierania kogokolwiek z intymności. i poważniejsze; czasem Ów odbiorczy wstrząs wynika wypływają z nich prawdy tutaj z mistrzowskiego wykorzy- stania istoty filmowego spektaklu: uniwersalne, wnioski mamy okazję bezkarnie, z bliska, Komunia, reż. Anna Zamecka i refleksje ogólniejsze. Films Fot. Aurora przyglądać się dramatowi między- ludzkiego kontaktu. Ten dramat dotyczy każdego z nas, bo każdy o obejrzeniu dokumentu Za- nowy), ale robi to w naszych cie- też akt oskarżycielski. To przede metaforyczne. Ale dokument na w jakiejś fazie życia odczuwa swój meckiej tych ostatnich poja- kawych czasach, w sposób niena- wszystkim dokument obserwa- tym zyskuje. Dzięki temu moż- Nawet nie wiesz, jak bardzo cię kocham, reż. Paweł Łoziński związek z rodzicami jako bolesny, Pwia się sporo, albowiem już chalny, dramaturgicznie interesu- cyjny – podpatrzony i atrakcyj- na go odbierać i interpretować Fot. Against Gravity Fot. Against trudny, czasem niemożliwy do sa- sam jego temat – rodzina – jest jący i wciągający widza. nie pokazany fragment polskiej na wielu płaszczyznach. I nie jak tysfakcjonującego rozwiązania. uniwersalny i zawsze aktualny. Kiedy podziwiamy jak 14-letnia rzeczywistości drugiej dekady film społeczno-interwencyjny, ale ohaterowie są dokumen- rozgraniczeń. Przypomnę, że film żeniu: na przemian dwu obolałych Świadomy widz filmu Pawła Ło- A jeżeli jest to rodzina dysfunkcjo- Ola, bohaterka Komunii, radzi so- XXI wieku, z jej „brudem”, man- bardziej jako wnikliwy obraz po- talni, ale ich zarejestrowa- stanowi – skonstruowany, rzecz ja- kobiet i mężczyzny, który pomaga zińskiego kojarzy go w dodatku nalna, rozpruta od wewnątrz? Czy bie z codziennymi obowiązkami, kamentami i paradoksami. Cia- ranionej rodziny i każdego z jej Bne perypetie ogląda się jak sna, będący wynikiem serii zabie- im ten ból – rozpoznać, zminima- z niedawnym, o trzy lata wcześniej- przyczyny rozpadu więzi tkwią je- to jednocześnie wiemy, że wie- sne mieszkanie w małomiastecz- członków. W szczególności – tych opowieść fabularną; reżyserzy obu gów inscenizacyjnych i montażo- lizować, usunąć… szym, głośnym autodokumentem dynie w tworzących je ludziach, lu z nich nie powinna dźwigać. kowym (Serock) osiedlowym blo- niesamowitych dzieci. To one naj- filmów nie kryją inscenizacji, zapo- wych – zapis seansu „psychoterapii Otóż dla wielu widzów (pisano tego reżysera Ojciec i syn, zdają- czy także w opresyjnym (często Na tym polega jej przedwczesna ku, zwykła szkoła, nauczyciel, bardziej – choć nie wprost – wska- wiadają też, że ich najbliższe plany rodzinnej”, której zdecydowały się o tym, sam też potwierdziłem to cym sprawę z podobnej rodzinnej bezdusznym) systemie? Dlaczego dorosłość, że ogarnia i robi wię- ksiądz – w tej przestrzeni funk- zują, co jest ważne w życiu i w ro- filmowe raczej fabuł będą dotyczyć poddać dwie, oddzielone od siebie w toku kilku ciekawych rozmów) psychoterapii, tyle że przeprowa- ów system nie zapewnia potrzebu- cej niż powinna. Ona spaja rodzi- cjonują bohaterowie Komunii i za dzinie: bliskość, ciepło, uważność. niż dokumentów. Dzisiejsi widzo- generacją, kobiety: matka i córka. zawarta w napisach końcowych dzonej bezpośrednio, bez pomo- jącym skutecznego wsparcia? Dla- nę – „wychowuje” autystycznego, nimi podąża kamera. Wychwytuje A tak naprawdę – to najważniejsza wie, przywykli do świadomości, Zdecydowały się, bo – jak nieraz informacja, że dwóch oglądanych cy tego trzeciego – bezstronnego czego nie daje go Kościół? Pytania o rok młodszego brata Nikodema, powszednie sytuacje (choć parę jest miłość. To chyba o nią w tym że każdy przekaz audiowizualny bywa – ich relacja stała się niemoż- przez nas kobiet nie łączą więzi fachowca, za to w obecności wła- można mnożyć. Ale nawet, gdyby i opiekuje się uzależnionym od wygląda na aranżowane) i dialo- codziennym znoju i zabieganiu i tak „jest zrobiony”, nie są skłon- liwym do wytrzymania splotem rzeczywistego pokrewieństwa, oka- snej, wścibskiej kamery. Formuła owo wsparcie było i przynosiło do- alkoholu ojcem. gi. Zderzenia niektórych są zna- chodzi... ni bezkrytycznie wierzyć w jego wzajemnych oskarżeń, żalów, nie- zała się trudnym do zaakceptowa- nowego filmu stanowi wyciągnię- bre rezultaty, to pozostaje coś, co W życiu tej rodziny nieobecna komite, zwłaszcza te, które wiążą Annie Zameckiej trzeba pogra- prawdziwość. Toteż o niegdysiej- spełnień i bolesnych zadrażnień. nia zerwaniem paktu dokumental- cie konsekwencji z wrażenia nieza- zdaje się być signum temporis – to jest matka; jakiś czas temu odeszła się z nauką religii, komunałami tulować osobistej wrażliwości i fil- szą „dokumentalną czystość” mało Uznały więc, że niezbędny jest im nego. Poczuli się nabici w butelkę, leczonego bólu, z jakim pozosta- dzieci przerastające dojrzałością od męża i dzieci. Ola chce ją skło- wygłaszanymi przez księdza i re- mowych umiejętności – naprawdę kto już się martwi. fachowy pomocnik. Film Pawła jakby satysfakcje podglądacza były wiał widza poprzedni dokument. (a bywa, że i odpowiedzialnością) nić do powrotu, a pretekstem sta- akcjami Nikodema – inteligent- udał jej się ten dokument. A to jej A jednak, w tej naszej dobie po- Łozińskiego ogranicza naszą wie- dla nich ważniejsze niż sama siła Ten nowy zapewnia nam kom- swoich rodziców, i tym samym je się przystąpienie Nikodema do nego kontestatora, który wku- debiut! Nagrodzono go już m.in. wszechnej akceptacji dla wszelkich dzę o ich relacji do najbardziej nie- kinowego przeżycia. A przecież fort uczestniczenia w konflikcie wystawiające światu dorosłych Pierwszej Komunii Świętej. Przy- wa katechizm i… tworzy własne na MFF w Locarno, Warszawskim „mock-, quasi- i semidokumen- zbędnego minimum. Nie widzimy więcej zastrzeżeń mogłoby wywo- rozstrzygalnym, znalezienia się niechlubne świadectwo. gotowania do niej są nicią, która przykazania. Festiwalu Filmowym, festiwalach tów”, właśnie film Pawła Łozińskie- ich w żadnej sytuacji zewnętrznej, łać ujawnienie wzajemnej matczy- w tunelu, z którego widać wyjście. Właśnie na, zmuszone okolicz- łączy poszczególne wątki filmu Umiejętne prowadzenie kame- w Bratysławie, Mińsku, Lipsku. go Nawet nie wiesz, jak bardzo cię przed sesją psychoterapii ani po no-córczanej tożsamości ich obu. Przecież podpatrywane na ekranie nościami do przyspieszonego doj- Zameckiej. ry przez operatorkę Annę Szy- Dołącza do tych laurów wyróż- kocham na nowo przypomniał, że niej, nie znamy okoliczności ich Z punktu widzenia sztuki psycho- emocje i tak odnosimy do siebie; rzewania, dzieci kieruje naszą uwa- Jego wartość – biorąc pod uwa- łak w połączeniu z grą światłem nienie w ramach Złotych Taśm niemała grupa widzów wciąż do- spotkania; oglądamy wyłącznie terapii oznaczałoby to złamanie to o naszej miłości – do rodziców, gę reżyserka. Nie czyni tego jako gę tematykę – polega na tym, że sprawiają, że niektóre sceny Ko- przyznawanych przez Koło Pi- maga się jakichś elementarnych konfrontację trzech twarzy w zbli- zasady tajemnicy lekarskiej; z ko- do dzieci – mówi tytuł. pierwsza (bo i problem nie jest nie jest to ani „wyciskacz łez”, ani munii są poetyckie i niemalże śmiennictwa Filmowego SFP.

30 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 31 Nagrody: Kryształowy Niedźwiedź Nagrody: Kryształowy Niedźwiedź

mi myślami, nie pisze się łatwo. tego, że w życiu nie ma pro- sji, szukaniu prawdy i jakości wej” przeszłości, np. sekwen- Jednym z ważnych zabiegów, stych odpowiedzi. w codziennej rzeczywistości. cja kradzieży motocykli. Bar- który ustawił nam film, była Tak właśnie uważam. Buttefly dzo źle się to dla nas skończy- zmiana punktu widzenia. Mo- Kisses bazuje przede wszyst- Producent filmu powiedział ło, ponieważ trzy osoby w mło- gliśmy tę historię opowiedzieć kim na opowiadaniu wizual- ciekawą rzecz, że kiedy czło- dym wieku wylądowały w wię- subiektywnie, z punktu widze- nym i kontemplacji rzeczywi- wiek jest nastolatkiem, to zieniu. I tak naprawdę nigdy nia bohatera, ale pytania, jakie stości. Nie interesowało mnie z jednej strony nic nie ma zna- już z tego nie wyszli. Wycho- za tym szły, nie do końca mnie ferowanie wyroków. Nie chcia- czenia, a z drugiej wszystko wałem się w „wielkiej płycie” interesowały. Zajmował mnie łem stawać na ambonie i głosić ma znaczenie. na Rubinkowie, w Toruniu. za to inny problem. Jak to moż- prawdy objawionej. Nie mam Do tego zmierzam. Jesteśmy Dużo się tam działo i wiele liwe, że w wieku 16 lat, zupełnie do tego prawa, głowy, to nie wtedy bardzo niewinni, niczym z tych rzeczy rejestrowałem. niespodziewanie, traci się naj- moje miejsce. Wolę pokazać się nie przejmujemy, żyjemy W ogóle wydaje mi się, że lepszego przyjaciela i jest już rzeczywistość, która potrafi być pod skrzydłami rodziców, nie trudno dzisiaj zrobić film, któ- za późno, żeby cokolwiek z tym bardzo skomplikowana. Liczę mamy wielkich egzystencjal- ry ma jakąś wymowę, nie po- zrobić. Sam to przeżyłem, gdy na to, że widz jest na tyle inte- nych problemów. Z drugiej siłkując się przy tym własnym mój przyjaciel niespodziewanie ligentny, iż będzie w stanie so- strony, kiedy w szkole ktoś doświadczeniem. Miałem wyjechał do Niemiec. Zresz- bie pewne rzeczy dopowiedzieć nam powie, że jesteśmy gru- oczywiście określony temat tą takich dramatycznych chwil i poukładać. bi, może być to powodem np. i scenariusz, ale wiedziałem, miałem w swoim życiu więcej. popełnienia samobójstwa. Na że jeżeli ma wyjść z tego coś Kobieta, która, gdy miałem kil- Pan jedynie pewne rzeczy su- tym polega paradoks. Życie wartościowego, trzeba przefil- ka lat, nauczyła mnie pisać, po- geruje. Widać to w trudnej re- młodych ludzi jest skompli- trować to przez siebie. Może wiesiła się w pokoju. Pamiętam lacji bohatera z ojcem czy pre- kowane i ten czas rzutuje na wydawać się to karkołomne, ten obraz do dzisiaj. sji, jaką na chłopaku wywołują wszystko, co będzie później. bo wychowałem się w Polsce, rówieśnicy. W tych słowach jest zatem spo- a opowiadam o angielskich Takie obrazy zostają na całe Mój bohater jest w totalnym ro prawdy. nastolatkach. Jednak, kiedy życie? emocjonalnym kotle. Na pol- zaczęliśmy się spotykać i roz- Rafał Kapeliński Tak, to są straszne chwile i do- skim blokowisku, na którym Wspomniał pan wcześniej mawiać w gronie twórców,

Fot. Marcin Kułakowski/PISF świadczenia. Ale one też sprawi- się wychowałem, tak naprawdę o zapadających w pamięć ob- szybko okazało się, że pewne ły, że dokładnie wiedziałem, ja- żaden z nas nie miał normalne- razach z młodości. Czy ten doświadczenia przekładają się kie emocje towarzyszą mojemu go ojca. Presja związana z dora- film mocno filtruje pan przez praktycznie jeden do jedne- bohaterowi w tych najbardziej staniem, odkrywaniem własnej własne doświadczenia? go. Czytałem pierwsze brytyj- ekstremalnych momentach. seksualności jest duża, ale też Zdecydowanie, są tam sceny, skie recenzje filmu i powtarza- Zdecydowałem, że w filmie na nie jest tak, że nie można so- które wynikają z mojej „bloko- ją one, że Butterfly Kisses ma rzeczywistość będziemy patrzeć bie z nią poradzić. W przypad- rodzaj wschodnioeuropejskiej oczyma jego przyjaciela. ku bohatera, gdy tylko pojawia stylistyki. Nie chcę od tego Nie ma prostych się cień podejrzenia, że może uciekać. W końcu jestem Pola- Moją pierwszą myślą po But- być coś z nim nie tak, wszystkie kiem mieszkającym w Londy- terfly Kisses było to, że jest to emocje narastają. Niełatwo so- nie. Serducho polskie, głowa film o utracie niewinności. bie z tym poradzić. Znajduje się już nie do końca. Zdecydowanie. Wiek, w którym w trudnym okresie życia, musi są moi bohaterowie, to taki mo- odnaleźć się w skomplikowanej To właśnie w Anglii, a ment, gdy wydaje nam się, że sytuacji. Nie do końca mu się to nie w Polsce, udało się odpowiedzi życie jest piękne i pozbawione zresztą udaje. panu zadebiutować w problemów. Tyle że nagle dzieje pełnym metrażu. Trud- się coś, co zupełnie zmienia ob- Tę emocjonalną ambiwalen- no było? Z Rafałem Kapelińskim, reżyserem filmu raz rzeczy. W pewnym momen- cję ma podkreślić czerń i biel, To zawsze jest rodzaj zma- cie uświadamiamy sobie, że jest w których utrzymany jest gania się z materią. Wydaje Butterfly Kisses, rozmawia Kuba Armata też ciemna strona, na którą nie film? mi się, że mam dość specy- zawsze mamy wpływ. Wydaje Czerń i biel jest bardzo intere- ficzny sposób opowiadania. mi się, że opowiadając jakąś hi- sująca, zwłaszcza w chwili, gdy Na poziomie scenariusza nie Kuba Armata: W Butterfly serować film, ale trochę ich to w stanie wyreżyserować wszyst- działem producentom bardzo storię, trzeba ją umiejętnie ska- otaczający nas świat jest tak do końca może to przekony- Kisses wszystko zaczęło się przerosło. Zobaczyli jeden z mo- ko, poradzić sobie z każdą histo- wyraźnie, że jeżeli mam się w to librować. Jest w naszym filmie kolorowy. Lubię biegunowość, wać. Miałem kilka podejść do od współpracy scenarzysty ich krótkich metraży – Emilka rią. To było takim wyzwaniem, zaangażować, to muszą mi dać bardzo wymowna scena, kie- granie kontrastem, zestawienia. fabuły w Polsce i one nie były Greera Taylora Ellisona z pro- płacze, bardzo im się spodobał zwłaszcza że do tej pory realizo- trochę wolności i możliwość indy dwóch chłopaków stoi przy Uważam, że reżyserzy filmowi udane. W Anglii znalazłem się ducentem Merlinem Merto- i wtedy się ze mną skontakto- wałem filmy tylko na podstawie gerowania w tekst. Wierzyłem, oknie i zastanawia się, co się operują trzema jakościami: kon- w sytuacji, w której obdarzo- nem. Jak pan trafił do tego wali. Kiedy przeczytałem scena- własnych scenariuszy. że wspólnymi siłami znajdzie- właśnie wydarzyło. Mleko się trastem, szybkością i przy- no mnie bezgranicznym projektu? riusz, poczułem, że jest w nim my najlepsze rozwiązania. Trwa- rozlało. Po ich twarzach widać, spieszeniem. Wydaje zaufaniem. U nas w kra- Rafał Kapeliński: Merlin był coś interesującego, choć mia- To duża różnica pracować nad ło to dość długo, w międzycza- że życie nigdy już nie będzie tami się, że w czerni i bieli ju nikt nigdy mi czegoś uczestnikiem warsztatów filmo- łem świadomość, że wymaga własnym i cudzym tekstem? sie pojawiło się kilka ślepych kie samo. Ten moment dobrze można nimi operować takiego nie zapewnił. wych, które prowadziłem, i stąd sporego nakładu pracy. Podobał Prawdę mówiąc, ze scenariu- zaułków, ale ostatecznie po- oddaje temat opowieści. w kontrolowany sposób. Co nie zmienia faktu, że się znaliśmy. Wiem, że począt- mi się sam sposób opowiada- sza, który dostałem na począt- wstał scenariusz, który nadawał Odpowiada to moje- chciałbym zrobić film kowo wraz z Greerem myśleli nia. Chciałbym o sobie myśleć ku, zostały może ze dwie sceny. się do realizacji. Takich rzeczy, Motywacje zachowania pań- mu podejściu do świata. w Polsce. Na razie jed- o tym, żeby samemu wyreży- jako o człowieku, który jest Reszta jest zmieniona. Powie- o chłopaku dręczonym ciemny- skiego bohatera dają dowód Opiera się ono na reflek- nak bez skutku. Fot. Berlinale

32 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 33 Polskie premiery Polskie premiery

wych. Film w reżyserii Marie Noëlle to jednak przede wszystkim portret Skło- dowskiej-Curie, jakiej nie znaliśmy – Kalendarz premier czułej matki, kochającej żony, kobiety charyzmatycznej, zdecydowanej, choć pełnej dylematów i sprzeczności. marzec 2017 Wyklęty Fot. Bączyk/Kino Świat Witold że mu się to uda i wkrótce stanie się charakteryzacja: Waldemar Pokromski, Mira czas projekcji: 100 min produkcja: WMW Film gwiazdą. Kilka lat później Eugeniusz Wojtczak dystrybucja: Kondrat Media czas projekcji: 83 min Bodo jest u szczytu sławy. Podpisuje montaż: Lenka Fillnerová, Hans Horn, Marie dystrybucja: Alter Ego Pictures kontrakt z wytwórnią w Hollywood, Noëlle, Isabelle Rathery Bohaterami filmu są członkowie zbroj- dokąd chce wyjechać wraz z miłością dźwięk: Philippe Vandendriessche, Andreas nego podziemia niepodległościowego Podczas joggingu wzdłuż warszawskiej swojego życia. Jego plany krzyżuje Biegler, Hubertus Rath walczący z władzą ludową o powojenny obwodnicy bohater prowadzi rozmowy wybuch okrutnej wojny. Efektowny, obsada: Karolina Gruszka, Charles Berling, kształt Polski. Ludzie ci, mimo olbrzy- telefoniczne z najbliższymi i ze współpra- iskrzący dowcipem film, inspirowany Izabela Kuna, Daniel Olbrychski, Piotr Głowacki miej przewagi resortu bezpieczeństwa cownikami, które odsłaniają jego tajem- biografią jednego z najpopularniej- producenci: Marie Noëlle, Mikołaj Pokromski, wspieranego przez radzieckie NKWD, nice. Nieprzewidywalny ciąg wydarzeń szych i najbardziej lubianych aktorów Ralf Ziemmermann walczyli do końca o swoją sprawę. Więk- kwestionuje jego dotychczasowe wybory przedwojennego kina polskiego. Wcią- produkcja: P’Artisan Filmproduktion, Pokromski szość zginęła, a pamięć o nich została życiowe. Film stawia pytania o granice gająca historia bohatera plotek i skan- Studio przez reżimowych historyków zakłamana. ludzkiej uczciwości wobec siebie i oto- Fot. Wojciech Świąder/Kondrat Media Świąder/Kondrat Fot. Wojciech dali, obiektu westchnień kobiet i idola czas projekcji: 100 min Do dzisiaj w wielu kręgach uważani są za czenia oraz o cenę dążenia do sukcesu mężczyzn. dystrybucja: Kino Świat film fabularny bandytów. i samorealizacji. premiera: 10 marca Maria Skłodowska-Curie to nie tylko reżyseria: Konrad Łęcki wierna faktom opowieść o niesamowi- scenariusz: Konrad Łęcki Maria Skłodowska-Curie tym życiu odkrywczyni dwóch pier- zdjęcia: Karol Łakomiec Wściekłość Amok film fabularny wiastków – polonu i radu, ale przede muzyka: Roberto Ignis film fabularny film fabularny koprodukcja polsko-niemiecko-francusko- wszystkim portret niezwykłej kobiety, scenografia: Joanna Biskup-Brykczyńska premiera: 17 marca premiera: 24 marca -belgijska która dzięki inteligencji i wiedzy oraz kostiumy: Anna Łęcka, Konrad Łęcki reżyseria: Michał Węgrzyn reżyseria: Katarzyna Adamik

Fot. Dystrybucja Akson premiera: 3 marca nieprzeciętnym umiejętnościom zdo- charakteryzacja: Alicja Posłowska scenariusz: Michał Węgrzyn, Marcin Roykiewicz scenariusz: Richard Karpala reżyseria: Marie Noëlle łała przekonać do siebie świat nauki, montaż: Mateusz Kiełbowicz zdjęcia: Wojciech Węgrzyn zdjęcia: Tomasz Naumiuk Bodo scenariusz: Marie Noëlle, Andrea Stoll od zawsze zdominowany przez męż- dźwięk: Krzysztof Owczarek muzyka: Tomasz Kułdo – QLHead muzyka: Antoni Komasa-Łazarkiewicz film fabularny zdjęcia: Michał Englert czyzn. Skłodowska-Curie była pierwszą obsada: Marcin Kwaśny, Janusz Chabior, Robert scenografia: Max Wolf scenografia: Anna Anosowicz premiera: 3 marca muzyka: Bruno Coulais uczoną, która zdobyła Nobla. W dzie- Wrzosek, Jarosław Witaszczyk, Wojciech kostiumy: Anna Węgrzyn, Samuel Lubetzki kostiumy: Katarzyna Lewińska reżyseria: Michał Kwieciński scenografia: Eduard Krajewski jach tej nagrody nadal jest jedynym Niemczyk, Andrzej Plata, Łukasz Pruchniewicz, charakteryzacja: Ewelina Węgrzyn charakteryzacja: Ewa Kowalewska scenariusz: Piotr Derewenda, Doman kostiumy: Christophe Pidre, Florence Scholtes, podwójnym laureatem, wyróżnionym Hanna Świętnicka, Olgierd Łukaszewicz, Marek montaż: Michał Biliński montaż: Michał Czarnecki Nowakowski Małgorzata Zacharska w dwóch różnych dziedzinach nauko- Siudym, Leszek Teleszyński, Ignacy Gogolewski, dźwięk: Paweł Rytelewski dźwięk: Mateusz Adamczyk zdjęcia: Kamil Płocki Piotr Cyrwus obsada: Jakub Świderski, Paulina Chapko, Natalia obsada: Mateusz Kościukiewicz, Łukasz Simlat, muzyka: Atanas Valkov producenci: Marcin Kwaśny, Konrad Łęcki, Dorota Klimas, Małgorzata Zajączkowska Zofia Wichłacz, Zbigniew Stryj, Jan Peszek scenografia: Anna Wunderlich Bogucka producenci: Michał Węgrzyn, Wojciech Węgrzyn, producentka: Beata Pisula kostiumy: Magdalena Biedrzycka produkcja: Fundacja Między Słowami Piotr Cisło, Grzegorz Wyrębiak produkcja: K&K Selekt Film charakteryzacja: Dariusz Krysiak czas projekcji: 105 min montaż: Michał Czarnecki dystrybucja: Kino Świat dźwięk: Sebastian Kordasz, Marcin Ejsmund obsada: Tomasz Schuchardt, Roma Krystian Bala został w 2007 roku ska- Gąsiorowska, Patricia Kazadi, Anna Pijanowska, zany przez wrocławski sąd okręgowy na Antoni Królikowski, Agnieszka Wosińska, 25 lat więzienia za zabójstwo kochanka Mariusz Bonaszewski, Józef Pawłowski byłej żony. Do zbrodni doszło 13 listopada producent: Michał Kwieciński 2000 roku, jednak w toku śledztwa nie produkcja: Akson Studio na zlecenie TVP S.A. udało się znaleźć sprawcy. Balę obciążyła czas projekcji: 110 min napisana przez niego powieść „Amok”, dystrybucja: Akson Dystrybucja w której znalazł się opis niezwykle podobnego zabójstwa. Sądowi biegli uznali, że Jest rok 1916. Młody chłopak, Bodzio, istnieją podobieństwa między głównym ucieka z domu – zamiast zostać leka- bohaterem książki a jej autorem. rzem, jak chciałaby rodzina, marzy o karierze scenicznej. Jeszcze nie wie, Oprac. B.P. Fot. Alter Ego Pictures Fot. Ego Alter Fot. Bączyk/Kino Świat Witold

34 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 35 Polskie premiery: Bodo Polskie premiery: Bodo Przetańczyć cały film…

Z Michałem Kwiecińskim, reżyserem filmu Bodo, rozmawia Kuba Armata

Kuba Armata: Kiedy roz- graficznego. To może powodo- nie lepiej ten wątek sprawdził nowo zaaranżować piosenki, mawialiśmy o Powidokach, wać pewien niedosyt portretu się w filmie, jako symbol fascy- ułożyć taneczne numery, zbu- wspomniał pan, że Andrzej psychologicznego bohatera. nacji Bodo kimś nieosiągalnym, dować scenografię. Wiązało Wajda myślał od 20 lat o Wła- Wydaje mi się jednak, że mie- pojawiającym się i znikającym się to też z długim okresem Tomasz Schuchardt w filmie dysławie Strzemińskim. A pan ści się to w konwencji kina jak sen czy zjawa. prób i przygotowań aktorskich. Bodo, reż. Michał Kwieciński od kiedy chciał opowiedzieć muzycznego. Chciałem wręcz W serialu i filmie wystąpiło Fot. Dystrybucja Akson historię Eugeniusza Bodo? doprowadzić do przesytu Co pana najbardziej fascyno- łącznie około 280 wykonawców. Michał Kwieciński: Przede muzyką, by tragiczny finał wało w postaci Bodo? To było dla mnie niezwykle cie- śpiewa. Nie wyobrażam sobie, zamkniętych w pokoju i piszą- fanaberia dla kilku procent karierę w Hollywood? Miał wszystkim zawsze chciałem zro- życia Bodo wybrzmiał jeszcze Inspiracją było to, co widać kawe doświadczenie. Spotka- by inny polski aktor mógł lepiej cych, a o ludziach – rozwibrowa- publiczności. Film czy serial już podpisany kontrakt, lecz bić film muzyczny. Taki w ame- mocniej. w ostatniej sekwencji. I nasu- łem wielu bardzo zdolnych, nie- zagrać Bodo. nych, z niesamowitym charakte- w telewizji musi bronić się licz- wyjazd uniemożliwiły okolicz- rykańskim stylu. Temat Bodo wające się pytanie, jak to moż- znanych mi wcześniej aktorów. rem i życiem pełnym przygód. bami, choć oczywiście publicz- ności związane z wojną. sam się zatem nasunął, a poza Od razu był pomysł, żeby zro- liwe, że człowiek, którego życie Zresztą do tej pory czerpię z tej Dlaczego postać pokroju Sienkiewicz podróżował po ność należy też edukować i nie Uwielbiam Eugeniusza Bodo, tym on zawsze mnie fascyno- bić serial, a następnie film? było pasmem nieustannych skarbnicy przy okazji realizacji Eugeniusza Bodo musiała cze- świecie, miał romans z Heleną podlizywać się jej. To proces. znam każdy jego film i każdą wał. Wchodząc głębiej w jego Tak, do serialu i filmu powstały sukcesów, ginie w tak absur- kolejnych seriali. kać tak długo, żeby przedsta- Modrzejewską, razem zresztą Ważne, by te produkcje były o nim opowieść. Myślę jed- biografię, zauważyłem, że był osobne scenariusze. W efek- dalny sposób i nieznane jest wić ją większej publiczności? wyjechali do Stanów i tam zało- dobrze zrobione. Bodo został nak, że miałby kłopot w Holly- niezwykłym człowiekiem, cie, w kinowej wersji jest kilka nawet miejsce jego pochówku. W rolę Bodo wcielają się Nie wiem, dlaczego tak się żyli farmę. Niezwykły życio- zrealizowany bardzo klasycz- wood. Choćby z uwagi na język. przede wszystkim spełniającym scen, których nie ma w wersji Można dopatrzeć się podo- Antoni Królikowski oraz stało, bo od dawna zasługi- rys. Kiedyś powstawało więcej nie, właśnie z uwagi na finanse, Ktoś może podać przykład Poli się poprzez pracę, granie. To odcinkowej. Choć każdy numer bieństwa do wielu polskich Tomasz Schuchardt. To były wał na uwagę. Prawdę mówiąc, takich seriali. Dzisiaj powoli chociaż może chciałbym zrobić Negri, ale ona wyjechała jako było w nim najciekawsze. Stąd muzyczny akurat się powtarza. losów – utalentowani, sławni oczywiste decyzje od samego wszystko sprowadza się do tego, do tego wracamy, ale oprócz go nieco inaczej. młoda osoba, więc było jej nieco pomysł, by na tym się skon- Różnica jest taka, że film ma to kończą na śmietniku historii. początku? że ktoś musi wyłożyć pienią- dobrych scenariuszy potrzebne łatwiej, bo debiutowała w kinie centrować. Znacznie bardziej wszystko skoncentrowane. Zale- Ale pamięć o nich zostaje. Było Nie miałem co do nich żadnych dze. W tym wypadku była to są pieniądze i wola decydentów W jakim sensie? niemym. Poza tym w Holly- niż życie osobiste intrygowała żało mi, by różnił się od serialu. to dla mnie wstrząsające. Bodo wątpliwości – są świetnymi Telewizja Polska, która uznała, telewizyjnych. Bardziej nowocześnie, z tro- wood było wtedy wielu genial- mnie jego pasja artysty. I uważam, że to się udało. Inne miał szwajcarskie obywatel- aktorami i w moich oczach że warto zaryzykować. Trzeba chę innymi choreografiami. nych wykonawców. Nie jestem emocje towarzyszą oglądaniu stwo, jego ojciec był Szwajca- obaj mieli coś z Bodo. Wiedzia- mieć świadomość, że produk- Myśli pan, że Bodo przetrze Marzyłem, by wyjść z kilkoma zatem przekonany, czy kariera Życiorys Bodo to niemalże serialu, inne filmu. rem, ale w sensie tożsamości łem, że Tomek dobrze śpiewa cje historyczne są kosztowne. szlak takim produkcjom? numerami muzycznymi z teatru Bodo w Hollywood byłaby taka gotowy scenariusz na film. był Polakiem z krwi i kości. i tańczy, a Antkowi nie idzie to Wydaje mi się, że właśnie dla- Wydaje mi się, że musi to i pokazać przeboje Bodo mniej oczywista. On przede wszyst- Jak najbardziej. Kiedy robi- Czy właśnie ta sztuka kon- Po aresztowaniu przez Rosjan, najlepiej. Ale Bodo to przede tego takie tematy są stosun- być suma kilku seriali. Bodo konwencjonalnie. Poszarpał- kim miał niesamowitą osobo- łem serial, składający się densacji była najtrudniejsza? podejrzenia wzbudzał fakt, dla- wszystkim ekspresja, chary- kowo rzadko poruszane przez miał dobrą oglądalność, ale bym to bardziej, może zamó- wość, nieludzki wdzięk i chary- z 13 godzinnych odcinków, Serial to 13 godzinnych odcin- czego Polacy tak bardzo chcieli zma i wdzięk, a te cechy mają scenarzystów. Panuje brak to nie był wielki hit. Wszyscy wił odmienne aranżacje. W fil- zmę sceniczną. Nie był jednak mogłem szczegółowo sku- ków, film trwa 110 minut. mu pomóc i o niego zabiegali. obaj. Bodo był pewnie zdol- wiary, że tego typu seriale mogą wobec tego przyglądają się, co mie kolejne numery są i tak wybitnym tancerzem czy woka- pić się na wielu elementach Nie mogliśmy w filmie zawrzeć Rosjanie uznali, że najpewniej nym dzieckiem, ale na pewno powstać. będzie dalej. Być może kolejne skrócone o połowę, bo inaczej listą. Oczywiście można powie- biografii. W filmie, Bodo to wszystkich motywów pojawia- jest szpiegiem, co miało dla nie samorodnym geniuszem takie seriale zdobędą większą byśmy zamęczyli widza czymś dzieć, że zrobił wielką karierę przede wszystkim człowiek jących się w serialu. Postano- niego tragiczne konsekwencje. i musiał wykonać ogromną Myśli pan o opowiedzeniu widownię. Wiem, że stacje typu w rodzaju „złotych przebojów” w Rosji. Ale Rosja i Ameryka to kina, teatru i estrady. Ten obraz wiliśmy oprzeć konstrukcję na pracę, by dojść do perfekcji. o innych bohaterach ważnych Canal+ czy HBO myślą o pro- Bodo. Jestem jednak przeko- były wtedy dwa światy. Życzył- należy odbierać wyłącznie wątku miłości bohatera do pew- Praca przy serialu i filmie Antek świetnie się w to wpisał. dla naszego kraju? dukcjach, których akcja roz- nany, że widzowie, którzy lubią bym mu oczywiście jak naj- przez pryzmat przyjemności nej kobiety, który w serialu roz- wymagała długiego procesu Mało tego, on rozwijał się jako Marzyłbym, żeby zrobić serial grywa się w latach 20. Powoli tę epokę i ten rodzaj muzyki, lepiej, lecz to chyba bardziej obcowania z utworami z tam- pływa się wśród wielu innych przygotowań i dokumentacji? artysta estradowy – dojrzewał o Mickiewiczu. Genialna coś się w tej materii rozkręca. znajdą coś dla siebie. lokalny talent. Ale oczywiście tych czasów, a nie doszukiwać romansów. Tutaj przewija się Scenariusz powstawał dwa lata. w trakcie filmu. Tomek z kolei to postać. Podobnie jak Sienkie- Ważne jest, by widz chciał w sztuce zdarzają się niespo- się typowej dramaturgii cha- jako leitmotiv i stanowi rodzaj Do zdjęć przygotowywaliśmy człowiek wielu talentów, oprócz wicz. Ale chciałbym opowie- takie seriale oglądać i dał To rodzaj gdybania, ale czy dzianki. I może nasz Bodo poko- rakterystycznej dla kina bio- klamry narracyjnej. Zdecydowa- się prawie rok. Trzeba było na aktorskiego, genialnie tańczy, dzieć o nich nie jako artystach wyraz temu, że nie jest to tylko według pana Bodo zrobiłby nałby Gene’a Kelly’ego.

36 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 37 Polskie premiery: Maria Skłodowska-Curie Polskie premiery: Maria Skłodowska-Curie

nalnie z postacią Skłodowskiej, osobistym, naturalna potrzeba przenosi widza. Skojarzenia piona na postaci. Nie trwo- której mąż, Piotr Curie, zgi- bliskości. Nie wiedziałem tego z płótnami impresjonistów, ale niła niepotrzebnie energii na nął tragicznie w wypadku. Po wcześniej o tej postaci, kojarzy- też prerafaelitów, czy innymi zgiełk na planie. Trafnie oce- Z dala od sztampy tym moim pierwszym spotka- łem ją raczej z jakąś powściągli- nurtami malarstwa, jak i z wcze- niała, kiedy był czas na żarty, niu z Marie Noëlle byłem więc wością, surowością. Tymczasem sną fotografią, są jak najbardziej a kiedy powinna się odizolo- świadom obciążeń psychicz- okazała się niezwykłą, bez- zasadne. To naturalne, bo na wać. Efekty, myślę, widać na nych, z jakimi przystępowała do kompromisową kobietą, która tym opiera się nasze wizualne ekranie. Mówiąc o nich, muszę Z Michałem Englertem, autorem zdjęć do filmu Maria realizacji filmu. Zdawałem sobie dążeniami emancypacyjnymi wyobrażenie o tamtych cza- też podkreślić wielkie zasługi sprawę, że to projekt bardzo dla wyprzedzała swoje czasy, płacąc sach. To do niego odwoływałem charakteryzatora Waldemara Skłodowska-Curie, rozmawia Andrzej Bukowiecki niej osobisty. za to dużą cenę. się, mówiąc wcześniej o faktu- Pokromskiego. To prawdziwy rze obrazu w Marii Skłodow- mistrz! Nie tracąc z oczu I jak wam się ze sobą praco- Jak twoje spostrzeżenia prze- skiej-Curie. Mniej zależało mi urody Karoliny, sugestyw- wało? łożyły się na praktyczne roz- na konkretnych odwołaniach nie podkreślał różne skrajne Dobrze. Jakaś wspólna intuicja wiązania operatorskie? w kompozycji. Dzięki świetnej stany emocjonalne Skłodow- prowadziła nas przez cały film Podszedłem do filmu Marie współpracy z pionem scenogra- skiej: od zaawansowanej ciąży, tymi samymi drogami. Nie było Noëlle po trosze tak, jakby jego ficznym i rekwizytorskim często poprzez wyczerpanie i załama- między naszymi pomysłami akcja rozgrywała się współ- używaliśmy oryginalnych lamp nie, po zakochanie się i jego dużych rozdźwięków. Czułem, cześnie, nadając mu jedynie z tamtej epoki. Dodam, że dużo konsekwencje. Do tego doszła że Marie mi ufa i wierzy w to, fakturę starego obrazu. Często pracy kosztowało nas uzyskanie świetna charakteryzacja dłoni, co robię. Dzięki temu mogła obrazy kostiumowe są w swo- poświęcić więcej uwagi akto- jej formie przeestetyzowane, rom, znakomitej scenografii, poddane wystawności deko- wspaniałym kostiumom. racji i kostiumów. W pewnym sensie poukładane, nobliwe, Jaki miałeś pomysł generalny spokojne i bezpiecznie wywa- na stronę wizualną filmu? żone. Oczywiście nie wszyst- Marie Noëlle wybrała z życio- kie. Nie chcę tu powiedzieć, że rysu Marii Skłodowskiej-Curie film Marie jest wyjątkowo non- okres od tragicznej śmierci Pio- szalancki. Niemniej ze swojej tra Curie do przyznania jej po strony chciałem przydać mu raz drugi Nagrody Nobla. Był to dynamiki, szeroko rozumia- chyba najbardziej burzliwy czas nych kontrastów. Widać to nie w życiu uczonej, wypełniony tylko w ruchu kamery, którą traumą po stracie ukochanego często filmowałem z ręki, ale męża, niemal samotnym wycho- również w zmienności tempa, waniem dzieci, determinacją oświetlenia scen i koloru. Cza- w powrocie do badań, walką sem na ekranie mamy zmierz- o swoją pozycję w zdominowa- chowy półmrok, kiedy indziej nym przez mężczyzn francu- oślepiające światło słoneczne. skim środowisku naukowym, Niekiedy zmiany te nastę- wreszcie romansem z żona- pują po sobie przewrotnie – jak Karolina Gruszka w filmie Maria tym Paulem Langevinem. Tym w życiu, a nie tak, jak sugero- Michał Englert na planie filmu Maria Skłodowska-Curie, reż. Marie Noëlle Skłodowska-Curie, reż. Marie Noëlle

Fot. Christian Hartmann/Kino Świat związkiem polska noblistka wałaby treść sceny, np. kiedy Fot. Christian Hartmann/Kino Świat ściągnęła na siebie gromy. Skłodowska na pięknej łące, Andrzej Bukowiecki: Jak Nie. Wiedziałem, że Maria Skło- rym ona pracowała już od kilku śmierci została sama i tym bar- Wszystko to stwarzało nam, w romantycznym słońcu, prze- efektu światła radu w laborato- ukazująca niszczące działanie zostałeś operatorem tego pol- dowska-Curie to jej trzeci film lat. Mnie zaciekawiła jej koncep- dziej chciała doprowadzić ten realizatorom Marii Skłodow- kazuje dzieciom smutną wiado- rium Skłodowskiej. chemikaliów. sko-niemiecko-francusko-bel- fabularny. Dwa wcześniejsze – cja i zdecydowanie, jej spodo- projekt do końca. Jednocześnie skiej-Curie, szansę ucieczki od mość o śmierci ich ojca. gijskiego filmu? Żonę anarchisty i Ludwika Sza- bało się moje uważne podejście. widziałem, że bardzo potrzebo- filmowej sztampy, od typowego, Na planie Marii Skłodowskiej- Czym, ogólnie mówiąc, był Michał Englert: Zapropono- lonego – wyreżyserowała wspól- Pod koniec spotkania zaprosiła wała osoby, której może zaufać dydaktycznego filmu biogra- To trochę zaskakujące, co -Curie intensywnie współpra- dla ciebie udział w realizacji wał mi to Mikołaj Pokromski, nie ze swoim mężem Peterem mnie do dalszej współpracy. zarówno w sprawach arty- ficznego. powiedziałeś. Są bowiem cowałeś też zapewne z Karo- Marii Skłodowskiej-Curie? producent ze strony polskiej. Sehrem, który zmarł w 2013 stycznych, jak i czysto ludz- w twoich zdjęciach – wpraw- liną Gruszką grającą brawu- Przygodą? Wyzwaniem? Przedstawił zarys scenariusza roku. Moja pierwsza rozmowa Co dała ci ta rozmowa jako już kich. Ponadto wydaje mi się, że W takim razie, czym według dzie nie będące dosłownymi rowo rolę tytułową. Co możesz Jednym i drugim. Ponadto, jak i zapytał, czy byłbym zainte- z Marie odbyła się przez tele- praktycznie zaangażowanemu Marie dostrzegła w życiorysie ciebie miał być obraz Marie cytatami, dyskretne – ale jed- o tym powiedzieć? każdy nowy obraz, kreatywną resowany spotkaniem z reży- fon. Kilka dni później dostałem operatorowi? polskiej uczonej podobieństwa Noëlle? nak widoczne nawiązania do Bardzo doceniam wkład Karo- próbą zrobienia czegoś inaczej serką. Marie Noëlle, zarazem zaproszenie do Monachium. Tak jak wspominałem, na tym do własnej biografii. Obda- Mnie najbardziej pociągał malarstwa impresjonistów liny przy tym filmie. Z ope- niż do tej pory. Maria Skłodow- współautorka scenariusza, Takie pierwsze spotkania są na etapie ma się tylko przeczucia, rzona ścisłym umysłem, sama w nim wymiar ludzki, psycho- czy srebrzystości odbitek ratorskiego punktu widzenia ska-Curie to także spotkanie brała pod uwagę kilku ope- ogół trudne, gdyż praktycznie które później weryfikuje plan zapowiadała się na naukowca. logiczny. Kontrasty. Z jed- fotograficznych z począt- praca z nią to zawsze wielka z nowym tematem, z którym ratorów. Zobaczyła niektóre nic się nie wie o tej drugiej oso- filmowy. Z pewnością zobaczy- Zmieniając, nie bez trudno- nej strony determinacja, pasja ków XX wieku. Czyż film nie przyjemność, bo kamera ją po pewnie, gdyby nie ta produkcja, z moich filmów i wyraziła chęć bie, ewentualnie zna się tylko łem w Marie ogromną determi- ści, życiowe decyzje musiała i zatracenie się Skłodowskiej oddala się tu od współczesno- prostu kocha. Ponieważ, jak nie miałbym szansy bliżej się spotkania się. jej twórczość. Trzeba polegać nację w dążeniu do nakręcenia walczyć o możliwość realizacji w wybitnej działalności nauko- ści, którą dynamiką kamery zawsze w moich filmach, sam zapoznać. Poznałem ciekawych na intuicji. Głównym tematem Marii Skłodowskiej-Curie. Do własnych projektów. Myślę też, wej, które dziś nazwalibyśmy chciałeś do niego przemycić? szwenkowałem, miałem tym ludzi i kolejny raz zdałem sobie A czy ty widziałeś filmy, które monachijskiej rozmowy z Marie tej pory wszystkie filmy robiła że utrata bardzo bliskiej osoby pracoholizmem. Z drugiej – Nie miałem zamiaru całkowicie większą możliwość wyczuć, sprawę, jak bardzo lubię robić ona zrobiła? był nasz przyszły film, nad któ- wspólnie z mężem. Po jego dodatkowo związała ją emocjo- wielka namiętność w życiu wykorzenić go z epoki, w którą jak bardzo Karolina była sku- filmy.

38 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 39 Polskie premiery: Wyklęty Polskie premiery: Wyklęty

dym czy zapamiętany z Czar- jak 20 czy 30 lat temu. Grze- niej sceny widz był wciągnięty kina historycznego w doraźne nych chmur, acz od dobrych chem wielu polskich produkcji w historię. Myślę, że sposób opo- potrzeby polityki. Przeciwnie, kilku lat nieobecny na ekranie, historycznych ostatnich czasów wiadania, który wybrałem, przy- myślę, że teraz nastał czas, że Maciej Rayzacher. Zagrałby była koturnowość. Wyjątki – padnie młodym do gustu. można takie filmy kręcić. Nie również Leonard Pietraszak, ale takie chociażby jak znakomita ukrywam, że Wyklętego udało Porzućmy nie pozwoliło mu na to zdrowie. Róża Wojciecha Smarzow- Wspomniał pan o amerykań- mi się dokończyć dopiero po Podziwiam produkcje z lat 70. – skiego – zdarzały się za rzadko. skim kinie. Nie da się jednak tym, jak w Polsce zaszły zmiany. Noce i dnie, Czarne chmury i lat Mamy wiele fascynujących porównać tamtejszych budże- Wcześniej nikt po prostu się 80. – chociażby Wierną rzekę tematów, które możemy atrak- tów do naszych, a realizacja tym projektem nie interesował. czy Nad Niemnem. To perełki, cyjnie opowiedzieć. Musimy filmu historycznego do tanich Nie traktuję tego w kategoriach także dzięki wspaniałym kre- pozwolić publiczności utożsa- nie należy. politycznych, tylko stwierdzam acjom aktorskim, i uważam, że mić się z bohaterami, śmiać, Ostatecznie zamknęliśmy reali- fakt. Teraz zainteresowanie się trzeba tych artystów przypo- wzruszać, angażować w sprawę. zację w budżecie 2,5 miliona pojawiło. Jeżeli pociągnie to koturnowość złotych, czego nie da się porów- za sobą finansowanie takich nać nie tylko z amerykańskimi produkcji, na pewno będą one Z Konradem Łęckim, Wojciech Niemczyk budżetami, ale i z polskimi. powstawać. Tematów nie bra- i Andrzej Plata w filmie Wyklęty, reż. Konrad Łęcki Podejrzewam, że w realiach PIS- kuje, pytanie, czy przedstawimy reżyserem filmu Wyklęty, F-u ta produkcja wyceniona je w sposób interesujący dla byłaby lekko na 10 milionów widza? W Ameryce nikogo nie rozmawia Dagmara złotych. Zaangażowanych w nią śmieszy scena, w której będący było 600 osób. Uruchomiliśmy w podeszłym już wieku szerego- Romanowska olbrzymie pokłady kreatywno- wiec Ryan salutuje fladze. U nas, ści i zdarzało się, że dosłownie w lustrzanym ujęciu, pojawiłyby stawaliśmy na głowie, żeby coś się dziwne komentarze. Jako Dagmara Romanowska: nie Polskiego Instytutu Sztuki spiąć. Wiele rzeczy nie udałoby filmowcy musimy tak opowia- Dlaczego historia żołnierzy Filmowej? się osiągnąć, gdyby nie wspar- dać, żeby tego uniknąć. Wierzę, wyklętych? Co przyciągnęło Nie wsparła nas żadna instytucie grup rekonstrukcyjnych czy że kino historyczne niesie duży pana do tego tematu? cja publiczna. Odbyliśmy nie- teatrów, które użyczały nam potencjał, także pod wzglę- Konrad Łęcki: Tematyka histo- oficjalną rozmowę w PISF-ie, po kostiumów i sprzętu po wysoce dem biznesowym – o ile uda się ryczna interesowała mnie już od której doszliśmy do konkluzji, preferencyjnych stawkach. Nie pokonać niechęć widzów. Osią- dawna i poruszałem ją w swo- że szkoda czasu na składanie udałoby się bez pasji i zaanga- gnąć to możemy, stawiając na ich krótkich filmach, w Gru- wniosku i trzeba znaleźć alter- żowania – ekipy realizacyjnej jakość i unikając koturnowości. dniowych rozmowach i Pre natywne sposoby finansowania. i postprodukcyjnej. Dla mnie Kilka tytułów dowiodło już, że to mortem. O tym, że zdecydo- Nagraliśmy kilka spotów, które osobiście były to trzy lata bardzo możliwe. wałem się opowiedzieć o żoł- przedstawiły projekt i przepro- ciężkiej pracy. Byłem wyczer- nierzach wyklętych w debiucie wadziliśmy akcję społeczną. pany fizycznie i psychicznie. Po Ostatnio coraz częściej mamy pełnometrażowym zadecydo- Odzew na nią przerósł nasze naj- jednym z dni zdjęciowych wylą- do czynienia ze zjawiskiem wało wiele czynników. Sprawa śmielsze oczekiwania i potwier- dowałem w szpitalu, ale to cena, oceniania filmów bez ich obej- budzi olbrzymie zainteresowa- dził, jak wielu widzów czeka na którą płaci się za osiągnięcie rzenia. Nie boi się pan, że taki nie i emocje wśród Polaków, taki właśnie film. Zebraliśmy wyznaczonego sobie celu. sam los spotka Wyklętego? a przez kino do tej pory była około pół miliona złotych, co Chciałbym, żeby było inaczej, przemilczana. To historia żywa, pozwoliło na kontynuowanie Kino historyczne to jeden żeby film stał się przyczyn- dotycząca naprawdę dramatycz- pracy. z punktów toczącej się obecnie kiem do rozmowy o nim samym nych wyborów, a ocena tam- debaty politycznej, nie tylko i bohaterach. Jestem jednak tych czasów i wydarzeń ciągle Jest pan autorem scenariu- w środowisku filmowym. Nie realistą. Zresztą, jeszcze nikomu rzutuje na dzisiejsze podziały sza – czy konsultował go pan obawia się pan, że Wyklęty go nie pokazałem, a już zetkną- w społeczeństwie. Nie chciałem z historykami? zostanie w nią wciągnięty? łem się z recenzjami i ocenami bohaterów oceniać, ale pokazać Całą pracę wykonałem sam. Bar- Media Świąder/Kondrat Fot. Wojciech Przy tematach historycznych, aktorstwa... To bardzo krzyw- tragizm ich losów, a zarazem dzo długo się przygotowywa- zwłaszcza kontrowersyjnych, dzący dla twórców trend. pozwolić widzom wyrobić sobie łem i zapoznałem szczegółowo siężniaka ps. „Ojciec Jan”. Chcia- rej są mistrzowie, ale i mniej mnieć współczesnej publicz- Chciałem, żeby po seansie budzących emocje – a w nie własne zdanie. Gdy zaczynałem z większością dostępnych na łem przedstawić szerszą opo- znane twarze. ności. Z kolei młodzi aktorzy Wyklętego widz nie opuszczał zapewne wpisuje się proble- Dla widzów chyba też. Nadal pracę, nie było wcale pewne, czy naszym rynku publikacji związa- wieść, na podstawie której widz Od początku było to moje mogą się od nich bardzo wiele kina z poczuciem, że do czegoś matyka żołnierzy podziemia chce pan zajmować się kinem powstająca od dłuższego czasu nych z tą tematyką. Wyklęty nie będzie mógł poznać złożoną zamierzenie. Nie chciałem obsa- nauczyć – nie tylko warsztatowo, go zmuszono, że po raz kolejny niepodległościowego – poli- historycznym? Historia Roja wejdzie do kin. jest jednak biografią, zapisem sytuację żołnierzy podziemia nie- dzać w głównych rolach aktorów ale i skromności oraz pokory. został oszukany i znowu „zafun- tycznej rozmowy raczej nie unik- Historia pozostaje w centrum Dostrzegłem pewną niszę pro- historycznym jeden do jednego. podległościowego. ogranych i opatrzonych w rekla- dowano” mu akcję „dookoła niemy. Nie dostrzegam w tym moich zainteresowań filmo- blemową, a zarazem wyzwanie Poszczególne postaci mają mach czy serialach. Jednocze- Pracując przy ograniczonym jednego drzewa”. Wiem, że to jednak problemu. Ważne jest, wych. Mam nowe projekty, osa- dla siebie. swoje pierwowzory w rzeczywi- Tego scenariusza – z powo- śnie jestem zaszczycony, że do budżecie, założył pan, że nie surowa ocena, ale opieram ją na żeby zachować proporcje: reali- dzone w innej przestrzeni czaso- stości, aczkolwiek często jest to dzeniem – używał pan, żeby mniejszych postaci moje zapro- będzie oszczędzał na formie. rozmowach z młodzieżą. Forma zować swoją wizję artystyczną, wej. Jeżeli tylko będę miał taką Pierwszy klaps padł w 2014 rodzaj kompilacji. „Lolo”, grany przekonać aktorów. Zamiast szenie, po przeczytaniu scena- Film wojenny ma swoje wymogi, była więc dla mnie bardzo a nie film na zamówienie, pod możliwość, na pewno chciał- roku, ostatni – w maju 2016. przez Wojciecha Niemczyka castingów, wybrał pan roz- riusza, przyjęli m.in. Janusz Cha- a oczekiwania widzów, któ- ważna i poświęciłem jej wiele dyktando. Twórca nie może dać bym nadal zajmować się takim Wyklęty powstał poza struktu- łączy w sobie elementy życio- mowy z osobami, które widział bior, Leszek Teleszyński, Marcin rzy mają dostęp do amerykań- uwagi – dźwiękowi, zdjęciom, sobie czegoś narzucić. Sam nie kinem. Tylko już nie w tak spar- rami filmowymi. Czy w ogóle rysu sierżanta Józefa Franczaka pan w poszczególnych rolach. Troński, Olgierd Łukaszewicz, skich produkcji są wysokie. Nie montażowi, kostiumom. Chcia- odczuwam żadnych nacisków, tańskich warunkach, w jakich ubiegał się pan o dofinansowa- ps. „Lalek”, ale i Franciszka Przy- Efekt: ciekawa obsada, w któ- Ignacy Gogolewski, Marek Siu- można dziś opowiadać historii łem, żeby od pierwszej do ostatnie widzę też próby wpisania realizowany był Wyklęty.

40 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 41 Polskie premiery: Wściekłość Polskie premiery: Wściekłość Rodzinna inwestycja

Z Michałem Węgrzynem, reżyserem filmu Jakub Świderski w filmie Wściekłość, reż. Michał Węgrzyn

Wściekłość, rozmawia Kuba Armata Pictures Fot. Ego Alter

jemy filmy w taki sposób, że zatem dokładnie takim filmem, chę to potrwa, a bardzo chcieli- słał mi kilka stron scenariusza. samochodem, cały czas roz- Gra w biegu to dość ningi personalne. Wielu z nich zbiera się pięciu, sześciu kopro- jakim chcieliśmy, żeby był. śmy zrobić coś wcześniej, żeby Zarys postaci i historii na tyle mawia przez telefon. Reży- nietypowe wyzwanie dla się w tym zatraca, komplet- ducentów i każdy wykłada nie mieć długiej przerwy i cały mi się spodobał, że napisałem ser opowiadał, że do aktora aktora. nie zapominając o swojej pieniądze na część, którą się Skromny budżet powoduje też czas szkolić warsztat. Mój boha- cały tekst w ciągu tygodnia. rzeczywiście dzwoniono, bo Z wieloma aktorami rozma- rodzinie. Mój bohater pracuje zajmuje. Ci od światła płacą dublowanie funkcji na planie. ter, podobnie jak ja, biega. Kie- Każdego dnia kolejną część inaczej nie dałby rady tego wiałem na temat tej roli. Ana- w mediach. Sam przez lata swoim ludziom, odpowiedzialni Nazwisko Węgrzyn pojawia dyś podczas takiego treningu pokazywałem moim kolegom zagrać. W waszym przypadku lizowałem ich nie tylko pod byłem dziennikarzem. W pew- za korekcję barwną swoim, się w końcowych napisach zastanawiałem się, jak zrobić na planie. Wyrażali swoje opi- było podobnie? względem umiejętności, ale nym momencie poczułem, Michał Węgrzyn i tak dalej. To taka przyjaciel- bardzo często. Traktujesz film, który z jednej strony zain- nie, wskazywali pewne rze- Najbardziej podobało mi się i fizycznym. Cieszyło mnie, że muszę z tego zrezygno- Fot. Alter Ego Pictures Fot. Ego Alter ska koprodukcja, w żadnym Wściekłość jako wasz film teresuje widza, z drugiej nie czy. Gdy widziałem, że im się w Locke’u to, że Hardy mógł że każdy w zasadzie wyrażał wać. Wielu dziennikarzy tak wypadku biznesowa. Żyjemy rodzinny? będzie drogi w realizacji. Wtedy podoba, szedłem w to dalej. tę sytuację przeżywać nie- zainteresowanie. Dla aktora to bardzo próbuje przypodobać Kuba Armata: Wściekłość w takich czasach, że jeśli się Na pewno. Mój brat Woj- wpadłem na ten pomysł. Cza- W ten sposób scenariusz jako jeden do jednego. Stąd spore wyzwanie grać tak dłu- się swoim pracodawcom, że bardzo udanie rozpoczęła spotka grupa ludzi z pasją, to tek robił zdjęcia. Moja żona sami jest tak, że wychodzi się powstał w ciągu siedmiu dni. pomysł master shota. Ze wzglę- gie sceny, w których do wyra- zapomina, dlaczego w ogóle swoją przygodę festiwalową, można zrobić film, nie wydając jest kostiumografem, a żona z domu wściekłym na daną dów technicznych podzielili- żenia jest wiele emocji. Bo wybrało ten zawód. Patrząc zdobywając główny laur dużych kwot. Wojtka – charakteryzatorem. sytuację i idzie się wybiegać Sposób prowadzenia narracji śmy materiał na cztery długie mój bohater ma pięć twarzy. na dzisiejsze media, niektórzy w Lizbonie. To zatem wspólna, rodzinna emocje. Ten czas może bardzo kojarzy się z brytyjskim sceny, które trwały po dwadzie- Jest synem, ojcem, mężem, nie robią materiałów z pasji Michał Węgrzyn: Zgłosi- To chyba dość rzadki sposób inwestycja. Dobrze nam się tak dużo zmienić w twoim nasta- filmemL ocke w reżyserii ścia minut. Grający główną kochankiem i pracownikiem. czy poczucia misji, ale po to, łem tam nasz film w ostatnim finansowania. pracuje, mamy dla siebie wię- wieniu. Pomyślałem, że to nie- Stephena Knighta z 2013 roku. rolę Jakub Świderski rzeczy- Zdecydowałem się na Kubę by się podlizać, i by nikt nie momencie i nie spodziewałem Wynika on z tego, że bardzo cej czasu. Film jest naszą pasją, zły początek, a jeżeli dołożyć do Stanowił dla ciebie inspirację? wiście cały czas z kimś roz- także dlatego, że był w stanie wyrzucił ich z pracy. się, że tak szybko będzie odzew. nam zależy, aby te filmy były więc w wolnych chwilach i tak tego jeszcze kilka pobocznych Tak, bardzo go lubię. Widzia- mawiał. Kiedy on biegł, cała sprostać ciężkim treningom. Co prawda, nie byliśmy w Por- w stu procentach nasze. Gdy o nim rozmawiamy. Produkcję wątków, podbijających całą opo- łem go kilka razy, trafiłem też obsada była w studiu, dzwoniła Podzieliliśmy to na cztery To zatem także rodzaj tugalii, ale mam kilka bardzo do projektu wchodzą duże pie- możemy potraktować w bardziej wieść, to można zrobić z tego na materiał making of. Kiedy do niego bądź odbierała jego dni, a każdego dnia musiał krytyki współczesnych pozytywnych recenzji, zwłasz- niądze, pochodzące od róż- wnikliwy sposób, bo nikt nie film. usłyszałem, że nakręcono go telefony i rozmawiali. on przebiec 20 kilometrów, mediów? cza od hiszpańskich dzienni- nych podmiotów, zaczynają się traktuje tego li tylko jako pracę, w siedem dni, pomyślałem, że grając. Nauczył się całego Jest we Wściekłości scena roz- karzy. Cieszy mnie, że Wście- oczekiwania. Każdy chce mieć a przede wszystkim jako pasję. Długo pracowałeś nad też mógłbym spróbować. To Czy to wymagało wielu prób tekstu. Nie tylko swoich kwe- mowy telefonicznej bohatera kłość sprawdziła się za granicą wpływ na to, jak obraz powi- Utrzymujemy się z komercyj- scenariuszem? była główna inspiracja. Jak i przygotowań? stii, ale i rozmówców. Wielu z szefem. Pracując w mediach, i ludzie ją zrozumieli. Zwłasz- nien wyglądać. Jeżeli miałbym nych zleceń, zatem nie ma wiel- Długo się za niego zabierałem. nakręcić film w kilka dni, przy Wiele próbowaliśmy. Przez ludzi może nie zdawać sobie odbyłem dokładnie taką samą, cza że to skromne, niezależne zrobić słaby film, to chcę pono- kiej presji, żeby nasze filmy były Wiedziałem, że wszystko musi niewielkich nakładach finanso- trzy miesiące biegałem sprawy, jak trudne to było. mój przełożony mówił do kino, zrealizowane bez wsparcia sić za to pełną odpowiedzial- źródłem dochodu. To trochę być wygrane w punkt. Nie było wych, a jednocześnie przeko- z Kubą Świderskim. Wysze- mnie w ten sposób. Nie było zewnętrznych instytucji. ność. Nie zamierzam tłuma- taka praca hobbystyczna, po tu miejsca na improwizację, bo nać ludzi, że to może się udać. dłem z założenia, że kiedy Czy ta postać jest dla ciebie dla niego ważne, czy wierzę czyć się tym, że jest taki, bo ktoś godzinach. za dużo by to kosztowało. Samo Locke był wykładnią dla wszyst- namawiam aktora, by wszedł typowym przedstawicielem w dany temat, tylko to, jak Zakładam, że w związku z tym kazał mi go zrobić w określony pisanie poszło dosyć szybko. kich pracujących przy Wście- do filmu na zasadzie kopro- swojego pokolenia? Osoby wyglądam, i czy ludzie mnie nie było wam łatwo. sposób. Wolę sam popełniać Jesteś także współscenarzystą Choć kiedy wpadłem na kłości. Dowodem, że można coś ducenta, to nie mogę sobie zachłannej, idącej po słuchają. Kiedy dowiedział Zgadza się. Początkowo plano- ewentualne błędy, a być może Wściekłości. Jak narodził się pomysł, nie mogłem się zmu- takiego zrobić. Historia, którą pozwolić na to, by go odpo- trupach do celu? się, że jestem lubiany, wzywał waliśmy nakręcić Wściekłość następnym razem uda mi się ten pomysł? sić, żeby go spisać. Pracowałem przedstawiamy, jest jednak wiednio nie przygotować bądź Obserwuję, jak dużo czasu mnie na dywanik i przekony- w master shocie. Przede wszyst- ich uniknąć. W innym wypadku Od jakiegoś czasu pracujemy wtedy z kolegą, który finalnie nieco inna. Inspirowaliśmy się by był zawiedziony finalnym ludzie w większych miastach wał, że tak być nie może, bo to kim ze względów praktycz- nigdy nie dowiedziałbym się, nad pewnym projektem filmo- został współscenarzystą, i zasu- jedynie sposobem realizacji. efektem. Zależało mi, by miał poświęcają na dbanie o sie- oznacza, że mnie nie szanują. nych, by ograniczyć liczbę dni czy to, co myślę, mój sposób wym, który zakłada udział wielu gerowałem, żeby coś napisał, świadomość, jak ważne dla bie, próbę bycia atrakcyjnym Wiele z tych dziennikarskich zdjęciowych i budżet, którego pracy czy prowadzenia akto- koproducentów z różnych kra- jeżeli podoba mu się ta idea. W Locke’u bohater, grany mnie jest to, żeby dobrze i wia- przede wszystkim dla innych. rzeczy, które są w filmie, sam w zasadzie nie było. Realizu- rów jest dobry. Wściekłość jest jów. Zdaję sobie sprawę, że tro- W pewnym momencie prze- przez Toma Hardy’ego, jadąc rygodnie wypadł. Stąd bieganie, siłownia, tre- przeżyłem.

42 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 43 Polskie premiery: Amok Polskie premiery: Amok

niż chęć zaaresztowania czło- bohaterów i labirynt w postaci ciągało przełamywanie sche- Uważa pani, że jako wieka, co jest ciekawe pod innych ludzi, którzy patrzą na matów, pójście w inną stronę, społeczeństwo odpowiadamy kątem psychologii. Chciałam sprawę i rzeczywistość z innej co również starałam się zrobić za takich ludzi jak Bala? pokazać ludzi, którzy są pełni perspektywy. Role kotka w Amoku. To jest ciekawy aspekt tej histo- wątpliwości także w kwestii i myszki zamieniają się tu wie- rii. Bala jest jakby wykreowany tego, kim są. lokrotnie, trudno ocenić, w któ- Potępia pani swoich przez nasz nowoczesny świat, rym momencie kotek staje bohaterów? w który wpisane jest dążenie Wśród filmowców rodzimych się myszką. Do tego docho- Zawsze próbuję swoich bohate- do popularności za każdą cenę. policjanci nie cieszą się dzi mrok, duchota, padający rów zrozumieć. Taka jest moim Bala nigdy nie przyznał się do ostatnio poważaniem. deszcz, czyli atmosfera typowa zdaniem rola twórcy – zrozu- winy, więc nie wiemy, czy przy- Myśmy odcięli się od polskiej dla kina noir. mieć niezrozumiałe, niezależ- padkiem nie oskarżamy go policji. Nie chciałam robić nie od tego, czy się robi filmy o coś, czego sami się boimy, filmu rozliczeniowego ani Jest pani pierwszą kobietą, o mordercach, psychopatach czy to nie jest tylko nasza inter- dochodzeniowego. Wrocław, która robi w Polsce film noir. czy dyktatorach. Trzeba zawsze pretacja według klucza współ- w którym dzieje się akcja, jest Czy kwestia płci ma według dostrzec w nich człowieka. Pró- czesności, w której każdy chce wystylizowany, oderwany od pani znaczenie w kinie? buję kochać moich bohaterów, być celebrytą. Do tego docho- rzeczywistości, neogotycki. Tak Nie wierzę w istnienie kobie- nawet jeśli są totalnie nieade- dzi fakt, że dziś cały świat lubi samo wystylizowana jest praca cego i męskiego punktu widze- kwatni do tego kochania. Chcę wydawać osądy na podstawie policji. Zależało mi na stwo- nia. To uproszczenie. Sprawa się do nich zbliżyć i próbuję strzępków informacji. Czytamy rzeniu postmodernistycznego jest w rzeczywistości o wiele zrozumieć ich racje. Nie wolno nagłówek bez zapoznawania się świata: niby wszystko dzieje się bardziej skomplikowana. widzieć świata w czerni i bieli. z artykułem. Brakuje nam tech- Zofia Wichłacz i Mateusz Kościukiewicz w filmie Amok, tu i teraz, a niby oglądamy film Wszystko zależy od wrażli- Trzeba zrozumieć, że czło- nik podważania tego, co czy- reż. Kasia Adamik historyczny. Bo 12 lat dla kina wości jednostki. My w Polsce wiek jest bardzo skompliko- tamy. Zależało mi, żeby w moim

Fot. Bączyk/Kino Świat Witold to kawał czasu. Bardzo trudno, jesteśmy pod tym kątem nowo- waną istotą. Każdy nosi w sobie filmie pokazać, co może kryć wbrew pozorom, nakręcić film, cześni. Jesteśmy krajem, który dobro i zło. Dla mnie najbar- się pod powierzchnią, że nie którego akcja dzieje się ponad może pochwalić się dużym dziej interesujące jest zrozu- wszystko kończy się tam, gdzie dekadę temu. odsetkiem kobiet wśród reży- mienie, co się stało, że nagle dociera wzrok, że jest coś pod serów. Jesteśmy awangardą zło się odezwało i zdomino- powierzchnią. Nie wszystko kończy się tam, Co interesowało panią emancypacji w tym zawodzie, wało dobro. najbardziej? co niekoniecznie przekłada się To tak jak w kinie Agnieszki Znalezienie granicy mię- na inne dziedziny. W Szkole Holland. Kontynuuje pani jej dzy dobrem a złem i odpo- Filmowej w Łodzi jest dziś na tradycję? wiedź na pytanie, kiedy ona reżyserii więcej studentek. Nie wstydzę się powiązania gdzie dociera wzrok zostaje przekroczona. Do któ- Sama nigdy nie spotkałam z Agnieszką. Wszystkiego, rego momentu dozwolone jest się z żadną formą seksizmu co wiem o kinie, nauczy- naginanie jej, żeby zaaresz- przy robieniu filmów. Panuje łam się od niej. Nie byłam tować kogoś, kogo uważa się co prawda przekonanie, że w szkole filmowej, uczyłam Z Kasią Adamik, reżyserką filmu Amok, za przedstawiciela zła. To jest kobietom nie daje się w Pol- się u niej na planie. Praco- pytanie, które sobie zadawa- sce do robienia reklam piwa. wałam z nią przy każdym rozmawia Artur Zaborski łam, wywiedzione z wielkiej Nie wiem dlaczego, bo sama tytule od Tajemniczego literatury, w duchu Fiodora bardzo lubię piwo. Zawsze ogrodu. Ona także pod- Dostojewskiego. wolałam kino, które ucho- chodzi z pobłażliwością Artur Zaborski: go aresztowano za napisanie czułam atmosferę jak z filmów stron, fascynacji złem i amoral- dzi za męskie – jestem do swoich bohaterów, Producentka Beata Pisula książki, w której przedstawił noir. Zawierał już transowy nością. Wydało mi się to szale- Na ile gatunkowość tej fanką akcji, science fic- stara się ich zrozu- zainteresowała panią historią szczegóły morderstwa, posłu- sposób opowiadania, jak i całą nie ciekawe w kraju, w którym historii była istotna? tion, thrillerów i filmów mieć, nawet jeśli są Krystiana Bali. Co jest w niej żyło za punkt wyjścia. Od tego historię opartą na psycholo- moralność definiowana jest Miała duże znaczenie, kino wojennych. potworni. Jednak jej pociągającego? zaczyna się literacka warstwa gicznym pojedynku między przez religię katolicką. W fil- gatunków mocno mnie twórczość jest bar- Kasia Adamik: Przede scenariusza. Postaci w tekście policjantem i Balą. mie pokazujemy ludzi, którzy pociąga. Chciałam się bar- Nie zdradziła się dziej realistyczna wszystkim to, że trudno sobie są wymyślone, chociaż Kry- się spod niej wyrywają. dziej zmierzyć ze stylizowa- pani z tych upodobań niż moja, wywodzi wyobrazić, by mogła zdarzyć stian Bala nazywa się tak samo. Na czym polegał pani wkład niem, kreowaniem, niż z czymś w dotychczasowej się z kina moral- się naprawdę. Ma fascynującą w scenariusz? Policjant i Bala są równi realistycznym. W takim filmie twórczości. nego niepokoju, strukturę. Wydaje się nam, że Czy to wymagało pozyskania Miałam potrzebę wejścia w swoich obsesjach? trzeba stworzyć spójny świat, Z gatunku nie, ale opo- które było niemal wiemy, jak się potoczy, ale tak prawa do jego wizerunku? w podświadomość, sny i wizje Ewidentnie granica między na co pracuje się dekoracjami, wiadałam dotąd o gru- paradokumentalne. się nie dzieje, bo pojawiają się Pozyskaniem praw do ekstrak- głównych bohaterów. To zajęło tym, który z nich jest dobry, kostiumami, światłem, muzyką, pach mężczyzn, co już Agnieszka zawsze zaskakujące punkty zwrotne. tów z jego książki, jak i pra- aż dwa lata. Zależało mi też na a który zły, bardzo się zaciera. ruchem kamery. Niczego nie o tym świadczy. Nie bardzo mocno mnie Dzięki temu przekracza ramy wami do wizerunku, zajmo- wydobyciu ich wzajemnych Policjant nie jest bohaterem można pominąć. Dlatego też można przecież powie- wspiera, jest w sto- gatunku. wała się Beata Pisula, zanim obsesji. Obsesji policjanta na pozytywnym, krystalicznym zdecydowałam się nie na thril- dzieć, że Boisko bezdom- sunku do tego, co jeszcze weszłam do pro- punkcie Bali i książki, która rycerzem w lśniącej zbroi, tylko ler, a na film noir, w którym nych to kino kobiece. Ale robię, krytyczna, jej Czyli nawet widz, który zna jektu. Dołączyłam do ekipy, jest pornografią przemocy, mrocznym człowiekiem. Fascy- bohater i antagonista gonią już Janosik. Prawdziwa recenzje są zawsze naj- fakty, będzie zaskoczony? kiedy scenariusz był gotowy oraz Bali na punkcie sławy. nuje go w Krystianie to, że się w labiryntach. Zależało mi, historia, który zrobiłam bardziej stresujące. Tak, to przecież nie jest repor- w pierwszej fazie. Był zresztą Ci bohaterowie nawzajem się pozbył się moralności, a więc żeby pokazać, że tych labiryn- z Agnieszką Holland, Jestem ciekawa, co taż. Myśmy się sprawą Bali znakomicie napisany, bardzo napędzają, co prowadzi do stał się człowiekiem wolnym. tów jest wiele: mamy labi- był troszkę kobiecy, de- powie, kiedy zobaczy jedynie inspirowali. To, że wizualnie. Kiedy go czytałam, odsłonięcia ich mrocznych Nakręca go bardziej zazdrość, rynt miasta, labirynt w głowie likatny. Mnie zawsze po- Kasia Adamik skończony film. Fot. Film Promotion/SFP Bartek Sadowski/Polish

44 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 45 W produkcji Pełnometrażowe filmy fabularne

Śpij kochanie Volta etap produkcji: postprodukcja etap produkcji: postprodukcja reżyseria: Krzysztof Lang reżyseria: Juliusz Machulski scenariusz: Andrzej Gołda scenariusz: Juliusz Machulski zdjęcia: Adam Sikora zdjęcia: Arkadiusz Tomiak muzyka: Michał Lorenc muzyka: Bartosz Chajdecki Fot. Studio Produkcyjne Orka Produkcyjne Fot. Studio

scenografia: Ewa Skoczkowska scenografia: Wojciech Żogała Świat Fot. Awiorko/Kino Dorota kostiumy: Elżbieta Radke kostiumy: Ewa Machulska montaż: Milenia Fiedler charakteryzacja: Tomasz Matraszek dźwięk: Wojciech Mielimąka montaż: Rafał Listopad obsada: Andrzej Chyra, Tomasz Schuchardt, Bogusław Linda, dźwięk: Marek Wronko Andrzej Grabowski, Arkadiusz Jakubik, Ireneusz Czop, Izabela Kuna, obsada: Olga Bołądź, Andrzej Zieliński, Aleksandra Domańska, Tomasz Karolina Gruszka, Katarzyna Warnke, Katarzyna Figura, Jerzy Trela, Kot, Robert Więckiewicz, Cezary Pazura, Antoni Pawlicki, Katarzyna Krzysztof Globisz Herman, Jacek Braciak, Michał Żurawski, Joanna Szczepkowska, Marcin producenci: Jacek Kulczycki, Magda Zimecka, Mariusz Łukomski, Hycnar, Krzysztof Stelmaszyk, Józef Pawłowski, Mikołaj Roznerski, Wojciech Pałys Mirosław Haniszewski, Krzysztof Czeczot, Małgorzata Buczkowska, produkcja: Studio Produkcyjne Orka Monika Olejnik planowane zakończenie produkcji: lato 2017 producent: Juliusz Machulski czas projekcji: 90 min produkcja: Studio Filmowe „Zebra” dystrybucja: Monolith Films planowane zakończenie produkcji: maj/czerwiec 2017 premiera: wrzesień 2017 czas projekcji: ok. 100 min dystrybucja: Kino Świat Śpij kochanie to historia osnuta na faktach. Kraków, premiera: lipiec 2017 maj 1955. Polska w okowach stalinowskiego terroru. Władysław Mazurkiewicz – 44-letni, przystojny, ele- Volta to przewrotna komedia łotrzykowska, ale z femini- gancki, pełen uroku playboy – żyje i bezkarnie popeł- stycznym zacięciem. Rolę prowodyrek grają w niej kobiety. nia kolejne morderstwa. Z zagadką zbrodni mierzy się To właśnie jedna z nich znajduje w ścianie remontowa- młody, oddany systemowi milicjant Karski. Pod wpły- nej kamienicy w Lublinie pewien stary przedmiot, bardzo wem prowadzonego przez siebie śledztwa, które roz- istotny dla przebiegu akcji filmu. Volta to dowcipne dialogi, wija się w zaskakujący sposób, funkcjonariusz rewiduje oryginalne postacie, zaskakujące zwroty akcji, niespodzie- swoje poglądy. wane zakończenie i historia tocząca się współcześnie oraz w minionych wiekach – XIV, XVI, XIX i XX.

oprac. B.P.

46 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 w

Na planie Na planie

skiego „Odra-Film”. Obraz współfinansuje Oczywiście. Od początku rozmawiali- Co kierowało panem, przy wyborze Polski Instytut Sztuki Filmowej. Zdjęcia reali- śmy bardzo otwarcie o koncepcji filmu, odtwórcy głównej roli – postaci Jerzego zowane są w dwóch głównych etapach: pierw- scenariuszu, obsadzie czy rozwiązaniach Górskiego, w którego wciela się młody, szy trwał od końca września do listopada ubie- poszczególnych scen. Mamy bardzo dobrą szalenie zdolny aktor, Jakub Gierszał? głego roku we Wrocławiu, Legnicy i okolicach, i kreatywną relację. Jesteśmy w zbliżonym Naszym bohaterem, podobnie jak wcześniej a drugi (sportowy) wiosną 2017 na południu wieku, wychowaliśmy się na tym samym Zbigniewem Religą, musieliśmy mocno Europy (prawdopodobnie na Majorce). Pre- kinie, często widzimy rzeczy podobnie. „rzucić o ziemię”. Wedle starej zasady – mierę Podwójnego Ironmana zaplanowano Chyba każdemu producentowi mogę żeby kogoś podnieść, ten ktoś musi wcze- na październik tego roku. W rolach głównych życzyć takiej relacji z reżyserem. śniej upaść. Z tą różnicą, że tym razem nisz- zobaczymy: Jakuba Gierszała (Jerzy Górski), czyliśmy naszego bohatera także fizycznie, Janusza Gajosa (Marek Kotański), Artura W Bogach i Podwójnym Ironmanie zmieniając go w odrażający cień człowieka. Żmijewskiego (ojciec Jerzego), Magdalenę jest wspólny wątek – walka Bardzo duże wyzwanie aktorskie wymaga- Cielecką (matka Jerzego), Arkadiusza Jaku- o życie – swoje i innych. Co te dwa jące dość ekstremalnych środków wyrazu. bika (kierownik basenu), a także Tomasza biograficzne filmy będzie różnić, a co Szukaliśmy kogoś, kogo nie będzie w stanie Kota, Adama Woronowicza, Annę Próchniak, łączyć? przykryć forma, kogoś, w kim zobaczymy Kamilę Kamińską i Szymona Warszewskiego. Łukasz Palkowski: Z pewnością człowieka mimo „płaszcza” zniszczonego Podwójny Ironman to jedna z niewielu wspólnym mianownikiem obu filmów narkomana. Kuba jest wyjątkowym akto- prób realizacji filmu biograficznego o żyją- jest walka. Nie zawsze toczona o życie rem, łączącym w sobie niezwykłą delikat- cym i czynnym zawodowo bohaterze. swoje czy innych, ale zawsze na przekór ność z ogromną siłą. Nawet przez chwilę światu, który nie pojmuje idei bohate- nie było wątpliwości, czy podoła rzuco- rów. Zabawnie zastanowić się, co dzieli, nemu wyzwaniu. Lubię, kiedy aktor obda- Jakub Gierszał w filmie Podwójny Z producentem Krzysztofem a co różni Zbigniewa Religę i Jerzego rza bohatera swoimi cechami, staje się Ironman, reż. Łukasz Palkowski Górskiego. Właściwie wszystko i nic. nim w ramach własnej interpretacji. Kuba Fot. Pałka Robert Szpetmańskim oraz reżyserem Łukaszem Palkowskim rozmawia Obaj odnieśli oszałamiające zwycięstwa rozsiewa wokół siebie pozytywną energię, Stanisław Neugebauer wbrew ograniczającej ich rzeczywisto- zaraża nią innych, inspiruje. Takiego też ści, obaj na skrajnie różnych polach, za bohatera chcieliśmy mieć w naszym filmie. Stanisław Neugebauer: Co skłoniło to w niemal tych samych czasach. Jeden pana do opowiedzenia Łukaszowi musiał pokonać własne słabości i znacz- Czy Janusz Gajos, kreując postać Marka Palkowskiemu historii życia Jerzego nie wyprzedzić swój czas, dokonując pio- Kotańskiego, gra w charakteryzacji Górskiego? Czy spodziewał się pan, nierskich zabiegów medycznych, drugi z „kitką”? że tak bardzo zainteresuje go ten temat? pokonać własne demony i barierę ciała, Myślę, że Janusz Gajos nie zgodziłby się Na planie filmu Krzysztof Szpetmański: Od początku by z wraku człowieka stać się sportow- zagrać Marka Kotańskiego bez „kitki” wiedziałem, że historia polskiego mistrza cem sięgającym po mistrzostwo. Same i wąsów. Ale to nie charakteryzacja czyni świata na dystansie Double Ironman filmy będą się także różnić pod wzglę- postać, tylko sam aktor. Ciężko tak po pro- wymaga szczególnego podejścia. O Łuka- dem formalnym. Nie chcieliśmy historii stu opowiedzieć w jakim stopniu Janusz szu myślałem już od jakiegoś czasu. Gdy Jerzego Górskiego opowiadać językiem wciela się w postać Marka Kotańskiego, Podwójny Ironman zobaczyłem Bogów od razu wiedziałem, że Bogów. Jego walka wymagała zupeł- więc przytoczę nie tyle komentarz artysty, to idealny reżyser do tego projektu. Chro- nie innych środków narracyjnych, tak co jednej z osób które widziały materiały: powatość przedstawianej rzeczywisto- pod względem konstrukcji tekstu, jak „Zaraz, przecież Kotański nie ma szpary Stanisław Neugebauer ści połączona z odpowiednim poczuciem i samego języka filmowego. między zębami? O Boże, to Gajos!”. humoru były dokładnie tą mieszanką, któ- Reżyser Bogów, Łukasz Palkowski, kontynuuje „serię” obrazów biograficznych. Po rej szukałem. Oczywiście, miałem nadzieję, że temat go zainteresuje. Teraz mogę się doskonale przyjętej przez krytykę i widownię opowieści o Zbigniewie Relidze zajął się tylko cieszyć. realizacją filmu, inspirowanego życiorysem Jerzego Górskiego – wybitnego sportowca, Czy z perspektywy producenta pokazanie triathlonisty, mistrza świata, animatora i popularyzatora sportów ekstremalnych wspaniałej walki bohatera z samym sobą, może przynieść poza sukcesem w Polsce (a zwłaszcza na Dolnym Śląsku). dydaktyczno-artystycznym, dobry efekt komercyjny? erzy Górski jest postacią niecodzienną, też Bieg Śmierci). Wyszedł z pobytu w nicości przemian i rodzenia się nowego człowieka – Mam taką nadzieję. To dość uniwersalna niestety mało rozpoznawalną we wła- i stał się osobą znaną, szanowaną i docenianą. diametralnie różnego od tego z lat 60. i 70 . historia, która powinna znaleźć odbiorcę Jsnym kraju, choć zachwyca się nim cały Górski obdarzył Palkowskiego ogromnym Twórcami scenariusza są: Agatha Dominik niezależnie od szerokości geograficznej, świat sportowy. To człowiek o biografii pełnej zaufaniem, jest dumny z tego, że powstaje i Maciej Karpiński, autorem zdjęć Piotr Sobo- rasy, wyznania czy wieku. To obraz walki upadków i prób samounicestwienia, wspania- o nim film. Na osiągnięcie tego wszystkiego, ciński jr, scenografią zajął się Marek Warszew- z własnymi słabościami, a któż z nas jest łych wzlotów, ogromnej charyzmy i zwycięstw do czego doszedł, miały wpływ dwie kobiety. ski, kostiumami Barbara Łagowska, charakte- doskonały? Obraz tym bardziej inspirujący, z samym sobą. Przeszedł nieprawdopodobną Pierwszą z nich stracił, druga zaś stała się ryzacją Ewa Drobiec, a montażem Jarosław że zakończony zwycięstwem bohatera. A to metamorfozę – od narkotyków, alkoholu, wię- inspiracją do walki o swoje życie. W najnow- Barzan. Producentem jest Krzysztof Szpet- nie takie częste w polskiej kinematografii. zienia, poprzez szpitale i pobyt w Monarze – od szej historii Polski lata 80. ubiegłego wieku mański (Iron Films Sp. z o.o.), a koproducen- człowieka z marginesu po tytuł mistrza świata to czas ponury i mroczny, ale jednocześnie tami – TV Polsat Sp. z o.o., Lutetia Arabians Czy poza kwestiami finansowo- w triathlonie (na dystansie Duble Ironman okres zmian i budzenia się społeczeństwa. Sp. z o.o., Murapol S.A., Cavatina Sp. z o.o., -produkcyjno-organizacyjnymi, pańska z czasem 24 godz. 47 min 46 sek.; ukończył W życiu Jerzego Górskiego to również okres Instytucja Kultury Województwa Dolnoślą- współpraca z reżyserem dotyczy również Łukasz Palkowski na planie filmu Podwójny Ironman

samego procesu twórczego? Fot. Pałka Robert

48 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 49 Festiwale za granicą: Berlin Festiwale za granicą: Berlin Polskie kino zdobyło Berlin

Marcin Radomski Trzy lata z rzędu Polacy wracają z Berlina z tarczą, czyli Srebrnym Niedźwiedziem. W 2015 roku Małgorzata Szumowska za reżyserię Body/Ciała, następnie Tomasz Wasilewski za scenariusz Zjednoczonych Stanów Miłości i teraz Agnieszka Holland za otwieranie nowych perspektyw w sztuce filmowej w Pokocie. Ponadto w tym roku Nagrodę Baumi odebrał Kuba Czekaj, a film Rafała Kapelińskiego Butterfly Kisses uznano za najlepszy w sekcji Generation 14plus. To był Ekipa filmu Pokot (reż. Agnieszka Holland) ze Srebrnym Niedźwiedziem niezwykle udany festiwal dla Polaków.

ak wygląda bohater albo ło” – przyznała Holland. To drugi projekt scenariuszowy filmu fa- stanie zaprezentowany na fo- Tytułem wschodzącej gwiaz- Corocznie wskazuje on grupę wanie kontaktów z polską branżą go za jeden z dziesięciu najlep- złoczyńca w klasycznym film w dorobku reżyserki, który bularnego Sorry Polsko. Czekaj rum koprodukcyjnym festiwalu dy – Shooting Star 2017 – wyróż- utalentowanych europejskich filmową. W ramach „Berlinale szych filmów Berlinale, a kryty- Jthrillerze?” – pytała ze sce- znalazł się w Konkursie Głównym mówił, że jeden z jurorów kon- w Cottbus. niono Zofię Wichłacz. „Czułam, twórców, których kariery nale- Co-production Market” odbyła cy w „Screen International” dali ny wręczająca Nagrodę im. Al- Berlinale. W 1981 za najlepszą ak- kursu przyznającego tę stypen- W programie Berlinale znala- że zawszę kradnę najlepsze rze- ży z uwagą śledzić. się dyskusja „Country Session” jedną z najwyższych ocen Poko- freda Bauera aktorka Maggie torkę uznano Barbarę Grabowską dialną nagrodę, Aki Kaurismäki, zły się również inne polskie lub czy od reżyserów, z którymi pra- 67. MFF w Berlinie to nie tyl- z udziałem przedstawicieli insty- towi Holland. Na uwagę zasłu- Gyllenhaal. „Doświadczenie tej występującą w Gorączce. „Nowy dał mu podstawową radę, by nie w koprodukcji z Polską propozy- cowałam. Oczywiście w pozy- ko seanse w kinach, ale również tutów filmowych z Brazylii, Ho- guje również fakt, iż większość reżyserki – mówiła o Agnieszce film Agnieszki Holland pokazu- przejmował się zdaniem innych cje: Zwierzęta Grega Zglińskie- tywnym sensie. Jestem szczę- Europejskie Targi Filmowe, czyli landii, Francji, Polski i Niemiec. tytułów prezentowanych na fe- Holland – przypomina, że arty- je, jak w małej społeczności na i robił swoje. „To oczywiste, ale go (sekcja Forum), Serce miłości śliwa, że pracowałam z Andrze- spotkania branży z całego świata. Nasz kraj reprezentowali: Robert stiwalu w Berlinie to międzyna- sta nigdy nie jest w pełni usatys- polskiej prowincji, gdzie nie ma nie w nieoczywistych czasach. Łukasza Rondudy, dokumental- jem Wajdą i Agnieszką Holland. Organizatorami polskiego sto- Baliński z PISF-u i Tomasz Dą- rodowe koprodukcje. W pracach fakcjonowany”. „Żyjemy w trud- zbyt wielu powodów do śmiechu, Wspaniale, że istnieje grupa lu- ny wideo-esej Rudzienko amery- Lubię złożone postaci i wyzwa- iska byli: Polski Instytut Sztuki browski z Film Commission Po- nad Pokotem brały udział Polska,

nych czasach. Potrzebujemy fil- można, nawet będąc w zaawanso- dzi, dla których kino jest wciąż kańskiej artystki Sharon Lock- Fot. Film Promotion/SFP Bartek Sadowski/Polish nia” – mówiła aktorka. Shooting Filmowej, Stowarzyszenie Fil- land. O polskich produkcjach, no- Czechy, Niemcy i Szwecja. Pol- mów odważnych, ważnych i do- wanym wieku, z humorem bronić miejscem do wyrażania tego, hart (Forum Expanded), Miss Stars to specjalny program stwo- mowców Polskich i Polish Film wej generacji filmowców i twór- sko-niemiecką koprodukcją jest tykających tematów istotnych dla się przed niesłychanymi wyzwa- co w nas siedzi, w duchu nieza- Holocaust Michaliny Musielak rzony przez European Film Pro- Promotion. „Goście z całego cach, których warto obserwować Miss Holocaust Michaliny Mu- naszej planety” – odpowiedziała niami” – mówił dyrektor festiwalu leżności i wolności” – podkre- (Konkurs Filmów Krótkometra- motion (EPF), którego celem jest świata, wśród nich producenci, można było przeczytać w „Polish sielak. Greg Zgliński zrealizował jej Agnieszka Holland. Reżyserka Dieter Kosslick. ślał reżyser Baby Bump. Wypro- żowych), Zakładnicy w reżyse- promowanie młodych i utalento- agenci sprzedaży, dystrybutorzy Film Magazine”, „Variety” i „The Zwierzęta w Szwajcarii, ale jest to odebrała Srebrnego Niedźwie- Dzień wcześniej najlepszym dukowany przez Studio Munka rii Rezo Gigineishviliego (sekcja wanych aktorów europejskich. i dyrektorzy czołowych festiwa- Hollywood Reporter”. Magazyny polsko-austriacko-szwajcarska dzia w towarzystwie córki Kasi filmem sekcji Generation 14plus Królewicz Olch Kuby Czekaja Panorama). W ramach pokazów Wichłacz zagrała m.in. w Mie- li, rozmawiali o możliwościach dostępne były na targach oraz koprodukcja. Rafał Kapeliński Adamik, z którą pracowała na pla- ogłoszono Butterfly Kisses Rafa- pokazano w sekcji Generation Berlinale Special zaprezentowa- ście 44 Jana Komasy, Powido- współpracy, koprodukcjach i wy- w przestrzeni festiwalowej. nakręcił Butterfly Kisses w Lon- nie Pokotu. Nagroda im. Alfreda ła Kapelińskiego. „To ekscytują- 14plus. Warto również dodać, no koprodukcję Proces. Federacja kach Andrzeja Wajdy i Amoku mieniali doświadczenia” – pod- Złotego Niedźwiedzia ode- dynie, z kolei Sharon Lockhrt Ru- Bauera przyznawana jest od 1987 cy debiut. Film, napędzany przez że nagrodę Special Pitch Award, Rosyjska vs. Oleg Sencow Askol- Kasi Adamik. Wcześniej tytuł sumowała Katarzyna Wodecka– brała Węgierka Ildikó Enyedi za dzienko w Polsce. roku obrazom otwierającym no- rytm niezwykłej ścieżki dźwię- przyznawaną przez Festiwal Fil- da Kurowa. Do programu sekcji ten otrzymało czterech Polaków: -Stubbs, general manager Polish On Body and Soul, a Srebrnego Polskie kino zdobyło Berlin. we perspektywy sztuki filmowej. kowej i obrazów, budzi przera- mowy w Cottbus, w imieniu re- Future Imperfect, gromadzącej Agnieszka Grochowska, Agata Film Promotion. Na stoisku do- Niedźwiedzia za najlepszą reży- Nasza kinematografia jest po- W 2009 roku nagrodzono nią An- żające podejrzenie w widzu” – żysera Jana P. Matuszyńskiego, perły kina science fiction, weszły Buzek, Mateusz Kościukiewicz stępne były materiały promujące, serię otrzymał Aki Kaurismäki ważnym partnerem w Europie. drzeja Wajdę za Tatarak. „Fakt, że czytamy w uzasadnieniu jury. odebrali producenci Ostatniej aż trzy polskie tytuły: O-bi, o-ba: oraz Jakub Gierszał. Ostatni, m.in. katalog New Polish Films za obraz The Other Side of Hope. Zgodnie z hasłem znajdującym otrzymaliśmy tę samą nagrodę, Berlinale okazało się szczęśli- Rodziny, Leszek Bodzak i Ane- Koniec cywilizacji Piotra Szulki- w tym roku, znalazł się na liście 2017 czy przygotowana przez To jednak Polacy byli autorami się na jednej z okładek „The Hol- ma dla mnie symboliczne zna- we również dla Kuby Czekaja, ta Hickinbotham. Dzięki temu na, Test pilota Pirxa Marka Pie- „10 Europeans to Watch 2017” Film Commission Poland pu- najciekawszych propozycji fe- lywood Reporter” daliśmy wy- czenie i jest dla mnie zobowiąza- który został laureatem Baumi wyróżnieniu następny projekt straka oraz Na srebrnym globie przygotowanej przez prestiżowy blikacja, która miała ułatwić za- stiwalowych. Magazyn „Varie- raźny sygnał, że warto „mieć na niem, by kontynuować jego dzie- Script Development Award za reżysera filmu o Beksińskich zo- Andrzeja Żuławskiego. amerykański magazyn „Variety”. granicznym partnerom nawiązy- ty” uznał Zwierzęta Zglińskie- nas oko”.

50 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 51 Festiwale za granicą: Rotterdam Festiwale za granicą: Clermont-Ferrand Spojrzenie Clermont-Ferrand – musisz tam być! w przyszłość Dagmara Romanowska Kuba Armata Na fasadzie Maison De La Culture, Zakończyła się 46. edycja Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Rotterdamie. głównego obiektu Międzynarodowego To druga, zaraz po Sundance Film Festival, tak ważna impreza poświęcona X Muzie Festiwalu Filmu Krótkiego inaugurująca rok kalendarzowy. Zbliżone daty to jednak nie koniec podobieństw, gdyż w Clermont-Ferrand, znaleźć można zarówno za oceanem, jak i w Holandii myśli się w dużej mierze o przyszłości. Daje się to grafiki z napisem: „Clermont-Ferrand wyczuć nie tylko w sali kinowej, ale niemalże w każdej festiwalowej przestrzeni. capitale mondiale du court-métrage”. Gdy z trudem można dostać się do chilijskiego reżysera Nilesa Justyna Wasilewska i Jacek Poniedziałek w filmie Serce miłości, Atallaha za obraz Rey. na organizowany w środku dnia reż. Łukasz Ronduda W Rotterdamie przyznawane są też nagrody publiczności i nie pokaz konkursowy na liczącej około ma co ukrywać, że w tej katego- 1400 miejsc sali widowiskowej Jean rii dominowały filmy już uznane, skupione w sekcji Limelight. Losy Cocteau, znikają ostatnie wątpliwości. tego lauru, ważnego dla każdego reżysera, ważyły się do ostatniego Tak, to właśnie tu jest światowa momentu, a w grze pozostawały dwa tytuły: oscarowy Moonlight stolica krótkiego metrażu. Trzeba tu Barry’ego Jenkinsa oraz porusza- być. I jesteśmy, a nawet wygrywamy. Fot. Romanowska Dagmara jący Het doet zo zeer w reżyserii Heleen van Royen. Finalnie trium- fował ten pierwszy, co szczególnie tym roku wyjechali- stoisku, które promowało nasze ka, PISF-u oraz New Europe Sa- sięcy i bez wątpienia, w tym roku musiało ucieszyć reżysera, zwłasz- śmy z Francji z nagro- najnowsze produkcje (poza Cip- les. Wszystko po to, żeby polskie wynik jest zbliżony. Na oklejo- Fot. Gutt Łukasz cza że gościł w tym roku w Rotter- Wdą dla najlepszej anima- ką, również zakwalifikowaną do produkcje wędrowały w świat – na nych setkami plakatów koryta- damie. Spotkanie z nim, podobnie cji w Konkursie Międzynarodo- konkursu animację Wyjdę z siebie przeglądy, polskie retrospektywy, rzach Maison De La Culture wi- myślą o młodych stworzono jem Sobieszczańskim. W sekcji lorów różnych krajobrazów, poko- jak z innymi uznanymi już twór- wym. Trofeum trafiło do Renaty Karoliny Specht, a także fabuły: festiwale. dać, jak dobrze sprawdza się podwa najważniejsze segmen- Bright Future były jeszcze dwa leń, krajów oraz pasji. Konkurs cami, jak Francuz Olivier Assayas Gąsiorowskiej za głośną już prze- Romantik Mateusza Rakowicza, Clermont-Ferrand to właści- lityka kulturalno-filmowa Francji. Zty rotterdamskiej imprezy: polskie akcenty. Swoją projekcję Główny, dość niespodziewanie, czy Brytyjka Andrea Arnold, biły wrotną animację Cipka. To duży Adaptację Bartosza Kruhlika, Lo- wy adres, żeby taką promocję Kolejki na projekcje są nie tylko Konkurs Główny – Hivos Tiger miała, świetnie przyjęta przez fe- o czym mówiło się w kulisach, rekordy popularności. sukces, szczególnie gdy uwzględ- katorki Klary Kochańskiej, Więzi przeprowadzać. To największa długie, ale i widać w nich widzów Competition oraz sekcję Bright stiwalową publiczność, Ostatnia wygrał obraz z Indii Sexy Durga. Festiwal w Rotterdamie to ni się fakt, że organizatorzy przyj- Zofii Kowalewskiej, Ciepło zimno po Cannes impreza filmowa we w bardzo różnym wieku. Tych Future, będącą rodzajem panora- Rodzina Jana P. Matuszyńskie- Faworytów wypatrywano gdzie przede wszystkim entuzjazm, któ- mują do swoich trzech sekcji kon- Marty Prus, Powrót Damiana Ko- Francji. W targach i związanych najmłodszych, przyszłych kino- my najciekawszych zjawisk w mło- go, a wśród średnich metraży indziej, a tymczasem jury, w któ- ry widać na każdym kroku. Nie kursowych (narodowej, międzyna- cura i inne). Zagraniczni agen- z nimi wydarzeniach branżowych manów i twórców, dziś jeszcze dym kinie z całego świata. To wła- niemiecko-polsko-izraelska ko- rego skład weszli m.in. Michael tylko w wypełnionych po brze- rodowej i Lab, poświęconej kinu ci sprzedaży, dystrybutorzy oraz w tym roku udział wzięło ponad uczniów, spotkać można z kolei śnie w tej sekcji swoją światową produkcja Another Planet Ami- Almereyda i Fien Troch, odważ- gi salach kinowych, ale również eksperymentalnemu) około 160 przedstawiciele festiwali filmo- 130 firm z 35 krajów. Chociaż na... targach. Lokalne szkoły sta- premierę miał nowy film Łukasza ra Yatziva. nie postawili na mocno improwi- w szeregu wydarzeń branżowych tytułów z całego świata z ostat- wych czy internetowych serwi- miasto leży nieco na uboczu i po- wiają przed swoimi wychowanka- Rondudy Serce miłości. Opowieść Część tytułów wyselekcjono- zowany film w reżyserii Sanala czy paneli dyskusyjnych, jakie nich 15 miesięcy. Konkurencja jest sów wideo spotkać się mogli z na- za festiwalem nie ma za wiele do mi proste zadanie: mają dowie- o relacji dwojga artystów, Wojcie- wanych do Bright Future rywa- Kumara Sasidharana. W uzasad- w tym roku zaproponowali orga- więc olbrzymia. szymi animatorkami, ale także zaoferowania, szczególnie zimą, dzieć się czegoś o filmach, a za- cha Bąkowskiego i Zuzanny Bar- lizowała o nagrodę za najlepszy nieniu można było przeczytać, że nizatorzy. Impreza, której prze- Równie mocno cieszy zainte- z Arturem Wyrzykowskim, który przyjechało około 3500 przed- razem państwach reprezentowa- toszek, w których role wcielili się debiut. Dziesięć tysięcy euro na na jurorach szczególne wrażenie wodzi Bero Beyer, kojarzy mi się resowanie przekornym projek- na forum koprodukcyjnym Euro stawicieli branży. Festiwalowa nych przez stoiska. Czy ktoś jesz- Jacek Poniedziałek oraz Justyna development kolejnego projektu zrobiło „śmiałe i pomysłowe po- z kulą pokazującą przyszłość. Bo tem Gąsiorowskiej na towarzy- Connection przedstawił swój krót- publiczność liczona jest w dzie- cze chce pytać, jak to możliwe, Wasilewska. Co ciekawe, to po- trafiło w ręce Kanadyjki z polski- dejście w tworzeniu nastroju cią- nie ma wątpliwości, że część twór- szących festiwalowi (już po raz kometrażowy projekt Skafander siątkach tysięcy widzów. W 2016 że na festiwale na całym świecie wrót Rondudy do Rotterdamu, bo mi korzeniami Sophie Goyette głego napięcia, pozwalające na ców, których filmy pokazywane 32.) targach. „To gdzie mogę zo- Klingerta, oraz reprezentantkami przez pokazy obejmujące poza zgłasza się tak wiele francuskich właśnie tutaj pokazywał też swo- za Mes nuits feront écho. Jurorzy wgląd w skomplikowane zagad- były w Rotterdamie już niedługo baczyć Cipkę?” – było prawdo- i reprezentantami Krakowskiej konkursami również liczne sek- produkcji, i że reszta Europy mojego debiutanckiego Performera docenili jej film za umiejętne, sub- nienia płci, klasy i władzy”. Nagro- stanowić będzie o sile światowej podobnie jednym z najczęściej Fundacji Filmowej (organizatora cje tematyczne i retrospektywne że Francuzom pozazdrościć fre- zrealizowanego wspólnie z Macie- telne zestawienie dźwięków i ko- da Specjalna Jury trafiła z kolei kinematografii. zadawanych pytań przy polskim polskiego stoiska), Studia Mun- przewinęło się ich ponad 160 ty- kwencji w kinach?

52 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 53 Polscy filmowcy na świecie Polskie filmy na różnych formach krótkiego ka można zagłosować na stro- pertuarze amerykańskich kin, jącego się w Austin, w stanie z nagrodami w Indiach metrażu. W tym roku nagrodę nie www.nationalfilmacademy. zbierając entuzjastyczne recen- Teksas, festiwalu South by Na 9. Jaipur Film Festival jury zdobyła eksperymentalna org/voting/ po zarejestrowa- zje. Sundance Institute od lat Southwest (SXSW). W Kon- w Indiach (7-11 stycznia) wśród animacja Marcina Giżyckiego niu się. National Film Awards wspiera niezależnych filmow- kursie Głównym znalazł się nagrodzonych tytułów znala- Monument. Film ukazuje se- to jedne z licznych wyróżnień ców z całego świata. natomiast polsko-amerykański zły się trzy polskie produkcje. kretne życie monumentalnych filmowych w Wielkiej Bryta- obraz A Critically Endangered W kategorii krótkiego metrażu rzeźb zaprojektowanych przez nii. Przyznawane są zarówno Species w reżyserii Zachary’e- za najlepszego reżysera uzna- Jerzego Jarnuszkiewicza na twórcom kina głównego nurtu, go Cotlera i Magdaleny Zyzak. no Bartosza Kruhlika, autora Cmentarzu Mauzoleum Żoł- jak i autorom kina niezależne- Więzi najlepsze na Tegoroczna, 24. edycja festi- Adaptacji; specjalne wyróżnie- nierzy Radzieckich w Warsza- go. Nominacje wybierają i na Flickerfest walu rozpocznie się 10 marca nie trafiło do Katarzyny Pła- wie. Prezentacja nagrodzonych laureatów głosują widzowie. Dobre wieści dotarły z Austra- i potrwa przez dwa tygodnie. zińskiej, reżyserki obrazu Sola- tytułów dla publiczności wraz Nominowanych ogłoszono 23 lii. Produkcja Studia Munka- Jak do tej pory polska kinema- ce, natomiast tytuł najlepszego ze spotkaniem z artystami od- stycznia, a laureatów poznamy -SFP w reżyserii Zofii Kowa- tografia na SXSW była repre- filmu dla dzieci zdobył fabula- była się 11 lutego. Warto przy- na uroczystości wręczenia na- lewskiej otrzymała nagrodę zentowana przez takie filmy, ryzowany dokument Fajna fe- pomnieć, że Marcin Giżycki gród 29 marca w Londynie. Best Short Documentary na jak: Baby Bump Kuby Czekaja, rajna, czyli Powstanie oczyma jest nie tylko reżyserem, histo- 26. Flickerfest (6-15 stycznia). Fuck For Forest Michała Mar- dzieci Tomasza Stankiewicza. rykiem filmu, autorem książek Warto wspomnieć, że dla Wię- czaka, Beats of Freedom. Zew o animacji, ale i dyrektorem zi była to już trzecia nagro- wolności Leszka Gnoińskiego Międzynarodowego Festiwalu Nowy projekt Agnieszki da kwalifikująca do nominacji i Wojciecha Słoty, Jeż Jerzy Filmów Animowanych Anima- Smoczyńskiej oscarowych (wcześniej obraz Wojtka Wawszczyka, Jakuba Wszystkie tor w Poznaniu. laureatem nagrody mógł się ubiegać o nomina- Tarkowskiego i Tomasza Le- Karolina Gruszka w filmie Maria Skłodowska-Curie, nieprzespane noce Sundance Institute cję dzięki zdobyciu Srebrnego śniaka czy Imagine Andrzeja reż. Marie Noëlle

nagrodzone w USA Sundance Institute nagrodził Smoka na Krakowskim Festi- Jakimowskiego. Fot. Bączyk/Kino Świat Witold W Muzeum Ruchomych Ob- filmowców. Wśród laureatów walu Filmowym oraz Złote- razów w Nowym Jorku, 11 Kamper z nominacją do Global Filmmaking Awards go Gołębia na DOK Leipzig). sze czasy w reżyserii Hanny li Michalinę Olszańską, która noblistki, z Karoliną Gruszką stycznia, rozdano po raz dzie- brytyjskich nagród znalazła się Agnieszka Smo- Międzynarodowy Festiwal Polak. Komunia to pełnome- wcieliła się w tytułową postać, w roli tytułowej, została na- siąty nagrody Cinema Eye Ho- Pełnometrażowy debiut fa- czyńska i jej najnowszy pro- Filmów Krótkometrażowych Powidoki w kinach trażowy debiut dokumental- przyznając jej nagrodę w ka- grodzona za najlepszą reżyse- nors. Film Michała Marczaka bularny Łukasza Grzegorzka jekt „Deranged”. To post-in- Flickerfest to jedna z najważ- w Kanadzie ny Anny Zameckiej, którego tegorii: Najlepsza Aktorka. rię oraz scenografię (Eduard Wszystkie nieprzespane noce Kamper otrzymał nominację dustrialna opera oparta na niejszych imprez w swojej ka- 1 lutego na srebrne ekrany światowa premiera odbyła się Operator Adam Sikora otrzy- Krajewski). Dystrybutorem został laureatem Heterodox do tegorocznych nagród fil- motywach albumu „Outside” tegorii. w Kanadzie wszedł ostatni na 69. MFF w Locarno, gdzie mał statuetkę za Osiągnię- światowym obrazu jest Film Award, pokonując cztery in- mowych przyznawanych przez Davida Bowie’ego. Scenariusz film Andrzeja WajdyPowido - został wybrany najlepszym cie Audiowizualne. Natomiast Boutique (wcześniej rozpo- ne tytuły nominowane w tej brytyjską National Film Aca- Smoczyńska napisze wspól- ki. Dystrybutorem jest firma filmem sekcji Tydzień Kryty- Czesi Tomáš Weinreb i Petr wszechniał m.in. Wałęsę. kategorii. Nagroda ta powsta- demy w kategorii: Najlepszy nie z Robertem Bolesto. Przed Polacy na festiwalu Films We Like. Warto przypo- ki Filmowej. Obraz Zameckiej Kazda, dla których Ja, Olga Człowieka z nadziei Andrze- ła z myślą o filmach, które są Film Zagraniczny. Polski ob- rokiem jej debiutanckie Córki SXSW w USA mnieć, że prapremiera tego nagrodzono również na festi- Hepnarova jest debiutem re- ja Wajdy). Światowa premie- tworzone na pograniczu fikcji raz ma znakomitą konkurencję Dancingu otrzymały na festi- Najnowszy film Katarzyny Ro- tytułu odbyła się we wrześniu walach w Warszawie, Jihla- żysersko-producenckim, zosta- ra Marii Skłodowskiej-Curie i dokumentu. Cinema Eye Ho- i powalczy z sześcioma innymi walu Sundance nagrodę spe- słaniec Szatan kazał tańczyć 2016 roku, na 41. Międzynaro- vie, Mińsku, Lipsku i Braty- li nagrodzeni w kategoriach: odbyła się na 41. MFF w To- nors przynawane są najlep- tytułami, m.in. z Nerudą Pabla cjalną za „unikalną wizję ar- zostanie pokazany w sekcji dowym Festiwalu Filmowym sławie. Trzeba jeszcze dodać, Najlepsza Reżyseria oraz Obja- ronto we wrześniu 2016 roku. szym obrazom od 2007 roku. Larraina czy Julietą Pedra Al- tystyczną i design”. Film ten Global, wśród 8 tytułów z całe- w Toronto, który od wielu już że w ramach warsztatów oraz wienie Roku. W Polsce tytuł trafi do kin 3 Kandydatów do nagród wybie- modóvara. Na obraz Grzegorz- od 1 lutego znajduje się w rego świata, w ramach odbywa- lat szczyci się opinią jednego prezentacji When East Meets marca, a jego dystrybutorem rają przedstawiciele dużych z największych i najważniej- West organizowanych przez jest Kino Świat. festiwali filmów dokumental- szych na świecie. festiwal w Trieście oraz włoski nych, a o przyznaniu trofeum Fundusz Audiowizualny FVG, Bawarskie Nagrody decydują przedstawiciele bran- polski projekt dokumentalny Filmowe dla Marii ży zaproszeni do głosowania Biegacze Łukasza Borowskie- Skłodowskiej-Curie Polacy nominowani do przez Cinema Eye. Wszystkie Komunia wygrywa we go otrzymał Flow Digital Ci- Współfinansowana przez Pol- Czeskich Lwów nieprzespane noce były rów- Włoszech nema Award. ski Instytut Sztuki Filmowej Trzy współfinansowane przez nież nominowane za najlepsze Decyzją widzów 28. Międzyna- polsko-niemiecko-francusko- PISF koprodukcje: Ja, Olga zdjęcia i ścieżkę dźwiękową. rodowego Festiwalu Filmowe- -belgijska koprodukcja Ma- Hepnarova w reżyserii To- go w Trieście (20-29 stycznia) ria Skłodowska-Curie w re- máša Weinreba i Petra Kazdy, Komunia Anny Zameckiej zo- Ja, Olga Hepnarova żyserii Marie Noëlle otrzy- Czerwony Kapitan Michala stała nagrodzona Alpe Adria z nagrodami od mała 20 stycznia prestiżowe Kollára i Braciszek Karel Kry- Monument doceniony Cinema Award dla najlepsze- czeskich krytyków Bawarskie Nagrody Filmowe. styny Krauze zostały nomino- w USA go filmu dokumentalnego. 28 stycznia w Pradze wręczono To najważniejsze, obok Nie- wane do Czeskich Lwów za rok Animacja Marcina Giżyckie- Polski obraz został uznany za Nagrody Czeskich Krytyków mieckich Nagród Filmowych, 2016. Czesko-polsko-słowac- go zdobyła nagrodę jury na najlepszy spośród 11 tytułów Filmowych. Ja, Olga Hepnaro- odznaczenia w dziedzinie ka koprodukcja Ja, Olga Hep- amerykańskim 36. Black Maria konkursowych. Warto dodać, va, produkcja polsko-czesko- X Muzy przyznawane przez narova uzyskała nominacje Film Festival. To międzynaro- Piotr Żurawski i Marta że w 2015 roku najlepszym do- -słowacka zdobyła aż cztery naszych zachodnich sąsiadów. w aż ośmiu kategoriach, w tym Nieradkiewicz w filmie Kamper, dowa impreza, organizowana reż. Łukasz Grzegorzek kumentem festiwalu w Trie- z dziewięciu przyznawanych Międzynarodowa koproduk- trzy nominacje zdobyli polscy

w New Jersey, skupiająca się Films Lempkowska/M2 Fot. Karina ście wybrano Nadejdą lep- laurów. Czescy krytycy doceni- cja o życiu słynnej polskiej twórcy. Za najlepsze zdjęcia

54 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 55 Polscy filmowcy na świecie

Łukasz Simlat i Julia Kijowska w filmie Zjednoczone Stany Miłości, reż. Tomasz Wasilewski Fot. AP Mañana

nominowany jest Adam Sikora niel Sperl. Ten współfinanso- sienią 2016 roku prezentował operatorska nie polega na tech- (warto dodać, że ma on już na wany przez PISF dokument w Rumunii Zjednoczone Stany nicznych trickach, ale na umie- koncie Czeskiego Lwa za zdję- wyprodukowało Studio Filmo- Miłości także w ramach orga- jętności opowiadania historii”. cia do filmuW cieniu Davida we Kronika, a koproducentami nizowanego przez siebie oraz Dla Kijowskiego inicjacją za- Ondříčka), w kategorii: Naj- są Odra-Film, Telewizja Cze- SFP (i współfinansowanego wodową był plan W ciemności lepsza Aktorka nominowano ska i Produkce Treštíková s.r.o. przez PISF) 12. Przeglądu Ki- Agnieszki Holland. Do współ- Michalinę Olszańską, a za Naj- Czeskie Lwy są odpowiedni- na Polskiego #CinePOLSKA. pracy przy filmie zaprosiła go lepszą Charakteryzację – Alinę kiem Orłów – Polskich Nagród Wówczas obraz Wasilewskie- wówczas autorka zdjęć – Jolan- Janerkę. Pozostałe nominacje Filmowych. W jury zasiadają go zobaczyli również widzowie ta Dylewska. Kijowski podkre- obraz zdobył w kategoriach: członkowie Czeskiej Akade- w Kiszyniowie, stolicy Republi- śla, że bardzo doceniał możli- Najlepszy Film, Najlepsza mii Filmowej i Telewizyjnej ki Mołdawii. Agentem sprzeda- wość pracy w międzynarodowej Reżyseria i Najlepszy Scena- (CFTA). 24. Czeskie Lwy zosta- ży tego tytułu jest New Europe ekipie, przy tak niezwykłym riusz (Tomáš Weinreb i Petr ną wręczone 4 marca. Więcej Film Sales. filmie. „American Cinemato- Kazda), Najlepsza Kobieca Ro- informacji na: www.filmova- grapher” szczególnie wyróż- la Drugoplanowa (Klára Me- akademie.cz. nia pracę Kijowskiego przy líšková), Najlepsze Kostiumy Córkach Dancingu Agnieszki (Aneta Grňáková). Film otrzy- Jakub Kijowski Smoczyńskiej, mówiąc: „Wie- mał już Czeskie Lwy w kate- doceniony przez rzę, że znalezienie odpowied- gorii Najlepszy Plakat – na- Zjednoczone Stany „American niej wizualnej formy dla historii grodę zdobył Lukáš Veverka. Miłości w kinach Cinematographer” przyczynia się do jej sukcesu”. Współfinansowana przez PISF w Rumunii Absolwent Szkoły Filmo- W pełnometrażowej filmografii czesko-słowacko-polska ko- Zjednoczone Stany Miło- wej w Łodzi został uznany za polskiego autora zdjęć oprócz produkcja Czerwony Kapitan ści Tomasza Wasilewskiego „wschodzącą gwiazdą sztuki Córek Dancingu znajdziemy uzyskała nominacje w dwóch od 20 stycznia można oglą- operatorskiej” przez prestiżo- ponadto: Sekret Przemysława kategoriach: Najlepsza Kobie- dać w kinach 14 rumuńskich wy magazyn „American Cine- Wojcieszka (za zdjęcia do tego ca Rola Drugoplanowa (Zuza- miast. Dystrybutorem jest fir- matographer”. Autor artykułu, filmu Kijowski otrzymał przy- na Kronerová) oraz Najlepsza ma Transilvania Film. Dotych- Jim Hemphlin, wskazał dzie- znawaną przez Szkołę Filmową Muzyka (Petr Ostrouchov). czas, publiczność w Rumunii sięciu autorów zdjęć, których w Łodzi Nagrodę im. Andrzeja Nominację za najlepszą mu- mogła zobaczyć nagradzany drogom zawodowym warto się Munka) oraz Płynące wieżow- zykę uzyskał również polski film Wasilewskiego jedynie przyglądać. W przypadku Jaku- ce Tomasza Wasilewskiego. kompozytor Michał Lorenc za na festiwalach i przeglądach, ba Kijowskiego zwrócił uwagę „American Cinematographer” ścieżkę dźwiękową do filmu m.in. na największym i najważ- na jego edukację w „prestiżo- to niezwykle szanowane ame- Masaryk w reżyserii Juliusa niejszym w kraju Transylva- wej Szkole Filmowej w Łodzi”, rykańskie pismo dedykowane Ševčíka. Wśród pięciu nomi- nia International Film Festival w której uczył się od Witolda sztuce operatorskiej. Tekst „Ri- nowanych tytułów w kategorii: (TIFF) w Klużu, gdzie reżyser Sobocińskiego, Jerzego Wój- sing stars of Cinematography” Najlepszy Film Dokumental- był również członkiem jury. cika czy Jolanty Dylewskiej. ukazał się w lutowym wydaniu ny znalazł się Braciszek Karel Udział polskiej kinematografii Jak dla magazynu mówi wy- pisma. Krystyny Krauze. Autorami w TIFF stale wspiera Instytut różniony operator, wykładow- zdjęć są Jacek Petrycki i Da- Polski w Bukareszcie, który je- cy Szkoły uczyli go „że sztuka oprac. J.M.

56 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 Rynek filmowy: Polish Film Promotion Rynek filmowy: Polish Film Promotion

rzygotowaniem tegorocz- nego Polish Stand, w ści- Psłej współpracy z Polskim Instytutem Sztuki Filmowej, za- jęło się Stowarzyszenie Filmow- ców Polskich i reprezentujący je nowy dział Polish Film Promotion, który w swoich przyszłych działa- niach ma się skupić na między- narodowej promocji polskich fil- mów, talentów i profesjonalistów branży audiowizualnej. Stoisko pełniło funkcję wysta- wienniczą dla wszystkich projek- tów filmowych i okołofilmowych biorących udział w festiwalu oraz było miejscem spotkań dla pro- ducentów, agentów sprzedaży, filmowców poszukujących part- nerów do współpracy. W ramach dodatkowej formy promocji 10 lutego odbył się Polski Wieczór, który dał szansę na przeprowadzenie wielu roz- mów biznesowych w luźniejszej atmosferze. Dla wszystkich zgro- madzonych gości wystąpił Antoni Komasa-Łazarkiewicz, prezentu- jąc widowisko muzyczno-wizualne bazujące na skomponowa- nej przez niego muzyce do filmu Pokot Agnieszki Holland oraz Film Promotion/SFP Fot. Soto/Polish Marcin Oliva Mary Komasa. Współorganizatorami stoiska w tym roku byli: Polski Instytut Sztuki Filmowej, Stowarzyszenie Filmowców Polskich, Polish Film Promotion (SFP), Telewizja Polska, Polska Komisja Filmowa, Stowa- rzyszenie Producentów Polskiej Animacji. Partnerowali: Krajowa Izba Producentów Audiowizual- nych, Film Lab Warszawa – Berlin oraz wszystkie regionalne komisje BERLINALE i fundusze filmowe.

Fot. Marcin Oliva Soto/Polish Film Promotion/SFP Film Promotion/SFP Fot. Soto/Polish Marcin Oliva European Film Market w liczbach: 9230 uczestników 110 krajów Anna Sierakowska 784 zaprezentowane filmy 1124 pokazy marketowe, w tym 532 premiery W dniach 9 – 19 lutego odbyła się 67. edycja2017 Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w ramach EFM w Berlinie. Zgodnie z tradycją, w ramach towarzyszących Berlinale targów filmowych, 1623 agentów sprzedaży jednych z największych na świecie – European Film Market (9 – 17 lutego) – polscy 182 stoiska przedstawiciele sektora audiowizualnego zorganizowali swoje stoisko. 543 wystawców Fot. Marcin Oliva Soto/Polish Film Promotion/SFP Film Promotion/SFP Fot. Soto/Polish Marcin Oliva

58 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 59 Rynek filmowy: rozmowa z Leszkiem Kopciem Rynek filmowy: rozmowa z Leszkiem Kopciem Jaka Gdynia? Z Leszkiem Kopciem, dyrektorem Festiwalu Filmowego w Gdyni, rozmawia Anna Wróblewska

Anna Wróblewska: Komitet Jak wyglądać będzie teraz pokazywać odnowione klasyczne Organizacyjny podjął decyzję proces selekcji filmów do filmy w cyklach „Czysta kla- o likwidacji stanowiska Konkursu Głównego oraz syka” i „Skarby kina przedwo- dyrektora programowego Konkursu Inne Spojrzenie? jennego”. Ważny dla programu festiwalu. Dlaczego? W sumie dość podobnie, jak festiwalu jest cykl „Polonica”, czyli Leszek Kopeć: Dyrektor progra- w latach poprzednich. Przy festi- koprodukcje międzynarodowe mowy, według założeń Komi- walu działa Rada Programowa, i filmy z udziałem polskich twór- tetu Organizacyjnego z grud- złożona z kilkudziesięciu osób, ców. Pozostaje kwestia proporcji nia 2016 roku, odpowiedzialny wybitnych twórców i osób szcze- i ilości tych projekcji. Przez lata jest przede wszystkim za układ gólnie zasłużonych dla kultury wykształcił się zwyczaj organizo- programu festiwalu i za dobór filmowej. Rada ta wyłania spo- wania podczas festiwalu imprez większości imprez towarzyszą- śród swoich członków Zespół branżowych. Najstarszą, funk- cych. Zakres kompetencji dyrek- Selekcyjny. Zaproponowane przez cjonującą od pierwszej edycji, tora programowego został więc Zespół zestawy konkursowe są jest Forum Stowarzyszenia Fil- poważnie ograniczony w porów- następnie omawiane podczas spo- mowców Polskich. Dobrą, choć naniu z wcześniejszym okre- tkań Komitetu Organizacyjnego. stosunkowo nową tradycją, jest sem. Komitet zdecydował, że I to Komitet podejmuje osta- Gala Nagród Polskiego Instytutu Zespół Selekcyjny oraz Komitet teczną decyzję o kształcie konkur- Sztuki Filmowej. Trzeba utrzymać Organizacyjny w trybie dyskusji sów. Natomiast przewodniczący zwyczaj organizacji wystaw jubi- i w wyniku głosowania decydo- Rady Programowej (obecnie jest leuszowych. Przed każdą edycją wać będzie o najistotniejszych to Wojciech Marczewski) ma festiwalu wpływa wiele propozy- punktach programu, czyli przede istotną funkcję doradczą i wspie- cji spotkań, konferencji, paneli. wszystkim o Konkursie Głów- rającą. W tej sytuacji Komitet Musimy wybrać spośród nich te nym, Konkursie Inne Spojrze- uznał, że osoba dyrektora progra- najbardziej przystające do aktu- nie, Konkursie Młodego Kina mowego byłaby parawanem dla alnej sytuacji polskiej kinemato- i Konkursie Fabularnych Filmów decyzji, które podejmuje dość sze- grafii. Krótkometrażowych. Od kilku rokie grono. Stąd postanowienie miesięcy toczyła się dysku- o połączeniu obu funkcji. Dyrek- Czy festiwal utrzyma system sja o formule festiwalu i funkcji torowi przyznano ponadto prawo zniżek dla studentów szkół dyrektora artystycznego czy też do włączenia do Konkursu Głów- filmowych? programowego. Pytanie było, nego przynajmniej jednego filmu Oczywiście. Każda forma wspiera- jaki model będzie dla Gdyni według własnego wyboru. nia młodych filmowców na festi- odpowiedniejszy: czy autorski walu powinna zostać utrzymana. z dyrektorem artystycznym na Czy wszystkie konkursy zostaną czele, podejmującym strategiczne utrzymane? Jak rozwiązana zostanie decyzje dotyczące Konkursu Oczywiście. Nie widzę powodu, sprawa Konkursu Młodego Głównego, czy też model demo- aby zmieniać dobrą formułę Kina w sytuacji, kiedy jesteś kratyczny, gdzie skład filmów wypracowaną w ciągu ostatnich jednocześnie szefem Gdyńskiej konkursowych będzie wynikiem kilku lat. Dopóki będą filmy kwa- Szkoły Filmowej, a Konkurs debaty reprezentantów środo- lifikujące się do tych konkursów, obejmuje etiudy studenckie? wiska i organizatorów. Komitet nie ma potrzeby, aby to zmie- Już w poprzednich latach, mimo Organizacyjny uznał, że specy- niać. Filmy powinny oceniać, iż byłem członkiem Komitetu fika festiwalu w Gdyni uzasad- jak w latach poprzednich, trzy Organizacyjnego i dyrektorem nia wybór tego drugiego modelu zespoły jurorskie. festiwalu, nie brałem udziału programowego. W tej sytuacji w selekcji do tego Konkursu. połączone zostały kompetencje A imprezy towarzyszące? W poprzednich latach selekcją dyrektora oraz dyrektora progra- Nie jestem za tym, by dokony- zajmował się koordynator Kon- Leszek Kopeć mowego. wać tu rewolucji. Dobrze jest kursu Młodego Kina oraz dyrek- Fot. Anna Rezulak/FFG

60 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 61 Rynek filmowy: rozmowa z Leszkiem Kopciem

tor artystyczny, w tym roku sposób wpłynęło to na życie Dziworskiego. W księgarni tem Glińskim, szefem progra- należałoby powołać zespół trzy- festiwalu? można kupić płyty i albumy. mowym Szkoły. Na pierwszym lub czteroosobowy, którego Zacznijmy od przebudowy W Czytelni Scenariuszy znaj- roku przygotowują trzy do czte- członkowie będą wywodzili Teatru Muzycznego, która duje się obecnie ponad sto tek- rech etiud. Do realizacji krót- się m.in. ze środowiska mło- zakończyła się w 2013 roku. stów, które można na miejscu kich form dopasowany jest pro- dych twórców filmowych, np. Widownia na 1050 osób może przejrzeć, aby zorientować się, gram teoretyczny. Szczególnie z Koła Młodych SFP. Natomiast przyjąć więcej widzów niż kie- jak przebiegał proces produk- rozbudowane jest scenariopisar- dobrym pomysłem Michała dyś, co już w pewnym stopniu cji słynnych filmów amerykań- stwo. Nie oczekujemy, że każdy Oleszczyka było przeniesie- zmieniło sytuację festiwalu. skich, europejskich i polskich. ze studentów będzie w przynie Konkursu Młodego Kina Natomiast kino w Gdyńskim Ponadto w Gdyńskim Centrum szłości sam sobie pisał scena- do Teatru Muzycznego. Filmy Centrum Filmowym nie jest Filmowym działa kawiarnia riusze, ale chcemy, aby każdy szkolne i krótkometrażowe duże, obliczono je bowiem Fabuła oraz restauracja. z nich przeszedł porządny kurs. muszą być pokazywane w odpo- na działalność całoroczną. Praca odbywa się na zasadzie wiednim miejscu, w uroczystej W trzech salach znajduje się Nie sposób nie zapytać w tym zespołowej. Analizy pomy- oprawie i maksymalnie udo- łącznie ponad 360 miejsc. Jest miejscu o Gdyńską Szkołę słów, a następnie scenariu- stępniane publiczności festiwa- znakomitym uzupełnieniem Filmową. Jakie są główne szy, prowadzone są wspólnie lowej. festiwalu, zwłaszcza, że panuje składniki coraz bardziej z wykładowcami w obecności w nim wyjątkowy klimat kina wyrazistej marki Szkoły? wszystkich studentów – a więc Coraz więcej osób przyjeżdża studyjnego. Budynek usytu- Musimy wymienić kilka róż- wzorujemy się tutaj trochę na na festiwal. W zeszłym owany jest w bezpośrednim nych rodzajów działalności idei dawnych zespołów filmo- roku zdarzały się problemy sąsiedztwie Teatru Muzycznego. Szkoły. Po pierwsze, GSF prowa- wych. Na drugim roku studenci z wejściem na niektóre seanse W ten sposób centrum festiwa- dzi szeroko zakrojoną działal- szykują swoje dyplomy, mają konkursowe. Jak można lowe rozbudowało się o kolejny ność edukacyjną, skierowaną takie przedmioty, jak m.in. mon- rozwiązać tę sytuację? atrakcyjny, choć kameralny przede wszystkim do mieszkań- taż, sztuka operatorska, praca Nie ograniczałbym rozwoju obiekt. ców Gdyni. Przy Szkole działa z aktorem, dźwięk, muzyka festiwalu, dekadę temu widzów klub filmowy, który organizuje w filmie. Ma ich to uczulić, że było dziesięciokrotnie mniej. Jak wygląda życie Gdyńskiego projekcje polskich filmów i spo- każdy z członków ekipy mówi Obecnie liczbę widowni sza- Centrum Filmowego na tkania z twórcami. Do Klubu trochę innym językiem i myśli cujemy na ok. 60 tysięcy. Zro- co dzień, poza tygodniem należy około 400 osób, ludzie inaczej. Chcemy, aby zmierzyli biłbym jeszcze większą liczbę festiwalowym, kiedy przeżywa zapisują się kilka tygodni wcze- się z problemem komunikacji powtórek filmów z Konkursu oblężenie? śniej na projekcje, a spotkania z zespołem. Inaczej rozmawia Głównego, natomiast był- Zaczyna być oblegane również trwają zazwyczaj do późnego się z montażystą, operatorem, bym ostrożniejszy w progra- w ciągu całego roku, co mnie wieczoru. Szkoła współpracuje a jeszcze inaczej ze scenogra- mowaniu nadmiernej ilości ogromnie cieszy. W 2016 nasze z innymi ośrodkami edukacyj- fem. Uczą się na swoich filmach filmów z innych, pozakonkur- małe, trzysalowe kino studyjne nymi, jak Akademia Sztuk Pięk- i swoich błędach, korygowa- sowych sekcji. Część pomiesz- odwiedziło 106 tysięcy osób. nych, Akademia Muzyczna, ze nych przez wykładowców. czeń udostępnimy w pasmach Znakomity wynik! Składa się na Studium Wokalno-Aktorskim, porannych, aby wszyscy zain- to wiele czynników. Po pierw- z Uniwersytetem Gdańskim Podobno cechą szczególną teresowani dostali się na sze, bardzo dobry repertuar. Nie (partnerski Kierunek Wiedzy Gdyńskiej Szkoły Filmowej seanse – zwłaszcza filmów kon- stronimy od kina amerykań- o Filmie i Kulturze Audiowizu- jest wymóg dużej liczby wersji kursowych. skiego, ale głównie pokazujemy alnej). Prowadzimy bardzo sze- scenariusza, ponad 20. Czy dobre filmy polskie i europej- roką współpracę ze szkołami to z góry narzucona strategia Czy ulubiony nocny klub skie. Cena biletów jest umiarko- średnimi z północnej Polski, programowa? filmowców – Piekiełko wana. Nie wyświetlamy reklam oczywiście najwięcej z Gdyni. 10-12 wersji scenariusza jest w hotelu Mercure Gdynia – i nie sprzedajemy popcornu, Około 400 uczniów w rocznym normą. Ale bywa i 20, i więcej. będzie nadal czynny? którego zapach denerwuje cyklu uczy się propedeutyki wie- Praca nad scenariuszem nie Niektórzy goście festiwalu wielu widzów. Dobra atmos- dzy o produkcji filmowej i reali- polega jedynie na korygowaniu bardzo sobie cenią możliwość fera, jakość obsługi, pracownicy, zuje krótkie, amatorskie filmy. błędów i mozolnej dłubaninie. potańczenia i pobawienia się, którzy traktują swoją pracę jako Jest w gruncie rzeczy bardzo w tym „zacnym” i historycznym misję. Od rana do kas ustawiają A główna działalność Szkoły, kreatywna. Pewne pomysły miejscu, po trudach festiwalo- się kolejki, duża część biletów czyli nauka reżyserii? Jakie bywają wspólną własnością, ale wego dnia. To jednak przede sprzedaje się przez internet. są założenia programu ostatecznie to reżyser podej- wszystkim decyzja dyrek- Widzowie interesują się tym, i dydaktyki? muje decyzję i bierze za nią cji hotelu. Na co dzień klub co będzie grane w przyszłości, Nauka oparta jest na praktyce. odpowiedzialność. Nie musi we jest zamknięty, ale jak co roku więc pokazujemy zwiastuny. 70 procent programu to zaję- wszystkim słuchać mistrzów. będziemy rozmawiać o tym, Obok kina działa galeria, w któ- cia praktyczne. Pierwszy rok Ostatecznie poddaje się wery- aby Piekiełko otworzyć na czas rej ekspozycja jest zmieniana co jest szalenie intensywny. Stu- fikacji najpierw podczas egza- festiwalu. kilka tygodni. Często wystawy denci mają ok. 750 godzin zajęć minu końcowego, a następnie są związane tematycznie lub w semestrze, a więc przebywają obiegu festiwalowego. Dalsze Dwa lata temu uruchomione personalnie z filmem. Zorgani- w Szkole od rana do wieczora. losy każdego filmu zależą już zostało, kierowane również zowaliśmy m.in. wystawę „tele- Uczy ich siedemnastu wykła- od reakcji selekcjonerów festi- przez ciebie, Gdyńskie wizyjnych” obrazów Wojciecha dowców, wśród nich jest grupa wali, a przede wszystkim od Centrum Filmowe. W jaki Fangora czy fotografii Bogdana reżyserów na czele z Rober- widowni.

62 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 Rynek filmowy: kino w drodze Wehikuł filmowy: cztery trasy, 20 miejscowości i tysiące widzów

Dagmara Romanowska Od października po Zachodniopomorskiem jeździ Północno-Zachodni Wehikuł Filmowy, niecodzienny projekt, przywracający kino tam, gdzie przegrało ono z rewolucją cyfrową. Rozmawiam z pomysłodawcą Przemysławem Lewandowskim.

Dagmara Romanowska: Co wać i musiały zakończyć dzia- cię podkusiło, żeby zaciągnąć łalność filmową lub drastycznie kilka kredytów i ruszyć ją ograniczyć. Projektor cyfrowy w filmową trasę? był dla nich za drogi, a wyśru-

Przemysław Lewandowski: bowane wymogi dystrybutorów Fot. Przemysław Lewandowski Od lat żyję w drodze. Uwiel- na filmy premierowe – niemoż- biam przemieszczać się i pozna- liwe do spełnienia. Kierownicy polskiego kina – jeszcze w tym Jak oceniasz te pierwsze kilka wać ludzi. Kocham kino. Wehi- musieliby zawiesić inne swoje roku zamierzam powrócić do miesięcy swojej działalności? kuł łączy te pasje. Po latach inicjatywy – teatry, zespoły tradycji pokazywania krótkich Co cię najbardziej zaskoczyło? prowadzenia kina w Gryfinie, taneczne, żeby wywiązać się form przed pełnymi metrażami. Z natury jestem optymistą, ale poznałem głód filmu poza wiel- z liczby seansów. Wehikuł jest Niemniej, w swoich planach tysięcy widzów, którzy przyszli kimi miastami. Doświadczenia tu idealnym rozwiązaniem, muszę uwzględniać aspekt do tej pory na pokazy Wehikułu, wyniesione z pracy przy Ińskim wypełnia pewną lukę: oferuje finansowy. Z góry zakładam, że nie przewidziałem w najśmiel- Lecie Filmowym przyniosły nowości i nie zajmuje całego nie na każdym tytule zarobię, szych planach. Ta skala zainte- natomiast decyzję o samodziel- czasu ośrodka. muszę spłacać kredyty. resowania mnie zaskoczyła. Do nym zakupie DCP-a, co kal- tego stopnia, że zaczyna to być kulowało się bardziej niż jego Zbliżoną, ale jednak inną Poza Wołyniem grałeś m.in. trudne fizycznie, tym bardziej, że wypożyczenie. Zacząłem roz- inicjatywą jest Polska Pitbulla. Niebezpieczne jestem zaangażowany też w inne mowy z dystrybutorami, którzy Światłoczuła. kobiety, Powidoki, Sztukę przedsięwzięcia, czyli Ińskie obiecali mi premierowe tytuły – Projekt Doroty Kędzierzaw- kochania. Historię Michaliny Lato Filmowe oraz Gryfiński Wołyń, Pitbulla. I z bankami. skiej i Artura Reinharta ma Wisłockiej. W ramach piątej Festiwal Miejsc i Podróży „Włó- Nie ubiegałem się o żadną inną skalę i założenia. Inaczej trasy pokażesz Pokot, La La czykij”. Zaangażowałem pomoc- dotację. Chociaż teraz ciążą na organizowane są w nim trasy. Land i Lego Batman: Film. ników technicznych. Głód kina mnie raty, mam pełną niezależ- Ja koncentruję się na stałej Twoi widzowie otrzymują na prowincji jest większy, niż ność w działaniu. współpracy z dwudziestoma czołówkę premierowych myślałem, co bardzo buduje. ośrodkami, w których mogę tytułów. Poza tym sądziłem, że będzie to Wehikuł Filmowy to swoiste zapewnić widzom prawdziwe Filmy, o których czytają w sieci, jednorazowy, odświętny przy- kino objazdowe, ale takie kinowe doświadczenie. Poka- o których słyszą w radiu i tele- jazd. Tymczasem publiczność z XXI wieku. DCP... zów Wehikułu byłoby być może wizji. Chcą je obejrzeć – u sie- chce więcej i regularnie. Od ... i profesjonalne sale, z wygod- jeszcze więcej, ale nie wszę- bie. Sale są wypełnione, cho- razu po projekcji pojawiają się nymi fotelami, odpowiednim dzie są odpowiednie ku temu ciaż każda produkcja ma swoją pytania, kiedy i z czym znowu nachyleniem, nawet z dźwię- warunki. Jakość chcę gwaran- publiczność, a każda miejsco- przyjadę. To mnie ukierunko- kiem Dolby Digital. Gram tować zarówno odbiorcom, jak wość – swoją specyfikę. Trzeba wuje i dodaje energii do dalszej w kinach w ośrodkach kultury, i dystrybutorom. Ważna jest je poznać, żeby oferować cie- pracy. Mam też już kilka nowych którym nie udało się scyfryzo- dla mnie promocja dobrego kawy dla nich repertuar. pomysłów...

64 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 Krótkometrażowcy

Gadające

Gadające głowy, głowy reż. Krzysztof Kieślowski Fot. News Polfilm/East

Marek Hendrykowski dokumencie, będącym majstersz- tykiem minimal artu, pojawiła się Dokument Krzysztofa Kieślowskiego Gadające głowy wziął swój rozpisana na poszczególne głosy początek z przekory i twórczej niezgody wybitnego filmowca. Trzy i postaci niezwykle kunsztowna konstrukcja narracyjna, dzięki i pół dekady temu przez łamy naszej prasy, nie tylko filmowej, której seria wypowiedzi różnych przetoczyła się głośna dyskusja na temat tzw. dokumentu osób przed kamerą przemieniła się w kompozycję montażową obserwacyjnego „nowej zmiany” (Krzysztof Kieślowski, Grzegorz wyższego rzędu (montażu filmu Kieślowskiego dokonała Alina Królikiewicz, Tomasz Zygadło, Krzysztof Gradowski i inni). Siemińska). I stała się rzecz niezwykła: ak wiele innych ówczesnych Konrad Eberhardt, wyniósł zło- zadawanych przez siedzącego „gadające głowy” przemówiły polemik w PRL, była ona śliwe określenie „gadające głowy” obok kamery autora: „Kim jesteś? do adresata pełnym filmowym Jdyskusją zastępczą, w isto- do godności „głów wawelskich”. Czego najbardziej pragniesz? Co głosem: zarówno autora, jak cie dotyczącą ostrego sporu po- Jeden z uczestników sporu, jest dla ciebie ważne? Czego ocze- i jego bohaterów. Ich twarze, litycznego i ideologicznego. Nie- Krzysztof Kieślowski, podążając kujesz od przyszłości?”. Sportreto- zachowania, mimika, gestyku- przejednany oponent ruchu mło- obiecującym tropem Szkoły pod- wani w jednoujęciowym zbliżeniu lacja – w połączeniu z tym, co dych dokumentalistów, Zygmunt stawowej Tomasza Zygadły (1971) rozmówcy Kieślowskiego mieli mówią i jak mówią – złożyły się Kałużyński, określił estetykę mło- i Elementarza Wojciecha Wisz- pozostać anonimowi, reprezen- na fenomenalnie nośny Polaków dego dokumentu pogardliwym niewskiego (1976), nakręcił w roku tując siebie jako cząstkę szerszej portret własny. Po latach filmowy mianem „gadających głów”. Swój 1979 znakomitą krótkometrażówkę zbiorowości, do której należą. Przy zapis świadomości zbiorowej, spo- krytyczny osąd ponawiał potem w formie sondy. Trwała niecały każdej z sondowanych osób poja- rządzony w tamtym momencie wielokrotnie w różnych miejscach kwadrans: czarno-biała, celowo wia się tylko informacja o roku uro- przez znakomitego dokumenta- i na różnych łamach. Polemizując ograniczona do kilkudziesięciu dzenia: od jednorocznego malca, listę, zawiera nieocenionej warto- z nim i broniąc zasadności samej (dokładnie czterdziestu czterech) do ludzi w coraz starszym i bardzo ści studium czasu będące dzisiaj idei dokumentalnego filmowania portretów osób w różnym wieku, podeszłym wieku. ważnym dokumentem historycz- ludzi mówiących przed kamerą, z których każda odpowiada na W tym wspaniale sfotografo- nym przemian, jakie już niebawem sojusznik młodego dokumentu, kilka jednakowych, ważnych pytań wanym przez Jacka Petryckiego miały w Polsce nastąpić.

MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 65 Mistrzowie: Jerzy Kucia Mistrzowie: Jerzy Kucia

erzy Kucia jest absolwentem Tak było od samego początku. czas dawno miniony, rodzi reflek- pierwszej przejmującej opowie- Wydziału Malarstwa i Grafiki Debiutancki Powrót (1972) to sje i wspomnienia, oraz w Przez ści obrazowo-dźwiękowej artysta Jkrakowskiej Akademii Sztuk przejmująca wędrówka do kra- pole (1992), poetyckiej impresji „nastroił instrumenty”, by w tej Pięknych (1967), gdzie uczył się iny dzieciństwa, do której Jerzy o przemijaniu, gdzie wędrówce drugiej mógł popłynąć pełnym w Pracowni Filmu Animowanego, Kucia będzie – w późniejszych przez rozległe przestrzenie towa- głosem krystaliczny, bez żadnego którą od 1981 – przez trzy deka- dziełach – często powracał. „Gdy rzyszą obrazy minionych zdarzeń, fałszywego dźwięku, fantastyczny dy – osobiście prowadził. W 1970 byłem studentem Akademii Sztuk bliskich ludzi, marzeń. Wcześniej- koncert. Ten film to „The best of roku związał się ze Studiem Fil- Pięknych, chciałem zostać mala- sze Odpryski (1984) to z kolei przej- Jerzy Kucia…” – skomentował go mów Animowanych w Krakowie, rzem, nigdy nie myślałem, że będę mujące studium ludzkiej samotno- po premierowym pokazie jeden w którym dwa lata później zade- zajmował się filmem. Stało się to ści oraz dotkliwości przemijania. z młodych fanów jego twórczości. biutował obrazem Powrót. Szyb- przez przypadek, przejściowo zaj- Czas teraźniejszy miesza się I trafił w dziesiątkę. ko został jego liderem, realizując mowałem się grafiką i trafiłem z przeszłym, tryb oznajmujący Prawie wszystkie obrazy Kuci wiele wspaniałych filmów, które do Pracowni Filmu Animowa- z przypuszczającym, rzeczywi- mają impresyjną formę. Pewien przyniosły mu istną lawinę pre- nego” – wspominał w programie stość z wyobrażeniem. Pojawiają wyjątek, ale potwierdzający regułę, stiżowych nagród, m.in. w Anne- telewizyjnym Jerzego Kapuściń- się stałe elementy znane z wcze- stanowią Refleksy (1979), w któ- cy, Chicago, Espinho, Grenoble, skiego „Inne kino”. I dodawał, że śniejszych filmów Jerzego Kuci: rych przedstawiona jest wyrazi- Huesce, Melbourne, Oberhausen, w malarstwie nie mógł jednak krople kapiącej wody, przelatu- sta fabuła, oparta na montażu Toronto, Warnie i Krakowie. wprost wypowiadać się o czło- jące owady, jadący pociąg, koli- przyczynowo-skutkowym. Pozo- Studio Filmów Animowanych wieku, o jego psychologii i emo- ste refleksy rozchodzące się po stałe animacje pozbawione są zajmowało wówczas niezwykle cjach. Właśnie z tych dążeń zrodził wodzie... A wszystko sfotografo- akcji w tradycyjnym rozumieniu ważne miejsce na mapie nie tylko się Powrót, który razem z jego póź- wane w ciemnej, migotliwej tona- tego terminu. To kino filozoficz- polskiej, ale i światowej animacji. niejszymi tytułami – Windą (1973) cji, nerwowym montażu. Dobiegają nej refleksji, wnikające w obszary Powstawały w nim niemal wyłącz- i Kręgiem (1978) – tworzy charak- strzępki muzyki mieszające się do tej pory niepenetrowane przez nie dzieła autorskie, które w blisko terystyczny tryptyk, w którym kra- z odgłosami dnia codziennego. animację, jakim jest świat przeżyć 30-letniej historii krakowskiego kowski artysta wykorzystuje trzy Ten film to niezwykle ekspresyjna, wewnętrznych człowieka. Logikę Studia przyniosły swoim twór- rodzaje ruchu: poziomy, pionowy poetycka impresja na temat upły- następstw zdarzeń artysta zastę- com ponad 130 nagród i wyróż- i po okręgu, by dzięki nim odby- wającego czasu, procesu starzenia puje często logiką pamięci. To nień na zagranicznych i krajowych wać swe kolejne „wewnętrzne” się, „odnawiania” swej egzysten- swoiste dokumenty ludzkiego festiwalach (duży w tym udział wędrówki. cji poprzez wracanie do zdarzeń wnętrza. „Logika skojarzeń, prze- Kuci). Na początku nowego wieku Motywem, do którego często minionych. żyć, emocji jest w moich filmach Fuga na wiolonczelę, trąbkę Studio – w wyniku transformacji powraca, jest – pojawiająca się nie- Te motywy, i tę poetykę, pogłę- ważniejsza od logiki faktów” – i pejzaż, reż. Jerzy Kucia ustrojowej – rzucone w wir gospo- zwykle wyraziście w Kręgu – opo- bia w ostatnich filmach, moim zda- stwierdził reżyser w rozmowie darki rynkowej, musiało zaprze- zycja pomiędzy naturą a cywili- niem najlepszych, prawdziwych z prof. Marcinem Giżyckim na stać swej działalności. Kucia nie zacją, udanie kontynuowana arcydziełach – Strojeniu instru- łamach „Kina” (nr 4/2001). czekał na upadek Studia, usamo- we wspaniałej Paradzie (1986), mentów (2000) i Fudze na wiolon- W 2009 roku Rada Programowa dzielnił się produkcyjnie znacz- w której pora żniw przywołuje czelę, trąbkę i pejzaż (2014). W tej Krakowskiego Festiwalu Filmo- nie wcześniej. Już w realizowa- wego przyznała Jerzemu Kuci nym w Studiu w 1992 roku filmie Smoka Smoków za całokształt Przez pole pełnił rolę współprodu- twórczości. Warto dodać, że arty- Wewnętrzne podróże centa. Samodzielnie wyproduko- sta ma w kolekcji swoich craco- wał swoje kolejne animacje: Stroje- vianów m.in. trzy Złote Smoki, nie instrumentów (2000) i Fugę na Srebrnego Lajkonika i dwa Brą- Fot. Jerzy Kucia Produkcja Filmów Produkcja Fot. Jerzy Kucia wiolonczelę, trąbkę i pejzaż (2014). zowe Lajkoniki. Niezła menażeria. Kolejne dzieła też zdobyły wiele Nasze drogi często się przeci- cennych nagród, m.in. na festi- nały: w 1981 roku odbyłem tygo- walach w Dreźnie, Hiroszimie, dniową podróż po Republice Fede- Jerzego Kuci Huesce, Kijowie, Korfu, Lipsku, ralnej Niemiec z artystą i jego Montrealu, Ottawie, Szanghaju dziełami, później spotkaliśmy i Krakowie. się w krakowskim Studiu Filmów Poza perfekcją w obrazie, kra- Animowanych, gdzie realizował Jerzy Armata kowski artysta podczas pracy nad swoje znakomite dzieła, a ja przez filmem dużo uwagi poświęca pewien czas pracowałem jako kie- zakomponowaniu ścieżki dźwięko- rownik literacki, następnie kilka Kino Jerzego Kuci, jednego z najoryginalniejszych mistrzów światowej wej. Muzyka, szmery, strzępki słów, lat spędziłem w Pracowni Filmu animacji, ma w sobie pewną ambiwalencję – jest ascetyczne, dramaturgicznie użyte momenty Animowanego na Akademii Sztuk ciszy sprawiają, że warstwa dźwię- Pięknych w Krakowie, prowadząc a zarazem niezwykle gęste, przepełnione emocjami, ale także kowa, w pełni zespolona z wizu- zajęcia z historii i teorii animacji intelektualną zadumą, nieraz pełne ekspresji, nieraz zwalniające alną, poszerza ją często o tzw. prze- dla jego studentów. To były nie- strzeń pozakadrową. Wszystkie zwykle ważne dla mnie chwile, bo czy wręcz zatrzymane w kadrze, budujące z rekwizytów otaczającej filmy Kuci pochodzą z jednego Jerzy Kucia to fantastyczny arty- rzeczywistości wewnętrzny świat swego bohatera. Człowieka. pnia, jeden wynika z drugiego. Ta sta, pedagog, człowiek. Z okazji 75. uwaga dotyczy zarówno ścieżki Jerzy Kucia urodzin, wszystkiego najlepszego,

obrazowej, jak i dźwiękowej. Zdjęć/SFP Kiljan-Kuźnia Fot. Kuba Panie Profesorze!

66 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 67 Refleksje: Audiowizualna historia kina

Filmy Pasikowskiego realizowane w dobrej manierze prawny ani najsprawniejszy system subwencji, bo na część narracyjnej, ultrahollywoodzkiej, wprowadziły zupeł- ludzkie upodobania nie ma siły”. 47 nie nieznany u nas kod strzału i kontrstrzału w wyko- Jakby przewidując desperacką obronę Reduty audio- naniu sprawnych rodzimych strzelców zabijaków Ordona, Pragłowski wyprzedził kontratak rozpoznaniem i mścicieli. Wszystko kąpało się w oparach słusznej w boju i pisał: „W Polsce od pewnego czasu pojawiają się nowej ideologii w starciu ze starą. Pojawiały się filmy głosy o konieczności ustawy o kinematografii. Doku- o krajowych gangsterach, zdolnych do masakry dla ment ten jawi się jako panaceum na wszelkie choroby kilku worków skradzionych banknotów wydartych trawiące polskie kino. Pieniądze... zostaną zabrane tym, wizualna po gęstej „strzelance” ekspedytorowi bankowemu. co mają ich dużo i zostaną przekazane tym, którzy nie Wspomniany dyrektor Warner Bros. pisał wtedy we będą wiedzieli, co z nimi zrobić. Z czym się to państwu „Wprost”, że widzowie kin chcą oglądać filmy dobre. kojarzy? Dobro kultury narodowej?” – szydził arcykomik historia kina Dobre to znaczy takie, które są… godziwą rozrywką. nowej formy życia artystycznego w kraju, w którym pie- Wyjście do kina – przekonywał z pasją szaleńca – niądz urósł do rangi bożka. w każdej kulturze jest poszukiwaniem rozrywki, Różne opcje usiłowały zbić kapitał na nowej wizji pań- Józef Gębski i w dalszej kolejności – dla wąskiej grupy odbiorców – stwa, w którym miało być już pięknie i sprawiedliwie. chęcią poobcowania z kulturą. „Rozumiem rozżale- Wreszcie ostrzegał, że „będzie ograniczenie w impor- nie twórców, często o wielkich nazwiskach, w salach cie kopii filmowych, co oznacza, że amerykańskie filmy

asza uporczywa skłonność ku komedii w jakiej- wysokiej jakości sprzętem gaśniczym tłumili pożar Chi- kolwiek postaci miała szansę na kontynuację cago i reszty świata nie wypełniły jednak całości rynku. NMunkowej tradycji. Wszystko bowiem, czego Dla wielkości globalnego rynku potrzeba było „dywano- dotykaliśmy w nowym życiu nowego ustroju, zamienia- wego nalotu” na telewizję. ło się w komedię. Szkoda, że przy światowym deficycie Wszystkie zasady: jedności miejsca i czasu, wyrazi- śmiechu naszego powszedniego nie dokonaliśmy zama- stości postaci, reguły „jedna kwestia – jedno ujęcie”, chu na globalny rynek komedii. To była światowa szan- koniecznego zbliżenia treści listu, skoro w poprzednim sa. Polska sztuka z racji obecności w niej Gombrowicza, ujęciu ktoś właśnie takowy list otwierał, potrzebie planu Wiecha, Paska, skazana była na rolę zagłębia komedio- sytuacyjnego, że już nie wspomnę o nakazie umiesz- wego. Kiedy Jerzy Stefan Stawiński napisał mikropo- czenia pośrodku kadru kanapy i wygodnych foteli dla wieść „Piszczyk” – o Polaku, który ze wszystkich sił chce prowadzenia konwersacji w sitting comedy, wszystko nadążyć za szybko zmieniającym się światem zmierza- to wchodziło przez oczy temu, kto w telewizję wierzył jącym ku coraz to nowym wyzwaniom, a ilekroć nadą- i patrzył. żył, już był spóźniony – świat był już w kolejnym etapie. Najważniejszym rekwizytem telewizyjnym nie musiała Munk z tej książki wykonał fundamentalne, kanoniczne być już wygodna sofa albo i łoże... był za to pistolet jed- arcydzieło filmowe, które można by postawić obok „Pa- nostrzałowy, potem wielostrzałowy, a na koniec starczała miętników” Paska. „Ferdydurke” Gombrowicza i „Postę- nawet mała torebkowa rakietnica. powca” Mrożka. Stawiński napisał też drugi tom książki Podręczniki uczyły dialogu wartkiego, logicznego, (adaptacji jej dokonał Andrzej Kotkowski). Był to dalszy bez wyrafinowanych zwrotów. Raczej były to równoważ- ciąg nadążania człowieka, który etnicznie jest skazany niki zdań, albo nawet monosylaby, jako że strzelający nie na opóźnienia. Potem powstał trzeci tom... humorystycz- mieli zbyt wiele czasu na ostrzeżenia, byli przecież zajęci nej historii Polaka (niestety niesfilmowany), chociaż się- mistrzowskim prowadzeniem auta, zresztą i tak skaza- gał czasu zmiany ustroju. Szkoda, że Stawiński nie napi- nego na zderzenia z twardymi przeszkodami. sał tomu czwartego... pokazującego nasz czas i nieustan- Czasy tyrad szekspirowskich zostały w teatrze, przeto ny zbiorowy wyścig za światem. To byłby nasz wkład jako aktorzy wystarczali teraz, wyłonieni w drodze kon- w globalne dzieje komedii filmowej. kursów, laureaci zawodów kulturystycznych, turniejów

Niestrudzeni „podręcznikopisarze” spod znaku gwiaź- tańca i… eleganckiego pływania. Zdjęć/SFP Kiljan-Kuźnia Fot. Kuba dzistego sztandaru napisali nieoczekiwanie podręcz- Kina korporacyjne pokazywały wyłącznie filmy „ze nik komedii filmowej. Jak zrobić komedię filmową w 30 swojej stajni”, kokietując młodych, rodzimych reżyserów kinowych z trudem wyświetlających ich wydumane sprowadzane byłyby w maksimum pięciu kopiach, a nie lekcjach. Jedna lekcja dziennie. Przez miesiąc przera- do przybliżenia się do oryginalnego towaru – takiego, historie. Nie wymagajmy jednak od kinomanów, w 40, jak jest teraz, lub w 150 jak będzie i być powinno”. biasz wszystkie zasady komizmu filmowego i odrabiasz który zaakceptowałaby publiczność. Tymczasem dyrek- by wszyscy stali się wielbicielami Wajdy czy Berg- Szczególnie zaniepokoiły tego wizjonera nowego codzienne zadania (a na końcu książki znajdziesz załą- tor Warner Bros. Poland wręcz szydził z filmów rodzi- mana” – pisał Arkadiusz Pragłowski. „To już jest nowe, porządku tzw. screen quotas, czyli obowiązek prze- czony spis adresów, dokąd winieneś dostarczyć swoje mych. Poniżał obrazy Wajdy, Konwickiego oraz „różne inne pokolenie widzów i ma ono pełne prawo przed- znaczania pewnej liczby seansów w każdym kinie na dzieło. Taką to książkę nabyłem w stosownej księgarni archaiczne głupstwa szkoły polskiej”, pisząc niedwu- kładać się nad starych mistrzów...”. Młoda dziewczyna wyświetlanie filmów polskich i europejskich (!). I konklu- w San Francisco. znacznie, że teraz publiczność rodzima czeka na pol- w telewizyjnej sondzie pytała bez żenady: „Wajda, kto dował, że ta nieco karykaturalna mutacja ustawy fran- Repertuar kin był w tamtych latach – jak na globalizm skiego Spielberga i Tarantino. Pismo „Wprost” – nazwa- to jest?”. cuskiej ma szansę stać się w Polsce prawem. Horribile przystało – taki sam jak w Singapurze, na Greenpoin- łem je kiedyś publicznie zasłużonym grabarzem kina Wściekła szarża Hobbitów na dorobek X Muzy usiło- dictu. cie i w Bengazi. Te same gatunki, te same tytuły, ci sami polskiego – namawiało do przejścia naszej młodzieży wała zagarnąć kilku młodych zdolnych autorów, którzy Takie i temu podobne jeremiady towarzyszyły aktorzy i ta sama informacja o gigantycznych gażach za filmowej na globalizm. Wtórował mu architekt wielkiej jednak z „nową zmianą” nie chcieli mieć nic wspólnego, codziennemu dewastowaniu kin zamienianych śpiesz- skoki do łóżka. Rozpoczął się globalny karnawał recyc- zmiany ustrojowej Leszek Balcerowicz przekonujący, że realizując swoje filmy nadal w archaicznej kategorii – nie na magazyny, a dwa pałacowe przybytki o wstrętnej lingu. Miejsce Petelskiego, Passendorfera i Załuskiego, „niewidzialna ręka rynku” sama dokona takiej transfu- kino artystyczne. nazwie Młoda Gwardia stały się eleganckim marketem zajęli Stone, Tarantino i inni. zji. Jakikolwiek bunt zostanie ukarany infamią i klęską Wspomniany Katon polskiej kinematografii, pisał z towarem... którego lepiej nie wyliczać i zapomnieć. Rewolucja w kinie, zaakceptowana przez publicz- totalną. nadal z pełnym przekonaniem: „Tak się od dłuższego Kupujący z łatwością zauważali ukryte za reklamami ze ność, masowo konsumującą kolejne przygody dzielnych W kinach pojawiły się nowe zespoły realizatorów, czasu składa, że publiczności najbardziej podoba się sklejki dawne ekrany kinowe, a ja miałem nadzieję, że kochanków, szeryfów i bohaterskich strażaków, którzy które wkroczyły na miejsce dawnych zapominanych. kino made in Hollywood. I nie zmieni tego żaden akt jednak kino kiedyś tu powróci.

68 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 69 Refleksje: Nie ma stolika Moja (filmowa) muzyka

Kanibale to nie wegetarianie Jerzy Gruza To h u m a n i t a r i a n i e. ktoś inny mógłby napisać. Przywiązuj się do tego, co jest tylko Szczęście w nieszczęściu w tobie, nigdzie więcej, zrób z siebie istotę niezastąpioną”. Seweryn Krajewski – Mojej żonie ukradli kartę kredytową. André Gide – To straszne! – Niezupełnie. Złodziej dużo mniej wydaje od niej. Emerytura oznacza dwa razy więcej męża w domu za połowę pieniędzy, które – big-beatowo i filmowo U lekarza przynosił do domu. – Nie podoba mi się wygląd pani męża. – Mnie także, ale jest bardzo dobry dla dzieci. Znajomość rzeczy Jerzy Armata – Czy pan go dobrze zna? Dziecko powinno wiedzieć dlaczego… Seweryn Krajewski – znakomity kompozytor, muzyk i wokalista – skończył 70 lat. – Jak ja mam go dobrze nie znać, jak on mnie oszukał na Burczy mi w brzuchu. trzysta tysięcy euro. Cytryny są kwaśne. arierę rozpoczynał w 1961 roku, pierwszą płytę w mojej już 1997, komponując jednocześnie by, Uprowadzenia Agaty (1993) roku – w wieku czterna- wielotysięcznej kolekcji. Kupiła dla m.in. Ireny Jarockiej, Mary- Marka Piwowskiego. Drzewa mają liście. „Między dwoma diabłami Gąsienice tak dużo jedzą. Kstu lat – grając na gita- mi ją mama za dobre świadec- li Rodowicz, Urszuli Sipińskiej, „Miałem przyjemność współ- wybieram zawsze tego, którego jeszcze nie miałam”. rze i śpiewając w amatorskich two, zresztą też wielka wielbiciel- Krzysztofa Krawczyka. Od czte- pracować z wybitnymi kompo- Gęsi odlatują do ciepłych krajów. Mae West (aktorka w filmie z 1936 roku). zespołach: Błękitni oraz Złote ka Czerwonych Gitar, zwłaszcza rech lat przebywa w USA, zajmu- zytorami: Krzesimirem Dębskim, Grecy budowali świątynie. Dzisiaj też aktualne. Struny. Trzy lata później związał Seweryna Krajewskiego. jąc się pisaniem muzyki filmo- Staszkiem Syrewiczem, Jurkiem Gwiazdy migoczą. się z Pięcioliniami, Czerwono- W 1970 roku Klenczon opuścił wej. A jako interesujący kompo- Satanowskim, Jurkiem Matulą, -Czarnymi, a następnie – w 1965 zespół, zakładając nowy – Trzy zytor filmowy dał się poznać już Johnem Lennonem i Paulem Kangury mają torby. „Zamiast zasad… Kolumb przepłynął ocean. roku – z Czerwonymi Gitarami. Korony, w którym liderował do w Polsce. Ma na swym koncie McCartneyem. Niezła paczka, wolę przesądy”. Jego zainteresowanie muzyką 1972. W roku następnym wyje- partytury do ponad 30 anima- nie? Ale najpiękniejszy motyw Konie noszą podkowy. część 38 Oscar Wilde big-beatową – jak wtedy nazywa- chał do Stanów Zjednoczonych, cji, dokumentów i fabuł, m.in. napisał mi Seweryn Krajewski Morze jest słone. no stawiający pierwsze kroki ro- gdzie starał się kontynuować ka- do Bez miłości (1980) Barbary do Jana Serce. Od tego serialu Mydło się pieni. Miara bogactwa dzimy rock – nie było zbyt dobrze rierę. Wracając z jednego z kon- Sass, Przypadków Piotra S. (1981) na dobre zaczęła się moja droga Na Saharze zimno jest nocą. – Czy on ma widziane przez dyrekcję gdańskie- certów, został ranny w wypadku Stanisława Jędryki, Och Karol filmowa” – wyznaje Radosław Pi- go liceum, do którego uczęszczał, samochodowym i zmarł 7 kwiet- (1985) Romana Załuskiego, Ko- wowarski. Istotnie, ta partytura, Pająki tkają sieci. pieniądze? dlatego młody muzyk przez pe- nia 1981 roku. chanków mojej mamy (1985) Ra- zawierająca m.in. piosenkę „Ucie- Rzymianie nosili togi. nie – On ma tyle… ile wien czas ukrywał się pod wybra- Seweryn Krajewski występo- dosława Piwowarskiego, Dawida kaj moje serce”, to bez wątpienia Samoloty mają skrzydła. potrzeba. nym losowo z książki telefonicznej wał w Czerwonych Gitarach do i Sandy’ego (1988) Wiesława Zię- jeden z najlepszych soundtracków Sosny mają igły. pseudonimem Robert Marczak. w dziejach rodzimej kinematogra- Telefon dzwoni. ma Dzisiejsza babcia W Czerwonych Gitarach, któ- fii. Tę i kilkanaście innych kom- W niebie jest dziura. i dziadek! re powstały 3 stycznia 1965 roku pozycji filmowych Krajewskiego zdobył ogromną popularność, sta- odnajdziecie Państwo na fanta- Węże zrzucają skórę. – Nie mów do mnie Wieje wiatr. jąc się szybko – drugim, równo- stycznej – wydanej przed sześciu stolika przy paniach dziadku. rzędnym liderem tej supergrupy, laty, ale jeszcze dostępnej – płycie Wielbłądy mają garby. – Dobrze dziadku. obok odmiennego charakterolo- „Krzysztof Herdzin – Filmowo (Se- Wieloryby śpiewają. – Nie ma dziadka, jest gicznie – i muzycznie – Krzysztofa weryn Krajewski by Krzysztof Her- Wschodzi słońce. wujek. Klenczona. Klenczon był postrze- dzin)”. A na piosenki jego autor- Wulkany wybuchają. – Dobrze wujku dziadku. gany przez fanów Czerwonych stwa lub w jego wykonaniu można Gitar jako dość niepokorny bun- się natknąć w blisko 50 polskich Zamki miały fosy. – Bez dziadku, rozumiesz?! townik, Krajewski – uduchowio- filmach, m.in. w Nadzorze (1983) Zbudowano piramidy. – Tak, dziadku. ny romantyk, który – jak głosiła Wiesława Saniewskiego, Balu na A dorosły? O większości nie ma pojęcia dlaczego. Chyba że popularna plotka – mdlał za ku- dworcu w Koluszkach (1989) Fi- wygoogluje mu syn albo wnuczek. Św. Ambroży lisami, zaś na jego widok mdlały lipa Bajona, Matce swojej matki zadziwiał współczesnych tym, że umiał czytać po cichu. nastoletnie fanki. Klenczon to był (1996) Roberta Glińskiego, Ciszy „Telewizyjna rozrywka „Kiedy czytał, oczy przebiegały stronice, a umysł kojarzył polski Lennon, Krajewski – polski (2001) Michała Rosy, Moim Niki- McCartney, bo Czerwone Gitary forze (2004) Krzysztofa Krauze- pozwala słuchać milionom ludzi ten sam żart, w tym treść tekstu, język zaś był bezczynny i żaden dźwięk nie powszechnie uważano za rodzi- go, Ile waży koń trojański? (2008) samym czasie, i jednocześnie pozostawiać ich samotnych”. dobywał się z ust”. mych Beatlesów. Juliusza Machulskiego, Sztosie 2 T.S. Eliot Rzeczywiście tak było. Sceny (2011) Olafa Lubaszenki, Chemii Potęga internetu pochodzące z archiwalnych za- (2015) Bartka Prokopowicza. Chińczycy strzelają do chmur, Mąż wykrada się z łóżka, otwiera YouTube i śmieje się pisów beatlesowskich koncertów Uchodzi za twórcę „depresyjne- aby spowodować deszcz. Jakie to bliskie ludom pierwotnym pół nocy. Żona leży i czeka. Wreszcie zasypia, gdy on jej można było na żywo u nas obej- go”, a kilkanaście lat temu napisał rzeć podczas występów Czerwo- dla Edyty Geppert piosenkę „Nie w walce z bogami, którzy im szkodzili. opowiada, co widział. Jej się to później śni. Koło się zamyka. nych Gitar. Marynary faktycz- jest źle” (tekst: Marek Dagnan), Obrazy z YouTube’a krążą w przestrzeni w nieskończoność. nie fruwały, a nam, widzom, wy- której refren brzmi tak: „Nie jest „Nie rób tego, Od faceta, co nakręcił ten filmik, przez nadajnik gdzieś starczały „trzy akordy, by drzeć źle, nie jest źle / jeszcze nie, jesz- co kto inny mógłby zrobić równie dobrze jak ty. Nie mów tego, w Stanach, aż po głowę męża i sen żony. W chmurze. mordy”. Do tej pory przechowu- cze nie dziś, nie o tej porze / nie ję ogromnie zdarty ich pierwszy Seweryn Krajewski jest źle, nie jest źle / nie aż tak, co ktoś inny mógłby równie dobrze powiedzieć. Nie pisz, co Fantastyczne. – lata 80. longplay „To właśnie my” z 1966 Fot. Krol/REPORTER Robert żeby już być nie mogło gorzej”.

70 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 71 Swoich nie znacie: Aneta Brzozowska Swoich nie znacie: Aneta Brzozowska

rystyna Bielewicz, córka Michali- cych, pomagać widzowi w ich rozpoznawaniu. zaskoczyli widzów wyglądem odbiegają- ny Wisłockiej, wybrała się na Sztu- „Dlatego różnym okresom zostały przypisa- cym od tego, do którego zdążyli ich przy- Kkę kochania pełna obaw o filmowy ne różne elementy charakteryzacji Magdy, zwyczaić. Czasem jest to wygląd zabawny, wizerunek matki. „Zobaczyłam Magdalenę lecz dla każdego okresu z osobna były one jak choćby w przypadku Szyca paradujące- Boczarską i aż mnie zatkało. Chodziła jak niezmienne, na przykład taka a nie inna fry- go z fryzurą (i w stroju) „barwnego ptaka” moja mama, mówiła i zachowywała się jak zura, za którą też odpowiadałam, takie a nie z epoki Gierka. ona (…). W pewnym momencie tak weszłam inne zmarszczki na twarzy, tej a nie innej wiel- w film, że widziałam w nim mamę. To jest kości worki pod oczami. Ponadto Wisłocka Pewnego razu na podwórku… Wisłocka” – powiedziała w wywiadzie dla miała naturę naukowca, praca była dla niej Aneta Brzozowska jest warszawianką. Od „Gazety Wyborczej”. Słusznie przy tym pod- ważniejsza niż uroda i podążanie za modą, dzieciństwa mnóstwo rysowała. W wieku kreśliła zasługi fenomenalnego aktorstwa która w XX wieku zmieniała się mniej wię- szkolnym brała udział w konkursach pla- Magdaleny Boczarskiej. Jednakże zobaczyła cej co dziesięć lat. Takie nastawienie naszej stycznych. Marzyła, by zostać rysownikiem w niej swoją matkę i mogła powiedzieć: „To bohaterki ułatwiło zadanie Ewie Gronow- w wytwórni Disneya. „Miałam dziewięć, mo- jest Wisłocka”, również dzięki kostiumom skiej i mnie” – uważa artystka. że dziesięć lat, kiedy z okna naszego miesz- zaprojektowanym przez Ewę Gronowską Główna część akcji filmu dzieje się w la- kania zobaczyłam, że na podwórku przed oraz charakteryzacji będącej dziełem Anety tach 70. ubiegłego wieku i ukazuje walkę blokiem kręcą film. Szybko tam pobiegłam. Brzozowskiej i jej zespołu. Oba te elemen- Wisłockiej o wydanie jej naonczas śmiałej Okazało się, że była to jedna z pierwszych ty ułatwiły aktorce takie granie Michaliny książki „Sztuka kochania”. „W filmie nasza polskich reklam. Podekscytowana obserwo- Wisłockiej przed kamerą, by mogła „być” bohaterka właśnie wtedy jest najstarsza i pre- wałam plan zdjęciowy. Tamtego dnia po- nią w gotowym filmie. zentuje się w najbardziej charakterystycz- łknęłam bakcyla kina” – wyznaje pani Aneta. Coś podobnego zdarzyło się na planie ny dla siebie sposób, chodząc na co dzień Tymczasem jednak, po maturze, wybra- jeszcze nieukończonego obrazu Jana Hry- w poszerzanych spodniach, chuście na gło- ła trzyletnie Studium Technik Teatralnych niaka Kantor. Nigdy tu już nie powrócę. Do wie i w uczesaniu ze specyficzną grzywką. przy Akademii Teatralnej w Warszawie. To ucharakteryzowanego przez panią Ane- Nie pokazujemy późnej starości Wisłockiej. w nim odkryła, że jej powołaniem jest cha- tę – Borysa Szyca, odtwórcy roli tytułowej, Nie trzeba było więc nazbyt postarzać Mag- rakteryzacja. „Bez tej szkoły nie byłabym dziś podbiegli bracia Lesław i Wiesław Janiccy dy, niemniej ze wszystkich zabiegów cha- w tym miejscu, w którym jestem, ale i po jej i spontanicznie powitali go zawołaniem, któ- rakteryzatorskich w Sztuce kochania ten był ukończeniu poszczęściło mi się, gdyż zosta- rym witali prawdziwego Tadeusza Kantora. najbardziej czasochłonny, trwał każdorazo- łam asystentką wybitnego charakteryzatora „Bo najlepsza jest charakteryzacja, której wo dwie godziny. Wymagał na przykład nie filmowego Tomasza Matraszka i w ten spo- nie widać. Widzowie koncentrują się wtedy tylko pomarszczenia twarzy i szyi, ale tak- sób wróciłam do kina. Wiele Tomkowi zana postaci granej przez aktora, a nie na nim że zmian koloru oczu, bo tęczówki mętnieją wdzięczam” – mówi Brzozowska. samym, choć przy pracy nad Sztuką kocha- z wiekiem. Rozcharakteryzowywanie zabie- Z Matraszkiem pracowała m.in. przy pierw- Aneta Brzozowska i Magdalena nia chodziło nam o to, by widzieli w filmie rało godzinę. Magda dzielnie to wszystko szym filmie w swojej karierze –Statystach Boczarska na planie filmu Sztuka kochania. Historia Michaliny Wisłockiej, i Michalinę Wisłocką, i Magdę Boczarską, znosiła” – wyznaje Brzozowska. Michała Kwiecińskiego, następnie przy Ka- reż. Maria Sadowska a jedno drugiemu nie przeszkadzało” – mó- Z odmienną sytuacją zetknęła się, przy- tyniu Andrzeja Wajdy (tu także z Waldema- wi Aneta Brzozowska. „Aktorowi natomiast gotowując Boczarską do scen z Wisłocką rem Pokromskim), I serii Czasu honoru oraz niewidoczna charakteryzacja pozwala za- w wieku młodzieńczym. „Sama charaktery- Małej maturze 1947 Janusza Majewskie- pomnieć o niej, kiedy gra. Jeśli aktor nie zacja trwała tu znacznie krócej, bo odmła- go. „Uwielbiam pana Janusza! To człowiek czuje, że ma na sobie coś sztucznego, do- dzając aktora, nakładamy na niego mniej o wielkiej wiedzy i kulturze. Praca z nim klejonego, łatwiej utożsamia się ze swoim materiałów charakteryzatorskich niż po- sprawia mi radość” – oświadcza. bohaterem. Dlatego staram się aktorowi do- starzając. Za to wymyślenie sposobu na Jako samodzielna charakteryzatorka de- klejać jak najmniej sztucznych elementów, odmłodzenie zajęło nam sporo czasu. Suk- biutowała w telewizji przy II serii Czasu ho- Aneta Brzozowska: zaś w możliwie największym stopniu czy- ces, który chyba odnieśliśmy na tym polu, noru, zaś dla kin – nowelą Marii Sadowskiej nić charakteryzację organicznie związaną był efektem »chemii« między twórcami fil- z Demakijażu. Z czasem jej dorobek powięk- z biologią jego twarzy i ciała. Gdy gra po- mu. Wszyscy: autor zdjęć Michał Sobociń- szył się m.in. o Bogów, film Janusza Majew- stać autentyczną, interesuje mnie, czy fizycz- ski, scenograf Wojciech Żogała, Ewa Gro- skiego Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ma z niej w sobie coś takiego, co mogła- nowska, ja z moją ekipą, nie wspominając nie ulicy oraz głośny serial Moniki Strzępki sztuka charakteryzowania Productions Fot. Jarosław Sosiński/Watchout bym wykorzystać, aby go do niej upodobnić. o Marysi Sadowskiej, poszliśmy w tym sa- i Pawła Demirskiego Artyści. W takim przypadku oglądam tę prawdziwą mym kierunku – rozświetlenia, rozjaśnienia „Kocham swój zawód i cały czas się go Andrzej Bukowiecki osobę na zdjęciach. Wisłocką widziałam też tych sekwencji. Charakteryzacja wysubtel- uczę. W autobusie czy tramwaju przyglądam w zachowanych programach telewizyjnych niła rysy Magdy, która grając młodziutką się badawczo twarzom i fryzurom współpa- z jej udziałem” – dodaje pani Aneta. Wisłocką, podążyła naszym tropem i użyła sażerów, budząc często ich zakłopotanie” – Tomaszowi Kotowi pomogła stać się na ekranie Zbigniewem Religą, a Magdalenie delikatnych środków wyrazu. Jak jest »che- śmieje się Aneta Brzozowska – od 2014 ro- Postarzanie, odmładzanie mia« na planie, a przy Sztuce kochania nas ku członkini Koła Charakteryzatorów SFP. Boczarskiej – Michaliną Wisłocką. Profesją i pasją Anety Brzozowskiej jest Brzozowska zawsze zaczyna od lektury scenie opuszczała i współpracowało się znako- „I nie byłabym w stanie dobrze wykonywać charakteryzacja. Przed trzema laty film o Relidze – Bogowie Łukasza Palkowskiego – nariusza. Przeczytawszy ten pióra Krzysz- micie, to jest i magia na ekranie” – cieszy mojej pracy, również w Sztuce kochania, tofa Raka do Sztuki kochania, rozrysowała się Brzozowska. Podkreśla, że dużą wagę bez cudownego zespołu koleżanek: Mo- przyniósł młodej artystce pierwszą w jej karierze nagrodę na festiwalu w Gdyni. Czy sobie na próbę wyglądy Wisłockiej w kolej- przywiązywała do charakteryzacji Piotra niki Jan, Agnieszki Rębeckiej i Kasi Gaj- w tym roku będzie się cieszyć z kolejnej, dzięki Sztuce kochania. Historii Michaliny nych okresach jej życia. Ponieważ w filmie Adamczyka, Karoliny Gruszki, Eryka Lubo- dy oraz Grażyny Jakubczak, Doroty Sewe- nie zawsze układają się one w ciąg chrono- sa, Danuty Stenki, Borysa Szyca czy Justyny ryńskiej i Pauliny Dawidowicz. Wszystkim Wisłockiej w reżyserii Marii Sadowskiej? Nie zapeszajmy, ale są na to duże szanse. logiczny, charakteryzacja miała z jednej stro- Wasilewskiej – znanych aktorów grających im oraz wielu innym osobom, których nie ny podkreślać upływ czasu między nimi, ale pozostałe ważne role w Sztuce kochania. sposób wymienić, dziękuję za wszystko, co z drugiej, niezależnie od napisów informują- Ku ich uciesze starała się, aby na ekranie dla mnie robią”.

72 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 73 Niewiarygodne przygody polskiego filmu Baśniowe dziwy Stanisław Zawiśliński Jeden z najpopularniejszych polskich reżyserów, Jerzy Hoffman, który 15 marca kończy 85 lat, wielokrotnie mówił, że gdyby nie został filmowcem, byłby historykiem.

Jerzy Hoffman na planie filmu Stara baśń Fot. Zenon Zyburtowicz/East News Zyburtowicz/East Fot. Zenon

ainteresowanie historią i kla- kostiumowe. Niczym wiatr hula po „Trylogii”. W roku 2002 nakręcił nanych kostiumów – ich autorzy: syką polskiej literatury pięk- różnych epokach, barwnie opowia- dwugodzinny rozrywkowy film ak- Magdalena Tesławska i Paweł Gra- Znej sprawiły, że większość dając o ludzkich namiętnościach, cji, w którym przeniósł nas w czasy barczyk otrzymali Polskie Nagro- jego filmów fabularnych to dzieła ciekawych sprawach i wydarze- wyjątkowo odległe – kiedy słońce dy Filmowe Orły 2003. rozgrywające się na tle dawnych niach – politycznych, społecznych, było Bogiem, a ludzie żyli w sym- Ciekawie potoczyły się losy dziejów, zwłaszcza tych z XVII obyczajowych. Aby to robić, przez biozie z przyrodą, wierzyli w roz- odtwórczyni jednej z głównych i pierwszej połowy XX wieku. lata tworzył „dwór” współpracow- maite czary i gusła, a jednocześnie ról w filmie, 21-letniej wówczas Przypomnijmy: akcja Ogniem ników – fachowców różnych spe- zderzali się z władzą, toczyli woj- Mariny Aleksandrowej. Dziwa i mieczem toczy się w latach 1647- cjalności. Dzięki nim i plejadzie ny z Wikingami i ulegali żądzom ze Starej baśni jest dzisiaj jedną -1649, Potopu w okresie 1655-1657, aktorów – a miał ulubionych, zrodzonym z miłości i nienawiści. z najpopularniejszych aktorek fil- w czasie najazdu Szwedów na Pol- których angażował wielokrotnie Starą baśń obejrzało w kinach mowych i serialowych – ostatnio skę, Pana Wołodyjowskiego mię- (np. Daniela Olbrychskiego, An- ponad 900 tys. widzów. Jak na wsławiła się tytułową kreacją w se- dzy 1668 a 1673. Na przełomie XIX nę Dymną, Ewę Wiśniewską) – polską baśń – niemało. A powsta- rialu o carycy Katarzynie II. Ob- i XX stulecia rozgrywa się dramat podarował nam wiele „opowieści wała ona w ciągu zaledwie 65 dni sadzony w roli Popiela ukraiński miłosny Trędowata, w roku 1916 niesamowitych”. zdjęciowych, w okolicach Rogali- aktor Bohdan Stupka, zanim tra- zrealizowana na podstawie prozy Jednym z ciekawszych jego na i na Pałukach – w Biskupinie, fił na plan, był ministrem kultu- Aleksieja Tołstoja Piękna niezna- przedsięwzięć była swobodna Chomiąży Szlacheckiej, Gąsawce ry w rządzie Wiktora Juszczenki. joma, w 1920 – 1920 Bitwa War- ekranizacja Starej baśni Józefa i nad jeziorem Oćwieckim. Tam Premier zauważył go m.in. jak grał szawska, w międzywojniu – Zna- Ignacego Kraszewskiego. Po tę, wybudowano chram Świętowi- rolę Chmielnickiego w Ogniem chor, natomiast podczas drugiej nawiązującą do staropolskich, pra- ta, zagrody i izbę Wisza, szała- i mieczem. A czy ktoś dostrzegł, że wojny światowej – Wedle wyroków słowiańskich legend o tworzeniu sy kmieci, łodzie Wikingów (za w Starej baśni rolę kapłanki zagrał Twoich... i Do krwi ostatniej. się polskiej państwowości, powieść scenografię odpowiadał Andrzej mężczyzna (Zdzisław Szymbor- Hoffman upodobał sobie „re- reżyser sięgnął po ukończeniu Haliński), tam też zwieziono set- ski)? Na „dworze” Hoffmana różne konstrukcje historyczne” oraz kino ekranizacji Sienkiewiczowskiej ki rekwizytów i specjalnie wyko- zdarzały się szaleństwa i dziwy… WWW.TELEPRO.COM.PL

74 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 Miejsca: kino Iluzjon Miejsca: kino Iluzjon

manifestacja zorganizowana przez studentów szawy”, tytuł Miejsce Magiczne w plebiscycie spostrzeżenie, gdyż Iluzjon może poszczycić Uniwersytetu Warszawskiego. Mimo interpela- „Gazety Wyborczej” oraz Wdecha, nagroda się nowoczesnymi rozwiązaniami technicz- cji poselskich i interwencji wybitnych postaci tego samego dziennika – przyznana w kate- nymi, takimi jak możliwość wyświetlania fil- ze świata kultury u premiera, a także wspar- gorii Miejsce Roku 2008 – przez czytelni- mów z projektorów DCP (w sali Stolica – także cia ze strony mediów, nie udało się utrzymać ków i dziennikarzy. „Ostatecznie kino Stolica, w 3D) czy odtwarzania dźwięku w formacie tej lokalizacji. Szkoda. To była piękna sala. w którym działamy od 1997 roku (ze wspo- Dolby Surround EX. Widzowie zwiedzający Ale te wszystkie akcje mobilizowały nas do mnianą przerwą na modernizację – przyp. A.B.) wystawy multimedialne we foyer mogą indy- Mekka walki o trwanie Iluzjonu, dawały poczucie, że okazało się szczęśliwym trafem. Pod koniec widualnie wrzucać materiały ikonograficzne mamy do wypełnienia jakąś istotną misję, że 2008 roku, dzięki dotacji ze środków budże- na ekrany. Z publicznością Iluzjon komu- Iluzjon jest ważny” – mówi Grabowska. I na towych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa nikuje się również przez internet. Jednak potwierdzenie misyjności Iluzjonu dodaje: Narodowego, udało się je kupić (od poprzed- i w sferze techniki przeszłość nie daje o sobie „Dzięki ożywionej współpracy z zagranicz- niego właściciela – spółki MAX-FILM – przyp. zapomnieć, bo to w końcu Iluzjon! Dlatego są nymi archiwami filmowymi, ambasadami A.B.), a następnie zmodernizować” – cieszy się w nim projektory, zresztą też wysokiej klasy, koneserów kina Grabowska. Dodajmy, że sama – wraz z ówcze- przystosowane do projekcji z taśmy filmo- snym dyrektorem Filmoteki Narodowej prof. wej 35mm i 16mm. W kabinie Stolicy te na Andrzej Bukowiecki Tadeuszem Kowalskim – wydatnie przyczy- „35-kę” pozwalają wyświetlać obrazy nieme niła się do uwieńczenia sukcesem zakupu z ich oryginalną prędkością, mniejszą niż 24 i remontu Stolicy. klatki na sekundę w filmach dźwiękowych Jest takie kino i płynnie tę prędkość regulować. Technika to w Warszawie, które Trochę jak za dawnych lat jednak nie wszystko. „Mamy świetną, doświad- Premierą rekonstrukcji cyfrowej niemego czoną kadrę o wysokich kwalifikacjach. Widzo- dziesięciokrotnie Pana Tadeusza Ryszarda Ordyńskiego – wie są zawsze mile widziani, także w naszej zmieniało siedzibę superprodukcji polskiej z 1928 roku – dokład- kawiarni” – mówi Komoń. nie 84 lata później, 12 listopada 2012 roku (wliczając w to jeden Iluzjon wznowił działalność w zmodernizowa- Repertuar: klasyka i nowe kino nym budynku dawnego kina Stolica. „Zmo- Dzisiejszą publiczność Iluzjonu, który należy powrót do wcześniejszej dernizowanym, ale – jak na Iluzjon, a więc do Sieci Kin Studyjnych i Lokalnych, może lokalizacji), ale zawsze miejsce wyświetlania głównie starych fil- trochę dziwić, że jak na Muzeum Sztuki Filmo- mów, przystało – z częściowym zachowaniem wej, jest w jego repertuarze tak dużo produkcji było – i wciąż pozostaje – wystroju wnętrz z lat 1948-1950, w których współczesnych. „Nie zaniedbujemy naszych kultowe. Mowa Stolicę wybudowano i oddano do użytku. wiernych, starszych wiekiem, widzów. Mło- Projektant Mieczysław Piprek konsultował dzież jednakże poszukuje nowości filmowych, o Iluzjonie – Muzeum modernizację z jej głównym wykonawcą: pra- dlatego nie da się obecnie utrzymać Iluzjonu cownią żera 2 ARCHITEKCI. Zmarł na kilka wyłącznie z seansów klasyki, choć ta zawsze Sztuki Filmowej otwartym miesięcy przed zakończeniem prac” – mówi będzie dla nas najważniejsza. Nowe filmy dokładnie 61 lat temu. kierownik kina Iluzjon Michał Komoń. przyciągają do Iluzjonu młodych widzów. Iluzjon ma teraz dwie sale. Duża, o nazwie Przynajmniej część z tych osób, jak już tu Stolica, liczy 263 miejsca. Kameralna – Mała przyjdzie, zainteresuje się klasyką i dołączy Czarna – 47. Obie są przystosowane dla osób do grona stałych bywalców” – mówi Daniel na wózkach inwalidzkich. To właśnie w sali Michna, główny specjalista ds. programo- by uchwycić sens otwarcia Iluzjonu, Stolica zachowano wygląd sprzed dziesięcio- wych. Magnesem dla publiczności są wciąż trzeba cofnąć się do roku 1955, w któ- leci. W tym celu m.in. wyłożono ściany tym wydarzenia specjalne. Szereg takich cieka- Arym powstało Archiwum Filmowe. samym materiałem, co wtedy, tyle że pod- wych wydarzeń miało miejsce już w kaden- Wtedy jego głównym celem było gromadze- danym rewitalizacji. „Ba! Nawet oryginalna cji obecnej dyrektor Filmoteki Narodowej, nie dorobku kinematografii polskiej z lat mię- klepka z podłogi została oczyszczona i uło- Anny Sienkiewicz-Rogowskiej, choćby nie- dzywojennych i wcześniejszych, który uległ żona na nowo. Inne są tylko fotele” – infor- dawne spotkanie z Krystyną Jandą i Jerzym rozproszeniu w czasie wojny. Archiwizowa- muje Komoń. „Unikatem na skalę europejską, Radziwiłowiczem z okazji 40. rocznicy pre- no też filmy polskie powstające po wojnie, Kino Iluzjon dodanym już podczas modernizacji, jest kanał miery Człowieka z marmuru Andrzeja Wajdy.

ocalałe z wojennej pożogi kopie filmów za- Fot. Narodowa Filmoteka orkiestrowy o doskonałej akustyce. Wyko- Dyrektor Sienkiewicz-Rogowska umiejscowiła granicznych oraz nowe produkcje ze świata, rzystujemy go na pokazach filmów niemych też w Iluzjonie formy edukacji filmowej – Fil- sprowadzane na polskie ekrany. Chodziło o to, ki filmowej po najnowsze produkcje, często zaś – na Mokotowie, przy Narbutta – zabyt- oraz działającymi w Polsce instytutami kul- z muzyką na żywo, czyli na premierach rekon- motekę Szkolną dla gimnazjów i liceów oraz by można te zbiory udostępniać publiczności. z odległych zakątków świata” – mówi Grażyna kowy budynek dawnego kina Stolica. Tam tury różnych krajów organizowaliśmy – i nadal strukcji cyfrowych polskiej klasyki z lat 20., Akademię Polskiego Filmu dla studentów. Do tego potrzebny był Iluzjon, który został M. Grabowska, zastępca dyrektora Filmoteki Iluzjon wprowadzał się dwukrotnie. Po raz organizujemy – retrospektywy kinematografii no i podczas corocznego Święta Niemego A co z przyszłością Iluzjonu? „Mam otwarty w marcu 1956 roku i działał począt- Narodowej ds. Zasobów Archiwalnych, była pierwszy – w 1997 roku, po opuszczeniu Śląska. narodowych oraz monograficzne przeglądy Kina” – dodaje pan Michał. nadzieję, że w obliczu czekających Filmo- kowo jako klub przy Archiwum Filmowym, wieloletnia szefowa Iluzjonu. Po raz drugi – w 2012, po przejściowym poby- twórczości wybitnych filmowców europej- tekę Narodową zmian (chodzi o połącze- przeobrażonym kolejno w Filmotekę Polską cie w Bibliotece Narodowej w alei Niepodle- skich i światowych. Gościliśmy reżyserów Krok w XXI wiek nie z Narodowym Instytutem Audiowi- i Filmotekę Narodową. „Przez tych ponad 60 Z miejsca na miejsce głości, spowodowanym modernizacją Stolicy, tej miary co Werner Herzog, Mike Leigh, Jiří Z całym swoim szacunkiem dla przeszło- zualnym – przyp. A.B.), tradycja i dorobek lat działalności kino Iluzjon – Muzeum Sztu- Iluzjon miał kolejne siedziby w kinie Kultura, w której działa do dziś. „Przypomnijmy historię Menzel, Nanni Moretti, Ulrike Ottinger, Alan ści, widocznym w repertuarze i wnętrzu sali Iluzjonu zostaną potraktowane z pełnym ki Filmowej wyrobiło sobie markę jednego w gmachu Urzędu Rady Ministrów, w kinach: związaną z kinem Śląsk, piątą z kolei siedzibą Parker, Karen Szchnazarow, Volker Schlön- Stolica, Iluzjon jest – tu cytat: „kinem na respektem, a nawet nastąpi istotny zwrot, z najważniejszych miejsc prezentujących na Aurora, Pod Kopułą, Polonia, Śląsk. Tu się Iluzjonu. Kiedy w 1994 roku wypowiedziano dorff, Vilgot Sjöman, Jan Troell i wielu innych. miarę XXI wieku”. Tak wyraził się, dokonu- szczególnie jeśli chodzi o środki finansowe co dzień dorobek kina we wszystkich jego zatrzymajmy, żeby zauważyć, że oprócz Kul- Filmotece Narodowej umowę najmu, w prote- Zawitali do nas też członkowie grupy Monty jąc nowego otwarcia Iluzjonu w 2012 roku, umożliwiające prowadzenie działalności rodzajach i gatunkach, od początków sztu- tury nie ma już żadnego z tych kin. Istnieje ście przeciw tej decyzji ulicami stolicy przeszła Pythona”. Świadectwem dobrej marki Iluzjonu ówczesny minister kultury i dziedzictwa naro- programowej na odpowiednim poziomie” – są jego trofea: odznaka „Zasłużony dla War- dowego Bogdan Zdrojewski. Było to trafne uważa Grażyna M. Grabowska.

76 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 77 Studio Munka Studio Munka Literaci w Studiu Munka! Karolina Bielawska pracuje Anna Kot nad debiutem w Studiu Munka Natalia Fiedorczuk-Cieślak, Jakub Małecki, Grzegorz Uzdański oraz Aleksandra Zielińska to członkowie Zespołu Literackiego, Autorka dokumentu Mów mi Marianna, pracuje w Studiu Munka-SFP nad który od marca będzie pracował z twórcami w Studiu Munka działającym pełnometrażowym debiutem fabularnym. Kolorowe łzy to opowieść o Violetcie Villas. przy Stowarzyszeniu Filmowców Polskich. Prace Zespołu koordynować będzie Główną osią dramaturgiczną będzie relacja matki i syna. Współscenarzystką jest dziennikarka i krytyk literacki Justyna Sobolewska. Małgorzata Gospodarek.

ilm będzie opowiadał tetu Śląskiego w Katowicach ,,Raszyńska”, autor strony „No- o miłości, ale też o cier- oraz Szkoły Wajdy. Autorka we wiersze sławnych poetów”. Fpieniu. Planuję pokazać etiud fabularnych oraz filmów Występuje w grupie improwiza- głęboką relację między dwoj- dokumentalnych, które były cji teatralnej „Dobrze” oraz gru- giem ludzi, którzy mają tylko prezentowane i nagradzane na pie skeczowej „Wszystko Będzie siebie, a mimo to nie mogą być wielu festiwalach w Polsce i na Dobrze”. Jest jednym z autorów razem. Chciałabym, aby widz świecie. Jej ostatni film – peł- rubryki Rozmaitości w ,,Przekro- uczestniczył w wydarzeniach, nometrażowy dokument Mów ju”. Śpiewa i pisze teksty w ze- nie wiedząc, o czym będzie mi Marianna – zwyciężył m.in. spole Ryby, stworzył też część film” – mówi współscenarzyst- na Krakowskim Festiwalu Fil- tekstów na płyty zespołów Extra ka i reżyserka Karolina Bielaw- mowym (Grand Prix Złoty Róg, i Jerz Igor. Działał w Porozumie- ska. Ważną rolę odgrywać bę- Nagroda im. Macieja Szumow- niu Kobiet 8 Marca przy organi- dzie muzyka. Piosenki nie tylko skiego, Nagroda Publiczności, zacji warszawskich Manif. W 2015 będą tłem czy przerywnikiem, Nagroda dla Producenta), Fe- roku pod kierunkiem profesora ale też istotną częścią drama- stiwalu Filmowym w Locarno Jacka Migasińskiego obronił w turgiczną. Obecnie trwają pra- (Nagroda Zonta Club), Festi- Instytucie Filozofii Uniwersytetu ce nad scenariuszem – produ- walu Filmowym Message to Warszawskiego pracę doktorską cent, Studio Munka-SFP stara Man w St. Petersburgu (Grand „Płynność pojęć. Próba interpre- się o dofinansowanie w Pro- Prix Złoty Centaur, Nagroda tacji »Sein und Zeit«”. Mieszka gramie Operacyjnym PISF, w Dziennikarzy) oraz na Festi- w Warszawie. priorytetach: „stypendia scena- walu Filmowym Queer Lisboa Fot. Studio Munka-SFP Munka-SFP Fot. Studio Najmłodszą członkinią Zespo- riuszowe” i „rozwój projektu”. (nagroda dla najlepszego do- iteraci będą wspierali tych Bryll byli kierownikami literac- hilla, „Moją prawdę” Mike’a Tyso- łu została 28-letnia Aleksandra Karolina Bielawska jest ab- kumentu). Była też nomino- scenarzystów, których pro- kimi, z którymi scenarzyści kon- na, „Paryż wyzwolony” Antony’e- Zielińska, mieszkanka Krakowa. Karolina Bielawska solwentką reżyserii na Wydzia- wana do Paszportów Polityki Ljekty zostały skierowane sultowali swoje teksty. go Beevora i „Listy niezapomnia- Wieczna studentka: od Collegium Fot. Anna Palider le Radia i Telewizji Uniwersy- 2015. A.K. przez Rady Artystyczne do pro- Natalia Fiedorczuk-Cieślak uro- ne” – antologię Shauna Ushera. Medicum Uniwersytetu Jagielloń- dukcji lub do poprawek literac- dziła się w 1984 roku. Z zawodu Laureat Złotego Wyróżnienia Na- skiego, przez Wydział Sztuki Uni- kich. Współpraca będzie się od- psychopedagożka, kompozytor- grody Literackiej im. Jerzego Żu- wersytetu Pedagogicznego im. bywać na różnych etapach poka, wokalistka i publicystka. Pra- ławskiego, nagrody Książka Mie- KEN w Krakowie, po Warszaw- wstawania scenariusza: od treat- cuje jako animatorka kultury, zaj- siąca „Magazynu Literackiego ską Szkołę Filmową. Pisarka, ilu- mentu przez budowanie drama- muje się aktywizacją obywatelską KSIĄŻKI”, i Śląkfy – Nagrody Ślą- stratorka. Autorka powieści „Przy- turgii, na pracy nad dialogami w społecznościach lokalnych. Pi- skiego Klubu Fantastyki, nomi- padek Alicji” (2014, nominacja do kończąc” – mówi Jerzy Kapuściń- sze o muzyce, internecie, estetyce nowany również do Nagrody Li- Nagrody Conrada za najlepszy Nabory do programów ski, dyrektor artystyczny Studia i mieszkalnictwie. W ubiegłym ro- terackiej Europy Środkowej „An- debiut) oraz „Bura i Szał” (2016). Munka-SFP. ku opublikowała powieść „Jak po- gelus”, Poznańskiej Nagrody Lite- Obie książki ukazały się w serii Młodzi pisarze rozpoczną kochać centra handlowe”, za którą rackiej i Nagrody im. Janusza A. Archipelagi, nakładem wydawnic- współpracę z twórcami krótko- otrzymała Paszport Polityki 2016 Zajdla. Laureat stypendium Mło- twa W.A.B. W przygotowaniu ma metrażowych oraz pełnometrażo- w kategorii Literatura. da Polska przyznawanego przez zbiór opowiadań (2017). Finalist- Studia Munka wych filmów fabularnych produ- Kolejnym członkiem Zespołu Ministerstwo Kultury i Dziedzic- ka konkursu Nowy Wymiar Kul- kowanych w ramach programów Literackiego jest 36-letni Jakub twa Narodowego. Mieszka, jak tury w kategorii tekst dramatycz- Trwają pierwsze w tym roku d 2017 roku progra- debiutem fabularnym. Pro- Z kolei zgłoszenia scena- Studia Munka-SFP. Zespół Lite- Małecki. Pisarz i tłumacz, autor sam mówi – tu i ówdzie. ny (Teatr Barakah, 2013). Laureat- nabory do programów: „30 my filmów krótko- jekty mogą składać także ci riuszy lub treatmentów peł- racki został przedstawiony w mi- ośmiu książek, w tym głośnego Następny literat w „Munko- ka stypendium twórczego miasta Minut”, „Pierwszy Dokument” Ometrażowych skie- twórcy, którzy mimo braku nometrażowych debiutów fa- niony weekend na wyjeździe dla „Dygotu”. Publikował w „News- wym” Zespole to urodzony w 1979 Krakowa 2015 w kategorii Lite- rowane są do twórców formalnego wykształcenia bularnych przyjmowane są młodych twórców zorganizowa- weeku”, „Polityce”, „Angorze”, Grzegorz Uzdański. Autor po- ratura. Uczestniczka warsztatów oraz „Młoda Animacja”. Projekty przed 35 rokiem życia. Sce- filmowego posiadają do- przez cały rok. Mogą je skła- nym przez Studio. „Miesięczniku ZNAK”, „Nowej wieści „Wakacje”, która ukazała dramatopisarskich Centrum Dra- filmów fabularnych należy nariusze przyjmowane są świadczenie reżyserskie dać twórcy, którzy nie ukoń- Zespół Literacki to powrót do Fantastyce” i „Tygodniku Po- się w 2016 roku nakładem wy- matu Najnowszego przy Teatrze przesyłać do 31 marca, z kolei od studentów i absolwen- udokumentowane co naj- czyli 40 lat. Regulaminy oraz tradycji dawnych Zespołów Fil- wszechnym”. Przełożył z języ- dawnictwa W.A.B. Nauczyciel im. Juliusza Słowackiego (2017). tów szkół filmowych oraz mniej dwoma krótkome- karty zgłoszeniowe znajdu- mowych, gdzie pisarze tacy, jak ka angielskiego między innymi filozofii i etyki w warszawskim Publikowała m.in. w „Twórczości” dokumentów oraz animacji do 4 artystycznych, którzy są trażowymi filmami fabu- ją się na stronie interneto- Tadeusz Konwicki czy Ernest „Brudne wojny” Jeremy’ego Sca- Społecznym Gimnazjum nr 20 i „Miesięczniku ZNAK”. maja. przed pełnometrażowym larnymi. wej Studia Munka. A.K.

78 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 79 PISF PISF

Proces. Federacja Rosyjska vs. Oleg Sencow Międzynarodowa współpraca ralny Fundusz Filmowy (FFA). „Do tej pory o ukraińskim reżyserze Olegu Sencowie, branżowa Niemcy współpracowały na poziomie fede- który został skazany na 20 lat kolonii kar- Magdalena Sroka opowiedziała o tym, jak ralnym tylko z Francją; Polska jest drugim nej o zaostrzonym rygorze. polskie kino zaistniało podczas Berlinale partnerem” – podkreśliła Magdalena Sroka. również na targach European Film Market, Na spotkaniu dofinansowano trzy z sied- Polskie kino cenione na świecie jednej z najważniejszych filmowych imprez miu projektów: drugi film fabularny Adriana Podczas spotkania twórcy opowiedzieli o swo- branżowych na świecie, w czasie której twórcy Panka Wilkołak (100 tys. euro), niemiecko ich wrażeniach z pobytu na 67. Berlinale. mogą znaleźć m.in. koproducentów czy agen- -polską koprodukcję Roberta Schwentke Der Agnieszka Holland stwierdziła: „Atmosfera tów sprzedaży dla swoich projektów. „Po raz Hauptmann (100 tys. euro) a także rozwój wokół polskiego kina jest pozytywna. Jest kolejny na Berlinale promowaliśmy polskie projektu The War Has Ended w reżyserii ono coraz bardziej cenione na świecie już kino na specjalnym stoisku narodowym Hagara Ben-Ashera (40 tys. euro). od paru lat. Sukces jednych twórców zwraca współtworzonym przez PISF, ze Stowarzy- uwagę na filmy drugich (...). Jako filmowiec szeniem Filmowców Polskich i Polish Film Młodzi filmowcy na Berlinale polski jestem dumna z tych osiągnięć do Promotion, w partnerstwie z m.in. Telewizją Talents tego stopnia, że na konferencji prasowej po Polską S.A., Stowarzyszeniem Producentów „W tym roku aż jedenastu młodych polskich odebraniu nagrody, głównie opowiadałam Polskiej Animacji, Krajową Izbą Producentów filmowców zakwalifikowało się do udziału o tym, jak działa Polski Instytut Sztuki Fil- Audiowizualnych, Film Commission Poland w warsztatach filmowych Berlinale Talents” – mowej i jak efektywny jest system finanso- oraz polskimi regionalnymi komisjami filmo- przypomniała Magdalena Sroka. W programie wania kina w Polsce”. wymi” – podkreślała dyrektor PISF. warsztatów udział wzięli: reżyserzy – Kasia „Dzięki pokazom na targach European Film Adamik, Agnieszka Elbanowska, Agnieszka Polskie kino jest na fali Market Wołyń Wojciecha Smarzowskiego Zwiefka, Filip Jacobson, Julia Popławska, O swoim spojrzeniu na nowe rodzime filmy pozyskał międzynarodowego agenta sprze- Justyna Tafel, realizatorka dźwięku – Kata- opowiedział nagrodzony Kryształowym Niedź- daży – VMI Worldwide z Los Angeles” – poin- rzyna Szczerba, montażyści – Katarzyna wiedziem, mieszkający od 25 lat w Wielkiej formowała Sroka. Na European Film Market Boniecka i Tomasz Ciesielski, scenografka – Spotkanie z twórcami, Brytanii, Rafał Kapeliński. „Oglądam naj- były prezentowane również takie nowe pol- Daria Wiktoria Kopiec oraz producentka – którzy wzięli udział w 67. Berlinale nowsze polskie produkcje i uważam, że są skie produkcje, jak m.in. Sztuka kochania. Anna Gawlita. Fot. Borys Skrzyński/SFP coraz bardziej ciekawe formalnie i myślowo. Historia Michaliny Wisłockiej Marii Sadow- Podejmują w sposób współczesny i czytelny skiej, Maria Skłodowska-Curie Marie Nöell, Podziękowania za udane uniwersalne problemy. Zgadzam się z tym, Powidoki Andrzeja Wajdy czy Plac zabaw 67. Berlinale że polskie kino jest na fali” – mówił reżyser Bartosza M. Kowalskiego. „Polskie kino jest w znakomitej formie – już debiutanckiego Butterfly Kisses. nie tylko europejskiej, ale i światowej. Podzię- „Polskie debiuty są zauważane na bardzo Międzynarodowe koprodukcje kowania należą się przede wszystkim polskim Sukcesy polskich filmów ważnych międzynarodowych imprezach, jest mniejszościowe z polskim twórcom i producentom, którzy coraz częściej coraz więcej dochodzącego do głosu mło- udziałem współfinansowane i bardziej skutecznie podbijają międzynaro- dego pokolenia. Poza przedziałem wieko- przez PISF dowe rynki” – podkreśliła Magdalena Sroka, wym niewiele nas łączy, bo każdy z nas ma W 2016 roku Polski Instytut Sztuki Filmo- gratulując polskim filmowcom sukcesów na inne podejście do kina, co jest świetne, bo wej uruchomił nową oddzielną ścieżkę dla 67. Berlinale. potrafimy się komunikować na różny spo- międzynarodowych koprodukcji mniejszo- na 67. Berlinale sób” – przyznał młody twórca Kuba Czekaj, ściowych z polskim udziałem. Program cie- nagrodzony podczas Berlinale Baumi Script szył się dużym zainteresowaniem. Produ- Development Award. cenci złożyli w sumie 44 wnioski, z których Marta Sikorska, Paulina Bez, Magda Wylężałek O roli, jaką odgrywa program European 15 uzyskało dofinansowanie PISF. Trzy z nich Shooting Stars, opowiedzieli aktorzy: Zofia zostały pokazane na tegorocznym Berlinale: Wichłacz (Shooting Star 2017) oraz Jakub w sekcji Forum szwajcarsko-austriacko-pol- 21 lutego w warszawskim kinie Kultura odbyło się spotkanie prasowe Gierszał (Shooting Star 2012). „O wiele waż- ska koprodukcja fabularna Zwierzęta Grega z twórcami, którzy prezentowali swoje filmy podczas 67. Międzynarodowego niejsze od wręczenia nagrody jest spotkanie Zglińskiego, w sekcji Berlinale Special estoń- z reżyserami obsady z różnych krajów czy sko-polski film dokumentalnyProces. Fede- Festiwalu Filmowego w Berlinie. Organizatorem spotkania był Polski Instytut z agentami. Dzięki temu, jako aktorzy, mamy racja Rosyjska vs. Oleg Sencow w reżyserii dużo większe możliwości wzięcia udziału Askolda Kurova i w sekcji Panorama Sztuki Filmowej we współpracy ze Stowarzyszeniem Filmowców Polskich. w światowych produkcjach filmowych” – gruzińsko-rosyjsko-polska kopro- mówiła Wichłacz. Gierszał podkreślał, że dukcja fabularna Zakładnicy, któ-

European Shooting Star to świetna okazja do rej polską producentką była Ewa Film Promotion/SFP Fot. Soto/Polish Marcin Oliva egoroczne Berlinale było wielkim Święto polskiego kina ment Award – nagrodą za projekt scenariu- nawiązania nowych kontaktów z międzyna- Puszczyńska. sukcesem polskiej kinematografii. W Konkursie Głównym został zaprezento- sza filmu fabularnegoSorry Polsko. Do sekcji rodową branżą filmową. „Taki program tylko TTrzeci rok z rzędu polski film zdobył wany Pokot Agnieszki Holland, który zdo- konkursowej Berlinale Shorts zakwalifiko- może pomóc (...). Dzięki niemu poszerza się Nowe projekty nagrodę w Konkursie Głównym. W najważ- był Srebrnego Niedźwiedzia – Nagrodę im. wała się Miss Holocaust Michaliny Musie- świadomość międzynarodowych reżyserów dofinansowane niejszych sekcjach prezentowanych było Alfreda Bauera – dla filmu, który wyznacza lak, a do sekcji Forum – Zwierzęta, nowa castingu. Bez tego nie mógłbym pracować z Polsko- dziewięć produkcji, zrealizowanych przez nowe perspektywy w sztuce filmowej. Krysz- produkcja reżysera Wymyku – Grega Zgliń- za granicą. Pojawia się świadomość tego, że -Niemieckiego polskiego reżysera lub wspartych przez pol- tałowego Niedźwiedzia w konkursie Genera- skiego. W programie sekcji Forum Expan- istniejemy, pracujemy. To otwiera nam duże Funduszu Filmowego skich producentów. Polscy twórcy mają du- tion 14plus otrzymał obraz Butterfly Kisses, ded znalazły się tytuły: Serce miłości Łukasza możliwości” – podkreślał aktor, który zna- Podczas 67. Berlinale odbyła się żo do powiedzenia, czego efektem jest m.in. polskiego reżysera Rafała Kapelińskiego. Rondudy oraz Rudzienko Sharon Lockhart. lazł się przed Berlinale na prestiżowej liście również sesja Polsko-Niemiec- Srebrny Niedźwiedź – Nagroda im. Alfreda W tej samej sekcji widzowie zobaczyli Kró- Podczas 67. Berlinale, w ramach obchodów magazynu „Variety” dziesięciu europejskich kiego Funduszu Filmowego, Bauera dla Agnieszki Holland” – podkreślała lewicza Olch Kuby Czekaja. Młody twórca 30-lecia Europejskiej Akademii Filmowej, talentów, których karierę należy śledzić („10 do którego w zeszłym roku Magdalena Sroka, dyrektor PISF. został wyróżniony Baumi Script Develop- odbyła się światowa premiera dokumentu Europeans to Watch 2017”). dołączył nowy partner – Fede- Zofia Wichłacz

80 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 81 Recenzje: książki Recenzje: DVD/CD Recenzje i omówienia na stronie: www.sfp.org.pl/ksiazki_i_film

Agnieszka Żuk Olgierd Łukaszewicz, Dariusz Racinowski 1937: Michał Waszyński „oko Tomasz Miłkowski „Pobyt w Brdowie okazał się jako doskonały obiektyw” Seksmisja i inne moje misje dla mnie najlepszym Wydawnictwo UMCS Wydawnictwo Literackie lekarstwem”. Brdowskie Lublin 2016 Kraków 2016 korzenie i ślady Poli Negri Wydawnictwo Witanet Stare Miasto 2016 Reżyser od koronkowej roboty

Artur Zaborski

To wydawnictwo pojawia się na sklepowych Pod tym długim i dość enigmatycznie sformułowa- „Jestem przybyszem” – mówi o sobie Olgierd Łuka- Niezależnie od tego, jak dużo wiemy już o Poli Ne- półkach w idealnym momencie. Właśnie nym tytułem ukryta została obszerna, wieloaspekto- szewicz. Do świata kina i teatru przybył z Chorzowa. gri, filmach z jej udziałem, a także o życiu artystycz- wa monografiaDybuka . Najważniejszego chyba ob- Wokół aktorstwa szybko zaczęło kręcić się całe je- nym i osobistym, wciąż wiele jest związanych z nią teraz powinniśmy szczególnie głośno mówić razu w dorobku tego niezwykle płodnego twórcy, go życie. Żonę Grażynę Marzec poznał na studiach. miejsc, zdarzeń, sytuacji czekających na odkrycie. Al- o dokonaniach tych twórców znad Wisły, jednego z prominentnych reżyserów polskiego kina Kiedy profesor Władysław Krzemiński obsadził ich bo przynajmniej spopularyzowanie. Kolejną w ostat- międzywojennego. Wystarczy wspomnieć, że zreali- w roli Oktawa i Marianny w „Kaprysach Marianny” nich latach próbę opisania postaci gwiazdy podjął dla których forma zawsze była istotna. zował w tym okresie 40 filmów, z których większość według Musseta, nie widział po nich miłości. Zaan- autor książki, która tylko z pozoru ogranicza się do W polskim kinie następuje właśnie wyraźny cieszyła się popularnością i uznaniem publiczno- gażowali się więc w swoje role bardziej. I tak zostało. zawartego w tytule Brdowa. Niegdyś miasteczka, dzi- ści. Również podczas drugiej wojny, którą przebył Artystą został na przekór Wojciechowi Pszoniakowi, siaj wsi w województwie wielkopolskim, na pograni- zwrot formalny. Nasze kino nie chce już tylko i przeżył z Armią Polską generała Andersa, reali- który w akademiku… wyrzucił mu patelnię. Danie- czu Kujaw i Mazowsza. Miejsca, z którego pochodzi- opowiadać historii, ale też opakowywać je zował obrazy filmowe (dokumenty i fabułę), zaś po lowi Olbrychskiemu postawił się na planie Brzezi- ła Eleonora Kiełczewska, matka Apolonii Chałupiec wojnie – we Włoszech i Hiszpanii – także pracował ny Wajdy. Odmówił mu wtedy boksowania się. Mi- znanej światu jako Pola Negri. Do którego zresztą atrakcyjnie i nowatorsko. Czyli tak, jak zawsze dla kina. Jako reżyser, scenarzysta, a przede wszyst- mo to, Warszawa na początku nie uwierzyła w je- przyjeżdżała w odwiedziny, do licznych krewnych ze kim producent dzieł m.in. Orsona Wellesa, Willia- go męskość. Ale nie ustępował. Jąkanie do kultowe- strony matki, i gdzie zupełnie niedawno (w 2007) od- robi to Lech Majewski. ma Wylera czy Josepha Mankiewicza. Jego sto- go „Lotu nad kukułczym gniazdem” w Teatrze Po- słonięto poświęconą jej tablicę pamiątkową na do- sunkowo krótkie życie (1904-1965) to temat na nie- wszechnym ćwiczył pod okiem lekarza, a za grani- mu, w którym pomieszkiwała z matką. Należy doce- jedną monografię, film biograficzny, a najlepiej se- cą, na planie austriackiego Salzbarona, wziął daw- nić starania autora o przygotowanie i dobór mate- Córkach Dancingu Agnieszka tością artystyczną. Jednocześnie znajdują nie uznaje cezury ani czasowej, ani geogra- rial. Tymczasem otrzymujemy monografię jedne- kę narkotyku, którą dał mu reżyser. Dziś mało kto riałów archiwalnych dokumentujących opisywane Smoczyńska bawi się gatunkiem płaszczyznę porozumienia z widzem, który ficznej. Kultura jest dla niego zbiorem osią- go tylko tytułu, tego, który wprowadził go na trwałe pamięta, że w „Królu Münsteru” według „Anabapty- i prezentowane zdarzenia z życia artystki. Wiele do- Wmusicalu i symbolami Warszawy, niekoniecznie dysponuje specjalistycznym gnieć człowieka niezależnie od pochodze- w dzieje kina światowego. Jest bowiem Dybuk naj- stów” Dürrenmatta zagrał obok Christopha Wal- kumentów, fotografii, wycinków gazetowych zostało zwłaszcza Syrenką. W Baby Bump Kuba Cze- zapleczem z dziedziny kultury. nia ani okresu, w którym żył. Jedno dzieło wybitniejszym, najbardziej znanym obrazem w do- tza. Waldemar Pokromski na potrzeby tej roli spre- zreprodukowanych w książce. Czyniąc z niej ważny kaj eksperymentuje z estetyką komiksu i fil- Dlatego filmy Lecha Majewskiego, które wynika u niego z drugiego, które nawzajem robku kina jidysz, pozostając równocześnie znaczą- parował jego obcinaną głowę. Do spektaklu „Giu- przyczynek do wciąż czekającej na napisanie mono- mów o dojrzewaniu. W Sercu miłości i Per- złożyły się na ten box (Onirica, Młyn i krzyż się dopełniają. Dlatego w tej ciągłości arte- cym, oglądanym na całym świecie dokonaniem ki- lietty i duchów” według Felliniego tańczyć uczy- grafii Poli Negri. Warte podkreślenia są opisy kolej- formerze Łukasz Ronduda (w tym drugim oraz Ogród rozkoszy ziemskich), jeszcze długo faktów nie ma mowy o dezaktualizacji czy nematografii polskiej. Autorka poddaje wnikliwej ła go współpracownica Piny Bausch. Do tego nale- nych warszawskich premier teatralnych z jej udzia- wespół z Maciejem Sobieszczańskim) żeni będą uchodzić za formalne arcydzieła, któ- nieczytelności. Film jest dla niego idealną analizie dzieło Michała Waszyńskiego, patrząc na ży wspomnieć, że w „Wielkim krachu” przebierał się łem, uzupełnionych o fragmenty recenzji praso- ze sobą świat sztuki wizualnej i kina. A to rych zrozumienie w pełni wymaga nieustan- formą ekspresji – to w nim koresponduje nie z wielu punktów, oceniając i oświetlając poprzez za kulisami 21 razy, a wkrótce potem udzielił azylo- wych z epoki, a także relacje pamiętnikarskie wybra- tylko kilka przykładów na to, jak istotną rolę nego szlifowania przez nas kompetencji. Ich przecież ze sobą malarstwo, muzyka, teatr, różnorodne tradycje i afiliacje. Naturalnym jest od- wi Niemcowi (drugi raz w życiu). Tak, wywiad-rze- ne z publikacji często zapomnianych. No i fotografie zaczęła odgrywać forma w myśleniu o kinie projekcja jest jak wyzwanie rzucone widzowi, ale też i inne filmy. W jego dokonaniach są wołanie się do chasydyzmu, ale nie mniej interesu- ka z Łukaszewiczem to kopanie w niewyczerpa- pozwalające „zobaczyć” ją na scenie. Tym ciekawsze, młodych polskich reżyserów. Ten zwrot jest od którego twórca nigdy nie dystansuje się. nawiązania do wydarzeń najnowszych (Oni- jące są odniesienia do historii kina powszechnego, nych pokładach anegdot. Życie aktora mogłoby po- że dzięki nim możemy mieć wyobrażenie przynaj- odnotowywany i w kraju, i za granicą. Ich fil- Reżyser nie próbuje snobować się na arty- rica), jak i do tego, co działo się w renesan- zwrócenie uwagi na związki filmu z klasyką Gabi( - służyć za scenariusz kilku filmów fabularnych. Ale mniej o pierwszych latach jej kariery. Otrzymujemy my z sukcesami wracają z dużych festiwali, stycznego mędrca, do którego poziomu sie (Młyn i krzyż). net doktora Caligari, Nosferatu, Zmęczona śmierć). Tomasz Miłkowski nie drąży w życiu prywatnym, wiedzę o początkach drogi artystycznej, która bie- trafiają nawet do dystrybucji poza ojczyzną. my, maluczcy, nie dorastamy. Przeciwnie – Przy tym wszystkim pozostaje Majewski Opisy i analizy dzieła interesują autorkę najbardziej. ani nie szuka emocjonalnych historyjek, które po- gła dwutorowo: realizacje kolejnych filmów nie prze- Ale kino formy, na które zaczął się boom, nie poprzez formę rozbudza wyobraźnię, zachęca reżyserem obdarzonym zmysłem smaku. Poświęca im znaczącą część swojej pracy, dzięki ruszyłyby czytelnika. Jego pytania ściśle związane szkadzały jej występować na scenie. A także infor- jest w Polsce novum. Ma wspaniałą trady- do eksplorowania, pogłębiania i zaznaja- Potrafi stworzyć kadr nie tylko oryginalny, czemu dostajemy wyczerpujące, jasne i jak się zdaje są z rolami aktora. Rozmówcy zdradzają się ze swe- macje o gościnnych występach, m.in. w Łodzi i Kra- cję, która nie doczekała się bezpośrednich miania się z odwołaniami i kontekstami. ale i estetyczny; aktorów ustawić w sposób najpełniejsze objaśnienia na temat genezy, metody, go umiłowania w kinie i teatrze: analizują warsztat, kowie. Poza bardzo silnie eksponowanymi lokalny- kontynuatorów. Dokonania takich reżyse- Widać jak na dłoni różnice pomiędzy nim nawiązujący do rzeźby, a przy tym zupeł- źródeł inspiracji, sposobu obrazowania tego wciąż omawiają proces przygotowania do roli, a także pra- mi, regionalnymi śladami Poli Negri, do których ko- rów, jak Grzegorz Królikiewicz, Piotr Szul- i młodymi twórcami wśród inspiracji oraz nie spójny ze światem, który portretuje; intrygującego tytułu. Nie brak również informacji ce z reżyserami i ekipą. Dzięki temu ich konwersa- niecznie trzeba dołączyć udokumentowane opisy jej kin czy Lech Majewski wywindowały formę w skali podejmowanej tematyki. Jeśli młodzi wrażliwość na detal pozwala mu natomiast technicznych: o stosowanych planach, scenografii, cja staje się jednocześnie kompendium na temat za- pobytu w sanatorium dra Chramca w Zakopanem, na tak wysoki poziom, że stworzyła się wy- twórcy odnoszą się do malarstwa (w dowolnej wypełnić najdalszy nawet plan bibelotami zdjęciach, wykorzystaniu plenerów, muzyce. Jedno- wodu, wyśmienitą kroniką polskiej kultury, a tak- znaczna część publikacji traktuje o jej wczesnych rwa pomiędzy kinem artystycznym i autor- formie), to do tego najnowszego: Ronduda i symbolami, spośród których każdy pełni cześnie dostajemy barwną, udokumentowaną opo- że pogłębionym portretem artysty. W tej książce nie sukcesach filmowych w Niemczech i USA przedsta- skim a kinem środka, nastawionym na widza. przygląda się artystom działającym dziś, istotne znaczenie. To reżyser totalny, który wieść o życiu i działalności reżysera, nie tylko zresz- ma półśrodków, tak samo jak nie ma ich w grze Łu- wionych za pomocą cytowanych fragmentów recen- Dziś młodzi filmowcy tę wyrwę zasypują, ale Smoczyńska stylistycznie i estetycznie sięga nasiąknął sztuką nieuznającą kompromisów tą z okresu realizacji Dybuka. kaszewicza. zji z polskich gazet z tego okresu. nie za cenę obniżenia standardów: ich styl do lat 80., a Czekaj koresponduje ze sztuką, i taką chcący też tworzyć, co wychodzi mu Mieczysław Kuźmicki Artur Zaborski Mieczysław Kuźmicki pozostaje autorski, a filmy nasycone war- którą zrodził wiek XX. Majewski natomiast z powodzeniem.

82 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nrnr 67/marzec 2017 8383 In memoriam In memoriam

Danuta Szaflarska „Zawsze byłam pogodna, ciekawska, cieszyłam się wszystkim. Kocham w filmieInny świat, reż. Dorota Kędzierzawska życie, bo to jest chyba największa wartość, jaką mamy. Każdy moment jest ważny. Nie wolno tracić tego, co się przeżywa, co się widzi pięknego. Życie to wzruszenia, radości, smutki, dramaty. Wszystko. I trzeba je kochać takim, jakie ono jest” – powiedziała podczas urodzinowego spotkania z publicznością Tarnowskiej Nagrody Filmowej.

iałem przyjemność uczestniczyć biera zupełnie nieoczekiwanych walorów. była na tym festiwalu wyróżnienie dla naj- w Tarnowie podczas setnych uro- Do kolekcji kultowych scen z polskich fil- lepszej aktorki drugoplanowej: w 1991 za Mdzin Danuty Szaflarskiej. Obchody mów przeszła ta, w której pielęgniarka zwra- Diabły, diabły również w reżyserii Doroty trwały okrągły tydzień. Aktorka jest lau- ca się do granej przez Szaflarską bohater- Kędzierzawskiej oraz w 1993 za Pożegnanie reatką nagrody specjalnej za całokształt ki słowami: „Niech się rozbierze i położy”, z Marią Zylbera. W 2008 dostała Złotą Kacz- twórczości, którą organizatorzy TNF wrę- a rezolutna staruszka odpowiada jej: „Niech kę jako najlepsza aktorka z okazji stulecia czyli Jej na deskach tarnowskiego Teatru się pocałuje w dupę”. kina polskiego oraz odsłonięto Jej gwiazdę im. Ludwika Solskiego cztery lata wcze- Inny świat – taki tytuł nosi pełnometrażo- w łódzkiej Alei Gwiazd. Kolejne laury za ca- śniej. Wyznała wówczas, że bardzo jej się wy dokument poświęcony aktorce, zrealizo- łokształt otrzymała w Moskwie (2009), Tar- podoba miasto, jak i sama impreza, także wany przez Kędzierzawską oraz współpracu- nowie (2011), w redakcji miesięcznika „Film” Kawiarnia Tatrzańska (a zwłaszcza serwo- jącego z nią od lat znakomitego operatora (Specjalna Złota Kaczka, 2012), w Związku wane tu ozorki), więc jeszcze kiedyś chęt- Arthura Reinharta. To frapująca opowieść Artystów Scen Polskich (Nagroda Gustaw, nie tu powróci. Setne urodziny okazały o świecie, którego już nie ma. Szaflarska ze 2013). W 2013 roku otrzymała SuperWiktora się fantastycznym pretekstem. Obchody swadą, dowcipem, ale i nutą refleksji opowia- oraz Złote Berło Fundacji Kultury Polskiej, rozpoczęła projekcja przepięknego filmu da o ludziach, miejscach, zdarzeniach, warto- a rok później – Złotego Anioła na Tofifest Filipa Zylbera Pożegnanie z Marią, luźnej ściach, które ukształtowały ją jako człowieka oraz Diament Trójki. Orłami została obda- adaptacji znanego opowiadania Tadeusza oraz jako artystkę. Film w chwili premiery, tj. rowana trzykrotnie – za role w filmachPora Borowskiego, w którym aktorka stworzyła w 2012 roku, trwał 97 minut, tyle lat liczyła umierać (2008), Ile waży koń trojański Juliu- jedną ze swych najbardziej zapamiętanych sobie wtedy jego bohaterka. Kędzierzawska sza Machulskiego (2009) oraz za Osiągnię- kreacji, uhonorowaną laurem za najlepszą i Reinhart, którzy nakręcili o wiele więcej ma- cia Życia (2013). Została także odznaczona drugoplanową rolę kobiecą na festiwalu teriału, obiecali, że z każdym kolejnym rokiem Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Pol- gdyńskim. Ten film stał się ważny dla tar- życia aktorki Inny świat będzie się wydłużał ski (2015) w uznaniu „wybitnych zasług dla nowskiej imprezy także z powodu wspania- o jedną minutę. Podczas tarnowskich uro- Rzeczypospolitej Polskiej, a w szczególności łej muzyki Tomasza Stańki, której fragment dzin zaprezentowano – oczywiście – wersję znamienitych osiągnięć w pracy artystycznej stanowi sygnał dźwiękowy tego festiwalu. 100-minutową. Finalna wersja Innego świata i znaczącego wkładu w rozwój polskiej kultu- Zaprezentowano również najnowsze doko- trwać będzie zatem 102 minuty. Można rzec, ry oraz za działalność na rzecz niepodległo- nanie Jubilatki – Między nami dobrze jest że to dokument na 102. ści i przemian demokratycznych w Polsce”. Grzegorza Jarzyny, ekranizację sztuki Doroty Danuta Szaflarska pochodziła z Kosarzysk Przed trzema laty uhonorowano Ją pod- Masłowskiej, wystawionej wcześniej przez koło Piwnicznej. Karierę aktorską rozpoczęła czas Lubuskiego Lata Filmowego w Łagowie tego reżysera w warszawskim Teatrze Roz- w 1939 roku od Teatru Polskiego w Wilnie, Diamentowym Gronem (2014). Nie mogła maitości, z kapitalną rolą Szaflarskiej jako później grała m.in. w teatrze podziemnym wtedy osobiście odebrać nagrody. Pojawiła Osowiałej Staruszki na wózku inwalidz- (1942-43), frontowym AK (1943-45), Starym się na ekranie festiwalowym dwa lata póź- kim. „Kiedy zadzwonił do mnie Jarzyna Teatrze w Krakowie (1945-46) i Kameralnym niej w swej ostatniej roli filmowej. W zre- i zaproponował mi pracę etatową w swoim w Łodzi (1946-49), następnie związała się alizowanej w koprodukcji węgiersko-nie- teatrze, miałam 95 lat” – wspominała Sza- z teatrami warszawskimi: Współczesnym miecko-bułgarskiej Mamuśce i innych po- flarska. W ogóle trochę się dziwiła reżyse- (1949-54), Narodowym (1954-66) i Drama- myleńcach w rodzinie Ibolyi Fekete zagrała rom filmowym, a zwłaszcza teatralnym, że Ją tycznym (od 1966), a w ostatnich latach z TR. rolę tytułową (w wieku 99 lat wcielając się zatrudniają, bo jak wyznała: „Przecież mogę Z Jej biografią związana jest niemal ca- w bohaterkę mającą… 92 lata). I uczyniła to umrzeć każdego dnia”. A tu etat! Na etacie ła powojenna historia polskiego filmu – od wspaniale, a – filmowana głównie w bliskich pozostała do końca swego życia, gościnnie Zakazanych piosenek (1946) i Skarbu (1948) planach – wyglądała przepięknie… grała jeszcze w Teatrze Narodowym, przy- Leonarda Buczkowskiego, poprzez Ludzi „Danusia zawsze była otwarta na życie. gotowywała się do premiery „Sklepu przy z pociągu (1961) Kazimierza Kutza, Doli- Ale dziś widać, że kiedy zajmuje się teatrem, Danuta Szaflarska głównej ulicy” w Teatrze Żydowskim. nę Issy (1982) Tadeusza Konwickiego, Żół- to jest w tym cała prawda. Każda jej rola Danuta Szaflarska to ulubiona aktorka Do- ty szalik (2000) Janusza Morgensterna, po błyszczy jak kryształ. Praca z nią należy do roty Kędzierzawskiej. Świetną kreację stwo- Jeszcze nie wieczór (2008) Jacka Bławuta, największych przyjemności reżysera. Ona rzyła w – napisanej specjalnie dla Niej – Porze Pokłosie (2012) Władysława Pasikowskiego jest tym kamertonem, który pozwoli oce- – Mamuśka z innego świata . To osnuta na prawdziwej historii umierać i Między nami dobrze jest (2014) Grzego- niać czystość gry całej orkiestry” – tak mó- opowieść o starszej kobiecie, której pogoda rza Jarzyny. W 2007 roku uhonorowano Ją wił o niej w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” Jerzy Armata ducha, poczucie humoru i godności osobistej nagrodą aktorską na festiwalu w Gdyni za Erwin Axer. To chyba najtrafniejsze – i naj- oraz specyficzny dystans do świata i ludzi rolę we wspomnianej Porze umierać (2007) piękniejsze – słowa Jej poświęcone. I Jej sprawiają, że życie – i dla nas, widzów – na- Kędzierzawskiej. Wcześniej dwukrotnie zdo- wspaniałej sztuce. Fot. Narodowy Instytut Audiowizualny

84 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 85 In memoriam In memoriam

okazało się, że mamy wspólny język. Przede wszystkim zaistniało między nami doskonałe Witold Adamek porozumienie w kwestiach warsztatowych. Wi- tek był bardzo dobrze wyszkolony technicznie. Zawsze – i przy C.K. Dezerterach, i przy wszystkich naszych kolejnych wspólnych przedsię- wzięciach, a było ich, włącznie ze spektaklami TV kilkadziesiąt – pracował szybko, na planie – człowiek kina był błyskawicznie gotowy do zdjęć. Dla reży- sera jest to skarb na wagę złota. Jako artysta dbał, by zdjęcia były komunikatywne, a za- Andrzej Bukowiecki razem oddawały nastrój obrazu, niezależnie od tego, czy chodziło o komediowe, epickie Jakkolwiek największe są zasługi Witolda Adamka dla kina polskiego jako autora Złoto dezerterów, czy dla odmiany kameralny, psychologiczny dramat Po sezonie, czy też zdjęć filmowych, jego twórczość nie ograniczała się tylko do tej profesji. produkcje TV, w których dużą rolę odgrywa- ło piękno natury – filmDiabelska edukacja, Był też reżyserem, scenarzystą i producentem filmowym – co się zowie serial Siedlisko. Widywałem go, jak o świcie, człowiekiem kina. Do tego bardzo sympatycznym, lubianym. I był tytanem gdy inni smacznie spali, szedł z kamerą filmo- wać poranne chmury. W pewnym momencie pracy: wydawało się, że nie schodził z planu zdjęciowego. Zmarł w Warszawie nasze drogi twórcze z Witkiem rozeszły się. 17 lutego w wieku 71 lat, pozostawiając po sobie imponujący dorobek Zawsze jednak będę wspominać go jako nie- strudzonego współpracownika i serdeczne- artystyczny: ponad dwieście filmów, seriali i spektakli TV. go przyjaciela. Janusz Zaorski itold Adamek, syn kierownika pro- Lubuskim Lecie Filmowym i Wielkiego Jan- na ślepy traf, kierował się doskonałym wyczu- Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdań- dukcji filmów, Stefana Adamka, tara na Koszalińskim Festiwalu Debiutów Fil- ciem. Od Witka otrzymywałam perfekcyjny sku – 1985 rok. Witold Adamek dostaje nagrodę Wurodził się 7 listopada 1945 roku mowych „Młodzi i Film”. Kolejne reżyserskie materiał do montażu. Jego zaangażowanie za zdjęcia do trzech filmów: debiutów Piwowar- w Łodzi. Tamże ukończył studia na Wydziale tytuły Adamka to życzliwie przyjęte Wtorek w film nie ustawało z końcem zdjęć. Zależało skiego i Saniewskiego oraz do mojego Baryto- Operatorskim PWSTiF (1969). Jako autor zdjęć oraz S@motność w sieci. Za dramat okupacyj- mu, by w montażu nie przeoczyć akcentów, nie na. Uprzytomniłem sobie wtedy, że Adamek do kinowych filmów fabularnych debiutował ny Jana Jakuba Kolskiego Daleko od okna zgubić intencji zrodzonych na planie. A przy jest najwszechstronniejszym polskim opera- Mgłą Sylwestra Szyszki (1976). Zdobywając (2000) otrzymał – tym razem jako producent tym był ciekaw, co ja odkryłam w materiale. torem. Mroczne więzienie w PRL-u w Nadzo- na FPFF w Gdańsku (1985), nagrodę za zdję- filmu – nominację do Orła za najlepszy film Uwielbiałam z nim pracować. Smutne, że już rze, elegancja wnętrz hotelowych w Baryto- cia do trzech tak różnych filmów, jak surowy oraz Złotą Taśmę (nagrodę Koła Piśmiennic- nigdy nie będzie mi to dane. nie, czy czeskie kino po polsku w Yesterday: dramat więzienny Nadzór Wiesława Saniew- twa Filmowego SFP). trzy razy Adamek, ale za każdym razem dia- skiego, obyczajowa opowieść w stylu retro – W 2014 został odznaczony Złotym Medalem Renata Pajchel metralnie różny. Przyjaźniłem się z Witkiem Baryton Janusza Zaorskiego i nostalgiczne Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. Był człon- Kochał swoją pracę, nie zamieniłby jej na ponad pół wieku, zrobiliśmy wspólnie pięć Yesterday Radosława Piwowarskiego, pokazał kiem Polskiej Akademii Filmowej. Należał do żadną inną. Był trochę osobny. Był tytanem filmów kinowych. Wicia – tak Go nazywałem, wszechstronność talentu operatorskiego. Sytu- Stowarzyszenia Filmowców Polskich, w latach pracy. Był zegarmistrzem światła. Był mi bar- żeby nie mylić z Witkiem Stokiem, którego acja powtórzyła się trzy lata później w Gdyni, 2011-2016 zasiadał w Zarządzie Głównym nadzo bliski. Miał własny charakter pisma. Miał nazywaliśmy Tolo. Wicia rewanżował mi się gdzie nagrodzono zdjęcia Adamka w dwóch szej organizacji. Podczas Walnego Zjazdu SFP ogromną energię, którą zarażał. Miał ogrom- Januszaitisem – Jego i moja rodzina miały ko- odmiennych dramatach psychologicznych – w 2016 roku został wybrany do Sądu Koleżeń- ną wrażliwość na światło. Miał wiele miłości rzenie kresowe. Złośliwi mawiali, że Adamek Dotkniętych Saniewskiego i Krótkim filmie skiego Stowarzyszenia. i zrozumienia dla aktorów. Tylko dlaczego był… pracuje w tandemie ze Stokiem, aby pilnować o miłości Krzysztofa Kieślowskiego, a także Dlaczego miał… artysty i w odpowiednim momencie nastawić w komedii Andrzeja Kotkowskiego Obywatel ostrość i diafragmę. Coś było na rzeczy. Wi- Piszczyk. U progu lat 80. wielkim wspólnym Witolda Adamka Juliusz Machulski cia w „Filmówce” był kujonem, prymusem, osiągnięciem Adamka i Edwarda Kłosińskiego wspominają: Kiedy przygotowywałem Szwadron, uzna- a takich się nie lubi. Kiedy inni bankietowali, były czarno-białe zdjęcia w Matce Królów Zaor- łem, że właśnie tu mógłbym wykorzystać ta- Witold Adamek Wicia zakuwał, i powiem herezję: nauczył się skiego. Z kolei w następnej dekadzie barw- Milenia Fiedler lent Witka, którego kunszt operatorski po- Fot. Pajchel Renata talentu. Pracując m.in. z Wajdą, Kieślowskim, nym zdjęciom w komedii Jacka Bromskiego Montowałam wiele filmów z dorobku Witka. dziwiałem. Powierzyłem mu zrobienie zdjęć Morgensternem, Kotkowskim, Majewskim, Dzieci i ryby Adamek zawdzięczał nagrodę Zawsze uderzające było jedno: on nie robił fil- do tego filmu i od razu – jak on to ujął – nie dzenie. Nawet kiedy wszystkie ujęcia zosta- tą dla polskiego filmu, a dla mnie pustką nie Machulskim, Kolskim, Falkiem, Sztwiernią, na MFF w Phenianie. mu, on żył filmem, bo kochał kino. Jako mon- musieliśmy się obwąchiwać, nadawaliśmy ły nakręcone, robił dodatkowe. „Mogą ci się do zapełnienia. wspinał się na najwyższe piętra filmowych wta- Z Kotkowskim, Piwowarskim, Saniewskim, tażystka wysoko ceniłam Witka za to, że zana tej samej fali. Tak zaczęła się nasza dłu- przydać w montażu” – mówił mi i najczęściej jemniczeń. Absolutny pracoholik. Był szczę- Zaorskim współpracował jako operator niejed- wsze w centrum zainteresowania stawiał ak- ga współpraca. Zrobiłem z Witkiem cztery miał rację. Wydawało się, że był nie do zdarcia. Janusz Majewski śliwy, kiedy mógł film reżyserować, oświetlać nokrotnie, podobnie jak z Feliksem Falkiem tora i potrafił bezbłędnie podążać za tym, co filmy fabularne, dwa seriale i pięć spektakli Kiedy wypadek na planie Szwadronu wyłączył Po śmierci operatora, z którym pracowałem i jeszcze szwenkować. O szóstej rano meldował (m.in. Bohater roku), Juliuszem Machulskim w jego grze było znaczące, mocne, wyraziste. TV. Na planie zdjęciowym Witek zawsze try- go na dwa tygodnie ze zdjęć, na filmowanie kilka lat, Zyzia Samosiuka, poszukiwałem na- się w WFD, przeglądał materiały z poprzed- (m.in. Girl Guide), Januszem Majewskim (m.in. Miał instynktowną umiejętność uchwycenia skał niespożytą energią, która mobilizowała ostatniej sceny w harmonogramie, bitewnej, stępcy. Witka Adamka znałem z widzenia, ale nich dni i wyjeżdżał na plan filmowy. Do bó- C.K. Dezerterzy) i Andrzejem Wajdą (m.in. Bie- obiektywem tego, co w filmowanej rzeczywi- ekipę. Jako artysta miał niezwykłe wyczucie wrócił prosto ze szpitala. A poza wszystkim słyszałem o nim wiele dobrego, więc zaanga- lu punktualny, przez pół wieku nie spóźnił sy). Kinowym debiutem reżyserskim Witol- stości było najistotniejsze. Był bardzo odważ- estetyki. Potrafił z wszystkiego, co filmował, był wspaniałym przyjacielem, z którym go- żowałem go do C.K. Dezerterów. Film ten wy- się ani razu. Dopiero w sobotę, 18 lutego, nie da Adamka był kontrowersyjny Poniedziałek ny jako operator i reżyser; lubił eksperyment wydobyć piękno. Jego światło i ruch kamery dzinami rozmawiałem o kinie i życiu. Jego magał od operatora doświadczenia i pomy- przyszedł na zajęcia ze studentami. Żegnaj, (1998), który przyniósł mu Brązowe Grono na i improwizację, przy czym nigdy nie stawiał były niepowtarzalne, a sam pracował niestru- o wiele za wczesne odejście jest wielką stra- słowości. Witek sprostał wyzwaniu. Od razu Wicia. Twój Januszaitis Zaorski.

86 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 87 In memoriam In memoriam Krystyna Sienkiewicz Marek Serafiński – na skrzydłach motyla – mistrz fotoanimacji

Barbara Pietkiewicz Jerzy Armata Nie miała szczęścia do filmu. Wystąpiła w dwudziestu produkcjach, ale Uprawiał kino autorskie. Był niezwykle oryginalnym reżyserem, scenarzystą, autorem lżejszego kalibru i w rolach przeważnie drugoplanowych. oprawy plastycznej filmów animowanych. Bardzo szybko wypracował sobie własny charakter filmowego pisma, jego animacje były natychmiast rozpoznawalne. Uprawiał może drugą stronę życiorysu – tragiczną. Była krnąbrna, odważna, cięta w języku, ale też słod- także malarstwo i grafikę użytkową. Aktywnie pracował na rzecz środowiska. Przez ka i liryczna. I przeraźliwie smutna. ostatnich piętnaście lat pełnił funkcję przewodniczącego Sekcji Filmu Animowanego Miała kota Marcysia, którego uśpiła, bo cho- rował na raka. Lata później mówiła znajomym: Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Ale też znajdował czas, by usiąść w Kulturze czy „śmierć Marcysia to nieustająca rana”. Raną była z pewnością śmierć matki w dzieciństwie w piwniczce warszawskiej ASP i pogadać o filmach, muzyce, górach… i zaginięcie ojca osadzonego w hitlerowskim obozie śmierci. Nie wiadomo było, czy umarł, czy ocalał i nie chciał wrócić do rodziny. Dla nimacji uczył się na Wydziale Grafiki fari (2009). Bardziej zajmowały go projekty kogoś tak wrażliwego jak Krystyna, ta dru- stołecznej ASP u prof. Daniela Szcze- innych, na rozwijanie sowich pomysłów nie ga perspektywa mogła być o wiele gorsza od Achury, a następnie w Wyższym Zawo- starczało czasu. Wielka szkoda. tej pierwszej. „Z sieroctwa się nie wyrasta” – dowym Studium Realizacji Filmu Animo- Miałem przyjemność zasiadać w zespole mówiła. Dla różnych ludzi nie wyrasta się z te- wanego łódzkiej Szkoły Filmowej (1985). Po eksperckim, pracującym pod wodzą Witolda go mniej lub bardziej. Dla niej – z pewnością ukończeniu ASP związał się z warszawskim Giersza, oceniającym ostatni projekt Marka, bardziej. Studiem Miniatur Filmowych, gdzie zadebiu- zatytułowany Idol. Świetny, przejmujący scena- Kochała kilku mężczyzn, którzy jej – uwiel- tował miniaturką Mówca (1980), której boha- riusz, pełen suspensu i dramaturgicznych zwro- bianej przez panów jak Polska długa i szero- ter był tak pochłonięty swoją oracją, że zbyt tów akcji. Historia tytułowego idola – anoni- ka – nie chcieli, albo nie mogli chcieć. Z tych późno zauważył, iż sala, do której się zwracał, mowego mężczyzny, całkowicie przypadkowo, uwielbiających nie umiała wybrać, parę razy pozostała pusta. nagle i niespodziewanie dla niego samego, wy- próbowała: jak kulą w płot. Adoptowana cór- W zrealizowanych w warszawskim SFM ob- niesionego na szczyty popularności, po czym ka pisała do niej pod koniec życia straszne, razach sięgnął w animacji po fotografię, two- brutalnie z tych szczytów strąconego – miała okrutne sms-y. rząc swoiste animowane dokumenty poświę- cechy opowieści uniwersalnej i ponadczasowej. To wszystko zagłuszała, jak sądzę, na scenie cone istotnym problemom współczesności. To historia, która mogła – lub może – zdarzyć estrady, kabaretu – tańczeniem, fruwaniem, Oto sugestywny Dworzec (1984) – panorama się wszędzie. Idol stanowił kontynuację tego, sowizdrzalskim gadaniem z widzami, głosem, zatroskanych twarzy oczekujących na pociąg co w dotychczasowym dorobku Marka było który był równie rozpoznawalny jak ten Piotra ludzi, biernych świadków rozgrywających się najlepsze, z jednej strony był pogłębieniem Fronczewskiego. Nikt nie spróbował podskór- przed nimi ważkich wydarzeń – dzięki dużej wypracowanego charakteru filmowego pisma, nego tragizmu Krystyny wyciągnąć na światło kondensacji i intensyfikacji kadru, wspaniałe- z drugiej – dopełnieniem snutych dotychczas Marek Serafiński dzienne w kinie. Jej podwójności. Piekielnej mu zespoleniu obrazu z muzyką Marka Wil- Fot. SFP historii. To opowieść wywodząca się z tego sa- inteligencji. Poetyckiej kreatywności. Byłaby czyńskiego daje dzieło przejmujące i mądre. mego pnia, summa wcześniejszych dokonań. Massiną, Stenką, Kuleszą – kto wie? Podobnie jest z Koncertem (1987), surreali- falach. To muzyka Grzywacza wspomagała „Bez wątpienia najlepszy scenariusz, jaki Marek Krystyna Sienkiewicz Mocno stała na ziemi. Nie prowadząc sa- styczną opowieścią o rzeczywistości, w któ- w Egzaminie i Narodzinach plastykę Sera- kiedykolwiek napisał” – podsumował Witold

Fot. Kuba Kiljan-Kuźnia Zdjęć/SFP Kiljan-Kuźnia Fot. Kuba mochodu, nie używając komputera, z oczami, rej zabito starego boga, by znaleźć miejsce fińskiego w snuciu animowanych opowieści. Giersz. Niestety, pozostał niezrealizowany… którym wciąż coś dolegało, potrafiła kupować dla nowych, czy w Wyścigu (1989), w którym Słowa okazały się niepotrzebne. 13 stycznia odbyło się zebranie Sekcji Filmu o niezpomnianych należy ta w komedii ją przeważnie w repertuarze komediowym. sobie nowe siedziby, sprzedawać, kiedy jej wszystkie chwyty dozwolone. Od Wyścigu roz- W 2004 roku założył własną firmę, gdzie Animowanego. Rozmawialiśmy głównie o pla- sensacyjnej Lekarstwo na miłość Jana Jakżeby można dać jej rolę typu Felicja (Bar- spowszedniały, nabywać kolejne. I instalować poczęła się bliska współpraca Serafińskiego przede wszystkim produkował filmy przyja- nach. Tradycyjnie po zebraniu poszliśmy na DBatorego, gdzie wraz z Kaliną Jędrusik bara Krafftówna) w Jak być kochaną Wojcie- w nich wystroje niczym sceniczne insceniza- z Januszem Grzywaczem, znakomitym kra- ciół – życiowej partnerki Małgorzaty Bosek, obiad do piwniczki ASP. Marek uwielbiał tam stworzyły parę przezabawnych przyjaciółek, cha Jerzego Hasa? Tej podfruwajce, motylowi cje. Ze starymi meblami wielkiej urody, które kowskim muzykiem i kompozytorem, twórcą Piotra Dumały, Grzegorza Koncewicza, Jana chodzić na schabowego. „W tym dietetycznym następnie w Rzeczpospolitej babskiej Hiero- estrady, „różowemu zjawisku Studenckiego umiała też wyciągać jak spod ziemi. Na kilka legendarnego zespołu Laboratorium. Kolejne Steliżuka, Marcina Giżyckiego, Piotra Fur- umartwianiu trzeba od czasu do czasu coś po- nima Przybyła, w niezwykle lubianym serialu Teatru Satytryków” – jak pisał o niej Krzysztof miesięcy przed śmiercią kupiła ogromnego wspólne realizacje – Egzamin (1992), Narodzi- mankiewicza. To w niej słynni bracia Quay rządnego zjeść” – mawiał. Tego dnia ulubione familijnym Rodzina Leśniewskich Janusza Teodor Toeplitz. Nikt nie spróbował. gipsowego pierrota. Nie zamierzała umierać. ny (1995), Garby (1998; odcinek fantastyczne- nakręcili Inwentorium śladów (2009). Serafiń- danie „dzióbnął” dwa razy. Przez głowę prze- Łęskiego czy w telewizyjnym filmie satyrycz- Harowała zawodowo. Czterdzieści spektak- Walczyła z wylewem krwi do mózgu, rakiem go cyklu 14 bajek z królestwa Lailonii Leszka ski Studio stało się miejscem także kilku nie- biegła mi myśl, czy to nie nasz pożegnalny nym Jerzego Zarzyckiego To jest twój nowy syn, li teatralnych, dwadzieścia Teatrów Telewizji, czerniakiem w oku – harda i zacięta do końca. Kołakowskiego, realizowanego przez Telewi- zwykle interesujących debiutów. Sam Marek obiad. Od tego czasu bałem się odbierać te- w którym jej matkę zagrała Danuta Szaflarska, osiemnaście seriali, setki występów na estra- Umarła 12 lutego. Odeszła jak żyła, w biegu, zyjne Studio Filmów Animowanych w Pozna- Serafiński w ciągu czternastu lat zrealizował lefony od wspólnych znajomych. Tragiczny a kolejnych mężów: Wojciech Pokora, Cze- dach w kraju i na całym świecie. Nie musiała szybko, w parę dni, na banalną grypę. Motyla niu) – są dobitnym dowodem, że spotkała się w nim tylko cztery swoje obrazy: Zawodowca SMS dopadł mnie w pociągu do Warszawy sław Wołłejko i Bogumił Kobiela. Obsadzano aż tak. Obsesyjnie. Do zenitu. Zagłuszała być śmierć – coś w jej stylu. dwójka artystów nadających na tych samych (2004), Syna gwiazd (2006), Ideę (2007), Sa- miesiąc później…

88 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 89 In memoriam In memoriam Andrzej Papuziński Gustaw Lutkiewicz – mistrz kina o sztuce – z błyskiem w oku Mikołaj Jazdon Jacek Sobczyński Był najznamienitszym twórcą Był archetypowym przykładem aktora charakterystycznego; obecny w dziesiątkach filmów o sztuce w polskim filmów i seriali, bardzo lubiany przez widownię i znakomicie kojarzony... z pseudonimów kinie. Stworzył dzieła równie i nazwisk odgrywanych przez siebie bohaterów. oryginalne i nieprzemijające,

co bohaterowie jego filmów – darzało się być Gustawowi Lutkiewi- wielcy polscy artyści. czowi nazywanym Luśnią, Samełką czy Zkierownikiem Karabaszem, brakowało Mieszkały w nim pospołu jednego – ważnej kreacji pierwszoplanowej, swoistej roli życia. Tylko czy Lutkiewicz o nią powaga i serdeczność. zabiegał? W wywiadach wspominał, że za Z dala od wielu zgiełków młodu cieszył się z każdego, nawet najdrobniej- szego angażu, wiedząc, jak wielu jego kolegów współczesnego świata z PWST pozostaje bez pracy. Ważne było dla niego, by grać, bez przerwy grać. Był wiecz- doskonalił swą sztukę. nie głodny sceny i kolejnych wyzwań przed Wolał wybrać wieloletnie kamerą, dlatego decyzja o przejściu na eme- ryturę z powodów zdrowotnych okazała się milczenie, niż pójść na łatwe dla niego tak trudna – z Teatru Powszechnego Andrzej Papuziński im. Zygmunta Hubnera (który zresztą był dla Fot. Jazdon Mikołaj kompromisy. niego mentorem) odszedł w 2010 roku, po 36 latach pracy. Uczynił to jako aktor 86-letni, co inęło osiemnaście lat od czasu reali- To właśnie ten sposób opowiadania, oparty szy, a zarazem nieoczywisty, współbrzmiała tylko pokazuje, jak bardzo był oddany swo- zacji Powrotu Andrzeja Panufnika na dominacji obrazu filmowego nad słowem, z twórczością portretowanego artysty. jemu zawodowi. M(1996), nim nakręcił kolejny i jak się stał się istotnym elementem stylu utworów Pa- Kiedy piszę te słowa, staje mi przed oczami I pomyśleć, że tak naprawdę wcale nie miał okazało ostatni film –Kontrapunkt (o Michale puzińskiego. Dziełem, które przyniosło mu naj- twarz pana Andrzeja i delikatny uśmiech w ci- być aktorem. Inna sprawa, że młody Gustaw Batorym, 2014). W tym kontekście fakt uho- większy rozgłos i uznanie stał się wyrafinowany szy jego oblicza. Przypomina mi się wieczór Lutkiewicz sam do końca nie wiedział, co norowania dzieła Grand Prix na Festiwalu Fil- portret słynnego polskiego malarza, grafika, w jego paryskim mieszkaniu, prawdziwej oa- chce robić w życiu. Był słabym uczniem, miał mów Emigracyjnych EMiGRA (w 2015) niesie scenografa i kolekcjonera sztuki, Franciszka zie w labiryncie wielkiej metropolii, do której ogromne problemy z nauką przedmiotów ści- w sobie dodatkowe znaczenie, jakby uznanie Starowieyskiego (pseudonim Jan Byk), czyli trafiłem z innymi członkami ekipy realizującej słych. Później wspominał, że dobrze czuł się Gustaw Lutkiewicz

dla artysty powracającego nie tyle z geogra- Bykowi chwała (1971, nagrodzony na festiwa- poświęcony mu odcinek serii Sztuki dokumen- tylko na scenie, jako aktor w szkolnych przed- Fot. Narodowa Filmoteka ficznej, co wewnętrznej emigracji, w chwili, lach w Krakowie, Zakopanem, Bilbao, Paryżu, tu (2008). W tym urokliwym i gościnnym wnę- stawieniach. Po wydaleniu ze szkoły średniej gdy na powrót stało się dla niego możliwym Melbourne, Cork, Kielcach i Nyon), a nakręco- trzu delektowaliśmy się prawdziwą „ucztą Ba- pracował w fabryce kabli i jako pomocnik kie- największą popularność zyskała jego kreacja Gustaw Lutkiewicz nie doczekał się w swo- przemówić w pełni własnym głosem, w dzie- ny wspólnie z przyjacielem, wybitnym opera- bette”, przygotowaną przez panią Jankę, żonę rowcy, ale nie zamierzał na tym kończyć – wie- Polikarpa Lepieszki, bohatera powieści radio- jej karierze roli pierwszoplanowej, więc może le ujętym w kształt wyrazisty i przejmujący. torem filmowym, Stanisławem Śliskowskim. Pana Andrzeja. On zaś opowiadał nam o arty- dział, że musi prędzej czy później zdać maturę wej „W Jezioranach”. W kinie pamiętamy go dlatego tak chętnie uciekał do piosenki. A głos Przez lata wytrwałej i fantastycznie cieka- Każdy film Papuzińskiego jest dziełem osob- stycznych pracowniach i ludziach, na spotka- i dostać się na studia. Tak też się stało. Wybrał... z drugiego planu, zwłaszcza C.K. Dezerterów miał wspaniały, ciepły, radiowy, z charaktery- wej twórczości, Andrzej Papuziński wypraco- nym, niepodobnym do poprzedniego. Czy to nie z którymi mieliśmy wyruszyć następnego prawo, bo namówił go do tego znajomy. Cały Janusza Majewskiego („lekarski” epizod w du- stycznym, nieudawanym wschodnim zaśpie- wał oryginalny sposób opowiadania w filmie Spojrzenie na plakat (1968, portret Waldema- dnia. Byli to bohaterowie jego przyszłych fil- czas ciągnęło go jednak do teatru, aż w koń- ecie z Edwardem Dziewońskim), Kopernika wem (urodził się w Kownie). Zapamiętamy go o artyście i jego dziełach, odchodząc od mo- ra Świerzego nagrodzony Srebrnym Meda- mów, których już nigdy nie nakręci, ale które cu rzucił wszystko, zamieszkał w Łodzi i bez Czesława i Ewy Petelskich – tam zagrał Ja- zarówno ze wzruszającej interpretacji „Modli- delu skonwencjonalizowanego kina eduka- lem na MFF o Sztuce w Wenecji), Kronika w istocie inscenizował w życiu i przed naszą problemu zdał do PWST, gdzie zdobył zawód na Dantyszka, czy postaci Barabasza Stare- twy” Okudżawy do słów François Villona, jak cyjnego. Jego barokowe w formie obrazy są fabryki fajansu (1974, przejmująca w swej uro- kamerą w tamtych dniach. Bo sztuka i życie i żonę, aktorkę Wiesławę Mazurkiewicz. Ra- go z Ogniem i mieczem Jerzego Hoffmana. i zabawnego „Nieboszczyka” Włodzimierza niezwykłą próbą stworzenia ekranowej syn- dzie i treści opowieść o skazanej na zagładę przenikały się u niego w sposób najbardziej zem stworzyli jedno z najtrwalszych małżeństw Telewizja to z kolei Alternatywy 4 Stanisła- Wysockiego. I z jeszcze jednej piosenki, któ- tezy życia i dokonań portretowanego artysty łódzkiej fabryce porcelany ze zdjęciami Zbi- oczywisty. Poszukiwanie piękna, odkrywanie w branży – byli razem przez 67 lat! wa Barei, gdzie wcielił się w kreację prezesa rej wykonawcy wielu telewidzów pewnie nie lub zjawiska artystycznego. Większość swoich gniewa Rybczyńskiego), Brzuch (1979, opo- go, tworzenie, stanowiło jego codzienność, do Wgłębiając się w artystyczną biografię Gu- spółdzielni mieszkaniowej, ale i Kuchnia pol- pamięta. Chodzi o serial Daleko od szosy i ab- filmów z lat 60., 70. i 80. Papuziński nakręcił wieść o Tadeuszu Brzozowskim) czy Siedem której dopuszczał tych, którym dane było go stawa Lutkiewicza, nietrudno zauważyć, iż nie ska Jacka Bromskiego czy wspomniany już surdalne „Daj mi nogę, daj mi nogę”, śpiewane w łódzkiej Wytwórni Filmów Oświatowych, misteriów według Stasysa (1994, o Stasysie spotkać i którą wciąż mogą odkrywać ci, co uznawał wartościowania aktorstwa; role te- kierownik Karabasz ze Złotopolskich. Zresztą przez niejakiego Wieczorka, z zawodu sadow- stając się jednym z czołowych autorów doku- Eidrigeviciusie, Grand Prix na MFF o sztuce z uwagą i przejęciem potrafią wpatrzeć się atralne miały dla niego takie samo znacze- jego aparycja predestynowała go do ról dyrek- nika. Tak, tak – to właśnie Gustaw Lutkiewicz! mentów kreacyjnych o wyjątkowym formal- w Paryżu) – wszystkie posiadają swą własną w jego filmy… nie, jak filmowe, serialowe, radiowe, a nawet torskich i mundurowych. Miał w sobie jedno- Wielka szkoda, że nie doczekał się własnego nym kształcie, uzyskanym dzięki zastosowa- stylistykę, jakby ich autor za każdym razem Dziękuję za nie, Panie Andrzeju, i za na- dubbing. Tak często, jak w teatrze, można by- cześnie przedwojenny szyk, ale i zadziorny benefisu, że nigdy nie wskoczył do aktorskiej niu metod realizacji rodem bardziej z kina fa- opracowywał konwencję filmowego opowia- sze wszystkie rozmowy oraz spotkania. Do ło usłyszeć Lutkiewicza na antenie Polskie- błysk w oku, przez co często grywał postacie pierwszej ligi. Zawinił czas, w którym przyszło bularnego niż dokumentalnego. dania od nowa, by w sposób jak najpełniej- zobaczenia! go Radia w słuchowiskach, spośród których szczwane, przebiegłe. mu debiutować, a może zawodowe wybory?

90 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 91 In memoriam VARIA VARIA

29 stycznia w Warszawie zmarł Lech Brański (68 l.), kompozytor, dyrygent, aranżer i ope- Leszek Kopeć z prestiżowymi wszystkie osoby w wieku od 18 do 24 rator dźwięku. Był absolwentem Wydziału odznaczeniami lat, które mają już maturę za sobą lub Reżyserii Muzycznej Państwowej Wyższej Dyrektor Festiwalu Filmowego w Gdy- podchodzą do niej w tym roku. Wa- Szkoły Muzycznej w Warszawie. W 1974 roku ni został odznaczony Medalem im. runkiem jest napisanie klasycznej re- rozpoczął pracę na etacie operatora dźwięku Eugeniusza Kwiatkowskiego, naj- cenzji filmowej i przesłanie jej na ad- w stołecznej Wytwórni Filmów Dokumen- bardziej prestiżowym odznaczeniem res: [email protected] do 7 talnych. Jest autorem muzyki teatralnej, roz- rywkowej, telewizyjnej i filmowej. W dorobku przyznawanym przez Miasto Gdy- kwietnia. Drugi etap, w którym pię- ma realizacje dźwiękowe do kilkudziesięciu nia. Prezydent Gdyni Wojciech Szczu- ciu finalistów zmierzy się z pytania- filmów fabularnych, dokumentalnych, ani- rek wręczył medal Leszkowi Kopciowi mi komisji konkursowej, rozegra się mowanych oraz seriali i spektakli telewizyjna uroczystej sesji Rady Miasta, która w czerwcu – wówczas wyłoniony zo- nych. W jego filmografii znalazły się tytuły, odbyła się w Teatrze Miejskim im. Wi- stanie zwycięzca, który otrzyma in- w których łączył profesje kompozytora i wy- tolda Gombrowicza. Decyzję o przy- deks na studia filmoznawcze I stop- konawcy muzyki oraz realizatora dźwięku znaniu medalu „Za wybitne zasługi nia rozpoczynające się w roku akade- (np. pełnometrażowa fabuła Stan wewnętrzny dla Gdyni” dyrektorowi FFG radni pod- mickim 2017/2018. Organizatorami Krzysztofa Tchórzewskiego, film telewizyjny jęli podczas XXVIII sesji Rady Miasta, Konkursu są Uniwersytet Adama Mic- Dwie Wigilie Kazimierza Tarnasa czy serial podczas której podsumowano obcho- kiewicza w Poznaniu oraz Katedra Fil- W labiryncie Pawła Karpińskiego). W 1999 dy 90-lecia Gdyni. W uzasadnieniu mu, Telewizji i Nowych Mediów UAM. roku został nagrodzony Orłem – Polską Na- napisano: „Dzięki działaniom Leszka Wydarzenie objęte jest honorowym grodą Filmową, za dźwięk do Kochaj i rób co Kopcia Gdynia zyskuje uznanie na are- patronatem Stowarzyszenia Filmow- chcesz Roberta Glińskiego. Lech Brański był nie krajowej i międzynarodowej jako ców Polskich. Więcej informacji na: wieloletnim członkiem Stowarzyszenia Fil- mowców Polskich oraz członkiem Polskiej miejsce sprzyjające i promujące film. www.filmoznawstwo.com. Akademii Filmowej. Współtwórca i dyrektor Gdyńskiej Szkoły Filmowej, wieloletni dyrektor Festiwalu Filmowego w Gdyni, pre- 29 stycznia w Gdańsku zmarł Jerzy Par- zes Zarządu Pomorskiej Fundacji Fil- Wyniki konkursu tyka (82 l.), kompozytor. Był absolwentem mowej, absolwent filologii polskiej na scenariuszowego MKiDN Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej Uniwersytecie Gdańskim, producent, 30 stycznia Ministerstwo Kultu- w Gdańsku. Przez wiele lat pracował dla przedsiębiorca, wydawca. A także: re- ry i Dziedzictwa Narodowego ogłosi- gdańskich teatrów Miniatura oraz Wybrze- daktor literackiego pisma studenckie- ło laureatów konkursu stypendialne- Warsztaty Wielkiej że. Następnie pracował w Telewizji Gdańsk go »Litteraria«, autor powieści »Kre- go na stworzenie filmu fabularnego Przygody z Filmem

na stanowisku kierownika redakcji muzycz- dowe koło« oraz opowiadań i recen- z zakresu historii Polski. Stypendyści w Poznaniu Sztuki Dziecka Fot. Centrum nej. Stworzył muzykę do takich spektakli zji publikowanych w polskich czasopi- to: Robert Gliński, Tomasz Kamiński, telewizyjnych, jak: Marka Okopiń- Justyna smach, współpracownik kuriera czy- Tomasz Klimala, Marek Ławrynowicz larnego z zakresu historii Pol- go realizowanego przez Cen- nografii i kostiumów, poprzez wicza dokonali kolejnego odkry- skiego, Kobieta, Powódź oraz Pelikan Jerze- telniczego »Megaron«, dyrektor Nep- i Joanna Siedlecka. Laureaci otrzymają ski upłynie 31 sierpnia. Ogło- trum Sztuki Dziecka w Pozna- zdjęcia, montaż, udźwiękowie- cia w swojej karierze naukowej, go Afanasjewa, a także Dzieci stanu wojen- nego Jerzego Afanasjewa jr. Jerzy Partyka tun Filmu, a następnie dyrektor Fe- stypendia w wysokości 50 tys. zł brut- szony w lipcu ubiegłego roku niu (organizatora m.in. festiwa- nie, aż do uroczystej premiery w dziedzinie „filmowej archeolo- był wieloletnim członkiem Stowarzyszenia stiwalu Polskich Filmów Fabularnych. to z przeznaczeniem na stworzenie, przez ministra kultury pierw- lu Ale Kino!) przy wsparciu fi- kinowej. Dotychczas, w 22 edy- gii”. Tym razem udało im się zi- Filmowców Polskich. Od 2005 do 2010 dyrektor Centrum w oparciu o przedstawiony wcześniej szy otwarty konkurs stypen- nansowym i pod patronatem cjach programu wzięło udział dentyfikować najstarszą zacho- Kultury w Gdyni”. Na początku lutego zarys, pełnego scenariusza filmu. (Ro- dialny na stworzenie scenariu- honorowym Stowarzyszenia Fil- ok. 2500 uczniów szkół pod- waną ekranizację Pana Twar- Leszek Kopeć otrzymał również tytuł bert Gliński, tak jak przy kwalifika- szy obrazujących historię Pol- mowców Polskich. Podczas gru- stawowych, gimnazjów, szkół dowskiego z roku 1916 w reżyse- 31 stycznia w Warszawie zmarł Leszek Win- Osobowości Roku 2016 w dziedzinie: cji do I etapu, również teraz zrezygno- ski spotkał się z dużym zainte- dniowego, 34. Międzynarodo- średnich i różnych placówek wy- rii Władysława Starewicza. Po- nicki (69 l.), operator filmowy, reżyser i pro- Kultura w Gdyni, przyznawany w ple- wał z odebrania stypendium). Bio- resowaniem i licznym udziałem wego Festiwalu Filmów Młode- chowawczych, realizując prze- znańscy filmoznawcy dokonali ducent. Był absolwentem Wydziału Opera- biscycie „Dziennika Bałtyckiego”. rąc pod uwagę wysoki poziom więk- autorów (856 zgłoszeń). Do mi- go Widza Ale Kino! odbyła się szło 120 krótkich fabuł i doku- tej identyfikacji w zbiorach słyn- torskiego PWSFTviT w Łodzi. Przez wiele szości z 47 rozpatrywanych w II etapie nisterstwa, a także do Naro- uroczysta premiera kinowa ob- mentów. Opieki artystycznej nego amerykańskiego archiwum lat pracował jako operator Polskiej Kroniki konkursu zarysów scenariuszy, a tak- dowego Centrum Kultury (pro- razów zrealizowanych przez podjęli się dotychczas tacy re- filmowego GEH (George East- Filmowej. Jest autorem zdjęć do kilkudziesię- że ich walory historyczne oraz lite- wadzącego czynności związa- uczestników projektu. Młodzi żyserzy, jak: Tomasz Dettloff, man House) w Rochester. ciu dokumentów, w tym takich tytułów, jak: Konkurs o Indeks rackie, wicepremier i minister kultu- ne z konkursem) wpływają licz- filmowcy i ich goście z entuzja- Jacek Filipiak, Mikołaj Harem- Kanclerz i hetman, A tam Polska właśnie czy Filmoznawstwa UAM ry prof. Piotr Gliński postanowił przy- ne zapytania i zgłoszenia pro- zmem i zainteresowaniem obej- ski, Stanisław Jędryka, Krystyna Z Izraela do Kielc Józefa Gębskiego, Ocala- Pod hasłem „Napisz recenzję i za- znać dodatkowo trzy stypendia w wy- jektów scenariuszy o tematyce rzeli cztery zrealizowane pod- Krupska-Wysocka, Stanisław łe od ognia Witolda Zadrowskiego, Sprawy Dyrektor festiwalu wielkie i małe Jerzego Jacka Tomczaka, Po- nurz się w świat kina” ruszyła 3. edy- sokości 25 tys. zł brutto. Otrzymali je: historycznej. W związku z tym czas warsztatów etiudy. Od te- Lenartowicz, Igor Mołodecki, dróż do Witkacji Zbigniewa Kowalewskie- cja Konkursu o Indeks Filmoznaw- Klaudiusz Kuś, Magdalena Merk i Mi- MKiDN rozważy projekt ogło- go roku powstałe filmy moż- Krzysztof Nowak-Tyszowiecki, w Gdyni go, Błękitna Edwarda Skórzewskiego, Spra- stwa UAM organizowanego przez Ka- rosław Orzechowski. Stypendia zosta- szenia II edycji konkursu scena- na oglądać na internetowych Michał Rosa, Wiktor Skrzynecki Komitet Organizacyjny Festi- wa rotmistrza Pileckiego Marii Wiśnickiej, tedrę Filmu, Telewizji i Nowych Me- ły przyznane decyzją Ministra Kultury riuszowego na rok 2017/2018. stronach Centrum Sztuki Dziec- i Maciej Sterło-Orlicki. walu Filmowego w Gdyni doko- Święty Krzyż Zdzisława Cozaca. W 1994 roku diów UAM. Do udziału zaprosze- i Dziedzictwa Narodowego na podsta- ka oraz na YouTube’ie. Wielka nał zmiany w regulaminie im- wyreżyserował dokument Przebaczenie. Był ni są maturzyści z całego kraju. Ko- wie rekomendacji jury, w składzie: Ja- Przygoda z Filmem realizowa- prezy i zdecydował o połączeniu producentem m.in. cyklu dokumentalnego niec pierwszego etapu zaplanowa- rosław Sokół (przewodniczący), Remi- na jest od 1994 roku. Są to spo- funkcji dyrektora festiwalu i dy- Zaścianek – fenomen Polski oraz filmuKielec - no na 7 kwietnia, drugi natomiast od- giusz Włast-Matuszak (sekretarz), Jo- 22. Wielka Przygoda tkania warsztatowe (10 w ciągu Polski film z 1916 rektora programowego. Powie- ki syndrom – obu tytułów w reżyserii Józefa będzie się w czerwcu. Wraz z począt- anna Kos-Krauze, dr Mateusz Werner, z Filmem – roku dla jednej grupy), obejmu- roku w amerykańskim rzył tę funkcję dotychczasowe- Gębskiego. Leszek Winnicki był wielolet- kiem lutego, Katedra Filmu, Telewi- Rafał Wieczyński, Piotr Gociek, Piotr podsumowanie jące wszystkie etapy powsta- archiwum mu dyrektorowi festiwalu Lesz- nim członkiem Stowarzyszenia Filmowców zji i Nowych Mediów UAM rozpoczęła Dzięcioł, Dariusz Wieromiejczyk i prof. Zakończyła się 22. edycja Wiel- wania filmu: od pomysłu, przez Prof. Małgorzata Hendrykow- kowi Kopciowi. Po wysłuchaniu Polskich. nabór tekstów na tegoroczną odsłonę Wojciech Roszkowski. Termin napisa- kiej Przygody z Filmem – cało- scenariusz, wybór aktorów, sa- ska i prof. Marek Hendrykowski prezentacji kandydatów na sta- oprac. J.M. Konkursu. Udział w nim mogą wziąć nia pełnych scenariuszy filmu fabu- rocznego projektu edukacyjne- modzielne przygotowanie sce- z Uniwersytetu Adama Mickie- nowisko dyrektora programo-

92 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 93 VARIA

wego, czyli Michała Oleszczyka, ciecha Jerzego Hasa. To bardzo go filmach pokrewieństwa ze Wojciecha Marczewskiego i Ja- rzadka okazja, by móc zobaczyć sztuką barokową, romantycz- Kalendarz na Pawlickiego, Komitet Organi- wszystkie tytuły tego reżyse- ną, modernistyczną, ekspresjo- zacyjny wysoko ocenił przedsta- ra na dużym ekranie. Ostatni nistyczną i surrealistyczną. Wy- imprez – wione propozycje i postanowił, taki przegląd odbył się w War- kładowcy, filmoznawcy specja- marzec 2017 by stanowisko przewodniczące- szawie siedem lat temu. „Ob- lizujący się w twórczości Hasa go Rady Programowej Festiwa- razy Wojciecha Jerzego Hasa” (m.in. Iwona Grodź, Marcin Ma- lu pełnił Wojciech Marczewski, to kolejny kurs w ramach Aka- ron, Małgorzata Jakubowska, 7. Festiwal Filmów a do pracy w Radzie zaprosze- demii Polskiego Filmu w Ki- Kamila Żyto), dokonają anali- Antydepresyjnych ni zostali również Michał Olesz- nie MUZ (po „Malarstwie w fil- zy filmów, opowiedzą o nurtach Relanium czyk i Jan Pawlicki. Festiwal Fil- mach Andrzeja Wajdy”) po- i artystach dla reżysera najważ- Łódź, 3-4 marca mowy w Gdyni to najważniejsza święcony związkom filmu niejszych, a także o historii pol- www.relanium. polska impreza filmowa, posia- i sztuk plastycznych. W pro- skiego kina. Zajęcia są przed- dająca status narodowego festi- gramie znalazło się 14 obra- miotem ogólnouniwersyteckim kinobodo.pl walu filmowego, która w szcze- zów fabularnych Hasa, ułożo- dla studentów UW wszystkich gólny sposób przyczynia się do nych w porządku chronologicz- wydziałów (4 punkty ECTS), ale 22. Międzynarodowe upowszechniania kultury filmo- nym – od Pętli z 1957 roku do może na nie chodzić każdy za- Dni Filmu wej, promocji polskiego dorob- Niezwykłej podróży Baltazara interesowany, kto kupi karnet Religijnego ku filmowego i ugruntowania Kobera z 1988. Reżyser studio- na cały semestr (190 zł) lub bi- Sacrofilm pozycji rodzimej kinematografii. wał wcześniej grafikę i malar- let na jedne zajęcia (19 zł). Kar- Zamość, 4-9 marca 42. FFG odbędzie się w dniach net uprawnia także do wstępu stwo. „Gdyby Wojciech Has zo- www.sacrofilm.pl 18-23 września. stał malarzem, byłby zapew- na wszystkie wystawy w Mu- ne nadrealistą. Odrysowywał- zeum Narodowym przez ca- by stare przedmioty z całym ły okres trwania kursu. Organi- 10. Praski ich realnym uposażeniem i zde- zatorami są: Muzeum Narodo- Festiwal Filmów Retrospektywa rzałby je w nieoczekiwanych we w Warszawie oraz Filmote- Młodzieżowych filmów Wojciecha układach” – pisał o nim Alek- ka Narodowa. Kurs jest współ- Warszawa, 20-22 Jerzego Hasa sander Jackiewicz. Iwona Grodź, finansowany przez PISF. marca 22 lutego w Muzeum Narodo- autorka książki „Zaszyfrowane www.ffm.org.pl wym w Warszawie rozpoczęła w obrazie. O filmach Wojciecha się retrospektywa filmów Woj- Jerzego Hasa”, zauważa w je- Festiwal „Młodzi i Film” 5. Ogólnopolski czeka na zgłoszenia Festiwal Polskiej Rozpoczął się nabór 36. edy- Animacji O!PLA cji Koszalińskiego Festiwa- Kilkadziesiąt lu Debiutów Filmowych „Mło- miejscowości dzi i Film”. Tytuły startujące za- równo do Konkursu Pełnome- w Polsce, trażowych Debiutów Fabular- 21 marca – 21 maja nych, jak i do Konkursu Krót- www. kometrażowych Debiutów Fil- polskaanimacja.pl mowych można zgłaszać do 21 kwietnia. Regulamin i formula- 9. Short Waves rze zgłoszeniowe są dostępne Festival na stronie: www.mlodziifilm. pl. Od tego roku zgłoszenie fil- Poznań, 21-26 mu do selekcji odbywa się wy- marca łącznie drogą mailową na adres www.shortwaves.pl [email protected]. Orga- nizatorami festiwalu są: Sto- 17. Tydzień Kina warzyszenie Filmowców Pol- Hiszpańskiego skich, Miasto Koszalin i Cen- Warszawa, Kraków, trum Kultury 105 w Koszalinie. Impreza jest współfinansowa- Poznań, Wrocław, na przez Polski Instytut Sztuki Katowice, Gdańsk, Filmowej, Ministerstwo Kultury Łódź, Białystok, i Dziedzictwa Narodowego oraz 23 marca – 27 Zachodniopomorski Urząd Mar- kwietnia szałkowski. www.manana.pl Wojciech Jerzy Has

Fot. Jerzy Troszczyński/Filmoteka Narodowa Narodowa Fot. Jerzy Troszczyński/Filmoteka oprac. J.M. oprac. J.M.

94 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 BOX OFFICE

Po prostu przyjaźń, reż. Filip Zylber Fot. Next Film Solidny początek roku Paweł Zwoliński Pierwszy miesiąc 2017 przyniósł ponad 5,340 mln sprzedanych biletów.

o nie był tak dobry styczeń jak rekor- wystartował w ostatni weekend stycznia, co W kinach wyświetlana była także: animacja dowy sprzed roku. Wówczas do przełożyło się na 503 tys. sprzedanych bile- Balerina, na którą sprzedano przez dwa tygo- T kin poszło 5,580 mln widzów. Jed- tów. Film z Magdaleną Boczarską będzie bez dnie 248 tys. biletów. O ostatnich widzów wal- nak wtedy znakomite wyniki odnotowały wątpienia jednym z największych rodzimych czył jeden z największych przebojów ubiegłe- Gwiezdne wojny: Przebudzenie Mocy, Pit- przebojów w tym sezonie. Wrażenie robi wy- go sezonu, Łotr 1. Gwiezdne wojny – historie. bull. Nowe porządki czy Moje córki krowy. nik obsypanego nominacjami do Oscara mu- Widowisko Garetha Edwardsa przyciągnęło Ponadto wiele filmów notowało przynajmniej sicalu La La Land Damiena Chazelle’a. Pro- w styczniu już tylko 213 tys. fanów uniwer- przyzwoite rezultaty. dukcję z Ryanem Goslingiem i Emmą Stone sum zaprojektowanego przez George’a Luca- Ale w bieżącym sezonie jest niewiele gorzej. obejrzało przez dwa tygodnie 425 tys. widzów. sa. W sumie superprodukcję przez cały okres Przeboju, przynajmniej jednego, też nie bra- Świetny rezultat. rozpowszechniania obejrzało ponad 1,568 mln kowało. Najpopularniejszym tytułem stycznia Nienajlepszymi recenzjami cieszył się widzów. okazała się animacja Sing. Produkcję obejrzało filmAssassin’s Creed Justina Kurzela. Mimo Hitem nie okazał się Wielki Mur, widowisko przez cztery tygodnie ponad 1,128 mln osób. wszystko, znalazły się spore rzesze fanów Mi- z Mattem Damonem. Koprodukcja amerykań- To pierwszy w tym sezonie wielki hit na pol- chaela Fassbendera i ekranizowanej gry. Osta- sko-chińska w reżyserii Yimou Zhanga zainte- skich ekranach. tecznie obraz osiągnął wynik ponad 291 tys. resowała 153 tys. widzów. Widownię przekra- Następne miejsca na podium rankingu naj- sprzedanych biletów. czającą 100 tys. zanotowały jeszcze dwa tytuły popularniejszych produkcji zajęły rodzime ty- Ciekawa była rywalizacja między dwoma z grudnia. Dramat z Willem Smithem Ukryte tuły. Sporym powodzeniem cieszyła się ko- polskimi tytułami, które do dystrybucji weszły piękno (reż. David Frankel) obejrzało w stycz- media Filipa Zylbera Po prostu przyjaźń. Film tego samego dnia. Thriller Konwój Macieja Ża- niu 130 tys. (w sumie – 254 tys.). Natomiast film z Agnieszką Więdłochą i Magdaleną Różcz- ka przyciągnął ponad 253 tys. osób. Przegrał science fictionPasażerowie Mortenda Tylduma ką obejrzało przez cały okres dystrybucji 566 z nim polski kandydat do Oscara, dramat Po- przyciągnął w omawianym okresie 107 tys. ki- tys. widzów. Oczko niżej znalazł się dramat widoki Andrzeja Wajdy. Ostatni film Mistrza nomanów. Od premiery obraz z Jennifer Law- biograficzny Sztuka kochania. Historia Mi- z rewelacyjną rolą Bogusława Lindy zaintere- rence i Chrisem Prattem osiągnął przyzwoity chaliny Wisłockiej. Obraz Marii Sadowskiej sował niecałe 235 tys. kinomanów. wynik 385 tys. sprzedanych biletów.

MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 95 BOX OFFICE styczeń 2017 – WSZYSTKIE FILMY

LP. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA OD PREMIERY OD PREMIERY PREMIERY

1 SING SING UIP USA 21 570 055 1 128 127 22 177 582 1 159 878 250 06.01.2017

2 PO PROSTU PRZYJAŹŃ PO PROSTU PRZYJAŹŃ NEXT FILM Polska 11 041 979 566 005 11 555 915 592 240 274 06.01.2017 3 SZTUKA KOCHANIA. SZTUKA KOCHANIA. NEXT FILM Polska 10 096 136 503 527 10 096 136 503 527 312 27.01.2017 POLSCY HISTORIA MICHALINY HISTORIA MICHALINY WISŁOCKIEJ WISŁOCKIEJ

4 LA LA LAND LA LA LAND MONOLITH USA/Hong Kong 8 362 619 425 630 8 362 619 425 630 223 20.01.2017 5 ASSASSIN'S CREED ASSASSIN'S CREED IMPERIAL Wlk. Brytania/ 6 389 604 291 713 6 518 902 297 898 174 06.01.2017 FILMOWCY CINEPIX Francja/Hong Kong/USA/Tajwan/ Malta/Kanada

6 KONWÓJ KONWÓJ KINO ŚWIAT Polska 5 241 448 253 392 5 241 448 253 392 151 13.01.2017

7 ŁOTR 1. GWIEZDNE ROGUE ONE: A STAR DISNEY USA/Wlk. Brytania 4 621 560 213 362 33 795 024 1 568 550 514 15.12.2016 WOJNY - HISTORIE WARS STORY

8 BALERINA BALLERINA MONOLITH Francja/Kanada 4 388 077 248 471 4 388 077 248 471 238 20.01.2017 9 POWIDOKI POWIDOKI AKSON Polska 4 076 808 234 512 4 076 808 234 512 249 13.01.2017 notacje 10 WIELKI MUR THE GREAT WALL UIP Chiny/USA 3 609 926 153 436 3 609 926 153 436 97 13.01.2017

79 398 212 4 018 175

11 UKRYTE PIĘKNO COLLATERAL BEAUTY WARNER USA 2 734 027 130 834 5 094 479 254 201 127 30.12.2016 12 PASAŻEROWIE PASSENGERS UIP USA 2 302 984 107 462 8 224 653 385 865 156 25.12.2016 archiwalne 13 DLACZEGO ON? WHY HIM? IMPERIAL USA/Kambodża 1 868 294 94 358 1 868 294 94 358 116 20.01.2017 CINEPIX

14 MONSTER TRUCKS MONSTER TRUCKS UIP USA/Kanada 1 849 742 94 533 1 849 742 94 533 103 20.01.2017

15 SPLIT SPLIT UIP USA 1 594 795 78 239 1 594 795 78 239 73 20.01.2017

16 AUTOPSJA JANE DOE THE AUTOPSY OF MONOLITH Wlk. Brytania/USA 1 532 060 76 969 1 532 060 76 969 85 13.01.2017 JANE DOE

17 PITBULL. NIEBEZPIECZNE PITBULL. KINO ŚWIAT Polska 1 414 843 61 461 56 788 616 2 853 389 350 11.11.2016 KOBIETY NIEBEZPIECZNE KOBIETY

18 KRÓLOWA ŚNIEGU 3: THE SNOW QUEEN 3 KINO ŚWIAT Rosja 1 224 678 79 619 3 760 228 218 559 165 23.12.2016 OGIEŃ I LÓD

19 RESIDENT EVIL: OSTATNI RESIDENT EVIL: THE UIP Francja/USA/ 1 186 759 51 057 1 186 759 51 057 115 27.01.2017 ROZDZIAŁ FINAL CHAPTER Niemcy/Kanada/ Australia/Japonia/ RPA/Wlk. Brytania

20 OSTATNI SMOK ŚWIATA THE DRAGON SPELL KINO ŚWIAT Ukraina 975 965 54 528 975 965 54 528 150 27.01.2017

16 684 147 829 060

TOP 20: 96 082 359 4 847 235

BOX OFFICE styczeń 2017 – FILMY POLSKIE WPŁYWY WIDZOWIE DATA LP. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE OD PREMIERY OD PREMIERY Ekrany PREMIERY

1 PO PROSTU PRZYJAŹŃ NEXT FILM 11 041 979 566 005 11 555 915 592 240 274 06.01.2017

2 SZTUKA KOCHANIA. HISTORIA MICHALINY WISŁOCKIEJ NEXT FILM 10 096 136 503 527 10 096 136 503 527 312 27.01.2017

3 KONWÓJ KINO ŚWIAT 5 241 448 253 392 5 241 448 253 392 151 13.01.2017

4 POWIDOKI AKSON 4 076 808 234 512 4 076 808 234 512 249 13.01.2017

5 PITBULL. NIEBEZPIECZNE KOBIETY KINO ŚWIAT 1 414 843 61 461 56 788 616 2 853 389 350 11.11.2016 WROC. FUND. LAS, 4 RANO 89 853 5 218 89 853 5 218 21 20.01.2017 6 FILMOWA 7 JESTEM MORDERCĄ NEXT FILM 54 804 4 666 3 220 325 175 441 176 04.11.2016

8 WOŁYŃ FORUM FILM 51 671 3 937 25 202 478 1 439 669 284 07.10.2016

9 OSTATNIA RODZINA KINO ŚWIAT 45 896 3 727 9 297 124 520 283 192 30.09.2016

10 SZCZĘŚCIE ŚWIATA KINO ŚWIAT 42 577 3 767 171 811 11 401 43 23.12.2016

TOP 10: 32 156 015 1 640 212

96 MAGAZYN FILMOWY nr 67/marzec 2017 Warszawa Krakowskie Przedmieście21/23 ADRES bilet ulgowy—16zł bilet normalny —19zł piątek bilet ulgowy—14zł bilet normalny —17zł wtorek —piątek tanie poniedziałki ZAPRASZAMY [email protected] REZERWACJA BILETÓW ZNAJDŹ NAS od 17:00—niedziela do 17:00 — bilet12zł

MAGAZYN FILMOWY 3 (67) / marzec 2017 nie miałem czasu sięnudzić Młody polski dokument Jerzy Hoffman TEMAT NUMERU WYWIAD

ISSN 2353-6357 WWW.SFP.ORG.PL 3 (67) / marzec 2017