Haven-Stad Concept Ontwikkelstrategie

Haven-Stad Transformatie van 12 deelgebieden

Concept Ontwikkelstrategie 20 juni 2017 Colofon

Opdrachtgever: Directie Ruimte en Duurzaamheid Auteur: Programmabureau Haven-Stad Ruimte en Duurzaamheid, Gemeente Amsterdam

Contact: [email protected] 06 13 82 99 20

Versie: 30 mei 2017

Informatie Website https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/volg-beleid/haven-stad/ Ontwikkelstrategie Haven-Stad 4 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 0 Inhoud

Deel I Visie en ambitie 2 Verhoogde ambities waarmaken 13 3 Waarom Haven-Stad 21 4 Functiemenging: hoogstedelijk en economisch vitaal 29 5 Bereikbaarheid: focus op openbaar vervoer, fietsen voetpaden 41 6 Identiteit: water, stoer en stedelijk 53 7 Duurzaamheid: slagkracht door schaalgrootte 69 8 Een gezonde leefomgeving 75

Deel II Strategische keuzes 9 Uitvoeringsstrategie 81 10. Financiële strategie 91 11. Proces & organisatie 95

Deel III Uitvoeringsagenda 2018-2022 12. Uitvoeringsagenda 101

Deel IV Ingrepen per deelgebied Sloterdijk Centrum en Sloterdijk Centrum - Noord (> 2018) 106 Sloterdijk I Noord en Zuid (> 2018 en > 2029) 108 Zaanstraat Emplacement (> 2025) 110 Minervahaven (> 2029) 112 Sportpark Transformatorweg en Amsterbaken(> 2029) 114 Alfadriehoek (> 2029) 116 Cornelis Douwes 2-3 (> 2029) 118 Cornelis Douwes 0-1 (> 2029) 120 Melkweg Oostzanerwerf (> 2029) 122 Coen -en Vlothaven (> 2040) 124 Westerpark (> 2017) 126 Noorder IJ-plas (> 2017) 128

Deel IV Bijlagen 1. Kengetallen Haven-Stad 134 2. Afspraken met bedrijven en bestuurlijke besluiten 137 3. Samenvatting Transformatie-strategie Haven-Stad 140 4. Overzicht benodigde ingrepen Haven-Stad in netwerk 142 6. Faseringsgrafiek op basis van 500 woningen per deelgebied per jaar 146 7. Samenvatting MER Haven-Stad 148

Gemeente Amsterdam 5 6 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Deel I Visie en ambitie

Gemeente Amsterdam 7 0 Samenvatting Aangescherpte ambities voor Haven-Stad ductieve diensten, stadsverzorgende diensten en De Ontwikkelstrategie is een uitwerking van technische incubators. Deze laatste functies zijn de Transformatiestrategie ‘Haven-Stad: Sterke in meer of mindere mate afhankelijk van aan- en Stad - Slimme Haven’, die de gemeenteraad van afvoer van goederen. Rondom de Ring A10 en Amsterdam in 2013 heeft vastgesteld. Op basis op de noordelijke IJ-oever, het Cornelis Douwes- van nieuwe inzichten en ontwikkelingen op de gebied, komt de Productieve wijk dan ook het woningmarkt zijn de ambities ten opzichte van best tot zijn recht. 2013 aangescherpt. We werken nu met een Verder gaat het bij zo’n omvangrijke transforma- bandbreedte van 40.000 tot 70.000 woningen. tie zeker niet alleen om alleen wonen en werken, Dit is inclusief de transformatie van de Coen- en maar om het realiseren van een compleet stuk Vlothaven. In Haven-Stad zetten we de Amster- stad met alle bijbehorende stedelijke voorzienin- damse traditie voort om te streven naar wijken gen als scholen, sport, kunst en cultuur, recre- met een gemengde bevolkingssamenstelling atie en groen. Zo heeft Haven-Stad twee grote naar sociaal-economische status, leeftijd en sa- stadsparken: Westerpark in het zuidelijk deel en menstelling van het huishouden, met voldoende de Noorder-IJplas aan de noordkant. aandacht voor ruimte voor kwetsbare groepen. De woningbouwprogrammering vindt in de loop Stapsgewijze mobiliteitsshift van de tijd per deelgebied plaats conform het Het realiseren van hoge dichtheden met behoud dan geldende stedelijke beleid. De realisatie van een gezond leefklimaat kan alleen als Haven- vindt daarbij vooral plaats door de markt. Ook Stad goed bereikbaar is. Het huidig autonetwerk, de ambitie voor het aantal arbeidsplaatsen heb- zowel de ring A10 als het onderliggend wegen- ben we naar boven bijgesteld, met een band- netwerk, kan echter niet veel meer extra autover- breedte van 45.000 tot 58.000 arbeidsplaatsen. keer verwerken. Om de bereikbaarheid toch te kunnen garanderen wordt ingezet op hoogwaar- Met deze Ontwikkelstrategie beschrijven we dig openbaar vervoer, fiets en voetgangers in de de voorwaarden en gebiedsbrede opgaven om verhouding (modal split): openbaar vervoer 30%, Haven-Stad te kunnen ontwikkelen tot het aan- fiets 30%, voetgangers 25% en auto 15%. trekkelijke woonwerkgebied waaraan zo’n grote behoefte is. Daarbij houden we rekening met Bij iedere groeifase van Haven-Stad moeten het feit dat de verschillende deellocaties eigen vooraf maatregelen genomen zijn om tot de be- kenmerken, kansen en risico’s met zich mee nodigde ‘mobiliteitsshift’ te komen en daarmee brengen en dat de wereld er over 10 jaar weer de bereikbaarheid van Haven-Stad gedurende anders uitziet. Onze ambities en doelstellingen de hele transitieperiode te kunnen garanderen. vormen een wenkend perspectief. Ze bepalen Op basis van de verkeerstudie in de MER zijn wat we nu moeten doen om straks aantrekkelijke mobiliteitspakketten met samenhangende woonwerkwijken te kunnen aanbieden. Hoog- mobiliteitsmaatregelen (parkeren, autobezit stedelijk en met een identiteit die in belangrijke en gebruik, fietsnetwerken, transferia en HOV- mate wordt bepaald door de ligging op de grens systemen) onderscheiden die achtereenvolgens van haven en stad, dichtbij het centrum. gerealiseerd moeten worden om de volgende fase verder te kunnen groeien. Het niet of deels Goed bereikbaar stedelijk gebied met hoge realiseren van de mobiliteitspakketten betekent dichtheden, voorzieningen, groen en recreatie dat de ontwikkeling van Haven-Stad uitgesteld Haven-Stad wordt een gemengd, hoogstedelijk wordt of minder hard gaat. Dit betekent dat gebied met voldoende ruimte voor bedrijven. indien de aanleg van de HOV-verbindingen bin- Voor de economische vitaliteit is het belangrijk nen de voorziene termijnen niet haalbaar is de dat tijdens de transitie de zittende bedrijven ontwikkeling van Haven-Stad wel door kan gaan duidelijk investeringsperspectief hebben. De maar niet in het tempo en het ambitieniveau opkomst van de kennis- en innovatie-economie dat nu in de Ontwikkelstrategie is beschreven. leidt tot een grotere vraag naar gemengde ste- Daarbij is aangegeven dat het belangrijk is dat in delijke milieus zoals Haven-Stad. Het gaat hierbij iedere fase wel in de beoogde bebouwingsdicht- om een mix van kleinschalige bedrijfsruimte (100 heid wordt gebouwd om op deze manier de aan- tot maximaal 5000 m2), die ingevuld kan worden leg van eventuele HOV-verbindingen in een later met kantoorachtige concepten uit de creatieve stadium exploitabel te houden. Er zijn namelijk kennis- en innovatie-economie, maar ook met een minimaal aantal instappers nodig binnen een werkruimtes voor ambachten, kleinschalige pro- bepaalde afstand om een OV-lijn exploitabel te

8 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 houden. het hele transformatieproces een gezonde leef- In verband met de lange realisatietermijnen van omgevingskwaliteit wordt geborgd, zonder dat HOV-verbindingen met een hoge vervoerwaarde bedrijven hierdoor in hun bedrijfsvoering worden zal, om ontwikkeling van Haven-Stad na 2029 belemmerd. Tenslotte moeten we de milieuge- mogelijk te maken, nu al gestart moeten wor- bruiksruimte met diverse maatregelen optimali- den met het onderzoeken van de haalbaarheid seren om woningbouw mogelijk te maken. van HOV-verbindingen in het zuidelijke deel van Haven-Stad. Financiële strategie: verschillende bronnen De financiële sturing vindt plaats vanuit grond- Bovenstaande stappen gelden ook voor het exploitaties per deelgebied. Zo nodig, om de noordelijk deel van Haven-Stad (ZaanIJ). Maar transformatie op gang te brengen, worden op basis van de huidige fasering kan het haal- strategische verwervingen gedaan. Maar het baarheidsonderzoek naar HOV-verbindingen met uitgangspunt is om grondeigenaren en ontwikke- Zaanstad in een later stadium worden gestart. laars/beleggers te verleiden om deel te nemen. In de Economisch Ruimtelijke Verkenning ZaanIJ Investeringen in (bovenwijkse) infrastructuur, die met de gemeente Zaanstad is uitgevoerd, water en openbare ruimte vindt plaats vanuit ver- blijkt het belang van deze HOV-verbinding bij de schillende bronnen, zoals het Mobiliteitsfonds, gezamenlijke transformatieopgave. de Vervoersregio, grondexploitaties van aangrenzende deelgebieden en het Vereveningsfonds. Duurzaamheid: slagkracht door schaalgrootte Voor aanvullende financiering kijken we naar Door schaalgrootte en ligging van Haven-Stad mogelijkheden bij Provincie en Rijk via ‘Ruimte is hier voldoende ‘markt’ om technische innova- voor de Stad’. Investeringen in het Westerpark ties en nieuwe diensten in praktijk te brengen. en Noorder- IJplas vinden plaats vanuit aangren- Duurzame energiebronnen, zoals energie van het zende deelgebieden en vanuit andere bronnen, Afvalenergiebedrijf en warmte en koude uit het zoals het Groenfonds. Ook onderzoeken we wat water van het IJ, liggen op steenworp afstand. de externe financieringsmogelijkheden bij de EU Bovendien zijn steeds meer bedrijven in het zijn. havengebied bezig met de circulaire economie. Dit zijn gunstige voorwaarden om in Haven-Stad Uitvoeringsprogramma: nu beginnen voorop te kunnen lopen met duurzaamheid. De Haven-Stad heeft alles in zich om op de mid- ambities voor duurzaamheid zijn: 75% CO2 re- dellange en lange termijn uit te groeien tot een ductie, uitstootvrije mobiliteit, regenbestendige aantrekkelijk woonwerkgebied dat van grote wijken, 50% hergebruik van grondstoffen en 65% toegevoegde waarde is voor de Metropoolre- afvalscheiding gio Amsterdam. Om al onze ambities voor dit gebied waar te kunnen maken, moeten we nu Milieueffectrapportage als bouwsteen beginnen om de basis op orde te brengen. Dit De Milieueffectrapportage (MER) Haven-Stad vanuit de overtuiging dat er geen ander gebied vormt een belangrijke bouwsteen voor de is binnen de MRA met dezelfde kansen en kwa- Ontwikkelstrategie. De ambities en de uitgangs- liteiten in omvang, ligging en identiteit. De be- punten van de Ontwikkelstrategie zijn in de MER sluiten die we binnen nu en 5 jaar moeten nemen getoetst. Het is een “levende” MER, wat inhoudt om deze ontwikkeling op gang te brengen zijn: dat we periodiek het transformatieproces gaan start voorbereiding besluitvorming voor monitoren zodat we indien nodig tussentijds HOV-verbinding zuidelijk deel Haven-Stad; kunnen bijsturen. Dit systeem van monitoring realisatie doorgaande fietsverbindingen sluit goed aan op de systematiek van de nieuwe Westerpark/ Zaanstraatemplacement/ Omgevingswet en geeft bestuurders de moge- Noorder-IJplas; lijkheid om ‘vinger aan de pols’ te houden. aanleg tijdelijke (H)OV-verbindingen tussen Amsterdam Centraal en Sloterdijk Centrum; Uit de MER volgt waar, hoe en onder welke spe- afwaardering Transformatorweg, opwaarde- cifieke voorwaarden de transformatie plaats kan ring Hemweg en planvorming knooppunten vinden. Er zijn drie belangrijke hoofdkeuzes in de Ring A10; MER gemaakt. Allereerst moet de mobiliteitsshift kwaliteitsverbetering Westerpark en plan- op orde zijn, door gefaseerd mobiliteitsmaatre- vorming Noorder-IJplas; gelen te nemen. Om 70.000 woningen te kunnen start terugdringen milieu- en geluidscontou- realiseren is het maximale mobiliteitspakket, ren; waarbij we maximaal inzetten op alternatieven voor de auto, noodzakelijk. Ten tweede gaan we tender warmte-koudevoorzieningen voor de gebieden waar de transformatie al is begon- gebiedsgericht en flexibel om met milieunormen. nen. Uitgangspunten daarbij zijn dat de gedurende

Gemeente Amsterdam 9 Haven-Stad plangebied

Het IJ met het Cornelis Douwes industrieterrein op de achtergrond

10 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 1 Inleiding Voor u ligt de Ontwikkelstrategie Haven-Stad. De schaalgrootte van Haven-Stad helpt om alle Deze omvat de transformatie van 12 aaneenge- mogelijkheden en innovaties op het gebied van sloten locaties binnen de Ring A10, van Station duurzame energie, circulair bouwen, afvalschei- Sloterdijk, de Coen- en Vlothaven tot aan de ding en -hergebruik in praktijk te brengen. overkant van het IJ. Hier wonen en werken straks De ontwikkeling van Haven-Stad gebeurt in fases meer dan 100.000 mensen. Met Haven-Stad en neemt decennia in beslag. Dit betekent dat maken we een nieuw stuk Amsterdam binnen we slim moeten omgaan met onzekerheden en de Ring A10, waarbij wonen, winkels, bedrijven kansen. De toekomst ligt niet vast. We moeten en voorzieningen in een hoge dichtheid worden in de plan- en besluitvorming ruimte houden om gecombineerd. in te spelen op nieuwe ontwikkelingen, veranderende inzichten en technologische innovaties. De meeste locaties binnen Haven-Stad liggen Maar de lange termijnopgaven, onze ambities, op 10 minuten fietsen van het Centrum. Maar liggen vast. Haven-Stad wordt een interessante, ook vanuit andere richtingen is Haven-Stad gezonde woon-werklocatie met een eigen iden- goed bereikbaar met openbaar vervoer en fiets. titeit. In de gebieden waar haven en stad elkaar Bovendien wordt Haven-Stad dé duurzame stad raken, ontstaan overal in Europa gebieden die van overmorgen. tot de verbeelding spreken en die van grote toegevoegde waarde zijn voor de stad en de regio. Dat geldt ook voor Haven-Stad. Hier kunnen we woningen realiseren waar veel Amsterdammers en mensen daarbuiten om zitten te springen. Hier bieden we bovendien ruimte aan bedrijven. Veel ondernemers onderkennen de voordelen van de strategische ligging van Haven-Stad: dichtbij het centrum en in directe verbinding met de haven en het Noordzeekanaalgebied. In Haven-Stad wonen en werken straks meer dan 150.000 mensen

In deze Ontwikkelstrategie schetsen we onze ambities en een wenkend perspectief op de horizon (deel I en II) en geven we aan welke stappen we nu moeten maken om de transformatie op gang te brengen, inclusief een uitvoeringsagenda voor de komende 4 jaar. We doen dit vanuit de overtuiging dat er binnen de Metropoolregio Amsterdam geen ander gebied is met dezelfde kwaliteiten in omvang, ligging en identiteit (deel III). In deel IV zijn de ingrepen per deelgebied beschreven.

Gemeente Amsterdam 11 Haven-Stad behelst de transformatie van de westelijke havengebieden binnen de Ring A10, en aan weerszijden van het IJ, tot een hoogstedelijk woonwerkgebied. Ook de kantoren- en werklocaties van Sloterdijk Centrum en Sloter- dijk I behoren tot het transformatiegebied. Het areaal heeft een totaal oppervlak van circa 650 ha (exclusief water), en doet qua omvang maar weinig onder voor bijvoorbeeld stadsdeel Centrum (circa 800 ha).

12 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Verhoogde ambities 2 waarmaken

2.1 Inleiding bedrijventerreinen. Doel is dit gebied te ontwik- Vijf jaar geleden stelde de gemeenteraad van kelen tot een gemengd hoogstedelijk gebied Amsterdam, aansluitend op de Structuurvisie (Haven-Stad). De Transformatiestrategie ging uit 2040, de Transformatiestrategie Haven-Stad vast. van het realiseren van 9.000 woningen tot 2040. Hiermee gaf de raad het startsein voor de gefa- Dit is exclusief de Coen- en Vlothaven. Daar- seerde transformatie van het haven- en industrie- naast zou er in het gebied plek zijn voor 28.000 gebied binnen de Ring A10 met aangrenzende arbeidsplaatsen. Na 2025 zouden, conform het convenant Houthavens/NDSM, plannen ontwikkeld worden voor het gehele gebied Haven-Stad.

In verkennende studies voor de Ontwikkelstra- tegie en de MER blijkt dat we met een andere mengstrategie, in combinatie met hoogwaardig openbaar vervoer, hier meer woningen en werkruimte kunnen realiseren dan in de Transforma- tiestrategie werd aangenomen. Bovendien, zo is gebleken, is de behoefte aan meer woningen en meer plekken voor bedrijvigheid verder toegenomen. Daarnaast hebben we de duurzaamheidsdoelen aangescherpt. Bij elkaar betekent dit dat wij voor Haven-Stad verhoogde ambities hebben.

2.2 Meer woningen De druk op de Amsterdamse woningmarkt neemt toe. Daarom hebben we in de afgelopen periode onderzocht of we in Haven-Stad hogere dichtheden voor wonen en werken kunnen realiseren dan we beoogden in de Transformatiestrategie. Deze studie laat zien dat we in Haven-Stad (inclusief Coen- en Vlothaven) tussen de 40.000 en 70.000 woningen en 45.000 tot 58.000 arbeidsplaatsen kunnen realiseren. Hierbij is een gemiddelde bebouwingsdichtheid aangehouden van floorspaceindex (fsi) 2, een gemiddelde woninggrootte van 80 m2 bruto vloeroppervlak en gemiddeld 30 m2 bruto vloeroppervlak per arbeidsplaats (zie bijlage Kengetallen met omrekenlijst).

Dit verhoogde woningaantal sluit aan bij de ambitie van het College B&W en bij de moties inzake Koers 2025, die de gemeenteraad in 2016 aannam. Deze moties geven aan dat we moeten streven naar hogere dichtheden rondom hoogwaardige openbaarvervoer voorzieningen. Hierbij is Haven-Stad al specifiek genoemd. Belangrijke randvoorwaarde voor deze verdichting is dat we van meet af aan voldoende ruimte beschikbaar stellen voor maatschappelijke voorzieningen als scholen, sporten recreatievoorzieningen.

Gemeente Amsterdam 13 14 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 HAVEN-STAD VISIEKAART HAVEN-STAD VISIEKAART HAVEN-STAD VISIEKAART“Mobiliteitsshift moet” HAVEN-STAD VISIEKAART“Mobiliteitsshift moet” HAVEN-STAD VISIEKAART“MobiliteitsshiftConcept d.d. 22 maart moet”2017 HAVEN-STAD VISIEKAART“MobiliteitsshiftConcept d.d. 22 maart moet”2017 HAVEN-STAD VISIEKAART“MobiliteitsshiftConcept d.d. 22 maart moet”2017 “MobiliteitsshiftConcept d.d. 22 maart moet”2017 “MobiliteitsshiftConcept d.d. 22 maart moet”2017 “MobiliteitsshiftConcept d.d. 22 maart moet”2017 “MobiliteitsshiftConcept d.d. 22 maart moet”2017 Concept d.d. 22 maart 2017 Ruimte & Duurzaamheid Concept d.d. 22 maart 2017 HAVEN-STADRuimte & Duurzaamheid VISIEKAART HAVEN-STADRuimte & Duurzaamheid VISIEKAART Ruimte & Duurzaamheid Ruimte & Duurzaamheid “Mobiliteitsshift moet” Ruimte & Duurzaamheid “Mobiliteitsshift moet” LEGENDA “MobiliteitsshiftConcept d.d. 22 maart moet”2017 LEGENDARuimte & Duurzaamheid Concept d.d. 22 maart 2017 RuimteLEGENDA & Duurzaamheid Concept d.d. 22 maart 2017 HAVEN-STADLEGENDA VISIEKAART LEGENDA LEGENDACornelis Douwes Deelgebied Haven-Stad Cornelis Douwes Deelgebied Haven-Stad LEGENDACornelis Douwes Deelgebied Haven-Stad Cornelis Douwes Deelgebied Haven-Stad LEGENDACornelis Douwes Deelgebied Haven-Stad “Mobiliteitsshift moet” LEGENDA RuimteLEGENDACornelis Douwes & DuurzaamheidDeelgebied Haven-Stad Concept d.d. 22 maart 2017 Ruimte & DuurzaamheidContext Haven-Stad RuimteCornelis Douwes & DuurzaamheidContextDeelgebied Haven-Stad Haven-Stad RuimteCornelis Douwes & DuurzaamheidDeelgebiedContext Haven-Stad Haven-Stad Cornelis Douwes DeelgebiedContext Haven-Stad Haven-Stad Context Haven-Stad Context Haven-Stad Context Haven-Stad LEGENDAWerfwonen ContextRuimtelijke Haven-Stad ingreep Haven-Stad Werfwonen Ruimtelijke ingreep Haven-Stad LEGENDAWerfwonen ContextRuimtelijke Haven-Stad ingreep Haven-Stad RuimteLEGENDAWerfwonen & DuurzaamheidContextRuimtelijke Haven-Stad ingreep Haven-Stad Werfwonen Ruimtelijke ingreep Haven-Stad CornelisWerfwonen Douwes RuimtelijkeDeelgebied ingreep Haven-Stad Haven-Stad Haven-StadCornelis Douwes Deelgebied Haven-Stad visiekaart CornelisWerfwonen Douwes Deelgebied Haven-Stad Cornelis Douwes DeelgebiedRuimtelijke ingreep Haven-Stad Haven-Stad Werfwonen Fasering; 2020 - 2040 Fasering;Ruimtelijke 2020 ingreep - 2040 Haven-Stad Werfwonen RuimtelijkeFasering; 2020 ingreep - 2040 Haven-Stad “MobiliteitsshiftWerfwonen RuimtelijkeFasering; moet” 2020 ingreep - 2040 Haven-Stad LEGENDA Fasering; 2020 - 2040 Fasering;Context Haven-Stad 2020 - 2040 Context Haven-Stad ContextFasering; Haven-Stad 2020 - 2040 Cornelis Douwes VerplaatsingDeelgebied Haven-StadZaanstraat Emplacement VerplaatsingFasering; 2020 Zaanstraat - 2040 Emplacement Legenda Fasering;Verplaatsing 2020 Zaanstraat - 2040 Emplacement Fasering;Verplaatsing 2020 Zaanstraat - 2040 Emplacement Verplaatsing Zaanstraat Emplacement Werfwonen Ruimtelijke ingreep Haven-Stad Werfwonen Verplaatsing Zaanstraat Emplacement Werfwonen Ruimtelijke ingreep Haven-Stad Werfwonen RuimtelijkeVerplaatsing ingreep Zaanstraat Haven-Stad Emplacement ScenarioContext Haven-Stad‘Compacte Werf’ Shipdock ContextScenarioVerplaatsing ‘Compacte Haven-Stad Zaanstraat Werf’ Emplacement Shipdock VerplaatsingScenario ‘Compacte Zaanstraat Werf’ Emplacement Shipdock VerplaatsingScenario ‘Compacte Zaanstraat Werf’ Emplacement Shipdock Scenario ‘Compacte Werf’ Shipdock ScenarioFasering; ‘Compacte2020 - 2040 Werf’ Shipdock Fasering; 2020 - 2040 Fasering:Fasering;Scenario ‘Compacte2020 2018 - 2040 Werf’ - 2040 Shipdock Werfwonen KaderRuimtelijke stadspark ingreep Haven-Stad KaderScenario stadspark ‘Compacte Werf’ Shipdock ScenarioKader stadspark ‘Compacte Werf’ Shipdock ScenarioKader stadspark ‘Compacte Werf’ Shipdock Kader stadspark VerplaatsingKaderVerplaatsing stadspark Zaanstraat Zaanstraat Emplacement Verplaatsing Zaanstraat Emplacement EmplacementVerplaatsingKader stadspark Zaanstraat Emplacement EntreesFasering; Westerpark 2020 - 2040 EntreesKader stadspark Westerpark KaderEntrees stadspark Westerpark KaderEntrees stadspark Westerpark Entrees Westerpark EntreesScenario Westerpark ‘Compacte Werf’ Shipdock ScenarioScenario ‘Compacte “Compacte Werf’ Shipdock Werf” ScenarioEntrees Westerpark ‘Compacte Werf’ Shipdock MetrolijnVerplaatsing Zaanstraat Emplacement ShipdockMetrolijnEntrees Westerpark EntreesMetrolijn Westerpark EntreesMetrolijn Westerpark Metrolijn MetrolijnKader stadspark Kader stadspark KaderKaderMetrolijn stadsparkstadspark MetrostationScenario ‘Compacte Werf’ Shipdock MetrostationMetrolijn MetrolijnMetrostation MetrolijnMetrostation Metrostation MetrostationEntrees Westerpark EntreesEntrees Westerpark Westerpark EntreesMetrostation Westerpark HOV-lijnKader stadspark (tram/ bus) HOV-lijnMetrostation (tram/ bus) MetrostationHOV-lijn (tram/ bus) MetrostationHOV-lijn (tram/ bus) HOV-lijn (tram/ bus) HOV-lijnHOV-lijnMetrolijn (tram/ + HOV-stationbus) Metrolijn MetrolijnHOV-lijn (tram/ bus) VeerverbindingenEntrees Westerpark VeerverbindingenHOV-lijn (tram/ bus) HOV-lijnVeerverbindingen (tram/ bus) HOV-lijnVeerverbindingen (tram/ bus) HOV-lijnVeerverbindingen VeerverbindingenMetrostation Metrostation Metrostation Veerverbindingen

VeerverbindingenFietsverbindingenMetrolijn Fietsverbindingen Veerverbindingen VeerverbindingenFietsverbindingen VeerverbindingenFietsverbindingen Fietsverbindingen FietsverbindingenHOV-lijn (tram/ bus) HOV-lijn (tram/ bus) HOV-lijn Fietsverbindingen (tram/ bus) StadsstraatMetrostation FietsverbindingenStadsstraatFietsverbindingen FietsverbindingenStadsstraat FietsverbindingenStadsstraat Stadsstraat StadsstraatVeerverbindingen Veerverbindingen StadsstraatVeerverbindingenStadsstraat GroeneHOV-lijn corridorverbinding (tram/ bus) GroeneStadsstraat corridorverbinding StadsstraatGroene corridorverbinding Stadsstraat Groene corridorverbinding Groene corridorverbinding GroeneFietsverbindingen corridorverbinding GroeneFietsverbindingen corridorverbinding FietsverbindingenGroene corridorverbinding DamVeerverbindingen tot Dam route DamGroene tot corridorverbinding Dam route GroeneDam tot corridorverbinding Dam route GroeneDam tot corridorverbinding Dam route DamDam tot Dam Dam route route DamStadsstraat tot Dam route Stadsstraat Stadsstraat Dam tot Dam route MogelijkeFietsverbindingen PTA locatie MogelijkeDam tot Dam PTA route locatie MogelijkeDamMogelijke tot Dam PTA routePTA locatie locatie DamMogelijke tot Dam PTA route locatie Mogelijke PTA locatie MogelijkeGroene corridorverbinding PTA locatie Groene corridorverbinding GroeneMogelijke corridorverbinding PTA locatie DraaicirkelDraaicirkelStadsstraat cruiseschip cruiseschip t.b.v. nieuwe PTAt.b.v. DraaicirkelMogelijke PTA cruiseschip locatie t.b.v. nieuwe PTA MogelijkeDraaicirkel PTA cruiseschip locatie t.b.v. nieuwe PTA nieuweMogelijkeDraaicirkel PTA PTA cruiseschip locatie t.b.v. nieuwe PTA Draaicirkel cruiseschip t.b.v. nieuwe PTA DraaicirkelDam tot Dam cruiseschip route t.b.v. nieuwe PTA Dam tot Dam route DamDraaicirkel tot Dam cruiseschip route t.b.v. nieuwe PTA ZoekruimtesGroene corridorverbinding recreatie/sportgebieden ZoekruimtesDraaicirkel cruiseschip recreatie/sportgebieden t.b.v. nieuwe PTA ZoekruimtesDraaicirkelZoekruimtes cruiseschip recreatie/sportgebieden recreatie/ t.b.v. nieuwe PTAsport DraaicirkelZoekruimtes cruiseschip recreatie/sportgebieden t.b.v. nieuwe PTA Zoekruimtes recreatie/sportgebieden ZoekruimtesMogelijke PTA recreatie/sportgebieden locatie Mogelijke PTA locatie MogelijkeZoekruimtes PTA recreatie/sportgebieden locatie HuidigeHuidigeDam tot specialeDam speciale route bebouwing bebouwing (cultureel/ accent aan het IJ) HuidigeZoekruimtes speciale recreatie/sportgebieden bebouwing (cultureel/ accent aan het IJ) ZoekruimtesHuidige speciale recreatie/sportgebieden bebouwing (cultureel/ accent aan het IJ) ZoekruimtesHuidige speciale recreatie/sportgebieden bebouwing (cultureel/ accent aan het IJ) (cultureel/Huidige speciale accent bebouwing aan (cultureel/ het accent IJ) aan het IJ) HuidigeDraaicirkel speciale cruiseschip bebouwing t.b.v. nieuwe (cultureel/ PTA accent aan het IJ) Draaicirkel cruiseschip t.b.v. nieuwe PTA DraaicirkelHuidige speciale cruiseschip bebouwing t.b.v. nieuwe (cultureel/ PTA accent aan het IJ) ToekomstigeMogelijke PTA speciale locatie bebouwing (cultureel/ accent aan het IJ) ToekomstigeHuidige speciale speciale bebouwing bebouwing (cultureel/ (cultureel/ accent accent aan het aan IJ) het IJ) ToekomstigeHuidigeToekomstige speciale speciale bebouwing speciale bebouwing (cultureel/ (cultureel/bebouwing accent accent aan het aan IJ) het IJ) HuidigeToekomstige speciale speciale bebouwing bebouwing (cultureel/ (cultureel/ accent accent aan het aan IJ) het IJ) Toekomstige speciale bebouwing (cultureel/ accent aan het IJ) (cultureel/ToekomstigeZoekruimtes recreatie/sportgebiedenspeciale accent bebouwing aan (cultureel/het IJ) accent aan het IJ) Zoekruimtes recreatie/sportgebieden ZoekruimtesToekomstige recreatie/sportgebiedenspeciale bebouwing (cultureel/ accent aan het IJ) ZoekruimteDraaicirkel cruiseschip commerciële t.b.v. voorzieningen nieuwe PTA ZoekruimteToekomstige commerciële speciale bebouwing voorzieningen (cultureel/ accent aan het IJ) ToekomstigeZoekruimte commerciële speciale bebouwing voorzieningen (cultureel/ accent aan het IJ) ZoekruimteToekomstigeZoekruimte commerciële speciale commerciële bebouwing voorzieningen (cultureel/ accent aan het IJ) Zoekruimte commerciële voorzieningen ZoekruimteHuidige speciale commerciële bebouwing voorzieningen (cultureel/ accent aan het IJ) voorzieningenHuidige speciale bebouwing (cultureel/ accent aan het IJ) HuidigeZoekruimte speciale commerciële bebouwing voorzieningen (cultureel/ accent aan het IJ) Zoekruimtes recreatie/sportgebieden N Zoekruimte commerciële voorzieningen N N Zoekruimte commerciële voorzieningen N Zoekruimte commerciële voorzieningen 1:10.000 N Toekomstige speciale bebouwing (cultureel/ accent aan het IJ) 1:10.000 N Toekomstige speciale bebouwing (cultureel/ accent aan het IJ) 1:10.000 N Toekomstige speciale bebouwing (cultureel/ accent aan het IJ) 1:10.000 Huidige speciale bebouwing (cultureel/ accent aan het IJ) 1:10.000 N 1:10.000 N 1:10.000 N Zoekruimte commerciële voorzieningen 1:10.000 Zoekruimte commerciële voorzieningen 1:10.000 Zoekruimte commerciële voorzieningen 1:10.000 Toekomstige speciale bebouwing (cultureel/ accent aan het IJ)

N N Gemeente Amsterdam N Zoekruimte commerciële voorzieningen15 1:10.000 1:10.000

N 1:10.000 Een levend MER Vanwege de omvang van de transformatieopgave van spelregels geven bijvoorbeeld aan welke beperkingen er Haven-Stad is een milieueffectrapportage (MER) verplicht. gelden, welk onderzoek nog verricht moet worden en/of In een MER worden de gevolgen van de transformatie op onder welke voorwaarden een plan mag doorgaan. Deze het milieu in beeld gebracht. Bij de ontwikkelstrategie regels worden ook opgenomen in de ruimtelijke plannen voor Haven-Stad is een MER gemaakt, die aangeeft waar, voor de deelgebieden en zijn daarmee kaderstellend voor hoe en onder welke specifi eke voorwaarden de transfor- de transformatie. Voor ontwikkelende partijen is daarmee matie plaats kan vinden. Bijzonder is dat dit MER al mag in een oogopslag duidelijk met welke aspecten bij de experimenteren met de nieuwe Omgevingswet: de eerste planontwikkeling rekening moet worden gehouden. ontwikkelingsgebieden van Haven-Stad zijn als duurzaam innovatief experiment geselecteerd in het kader van de Het MER beschrijft zo goed mogelijk hoe de wereld er Crisis- en herstelwet. Hierdoor mag het onderzoek nu wat over enkele jaren en zelfs decennia uit kan zien. Dit blijft globaler zijn en wordt de mogelijkheid geboden om een natuurlijk lastig te voorspellen. Daarom is gekozen voor ‘levend MER’ te maken. Dit betekent dat in plaats van een een fl exibel MER dat meeloopt met de transformatie. MER dat na afronding in de kast belandt, het MER gedu- Monitoring heeft hierin een belangrijke plek. De gestelde rende de transformatie bijgehouden en aangevuld wordt. ambities zijn de stip op de horizon, maar om tussentijds bij te kunnen sturen wordt een levend monitoringssysteem De ambities van de Ontwikkelstrategie ten aanzien van voor Haven-Stad gemaakt. Bijsturen kan betekenen dat verdichting, mobiliteit, duurzaamheid en gezondheid uitgangspunten moeten worden bijgesteld of het MER vormen de basis voor het MER. Om deze ambities waar te moet worden aangevuld. Dit systeem van monitoring sluit kunnen maken moeten diverse keuzes gemaakt worden. In goed aan op de systematiek van de nieuwe Omgevings- het MER zijn voor dertien hoofdkeuzes diverse alterna- wet en geeft bestuurders de mogelijkheid om ‘vinger aan tieven onderzocht. Per alternatief is bekeken hoe deze de pols’ te houden. bijdraagt aan het halen van de ambities en hoe de alternatieven onderling scoren. Om dit inzichtelijk te maken, is gebruik gemaakt van dashboards. Dit onderzoek naar welke keuzes het beste voor Haven-Stad zijn, heeft geleid tot diverse voorkeursalternatieven, die een plek hebben gekregen in de Ontwikkelstrategie.

In het MER wordt gebruik gemaakt van een aantal innovatieve instrumenten. Het dashboard is al genoemd, maar ook is een leefomgevingsfoto, spelregelkader en dynamische monitoring opgesteld (zie onderstaand fi guur). In de digitale leefomgevingsfoto staan voor alle thema’s in de huidige situatie onder andere de te beschermen gebieden, belangrijke waarden, ruimtelijke beperkingen en aandachtsgebieden opgenomen. U kunt hier bijvoorbeeld informatie vinden over bijvoorbeeld geluid- en geurcon- touren en archeologische verwachtingswaarden. Per thema zijn in deze leefomgevingsfoto randvoorwaarden en spelregels opgenomen. De randvoorwaarden en

Systematiek van het levend MER

16 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 2.3 Meer arbeidsplaatsen uitstek een gebied waar we duurzame gebieds- In de Ontwikkelstrategie gaan we uit van mini- ontwikkeling kunnen vormgeven. We kunnen hier maal 17.000 extra arbeidsplaatsen ten opzichte hoge dichtheden realiseren, inzetten op OV en van de Transformatiestrategie. Haven-Stad fiets bij een optimaal gebruik van de bestaande wordt een gemengd, hoogstedelijk gebied met infrastructuur, en de functies wonen en werken voldoende ruimte voor bedrijven. De hogere mengen. Hiermee brengen we tal van duurzaam- dichtheden en bouw van meer woningen mag heidsdoelen, waaronder vermindering van CO2- niet leiden tot verdringing van bedrijvigheid en uitstoot en circulair bouwen, dichterbij. werkgelegenheid in het gebied. Integendeel: via het strategisch mengen van wonen en werken 2.6 Borgen van een gezonde leef- wordt ingezet op een forse toename van het aan- omgeving tal arbeidsplaatsen ten opzichte van de 28.000 De Milieueffectrapportage (MER) vormt een be- die genoemd werden in Transformatiestrategie. langrijke bouwsteen voor de Ontwikkelstrategie. Het gaat hierbij om een mix van ruimte-exten- In de MER worden de ambities en uitgangspun- sieve én ruimte-intensieve werkgelegenheid. ten van de Ontwikkelstrategie getoetst. Met de Een eerste verkenning laat zien dat we met een ontwikkeling van Haven-Stad zetten we nadruk- 80:20% menging en 30 m2 per arbeidsplaats kelijk in op het borgen van een gezonde leef- ongeveer 45.000 arbeidsplaatsen in Haven-Stad omgeving en het bevorderen van gezondheid. kunnen realiseren. Dit is nog afgezien van de ar- Zeker in een overgangsgebied van haven en stad beidsplaatsen in de woningen zelf (zzp-ers). Daar- waar sprake is van een relatief hoge milieube- naast blijven we gewenste, bestaande en nieuwe lasting en waar tegelijkertijd hoge dichtheden productiebedrijven in het gebied faciliteren. worden gerealiseerd, vraagt dat om duidelijke keuzes. We zetten in op een gebiedsgerichte 2.4 Meer nadruk op OV, fietsers en flexibele omgang met de milieubelasting, onder voetgangers meer door toepassing van innovatieve geluid- Hogere dichtheden voor wonen en werken in wetgeving. Hoge geluidsbelasting wordt daarbij Haven-Stad vragen om een bijpassende mobi- gecompenseerd door maatregelen die positief liteitsstrategie. Deze komt neer op een ‘mobili- zijn voor de gezondheid en leefomgevingskwa- teitsshift’: we zetten nadrukkelijk in op een hoog- liteit zoals bijvoorbeeld een strengere binnen- waardige OV-infrastructuur (bus, tram en metro) waarde. Gedurende de transformatie nemen we en geven prioriteit aan fietsers en voetgangers maatregelen waardoor de geluidshinder afneemt in het gebied. De auto krijgt dus een beduidend en de luchtkwaliteit verbetert. Gezondheid in geringere rol. Daarbij moeten we wel rekening Haven-Stad wordt ook bevorderd door gezond houden met het feit dat de bedrijvigheid om een gedrag (voldoende bewegen, rookvrije speel- en blijvend afdoende autobereikbaarheid vraagt. sportvoorzieningen) en gezonde voeding (snack- Investeringen in het autonetwerk zijn dan ook barvrije zone rondom scholen) te stimuleren en nodig, maar willen we tot de meest noodzake- bij de gebiedsinrichting rekening te houden met lijke beperken. hittestress en zonbescherming.

Overigens is een financieel rendabel hoogwaardig OV slechts mogelijk bij voldoende dichtheden in het gebied. Omgekeerd kunnen hoogwaardige OV-knooppunten op hun beurt fungeren als ontwikkelingsdrager voor vastgoed in het gebied.

2.5 Alles uit de kast voor duurzaamheid In de Agenda Duurzaamheid van de gemeente Amsterdam zijn gebieden aangewezen waar de gemeente samen met ontwikkelaars, woning- corporaties en partijen als Alliander, AEB Am- sterdam en Waternet, alles uit de kast haalt op het gebied van duurzaamheid. Het gaat hierbij om energiegebruik, duurzame energieproductie (onder meer met zonne-energie), materiaalge- bruik, klimaatbestendigheid (onder meer tegen heftige regenval) en mobiliteit. Haven-Stad is bij

Gemeente Amsterdam 17 Fasering

Fase 1a Deelgebieden • Sloterdijk Centrum > 2018 pas op de plaats • Sloterdijk I - Zuid contour Ontwikkel- • Zaanstraat Emplacement locaties buiten Aantallen convenantgrens 1.800.000 m2 totaal BVO

14.800 woningen

614.000 m2 BVO niet-wonen

20.500 arbeidsplaatsen

Fase 1b Deelgebieden > 2018 pas op de plaats • Sloterdijk Centrum-Noord contour • Sloterdijk I - Noord

Mogelijke Aantallen ontwikkeling 627.000 m2 totaal BVO in overleg met (totaal 2.427.000) convenant- 6.300 woningen (totaal 21.100) partners 125.500 m2 BVO niet-wonen (totaal 739.500) 4.200 arbeidsplaatsen (totaal 24.700)

Fase 2 Deelgebieden > 2029 • Sportpark Transformatorweg / Amsterbaken pas op de plaats • Zonnehoek/ Minervahaven - Zuid contour Ontwikkeling • Cornelis Douwes 2-3 na aﬂ open van • Melkweg Oostzanerwerf convenant Aantallen 1.914.000 totaal m2 BVO (totaal 4.341.000) 19.300 woningen (totaal 40.400)

372.000 m2 BVO niet-wonen (totaal 1.111.500)

12.000 arbeidsplaatsen (totaal 36.700)

18 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Fase 3 Deelgebieden > 2029 • Alfadriehoek pas op de plaats • Hempoint/ Minervahaven - Noord contour • Cornelis Douwes 0-1 Ontwikkeling mits de Aantallen milieucontouren 1.753.000 m2 totaal BVO van Coen- en (totaal 6.094.000) Vlothaven 17.500 woningen (totaal 57.900) geoptimaliseerd worden 350.000 m2 BVO niet-wonen (totaal 1.461.500) 11.700 arbeidsplaatsen (totaal 48.400)

Fase 4 > 2040 Deelgebieden pas op de plaats • Coen- en Vlothaven contour Indien in 2025 Aantallen bestuurlijk gekozen 1.540.000 m2 totaal BVO wordt voor (totaal 7.634.000) transformatie 15.400 woningen (totaal 73.300) van de Coen- en Vlothaven 308.000 m2 BVO niet-wonen (totaal 1.769.500) 10.300 arbeidsplaatsen (totaal 58.700)

Belangrijke 2029, start fase 2: 2025, belangrijk voor fase 3, 4: tijdstippen in de fasering van De ‘pas op de plaats’-grens komt voort uit het In de Transformatiestrategie Haven-Stad, Haven-Stad zijn: Convenant Houthavens/NDSM (op 22 januari vastgesteld door de gemeenteraad in juli 2009 gesloten tussen Cargill B.V., ICL Fertili- 2013, staat dat de gemeenteraad in 2025 een zers Europe C.V., Eggerding B.V., de provincie besluit neemt over het moment en de wijze Noord-Holland en de gemeente Amsterdam). van transformatie van het Coen- en Vlotha- Hierin is bepaald dat de Centrale Stad en an- vengebied. In de fasering is uitgegaan dat de dere stadsdelen ‘pas op de plaats’ maken, en transformatie van Coen- en Vlothaven (fase andere woningbouwplannen dan in de Houtha- 4) start in 2040. Fase 3 kan alleen een aparte vens en NDSM-werf na 15 jaar (derhalve na fase worden, door het optimaliseren van de januari 2024) in procedure zullen brengen en milieugebruiksruimte van Coen- en Vlothaven, eerst na 20 jaar (derhalve na januari 2029) tot zodat de aangrenzende deelgebieden ruimte feitelijke uitvoering kunnen brengen. krijgen voor woningbouw.

Gemeente Amsterdam 19 Haven-Stad ligt op het snijvlak van water, de groene scheggen, binnenstad en de Ring A10.

Haven-Stad is een kansrijke ontwikkellocatie

20 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 3 Waarom Haven-Stad 3.1 Inleiding Ruimte voor bedrijvigheid Wie naar de kaart van Amsterdam kijkt, ziet dat De groei van de stedelijke kenniseconomie, die de transformatie van Haven-Stad een logische behoefte heeft aan interactie en nabijheid, vraagt stap is in de ontwikkeling van Amsterdam. Het om wijken met een grotere functiemenging. is één van de laatste grote gebieden binnen Woonwijken dus waar ook echt gewerkt kan de Ring A10 waar we een hoogstedelijk woon- worden door de mix met kleinschalige kantoren werkgebied kunnen realiseren. De druk op de en bedrijven. Functiemenging is verder nodig stedelijke ontwikkeling is hoog en de vraag naar voor het behoud van de economische diversiteit. woningen groot. Daarom moeten we voortva- Daarom zetten we in Haven-Stad duidelijk in op rend zijn bij het maken van concrete en haalbare deze functiemenging. plannen voor dit gebied. Haven-Stad is, door zijn ligging binnen de ring en omvang, een kansrijke Wat Haven-Stad daarbij bijzonder maakt, is de ontwikkellocatie. Daarom heeft de gemeente mogelijke menging van wonen en werken op ge- Amsterdam voor Haven-Stad hoge ambities bouwniveau: bedrijvigheid en voorzieningen op opgesteld om hier een goed ontsloten hoogstede begane grond, woningen daarboven. Werken delijk woon-werkmilieu met hoge dichtheden te zoekt wonen op. Dat betekent dat er een nieuw realiseren, in een duurzame, aantrekkelijke en soort woonmilieu ontstaat: wonen in de nabijheid gezonde leefomgeving. van bedrijvigheid en in een hoge dichtheid.

Gewild woongebied De ligging van Haven-Stad is een economische In gebieden waar haven en stad elkaar raken, factor van betekenis. Haven-Stad ligt strategisch ontstaan nieuwe, interessante woon-werklocaties. ten opzichte van het centrum van Amsterdam Net als bij ’t Eilandje in Antwerpen, HafenCity en van diverse werkgebieden in de regio. Het in Hamburg en de Kop van Zuid in Rotterdam, ligt op het snijpunt van de circulaire Westas (het spreken deze gebieden tot de verbeelding en Noordzeekanaalgebied, Schiphol en Greenport zijn ze van grote toegevoegde waarde voor de Aalsmeer) en de Zaan-IJ-corridor (Buiksloterham, stad. Dit geldt ook voor Haven-Stad. De ruwe Hembrug, NDSM en Achtersluispolder). Ook de eigenheid met water en industrie, de omvang Brettenscheg, de groene zone tussen Haarlem van het gebied en de strategische ligging - op en Amsterdam waarvan het Westerpark deel uit circa 10 minuten fi etsen van het Centrum - maken maakt, ligt binnen het gebied. Haven-Stad is hier- Haven-Stad uniek. Hier kunnen we de gemengde mee een belangrijke schakel in de Ruimtelijke- woon-werkwijken realiseren waar de samenleving Economische Ontwikkelstrategie (REOS) Noor- nadrukkelijk om vraagt. delijke Randstad en daarmee zowel regionaal als landelijk van economisch belang.

Legenda Haven-Stad is Noordzeekanaalgebied ook onderdeel van diverse Circulaire Westas andere ontwik- Schiphol Corridor kelingen zoals de Circulaire Zaan IJ Corridor Westas, het Haven-Stad Noordzeeka- naalgebied, ZaanIJ Corridor en de Schiphol Corridor

Gemeente Amsterdam 21 Belangrijkste keuzes uit het MER

Het behalen van de ambities voor Haven-Stad is niet verplaatsingen in Haven-Stad uiteindelijk dalen van 37 vanzelfsprekend. Hiervoor zijn soms ingrijpende keuzes procent tot 15 á 19 procent. Haven-Stad blijft dan bereik- nodig of gewenst. In het MER zijn per ambitie diverse baar en het programma Haven-Stad kan dan zonder grote onderwerpen onderscheiden waarvoor een keuze gemaakt knelpunten worden gerealiseerd. moet worden. Per keuze zijn verschillende oplossingsrichtingen in beeld gebracht. De alternatieven die het beste Optimaliseren milieugebruiksruimte bijdragen aan de ambities zijn opgenomen in de Ontwik- Milieu- en geluidscontouren zorgen ervoor dat woning- kelstrategie. Hieronder worden de belangrijkste keuzes bouw op veel plekken in Haven-Stad niet mogelijk is. Om beschreven die uit het MER volgen. woningbouw mogelijk te maken is het dan ook noodzakelijk om de milieugebruiksruimte te optimaliseren. Dat kan Mobiliteitsshift door de volgende maatregelen te nemen: Allereerst moet de mobiliteitsshift op orde zijn door gefaseerd mobiliteitsmaatregelen te nemen. Het inzetten • het gezoneerde industrieterrein stapsgewijs te verklei- op alternatieven voor de auto is voorwaardelijk om de nen; transformatie van Haven-Stad mogelijk te maken. Als niet • maatwerkvoorschriften vast te stellen; tijdig wordt ingezet op OV en fi ets en het autogebruik/- • onbenutte milieuruimte van bedrijven terug te bren- bezit wordt beperkt, loopt het wegennet relatief snel vast gen; en stagneert de transformatie. • bronmaatregelen te treffen; Daarnaast zijn de volgende maatregelen noodzakelijk: • eventueel bedrijven te verplaatsen; • de maximale milieucategorie voor nieuwe bedrijven te beperken. Daarmee wordt voorkomen dat bedrijven Optimaal faciliteren fi etsverkeer door aanleg snelle zich kunnen vestigen die een belemmering vormen fi etsverbindingen in alle richtingen voor toekomstige woningbouw. Hanteren van maximale parkeernorm van 0,2 voor woningbouw Gebiedsgerichte en ﬂ exibele omgang met milieunormen Realiseren hoogwaardige busverbindingen naar het Omdat tijdens de transformatie van Haven-Stad de geluid- centrum en in Noord belasting af zal nemen is het niet wenselijk om op grote Ontvlechten autoverkeer: afwaarderen Transforma- schaal woningen met meerdere dove gevels te realiseren. torweg, opwaarderen Nieuwe Hemweg Dat kan door gebiedsgericht en fl exibel met milieunormen om te gaan door, onder meer, daar waar mogelijk gebruik Beperken parkeren op straat en autoluw maken te maken van innovatieve geluidwetgeving (Zeehaven- noord-zuid verbindingen norm en Stad en Milieubenadering). Gekoppeld aan het Stimuleren van gedeeld autogebruik accepteren van een hogere geluidbelasting worden com-

Realiseren collectieve parkeergarage(s)/transferia penserende maatregelen verplicht gesteld, bijvoorbeeld nabij de Ring A10 een strengere binnengeluidwaarde of extra isolatie tegen burengeluid. Uitbreiden metronetwerk: sluiten kleine metroring van Isolatorweg naar Centraal Station en aanleg Belangrijk uitgangspunt is dat altijd een gezonde leefom- metro in Noord richting Zaanstad gevingskwaliteit wordt geborgd en bedrijven niet in hun Invoeren pontverbindingen tussen noordelijk en bedrijfsvoering belemmerd worden. Dat laatste kan extra zuidelijk deel Haven-Stad worden verzekerd door toekomstige bewoners van Haven- Stad bewust te laten kiezen voor wonen in een aantrek-

Sommige maatregelen zijn direct nodig (lage parkeernorm kelijke hoogstedelijke, maar milieubelaste omgeving en en hoogwaardige busverbindingen) en kunnen relatief hierover afspraken vast te leggen via een kettingbeding. snel worden ingevoerd (fi etspaden), andere maatregelen vergen meer tijd en zijn later in transformatieproces nood- Voor een uitgebreide beschrijving van alle keuzes en de zakelijk (metro en pontverbindingen). Met bovenstaand achterliggende onderzoeken wordt verwezen naar het maatregelenpakket kan het aandeel autoverkeer van alle MER.

22 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Mobiliteitsshift Centrummilieu en waterfront Goede bereikbaarheid is een voorwaarde om De groei van de bevolking en de economisch hoge woon-werkdichtheden te realiseren en bedrijvigheid heeft tot gevolg dat het gebied tegelijkertijd een instrument om een aantrek- steeds intensiever wordt gebruikt. De ontwik- kelijk leefomgeving te creëren. Haven-Stad zet kelingsruimte is er inmiddels bijzonder schaars. in op de combinatie van openbaar vervoer (bus Daarom willen we het centrumgebied uitbrei- en metro), fiets en voetgangers. Zo willen we het den. Niet ongebreideld, maar beetje bij beetje. autovervoer minimaliseren. Door de transforma- Centrumstedelijkheid genereren is namelijk een tie ontstaat er meer vraag naar openbaar vervoer, delicaat proces. Het gebeurt louter op de juiste waardoor het bestaande OV-netwerk kan wor- plekken – overwegend locaties die direct aanslui- den uitgebreid. Het gaat hierbij om uitbreiding ten op het bestaande, gerijpte centrumstedelijke van het buslijnennetwerk, maar ook om majeure gebied –, op het juiste moment én onder de ingrepen als het sluiten van de kleine metroring juiste omstandigheden. en het toevoegen van een metroverbinding met De eerste groei in Amsterdam manifesteerde zich Zaanstad. in de 19e-eeuwse gordel. Momenteel maakt de gordel van de jaren ’20-’40 een krachtige verste- Naar een duurzame stad delijking door. Inmiddels reikt het hoogstedelijke Haven-Stad wordt de duurzame stad van over- Amsterdam tot aan de Ring A10 en, in noorde- morgen. Door de schaalgrootte kan Haven- lijke richting, tot over het IJ. In de Structuurvisie Stad een substantiële bijdrage leveren aan alle Amsterdam 2040 (2011) wordt deze robuuste aspecten van de Agenda Duurzaamheid van de ruimtelijke beweging aangeduid met de ‘uitrol gemeente Amsterdam: CO2-reductie, hergebruik van het centrummilieu’. Maar de structuurvisie afval en grondstoffen, emissievrij vervoer, duur- beschrijft nog een andere grote beweging, na- zame energie en regenbestendigheid. melijk de ‘herontdekking van het waterfront’. Het gaat hier om de verstedelijking en/of gebruiks- 3.2 Uitgangspunten verandering van de oevers van het IJ(meer), het Amsterdam groeit, de laatste jaren zelfs versneld, Noordzeekanaal en de Zaan. Haven-Stad ligt op met zo’n 12.000 personen per jaar. Het economi- het snijpunt van beide bewegingen. Dit betekent sche belang van de stad neemt eveneens toe, zodat er in Haven-Stad een meer dan evenredige wel in absolute als in relatieve zin, binnen de eco- stedelijke ontwikkelingspotentie is. Kortom, nomie van Nederland. Het hart van Amsterdam, Haven-Stad biedt de broodnodige expansie- grofweg gelegen binnen de Ring A10 en aan de ruimte voor het hoogstedelijke centrumgebied noordzijde begrensd door het IJ, behoort tot de van Amsterdam. In het nabije verleden is deze rol economisch belangrijkste vierkante kilometers vervuld door onder meer het Oostelijk Haven- van Nederland. Er wonen zo’n 550.000 mensen, gebied. Momenteel leveren ontwikkelingen als er komen jaarlijks miljoenen bezoekers en er Zuidas, Overamstel, Houthavens en Buiksloter- wordt veel geld verdiend. Het gebied vormt het ham cruciale bijdragen. Het zijn allemaal locaties onbetwiste hart van een groeiende metropool. in wat we tegenwoordig ‘de Ringzone’ noemen: het gebied tussen en nabij de Ring A10 en de Ringspoorlijn, en langs het IJ aan de noordzijde.

Structuurvisie Amsterdam 2040

Gemeente Amsterdam 23 Overzichtskaart Koers 2025 toont waarin te zien is dat Slo- terdijk Centrum en I Zuid deel uitmaken van de gebiedsontwikkeling van de komende decennia. De gebieden binnen de convenants- grenzen zijn aangewezen als stragegische ruimte.

Legenda Lopende projecten Voorstel nieuwe projecten convenant Houthavens/NDSM 2016 Tranche 3 Versnellingslocatie 2014 Tranche 1 Gebiedsuitwerking 2016 OV Knooppunten (investeringsbesluit) gericht op nieuwe projecten Versnellingslocatie 2014 Tranche 2 Stragegische ruimte voor de Grens Haven-Stad (strategiebesluit) stad tbv gebiedsontwikkeling na 2020

24 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Koers 2025 Uitdagende transformatieopgave Koers 2025 – Ruimte voor de Stad is de Amsterdamse Met de transformatie van Haven-Stad staan we voor een ontwikkelstrategie voor de middellange termijn (tot 2025). stedelijke ontwikkeling waarmee we in Amsterdam nog Hierin wordt invulling gegeven aan de ambitie van het maar beperkte ervaring hebben. Het gaat niet om stads- college om langjarig minimaal 5.000 woningen per jaar te uitbreiding in maagdelijke weilanden of op dito eilanden, kunnen bouwen in aantrekkelijke en diverse stadsbuurten. zoals bij IJburg. Het gaat ook niet om sloop/nieuwbouw Door projecten in een stedelijke context te plaatsen kun- in een verkrotte stadsvernieuwingsbuurt of om in onbruik nen ontwikkelingen ten opzichte van elkaar in perspectief geraakte havenbekkens, zoals het Oostelijk Havenge- worden geplaatst. Momenteel gebeurt dit binnen het bied. Nee, we willen Haven-Stad ontwikkelen terwijl het programma Ruimte voor de Stad waarin ook een doorkijk gebied functioneert als bedrijfs-, kantoor- en haventerrein. wordt gemaakt voor de periode na 2025. Met Sloterdijk Dat maakt de opgave complexer, ongewisser en extra I Zuid en Sloterdijk Centrum speelt Haven-Stad nu al een uitdagend. De beantwoording van de vraag waarom we belangrijke rol in het voorbereiden van nieuwe gebieds- uitgerekend hier willen transformeren zal voortdurend ontwikkeling. Voor de gebieden die binnen het convenant onderhoud en aanscherping vergen. Houthavens/NDSM vallen, geldt dat deze pas na 2029 tot ontwikkeling zullen worden gebracht. Logisch vervolg van proces Feitelijk is de transformatie van het gebied al geruime tijd Bij een jaarlijkse productie van 5.000 woningen zal de be- aan de gang, ook al toen de naam Haven-Stad er nog niet volking toenemen tot ruim 900.000 inwoners in 2025. Als aan verbonden was. Het bedrijfsleven in het gebied is al de bevolkingsgroei doorzet, komt het aantal van 1 miljoen aanzienlijk van kleur veranderd in de afgelopen decennia. inwoners rond 2030 in beeld. De rol van Haven-Stad bij Traditionele ‘blue collar’-bedrijven vertrokken, creatieve deze ambitie is zeer substantieel, ook in de periode na ondernemingen kwamen er voor terug. De herontwikke- 2025. ling van de Westergasfabriek tot cultuurcentrum en de kantoorontwikkeling op het Kraanspoor aan de Noordoe- De stad klopt dus nadrukkelijk aan de poort van Haven- ver van het IJ waren voorbodes van wat het gebied te Stad – en met groeiend ongeduld. Niettemin zal de trans- wachten stond. Ook de transformatie van kantorenlocatie formatie van Haven-Stad langere tijd in beslag nemen, Teleport tot het gemengde Sloterdijk-Centrum is al enige alleen al omdat de transformatie even uitdagend is als tijd gaande. Met andere woorden: de (verdere) ontwikke- complex. We hebben immers te maken met overwegend ling van Haven-Stad is een logisch vervolg van een proces functionerende haven- en werkgebieden. Voorts willen we dat al is ingezet. Haven-Stad ontwikkelen tot een duurzaam stadsgebied. De eisen en technologische innovaties op dit terrein volgen elkaar in rap tempo op en moeten hun beslag krijgen in de ontwikkeling van Haven-Stad.

Gemeente Amsterdam 25 Geschiedenis van de haven

De lange transformatie-geschiedenis De haven van Amsterdam was met de Noordzee van de haven van Amsterdam verbonden via de Zuiderzee. Deze verzandde steeds meer, zodat een betere verbinding nodig De transformatie van Haven-Stad past in het werd. Het Noordhollands Kanaal van Amsterdam patroon van de dynamische locatie- en verande- naar Den Helder, gegraven op initiatief van Ko- ringsgeschiedenis van de Amsterdamse haven. ning Willem I, werd voltooid in 1825. Dit kanaal Wederom hebben we te maken met een expan- voldeed al snel niet meer aan de eisen van het sieve stad en met bedrijvigheid die naar aard en scheepvaartverkeer. Pas met de opening van het schaal een grote dynamiek vertoont. Noordzeekanaal van Amsterdam naar IJmuiden De monding van de Amstel tussen de Dam en in 1876, heeft de Amsterdamse haven een goe- het IJ was de eerste haven van Amsterdam. de, rechtstreekse verbinding met de Noordzee. Langs het Damrak en de Warmoesstraat verrezen Langs het kanaal werden de IJpolders gere- de pakhuizen en woningen van kooplieden. In aliseerd. Daarna zette een nieuwe groeien de 16e eeuw breidde de haven zich uit naar de bloeiperiode voor de Amsterdamse haven in met Lastage, een buurt aan de oostkant van de oude een sterke schaalvergroting, niet alleen van de Binnenstad, waar ook scheepsbouw plaatsvond. schepen, maar ook van de haven-gerelateerde In de 17e eeuw werden eilanden in het IJ aange- bedrijvigheid. plempt, die tevens plaats boden aan uitbreiding van de havenactiviteiten. Dit werden de Weste- Aan het einde van de 19e eeuw werden nieuwe lijke en de Oostelijke Eilanden. havens in het nu afgesloten IJ aangelegd: het Oostelijk Havengebied. Ook langs het Noordzee- kanaal en in Amsterdam-Noord werden nieuwe havens gegraven.

Ontwikkeling van de Amsterdamse haven door de eeu- wen heen. Van een haven in het centrum van de stad rond 1300, naar een uitbreiding aan de oostzijde van de stad waar ook scheepsbouw plaatsvond rond 1540. In het begin van de 20e eeuw werden nieuwe haven in het Oostelijk Havengebied aangelegd. Op de afbeel- 1300 0 1 2 km ding zijn verder de havens langs het Noordzeekanaal in Amsterdam Noord en aan de westzijde van de stad te zien. De oude havengebieden ín de stad zijn getransformeerd naar woongbieden. Rond 2000 is de haven naar de westzijde van Amster- dam opgeschoven en is de scheepsbouw in het Ooste- lijk Havengebied vervangen door woningbouw.

1540

0 1 2 km

Legenda Amsterdamse haven

Woon-werk gebieden

Voormalig havengebied getransformeerd tot woonwerkgebied 1540 0 1 2 km

26 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Geschiedenis van de haven

De oorspronkelijke haven ter hoogte van de Am- Ook elders langs het Noordzeekanaal, buiten de stelmonding verloor zijn functie met de aanleg gemeente Amsterdam, ontstonden nieuwe ha- van het Centraal Station op drie aangeplempte vengebieden: in de IJmond en in de Zaanstreek, eilanden in het IJ. Een verbeterde verbinding bij de monding van de Zaan. Tegenwoordig met het achterland werd gevormd met de maken al deze gebieden integraal deel uit van de ingebruikname van het Merwedekanaal in 1892. Haven van Amsterdam. Met de aanleg van het Amsterdam-Rijnkanaal Haven-Stad is daarmee een van de vele gebie- werd dit kanaal verbreed en verlengd tot aan den langs het IJ die is getransformeerd van pol- Tiel. Na de opening in 1952 had Amsterdam een derland naar haven, en van haven naar gemengd goede verbinding gekregen met de belangrijkste woon-werkgebied. scheepvaartverbinding naar Duitsland.

In het kader van het Algemeen Uitbreidingsplan werd vanaf de jaren vijftig het Westelijk Haven- gebied sterk uitgebreid. Zo werd in de jaren zestig de grootschalige Amerikahaven gegraven, in de Groote IJpolder, aan de zuidkant van het Noordzeekanaal. Ten westen van de Amerikaha- ven kwam in 2001 de Afrikahaven gereed. Het Oostelijk Havengebied verloor meer en meer zijn functie en werd vanaf de jaren negentig ingericht tot woonwijk.

1920 0 1 2 km

2000 0 1 2 km

Gemeente Amsterdam 27 De huidige bebouwing in Haven- Haven-Stad zal soms snel, per ge- Uiteindelijk wordt heel Haven-Stad Stad bestaat grotendeels uit wer- bied en soms langzaam, per kavel, een hoogstedelijke woon-werk wijk ken in grootschalige bedrijfshallen transformeren waarbij de stad ontwikkeld is op de bestaande industriekavels

Een combinatie van wonen en werken resulteert in een nieuwe gebouw- typologie: het woon- werkgebouw + =

28 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Functiemenging: hoogstede- 4 lijk en economisch vitaal

4.1 Doelstellingen De doelstellingen die we voor Haven-Stad hante- Bewoners van Haven-Stad kunnen een levendige ren zijn: wijk verwachten met een mix aan functies, activi- wonen in hoge dichtheid; teiten en hoogstedelijke woningtypen in verschillende prijscategorieën. Dit sluit aan op het woon- hoog aantal arbeidsplaatsen; en leefmilieu in de omliggende buurten, zoals voldoende aanbod van voorzieningen. de Staatsliedenbuurt, de Spaarndammerbuurt en Bos en Lommer. De verschijningsvorm van 4.2 Wonen in hoge dichtheid Haven-Stad is echter heel eigen. We realiseren De keuze voor hoogstedelijkheid is in de geest een woonmilieu met hoge dichtheden, waarbij van Structuurvisie Amsterdam 2040. Daarin we aansluiten bij bijzondere karakteristieken van voorziet de gemeente in de bouw van nieuwe het gebied, zoals de robuuste havenbekkens van woningen in Amsterdam, vooral door intensive- het Cornelis Douwesterrein, de groene ambiance ring van bestaand stedelijk gebied. Haven-Stad van het Westerpark of het bestaande hoogbouw- vervult hierin een belangrijke rol. Het gebied ligt milieu van Sloterdijk-Centrum. binnen de Ring A10 en sluit direct aan op het populaire en schaarse beschikbare centrumstede- Aan de hand van goed functionerende referen- lijke milieu. tiegebieden is het mogelijk om voor Haven-Stad een streefverhouding vast te stellen voor de De hoge bebouwingsdichtheid en het grote gewenste ‘mengverhouding’ van de verschillende aantal woningen zijn voorwaarden voor een hoge functies. Daarmee bedoelen we dus de verhou- concentratie aan bewoners, arbeidsplaatsen, ding aan het eind van de transformatie. Voor studenten, bezoekers, activiteiten en voorzie- zover je van een ‘eind’ kunt spreken, want een ningen. Het is het leefmilieu waar de stedelijk- levend stadsgebied is altijd in transformatie. De georiënteerde naar op zoek is, in of vlakbij het wijze waarop de gewenste verhouding tot stand hart van Amsterdam. De toekomstige bewoner komt is in de praktijk complex. We hebben te van Haven-Stad kan er een stedelijk leefpatroon maken met een functionerend haven-, bedrijven- op na houden. De bewoners maken daarbij meer en kantorengebied. Bovendien hangt de trans- gebruik van de fiets of het openbaar vervoer en formatie deels af van initiatieven van marktpar- dus minder van de auto. Voor suburbane ontwik- tijen. Deze zijn ongewis. Verder geldt voor elke kelingen, zoals het realiseren van laagbouwwo- ruimtelijke bestemming dat deze op de ene plek ningen, is geen plek in Haven-Stad. beter functioneert dan op de andere. Dit kan te maken hebben met bereikbaarheid, aanwezige Gemengde wijken, een inclusieve stad voetgangersstromen, stilte en rust, laad- en los- De stedelijk-georiënteerde heeft vele gezichten: mogelijkheden, zichtbaarheid enzovoorts. Voor het zijn studenten en expats, starters en senio- de economische vitaliteit van het plangebied ren, alleenstaanden en gezinnen. De huishoudens is het belangrijk dat gedurende de transitie de worden steeds diverser van vorm. In Haven-Stad zittende bedrijven duidelijk investeringsperspec- zetten we de Amsterdamse traditie voort om te tief hebben. In de gesprekken met ondernemers streven naar wijken met een gemengde bevol- in het plangebied komt – ongeacht van hoe zij kingssamenstelling naar sociaal-economische denken over functiemenging – naar voren dat status, leeftijd en samenstelling van het huishou- ondernemers behoefte hebben aan duidelijkheid den, met voldoende aandacht voor ruimte voor over de periode dat zij hun bedrijfsactiviteiten kwetsbare groepen. Hiervoor nemen we in de kunnen voortzetten. woningbouwprogramma’s o.a. sociale huurwoningen, woningen voor ouderen en woningen Om een aangename en duurzame menging in gehandicapten op. Zo scheppen we een eerste Haven-Stad te realiseren, houden we rekening belangrijke voorwaarde voor menging op sociaal- met al deze factoren. economisch gebied.

Gemeente Amsterdam 29 Wonen gemengd met verschillende soorten van bedrijvigheid

Uitplaatsing bedrijvigheid en relatie tot Plabeka

De transformatie van bedrijventerreinen naar gemengde deel van de er nu gevestigde bedrijven betekent dat die woon-werklocaties speelt op meer plekken in de Metro- op termijn naar een andere vestigingsplaats zullen moeten poolregio Amsterdam. In het Platform Bedrijventerreinen verhuizen. De MRA is voornemens om tot een regionaal en Kantoren in de MRA stemmen overheden de kwaliteit coördinatieteam te komen, dat het overgangsproce voor en kwantiteit van de werklocaties af op de te verwachten bedrijven soepel moet laten verlopen en waarbij elk te marktvraag en op elkaar. In de nieuwe uitvoeringsstrategie verplaatsen bedrijf ten minste één of meer aanbiedingen Plabeka 3.0, die in maart 2017 is vastgesteld door het krijgt van alternatieve locaties binnen de MRA. Voor de bestuurlijk Platform Economie, is nagegaan of de MRA op transformatie van Haven-Stad kan dit team, dat naar ver- langere termijn plek kan bieden aan de (geprognotiseer- wachting vanaf 2018 actief zal zijn, een belangrijke partner de) behoefte vanuit bedrijven. Die vraag wordt bevesti- in de uitwerking en realisatie zijn. gend beantwoord, waarbij er het besef is dat het voor een

30 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Verdere diversificatie van de bevolkingsopbouw voorzieningen. Ook is er plek voor kantoren, is een stuk lastiger, maar we streven er wel creatieve bedrijven en culturele instellingen. Met naar. We vergroten de kans op een gemêleerde andere woorden, Haven-Stad wordt een ge- leeftijds- en huishoudenssamenstelling door een mengd gebied met veel werkgelegenheid, hoge diversiteit aan woninggroottes te realiseren, woondichtheden en voorzieningen die daarbij gemengd op het schaalniveau van de straat, horen. Dicht bij elkaar, dicht bij het centrum en de kavel of het bouwblok. Toch blijft ongewis anticiperend op toekomstige ontwikkelingen in wie er uiteindelijk op het aanbod afkomt. Een werkmilieus, mobiliteit en duurzaamheid. Tevens appartement van 80 m2 kan immers worden biedt Haven Stad op deze manier kansen voor betrokken door een gezin met twee kinderen, opleidingen en zelfontplooiing voor jongeren en door een alleenstaande senior of door twee of volwassenen, bv. in de vorm van stage- of (om)- drie studenten. De belangrijkste variabelen bij scholingsplekken. het woningaanbod in Haven-Stad zijn dus de verhouding tussen sociale huurwoningen en Haven-Stad bestaat op dit moment voornamelijk marktsectorwoningen, en de woninggrootte. uit industriële bedrijvigheid, van licht tot zwaar. Het is belangrijk om de variatie naar woning- Maar er is nu al sprake van een toenemende di- grootte voortdurend in het vizier te houden bij versiteit. Er staan veel kantoorgebouwen, waarin de woningbouwprogrammering. Te veel kleinere naast traditionele kantoorwerkzaamheden steeds (of grotere) woningen verminderen de kans op meer creatieve activiteiten plaatsvinden. Elke uiteenlopende huishoudenssamenstellingen en werkmilieu heeft zijn eigen ruimtelijke verschij- leiden niet tot de gewenste menging van doel- ningsvorm. Van de maakindustrie in hallen van groepen in Haven-Stad. één verdieping, tot opleidingen in gestapelde plinten en serviceverlening in reguliere kantoor- 80% wonen en 20% niet-wonen gebouwen. Ook in de toekomst blijft werk een In ‘gerijpte’ hoogstedelijke milieus in Amsterdam significant en noodzakelijk onderdeel van Haven- ligt de verhouding (in vloeroppervlak) tussen de Stad. Maar de wijze waarop bedrijven werken woonfunctie en de gezamenlijke niet-woonfunc- verandert. Hierbij neemt het aantal arbeidsplaat- ties doorgaans tussen de 85%:15% en 70%:30%. sen per gebouw toe. In plaats van 70 m2 per De naburige wijken van Haven-Stad voldoen arbeidsplaats, wat momenteel het gemiddelde eveneens aan dit beeld. In Haven-Stad streven is in Haven-Stad, is de verwachting dat in de eco- we naar een m2 vloerverhouding wonen:niet- nomie van de toekomst de gemiddelde arbeids- Uitplaatsing bedrijvigheid en relatie tot Plabeka wonen van 80%:20%. In de 20% niet-wonen zit plaats 30 m2 wordt. onder meer de werkfunctie. Een aandeel van 20% lijkt op het eerste gezicht beperkt, maar Voor verhouding inwoners/werknemers biedt aangezien Haven-Stad een hoge bebouwingsin- de huidige Amsterdamse mix een interessante tensiteit krijgt, zal het vloeroppervlak voor niet- referentie. (Dit is dus wat anders dan de ver- wonen in absolute zin fors zijn – groter zelfs dan houding woon- en werkruimte in vloeroppervlak het huidige werkvloeroppervlak in het gebied. waarvan hierboven sprake van is.) In de binnenstad en het Museumkwartier is de verhouding Strategische keuzes op Haven-Stadniveau: inwoners:werknemers iets groter dan 1:1. In andere wijken binnen het Amsterdamse centrum- Inclusief bouwen: woningbouwpro- milieu varieert die verhouding tussen de 1:1 en gramma met sociale woningbouw en 3:1. Onze ambitie is om met Haven-Stad een diversiteit aan woninggroottes, inclusief forse bijdrage te leveren aan de groei van het voldoende aanbod aan middensegment hoogstedelijke milieu in Amsterdam. huurwoningen; 80% wonen en 20% niet-wonen (bedrij- De genoemde verhoudingen kunnen dan ook als ven en/of voorzieningen). richtlijnen dienen bij de programmatische keuzes binnen Haven-Stad. Bij een maximaal programma van 70.000 woningen (122.500 inwoners ) en 4.3 Toename aantal arbeidsplaatsen 58.000 arbeidsplaatsen heeft Haven-Stad een In een hoogstedelijk gebied vinden wonen, verhouding inwoners:werknemers van grofweg werken, studeren en recreëren naast, boven en 2:1. Nieuwe manieren van werken leiden tot onder elkaar plaats. In elkaars directe nabijheid nieuwe mogelijkheden om werken, wonen en dus, zoals we dat al gewend zijn in grote delen voorzieningen te combineren, zowel op het van het vooroorlogse Amsterdam. Naast de niveau van de kavel als op gebouwniveau. In bestaande productiebedrijven verschijnen nieuwe Haven-Stad is de ambitie om van al deze moge- woningen, winkels, horeca en maatschappelijke lijkheden tot functiemenging gebruik te maken.

Gemeente Amsterdam 31 De economie van morgen In Ruimte voor de Economie van Morgen is een typologie tieve wijk een logische voortzetting van het centrummilieu. ontwikkeld van toekomstige werkmilieus voor de Metro- Deze trend heeft zich al ingezet in de Minervahaven, waar poolregio Amsterdam. Het gaat hierbij om vier typen: internationale modemakers hun plek hebben gevonden in Internationaal topmilieu, Innovation district, Creatieve wijk gebouwen die over de havenbekkens uitkijken. Deze vorm en Productieve wijk. In al deze werkmilieus is waardecre- van werken is goed te combineren met wonen en andere atie en economische groei mogelijk. Daarbij is het onzeker functies. Het openbaar vervoer speelt een belangrijke rol welke economische ontwikkelingen het sterkst doorzetten, voor de bereikbaarheid van deze functies. omdat dit onder andere afhankelijk is van de wereldmarkt en de politiek. Toch is voor Haven-Stad een redelijk De Productieve wijk bevordert een nieuw ‘economisch duidelijke koers te bepalen. Deze koers is gebaseerd op DNA’. De aard van deze bedrijvigheid is extensiever (30 de betekenis van Haven-Stad voor de lokale, regionale tot 50 m2 per werknemer) dan in de Creatieve wijk en en nationale economie. Deze betekenis komt met name grotendeels grondgebonden, maar qua milieucatego- voort uit de strategische ligging van Haven-Stad. Voor wat rie wel mengbaar met woningbouw. In de werkruimtes betreft de gemengde woon-werkmilieus komen we uit bij vinden we ambachten, kleinschalige productieve diensten, de combinatie van een Creatieve en een Productieve wijk. stadsverzorgende diensten, aanbieders van 3D-printing, Wel ontbreken in deze milieus nog de multimodale knoop- technische incubators etc., afhankelijk van de economische punten en de stadstraten. Voegen we deze toe aan het trends en behoeften van de toekomst. Rondom de Ring pakket van werkmilieus, dan ontstaat een beeld van de A10 en op de noordelijke IJ-oever, het Cornelis Douwes- potentie van Haven-Stad voor de economische ontwikke- gebied, komt de Productieve wijk het best tot zijn recht. ling van de MRA. Hier kunnen we de bestaande bedrijvigheid (‘de blijvers’ die behoefte hebben aan een informeel stedelijk interac- De Creatieve wijk is een voortzetting van het Amster- tiemilieu) integreren met woon- en recreatieve functies. damse centrummilieu: een woonwijk met een mix van Daarnaast bieden we ruimte aan ‘nieuwkomers’ die passen kleinschalige bedrijfsruimte (100 tot maximaal 5000 m2) binnen het productieve profi el. Al deze functies zijn in die ingevuld kan worden met kantoorachtige concepten meer of mindere mate afhankelijk van aan- en afvoer van uit de creatieve kennis- en innovatie-economie. Het gaat goederen, waardoor het logisch is dat de Productieve wijk hier om een intensief werkmilieu met circa 15m2 per gekoppeld is aan de Ring A10. arbeidsplaats. Deze werkfuncties zijn stapelbaar, maar voor de stedelijke interactie is het wel belangrijk dat de Een stadsstraat is een economisch functielint, met een werkplekken ook op straatniveau zichtbaar zijn. Aan de duidelijke verkeersfunctie, maar ook een nadrukke- oostkant van Haven-Stad, de ‘centrumkant’, is de Crea- lijke verblijfsfunctie. Hier vinden we winkels, bedrijven, kantoren en horeca. Stadsstraten hebben hierdoor naast een belangrijke economische betekenis, ook een sociale Kantoorgebieden Woon-werkmilieus Productiezones functie. Kansrijke locaties zijn: de Transformatorweg, de In Ruimte voor Contactweg en de Klaprozenweg. de Economie van Morgen is WOONWIJ- een typologie Een multimodaal knooppunt is door aanwezige verkeers- KEN ontwikkeld van infrastructuur zoals trein, tram, metro en autowegen uitste- toekomstige kend verbonden met de stad en regio, en daarmee bij werkmilieus uitstek geschikt voor kantoren. Ruimte voor de Economie voor de van Morgen wijst Sloterdijk aan als een zeer kansrijk multi- INTER- modaal knooppunt. Metropoolregio CREATIEVE WIJK NATIONAAL Amsterdam TOPMILIEU

INNOVATIE PRODUCTIEVE BEDRIJVEN- DISTRICT WIJK TERREIN

MULTI STADS- MODAAL HAVEN STRATEN KNOOPPUNT

HAVEN-STAD

32 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 wezen zijn op de plint voorrang te geven op Typologie van de werkmilieus van de toekomst bestemmingen die ook op hogere verdiepingen De opkomst van de kennis- en innovatie-econo- kunnen functioneren. Dit beginsel sluit aan bij mie leidt tot een grotere vraag naar gemengde de wens om de bedrijvigheid in Haven-Stad haar stedelijke milieus en daarmee tot een andere vooraanstaande rol te laten behouden. ruimtevraag vanuit wonen en werken. In de ruimtelijk-economische visie voor de groei van Am- Hoge plinten met een overmaat is in ieder geval sterdam (Ruimte voor de Economie van Morgen, een voorwaarde om een zo groot mogelijke pagina 7) wordt gesteld dat: ‘Functiemenging bandbreedte aan werken en voorzieningen in de van wonen en werken niet alleen nodig is om aan plint te kunnen huisvesten. Om in de plint ook te sluiten bij de behoeften van de kennisecono- ruimte te bieden voor bedrijvigheid is betaal- mie. Ook voor het behoud van de economische baarheid ook van groot belang. De vraagkant van diversiteit is functiemenging in nieuwe stedelijke bedrijfsruimtemarkt moet dan ook verder onder- gebieden noodzakelijk.’ In Koers 2025 wordt er zocht worden en leegstand zoveel mogelijk wor- boendien op gewezen dat aantrekkelijke woon- den voorkomen door een flexibel bestemmings-/ werkmilieus de concurrentiepositie van de stad omgevingsplan. Daarnaast is het belangrijk dat en de MetropoolRegioAmsterdam versterken er aantrekkelijke gevels komen met een goede en meer mensen in de gelegenheid stelt om te programmavariatie, zodat er een aantrekkelijk en profiteren van de kansen van de stad. levendig straatbeeld ontstaat. Af en toe kan er dus best een woning in de plint komen, mits de Hoofdrol voor de plint uitgangspunten van de functiemenging overeind Voor de meeste werkfuncties en voorzieningen blijven. De precieze invulling en verschijnings- geldt dat we ze bij voorkeur situeren op de bega- vorm van de plinten ligt bij de uitwerking per ne grond en eventueel op de eerste verdieping. deelgebied, afgestemd op de dan geldende Dit geldt onder meer voor productiebedrijven, marktvraag naar werkruimte. scholen, winkels, cafés en restaurants. Woningen, kantoorruimtes en hotelkamers kunnen prima Stadsstraten als drager voor commerciële voor- gestapeld worden. zieningen In Haven-Stad streven we naar een stratenpa- De invulling van deze ‘plinten’ in Haven-Stad is troon en bouwvormen die aansluiten bij hoe een cruciale factor bij de transformatie naar een mensen een hoogstedelijk stadsgebied werkelijk gemengd, hoogstedelijk gebied. Voorzieningen gebruiken en beleven. Het huidige stedenbouw- en bedrijvigheid in de plint leveren een belang- kundig patroon van een deelgebied als Sloterdijk rijke bijdrage aan de levendigheid in Haven- I lijkt een uitstekende basis hiervoor. De Trans- Stad. Deze levendigheid is niet alleen een grote formatorweg en de Contactweg zijn de ‘natuur- woon- en leefkwaliteit, maar ook essentieel voor lijke’ hoofd- of stadsstraten. Hierlangs zullen de de sociale veiligheid door ‘ogen op straat’. Wan- belangrijkste verkeersstromen lopen. Nabij de neer we echter alle gewenste maatschappelijke, kruising van beide straten is naar verwachting commerciële en werkvoorzieningen bij elkaar de levensvatbaarheid van winkelvoorzieningen optellen, blijkt dat het dringen wordt in de plint. het grootst in dit deelgebied. Door winkels in Enerzijds is dit een fenomeen dat eigen is aan deze zone te clusteren, vindt een onderlinge een succesvol, hoogstedelijk stadsmilieu. An- kruisbestuiving plaats die de concurrentiepositie derzijds betekent het dat we bij de plintinvulling versterkt. Voor het overige lenen de Transforma- duidelijke keuzes moeten maken. torweg en de Contactweg zich uitstekend voor de vestiging van andere economische functies. De eerste keuze betreft een flexibele, adaptieve In verband met de autobereikbaarheid en laden plint bij nieuwe bebouwing. Dat wil zeggen: een en lossen, ligt het voor de hand de stadsbrede plint van 8 à 10 meter hoog die in de tijd verschil- economische functies in de buurt van de Ring lende functies kan herbergen. We kunnen daarbij A10 te situeren. een functie faciliteren in één laag van 8 meter, maar het is ook mogelijk om binnen de plint Strategische keuzes op Haven-Stadniveau: twee bouwlagen te realiseren. Bij de gewenste ruimte voor creatieve en productieve typologie en dichtheid van Haven-Stad is 25% bedrijvigheid; van de plint nodig voor de ontsluiting van boven- gelegen verdiepingen. Daarmee blijft 75% over functiemenging primair op gebouwni- om te vullen met voorzieningen en bedrijvigheid. veau met werkfuncties en/of voorzieningen in flexibele adaptieve plint van 8 à De tweede keuze is om de functies die aange- 10 meter hoog.

Gemeente Amsterdam 33 Aantal scholen per deelgebied

Legenda 1 Aantal basischolen benodigd Positie van huidige Grens deelgebied tbv ontwikkeling deelgebied basisscholen omgeving Haven-Stad Aantal VO-scholen benodigd Positie van huidige middelbare 1 tbv ontwikkeling deelgebied scholen in omgeving

Basisonderwijs Voortgezet Onderwijs Voor basisonderwijs geldt een verwijsafstand van 1000 Voor middelbaar onderwijs geldt geen vastgestelde ver- meter. Dat betekent dat de gemeente moet voorzien in wijsafstand. Middelbare scholen in Amsterdam ontvangen de behoefte aan onderwijs binnen deze afstand. Om te doorgaans leerlingen uit alle stadsdelen, waarbij het gros bepalen hoeveel scholen er straks nodig zijn is een analyse wel uit de directe omgeving komt. De druk op Amster- gemaakt. Uit deze analyse blijkt dat de behoefte aan damse VO-scholen is groot. De leeftijdsgroep 12 tot 18 basisonderwijs die voortkomt uit de woningbouwopgave jaar is de afgelopen jaren toegenomen en uit een leerling- van Haven-Stad neerkomt op ongeveer 40 basisscholen in prognose van OIS blijkt dat deze groep de komende jaren de eindfase. blijft groeien. Met de verhoogde woningbouwopgave in Met behulp van cijfers over de verwachte leegstand en Haven-Stad zal de druk op het voortgezet onderwijs in tekorten op bestaande basisscholen in de omgeving is Amsterdam West, Nieuw-West en Noord verder toene- onderzocht in hoeverre bestaande basisscholen de eerste men. vraag kunnen opvangen. Dit is niet het geval. Dat bete- In Haven-Stad zullen dus plekken gereserveerd moeten kent dat we de behoefte die voortkomt uit de woning- worden voor voortgezet onderwijs. Uit de analyse blijkt bouwopgave van Haven-Stad voornamelijk in het gebied dat er in heel Haven-Stad ongeveer 9 scholen voor voort- zelf moeten oplossen. gezet onderwijs nodig zijn.

34 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 4.4 Voorzieningen ontwikkelstrategie richt zich met name op het Een hoogstedelijke stadswijk kenmerkt zich inzichtelijk maken van de omvang en mogelijke onder meer door een ruim, gevarieerd en steeds locaties van wijkoverstijgende functies omdat weer veranderend pakket aan voorzieningen. afstemming tussen de verschillende deelgebie- Hieraan willen we ook in Haven-Stad nadrukke- den hierbij cruciaal is. Daarnaast wordt in deel IV lijk de ruimte bieden. Bewoners, werkenden en van dit document per deelgebied een indicatie bezoekers willen boodschappen doen, naar de gegeven van het aantal wijkvoorzieningen dat in sportschool, de hond uitlaten, een broodje halen de toekomst nodig zal zijn. of een kop koffie drinken. Kinderen gaan naar school of de crèche, voetballen op een veldje en Maatschappelijk en commercieel vermaken zich in de speeltuin. Al die voorzienin- De gemeente heeft een belangrijke taak en vergen moeten ‘om de hoek’ te vinden zijn. antwoordelijkheid wat betreft het realiseren van maatschappelijke voorzieningen, zoals scholen, De ontwikkeling van Haven-Stad zal gefaseerd sportaccommodaties en zorgvoorzieningen. Deze verlopen. De bevolking groeit geleidelijk en zijn noodzakelijk voor het goed functioneren daarmee ook het draagvlak voor voorzieningen. van een stadswijk, maar komen er niet vanzelf. Maar om van Haven-Stad van begin af aan een Naast maatschappelijke voorzieningen zullen ook aangenaam en leefbaar hoogstedelijk gebied te commerciële voorzieningen een plek krijgen in maken, óók voor de eerste groepen bewoners, Haven-Stad. Denk hierbij aan supermarkten, een zijn al in een vroeg stadium winkels, scholen en drogist, kledingwinkels, een kapper en horeca- andere voorzieningen nodig. Wat betreft maat- voorzieningen. schappelijke voorzieningen heeft de gemeente een belangrijke taak en verantwoordelijkheid. De Optimaal ruimtegebruik mogelijk maken voorzieningen zijn noodzakelijk voor het goed Het hoogstedelijke karakter van Haven-Stad functioneren van de stadswijk, maar komen er geeft aanleiding om op een nieuwe manier na te niet vanzelf. denken over het realiseren van voorzieningen. De hoge dichtheden, de veelheid aan mensen De beoogde woningdichtheid in Haven-Stad is en de druk op de (openbare) ruimte stelt ons hoog genoeg, om uiteindelijk per deelgebied voor de uitdaging om voldoende voorzienin- een compleet voorzieningenpakket te realiseren. gen te realiseren en biedt tegelijkertijd enorme Alleen de grote, buurtoverstijgende voorzie- kansen. De verhoogde woningbouwambitie ningen zullen op strategische plekken binnen verhoogt het draagvlak, waardoor een gevari- Haven-Stad gesitueerd worden. eerd en kwalitatief hoogwaardig aanbod aan voorzieningen mogelijk is. Het gaat er niet alleen Elk deelgebied vraagt zijn eigen voorzienin- om dat er straks voldoende scholen, sportmo- genniveau gelijkheden, huisartsen en andere voorzieningen De verschillende deelgebieden hebben uiteen- zijn, maar ook dat deze voorzieningen echt van lopende uitgangsposities wat betreft de realisa- toegevoegde waarde zijn voor de buurt, wijk en tie van voorzieningen. Dit heeft te maken met stad. Voorzieningen spelen een sleutelrol in het gebiedsspecifieke kenmerken en de afstand tot verbinden van mensen en het vergroten van de andere voorzieningenconcentraties. Voor alle leefbaarheid. Om deze rol te vervullen ambiëren deelgebieden geldt dat er tussen Haven-Stad we voorzieningen die optimaal gebruikt worden en de omliggende buurten in de bestaande stad doordat ze open en toegankelijk zijn, verschil- fysieke barrières liggen waardoor de interactie lende functies combineren en gebruik maken van beperkt is. Toekomstige bewoners zullen dan ook slimme organisatievormen. Daarnaast streven we weinig gebruik maken van bestaande voorzienin- naar gebouwen die duurzaam en adaptief zijn. gen. Elk deelgebied vraagt zijn eigen voorzienin- Op die manier kan een gebouw meegroeien met genniveau. Dit kan wijkgericht of wijkoverstijgend de behoeftes van de wijk. Tot slot willen we ruim zijn. baan geven aan tijdelijke initiatieven, zodat ook leegstaande panden en braakliggende terreinen Wijkgericht en wijkoverstijgend optimaal benut kunnen worden. Voorzieningen zijn verschillend van omvang en bereik. Een basisschool is een wijkvoorziening Open en toegankelijk en trekt met name kinderen uit de buurt. Een Maatschappelijke voorzieningen zijn er voor middelbare school heeft een veel groter bereik iedereen. Dat betekent niet dat elke voorziening en trekt scholieren uit verschillende wijken. Ook 24 uur per dag voor iedereen toegankelijk moet sportvoorzieningen, stadsparken en zorgcentra zijn, maar wel dat een zo groot mogelijke groep hebben vaak een wijkoverstijgend karakter. De mensen er op verschillende momenten van de

Gemeente Amsterdam 35 Inventarisatie sportvoorzieningen.

Legenda Sportpark - uitbreiden aantal sport- Bestaande groengebieden: velden sport in de openbare ruimte

Sportpark - intensiveren gebruik Projectgrens Haven-Stad bestaande sportvelden

Sportvoorzieningen In Haven-Stad gaan we ruimte maken voor sport, waarbij verengingen als particulieren gebruik kunnen maken, de focus zal liggen op het mogelijk maken van sporten en vergroten het sportaanbod voor alle bewoners van Haven- bewegen in de breedste zin van het woord. Denk daarbij Stad en omgeving. Binnen de bestaande sportvoorzienin- aan het realiseren van aantrekkelijke routes voor hardlo- gen in Amsterdam Noord is nog ruimte voor intensivering pers, wandelaars en fi etsers, ruimte voor bootcamp en van het gebruik. Sportpark de Melkweg wordt op dit andere sporten in parken en ruimte voor ‘urban sports’. moment niet gebruikt. Met het opnieuw in gebruik nemen Daarnaast willen we ruimte geven aan verenigingssporten, van sportpark de Melkweg, op de huidige locatie of zoals voetbal en hockey. We sluiten hiermee zoveel moge- elders, en het optimaliseren van het gebruik van Sportpark lijk aan op het programma ‘de Bewegende Stad’. Oostzanerwerf kan een deel van de extra sportbehoefte in Noord ondervangen worden. Om te kunnen bepalen of sportvoorzieningen in de bestaande stad ruimte hebben om de eerste vraag op te Met bovenstaande inspanningen kunnen in totaal zo’n 10 kunnen vangen, is een analyse gemaakt van het sport- tot 15 extra velden voor verenigingssport gerealiseerd aanbod in de omgeving. Hieruit blijkt dat de druk op de worden. Dit is echter niet voldoende om te voorzien in sportparken ten zuiden van het IJ groot is. Met name de extra sportbehoefte die voortkomt uit de verhoogde sportpark Transformatorweg wordt zeer Intensief gebruikt woningbouwopgave. Naast het optimaliseren en uitbrei- en hanteert een wachtlijst voor nieuwe leden. den van bestaande sportparken zal dus naar creatieve oplossingen gezocht moeten worden om georganiseerde De ambitie is om het aantal velden van sportpark Trans- sport een plek te geven. Dit kan bijvoorbeeld door ruimte formatorweg te verdubbelen en het gebruik van sportpark te maken op daken, dubbelgebruik te faciliteren en com- Spieringhorn te optimaliseren. Daarnaast wordt onder- binaties te maken met onderwijs en groen. Het zal echter zocht of er extra sportvelden gerealiseerd kunnen worden een uitdaging blijven om voldoende ruimte voor sport te in Groot Westerpark. Hierbij is het nadrukkelijk niet de maken. bedoeling dat dit gesloten sportaccommodaties worden. Juist openbaar toegankelijke sportvelden, waarvan zowel

36 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 dag gebruik van kan maken. Een schoolplein Slim organiseren is tijdens het speelkwartier de plek voor kinde- Naast het fysiek mogelijk maken van optimaal ren, na schooltijd is het een buurtplein, waar ruimtegebruik, kan er ook veel gewonnen wor- kinderen ook na schooltijd kunnen spelen, waar den door dingen slim te organiseren. Zo zou de ouders elkaar ontmoeten en waar ouderen op sportvereniging er voor kunnen kiezen om de een bankje kunnen pauzeren tijdens het maken jeugdtrainingen niet te geven op het sportpark, van een ommetje. Het sportveld wordt in het maar op een trapveldje in de wijk. Op deze weekend gebruikt voor wedstrijden en is doorde- manier creëer je sport om de hoek, krijgt buurt- weeks openbaar toegankelijk voor iedereen om groen meer betekenis en wordt tegelijkertijd de een balletje te trappen. Zorg en welzijnsvoorzie- druk op sportparken verlicht. Onderlinge samen- ningen zijn laagdrempelig en hebben een open werking tussen maatschappelijke organisaties uitstraling. Ook de volkstuinen in het Westerpark, is een must. Zo kan elke voorziening een divers die nu nog beperkt toegankelijk zijn, zullen zich activiteitenprogramma voor een breed publiek openstellen zodat het groen betekenisvol wordt bevatten. voor alle bewoners van Haven-Stad en omgeving. Adaptief bouwen Functies combineren Elke wijk en elk gebouw kent een levenscyclus. Door slimme combinaties te maken tussen ver- Het is de kunst om wijken en gebouwen te schillende functies, kunnen we het ruimtegebruik realiseren die niet alleen voor de eerste gebrui- in Haven-Stad optimaliseren. Zo kunnen sport- kers geschikt zijn, maar voor alle gebruikers die voorzieningen heel goed gecombineerd worden volgen. Een nieuwbouwwijk trekt vaak relatief met groen en recreatie. Steeds meer mensen veel starters en jonge gezinnen. In de eerste tien kiezen voor sporten op individuele basis, op tot twintig jaar is er dan ook veel behoefte aan fl exibele tijdstippen en in de openbare ruimte. In bijvoorbeeld onderwijsvoorzieningen. Na een Haven-Stad zal de focus daarom niet liggen op aantal jaren verdwijnt langzaam de leerlingenpiek het realiseren van traditionele sportparken, maar en kunnen gebouwen die voorheen werden het mogelijk maken van sporten en bewegen gebruikt voor onderwijs een andere bestemming in de breedste zin van het woord. Denk daarbij krijgen. Voorwaarde is dat deze scholen zo wor- aan het realiseren van aantrekkelijke routes voor den gebouwd dat zij ook daadwerkelijk geschikt hardlopers, wandelaars en fi etsers, ruimte voor zijn om een andere functie te vervullen. Hetzelfde bootcamp, fi tness en andere sporten die kun- geldt voor andere voorzieningen. nen plaatsvinden in het park en het maken van ruimte voor ‘urban sports’ die goed in te passen zijn in een hoogstedelijk weefsel. Ook onderwijs- Sportnorm in de maak voorzieningen kunnen heel goed gecombineerd Er wordt op dit moment gewerkt aan een sport- worden met sport. Schoolgymzalen kunnen norm die de realisatie van voldoende sportplekken buiten schooltijd prima gebruikt worden voor in de stad moet waarborgen. De sportnorm maakt gym, zaalvoetbal, judo en andere indoorsporten. onderscheid tussen verschillende stedelijke milieus. Naast de combinatie tussen sport en onderwijs, Bij een gemengd stedelijk milieu als Haven-Stad is ook de combinatie tussen school en welzijns- wordt gestreefd naar 6 m2 aan sport per woning, voorziening goed denkbaar, bijvoorbeeld door waarvan 5 m2 gereserveerd moet worden voor een schoolkantine of leslokaal buiten schooltijden georganiseerde sport (voetbal, hockey, etc.) en 1 open te stellen voor de organisatie van activitei- m2 voor sport in de openbare ruimte. Dit betekent ten voor jongeren of ouderen. dat bij de realisatie van 70.000 woningen ongeveer 350.000 m2 gereserveerd moet worden voor Tot slot zijn combinaties tussen maatschappelijke georganiseerde sport. Dit komt grofweg neer op 35 en commerciële voorzieningen interessant. Denk voetbalvelden. daarbij aan een theehuis in het park, een thea- terschool in een bioscoop, een creatieve broed- plaats in een bedrijfsverzamelgebouw of een evenement in de sportkantine. In de commerciële sector zien we al langer dat de scheidslijnen tussen functies steeds meer vervagen. Een voorbeeld van deze zogenoemde blurring-concepten is een winkel waar je naast bijvoorbeeld kleding en accessoires ook een kop koffi e kan krijgen, of een café waarbij de kunst die aan de muur hangt te koop is.

Gemeente Amsterdam 37 Spreiding huidige commerciële voorzieningen en de toekomstige voorzie- ningenclusters in Haven-Stad

Legenda Huidige spreiding detailhandel Beoogd wijkoverstijgend Grens deelgebied voorzieningencluster Haven-Stad

Huidige spreiding horeca Zoekgebied voorzieningencluster

Orlyplein

Carascoplein

38 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Tijdelijke initiatieven faciliteren het Carrascoplein) is ruimte voor een cluster De gefaseerde ontwikkeling van Haven-Stad met niet-dagelijkse voorzieningen, persoonlijke brengt naast uitdagingen ook kansen met zich dienstverlening en horeca voor een mix van doel- mee. Leegstaande panden en braakliggende groepen. Deze locatie is goed bereikbaar voor kavels kunnen benut worden door tijdelijke initia- reizigers, werknemers, bewoners en hotelgasten. tieven de ruimte te geven. Dat kan bijvoorbeeld Het aanbod is gericht op service, experience en in de vorm van een pop-up winkel, een werkplek gemak, met de focus op food. Ook wijkoverstij- voor kunstenaars, een horecavoorziening of een gende zorgcentra en onderwijsinstellingen kun- festival. We zien dat steeds meer bedrijven en nen hier een plek krijgen. instellingen behoefte hebben aan flexibiliteit, bijvoorbeeld in de vorm van kortere huurcontrac- ten, flexibelere regelgeving en tijdelijke invullin- Strategische keuzes op Haven-Stadniveau: gen. Door leegstaande panden en braakliggende terreinen een aansprekende tijdelijke invulling te voldoende ruimte reserveren voor wijk- geven, krijgt Haven-Stad meer bekendheid en overstijgende functies op het gebied van betekenis. Dit kan als vliegwiel dienen voor de sport, zorg en onderwijs; ontwikkeling van het gebied. het maken van een voorzieningenplan om te monitoren en sturen op de ontwik- Een speciale rol voor Sloterdijk Centrum keling van voorzieningen in Haven-Stad; Sloterdijk Centrum wijkt sterk af van de rest van onderzoek naar intensiever gebruik Haven-Stad door het OV-knooppunt en het sterk van de sportparken Oostzanerwerf en toenemende multifunctionele karakter (hotels, Spieringhorn en het uitbreiden van wonen, kantoren, leisure). Naast een wijkaanbod sportpark Transformatorweg, onderzoek is hier ook ruimte voor voorzieningen met een naar behouden of verplaatsen sportpark wijkoverstijgende functie. Het voorstel is dat Melkweg; een cluster van dagelijkse voorzieningen aan de voorzijde van het station (rondom het Orlyplein) bevorderen van informeel sporten in komt. Aan de zuidoostzijde van het station (nabij de stadsparken Westerpark en Noorder IJ-plas.

Gemeente Amsterdam 39 Mobiliteitsmaatregelen

Mobiliteitspakketten op tijd klaar voor een Het gaat bij de mobiliteitspakketten ook om de continue transformatieproces voorbereidingstijd, die nodig is om op tijd klaar Een goede timing van de mobiliteitsingrepen is te zijn. Het is dus van belang om de haalbaar- essentieel om de bereikbaarheid gedurende de heidsstudie voor een grootschalige en kostbare hele transitieperiode van Haven-Stad te garande- ingreep als het doortrekken van een metrolijn ren en tegelijkertijd de beoogde mobiliteitsshift tijdig te beginnen, aangezien er al gauw 15 tot voor elkaar te krijgen. 20 jaar mee gemoeid is.

In bovenstaande grafi ek zijn op basis van de Voor het noordelijke en zuidelijke deel is er een verkeerstudie in de MER, drie mobiliteitspakket- faseverschil in de ontwikkeling, zodat de bijbe- ten met samenhangende mobiliteitsmaatregelen, horende pakketten in noord iets later stadium onderscheiden die gerealiseerd moeten worden gestart kunnen worden. om de volgende fase weer verder te kunnen groeien: Het niet of deels realiseren van de mobiliteitspakketten betekent dat de ontwikkeling uitgesteld wordt of minder hard gaat. Belangrijk is dat in iedere fase wel in de beoogde bebouwingsdichtheid wordt gebouwd, aangezien anders het Pakket 1: benodigde draagvlak voor een volgende mobiliteitspakket wordt uitgehold. Er zijn namelijk Stimuleren gedeeld autogebruik een minimaal aantal instappers nodig binnen een Lage parkeernormering, geen vergunning bepaalde afstand om een OV lijn exploitabel te houden. auto op straat

Creëren fi jnmazig voet- & fi etsnetwerk

Creëren van HOV netwerk (bus/tram)

Pakket 2: Pakket 3: Ontvlechten en optimaliseren huidig autonet- Toevoegen veerverbindingen ter ondersteu- werk ning voet- & fi etsnetwerk Parkeerhubs in de nabijheid van de ring Een metro of gelijkwaardig HOV systeem.

40 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Bereikbaarheid: focus op 5 openbaar vervoer, fietsen voetpaden

5.1 Inleiding van andere gebieden binnen de ring laten een In Haven-Stad moeten we ontsluiting en mobi- beperkter aandeel van OV zien (slechts 16%). De liteit anders benaderen om de hoge dichthe- auto is er (naast de fiets) oververtegenwoordigd den voor wonen en werken mogelijk te maken. (25% en 34%). Uitbreiding van het autonetwerk ligt niet voor de hand. Autogebruik en -bezit nemen te veel Voor veel bewoners betekent dit straks een ruimte in beslag. De omliggende wegen, waar- omschakeling in de manier van verplaatsen: voor onder de Ring A10, worden nu al zó intensief de middellange afstand is het openbaar vervoer bereden, dat uitbreiding van het autonetwerk de meest voor de hand liggende optie, voor alleen maar tot meer knelpunten leidt. Bovendien kortere afstanden neem je de fiets of ga je lopen. volgt uit de MER dat om de verhoogde ambities Dan kán, omdat voorzieningen op korte afstand te kunnen realiseren ingezet moet worden op van de woningen liggen. Om deze mobiliteit een ‘maximaal mobiliteitspakket’. Dit wil zeggen: te realiseren, moeten we verschillende ruimte- maximaal inzetten op hoogwaardig openbaar lijke ingrepen doen. We moeten het openbaar vervoer en fiets/lopen, en maatregelen nemen vervoer uitbreiden, fietsverbindingen toevoegen om autogebruik/-bezit terug te dringen, waaron- en zorgen voor een goede afwikkeling van het der een strenge parkeernorm, stimuleren autode- autoverkeer. len, collectieve parkeergarages ‘op afstand’. De doelstellingen voor Haven-Stad zijn: Mobiliteitsshift is verbeteren van het openbaar vervoer in en naar Haven-Stad; noodzakelijk beperken van het autoverkeer; aanleggen van een fijnmazig openbare ruim- Alleen dan kan het verkeersnetwerk de groei en tenetwerk; verandering van verkeersstromen aan. Daarom bevorderen van het vervoer over water. kiezen we voor een mobiliteitsstrategie, die gericht is op alternatieven voor automobiliteit. Haven-Stad zet in op ruimtelijke ontwikkeling die voorrang geeft aan fietsers en voetgangers gecombineerd met openbaar vervoer als metro en tram. Daarbij horen ook hoogwaardige OV- knooppunten. Wanneer veel bewoners en werknemers gebruik maken van het openbaar vervoer, is dit hoogwaardige netwerk financieel rendabel en kan het fungeren als ontwikkelingsdrager voor vastgoed in hoge dichtheden.

Haven-Stad: een centrummilieu Een mobiliteitsshift past bij Haven-Stad omdat het gebied binnen de ring ligt. We zetten in op de modal-split (de verdeling van reizigers over de verschillende vervoersmiddelen) die gebrui- kelijk is in Amsterdam Centrum en West: een OV-aandeel rond de 30%, een fietsaandeel van 30%, een voetgangersaandeel van 25% en een autoaandeel van slechts 15%. De modal-split

Gemeente Amsterdam 41 Overzichtskaart HOV netwerk Haven-Stad, met bestaande en voorgestelde tracés.

Legenda Metro: Noord-Zuidlijn Bestaande HOV verbinding Nieuwe OV verbinding tbv Coen- en Vlothaven Voorstel metro tracé Voorstel HOV verbinding Projectgrens Haven-Stad

Alternatief Metro tracé HOV knooppunt

Metro halte Trein- & metro station

Het mogelijke HOV-verbinding zuidelijk deel Haven Stad HOV-netwerk HOV-verbnding zuidelijk deel Haven Haven-Stad: Stad, optie HOV-verbinding noordelijk deel Haven Stad NDSM HOV-verbinding noordelijk deel Haven Stad, optie 1. HOV- Buiksloterham Noord HOV-verbinding, grote ring verbinding De Ceuvel zuidelijk deel

Haven-Stad Station Sixhaven

Centraal Station

2. HOV- verbinding noordelijk deel Haven-Stad

3. Grote ring voor verbinding Zuid noordelijk en zuidelijk deel Haven-Stad

Zuid- Oost

42 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 5.2 Openbaar vervoer in Haven- naar Zaanstad moeten komen. Hiermee ontslui- Stad ten we de terreinen langs de noordzijde van het IJ, die eerder volledig geïsoleerd lagen, en de Bij de keuze voor de hoogste bebouwingsdicht- bedrijventerreinen van Zaanstad, waaronder de heid van Haven-Stad is een passend openbaar Achtersluispolder. Door deze ontsluiting met het vervoerssysteem op den duur noodzakelijk om openbaar vervoer, kunnen we de traditionele de bereikbaarheid te garanderen. Dit betekent bedrijventerreinen geleidelijk transformeren naar dat een metro of een gelijkwaardig HOV-systeem een gemengd woon- en werkmilieu. Ook de noodzakelijk is. In de MER zijn verschillende op- beoogde verdichting van de Cornelis Douwester- ties onderzocht, in voorliggende ontwikkelstrate- reinen, maakt dat hier een metro noodzakelijk en gie zijn onderstaande twee uitgewerkt. rendabel is. De metroverbinding sluit aan op de In de komende periode zullen zowel deze opties halte van de noord-zuidlijn. Via de halte Sixhaven als alternatieve HOV-verbindingen met dezelfde zijn er de volgende nieuwe haltes voorzien: de vervoerswaarde voor Haven-Stad verder moeten Ceuvel, Buiksloterham, NDSM, Cornelis Douwes worden uitgewerkt en in stedelijk en regionaal I, Cornelis Douwes II en de Noorder IJ-plas. Deze perspectief moeten worden geplaatst. metroverbinding is pas uitvoerbaar wanneer het aantal woningen en arbeidsplaatsen aan de Optie 1: HOV-verbinding zuidelijk deel Haven- Noordelijke IJ-oever flink toeneemt. Deze verbin- Stad ding hebben we dan weliswaar ook opgenomen Al jaren denkt de gemeente na over het sluiten in de plannen van Haven-Stad, maar kunnen we van de kleine metroring zodat metrostation niet op korte termijn realiseren. De huidige HOV- Isolatorweg verbonden wordt met Amsterdam buslijn over de Klaprozenweg en Cornelis Dou- CS. Hierdoor zou de zuidelijke metroring vol- wesweg kan voorlopig de eerste groei opvangen. tooid worden. Dit zou een goede optie zijn om In overleg met Zaanstad bekijken we of we een een aantrekkelijke openbaar vervoer verbinding rechtstreekse verbinding over de Ring A10 via de naar het centrum van de stad en vice versa te Noorder IJ-plas naar de Achtersluispolder kun- realiseren. Bewoners hoeven dan niet eerst naar nen realiseren. station Amsterdam Sloterdijk, om in het centrum te komen. De reis van en naar het centrum wordt Aanvullend openbaar vervoer: bus door de hiermee korter, gemakkelijker en prettiger. Coentunnel en bus/tram over de Haarlemmer- weg Voor een rendabele bedrijfsvoering van deze Naast de nieuwe metroverbindingen zijn er nog kleine ring, is het belangrijk dat er voldoende in- een aantal hiaten in het huidige OV-netwerk, die en uitstappers zijn rond de nieuwe haltes. Met de relatief eenvoudig op te lossen zijn. Door een beoogde hoge bebouwingsdichtheid van Haven- busverbinding toe te voegen door de Coentun- Stad is dat geborgd. Sluiting van de kleine ring, nel, een noordelijke tak van de Westtangent, kan of realiseren gelijkwaardig alternatief, zal een Amsterdam Sloterdijk verbonden worden met flink aantal jaar kosten. In de tussentijd kunnen de Noordtangent, met een overstapplek op de bewoners en werknemers gebruik maken van een Oostzanerwerf. Niet alleen is dit handig voor (H)OV-bus. Deze (H)OV-bus zal vanaf Amsterdam werknemers uit Zaanstad en Amsterdam, het is CS via de Transformatorweg naar station Amster- ook een interessante recreatieve verbinding. De dam Sloterdijk rijden. Dat is grotendeels mogelijk Noorder IJ-plas is met de nieuwe busverbinding met de huidige infrastructuur en dus relatief ge- beter bereikbaar, waardoor we hier een stedelijk makkelijk te realiseren. Op deze manier kunnen park kunnen realiseren. Daarnaast moeten we we de Minervahaven en Sloterdijk I Zuid geleide- het mogelijk maken om vanaf station Sloterdijk lijk transformeren. Voor de nieuwe bewoners en met het openbaar vervoer naar de Westergas- werknemers is er een passende ov-verbinding, fabriek en het Westerpark te reizen. Met het ook in de ontwikkelfase. toevoegen van een tramlijn Amsterdam CS via Haarlemmer Houttuinen, Haarlemmerweg naar Optie 2: HOV-verbinding noordelijk deel Sloterdijk Dorp en Sloterdijk Centrum, wordt het Haven-Stad Westerpark ook vanaf de westzijde eenvoudiger In Haven-Stad zijn verschillende vormen van en sneller ontsloten. werkgelegenheid, zowel in het productiemilieu als in het creatieve milieu. Haven-Stad heeft dan Strategische keuzes op Haven-Stadniveau : ook niet alleen betekenis voor Amsterdam, maar het realiseren van de mobiliteitshift door ook voor de regio. Om ervoor te zorgen dat er in te zetten op HOV-verbindingen in het een optimale uitwisseling is tussen Amsterdam noordelijk en zuidelijk deel van Haven- en de regio, zou er een nieuwe metroverbinding Stad

Gemeente Amsterdam 43 Elk deelgebied wikkelt het autoverkeer lokaal af op de toegangswegen die naar de Ring A10 leiden.

Overzichtskaart met de hoofdverkeersaders vanaf de Ring A10

44 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 5.3. Beperken Autoverkeer autoverkeer dat niet in Amsterdam hoeft te Net als elders binnen de ring wordt de rol van de zijn, wordt vanaf de Haarlemmerweg naar de auto steeds beperkter. Voor Haven-Stad willen Seineweg, Basisweg en de oprit van de Ring we dan ook alleen de hoogst noodzakelijke aan- A10 bij de Transformatorweg geleid. Het ge- passingen doen aan het autonetwerk. deelte van de Haarlemmerweg waar 50km/ uur gereden mag worden, is voor bestem- Netwerk optimaliseren mingsverkeer. We willen de groei van Haven-Stad dus niet fa- In Noord is de Cornelis Douwesweg de ciliteren met meer ruimte voor autoverkeer. Wel directe verbinding met de A10. optimaliseren we met gerichte ingrepen het huidige autonetwerk. Het autoverkeer moet zoveel Voor bovengenoemde ingrepen die in het exploi- mogelijk worden ontsloten via de Ring A10. Ver- tatiegebied van het Havenbedrijf liggen of die der moeten autocirculatie-ingrepen doorgaand de Rijksweg A10 raken, is overeenstemming met autoverkeer binnen Haven-Stad en richting het respectievelijk het Havenbedrijf en Rijkswater- centrum tegengaan. Door ontvlechting van het staat nodig. autoverkeer worden bovendien de deelgebieden niet meer doorsneden door drukke wegen, waar- Netwerkingrepen door ook geluidsbelasting afneemt en luchtkwa- We streven naar zo min mogelijk sluipverkeer tus- liteit toeneemt. Het resultaat is dan een netwerk sen buurten en een zo snel mogelijke afwikkeling met daarin onderstaande hoofdverkeersaders: van het autoverkeer naar de Ring A10. De aanvullende netwerkingrepen (boven op de aanpas- De Ring A10 vormt de ruggengraat van singen aan de hoofdverkeersaders) waarmee we Haven-Stad, met haaks daarop de belang- het autoverkeer willen ontvlechten zijn: rijkste autowegen. In het zuidelijke deel Tussen Sloterdijk I en het oude dorp Slo- Haven-Stad vormen de oost-west lopende terdijk halen we de autoverbinding via de Haarlemmerweg, Tranformatorweg/Basis- Sloterdijkerweg eruit, om sluipverkeer van weg en Nieuwe Hemweg het raamwerk. Aan Haarlemmerweg naar Transformatorweg te de noordkant vormt de Cornelis Douwes/ voorkomen. Klaprozenweg de belangrijkste verkeersader. Als alternatief voor het opheffen van de De Transformatorweg is op dit moment een gelijkvloerse kruising van de Kabelweg met veelgebruikte route de stad in en uit, zowel het spoor, wordt er ingezet op het realiseren door personenverkeer als door goederen- van ongelijkvloerse kruisingen bij Radarweg- verkeer. Er staan hier vaak files om de Ring Nieuwe Hemweg en/of Contactweg-Nieuwe A10 op te kunnen rijden. Daarom verleggen Hemweg. we de hoofdroute tussen het Centrum en de Ring A10 van de Transformatorweg naar de Lage parkeernorm Nieuwe Hemweg. De open afritten van en Uit de verkeersstudie in de MER blijkt dat het naar de A10 willen we hier verbeteren. verlagen van de parkeernorm tot gemiddeld 0,2 De Nieuwe Hemweg is een route die op dit per woning noodzakelijk is om tot de gewenste moment niet intensief wordt gebruikt, onder modal split te komen waarmee Haven-Stad be- andere omdat de aansluiting op de Ring reikbaar blijft. A10 niet logisch is. Met de ontwikkeling van Haven-Stad willen we de autobelasting van de Nieuwe Hemweg intensiveren. Fysiek wordt de weg verdubbeld van 2x1 rijstrook naar 2x2 rijstroken. De Haarlemmerweg tussen het Haarlem- merplein en de Ring A10 is een stedelijke weg waar 50 km/uur gereden wordt. Op korte termijn wordt ook het gedeelte van de Haarlemmerweg tussen de Ring A10 en de Seineweg aangepast van een rijksweg naar een stedelijke weg. De snelheid verandert dan van 70 km/uur naar 50km/uur, waardoor daar een stadsstraat met woningen en voorzieningen kan ontstaan. Het doorgaande

Gemeente Amsterdam 45 Mobiliteitsshift

Het ruimtebeslag op straat wat nodig is voor 60 personen, uitgesplitst naar auto, bus en fi ets.

Foto’s genomen in Munster, Duitsland

Om het volledige programma van Haven-Stad te kunnen en nieuwe bustangenten. realiseren dient er een mobiliteitsshift plaats te vinden Naast het openbaar vervoer wordt er ruim baan gegeven waarin er fl ink op het openbaar vervoer wordt ingezet. aan fi etsen voetgangers en vinden er slimme constructies Als iedereen in Haven-Stad een auto zou hebben, dan plaats waarbij sportvoorzieningen gecombineerd worden loopt binnen 10 jaar de Ring A10 en haar toegangswegen met een collectieve parkeergarage in de nabijheid van de volledig vast. Het openbaar vervoer vertaalt zich in nieuwe ring. metrolijnen, nieuwe HOV-lijnen, nieuwe veerverbindingen

MODALSPLIT

Haven-Stad gemiddelde (eindsituatie) 15% 30% 30% 25% Amsterdams gemiddelde (2015) 25% 16% 34% 25%

Impressie Sportpark Transformator- weg in combinatie met een parkeerhub

46 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Parkeergarages Eén hiervan is de opkomst van zelfrijdende Gekoppeld aan de lage parkeernorm wordt de auto’s. Dit zorgt mogelijk voor meer capa- mogelijkheid tot het realiseren van nieuwe ‘par- citeit op wegen, doordat voertuigen dichter keerhubs’ onderzocht. bij elkaar kunnen rijden. Tot nu toe is echter uit onderzoek gebleken dat het effect van Ten zuiden van het IJ gaat het om het capaciteitsuitbreiding veelal beperkt is; uitbreiden van de bestaande P+R locatie in Sloterdijk Centrum; Trends als deelauto’s en rekeningrijden worden gestimuleerd door bijvoorbeeld Een nieuwe parkeerhub gekoppeld aan de parkeerplaatsen in de openbare ruimte te Nieuwe Hemweg en de metrohalte Isolator- reserveren voor deelauto’s ; weg. De (nieuwe) sportvelden kunnen op het dak van dit transferium aangelegd worden. Nieuwe technieken die effect hebben op het verminderen van auto’s in Haven-Stad zullen Ten noorden van het IJ is ter plaatse van worden omarmd. Cornelis Douwes (gekoppeld aan een nieuwe OV-halte) onderzoek nodig naar een Strategische keuzes op Haven-Stadniveau: parkeerhub; ontvlechten van het autoverkeer; Bij ontwikkeling de Coen- en Vlothaven kan een parkeerhub gekoppeld worden aan de geen doorgaand verkeer door buurten in entree van het eiland. Haven-Stad; inzetten op volledig pakket om autover- Daarnaast geldt dat beschikbare parkeerruimtes keer te ontmoedigen, waaronder lage bij voorkeur bestemd zijn voor autodeelprojec- parkeernorm, minimaliseren van parkeren ten. Er worden geen vergunningen voor bewo- op straat, collectieve parkeergarages ners meer op straat afgegeven op afstand, stimuleren van autodelen en smart mobility; Inzet van nieuwe technieken In Haven-Stad wordt ruimte geboden voor onderzoeken locatie en grootte transferia nieuwe technieken op het gebied van beperken van automobiliteit.

Legenda

Parkeerhub Nabijgelegen HOV-halte Grens Haven-Stad

Bestaande parkeerhub uitbreiden Uitvalswegen naar parkeerhubs

Voorstel parkeerhub

Overzichtskaart parkeerhubs in Haven-Stad

Gemeente Amsterdam 47 Het fi jnmazige fi etsnetwerk

Lokaal Doorgaande Doorgaande fi etspaden fi etsroute fi etsroutes d.m.v. netwerk veerverbindingen

Fietsnetwerk: twee bewegingen Voor het fi etsnetwerk worden twee bewegingen onderscheiden:

De doorgaande routes De verbindingen tussen de deelgebieden Haven-Stad ligt op de kop van de groene Brettenscheg onderling en in de directe omgeving van Waterland. De routes naar De deelgebieden zijn voor autoverkeer níet met elkaar deze receatiegebieden worden geoptimaliseerd. Hierdoor verbonden, maar met de fi ets des te beter. Er zijn altijd mi- ligt voor de Haven-Stad bewoner niet alleen het stads- nimaal twee fi etsroutes tussen de deelgebieden. Hierdoor groen, maar ook de grote groene natuurlijke omgeving op wordt gestimuleerd om voor korte verplaatsingen de fi ets fi etsafstand. te nemen in plaats van de auto. Daarnaast wordt er gezorgd voor een goede verbinding Ook de parken in de deelgebieden zijn allemaal te berei- met het stedelijk gebied. De fi etsverbindingen met de ken via het vrijliggende fi etspadennetwerk. omliggende buurten worden verbeterd. Hierdoor zijn de voorzieningen van Haven-Stad voor de rest van de Amster- dammers gemakkelijk te bereiken. Bovendien is het voor de bewoners van Haven-Stad ook eenvoudig om met de fi ets naar het centrumgebied, Bos en Lommer, de Tuinste- den of Tuindorp Oostzaan de gaan.

48 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 5.4. Aanleggen van een fijnmazig om te voorkomen dat de straten op den duur fietsen voetpadennetwerk dichtslibben met geparkeerde fietsen. Het is het Lopen en fietsen wordt ook wel ‘actieve’ mobi- meest efficiënt om het fietsparkeren collectief op liteit genoemd. Deze modaliteiten hebben veel te lossen op bouwblokniveau. voordelen. Ze zijn ruimte-efficiënt, zorgen voor prettige en veilige leefomgeving, zijn goed voor de gezondheid en hebben milieutechnische en Strategische keuzes op Haven-Stadniveau zijn: economische voordelen. In Nederland is de ver- aanleg fijnmazig fietspaden netwerk; schuiving van autostad naar post-autostad, een doorzettende trend. In Haven-Stad omarmen we fietsparkeren vooral oplossen op bouw- deze trend en willen we het fietsen wandelnet- blokniveau. werk verfijnen.

Om overal goed te voet te kunnen komen, moeten looproutes naar OV-haltes en andere Concreet omvatten deze keuzes de volgende voorzieningen toegankelijk, veilig, logisch, direct, ingrepen: comfortabel en schoon zijn. Er moet aandacht meerdere noord-zuid fietsverbindingen door zijn voor zowel utilitair (van A naar B) lopen, als Westerpark toevoegen; recreatief bewegen en verblijven. De straten moeten breed genoeg zijn om de voetgangers fietsroute via Sloterdijk Dorp verbeteren; te faciliteren en kinderen te laten spelen. Dat be- fietsbruggen realiseren, zoals fietsbrug over tekent dat de straten niet gedomineerd moeten het spooremplacement om het Westerpark worden door geparkeerde auto’s, maar dat er en de Spaarndammerbuurt via het Zaans- ruimte is voor bomen en speelvoorzieningen. traatemplacement te verbinden; De fietsverbindingen in Haven-Stad willen we fietsverbindingen maken naar Minervahaven; actief verbeteren. Er moet een fijnmazig netwerk ontstaan, waardoor fietsers hun bestemming snel oversteek en fietsbruggen naar gebied en gemakkelijk kunnen bereiken. Het netwerk Coen- en Vlothaven toevoegen; moet dusdanig aantrekkelijk zijn dat bewoners fietsroute via Spaarndammerbuurt verbete- voor het afleggen van kleine stukken de fiets ren; verkiezen boven de auto. de route vanaf CS, langs de Haarlemmer Houttuinen en het Westerpark, via Sloterdijk Met de fiets ben je en Sportpark Spieringhorn naar de Bretten- zone; snel in de aanlig- de Dam tot Dam route: vanaf de Amster- damse Dam, via de Noordelijke IJ-oevers en gende buurten én in de Noordelijke IJ-plas naar de Zaanse Dam; drie veerverbindingen voor de fiets toe te het buitengebied voegen: van het aan te leggen Haparanda- park naar NDSM, van de Coen- en Vlothaven naar Cornelis Douwes terrein, van Zaandam In Haven-Stad is er nog een aantal fysieke bar- via de Minervahaven naar CS. rières in de vorm van spoor, het IJ en andere infrastructuur. We moeten vooral investeren in het verbeteren van verbindingen op deze plekken. De verbindingen in noord-zuidrichting ontbreken nog grotendeels. Dat gaat enerzijds om de verbindingen tussen Sloterdijk I onder de spoordijk en door het Westerpark naar Centrum en West. Anderzijds gaat het om verbindingen vanuit Sloterdijk naar de Havens en Noord. Fiets- verbindingen tussen het noordelijker gelegen deel van de Coen- en Vlothaven richting Sloter- dijk I en Spaarndammerbuurt, kunnen we alleen verbeteren als we ook brugverbindingen aanleggen. De inzet op de fietsmobiliteit vraagt om voldoende fietsparkeerplekken in de gebouwen,

Gemeente Amsterdam 49 Overzichtskaart met de verschillende ‘rondjes’ Haven-Stad die ontstaan door toevoeging van nieuwe veerverbindingen

Legenda Bestaande veerverbinding Fietsrondje Haven-Stad (+/- 21 km) Rondje Noorder IJ-plas

Voorgestelde veerverbinding Wandelrondje Haven-Stad (+/- 9 km)

Rondje Haven-Stad Om de fi etsverbindingen tussen het noordelijk en zuidelijk 1. van de Coen- en Vlothaven naar deel van Haven-Stad te optimaliseren zijn er verschillende Cornelis Douwes; veerverbindingen mogelijk. Naast de reeds bestaande veren van het Stenen Hoofd naar de NDSM/Buiksloterham 2. van het Haparandapark naar NDSM; en van de Houthaven naar Buiksloterham wordt voorge- steld om in Haven-Stad nog drie veerverbindingen toe te 3. van Zaandam via de Minervahaven naar CS. voegen: Door de aanleg van deze nieuwe veerverbindingen ontstaat Rondje Haven-Stad. Een aantrekkelijke route voor fi etsers en hardlopers.

50 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 5.5 Vervoer over water Water kan hier op allerlei niveaus onderdeel van het leef- en verblijfmilieu zijn. Daarnaast kunnen we water inzetten om de bereikbaarheid van het gebied te vergroten. Vroeger werd het centrum van Amsterdam ook veel meer per boot bena- derd. We zetten in op een goede bereikbaarheid voor privéboten, maar ook voor watertaxi’s en OV-ponten. Dit voorkomt dat we allerlei dure investeringen in bruggen moeten doen, die bovendien het karakter van dit gebied geweld aan- doen. De boot kan prima als aanvulling dienen van het fietsen voetgangersnetwerk. Dit speelt vooral bij het gebied Coen- en Vlothaven. Maar ook de verbinding met Noord over het IJ moeten we niet vergeten. Verder willen we bevoorrading per boot in plaats van per auto stimuleren.

In het vervoer over water blijven de nautische activiteiten van het Havenbedrijf van groot belang. De nabijheid van water in combinatie met (haven) bedrijven is een karakteristiek kenmerk van Haven-Stad en geeft dit deel van de stad zelfs met hoge dichtheid een ander karakter dan het centrum met zijn grachten. Nautische activiteiten worden daarom waar mogelijk ingepast.

Strategische keuzes op Haven-Stadniveau zijn: toevoegen bootverbindingen ter ondersteuning van fiets/voetnetwerk; toevoegen bootverbindingen naar CS en Noordelijke IJ-oever; waar mogelijk water benutten voor (OV-) vervoer.

Gemeente Amsterdam 51 Overzichtskaart met de vier clusters binnen Haven-Stad

Cluster Zaan-IJ oevers

Cluster Coen -en Vlothaven

Cluster Sloterdijken Cluster Havens

Identiteiten Haven-Stad

Haven-Stad is een dusdanig groot gebied dat de deelge- Cluster Sloterdijk Centrum bieden van identiteit zullen verschillen. In het ene gebied Dit cluster omvat de deelgebieden Sloterdijk Centrum, voert water meer de boventoon, in het andere gebied het Alfadriehoek en Sloterdijk I; gebieden die niet direct groen, de hoogstedelijkheid of het industriële karakter. verbonden zijn met het IJ, maar meer gericht zijn op het Vanwege de (historische) ligging is het gebied in te delen Westerpark. In het hart van Sloterdijk Centrum ligt een in vier clusters. intercitystation dat vanuit de verte al zichtbaar is vanwege het hoogbouwcluster dat hier gerealiseerd wordt. Cluster Zuidelijke IJ oevers Dit cluster met onder andere de Minervahaven, is direct Cluster Coen- en Vlothaven verbonden met het hoogstedelijk gebied van de Houtha- Dit cluster is een schiereiland dat verbonden is aan de vens, de Spaarndammerbuurt en het Westerdok. Het heeft Ring A10. Het heeft geen directe verbindingen met de an- daarmee een directe link met de binnenstad. Kenmerken dere clusters omdat het omgeven is door water. Dit unieke van watergebonden bedrijvigheid zijn, en blijven, hier nog kenmerk kan in de toekomst verder benadrukt worden. volop aanwezig. Uniek aan dit cluster is de menging van bijvoorbeeld duwbakken met nieuwe woningen. Historisch Cluster Zaan-IJ oevers kenmerk zijn de diepere insteekhavens. Dit grote cluster wordt gekenmerkt door werven en ligt langs de volledige lengte van de Noordelijke IJ-oever. Het ligt tussen de oever van het IJ en de tuindorpen. Zijkana- len en havenbekkens loodrecht op het IJ kenmerken dit cluster.

52 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Identiteit: water, stoer en 6 stedelijk

6.1 Doelstellingen Veel wijken in Amsterdam, oud of nieuw, hebben een uitgesproken identiteit. Amsterdam-Noord, de Jordaan, het Oostelijk Havengebied en IJburg zijn hier voorbeelden van. Identiteit is niet maakbaar, maar ontstaat door de voortdurende wisselwerking tussen de kenmerken van een gebied en de gebruikers. Haven-Stad heeft alles om een eigen, specifieke identiteit te ontwikkelen. Dit heeft vooral te maken met de bijzondere ruimtelijke kenmerken: de ligging aan het IJ, de aanwezigheid van de haven met zijn eigen ruwe authenticiteit en de hoge dichtheid die we hier Haven-Stad bestaat willen realiseren volgens een eigen bebouwingstypologie. Met deze kenmerken: water, stoer en uit vier samen- stedelijk willen we de basis leggen voor woon- werkgebieden die zich onderscheiden van andere hangende clusters delen van Amsterdam. De doelstellingen die we hierbij hanteren zijn: versterken van het waternetwerk; realiseren van een hoge dichtheid en eigen bebouwingstypologie; behouden van het stoere karakter van het gebied; realiseren van ‘specials’.

Gemeente Amsterdam 53 Overzichtskaart met van het water in Haven- Stad

Openbare Private oevers Nautisch Veerverbindingen oevers programma

Water: drie schaalniveau’s

1. Het IJ 3. Singels en grachten Het IJ is het grootste en breedste water in het gebied en Het derde en laagste schaalniveau voor wat betreft het geeft een duidelijke identiteit aan Haven-Stad. Het is een water zijn de singels en grachten die binnen de plange- intensief gebruikte vaarroute waaraan de Minervahaven, bieden liggen. Deze singels en grachten zorgen voor een de Coen- en Vlothaven en het Cornelis Douwesterrein goede afvoer van het regen- en grondwater, maar ook liggen. voor en herkenbare identiteit voor de gebieden, zoals Het IJ blijft ook in de toekomst een breed en herkenbaar Sloterdijk I en Sloterdijk Centrum, die niet direct met het IJ vaarwater, dat is tenslotte het unieke aan Haven-Stad. Aan verbonden zijn. weerszijden van het water worden woningen gerealiseerd Naast de reeds bestaande Haarlemmervaart en de singel waardoor het water niet alleen gebruikt wordt door sche- langs de Klaprozenweg, wordt een nieuwe gracht aan- pen, maar ook als decor dient voor de mensen die hier gelegd in de Transformatorweg. Deze gracht levert een wonen. belangrijke bijdrage aan de oplossing van het regenwater- probleem in Sloterdijk I. 2. Havenbekkens Ook de havenbekkens zijn bepalend voor de wateriden- titeit van Haven-Stad. Het is een schaalniveau lager dan het IJ, omdat hier minder doorgaand scheepverkeer is, maar vooral geladen en gelost wordt. Een aantal van deze havenbekkens is inmiddels buiten gebruik. Daar waar de watergerelateerde bedrijvigheid vertrokken is, is ruimte voor nieuwe functies en openbare oevers.

54 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 6.2 Water Enquête bewoners studiegebied ZaanIJ Water is op veel plekken in Haven-Stad voelbaar en zichtbaar. Met de ontwikkeling van Haven- Uit studie “Economisch-ruimtelijke verkenning Noorde- Stad willen we dit nóg duidelijker aanzetten lijke ZaanIJ-oevers. Bouwstenen voor een Ontwikkel- omdat water, de beroepsvaart en de stoere strategie (2017, Buiten, Must, UrbanXchange): industriële gebouwen belangrijke onderdelen vormen van de identiteit van Haven-Stad. Nu Behoefte aan betere verbindingen naar IJ-oevers en is het water op veel plekken exclusief voor de recreatieve Voorzieningen. watergebonden bedrijven. Openbare oevers In de enquête die het kader van de studie is afge- langs het IJ vormen het uitgangspunt, waar kwa- nomen geven veel bewoners van de woonwijken litatief hoogwaardige ontmoetingsplekken in de grenzend aan ZaanIJ, aan dat zij behoefte hebben aan openbare ruimte ontstaan. Eigenlijk kan morgen een betere verbinding met het plangebied. Zo geeft al begonnen worden om het water beter toegan- 84% van de respondenten aan behoefte te hebben aan kelijk te maken voor bewoners van de bestaande betere verbindingen naar de noordelijke IJ-oevers; 68% woonwijken, door de aanleg van meer en goede van hen geeft hierbij de voorkeur aan betere fi etsver- fi etsen voetpaden van de woonwijken naar de bindingen (boven OV-, auto- of voetgangersverbindin- bedrijventerreinen en de oevers van het IJ. gen).

Dit zal echter niet overal het geval zijn. We Ook geven veel omwonenden aan dat zij gebruik zou- maken in Haven-Stad duidelijke keuzes: er wordt den maken van recreatieve voorzieningen in het plan- een mix van openbare en private oevers gereali- gebied; 82% ziet graag horeca aan de oevers van het seerd. Hierdoor blijft er ruimte voor watergebon- IJ/Noordzeekanaal, en 80% zou gebruik maken van een den bedrijvigheid en laden&lossen. Dat is wat wandelpromenade als die langs delen van de oever Haven-Stad uniek maakt ten opzichte van andere wordt gerealiseerd. De huidige voorzieningen worden plekken in Amsterdam. maar weinig gebruikt door omwonenden; zo zegt 2% van de Zaanse respondenten en 25% van de Amster- damse respondenten wel eens het Keerkringpark aan De strategische keuze op Haven-Stadniveau de IJ-oever van Cornelis Douwes te bezoeken. is: het inzetten van water als identiteitsdra- ger voor nieuwe woon-werkmilieus.

Gemeente Amsterdam 55 Bebouwingstypologie

In Haven-Stad wordt een nieuw woon-werkmilieu geïntroduceerd. dat in veel plekken in Amsterdam voorkomt. Daarboven is er sprake Dit woon-werkmilieu gaat uit van een basisplint van 8-10 meter van torens in verschillende hoogtes; tot 60 meter zijn per wijk meer- waarin het werken en de voorzieningen worden opgenomen. Boven dere hoogteaccenten mogelijk, daarboven gaat het om incidentele deze plint is ruimte om te wonen en in bepaalde gevallen ook om te hoogteaccenten die vooral voorkomen rondom OV-knooppunten en werken. Tot 30 meter wordt gaat het om een basisbouwblok zoals op een aantal zorgvuldig gekozen plekken.

56 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 6.3 Stedelijk Deze basistypologie van Haven-Stad is hiermee Bebouwingstypologie op te delen in vier zones: Uitgangspunt voor Haven-Stad is het bouwen in hoge dichtheid. Hoge dichtheid realiseren kan op de plint van 8-10 meter waarin het werken veel verschillende manieren. en de voorzieningen worden opgenomen; In Haven-Stad is gekozen voor een bebou- daarboven tot 30 meter ruimte om te wonen wingstypologie waarin stedelijke bouwblokken en in bepaalde gevallen ook om te werken. gemengd worden met torens op strategische Tot 30 meter wordt het gesloten bouwblok plekken. De reden hiervoor is dat er in Haven- zoveel mogelijk gevuld, rekening houdend Stad sprake is van een transformatie van be- met de bezonning van het binnengebied; staand stedelijk gebied met een aanwezig tussen de 30 en 60 meter kunnen middel- wegenpatroon dat moet blijven functioneren hoge torens worden gerealiseerd; tijdens deze veranderingen. Een basisverkaveling van bouwblokken past het beste binnen de kor- boven de 60 meter zijn alleen incidentele relgrootte van de huidige uitgegeven kavels en hoogbouwaccenten mogelijk. geeft bovendien de meeste kans op een rustige, geluidsluwe bebouwingszijde. Deze typologie is het meest duidelijk herkenbaar langs de verbindende wegen in Haven-Stad. Deze verbindende wegen, de Haarlemmerweg, Transformatorweg, Nieuwe Hemweg en Klapro- Basistypologie is het zenweg zijn bij uitstek de plekken waar de het gesloten bouwblok tot 30 meter kan worden gesloten bouwblok uitgevuld met accenten tot 60 meter. Hierdoor ontstaat een stedelijke wand met een goede met verschillende bezonning en een levendige plint. In Haven-Stad is géén sprake van een eendui- hoogteaccenten dig soort architectuur, de herkenbaarheid ligt in de Haven-Stad typologie in samenhang met het raamwerk van water, groen en verbindende Daarnaast biedt deze structuur van gesloten straten. Hierdoor is er ruimte voor differentiatie bouwblokken de meeste mogelijkheden voor de in programma en architectonische uitstraling. Dat vestiging van werkfuncties en stedelijke voorzie- is precies wat Haven-Stad nu ook al eigen maakt; ningen in de plint waarbij daarboven gewoond een plek voor vrijdenkers in een stoer stedelijk wordt. gebied.

Gemeente Amsterdam 57 58 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Een schetsmatige verbeelding van een toekomstbeeld van Haven-Stad, waarbij de Coen- en Vlothaven al getransformeerd is.

Gemeente Amsterdam 59 60 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Een schetsmatige verbeelding van een toekomstbeeld van Haven-Stad, waarbij de Coen- en Vlothaven niet getransformeerd is.

Gemeente Amsterdam 61 62 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Hoogbouw Haven-Stad legt voor de gebouwen tot 60 meter In het huidige beleid, vastgelegd in het Struc- de exacte locatie nog niet vast. Binnen de deel- tuurplan Amsterdam 2040, wordt alle bebouwing gebieden zal dit worden uitgewerkt met inacht- in Amsterdam boven de 30 meter hoogbouw neming van de omgeving (windhinder, bezonning genoemd. De reden hiervoor is de Unesco-status etc.). Voor elke toren moet maatwerk worden van de binnenstad van Amsterdam. Dit maakt het geleverd. noodzakelijk om alle nieuwe initiatieven te meten aan de zichtbaarheid en mogelijke verstoring van Voor de extreme hoogbouw, boven de 60 meter, de skyline gemeten vanuit de historische bin- wordt niet per deelgebied gekeken, maar wordt nenstad. Daarnaast speelt de restrictie van het op het schaalniveau van Haven-Stad (en Amster- LuchthavenIndelingBesluit (LIB) een belangrijke dam) een afweging gemaakt Hiervoor zijn nog rol. Dat is een denkbeeldige hoogtegrens die is verschillende scenario’s denkbaar. Voor Haven- bepaald vanuit de vliegroutes op Schiphol. Stad is de geplande hoogbouw rondom het IJ en de rest van het Noordzeekanaal van belang. Het hoogbouwbeleid van Amsterdam wordt Daarnaast is een visie voor de hoogbouw in de op korte termijn herzien. Hiervoor zijn verschil- gebieden rondom de Ring A10 noodzakelijk. lende debatten gaande waaraan ook Haven-Stad Binnen Haven-Stad zijn er in elk geval een aantal deelneemt. Vooruitlopend op de vaststelling van uitgangpunten die bepalen wat de strategische nieuw beleid neemt Haven-Stad de stelling in dat plekken in Haven-Stad zijn en welke benadrukt in plaats van 30 meter hoogte, alle gebouwen moeten worden. Daarbij kiezen we voor: vanaf 60 meter hoogbouw zijn. hoogbouw op plekken waar gebieden aan De exacte hoogbouw- elkaar gekoppeld kunnen worden die nu door infrastructuur van elkaar gescheiden locaties worden nu zijn; hoogbouw rondom belangrijke groen- en nog niet vastgelegd, watergebieden; hoogbouw bij OV-knooppunten.

maar straks wordt Op basis van deze uitgangpunten wijzen we zones voor hoogbouw in Haven-Stad aan. Uit- aangesloten bij nieuw werking van deze zones vindt verder plaats in het nieuwe Amsterdamse hoogbouwbeleid, zodat hoogbouwbeleid een zorgvuldige afweging gemaakt kan worden binnen het perspectief van heel Amsterdam.

Gemeente Amsterdam 63 Overzichtskaart met van het groen in Haven- Stad

Stadspark Wijkpark Sportpark Groene ‘corridor’

Groen: drie schaalniveau’s Ook voor het groen zijn, net als bij het water, drie schaal- Eén wijkpark per deelgebied niveaus te onderscheiden. Elk deelgebied zal ook een eigen park ontwikkelen. Deze wijkparken zullen een fl ink formaat hebben, maar kleiner Twee grote stadsparken zijn dan de stadsparken. In gebruik en inrichting richten In Haven-Stad ligt aan de zuidkant het Westerpark. De ze zich vooral op de buurtbewoners. Om het gebruik van Westergasfabriek en de bijbehorende evenementen de parken te optimaliseren is programmering hierbij van maken het park zeer populair in Amsterdam. Aan de groot belang. noordkant van het IJ is een nog nauwelijks bekende Voor de deelgebieden willen we zowel nieuwe parken evenknie met grote potenties: de Noorder-IJplas. Beide aanleggen (zoals het Harapandapark), als voortborduren parken zijn strategisch gelegen, ze verbinden wijken met op de al ingezette vergroening (zoals het Keerkringpark). elkaar. Bovendien verbinden ze de het centrummilieu met de gebieden eromheen. Het Westerpark is de schakel Buurtgroen op uitgeefbare kavels tussen Bos en Lommer en de Spaarndammerbuurt en Binnen de deelgebied kunnen we de groenstructuur Sloterdijk Centrum en Sloterdijk I. De Noorder-IJplas is de verder invullen. Tussen de uitgeefbare kavels moet ruimte groene schakel tussen Zaanstad en de ontwikkeling van de zijn voor buurtgroen. Deze kunnen we privatiseren, maar Noordelijk IJ-oevers. ze kunnen ook openbaar zijn. De grootte van deze groene Deze twee stadsparken spelen een essentiële rol in Haven- eenheden is afhankelijk van de grootte van de kavels. Stad.

64 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Versterken en uitbreiden van het groennetwerk In Minervahaven wordt een nieuw park toe- Hoge bebouwingsdichtheid vraagt tevens om gevoegd: het Haparandapark. Dit park wordt voldoende ruimte voor groen. Dit is een krach- aangelegd op de kop van de Haparandadam en tige vestigingsfactor voor bedrijven en bewoners. geeft een breed uitzicht op het IJ en de daarbij Dat blijkt ook uit onderzoek naar de stadsparken behorende scheepvaart. Het is een indrukwek- in Amsterdam; ze worden steeds intensiever kende plek waar stad en haven samenkomen. gebruikt. De sportparken langs de Transformatorweg als Groen is daarom een belangrijk onderdeel in de uitloper van het Groot Westerpark vormen de herkenbare stedelijke identiteit van Haven-Stad. groene inrichting langs de Alfadriehoek. Naast het al bestaande Westerpark zullen er nieuwe parken worden toegevoegd. Deze parken In Sloterdijk Centrum wordt langs de Haarlem- vormen de schakels tussen Haven-Stad en het mervaart en de Arlandaweg een herkenbare buitengebied, de groene scheggen. Hierdoor kan groene schakel gerealiseerd die verbonden is men vanuit het woongebied gemakkelijk, via de met het groene Orlyplein. Het Orlyplein is het buurtparken, het buitengebied bereiken. Hieron- voorbeeld van een stedelijke ontmoetingsplek der staan de herkenbare parken in Haven-Stad. waar groen en stad samengaan.

Het Westerpark is al een belangrijk park in Am- sterdam, maar zal ook een belangrijke functie Strategische keuzes op Haven-Stadniveau zijn: krijgen als één van de centrale groene plekken in het introduceren van een typisch Haven- Haven-Stad. Om te kunnen voldoen aan de be- Stad woon-werkmilieu; hoefte van de grote hoeveelheid nieuwe bewoners moet het park wel een kwaliteitsslag maken. hoogbouw op strategische plekken; Door de toegankelijkheid en aantrekkelijkheid te verbeteren van de kwaliteit en toeganke- verbeteren, kunnen we het gebruik optimalise- lijkheid van het Westerpark; ren. Dat betekent dat de losse elementen zoals het Westergasfabriekterrein, de Westergasfa- het ontwikkelen van de Noorder IJ-plas briek, de begraafplaats, de volkstuinen en het tot bereikbaar en volwaardig stadspark; speelterrein het Woeste Westen beter met elkaar per deelgebied een wijkpark. verbonden worden onder andere door middel van nieuwe fietsroutes. Westerpark en Noorder IJ-plas zijn de twee groene schakels tussen deelgebieden

De Noorder IJ-plas aan de noordkant van het IJ is een voor velen nu nog onbekend terrein. Het is moeilijk bereikbaar omdat er nog weinig routes naar toe leiden. Het gebied heeft veel potentie om uit te groeien tot een stadspark dat onderdeel is van de ecologische hoofdstructuur.

In het Cornelis Douwesgebied ligt het Keerkring- park, een op dit moment nauwelijks gebruikt park. Door middel van een kwaliteitsslag en het toevoegen van een (kleinschalige) stedelijk programma wordt het gebruik van dit park vergroot.

Gemeente Amsterdam 65 Overzichtskaart met de specials in Haven-Stad

Nieuwe special Bestaande special

Bijzondere plekken aan het IJ Cultuurhistorische elementen Specials in Haven-Stad liggen op plekken die zich duidelijk herkenbare cultuurhistorische elementen, maar onderscheiden door bijzondere ligging, unieke uitzicht, ook de verschillende soorten insteekhavens, pieren en een programma dat zich onderscheid van de rest van de kades blijven herkenbaar. In de toekomst worden niet omgeving en daarmee veel mensen aantrekt. Deze spe- alle kades hetzelfde, er is juist onderscheid tussen kades cials liggen op plekken waar reuring is, gekoppeld aan waar geladen en gelost werd en kades met scheepshel- entrees van bedrijven en veelgebruikte routes en op lingen. Deze kunnen worden vormgegeven als langzaam plekken waar het IJ over een grote lengte zichtbaar is. verkeerboulevards, groene oevers of juist oevers die Het gaat om kenmerkende architectuur, om bijzondere privé blijven zodat er nog steeds industriële werkzaam- functies en om belangrijke openbare plekken. Voorbeel- heden uitgevoerd kunnen worden. den hiervan zijn de kop van de Noorder IJ-plas, het cul- tuurcluster met theater Amsterdam in de Minerahaven, het nieuwe Haparandapark met evenementen etc. De Westergasfabriek en de Haarlemmertrekvaart zijn

Structuur van Noordzeekanaal met zijkanalen, insteekhavens, haveneilanden en nieuwe wooneilanden. In rood de contour van de Noorder en Zuider IJ- en Zeedijken. (Projectbureau Noordwaarts, 2003. gemeente Amsterdam)

66 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 6.4 Stoer (restanten van de) IJ- en Zeedijken, kleinschalige bebouwing en het aangrenzende Cultuurhistorie pre-stedelijk veenweidelandschap, zoals de De cultuurhistorische elementen in Haven-Stad Spaandammerdijk en Sloterdijk-dorp; willen we optimaal benutten. Deze geven het behoud van de Haarlemmertrekvaart met gebied extra zeggingskracht. Natuurlijk is het IJ bijbehorende werken. één van de belangrijke onderdelen in de geschiedenis van Haven-Stad. Het IJ is essentieel Specials in de ontwikkeling van Amsterdam tot bloeiende Bij de waterfrontontwikkeling aan de IJ-oevers is en toonaangevende hoofdstad van Nederland. vanaf de jaren ’90 bewust ingezet op de ont- De sleutel van het succes van de toekomstige wikkeling van nieuwe grote publiekstrekkers, wijken langs het IJ, ligt besloten in de historische zodat bewoners en bezoekers van de stad het IJ herkenbaarheid, en de ruimtelijke karakteristie- herontdekken. Deze strategie is zeer succesvol, ken. Denk hierbij aan water, ruimte met weidse gelet op de vele nieuwe ‘Ankers in het IJ’: het uitzichten, de spannende belofte van de vaar- Muziekgebouw, het Paleis van Justitie aan het route die naar onbekende gebieden voorbij de IJdok, het EYE Filmmuseum, de NDSM-werf, de horizon gaat, de grillige, stoere oevers die de Tolhuistuin en ook de nieuwe Openbare Biblio- illustere havengeschiedenis vertellen, industrie, theek en het Conservatorium aan het Oosterdok. kranen, dokken, scheepsbouw, handel en dynamiek. Maar ook: het pre-stedelijke landschap en In Haven-Stad zetten we deze strategie met de bebouwing die herinneren aan de vroegste openbare plekken voort. Hier kan een stedelijk bewoningsgeschiedenis van de stad en haar programma van evenementen, (water)sport, weerbarstige relatie met het water. horeca en culturele voorzieningen ervoor zorgen dat het gebied aantrekkelijk wordt. Naast deze Concreet gaat het hierbij om: openbare plekken is er ook ruimte voor kenmerkende gebouwen met een openbare functie. het herkenbaar houden van de ruige5: VERGEZICHT karak- HEMKNOOP teristieken van deRUIMTELIJK IJpolders. Het RAAMWERK gaat dan : ANKERSDoor deze IN openbareHAVEN-STAD plekken en bijzondere ge- om de vorm van de scheepswerven, insteek- bouwen krijgt Haven-Stad een nieuwe identiteit kanalen en verschillende soorten insteek- met eigen Ankers aan het IJ. havens, pierenEnscenering en kades. van plekken Karakteristieke en bijzondere gebouwen identiteitsdragersRondom de zoalsoevers van dammen, Amsterdams pieren,grootste water traditie wordt in de Minervahaven voortgezet. Om verrezen belangrijke publieke gebouwen met een kracht bijStrategische te zetten zullen verschillende keuzes oplandmarks Haven-Stadniveau bolders, hogeeigenzinnige kades expressie, moeten de zogeheten niet zomaar ‘ankers aan over Haven-Stad worden verdeeld, als aanzet tot 5: VERGEZICHT HEMKNOOP ’t IJ’. In het ritme van eigenzinnige architectonische herinnering.zijn: Publieke plekken dienen als herken- verloren gaan,objecten maar worden kunnen plekken herkenbaar een rol voor vervul- de baar monument met bijzondere plekken die het len in het herkenbaarAmsterdammer en houden haar bezoekers. van De de bijzondere historie stedelijk weefselzorgvuldig een extra laag omgaanvan betekenis met beeldbepalende ankerpunten worden onderdeel van het collectieve geven. van het gebied;geheugen. Voorbeelden zijn de grote blokken van cultuurhistorische elementen; 5: VERGEZICHT HEMKNOOP Borneo Sporenburg, het Muziekgebouw aan ’t IJ, 5: VERGEZICHT HEMKNOOP het Justitieel Paleis, de Silodam, de toekomstige het aantrekkelijk maken van het gebied

Pontsteiger Remeiland restaurantPontsteigerPVH europa en + uitkijkpunt natuurlijk het EYE museum. Deze integraal behoud van de pre-stedelijke met bijzondere gebouwen en bijzondere

5: VERGEZICHT HEMKNOOP functies. 5: VERGEZICHT HEMKNOOP 5: VERGEZICHT HEMKNOOP

Hemknoop transferium Hemknoop fietsstalling+brug Groot Westerpark brug Pontsteiger Remeiland restaurant PVH europa + uitkijkpunt Pontsteiger Remeiland restaurant PVH europa + uitkijkpunt 1. PVH Europa 7. Hemknoop Overzichts- + uitkijkpunt 1 fi etsenstalling + brug kaart met de

Pontsteiger Remeiland restaurant PVH europa + uitkijkpunt ‘ankers’ in de Sportvelden Westergasfabriek + Westerunie Westergasfabriek zuiveringshal west + de bak- Hemknoop transferium Hemknoop fietsstalling+brug Groot Westerpark brug kerswinkel Remeiland restaurant Pontsteiger Remeiland restaurant PVH europa + uitkijkpunt Pontsteiger Hemknoop transferium HemknoopPVH europa fietsstalling+brug + uitkijkpunt Groot Westerpark brug 2. Bioscoop 8. Westerpark Minervahaven: 2 brug 5: VERGEZICHT HEMKNOOP5: VERGEZICHT HEMKNOOP 5: VERGEZICHT HEMKNOOP de enscenering 3 van bijzondere Hemknoop transferium Hemknoop fietsstalling+brug Groot Westerpark brug 4 Sportvelden Westergasfabriek + Westerunie Westergasfabriek zuiveringshal west + de bak- Hemknoop gebiedskaart met speciale plekken en functies Hemknoop transferium HemknoopCultuurstrip fietsstalling+brug Groot WesterparkBioscoop brug Houthavens school Hemknoop transferium Hemknoop fietsstalling+brug Groot kerswinkelWesterpark brug Sportvelden Westergasfabriek + Westerunie Westergasfabriek zuiveringshal west + de bak- 3. Remeiland 9. Houthavenskerswinkel 99 plekken en ge- restaurant 5 school 5: VERGEZICHT HEMKNOOP 5: VERGEZICHT HEMKNOOP bouwen.

Sportvelden Westergasfabriek + Westerunie Westergasfabriek zuiveringshal west + de bak- Pontsteiger Remeiland restaurant PVH europa + uitkijkpunt Pontsteiger Remeiland restaurant PVH europa + uitkijkpunt kerswinkel Pontsteiger Remeiland restaurant PVH europa + uitkijkpunt Sportvelden Westergasfabriek + Westerunie Westergasfabriek zuiveringshal west + de bak- Sportvelden Westergasfabriek + Westerunie Westergasfabriek zuiveringshal west + de bak- Hemknoop gebiedskaart met speciale plekken en functies Cultuurstrip Bioscoop Houthavens school kerswinkel kerswinkel 4. Cultuurstrip Hemknoop gebiedskaart met speciale plekken en functies Cultuurstrip Bioscoop Houthavens school 6 99 10. Pontstei- 10 99 gergebouw 5: VERGEZICHT HEMKNOOP 9 7

Hemknoop transferium Hemknoop fietsstalling+brug Groot Westerpark brug Hemknoop transferium Hemknoop fietsstalling+brug Groot Westerpark brug ZAANSTRAAT Remeiland restaurant Hemknoop gebiedskaart met speciale plekken en functies Cultuurstrip Bioscoop Houthavens school Pontsteiger Hemknoop transferium HemknoopPVH europa fietsstalling+brug + uitkijkpunt Groot Westerpark brug Pontsteiger Remeiland restaurant PVH europa + uitkijkpunt Hemknoop gebiedskaart met speciale plekken en functies Cultuurstrip 5. SportveldenBioscoop Houthavens school Hemknoop gebiedskaart met speciale plekken en functies Cultuurstrip Bioscoop Houthavens school 99 11. Westergas 99 99 8

Sportvelden WestergasfabriekRemeiland restaurant + Westerunie Westergasfabriek zuiveringshal west + de bak- Hemknoop transferium Hemknoop fietsstalling+brug Groot Westerpark brug Sportvelden WestergasfabriekPontsteiger + Westerunie Westergasfabriek zuiveringshal west + de bak- PVH europa + uitkijkpunt Sportvelden Westergasfabriek + Westerunie Westergasfabriek zuiveringshal west + de bak- kerswinkel Hemknoop transferium Hemknoop fietsstalling+brug Groot Westerpark brug 6. Hemknoop kerswinkel 12. Westergaskerswinkel transferium 11 12

Hemknoop transferium Hemknoop fietsstalling+brug Groot Westerpark brug Sportvelden Westergasfabriek + Westerunie Westergasfabriek zuiveringshal west + de bak- Hemknoop gebiedskaart met speciale plekken en functies Cultuurstrip Bioscoop Houthavens school Sportveldenkerswinkel Westergasfabriek + Westerunie Westergasfabriek zuiveringshal west + de bak- Hemknoop gebiedskaart met speciale plekken en functies Cultuurstrip Bioscoop Houthavens school Hemknoop gebiedskaart met speciale plekken en functies Cultuurstrip Bioscoop Houthavens school kerswinkel

99 99 99

Gemeente Amsterdam Hemknoop gebiedskaart met speciale plekken en functies 67

Sportvelden Westergasfabriek + Westerunie Westergasfabriek zuiveringshal west + de bak- kerswinkel Hemknoop gebiedskaart met speciale plekken en functies Cultuurstrip Bioscoop Houthavens school 98 Hemknoop gebiedskaart met speciale plekken en functies Cultuurstrip Bioscoop Houthavens school 99 99

Hemknoop gebiedskaart met speciale plekken en functies Cultuurstrip Bioscoop Houthavens school

99 Duurzaam Amsterdam

CORPORATIEWONINGEN WORDEN GEMIDDELD ENERGIELABEL B

VAN 19% NAAR 65% ELEKTRICITEIT VAN 3 NAAR 5 CARGOHUBS GESCHEIDEN HUISHOUDELIJK AFVAL VAN ZONNEPANELEN: VOOR SCHONE STADSDISTRIBUTIE VAN 5.000 NAAR 80.000 1000 WONINGEN ZONDER HUISHOUDENS VOOR TEN MINSTE ENERGIEREKENING GRONDSTOFFEN EN 12.000 GEEN NIEUWE MATERIALEN LOKAAL HUISHOUDENS EXTRA PARKEERVERGUNNING HERGEBRUIKEN WINDENERGIE VOOR TE OUDE AUTO’S

VAN 90 NAAR 201 BUSSEN IN 2026 75% VAN DE ENERGIEZUINIGE, UITSTOOTVRIJ NIEUWBOUW GEZONDE SCHOLEN ENERGIENEUTRAAL

VAN 1000 NAAR 4000 OPLAADPUNTEN IN 2018

VAN 62.000 WONINGEN NAAR 102.000 WONINGEN AANGESLOTEN OP STADSWARMTE

IN 2025 ZOVEEL MOGELIJK VERKEER BINNEN DE RING UITSTOOTVRIJ

2014 2025 2014 2015 2017 2018 2020 VOORTZETTEN MILIEUZONE ONDERZOEK MILIEUZONE MILIEUZONE MILIEUZONE TAXI EN AANSCHERPEN MILIEUZONE VRACHTVERKEER SCOOTER BESTELVOERTUIG TOURINGCAR VRACHTVERKEER

DUURZAME ENERGIE SCHONE & GEZONDE LUCHT CIRCULAIRE ECONOMIE KLIMAATBESTENDIGE STAD GEMEENTE DUURZAAM

IN 2020 WORDT 20% MEER DUURZAME IN 2025 30% MINDER UITSTOOT VAN ROET AFVAL IS GRONDSTOF. GRONDSTOFFEN EN BIJ DE INRICHTING VAN AMSTERDAM DE GEMEENTE GEEFT HET GOEDE ENERGIE PER INWONER OPGEWEKT, EN EN 35% MINDER UITSTOOT VAN STIKSTOF- MATERIALEN WORDEN TERUGGEWONNEN REKENING HOUDEN MET DE GEVOLGEN VOORBEELD DOOR HAAR BEDRIJFS- 20% MINDER ENERGIE GEBRUIKT. DIOXIDE DOOR SLIM EN SCHOON EN OPNIEUW GEBRUIKT. NIEUWE VORMEN VAN KLIMAATVERANDERING. VOERING TE VERDUURZAMEN. VERVOER. VAN PRODUCTIE, CONSUMPTIE EN DISTRIBUTIE ONTSTAAN.

Kijk op amsterdam.nl/duurzaam

68 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Duurzaamheid: slagkracht 7 door schaalgrootte

7.1 Doelstellingen 7.2 Aanpak De ontwikkeling van Haven-Stad betekent een Duurzaamheid in Haven-Stad is het creëren van ‘update’ van het gebied en een kans om te ver- een speelveld waarin schaal en flexibiliteit samen- duurzamen op grote onderwerpen als energie, gaan. Voor elk van de duurzaamheidsthema’s is water, grondstoffen en schone lucht. Gebouwen daarom een aparte benadering nodig, omdat er worden vernieuwd of nieuw gebouwd, openbare inhoudelijke verschillen zijn. ruimte aangepast en infrastructuren voor water, 1. Duurzame energie bestaat uit twee samen- energie en afval gemoderniseerd. Onze doel- hangende opgaven: duurzame warmte/ stellingen op het gebied van duurzaamheid zijn koude en duurzame elektrictiteit. Voor ambitieus: Haven-Stad wordt dé duurzame stad duurzame warmte gaat het om innovatieve van morgen. aanbestedingsprocedures en concessies met ruimte voor innovatie. Dit is het traject De doelstellingen die we in 2040 behaald willen om onderwerpen als keuzevrijheid in type hebben zijn: energiecontracten, uitwisselen van energie 1. Duurzame energie: 75% CO2-reductie t.o.v. tussen gebouw en systeem en het mogelijk 2016; maken om lokale bronnen te koppelen, te agenderen. 2. Uitstootvrije mobiliteit in 2029; 2. Voor schone lucht wordt Haven-Stad in stap- 3. Waterbestendige wijken: verbetering van pen onderdeel van de bestaande milieu- waterberging in het gebied; zone, waarna in de tijd regulatie van de zone 4. Grondstoffen: 50% hergebruik in openbare mogelijk is. De inzet is om per 2029 emissie ruimte en gebouwen in 2029; vrij te zijn. De fasering van de gebiedsont- 5. Grondstoffen: 65% scheiding van het huis- wikkeling is leidend voor waar de plekken houdelijke afval. waar deze zone van toepassing is. 3. De aanpak op waterbestendigheid bestaat Belangrijk is dat de opgaven en niet de oplos- uit een combinatie van het aanleggen van singen centraal staan in de ontwikkeling van een nieuwe waterstructuur in het gebied ter Haven-Stad, want het tempo van vernieuwing is beheersing van de grondwaterstand, plus hoog. De markt, wetgeving, technologie en het een deelgebiedsgerichte aanpak voor het maatschappelijk speelveld zijn voortdurend in verhogen van het maaiveld. beweging. In de ontwikkelstrategie houden we 4. Op het gebied van circulair bouwen is hier rekening mee. Met de voorgestelde maat- de aanpak gericht op innovatie en leren. regelen en de technologische stand van zaken Circulair bouwen is enorm in ontwikkeling. medio 2017 kunnen we doelstelling van 75% Daarom wordt in eerste instantie met de CO2-reductie en 65% scheiding van huishoudelijk vastgoedpartijen bekeken wat er nodig is afval niet halen. Daarom zullen voortdurend en in om de ambitie te halen. Zodra blijkt dat samenwerking met alle partijen mogelijke oplos- sturing op grotere schaal wenselijk is, wordt singen en kansen monitoren. onderzocht of dit kan via publiek rechtelijke kaders. De uitgangspositie van Haven-Stad is hierbij goed te noemen. Schaalgrootte en ligging ma- 5. Voor het inzamelen van huishoudelijk afval ken dat hier voldoende ‘markt’ is om technisch zal gekozen moeten worden voor samen- innovaties en nieuwe diensten in praktijk te bren- hangende systeemkeuze(s) voor heel gen. Ook het feit dat duurzame energiebronnen, Haven-Stad. Dit vanwege de hoge dichtheid, zoals het Afvalenergiebedrijf en de warmte en functiemenging en logistieke afwegingen koude uit het water van het IJ, op steenworp vanuit de afvalinzameling. De keuze om afval afstand liggen en steeds meer bedrijven in het inpandig in te zamelen en kleinschalige recy- havengebied bezig zijn met de circulaire econo- clepunten op buurtniveau, geeft ruimte voor mie, zien we als een gunstige voorwaarde om in aanpassingen in de tijd. Haven-Stad voorop te lopen met duurzaamheid.

Gemeente Amsterdam 69 Om de CO2 uitstoot te beperken moeten drastische maatregelen genomen worden: alleen met een interventie op het gebied van duurzame electriciteit is dit mogelijk.

Om in 2029 te komen tot geheel uitstoot vrij verkeer te komen is aanscherping aanpak nodig. Door aanscherping van de milieuzone kunnen grote stappen worden gemaakt.

Voor efficient omgaan met grondstoffen (afval en bouw) groeit de im- pact (versneld) mee met de fasering, voor waterbestendig gebeurt dat in stappen.

Een ruimtelijk inpas- singsvoorstel voor nieuwe watergangen in Haven-Stad waardoor de regenbestendigheid van het gebied toeneemt.

70 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 7.3 Duurzame Energie aangenaam leefmilieu te komen in de voorge- Duurzame energie, energieneutraal bouwen stelde dichtheden. Daarbovenop is de inzet om en aardgasloos ontwikkelen, zijn belangrijke in het zuidelijk deel van Haven-Stad vanaf 2029 onderdelen van de duurzame ontwikkeling van het toepassingsbereik van van de milieuzone te Haven-Stad. Door energiezuinige gebouwen te verbreden zodat ook het personenvervoer emis- realiseren en de warmte- en koudevoorziening te sievrij moet zijn. verduurzamen, nemen we grote stappen in het reduceren van de CO2-uitstoot. Maar bij elkaar Strategische keuze op Haven-Stadniveau is: genomen slagen we er met deze maatregelen niet in om op gebiedsniveau de ambitie van 75% Samenhangend mobiliteitspakket: com- CO2-reductie in 2040 te behalen. Daarvoor is binatie van maatregelen om OV, fiets/ opschaling nodig naar een hoger schaalniveau lopen te bevorderen, autogebruik/- bezit dan Haven-Stad. terug te dringen en resterende mobiliteit uitstoot vrij te maken middels milieu- Lokaal duurzame elektriciteit opwekken in het zone. gebied kan, maar levert slechts een fractie op van de energievraag. De ruimte om duurzame elektriciteit op te wekken, is nu eenmaal beperkt 7.5 Waterbestendige wijken in een stad met hoge dichtheid. De focus ligt dan Haven-Stad wordt waterbestendig. Dat bete- ook op een duurzame warmte- en koudevoorzie- kent een combinatie van zorgen voor een juiste ning. Voor de elektriciteitsdistributie is er in het grondwaterstand, om te kunnen bouwen en gebied ten zuiden van het IJ een onderstation bomen te laten groeien, én maatregelen treffen nodig. Niet meteen, maar zeker wel binnen de voor een regenbestendige stad. Buien worden ontwikkeling van 15.000-30.000 woningen, mede heviger en het regenwater dient grotendeels afhankelijk van de energievraag voor emissievrije in de deelgebieden te worden opgevangen. voertuigen. Een onderstation heeft ca. 3500m2 Daardoor hebben bewoners en bedrijven geen nodig en heeft een milieucontour. De locatie van overlast van regenbuien, ook niet als deze in de het onderstation valt in ieder geval buiten de toekomst heviger worden. Door regenwater in eerste deelgebieden (Sloterdijk Centrum, Sloter- het gebied tijdelijk te bergen of te lozen op het dijk I-zuid, Zaanstraat). oppervlaktewater, heeft het rioolsysteem genoeg tijd om het overvloedige water af te voeren. Ook is grondwaterstand van grote invloed op het wa- Strategische keuzes op Haven-Stadniveau terbergend vermogen van de bodem. In Haven- zijn: Stad is dit op bepaalde plekken een opgave. De Inzetten op een duurzame warmte- en grondwaterspiegel en maaiveldhoogte variëren. koude infrastructuur, geschikt voor meer- Daarnaast bestaat het plangebied uit twee verdere bronnen; schillende oppervlaktewatersystemen. Een klein deel ligt binnendijks, de rest buitendijks. Deze Inzetten op een aanvullende duurzame watersystemen behoeven elk een eigen water- electriciteitsopwekking, aanvullend op bergingssysteem. het opwekvermogen binnen het plangebied De aanpak zal variëren, afhankelijk van de locatie in Haven-Stad, maar bestaat op hoofdlijnen uit 7.4 Uitstootvrije mobiliteit drie principes. Daar waar een hoge grondwater- De essentie van de mobiliteitsaanpak is de inzet stand is, introduceren we een samenhangend sys- op OV- en fietsgebruik en om het autogebruik teem van oppervlaktewater. Daarnaast hogen we zo schoon mogelijk te krijgen om nadelige ef- waar nodig het maaiveld op met ca. 40 cm. Beide fecten van de verdichting in Haven-Stad op de maatregelen dragen bij aan het waterbergend luchtkwaliteit elders in de stad, te voorkomen. vermogen van de ondergrond. Ten derde geven De ambitie is emissievrije mobiliteit. Haven-Stad we voor de gebouwde omgeving spelregels om wordt onderdeel van de milieuzone. Dit betekent water te bergen (60 mm bui in 1 uur minimaal 24 dat oude en vervuilende voertuigen hier niet in uur bergen). mogen en niet in aanmerking komen voor een parkeervergunning. Haven-Stad krijgt hiermee Strategische keuze op Haven-Stadniveau is: de kwaliteit die binnen de ring van Amsterdam locatiegerichte benadering op basis van geldt. Het introduceren van de milieuzone gaat drie principes: introduceren van een sa- gelijk op met de fasering van de ontwikkeling menhangend oppervlaktewatersysteem in in deelgebieden, dus stapsgewijs. Om tot een combinatie met ophogen en het opstellen van spelregels voor waterberging. Gemeente Amsterdam 71 Afval verordening

Onderzoek alternatief bedrijfs- aval logistiek (vanaf 2018)

Onderzoek alternatief bedrijfsafval logisitiek (vanaf 2029)

Huidig afvalpunt

Schone lucht

Uitbreiden huidige milieuzone

Personenvervoer per 2029 emissievrij

Maatwerk milieuzone

Huidige milieuzone

Duurzame warmte en koude

Tenderaanpak 2018 / 2019 koude-/warmtesystemen

Tenderaanpak 2029 koude-/warmtesystemen

Tenderaanpak 2040 koude-/warmtesystemen Toekomstig onderstation Liander

Bestaand concessiegebied

Circulair bouwen

Publiekrechtelijke / Privaatrechtelijke aanpak

Privaatrechtelijke aanpak

72 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 7.6 Efficiënt omgaan met Voor Haven-Stad geldt verder het principe: grondstoffen geen afval op straat. Voor fijn huishoudelijk afval (papier, PMD, glas, textiel, organisch. KCA en Circulair bouwen restafval) wil de gemeente het bronscheiden Amsterdam en de regio hebben de ambitie bevorderen, met goede voorzieningen voor om een circulaire economie te ontwikkelen. De recyclebare grondstoffen. Door de hoge bebou- bouwsector speelt hierin een belangrijke rol. wingsdichtheid zouden de afvalcontainers het Technisch is een hoop mogelijk. Zo worden nu al straatbeeld domineren. Vandaar dat tijdelijke gebouwen gerealiseerd waarbij een deel van de opslag van afval verplaatst wordt van de open- grondstoffen wordt hergebruikt. Ook geeft de bare ruimte naar gebouwen. Voorzieningen die bouwsector aan dat ‘ze er klaar voor zijn’ en dat inpandig gerealiseerd worden, moeten daarbij opdrachtgeverschap of wetgeving nodig is om aan twee voorwaarden voldoen: daadwerkelijk een stap te maken naar een circu- voor iedere bewoner eenvoudig te bereiken laire economie. De ambitie is 50% hergebruik van en schoon; grondstoffen in de bouw in 2029. de randvoorwaarden van de gemeentelijke Er is voor Haven-Stad door TNO een grondstof- afvalinzameling zijn bepalend voor de afme- fenanalyse gemaakt om inzicht te krijgen in de tingen van de containers en de tijden dat ze verhouding van grondstoffen in het gebied en door de bewoners op straat gezet kunnen benodigde grondstoffen om de verdichting te worden. realiseren. Daaruit blijkt dat voor Haven-Stad drie opgaven belangrijk zijn: Grof huishoudelijk afval, zoals bouwen sloop- afval, afgedankte meubels en elektrische appa- 1. behoud de casco’s van de reeds aanwezige raten, brengen bewoners van Haven-Stad naar hoogbouw; de gemeentelijke afvalpunten, waar dit afval in 2. zorg voor hergebruik van grondstoffen in verschillende stromen wordt gescheiden. Het de nieuwbouw, het volume aan grondstof- afvalpunt Seineweg ligt dicht bij de ontwik- fen wordt 4x zo hoog als nu in de gebouwen kellocaties aan de zuidkant van het IJ, aan de aanwezig is; noordkant willen we een afvalpunt ontwikkelen aan de Toetsenbordweg. Voor kleine vormen van 3. zorg voor hergebruik van grondstoffen in de grofvuil, denkt de gemeente aan kleinschalige openbare ruimte. recycle punten in de wijk.

De aanpak is tweeledig. Met de bouwende par- De inzameling van bedrijfsafval is een vrije markt. tijen wordt met input van een expertise-team in De gemeente heeft hierop momenteel nauwelijks verschillende stappen gewerkt, van het ontwerp invloed. Wel willen we voorkomen dat meerdere tot een optimale prestatie, op basis van maatlat- afvalinzamelaars ieder enkele adressen bedienen ten die door de gemeente worden aangedragen. in één straat, met als gevolg veel vrachtwagens Voor de openbare ruimte zal een inhoudelijke op straat. Gezien de beoogde dichtheid en func- aanpak op de materialen worden geformuleerd. tiemenging in Havenstad is de bedrijfsafvallogis- tiek een aandachtspunt in de verdere uitwerking. Van afval naar grondstof We gaan onderzoeken of het (juridisch) mogelijk Daarnaast heeft de gemeente doelstellingen is om bedrijfsafvalstromen die overeenkomen om efficiënt om te gaan met grondstoffen in de met huishoudelijk afval, tegelijk in te zamelen. afvalketen en de omslag te maken van afval naar grondstof, dus het zoveel mogelijk hergebruiken van materialen en grondstoffen in het afval. Strategische keuzes op Haven-Stadniveau Doelstelling is 65% scheiding van (huishoudelijk) zijn: afval in 2020. bevorderen van marktwerking ten behoeve van circulair bouwen; geen afvalinzameling op straat; faciliteren van bronscheiding én recy- cling.

Gemeente Amsterdam 73 Bevorderen van beweging

Principes bewegende stad reserveren voor de auto, maken we straatprofi elen met Het bevorderen van bewegen draagt bij aan de gezonde ruimte om te spelen op brede stoepen. We zorgen ervoor leefomgevingskwaliteit en is een belangrijke prioriteit bij dat doorgaande routes voor gemotoriseerd verkeer zoveel de ontwikkeling van Haven-Stad. Doel van het programma mogelijk om woonbuurten heen gaan, in plaats van er ‘de Bewegende Stad’ is om de stad zo in te richten dat hij doorheen. uitnodigt tot bewegen. Conform,de Bewegende Stad zet Haven-Stad in op vier principes: ruim baan aan de fi etser Parken, speel- en sportvoorzieningen en voetganger, sport om de hoek, ruimte om te spelen en Om bewegen en gezondheid te bevorderen investeren voorkomen van stilzitten. we in parken, speeltuinen en sportvoorzieningen. Zeker bij het realiseren van hoge dichtheden is dat van belang. Ruimte voor fi etser en voetganger Haven-Stad herbergt twee grote stadsparken (Westerpark In een levendig en aantrekkelijk gebied, een gebied met en Noorder IJ-plas), die dusdanig worden ingericht dat een hoge dichtheid, gaan mensen graag naar buiten. Een hardlopen, sport en spel optimaal worden gefaciliteerd. menging van functies als wonen en voorzieningen zorgt Ook worden voldoende kleine wijkparken en ´pocketparks´ bovendien voor minder autogebruik, doordat voorzie- tussen of op de kavels gerealiseerd, waar mensen elkaar ningen in de buurt zijn. Bij de inrichting van de openbare kunnen ontmoeten en kinderen kunnen spelen. Bestaande ruimte en de routes in Haven-Stad krijgen de fi etser en sportvoorzieningen in de stad worden zo veel mogelijk de voetganger volop de ruimte. Door minder ruimte te behouden of opgenomen in nieuwe ontwikkelingen.

74 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Bevorderen van beweging 8 Een gezonde leefomgeving 8.1 Inleiding Wegverkeersgeluid Haven-Stad is vanwege de directe nabijheid van Haven-Stad wordt autoluw. Dit betekent dat we actieve havenindustrie een gebied met relatief geluidhinder als gevolg van wegverkeer maxi- veel milieubeperkingen. Geluid van industrie en maal voorkomen. Dit doen we door het autobezit wegverkeer is het meest bepalende milieuaspect en –gebruik terug te dringen, lage parkeernor- voor de transformatieopgave. Door de aanwezig- men te hanteren en het autoverkeer te ontvlech- heid van deze industrie, de Ring A10 en drukke ten en zo snel mogelijk richting de Ring A10 af te stedelijke wegen is er ook invloed op de lucht- wikkelen. De afwaardering van bepaalde wegen kwaliteit in het gebied. Ook kan in een deel van leidt tot lagere verkeersintensiteiten en daarmee Haven-Stad sprake zijn van geurhinder. Deze mili- een lagere geluidsbelasting. Ook het inzetten op euaspecten hebben direct invloed op de gezond- elektrisch rijden leidt tot minder geluidsbelasting. heid en daarmee de leefomgevingskwaliteit. Stille zijden De ontwikkeling van Haven-Stad houdt nadruk- Het Amsterdamse geluidbeleid schrijft voor kelijk rekening met deze milieubeperkingen en dat elke woning minimaal een stille zijde heeft. borgt een gezonde leefomgevingskwaliteit. Zo Hierdoor is minimaal aan een zijde van de woning nemen we gedurende de transformatie maatre- sprake van een aangenaam woonklimaat. In een gelen waardoor de geluidshinder afneemt en de groot deel van Haven-Stad komt het geluid van luchtkwaliteit verbetert. We vinden daarbij dat meerdere kanten, waardoor een stille zijde niet gezondheid in Haven-Stad meer is dan alleen het direct overal haalbaar is. In die gevallen moet dit toetsen aan milieunormen. Zeker in een over- gecompenseerd worden. Waar mogelijk willen gangsgebied van haven en stad, waar sprake is we in Haven-Stad een ´aangename´ zijde voor- van een relatief hoge milieubelasting en waar schrijven, die behalve rustig ook schoon (lucht- tegelijkertijd hoge dichtheden worden gereali- inlaat ventilatie) en indien mogelijk aantrekkelijk seerd, vraagt dat om duidelijke keuzes. (groen) is.

8.2 Geluidhinder Open en transparante communicatie Keuzevrijheid is een belangrijk aspect dat de Industriegeluid woontevredenheid en daarmee de kwaliteit van Woningbouw in Haven-Stad is vanwege indus- een gebied bepaalt. Voor keuzevrijheid is het triegeluid niet zonder meer mogelijk. Weliswaar allereerst van belang dat mensen bij de huur of neemt de geluidbelasting door de industrie af koop van een woning weten dat ze bewust voor gedurende de transformatie, onder meer door een locatie met een hoge milieubelasting kiezen. het nemen van bronmaatregelen en verplaatsing Daarvoor is allereerst noodzakelijk dat er open van bedrijven. Maar dat alleen is niet voldoende. en transparant wordt gecommuniceerd over mi- We zetten ook in op een gebiedsgerichte flexibe- lieubelasting en gezondheid als speerpunt in de le omgang met de milieubelasting, onder meer planvorming wordt opgenomen. door optimaal gebruik te maken van innovatieve wetgeving. Dit betekent dat hogere geluidsnor- 8.3 Luchtverontreiniging men mogelijk zijn, maar alleen als hier goede compenserende maatregelen tegenover staan. Beperken autoverkeer Hierbij denken we aan strengere binnenwaarden De uitstoot van kleine roetdeeltjes (fijnstof) is en extra isolatie tegen burengeluid. Een aanpak de belangrijkste bron van gezondheidsschade. die in het buitenland, bijvoorbeeld Hamburg, al Doordat in Haven-Stad minder plek is voor de goed werkt. Hierdoor borgen we een gezond auto, en de focus ligt op OV en fiets, is er ook binnenklimaat. sprake van minder luchtverontreiniging. Ook de maatregelen om elektrisch rijden te bevorderen en Smart Mobility leiden tot een verbetering van de luchtkwaliteit.

Gemeente Amsterdam 75 76 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Uitbreiden bestaande milieuzone Gezond gedrag Haven-Stad heeft als ambitie emissievrij vervoer in In Haven-Stad creëren we de voorwaarden (binnen 2029. Daartoe wordt Haven-Stad onderdeel van de de mogelijkheden van de gemeente) om een ge- milieuzone voor vrachtvervoer, taxi’s, autobussen/ zonde levensstijl te bevorderen: bewegen, gezond touringcars, bestelauto’s en brom- en snorfietsen. eten, het rookvrij houden van openbare ruimte en Daar bovenop is de inzet om voor zuidelijk deel het tegengaan van hittestress. Voorbeelden van van Haven-Stad vanaf 2025 het toepassingsbereik maatregelen waar we nu aan denken zijn: van de milieuzone te vergroten, zodat ook het snackbarvrije zone van 250 meter rondom personenvervoer emissievrij moet zijn. scholen instellen (naar het voorbeeld Dublin);

Uitstoot scheepvaart positieve maatregelen zoals kleinschalige Ook de scheepvaart leidt tot (forse) uitstoot en moestuinen, al dan niet op daken, stimuleren; blootstelling van omwonenden. Haven-Stad ligt waar mogelijk sturen op gezond aanbod van wat dat betreft in de frontlinie, maar er zijn diverse horeca en winkels, passend bij gezonde iden- mogelijkheden om de bijdrage van scheepvaart titeit van het gebied; te beperken. Dat kan door aanlegsteigers voor binnenvaartschepen en laad-/losactiviteiten op rookvrije schoolpleinen, parken, kinderspeel- afstand van woonbebouwing te laten aanleggen plaatsen en sportvelden; en te voorzien van walstroom. Ook het Havenbe- voorkomen van hittestress door groen en drijf Amsterdam werkt aan het verminderen van de water te realiseren en zo min mogelijk stenige uitstoot door scheepvaart. In de Visie 2030 schrijft gladde oppervlakken; het Havenbedrijf Amsterdam: ‘De scheepvaart voldoende zonbescherming door schaduw- wordt schoner. Brandstoffen worden schoner dank- plekken en voldoende watertappunten; zij wetten en nieuwe technieken. Alternatieven worden onderzocht of zijn deels al operationeel. bedrijven in het gebied stimuleren om Dit heeft vooral invloed op het verminderen van de gezondheidsmaatregelen te nemen, bijvoor- milieubelasting door de scheepvaart.’ beeld door het verleiden van medewerkers om met de fiets of het openbaar vervoer te reizen.

Gemeente Amsterdam 77 78 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Deel II Strategische keuzes

Gemeente Amsterdam 79 80 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Uitvoeringsstrategie

9 Momenteel is er weer sprake van hoogconjunc- 9.1 Realisatie door de markt tuur en lijkt het absorptievermogen voor nieuwe De verhoogde ambities en doelen voor Haven- woningen en deels ook kantoor- en bedrijfsruim- Stad waarmaken, zal een aantal decennia bete onbegrensd. Het is verstandig om optimaal slaan. De ontwikkeling gaat, zoals al in de Trans- gebruik te maken van de huidige gunstige markt- formatiestrategie 2013 is vastgelegd, gefaseerd condities en de transformatie van de fase 1a en geleidelijk. De realisatie vindt daarbij vooral gebieden (Sloterdijk Centrum, Sloterdijk I-Zuid) plaats door de markt, via de gebouweigenaren voortvarend vorm te geven. Gelijktijdig is het in het gebied. De gemeente creëert primair de zaak om voor de lange termijn en de fasering van randvoorwaarden voor de transformatie: we Haven-Stad te rekenen met langjarige gemiddel- nemen belemmeringen weg, leggen juridische en den van het absorptievermogen voor woningen. planologische spelregels vast en faciliteren waar Dit omdat de transformatie van Haven-Stad een mogelijk de initiatiefnemers. Het tempo van de kwestie van lange adem is. Daarom gaan we uit realisatie is dan ook in grote mate afhankelijk van van een gemiddelde jaarlijkse productie van 2000 het absorptievermogen van de markt als het gaat woningen vanaf 2029 (en 900 woningen per jaar om woon- en bedrijfsruimte en de mate waarin tot 2029). bouwrijpe grond beschikbaar komt voor woon- werklocaties in het gebied. Naast de marktontwikkelingen is ook het gemeentelijk beleid in prioritering van woning- Een cruciale afspraak in de transformatie van bouwlocaties in de stad van belang voor het Haven-Stad is het convenant Houthaven/NDSM ontwikkeltempo van Haven-Stad. In Koers 2025 dat de gemeente en de provincie Noord-Holland zijn Sloterdijk Centrum en Sloterdijk I-Zuid opge- in 2009 sloten met drie bedrijven in de Coen- en nomen als versnellingslocaties. Vlothaven: Cargill, ICL Fertilizers en Eggerding. Afgesproken is dat de woningbouwontwikke- Beschikbare grond ling in Houthavens en op de NDSM-werf door Een succesvolle transformatie van Haven-Stad is kan gaan, maar dat voor andere gebieden afhankelijk van de mate waarin bouwrijpe grond die voor de bedrijven relevant zijn, ‘pas op de voor woon-werklocaties beschikbaar komt. Een plaats’ wordt gemaakt met woningbouwplan- groot deel van de grond in Haven-Stad is in nen. Eventuele woningbouwplannen voor die erfpacht uitgegeven aan bedrijven. Vaak betreft gebieden brengen we pas vanaf 2025 in proce- het door- of langlopende erfpachtcontracten dure en pas vanaf 2029 tot uitvoering. Daarbij waardoor de transformatie alleen plaats kan vin- wordt rekening gehouden met de uitspraak in den met medewerking van de bedrijven die de het coalitieakkoord van het College van B&W grond in erfpacht hebben. Dit betekent dat we uit 2014 dat bedrijven binnen de deelgebieden de bestaande overeenkomsten over uitsluitend van Haven-Stad die tot het exploitatiegebied bedrijfsfuncties in overleg met de eigenaren om van de Haven behoren, de zekerheid krijgen dat moeten zetten naar woon-werkfuncties en dat we ze tot 2040 -het eind van de huidige structuurvi- zorgen dat woningbouw juridisch-planologisch sie- kunnen blijven op de plek waar ze nu zitten. mogelijk wordt in het gebied. De transformatie van Haven-Stad vindt mede daarom gefaseerd plaats en start rondom station Het huidige gebruik, de bestaande milieubelem- Sloterdijk en het Westerpark. In een later stadium meringen, bereikbaarheid, eigendomssituatie en volgt ontwikkeling op de Noordelijke IJ-oever en de korrelgrootte van de kavels van de deelge- tot slot eventueel in het havengebied. Overigens bieden bepalen daarbij voor een belangrijk deel is de transformatie van Haven-Stad nu al begon- het tempo van de transformatie: schoksgewijs nen: de bouw van de eerste woningen in Sloter- grote delen in één keer of juist een meer flu- dijk Centrum is al gestart. ïde ontwikkeling van kavel per kavel. In goede markcondities is er daarbij naar verwachting een Marktontwikkelingen grote bereidheid bij zittende grondeigenaren om De Transformatiestrategie 2013 is opgesteld in ‘mee te transformeren’. Uit recente ervaringen in een periode van laagconjunctuur op zowel de Sloterdijk I-Zuid blijkt dit inderdaad. woning- als de kantoren- en bedrijvenmarkt.

Gemeente Amsterdam 81 Marktstrategie De ontwikkeling van Haven Stad strekt zich, Een gunstige markt gecombineerd met voldoen- zoals de fasering al aangeeft, uit over een grote de beschikbare grond zal op deze wijze, zonder tijdspanne, en daarmee over meerdere conjunc- een actieve rol van de gemeente die verder gaat tuurbewegingen. De ontwikkeling zal als gevolg dan kaderstellen, verleiden en invulling geven daarvan soms temporiseren en soms versnellen. aan randvoorwaarden, leiden tot een relatief De (financiële) haalbaarheid van de ontwikkeling hoge woningbouwproductie (scenario A) terwijl moet in dat lange termijn perspectief worden een ongunstige markt automatisch zal leiden tot bezien en beoordeeld. Daarbij moet steeds in temporisering (scenario B) omdat grondeigena- beeld zijn wat een temporisering of versnelling ren, ook als het juridisch planologisch mogelijk is betekent voor de ontwikkeling, en hoe daar op te transformeren, terughoudend zullen zijn in het ingespeeld kan worden. Deze afweging vindt omzetten van hun bedrijfslocatie. vierjaarlijks plaats door middel van heroverwe- ging van de uitvoeringsstrategie aan hand van de In geval van de situatie van een gunstige markt dan geldende (markt)omstandigheden en vindt met onvoldoende bouwrijpe grond beschikbaar zijn vertaling in het werkprogramma waarin (in- (scenario C) zal de focus moeten liggen op actief vesterings)voorstellen worden gedaan. Uitgangs- gemeentelijk beleid om juridisch-planologisch punt daarbij is dat deze investeringsvoorstellen transformatie mogelijk te maken en zorg te in ieder geval niet de ambitie en doelstellingen dragen voor de benodigde infrastructuur. Op dit voor de langere termijn in de weg staan. moment is deze situatie aan de orde voor de fase 1a en deels fase 1b gebieden. Voor de overige 9.2 Gemeente creëert randvoor- gebieden gelden de afspraken die gemaakt zijn waarden in het kader van het convenant Houthavens / Zoals gezegd: de feitelijke transformatie vindt NDSM. In verband met de doorlooptijd van plaats door de markt via de grondeigenaren in planvorming en realisatie van de mobiliteitsinfra- het gebied. De gemeente creëert primair de structuur zal voor deze gebieden nu wel geanti- randvoorwaarden voor de transformatie door cipeerd moeten worden op de ontwikkeling (c.q. innovatieve wetgeving toe te passen, de milieu- toekomstige ontwikkeling niet onmogelijk te gebruiksruimte te optimaliseren, te investeren in maken) door nu reeds te starten met de voorbe- mobiliteit en duurzaamheid en een gezamenlijke reiding van het sluiten van de kleine ring. In geval transformatieaanpak per deelgebied te facilite- van zowel een ongunstige markt als het niet be- ren. schikbaar zijn van bouwrijpe grond (scenario D) is er de optie om anticyclisch te investeren. Naar Optimaliseren milieugebruiksruimte & innova- verwachting zal de markt dit niet oppakken, de tieve wetgeving gemeente kan hierin een rol spelen indien wordt Om de beschikbare grond daadwerkelijk te kun- overgegaan het wegnemen van belemmeringen nen inzetten voor wonen en om een gezonde en en/of tot actief verwerven van grondposities. In veilige leefomgevingskwaliteit te kunnen waarde Transformatiestrategie van 2013 is hierover borgen is het nodig dat we, naast aanpassing van al geconcludeerd dat het actief verwerven van de betreffende bestemmingsplannen, de huidige gronden geen realistisch ontwikkelscenario is. milieugebruiksruimte in het gebied optimaliseren.

Grond beschikbaar

Marktstrategie: vier scenario’s Scenario A: Scenario B: Hoge woning- Temporiseren productie

Scenario C: Scenario D:

Markt gunstig Activeren Anticyclisch investeren Markt ongunstig

Grond niet beschikbaar

82 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Dit doen we door: te gaan van een mobiliteitsshift naar een modal split die overeenkomt met die van de binnenstad onbenutte milieuruimte van bedrijven in van Amsterdam. Deze shift kunnen we uitsluitend het gebied terug te brengen en waar nodig realiseren door tijdig de volgende maatregelen bronmaatregelen te nemen, in overleg met te nemen: de zittende bedrijven en eigenaren. beleidsmaatregelen die moeten voorkomen de maximale milieucategorie te beperken dat de automobiliteit in het gebied door de voor nieuwe bedrijven die zich in het gebied toevoeging van woningen en bedrijfsruimtes willen vestigen (max. 3.1) en transformatie zodanig stijgt dat de beschikbare infrastruc- niet te belemmeren (m.u.v. Coen- en Vlotha- tuur hierdoor vastloopt; ven) o.a. via facet-bestemmingsplannen; investeringen in een infrastructuur die zorg het gezoneerde industrieterrein stapsgewijs draagt voor een goede OV-bereikbaarheid te verkleinen (m.u.v. Coen- en Vlothaven); en een goede doorstroming van het door- wegverkeersgeluid te beperken door gaande verkeer in Haven-Stad; afwaardering van de Haarlemmerweg en investeringen in een goede fietsen wandel- Transformatorweg. infrastructuur zowel in als tussen de gebieden; Parallel aan het optimaliseren van de milieugebruiksruimte zetten we in sommige delen van uit de MER studie blijkt dat een lage par- Haven-Stad in op het toepassen van innovatieve keernorm van 0,2 noodzakelijk is om de be- wetgeving. Als we de Zeehavennorm toepassen, reikbaarheid van het gebied te garanderen. kunnen we uitgaan van een maximale geluids- En waar mogelijk wordt ingezet op autovrije norm van 60 in plaats van 55 dBA. Toepassing buurten, gekoppeld aan collectieve parkeer- lijkt kansrijk voor zover we aansluiten op be- garages. staande woonbebouwing in Sloterdijk Centrum of elders in Haven-Stad waar al woningbouw is Randvoorwaarde voor het realiseren van de doel- geïntroduceerd. Daarbij is onze inzet dat die ho- stellingen van Haven-Stad is dat een aantal cruci- gere geluidsbelasting op een ander thema moet ale netwerkingrepen en investeringen in het OV worden gesaldeerd of gecompenseerd. Op het tijdig plaatsvinden. Voor de komende periode moment dat wettelijke milieunormen de beoog- betekent dit dat we in ieder geval zo spoedig de kwaliteitsverbetering in een gebied in de weg mogelijk starten met de planvorming voor het staan, voorziet de Interimwet Stad en Milieube- sluiten van de kleine ring. Dit om verdere ontwik- nadering in een mogelijkheid om volgens een uit- keling van de fase 1b en 2 gebieden vanaf 2029 gebreide procedure en onder strenge voorwaar- mogelijk te maken. den van deze normen af te wijken. Voorwaarde is dat we compenserende maatregelen treffen om Door te investeren in de mobiliteitshift wordt al een optimale leefomgevingskwaliteit te waarbor- een belangrijke bijdrage aan de duurzaamheids- gen (bijvoorbeeld strengere binnengeluidwaarde doelen van Haven-Stad geleverd. Daarnaast en een stille en schone zijde voorschrijven). moeten we in samenspraak met eigenaren, ontwikkelaars en andere stakeholders per deelge- Uitgangspunt is dat de bedrijvigheid buiten het bied invulling geven aan de duurzaamheidsambi- deelgebied niet belemmerd wordt door toepas- ties. De gemeente draagt daarbij in ieder geval sing van deze innovatieve wetgeving. Belangrijk zorg voor de juridisch-planologische randvoor- daarbij is dat toekomstige bewoners accepteren waarden (EPC-norm van max. 0,2 en aardgasloos dat niet overal een stille buitenzijde mogelijk is, in bestemmigsplannen opnemen, milieuzones met name in de eerste fase. Eventueel kunnen invoeren), faciliteert aanleg van een netwerk voor we, naar voorbeeld van HafenCity in Hamburg, duurzame warmte- en koudebronnen, en stimu- gebruik maken van een kettingbeding, zodat be- leert de opwekking van duurzame elektriciteit. woners zich bewust zijn van een hogere geluidsbelasting op (niet binnen) de gevel. Gebiedsgewijze transformatieaanpak i.s.m. eigenaren en ondernemers Investeren in mobiliteit en duurzaamheid Per deelgebied brengen we de kansen en De verhoogde ambitie voor wonen en werken ontwikkelingen in kaart en zoeken we met de in Haven-Stad is alleen mogelijk door de mo- bedrijven naar een optimaal ontwikkelingsper- biliteitsinfrastructuur zo in te richten dat deze spectief, zowel voor het gebied als geheel als duurzaam is en zorgt voor een goede bereikbaar- voor de bedrijven zelf. Het programma dat in heid. Dit is haalbaar door bij de transformatie uit deze ontwikkelstrategie op hoofdlijnen is vastge-

Gemeente Amsterdam 83 legd, is het vertrekpunt voor de aanpak van alle Noord (Cornelis Douwesterrein) en Zaanstad deelgebieden. Het hoog-stedelijke woonwerk- (Achtersluispolder); karakter, de mobiliteitsshift en de voorinveste- de ontwikkeling van de stationslocaties ringen in hoogwaardig OV en duurzaamheid zijn Sloterdijk Centrum en Hemknoop als knoop- daarbij leidend. Dit laat onverlet dat in de aanpak punten van vervoer, voorzieningen en hoog- per deelgebied zoveel mogelijk wordt aange- stedelijkheid. sloten bij de historie en bestaande identiteit van het te transformeren gebied en de omliggende De aanpak van deze sleutelprojecten/gebieden gebieden en haar bewoners. Daarnaast geldt dat vraagt een eigen planproces, planning en finan- infrastructurele maatregelen vanwege netwerk- cieringstraject. effecten meer gebonden zijn aan fases dan aan deelgebieden. Deze maatregelen beschouwen we dus alleen per fase (zie hierna). Binnen de 9.3 Fasering gebiedsaanpak is ruimte om met ontwikkelaars Bij de fasering Haven-Stad spelen de volgende 4 en investeerders afspraken te maken over het aspecten een rol: gewenste woningbouwprogramma (sociaal, midden-segment huur, vrije sector), ingroeihuren Bestuurlijke afspraken voor nieuwe (startende) ondernemers in de plint Afspraak convenant Houthavens/NDSM, 2025 en het realiseren van duurzaamheidsdoelen. bestuurlijke keuze toekomst Coen-en Vlothaven.

Onderdeel van de aanpak is dat we samen met Bereikbaarheid op tijd op orde de ondernemers in de transformatiegebieden Een goede timing van de mobiliteitsingrepen is verkennen wat het effect van de beoogde trans- essentieel om de bereikbaarheid gedurende de formatie is voor hun onderneming. Dit sluit aan hele transitieperiode van Haven-Stad te garande- bij de wens van veel bedrijven om zo tijdig mo- ren en tegelijkertijd de beoogde mobiliteitsshift gelijk investeringsbeslissingen te kunnen nemen voor elkaar te krijgen. De groei van het OV- en in licht van de toekomstige ontwikkelingen in hun fietsinfrastructuur zal gelijke tred moeten houden gebied. Voor de huidige vastgoedeigenaren in met de toenemende mobiliteit bij de groei van het gebied kan dit uiteindelijk betekenen dat ze Haven Stad. Dat betekent dat al bij het begin hun bedrijfslocatie transformeren tot een woon- van een volgende fase de voor die fase beno- werklocatie. Voor de zittende bedrijven kan het digde infrastructuur beschikbaar moet zijn om te betekenen dat ze op termijn verhuizen naar een voorkomen dat de mobiliteit verschuift naar meer bedrijventerrein in de regio dat beter past bij hun autogebruik. Bij een latere beschikbaarheid van eigen ontwikkelingsperspectief. Als ze passen adequate OV-infrastructuur wordt de bouw van binnen het beoogde hoogstedelijke karakter woningen getemporiseerd totdat de OV-bereik- van het gebied kunnen ze ook terug keren in de baarheid weer op peil is om de volgende fase te nieuwe bedrijfslocaties in de plinten. Voorbeeld starten. voor deze aanpak is de ruimtelijk-economische strategie die gezamenlijk met de gemeente Mobiliteitspakketten Zaanstad en met bedrijven is opgesteld voor het Het gaat bij de mobiliteitspakketten ook om de Zaan-IJgebied. Het voornemen is ook voor de voorbereidingstijd, die nodig is om op tijd klaar zuidkant van het IJ te komen tot een gelijksoor- te zijn. Het is dus van belang om de haalbaar- tige gemeenschappelijk ruimtelijk-economische heidsstudie voor een grootschalige en kostbare strategie. ingreep als het doortrekken van een metrolijn tijdig te beginnen, aangezien er al gauw 15 tot Inzet op strategische gebieden 20 jaar mee gemoeid is. Bij de ontwikkeling van Haven-Stad zetten we Voor het noordelijke en zuidelijke deel is er een ook actief in op een aantal strategische gebie- faseverschil in de ontwikkeling, zodat de bijbeho- den die van belang zijn voor de ontwikkeling van rende mobiliteitspakketten in Noord in een iets Haven-Stad als geheel maar niet (volledig) vanuit later stadium kunnen starten. de markt tot stand zullen komen: de ontwikkeling van het Westerpark als Mobiliteitspakket 1 (Zuid) 2018 - lage par- verbindende schakel tussen het stadsdeel keernorm/geen parkeren op straat, autode- West en Sloterdijk Centrum, Sloterdijk I en len, fietsnetwerk en hov bus bootverbindin- Zaanstraatemplacement; gen noord-zuid de ontwikkeling van de Noorder IJ-plas als Mobiliteitspakket 2 (Zuid) 2022 - ontvlechten verbindende schakel tussen Amsterdam- autoverkeer en parkeerhub Zuid;

84 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Mobiliteitspakket 3a (Zuid) 2030 – ingebruik- zonering geluidhinder is een langlopend proces name HOV-verbinding-Zuid; dat minimaal 5 à 7 jaar in beslag neemt. Mobiliteitspakket 3b (Noord) 2030 - lage Marktontwikkkeling parkeernorm/geen parkeren op straat, Het absorberen door de markt van grote aantal- autodelen, fietsnetwerk, parkeerhub Noord, len woningen over een lange reeks van jaren is bootverbindingen Noord-Zuid; alleen mogelijk door binnen Haven-Stad meerde- Mobiliteitspakket 4 (noord) 2040 - HOV- re deelgebieden tegelijk in uitvoering te nemen verbinding Noord. en daarmee meerdere woonmilieus tegelijk aan te bieden. Grove inschatting qua woningen na realisatie Om een langjarig gemiddeld woningaantal te pakketten: bepalen is gekeken naar andere woningbouw- Na pakket 1 - 6.000 (deels fase 1a); locaties binnen Amsterdam (IJ-burg, Zeeburger- eiland, Overamstel). Een langjarig gemiddelde Na pakket 2 - 15.000 (rest fase 1a en deels waarin ook rekening wordt gehouden met fasen 1b en 2-Zuid); meerdere economische crises in de komende Na pakket 3a - 45.000 (fase 3-Zuid, fase 4 en decennia. de rest van fasen 1b en 2); Na pakket 3b – 55.000 (gedeeltelijk fasen 2 en 3 Noord); Na pakket 4 - 70.000 (rest fasen 2 en 3 Noord).

Het niet of deels realiseren van de mobiliteitspakketten betekent dat de ontwikkeling uitgesteld wordt of minder hard gaat. Belangrijk is dat in iedere fase wel in de beoogde bebouwingsdichtheid wordt gebouwd, aangezien anders het benodigde draagvlak voor een volgende mobiliteitspakket wordt uitgehold. Er is namelijk een minimaal aantal instappers nodig binnen een bepaalde afstand om een OV-lijn exploitabel te maken.

Optimaliseren Milieuruimte Het terugleggen van de milieucontouren door een reeks van maatregelen die zo snel mogelijk in gang moeten worden gezet om “de tijd zijn werk te laten doen”. Naarmate er langer word gewacht met het treffen van maatregelen worden die maatregelen steeds kostbaarder. Geprobeerd moet worden om het juiste evenwicht te vinden en de maatregelen uit te voeren die nu al getrof- fen kunnen wordem en waarvan uitstel straks veel meer gaat kosten. Te denken valt aan het zo spoedig mogelijk uitsluiten van bedrijven in de hogere milieucategorieën (hoger dan 3.1). Daar- mee wordt bereikt dat er zich geen nieuwe zwaar belastende bedrijven kunnen vestigen én dat de ruimte die ontstaat na vertrek van bestaande bedrijven in de hoogste milieucategorieën, niet opnieuw kan worden ingevuld. Een andere maatregel is het herzoneren van de bestaande geluidhinder door het bestaande provinciaal inpassingsplan (PIP) te herzien, zodat over een termijn van 10 – 12 jaar geluidruimte is gecreëerd om de volgende bouwfasen te realiseren. De her-

Gemeente Amsterdam 85 Fases voor ontwikkeling Haven-Stad of omdat bedrijven verhuizen naar andere locaties. Fase 1a (2018-2030) : Betreft de ontwikkeling van de deelgebieden Sloterdijk Centrum, Sloterdijk 1 Zuid en Zaanstraatemplacement, Fase 1b (vanaf 2025-2035): Betreft de ontwikke- totaal ca 13.800 woningen. ling van de deelgebieden Sloterdijk 1 Noord en Sloterdijk Centrum Noord. De Fase 1a gebieden liggen buiten het conve- Totaal ca 6.300 woningen. nantgebied en zijn al of worden in de komende periode in ontwikkeling gebracht. Sloterdijk De fase 1b gebieden maken onderdeel uit van Centrum is volop in ontwikkeling. Voor Sloterdijk de pas op de plaats gebieden die conform het 1 Zuid is in 2016 het strategiebesluit vastgesteld convenant Houthavens/NDSM, vanaf 2029 kun- en er wordt nu gewerkt aan het Investeringsbe- nen transformeren.. Dit betekent dat voor deze sluit waarna in 2019 kan worden gestart met de gebieden geldt dat vanaf medio 2025 formele realisatie. planvorming zal plaatsvinden Indien de milieu- Voor het Zaanstraatemplacement geldt dat deze gebruiksruimte van de bedrijven in Coen- en locatie, i.v.m. de noodzakelijke verplaatsing van Vlothaven niet beperkt wordt, zijn er mogelijk- Nedtrain, vanaf 2025 ontwikkeld kan worden. heden eerder te beginnen, maar eerdere plan- Vooruitlopend hierop zal wel visievorming plaats- vorming en realisatie van woningen kan alleen in vinden op de ontwikkeling van het Hemknoopge- overleg met de convenantpartners.. bied. Vooruitlopend op de transformatie zal voor het Minervagebied een ruimtelijk economisch Noodzakelijke inframaatregelen t.b.v. deze fase: kader worden opgesteld dat inzicht biedt in de optimalisatie Hemknoop; mogelijkheden voor de komende 15 jaar, rekening houdend met de transformatie met woning- aanleg HOV bus Sloterdijk naar Noorder bouw die later zal volgen. IJ-plas; uitbreiding Noordtangent via Noorder IJ- Noodzakelijke inframaatregelen t.b.v. deze fase plas naar Zaanstad; (vanaf 2015): verdere ontwikkeling Westerpark. herinrichten en afwaarderen Haarlem- merweg (ook ivm inperken geluidhinder), Milieumaatregelen zijn afsluiten Sloterdijkerweg voor doorgaand autoverkeer. Nieuwe Hemweg, verbeteren in overleg treden met individuele bedrijven aansluiting S101 Ring A10, afwaarderen in Sloterdijk 1 Noord om de gewenste mili- Transformatorweg; euruimte te maken ten behoeve van woning- bouwontwikkeling. aanleg (H)OV-bus Sloterdijk Centrum - Am- sterdam Centraal; Fase 2 (vanaf 2029): Betreft de ontwikkeling van verplaatsen Zaanstraatemplacement (Ned- de deelgebieden Minerva Zuid, Amsterbaken en train, gepland na 2025); sportpark Transformatorweg, Zonnehoek en ten noorden van het IJ de gebieden Cornelis Douwes aanleg parkeerhub nabij knoop Transforma- 2 - 3 en Melkweg/Oostzanerwerf. torweg; In totaal kunnen in deze fase 19.300 woningen start ontwikkeling Westerpark. worden gerealiseerd, waarvan 8.100 ten zuiden en 11.200 ten noorden van het IJ. Noodzakelijke milieumaatregelen: De Fase 2 gebieden maken onderdeel uit van de aanmelding van delen van Haven-Stad als pas op de plaats gebieden. Ontwikkeling start duurzaam innovatief experiment / ontwik- met het aflopen van het convenant vanaf 2029. kelingsgebied ihkv Crisis- en herstelwet (In De gebieden liggen echter gedeeltelijk in de 2016 al aangemeld); milieu- en geluidscontouren van de Coen- en middels facetherzieningen uitsluiten van Vlothaven waardoor voor die gebiedsdelen pas nieuwe bedrijven in de hoogste hinderca- latere ontwikkeling mogelijk is. tegorieën. Daarmee wordt toename van De Minervahaven is een gewilde vestigings- nieuwe milieudruk voorkomen en milieuhin- locatie voor kantoren uit de creatieve sector, der van bestaande bedrijven zal langzaam hotels en leisure en er ontplooien momenteel minder worden door het treffen van maat- veel initiatieven die niet helemaal passen in het regelen, veranderende productieprocedés, huidige bestemmingsplan. De initiatieven heb-

86 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 ben betrekking op de vestiging van zogenoemde uitbreiden veerverbindingen. vierde-linie bedrijven (niet havengebonden bedrijven). Om een goede afweging te kunnen Noodzakelijke milieumaatregelen: maken of de vestiging van vierde-liniebedrijven Optimaliseren milieugebruiksruimte van in overeenstemming is met divers gemeentelijk Coen- en Vlothaven zodat de aangrenzende beleid, wordt in 2017 het ruimtelijk programma- deelgebieden ruimte krijgen voor woning- tisch kader voor Minervahaven geactualiseerd. bouw. De mogelijkheid van woningbouw in Cornelis Douwes 2-3 is afhankelijk van de toekomst van Damen Shipdock (milieucategorie 5 bedrijf). Fase 4 (vanaf 2040): Betreft de mogelijke ontwik- Vooruitlopend op visie- en planvorming worden 2 keling van Coen- en Vlothaven. scenario’s voor de scheepswerf onderzocht waar- Totaal aantal woningen: 15.400. bij de werf in zijn geheel wordt uitgeplaatst of waarin met bronmaatregelen een compacte werf Conform de afspraken in het convenant zal over blijft gehandhaafd en wordt ingepakt en ingepast de mogelijke transformatie niet eerder dan me- in de omgeving. dio 2025 een besluit worden genomen. Het gebied is nu volop in gebruik als havenge- In deze fase worden dermate veel woningen gebied en enkele erfpachtcontracten lopen door realiseerd dat de grote OV verbindingen (metro tot ver na de afloop van het convenant in 2029. en/of HOV bus) vanaf het begin van de fase op Om dit laatste gebied te kunnen ontwikkelen orde moeten zijn. dienen de in het gebied aanwezige bedrijven te worden verplaatst naar elders. Noodzakelijke inframaatregelen t.b.v. deze fase: HOV-verbinding Zuidelijk deel in gebruik, Noodzakelijke inframaatregelen t.b.v. deze fase. aanleg veerponten en een HOV-bus verbin- veerverbindingen Coen- en Vlothaven naar ding via Hemknoop; metrostations; aanleggen wijkparken, aanpak Noorder IJ- optimale OV-bereikbaarheid (t.z.t. nog nader plas. uit te werken).

Noodzakelijke milieumaatregelen: Provinciaal Inpassingsplan (PIP) geluidhinder Noodzakelijke milieumaatregelen: en terugleggen milieucontour ter plaatse Milieucontour is in deze eindfase volledig van Coen- en Vlothaven en scheepswerf Da- teruggelegd: milieuhinder bedrijven is gesa- men is afgrond / onherroepelijk bij de start neerd. van fase 2. Verplaatsen in het gebied aanwezige bedrij- Fase 3 (vanaf 2035): Betreft de ontwikkeling van ven. Alfa Driehoek, Hempoint en Minerva Noord aan de zuidkant van het IJ en Cornelis Douwes 0-1 Het betreft een globale planning op boven- aan de noordzijde van het IJ. staande uitgangspunten. Vanzelfsprekend zullen Aantal woningen: 17.500, waarvan 10.600 ten de marktontwikkelingen in de komende jaren zuiden en 6.900 ten noorden van het IJ. de snelheid van transformatie van Haven-Stad voor een belangrijk deel bepalen: met veel vraag De fase 3 gebieden komen eveneens in aanmer- zou de productie opgeschroefd kunnen worden. king voor transformatie door het aflopen van het Indien in de komende jaren een toenemende convenant in 2029. Deze gebieden liggen echter druk op de woningmarkt ontstaat die vraagt om dichter tegen de Coen- en Vlothaven aan, waar- een versnelde ontwikkeling van Haven-Stad kan door een deel van de woningbouw in deze ge- in overleg met de convenantpartners onderzocht bieden gekoppeld is aan de optimalisatie van de worden of het mogelijk is de ontwikkeling van milieugebruiksruimte van Coen- en Vlothaven. In één of meerdere van de pas op de plaats gebie- de planning is daarom de ontwikkeling iets naar den in de tijd naar voren te halen, zonder dat achteren geschoven, nadat de deelgebieden van de bedrijfsvoering van de bedrijven in Coen-en fase 2 grotendeels getransformeerd zijn. Vlothaven beperkt wordt.

Noodzakelijke inframaatregelen t.b.v. deze fase: aanleg HOV-verbinding naar Zaanstad;

Gemeente Amsterdam 87 Ontwik- kelsnelheid Haven-Stad gekoppeld aan netwerkingrepen.

Fase 1a Fase 1b Fase 2

Downgraden Haarlemmerweg Verwijderen ongelijkvloerse kruising Nieuwe entree Minervahaven

Optimaliseren aansluitingen A10 Uitbreiden (H)OV tangenten Sluiting korte ring metro

Beginnen met Groot Westerpark Verplaatsen Zaanstraat Emplacement Groengebieden aanleggen

88 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017

Fase 3 Fase 4

Nieuwe veerverbindingen Nieuwe ontsluiting Coenhaven

Nieuw metrotracé ri. Zaanstad

Gemeente Amsterdam 89 90 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Financiële strategie

10. seerd en/of een functiewijziging plaatsvindt 10.1 Algemeen met een hogere erfpachtopbrengst; Haven-Stad betreft een omvangrijke transforma- bij herontwikkeling van een privaat vast- tie; er wordt feitelijk een stad gerealiseerd bin- goedobject op private grond: de inkomsten nen de bestaande contouren. De omvang van de op basis van kostenverhaal. Dat kan door opgave plaatst deze daarom ook in financiële zin voorafgaand aan de herontwikkeling financi- in een regionaal en nationaal perspectief. Con- ële afspraken te maken (anterieure overeen- form de uitgangspunten van de ontwikkelstrate- komst) of de gemaakte kosten achteraf te gie is de financiële strategie primair gericht op verhalen (op basis van een exploitatieplan). beïnvloeding en verleiding van grondeigenaren en ontwikkelaars/beleggers tot het doen van in- De kosten die in de grondexploitaties een plek vesteringen. Financiële sturing vindt hierbij plaats krijgen zijn opgenomen in de limitatieve kosten- vanuit grondexploitaties per deelgebied; om de soortenlijst van de regelgeving voor grondexploi- transformatie op gang te brengen worden zo taties (Besluit Begroting en Verantwoording). Dat nodig, strategische verwervingen gedaan. (Voor) kunnen ook kosten betreffen van investeringen investeringen in (bovenwijkse) infrastructuur en buiten een deelgebied waarvan het deelgebied voorzieningen vinden plaats vanuit verschillende profijt heeft. Binnen de deelgebieden wordt bronnen, waarbij aanvullende financiering voor de toepasbaarheid van specifieke subsidiere- grote infra-ingrepen wordt gezocht bij Provincie gelingen verkend, zoals die met betrekking tot en Rijk. In de financieringsstrategie wordt verder innovatie. Met betrekking tot maatschappelijk een onderscheid gemaakt tussen de sturing op vastgoed geldt dat het grondgebruik financieel deelgebied en de sturing op (gebiedsoverstij- landt in grondexploitaties van het gebied waar gende) thema’s. vestiging plaatsvindt (op basis van het grondprijsbeleid van de gemeente). De investering 10.2 Gebiedsontwikkeling deelgebie- in het (maatschappelijk) vastgoed zelf worden den gedekt vanuit de reguliere dekkingsbronnen. De De gemeente streeft naar goede mogelijkheden beschikbaarheid daarvan wordt zo veel mogelijk om de gewenste transformatie te beïnvloeden geborgd parallel aan de investeringsbesluiten. en te verleiden. In dat kader wordt transformatie Dat begint bij opname van het maatschappelijk juridisch planologisch mogelijk gemaakt, wordt vastgoed van Haven-Stad in het stedelijk over- geïnvesteerd in de invulling van randvoorwaar- zicht van maatschappelijk vastgoed. den en vindt beïnvloeding plaats. Dat kan door strategisch panden of bedrijven te verwerven en deze te herontwikkelen. Daarmee kan een transformatiebeweging van een deelgebied worden geïnitieerd of ondersteund. Financiële sturing vindt plaats vanuit grondexploitaties op deelgebied niveau. Daarbinnen worden zowel transformaties als herinrichtingsprojecten van de openbare ruimte en dergelijke opgenomen. De opbrengsten die in de grondexploitaties een plek krijgen zijn de volgende: bij eigen grond gemeente waarop geen vastgoed aanwezig is: de opbrengst van de gronduitgifte; bij strategisch verworven vastgoed: de opbrengst van de herontwikkeling; bij de herontwikkeling van een privaat vastgoedobject op gemeentegrond: de erfpachtmeerwaarde die meestal ontstaat doordat er een groter volume wordt gereali-

Gemeente Amsterdam 91 Overzicht dek- Investering Inzetdekking (nader te verkennen) kingsbronnen Doorgaande fietsverbindingen Mobiliteitsfonds voor netwer- Vervoerregio kingrepen (Grondexploitaties aanliggende projectgebieden) Tijdelijke OV Verbindingen Vervoerregio Afwaarderen Transformatorweg, Mobiliteitsfonds opwaarderen nieuwe Hemweg Grondexploitaties aanliggende projectgebieden (Vervoerregio) Kwaliteitsverbetering Westerpark Groengelden Grondexploitaties aanliggende projectgebieden Terugdringen geluid- en milieu- Onder andere Innovatiefonds contouren HOV-verbinding zuidelijk deel en Rijksmiddelen noordelijk deel Vervoerregio

De meeste dekkingsbronnen spreken voor zich. Dat Tot slot zijn er diverse ambities op het gebied van duur- geldt wellicht niet voor het Innovatiefonds. Dat fonds is zaamheid. De daaraan verbonden investeringen zullen opgericht ten behoeve van de herontwikkeling van de ten laste komen van een grote diversiteit aan partijen, Houthavens, en kan worden ingezet voor bijvoorbeeld waaronder de (grondexploitaties binnen de) gemeente. innovaties in bedrijven die de milieubelasting beperken. Op basis van eerdere ervaringen met de realisatie van Onderzocht wordt of de scope van het Innovatiefonds duurzaamheidsambities binnen en buiten de gemeente kan worden verbreed naar de deelgebieden van Haven- worden subsidiemogelijkheden en andere mogelijkhe- Stad. den om financieel te faciliteren verkend.

92 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 10.3 Investeringen in infrastructuur 10.4 Financiële sturing en gebiedsoverstijgende Hiervoor is de financiële strategie beschreven thema’s vanuit de genoemde elementen. Die komen Voor een groot deel van deze investeringen samen in een financieel sturingsmodel. Dat heeft geldt dat voor wat betreft de dekking sprake de volgende kenmerken: zal zijn ‘mengsmering’: dekking vanuit verschil- er is een financieel kader op het niveau van lende bronnen. Voor de hand liggende grotere Haven-Stad, waarover met een vaste fre- bronnen zijn: het Stedelijk Mobiliteitsfonds voor quentie wordt gerapporteerd in de vorm van investeringen in infrastructuur, openbare ruimte een Financieel Perspectief; en groen, sport, de BDU gelden die via de Stadsregio worden verstrekt voor investeringen er is geen noodzaak en mogelijkheid om in infrastructuur, de grondexploitaties en het Ver- een financieel verrekenmodel op het niveau eveningsfonds voor alle investeringen die direct van Haven-Stad in te stellen: dat vindt plaats gerelateerd kunnen worden aan de gebiedsont- op stedelijk niveau via het stedelijk Vereve- wikkeling, en de algemene dienst. Gegeven de ningsfonds; omvang van de investeringen in met name infra- er worden op deelgebiedniveau grondex- structuur ligt ook verkenning van dekking vanuit ploitaties ingesteld waarbinnen onder an- provinciale-, rijksmiddelen (MIRT) en wellicht ook dere de gerealiseerde erfpachtmeerwaarde Europese middelen voor de hand. De schaal van kan worden ingezet; de investeringen is van invloed op de toepassing van de dekkingsbronnen. Om daar inzicht in te de kosten en opbrengsten worden zo dicht geven worden drie niveaus onderscheiden: mogelijk bij elkaar gebracht. Op programmaniveau wordt de mogelijkheid on- investeringen die alleen een specifiek deel- derzocht om additionele dekkingsbronnen te ver- gebied ten goede komen. Deze worden in binden aan grotere (thema gerelateerde) inves- principe binnen de grondexploitatie van het teringen. Een voorbeeld hiervan is een Europese betreffende deelgebied opgenomen. Dit subsidie voor groenvoorzieningen. Dat gebeurt houdt in dat de wegen, openbare ruimtes en in aanvulling op de meer reguliere bronnen zoals andere investeringen die alleen of voorna- het Vereveningsfonds, het Centrale Mobiliteits- melijk ten goede komen aan een deelgebied fonds en de BDU gelden die via de Vervoersregio binnen de grondexploitatie van dat gebied worden gealloceerd. worden gedekt; investeringen die een aantal deelgebieden ten goede komt, maar niet heel Haven- Stad. Veel van deze investeringen zullen een mengsmering kennen. Voor zover de grondexploitatie onderdeel is van die mengsmering vindt toerekening plaats aan de betreffende deelgebieden; investeringen die heel Haven-Stad ten goede komen. Deze investeringen zijn in dit stadium al globaal te benoemen, maar kennen een grote onzekerheidsmarge voor wat betreft de kosten.

Gemeente Amsterdam 93 94 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 11. Proces & organisatie 11.1 Aansluiten Haven-Stad bij noordelijke IJ-oevers en aan de Zaan en aan het regionale en landelijke ontwik- bouwen van goede fysieke, stedenbouwkundige kelingen en economische verbindingen tussen beide De ontwikkelstrategie Haven-Stad is onderdeel gemeenten. van een breed gedragen visie dat transformatie van bedrijfsterreinen in en nabij stedelijke centra 11.2 Programmaorganisatie Haven- een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan Stad nationale opgaves en ambities op het gebied van Om de ontwikkelstrategie Haven-Stad tot uitvoer ruimtelijke economische ontwikkeling, mobiliteit te brengen wordt een programmaorganisatie en duurzaamheid. Tezamen met de ministeries ingericht onder verantwoordelijkheid van de wet- Infrastructuur&Milieu, Binnenlandse Zaken en houder Ruimtelijke Ordening & Grond en Ont- Economische Zaken, hebben de provincies en wikkeling. De programmaorganisatie valt ambte- gemeenten in Noord- en Zuidvleugel en Brabant lijk onder de directeur Ruimte en Duurzaamheid. een intentieverklaring ondertekend, waarmee Er wordt een programmabureau Haven-Stad beoogd wordt te komen tot een gezamenlijke ingesteld. Het Programmabureau Haven-Stad is Ruimtelijk-Economische OntwikkelStrategie verantwoordelijk voor: (REOS). Zo is Haven-Stad, als onderdeel van bewaken samenhang, aanjagen gebiedsont- de Zaan–IJ corridor opgenomen als prioritaire wikkeling; opgave in de stedelijke transformatiegebieden in de landelijke REOS-agenda (voor de MRA samen supervisie op ruimtelijke kwaliteit en bewa- met Schiphol als gemengd zakencentrum, Westas ken gestelde doelen en uitgangspunten; als grootschalig productielandschap en Science- regionale samenhang en afstemming met park als campus). buurgemeenten en provincie, gebiedsuit- werkingen en strategiebesluiten (Grond De uitgangspunten van deze ontwikkelstrategie en Ontwikkeling is verantwoordelijk voor zullen worden ingebracht in het REOS-samen- investerings- en projectbesluiten conform werkingsverband, hetgeen moet leiden tot een Plaberum); uitvoeringsagenda die eind 2017 aan het Kabinet zal worden aangeboden. Momenteel wordt ver- gebiedsoverstijgende infrastructuur en kend waar het zinvol is gezamenlijk op te trekken maatschappelijke voorzieningen (Grond en en hoe knelpunten verholpen kunnen worden en Ontwikkeling is verantwoordelijk voor infra- kansen benut. structuur binnen de grondexploitatie); gebiedsoverstijgende aanpak op het gebied Daarnaast zal de investeringsagenda die van duurzaamheid; voortvloeit uit de ontwikkelstrategie worden sluiten convenanten met partijen ten be- ingebracht in de (ontwikkel)agenda’s van het hoeve van realisatie duurzaamheidsdoelen; Noordzeekanaalgebied, de Metropoolregio Amsterdam, de Vervoersregio Amsterdam en het uitvoering geven aan het ‘transformatiepro- BestuurlijkOverleg MIRT. Uitgangspunt hierbij gramma bedrijven’ in samenwerking met het is dat gezien de omvang/schaal van Haven-Stad bedrijfsleven, Havenbedrijf en gemeente en de opgaven met betrekking tot mobiliteit, Zaanstad – gericht op het verminderen van duurzaamheid en het mengen van wonen en wer- milieubelasting van bedrijven in en rond ken, zich alleen lenen voor landelijk gedragen en Haven-Stad (incl. Westpoort) en het vroeg- regionaal ingebedde oplossingsrichtingen. tijdig informeren & adviseren m.b.t. transformatiemogelijkheden en/of opties voor De ontwikkeling van Haven-Stad raakt in het bedrijfsverplaatsing. bijzonder direct de ontwikkelingen die plaatsvin- oprichten monitoringssysteem voor optimali- den in gemeente Zaanstad. In het kader van de seren milieugebruiksruimte; Zaan-IJ corridor wordt nauw samengewerkt aan het gezamenlijk vormgeven aan de transformatie oprichten transformatieloket waar ontwik- opgave van de huidige bedrijfsgebieden aan de kelaars dmv leefomgevingsfoto worden gefaciliteerd bij planontwikkeling.

Gemeente Amsterdam 95 96 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Het programmabureau heeft zowel een regis- serende als een faciliterende rol en verhoudt zich tot de gebiedssturing volgens het naastgelegen schema.

De ambtelijke coördinatie en afstemming vindt plaats in de Stuurgroep Haven-Stad. Hierin zijn vertegenwoordigd de directies van: Ruimte en Duurzaamheid, Grond en Ontwikkeling, Eco- nomische Zaken, Verkeer en Openbare Ruimte en het Havenbedrijf. Daarnaast zal indien nodig afstemming plaats vinden binnen de Stuurgroep Sprong over het IJ. Het bestuurlijk opdrachtgeverschap voor Haven-Stad ligt zowel bij de wethouder Ruimtelijk Ordening als de wethouder Economische Zaken en Haven. Voor de bestuurlijke afstemming zal een bestuurlijk overleg worden ingesteld waarvoor ook een bestuurlijke vertegenwoordiger van de gemeente Zaanstad en een bestuurlijk vertegenwoordiger van de provincie alsmede bestuursleden van de drie betrokken stadsdelen (Noord, West en Nieuw-West) zullen worden uitgenodigd.

Gemeente Amsterdam 97 98 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Deel III Uitvoeringsagenda 2018-2022

Gemeente Amsterdam 99 100 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Uitvoeringsagenda

12. geoptimaliseerd. Om de geleidelijke transformatie inclusief de in de ontwikkelstrategie aangescherpte ambities en 12.2 Duurzaamheid doelen verder vorm te geven, is het nodig om in de komende vier jaren een aantal vervolgstappen Stimuleren duurzame energieopwekking te zetten in planvorming én uitvoering. Hierna is De vervolgstappen voor het stimuleren van duur- de uitvoeringsagenda op hoofdlijnen beschreven. zame energieopwekking zijn: opstellen inkoopstrategie voor een CO2 12.1 Mobiliteit vrije duurzame warmte en koude voorzie- Verbetering OV ning met de mogelijkheid om meerdere Om in de komende vier jaren de OV verbindin- bronnen te gebruiken (2017); gen te verbeteren, wordt een aantal HOV-verbindingen gerealiseerd: via de Haarlemmerweg, opstellen warmteplannen voor de gebie- Transformatorweg, verlenging van de West Tan- den Sloterdijk centrum en Sloterdijk 1-zuid gent en een HOV-verbinding Noord en Zaanstad. (2017-2018); Daarnaast worden verkenningen gedaan voor het ruimte reserveren voor een onderstation een HOV-verbinding voor het zuidelijk deel en voor de elektriciteitsinfrastructuur in Sloter- een verkenning naar de realisatie van een HOV- dijk 1 noord (2018-2020); verbinding Noord/Zaanstad. opnemen van een strengere EPC norm (0,2) Verbeteren doorgaand wegennet en aardgasloos in bestemmingsplannen voor Om onder andere wijkverkeer zo veel mogelijk fase 1A, (2017); terug te dringen en te zorgen voor een goede haalbaarheidsonderzoek naar duurzame ontsluiting wordt het doorgaande wegennet elektriciteitsbronnen, met betrekking tot de verbeterd. Een eerste onderdeel daarvan wordt periode 2017-2025 (2019-2020); momenteel de uitgevoerd: de afwaardering en roadmap opstellen voor de ontwikkeling van herinrichting van de Haarlemmerweg. Verder een smart grid i.s.m. Liander (2019). wordt in het genoemde tijdvak uitvoering gegeven aan het opheffen van de verkeersroute Slo- Uitstootvrije mobiliteit terdijkweg/Contactweg, en aan het realiseren van Reduceren van de uitstoot wordt aangepakt door ongelijkvloerse kruisingen bij Radarweg-Nieuwe het vergroten van de bestaande milieuzone voor Hemweg en Contactweg-Nieuwe Hemweg. De fase 1a (2020). Daarnaast wordt een risicoana- belangrijke elementen opwaardering van de lyse uitgevoerd naar het versneld verbijzonderen Nieuwe Hemweg en afwaarderen van de Trans- van milieuzone voor emissievrij personenvervoer formatorweg, worden voorbereid. (auto), voor fase 1A. (2029), en door realisatie laadpalen elektrisch vervoer conform beleid in de Verbeteren (doorgaande) fietsverbindingen deelgebieden fase 1a. De komende vier jaar worden op twee plaatsen doorgaande fietsverbindingen verbeterd: de Efficiënt omgaan met grondstoffen fietsverbindingen door het Westerpark, en de Om het circulaire bouwen te bevorderen wor- Dam tot Dam fietsverbinding met Noord/Zaan- den (privaat rechtelijke) afspraken gemaakt met stad. bouwers en ontwikkelaars over hergebruik van grondstoffen/elementen in de bouw en, waar Beperking automobiliteit relevant, hergebruik van gebouw casco’s in Slo- Beperking van automobiliteit vindt plaats door terdijk Centrum en Sloterdijk I-Zuid (vanaf 2019). de parkeernorm aan te passen bij de projecten Hierbij wordt een adviesgroep opgericht voor die op korte termijn uitgevoerd zullen worden en circulair bouwen met vertegenwoordiging uit de indien mogelijk bij projecten die al in uitvoering sloop, de bouw, en de financiële sectoren (2018). zijn. Daaraan gerelateerd wordt een locatiestudie Daarnaast wordt een haalbaarheidsonderzoek voor een transferium uitgevoerd. Ook worden de (quickscan) gedaan naar het oprichten van een mogelijkheden verkend van smart mobility, waar- fysieke grondstoffenbank met partners uit de bij met ICT toepassingen verkeerstromen worden regio, waaronder het Havenbedrijf (2017). Doen

Gemeente Amsterdam 101 we een haalbaarheidsstudie voor het inzamel- Haven-Stad aanmelden als prioritair project systeem voor huishoudelijk afval, waaronder Programmatisch Aanpak Stikstofdepositie; kleinschalige recyclepunten voor fase 1a (2018) Wet voorkeursrecht gemeenten (Wvg) vesti- en een haalbaarheidsonderzoek naar alternatie- gen op beoogde locatie parkeerhub. ven voor logistiek bedrijfsafval (2018). 12.4 Economie Ten slotte wordt een aanpak opgesteld circulaire openbare ruimte (2018). Economisch-ruimtelijke strategie Opstellen en uitvoeren economisch ruimtelijke 12.3 Milieu, veiligheid & gezondheid strategieën in samenwerking met bedrijven en bedrijvenverenigingen (noorden zuidoever. Water- & klimaatbestendigheid Voor de Noordelijke ZaanIJoevers waren we Onderzoek wordt gedaan naar de overstro- samen met de gemeente Zaanstad opdracht- mingsbestendigheid en de verantwoordelijk- gever voor een economische ruimtelijke verken- heidsverdeling voor die overstromingsbestendig- ning. Een soortgelijke studie zou de basis kunnen heid. In fase 1a en 1b wordt een waternetwerk vormen voor heel Haven-Stad. ontworpen en aangelegd. Daarnaast wordt een ontwikkelingsstrategie gemaakt voor het op- Aspecten die aan de orde komen: pervlakte watersysteem, met de focus op de verbindingen die niet in de planvorming van de Het verder uitwerken van de diverse werk- deelgebieden worden opgelost. milieus in Haven Stad (conform de typo- logieën in Ruimte voor de Economie van Terugdringen milieu- & geluidscontouren Morgen) onbenutte milieuruimte van bedrijven in Economische positionering van Haven-Stad het gebied terug te brengen en waar nodig en de toegevoegde waarde van bedrijven bronmaatregelen te nemen, in overleg met voor versterking van de (centrum)stedelijke de zittende bedrijven en eigenaren; economie. de maximale milieucategorie te beperken De criteria die gehanteerd moeten worden voor nieuwe bedrijven die zich in het gebied t.b.v. mengmogelijkheden, clustering bedrij- willen vestigen (max. 3.1) en transformatie ven, herschikkingskansen, dit ook bezien op niet te belemmeren (m.u.v. Coen- en Vlotha- schaal van het Noordzeekanaalgebied en ven) o.a. via facet-bestemmingsplannen; MRA; het gezoneerde industrieterrein stapsgewijs De verbinding leggen op het maatschap- te verkleinen (m.u.v. Coen- en Vlothaven); pelijk vlak, het versterken van de werkgelegenheid door de juiste bedrijven op wegverkeersgeluid te beperken door de juiste plek, en wat voor een effect kan afwaardering van de Haarlemmerweg en de transformatie strategie hebben op de Transformatorweg. arbeidsmarkt in de aangrenzende wijken en buurten, vooral voor mensen met afstand Juridisch planologisch, Plaberum tot de arbeidsmarkt. investeringsbesluit Sloterdijk I-Zuid; De tijdsfactor of fasering. Meerdere milieu- bestemmingsplan(nen) Sloterdijk I-Zuid; factoren spelen een rol die mettertijd zullen veranderen. Wat moet er nu gebeuren en gebiedsuitwerking Hemknoop; wat moeten we faseren ten opzichte van de ruimtelijk Programmatisch kader Minervaha- toekomstige ontwikkeling van de milieu- ven; ruimte? ruimtelijk programmatische visie Sloterdijk Centrum; opstellen Visie leefomgevingskwaliteit (ikv Stad en Milieubenadering) voor fase 1a en 1b Haven-Stad; nader onderzoeken toepassing Zeehaven- norm en Stad en Milieubenadering; opstellen monitoringsprogramma Haven- Stad;

102 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 12.5 Wonen & voorzieningen

Inclusief hoogstedelijk woningbouwprogramma (omvang, prijscategorieën) De komende vier jaren worden een marktstrategie en richtlijnen gerealiseerd voor onder andere realisatie van sociale- en middeldure huur in fase 1a gebieden op basis van het vastgestelde woning- bouwbeleid.

Ruimte voor voorzieningen Er wordt een voorzieningenplan opgesteld voor geheel Haven-Stad. Op basis daarvan wordt ruimte gereserveerd in de diverse deelgebieden.

Ruimte voor recreatie en groen Het Westerpark wordt de komende vier jaren verbeterd. Daarnaast vindt planvorming plaats voor de ontwikkeling van de Noorder IJplas. Op deelgebiedniveau worden wijkparken gerealiseerd.

Gemeente Amsterdam 103 104 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Deel IV Ingrepen per deelgebied

Gemeente Amsterdam 105 Sloterdijk Centrum en Sloterdijk Centrum - Noord (> 2018)

Hoogbouw, transport en overgang station tot maximaal 200 meter. Op deze manier naar groen buitengebied is Sloterdijk Centrum al van ver te herkennen, Sloterdijk Centrum wordt aan de noordzijde be- zowel vanaf het IJ, als de vanaf de Westrandweg grensd door de Transformatorweg en de spoor- en het Centraal Station. lijn Haarlem-Amsterdam en aan de zuidzijde door de Haarlemmerweg en Haarlemmervaart. Aan Naast de verdere verdichting van dit knooppunt de oostzijde is de Ring A10 de grens en aan is er ruimte voor het toevoegen van woningbouw de westzijde de Seineweg. Sloterdijk Centrum in dit gebied door de afwaardering en herin- Noord is de kavel omsloten door de infrastruc- richting van de Haarlemmerweg waardoor de tuur van de Ring A10, de Westrandweg en de geluidsoverlast van deze weg verminderd wordt. Transformatorweg. Woningbouw wordt gecombineerd met niet-wonen. In Sloterdijk Centrum gaat het dan om een Sloterdijk Centrum groeit uit tot een volwaardig combinatie van detailhandelsvoorzieningen, ho- hoogstedelijke wijk waar wonen en werken in tels, kantoren, scholen etc. Rondom het station is balans zijn met elkaar. In Sloterdijk Centrum ligt ruimte voor een cluster van detailhandel met een een NS-intercity station. Het aantal reizigers dat wijkoverstijgend bedieningsgebied. hier gebruik van maakt neemt de komende jaren alleen maar toe, waardoor dit NS-station zal In Sloterdijk Centrum is aandacht voor vergroe- uitgroeien tot het 7e station van Nederland. De ning en speelt de (langzaam verkeers-)verbinding ontwikkeling van Haven-Stad,, maar ook van de tussen het Westerpark en Sportpark Spieringhorn Ringzone west en Zaanstad, zullen het belang een belangrijke rol. Hierdoor wordt het sportpark van de knoop alleen maar vergroten. Op dit mo- beter aangetakt op de verstedelijking. ment kent het station problemen op het gebied van reizigerstransfer, kunnen toegangspoorten met moeite worden ingepast, is er een tekort aan fietsstallingsplekken en voldoet het station op vele plekken niet aan het Stationsconcept. Verder laat de beleving en de sociale veiligheid op en rond het station te wensen over. De ontwikkeling zal de drukte op en rondom het station vergroten. Het zal noodzakelijk zijn om het gehele station daarop aan te passen. Omdat stationsont- wikkeling, zeker van deze grootte, een langdurig en complex proces is, kan hier niet vroeg genoeg mee begonnen worden.

Door de extreem goede bereikbaarheid per openbaar vervoer, die bovendien nog zal uitbreiden door het sluiten van de kleine metroring, is Sloterdijk Centrum ook zeer geschikt voor het huisvesten van andere functies dan wonen. Dat is op dit moment al het geval: er is een groot aantal arbeidsplaatsen in het gebied. Het aantal arbeidsplaatsen zal in de toekomst niet veel toenemen, maar er vindt vooral verdichting met woningen plaats. De verhouding wonen:werken zal in de toekomst daarom geen 80:20 zijn zoals in de rest van Haven-Stad, maar 50% wonen en 50% werken.

Het hoogstedelijke karakter wordt vorm gegeven door een clustering van hoogbouw rondom het

106 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Legenda Programma

Nu Straks Plangrens deelgebied 521.922m2 1.058.264m2 Pas op de plaats convenant 14.036 arbeidsplaatsen 15.515 arbeidsplaatsen Metrotracé 0 woningen 7.410 woningen Spoortracé

Metro- of treinstation 0 scholen PO/VO 5 scholen PO/VO

Groene fi etsverbinding 0 zorgcentra 5 zorgcentra

0m2 aan sportvelden 14.820m2 terrein voor georganiseerde sport

Gemeente Amsterdam 107 Sloterdijk I Zuid en Noord (> 2018 en > 2029)

Nabij het groen en de stad en Sloterdijk Dorp naar de oprit S102 te voorko- Sloterdijk I wordt begrensd door het spoor van men wordt de Sloterdijkerweg afgesloten voor de Ringlijn aan de noordzijde, door de Conden- autoverkeer en krijgen de fiets en voetganger satorweg aan de zuidzijde, de Ring A10 aan de hier vrij baan. westzijde en sportpark Transformatorweg en het Uit onderzoek is gebleken dat de regenbesten- Westerpark aan de oostzijde. digheid van Sloterdijk I verbeterd moet worden. Sloterdijk I is onderverdeeld in twee deelgebie- Om wateroverlast te voorkomen dient er extra den: Sloterdijk I-Noord en Sloterdijk I-Zuid. wateropvang geregeld te worden in de vorm Op de Transformatorweg ligt de grens van van een gracht die aansluit op het lokale draina- het ‘Pas op de plaats convenant’ waardoor de gesysteem. Daarnaast zullen de kavels zodra ze ontwikkeltermijn van het noordelijk gedeelte na ontwikkeld/getransformeerd worden, moeten 2029 aan de orde is. worden opgehoogd. Sloterdijk I-Zuid kan op korte termijn ontwikkeld worden omdat dit gebied buiten het pas op de plaats convenant en de 55dB(A) contour ligt. Hiervoor vinden inmiddels gesprekken plaats met verschillende gebouweigenaren en is een strategiebesluit genomen in 2016. In 2017 wordt gewerkt aan een investeringsbesluit. Sloterdijk I-Noord zal na transformatie bijdragen aan de extra draagvlak voor het sluiten van de kleine metroring. Station Isolatorweg wordt dan verbonden met Station Amsterdam Centraal. Hierdoor komt Station Isolatorweg op dezelfde reistijd vanaf Centraal Station te liggen als station Wibautstraat. In Sloterdijk I geldt een verhouding van 80% wonen en 20% niet-wonen. Omdat Sloterdijk I direct gekoppeld is aan de Ring A10 is dit een voor de hand liggende plek voor het vestigen van productieve bedrijvigheid (conform het rapport ‘de Economie van Morgen) vanwege de aan- en afvoer van producten. Binnen Sloterdijk I wordt de Transformator-weg afgewaardeerd naar stadsstraat. Dit wil zeggen dat het doorgaand verkeer van en naar de stad niet langer over de Transformatorweg hoeft te rijden, maar als alternatief de opgewaardeerde Nieuwe Hemweg kan nemen. Een stadsstraat is een economisch functielint, met een duidelijke verkeersfunctie, maar ook een nadrukkelijke verblijfsfunctie. Hier vinden we winkels, bedrijven, kantoren en horeca. Stadsstraten hebben hierdoor naast een belangrijke economische betekenis, ook een sociale functie. Sloterdijk I-Zuid wordt aan de zuidzijde begrensd door het Westerpark. Rondom het Westerpark is ruimte voor hogere bebouwing zodat het park als het ware ingekaderd wordt. Om sluipverkeer (van met name vrachtwagens) vanaf de Haarlemmerweg, langs de Molenwerf

108 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Legenda Programma

Nu Straks Plangrens deelgebied 360.311m2 1.122.000m2 Pas op de plaats convenant 4.731 arbeidsplaatsen 7.480 arbeidsplaatsen Unesco contour (2km t.o.v. bufferzone) 0 woningen 11.220 woningen Metrotracé

Alternatief metrotracé 0 scholen 8 scholen PO/VO

Metro- of treinstation 0 zorgcentra 8 zorgcentra

Aanleggen nieuwe gracht t.b.v. 0m2 aan sportvelden 56.100m2 terrein voor waterberging georganiseerde sport

HOV Verbinding Transformatorweg

Sloterdijkerweg los knippen t.b.v. autovrije route

Gemeente Amsterdam 109 Zaanstraat Emplacement (> 2025)

Van barrière naar verbinding onderzoek plaats naar wanneer het deel van Het terrein van het Zaanstraat Emplacement ligt Nedtrain vrij kan komen voor transformatie. De tussen de Spaarndammerbuurt en het Wester- verwachting is dat dit na 2025 het geval zal zijn. park in. Het bestaat grotendeels uit verhoogd gelegen sporen en is eigendom van drie stakeholders: NedTrain, ProRail en gemeente Amster- dam. Het is een cruciale schakel tussen het woongebied van de Spaarndammerbuurt en het stadspark Westerpark. Met het sluiten van de kleine metroring zal op de kop van het emplacement, ter plaatse van de Transformatorweg, een nieuwe halte worden gesitueerd waardoor het gebied per openbaar vervoer optimaal ontsloten wordt. Ook worden er twee langzaamverkeersverbin- dingen over het spoor toegevoegd waardoor er een mooie (en, vanwege de hoogteligging, spectaculaire) verbinding tussen stad en groen wordt gemaakt. Hierdoor kunnen de bewoners uit omringende wijken snel met de fiets naar het waterfront van het IJ. Andersom kan men vanuit de Houthavens en de toekomstig te ontwikkelen gebieden van Haven-Stad snel naar het Westerpark. Onderzocht wordt of het mogelijk is om een langzaamverkeersverbinding langs de huidige sporen te realiseren zodat ook in oost- west richting de een snelle verbinding richting Centraal Station ontstaat. Door deze strategische ligging aan park en stad en optimale ontsluiting is het mogelijk om de bebouwingsdichtheid op het Zaanstraatemplac- ment flink hoog te maken. Hierbij wordt hoogbouw ingezet om deze plek ruimtelijk te marke- ren en zoveel mogelijk mensen de mogelijkheid te geven om hier te wonen. Naast de Spaarndammerbuurt dient er rekening gehouden te worden met de UNESCO buf- fer zone waarbij beoogde hoogbouw niet het beschermde stadsgezicht van de binnenstad mag aantasten. In de MER is vastgelegd dat er een haalbaarheidsonderzoek zal worden gedaan naar de verplaatsing van het emplacement. De eerste resultaten wijzen voorlopig uit dat de sporen van Prorail moeten blijven liggen. Er vindt nog nader

110 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Zaanstraat Emplacement (> 2025)

Legenda Programma

Nu Straks Plangrens deelgebied 11.748m2 182.000m2 Pas op de plaats convenant 40 arbeidsplaatsen 1.213 arbeidsplaatsen Unesco contour (2km t.o.v. bufferzone) 0 woningen 1.820 woningen Metrotracé

Alternatief metrotracé 0 scholen 1 school PO

Metrostation 0 zorgcentra 1 zorgcentrum

Emplacement ProRail 0m2 aan sportvelden 9.100m2 terrein voor georganiseerde sport Nieuwe / verbeterde verbindingen over spoorbundel

Gemeente Amsterdam 111 Minervahaven (> 2029)

Woon-werk wijk aan het water de aansluiting op het stoere en nautische De Minervahaven ligt tussen de Houthavens, karakter van deze plek vooral gebruikt moet Coen- en Vlothaven en Sloterdijk I op een worden. strategische locatie aan het water. Ruimtelijke ingrepen zijn: De strategische positie van het plangebied, Het gebied krijgt een nieuwe entree via de georiënteerd op het IJ met de te Archangelkade en de huidige Archangelweg verbeteren aansluitingen op de Ring A10, wordt getransformeerd tot een langzaam de transformatiegebieden Sloterdijk, het verkeerverbinding met ruimte voor de bus. Zaanstraat Emplacement, de Houthavens en op de bestaande stedelijke structuur van de Naast de optimalisatie van het autoverkeer Spaarndammerbuurt biedt grote mogelijkheden wordt er fors geïnvesteerd in openbaar ver- om een ruimtelijk-programmatische voer. Voor de sluiting van de korte ring me- mengstrategie voor dit deel van de stad en regio tro worden twee opties onderzocht: eerste uit te nutten. optie gaat via Transformatorweg/ Nieuwe De Minervahaven is volop in ontwikkeling Hemweg, langs het Zaanstraat Emplacement waarbij het allang niet meer gaat om puur richting Westerpark. De tweede optie gaat haven gerelateerde bedrijvigheid. Sterker nog, via Minervahaven, langs de houthavens rich- het gebied verkleurt in een rap tempo tot een ting Haarlemmerplein. gewilde vestigingsplek voor kantoren uit de Op de kop van de pier wordt een nieuw ste- creatieve sector, hotels en leisure. Dit bewijst delijk park aangelegd; het Haparandapark. de enorme potentie van deze plek op de Dit is een plek waar bewoners van Minerva- grens tussen stad en haven. Eigenlijk verkleurt haven, maar ook uit de rest van Amsterdam, het gebied tot een gemengd stuk stad, maar kunnen genieten van het uitzicht op het nog zonder woningbouw. Op de middellange IJ en van de evenementen die hier plaats termijn (na 2029) dit echter wel mogelijk kunnen vinden. Het park wordt de nieuwe zijn, vanzelfsprekend rekening houdend met publiekstrekker in het verlengde van theater geluidscontouren. Amsterdam. In de Minervahaven ontplooien momenteel Om het wonen aan het water op meer plek- vele initiatieven die niet helemaal passen ken mogelijk te maken wordt het Houtveem- in het huidige bestemmingsplan. Zo zijn kanaal opnieuw uitgegraven. Bovendien er initiatieven voor creatieve kantoren, wordt hiermee de waterberging vergroot. studenthotel, bioscoopcomplex. Het merendeel van deze initiatieven hebben De volkstuinen worden getransformeerd tot betrekking op de vestiging van zogenoemde stedelijk park dat voor iedereen toegankelijk is vierde-linie bedrijven (niet-havengebonden en waar culturele voorzieningen kunnen worden bedrijven). Bij de verzelfstandiging van de geprogrammeerd. Haven is overeengekomen dat gemeentelijke goedkeuring is vereist voor vestiging van deze bedrijven. Afgewogen moet (kunnen) worden of de vestiging van vierde-liniebedrijven in overeenstemming is met gemeentelijk beleid (zoals de kantorenstrategie, grondprijsbeleid en dergelijke). Vanuit programmateam Haven-Stad, is daarom met het Havenbedrijf afgesproken om het ruimtelijk programmatisch kader voor Minervahaven te actualiseren. Het Havenbedrijf en gemeente Amsterdam trekken hierbij gezamenlijk op. De planning is dat er medio 2017 gestart is met een aangepast ruimtelijk programmatisch kader voor Minervahaven.

Na 2029 is er ruimte voor woningbouw waarbij

112 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Minervahaven (> 2029)

Legenda Programma

Nu Straks Plangrens deelgebied 364.179m2 1.162.000m2 Pas op de plaats convenant 7.200 arbeidsplaatsen 7.747 arbeidsplaatsen Unesco contour (2km t.o.v. bufferzone) 0 woningen 11.620 woningen Metrotracé

Alternatief metrotracé 0 scholen 9 scholen PO/VO

Metro- of treinstation 0 zorgcentra 9 zorgcentra

Aanleggen nieuwe gracht t.b.v. 0m2 terrein voor georga- 58.100m2 terrein voor waterberging niseerde sport georganiseerde sport

Nieuwe entree Minervahaven (Archangel- kade)

Nieuwe fi etsverbinding t.b.v. ontsluiting Coen -en Vlothaven

Haparandapark + Groene corridor Wester- park

Nieuwe veerverbinding

“Ankers” van Haven-Stad

Gemeente Amsterdam 113 Sportpark Transformatorweg en Amsterbaken(> 2029)

Centraal in de wijk Sportpark Transformatorweg wordt uitgebreid tot een sportpark dat centraal in de wijk ligt om te kunnen voorzien in de sportbehoefte van Haven-Stad.

De velden van dit sportpark worden trapsgewijs verhoogd omdat de metro het gebied doorsnijdt. Hierdoor ontstaat een terrasvormig, aaneengesloten sportpark met een spectaculair uitzicht over het IJ. Aan het sportpark worden daarom fietsen wandelroutes gekoppeld en een culturele of horecavoorziening gekoppeld aan het clubhuis.Deze strategische plek biedt dan niet alleen een fantastisch uitzicht op het water, maar ook een optimale schakel voor fietsers en voetgangers tussen Sloterdijk I, het Westerpark, Minervahaven en de metrohaltes Isolatorweg en Transformatorweg.

Onderzocht wordt of de ruimte onder de sportvelden gebuikt kan worden voor het realiseren van een collectieve parkeervoorziening in combinatie met bijv. sportfaciliteiten en leisure. Deze voorziening kan gebruikt worden door bewoners en bezoekers van Haven-Stad en ligt op korte afstand van de Ring A10.

We voorzien in de herontwikkeling van het terrein van de voormalige jeugdinrichting Amsterbaken aan de oostzijde van de sportvelden. Doordat het bijna bovenop het nieuw te realiseren metrostation Transformatorweg ligt, is een hoge bebouwingsdichtheid voor de hand liggend. Bovendien vormt deze ontwikkeling een belangrijke schakel in het realiseren van een stedelijke wand langs de Transformatorweg tussen Sloterdijk 1 en Spaandammerbuurt.

114 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Sportpark Transformatorweg en Amsterbaken(> 2029)

Legenda Programma

Nu Straks Plangrens deelgebied 5.437m2 188.000m2 Pas op de plaats convenant 20 arbeidsplaatsen 1.253 arbeidsplaatsen Unesco contour (2km t.o.v. bufferzone) 0 woningen 1.880 woningen Metrotracé

Alternatief metrotracé 0 scholen 1 school PO

Metro- of treinstation 0 zorgcentra 1 zorgcentrum

Sportpark Transformatorweg 0m2 aan sportvelden 9.400m2 terrein voor georganiseerde sport

Gemeente Amsterdam 115 Alfadriehoek (> 2029)

De entree vanaf de Ring A10 Alfadriehoek ligt ingeklemd tussen de Ring A10, de Nieuwe Hemweg en het verhoogde spoor van de Isolatorweg. Op dit moment is het een naar binnen gekeerd gebied, maar met hogere bebouwing langs het spoor/ de Nieuwe Hemweg in de toekomst zal dit veranderen. De Nieuwe Hemweg, krijgt dan meer de allure van een entreeweg vanaf de ringweg naar de stad. .

Woningbouw kan hier op z’n vroegst na 2029 gerealiseerd worden, aangezien het gebied binnen de “Pas op de Plaats” grens ligt. Vervolgens dient het gebied ook gedezoneerd te worden.

Samen met deelgebied Sloterdijk I vormt de Alfadriehoek een cluster rondom metrostation Isolatorweg. Rondom dit metrostation komt een hoge bebouwingsdichtheid met hoogbouw.

De kruising Basisweg met het spoor wordt opge- heven, vanwege de toename van het treinver- keer, waardoor de doorstroming van het autoverkeer teveel gehinderd wordt. Er wordt ingezet op een ongelijkvloerse kruising ten oosten van de Basisweg. Om sluipverkeer tussen de Transfor- matorweg en de Nieuwe Hemweg te voorkomen wordt er geen directe verbinding gemaakt met het noord-zuid lopende deel van de Contactweg.

Aangezien met deze oplossing ook nog veel autoverkeer van de aangrenzende bedrijventerreinen via de Alfadriehoek naar de Ring A10 gaat rijden, wordt ook nog onderzocht of er een autoverbinding gemaakt kan worden tussen de Radarweg en de Nieuwe Hemweg, die een groot deel van dit autoverkeer kan afvangen.

116 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Alfadriehoek (> 2029)

Legenda Programma

Nu Straks Plangrens deelgebied 5.437m2 520.000m2 Pas op de plaats convenant 20 arbeidsplaatsen 3.467 arbeidsplaatsen Metrotracé 0 woningen 5.200 woningen Alternatief metrotracé

Metro- of treinstation 0 scholen 4 scholen PO/VO

Sportpark Transformatorweg 0 zorgcentra 4 zorgcentra

“Ankers” van Haven-Stad 0m2 terrein voor georgani- 26.000m2 terrein voor seerde sport georganiseerde sport

Gemeente Amsterdam 117 Cornelis Douwes 2-3 (> 2029)

Werf als identiteit van Amsterdam en – via de Noorder IJ-plas – Op Cornelis Douwes is woningontwikkeling tot met Zaanstad. Langzaam-verkeersroutes dwars aan 2029 niet mogelijk, zoals vastgelegd in het op de Cornelis Douwesweg verbinden – via Convenant Houthavens/NDSM. De mogelijkheid veilige passages (boven- of onderlangs of met van woningbouw is bovendien afhankelijk van de beveiliging) – het gebied met het achterliggende toekomst woonwijken (Tuindorp Oostzaan). Vanaf de van de vestiging van Damen.De ontwikkeling op stations Zaandam en Amsterdam Centraal is de noordoevers van Haven-Stad gaan als eerste het gebied ook met een snelle veerverbinding van start in Cornelis Douwes 2-3. Een deelgebied bereikbaar. Net buiten het plangebied draagt de waar nu nog een categorie 5 bedrijf zit (Damen Bongerdverbinding (S117 – NDSM-werf) bij aan Shipdock) en valt binnen het convenant waardoor de ontsluiting van het hele westelijk deel van de na pas 2029 ruimte is voor woningbouw. De Noordelijke IJ-oever. werf van Shipdock vormt een cultuurhistorisch erfgoed en speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van Cornelis Douwes tot een stoer stedelijk woon-werkgebied. Het gebied kent twee ontwikkelscenario’s: Maritiem woonwerf: een mix van wonen en watergebonden bedrijvigheid. Damen Ship- dock wordt in haar geheel uitgeplaatst. De gemeente en het Havenbedrijf onderzoeken de mogelijkheid van een geschikte locatie binnen Westpoort. Werf en wonen: een compacte werf. Door bronmaatregelen bij Damen Shipdock te nemen wordt de milieucontour verkleind waardoor de bedrijvigheid kan blijven plaatsvinden naast woningbouw. Wellicht kan een deel van de werf een publiek experience centre worden, om de werf zo meer onderdeel van de omgeving te laten worden. De infrastructuur van Cornelis Douwes past in 2040 bij het hoogstedelijke karakter van het gebied. De Cornelis Douwesweg vormt de infrastructurele hartlijn van het gebied, waarlangs een snelfietspad en een HOV-lijn Cornelis Douwes verbinden met het centrum

118 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Cornelis Douwes 2-3 (> 2029)

Legenda Programma

Nu Straks Plangrens deelgebied 179.300m2 960.000m2 Pas op de plaats convenant 2.210 arbeidsplaatsen 6.400 arbeidsplaatsen Metrotracé 0 woningen 9.600 woningen Alternatief metrotracé

Metro- of treinstation 0 scholen 6 scholen PO/VO

Groene verbinding jachthaven - sportpark 0 zorgcentra 7 zorgcentra

Nieuwe veerverbinding 0m2 aan sportvelden 48.000m2 terrein voor georganiseerde sport

Gemeente Amsterdam 119 Cornelis Douwes 0-1 (> 2029)

De schakel met het buitengebied De infrastructuur van CD past in 2040 bij het Ook op Cornelis Douwes 0-1 is woningontwikke- hoogstedelijke karakter van het gebied. De Cor- ling tot aan 2029 niet mogelijk, zoals vastgelegd nelis Douwesweg vormt de infrastructurele hart- in het Convenant Houthavens/NDSM. De aan- lijn van het gebied, waarlangs een snelfietspad wezige Mebin-betoncentrale beperkt volgens de en een HOV-lijn CD verbinden met het centrum huidige geluidsnormen, de mogelijkheden voor van Amsterdam en – via de Noorder IJ-plas – met woningbouw op een groot deel van het terrein. Zaanstad. De nieuwe verbinding over de Ring A10 is kostbaar door de noodzakelijke kunstwer- Net als Cornelis Douwes 2-3 krijgt Cornelis ken en loopt door de hoofdgroenstructuur, maar Douwes 0-1 haar eigen metrohalte (als onderdeel is een voorwaarde om de steden goed op elkaar van Sixhaven - Zaandam verbinding). De hoogste te laten aansluiten en om de mobiliteitsgroei te woondichtheden zijn geconcentreerd in de nabij- kunnen afwikkelen. heid van HOV-stations, met hoogfrequent en snel OV met een flinke capaciteit. CD kent verder een Openbare oevers vormen het uitgangspunt voor hoog voorzieningenniveau, dat eventueel ook CD, maar op sommige plekken is het mogelijk nabij gelegen woonwijken bedient. Zo wordt er dat woonblokken of enkele kadegebonden be- ruimte gereserveerd voor (basis)onderwijs, zorg, drijven voorrang krijgen. De openbare delen van horeca, detailhandel en openbaar groen. Een de IJ-oevers - met haar uitzichtpunten en cafés denkrichting is om de Klaprozenweg / Cornelis en koffiebars als third places - stimuleren ont- Douwesweg (S118) in te richten als brede stads- moetingen interactie en maken het gebied aan- straat waar deze voorzieningen gemengd worden trekkelijk voor wonen en voor de ‘next economy’. met woningbouw.

Bij de ontwikkeling van Cornelis Douwes 0-1 is het belangrijk dat er langzaam-verkeersroutes dwars op de Cornelis Douwesweg komen, die de achterliggende woonwijken (Tuindorp Oost- zaan). verbinden met het IJ Hierdoor wordt het Cornelis Douwes gebied onderdeel van Noord Eén van deze verbindingen is is het al bestaande Keerkringpark, een park dat nu weinig gebruikt wordt. Met een herinrichting en programmering kan dit park een volwaardige buurtfunctie krijgen en ruimte bieden aan horeca en/of evenementen om de dynamiek in het gebied te vergroten.

120 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Cornelis Douwes 0-1 (> 2029)

Legenda Programma

Nu Straks Plangrens deelgebied 100.539m2 690.000m2 Pas op de plaats convenant 1.306 arbeidsplaatsen 4.600 arbeidsplaatsen Metrotracé 0 woningen 6.900 woningen Alternatief metrotracé

Metro- of treinstation 0 scholen 5 scholen PO/VO

Sportpark Transformatorweg 0 zorgcentra 5 zorgcentra

“Ankers” van Haven-Stad 0m2 aan sportvelden 34.500m2 terrein voor georganiseerde sport Nieuwe veerverbinding

Gemeente Amsterdam 121 Melkweg Oostzanerwerf (> 2029)

Sport en werk Ter plaatse van het Pannenkoekenhuis is een In Melkweg – ten noorden van Cornelis Douwes, OV overstappunt tussen de Westtangent en de in de oksel van de Ring A10 – liggen enkele per- Noordtangent. Hierdoor is het gebied ook vanuit manente woningen en diverse tijdelijk vergunde de regio goed bereikbaar met openbaar vervoer. sportverenigingen. Ook de andere functies in De afweging tussen de twee scenario’s vergt het gebied zijn tijdelijk, in afwachting van een meer informatie en daarop volgende bestuurlijke permanente bestemming. Enkele voorbeelden keuzes. Die keuzes moeten worden gemaakt van tijdelijk gebruik zijn NoordOogst (stadsland- op basis van een integraal beeld; het op korte bouwproject, per 5 jaar vergund) en tijdelijke termijn uitplaatsen van moeilijke functies naar bewoners afkomstig van het Kiekensterrein (tot Melkweg kan op langere termijn nog weleens eind 2018 vergund). In de transformatiestrategie een groot obstakel creëren voor ontwikkelingen Haven-Stad (2013) is Melkweg aangemerkt als die over ca. 10 jaar wenselijk worden geacht, een mogelijke opvangfunctie voor milieuhinderlijke situatie die moet worden voorkomen. bedrijven afkomstig uit Cornelis Douwes (zodat Hoe dan ook is een intensiveringsslag ten hier meer ruimte komt voor wonen), met evt. opzichte van het huidige gebruik mogelijk en ruimte voor een woonplint. noodzakelijk.

Het deelgebied Melkweg/Oostzanerwerf is een complexe zone, waarvoor het in dit stadium nog niet mogelijk is om tot een eenduidig richtingge- vend beeld te komen.

Voor dit gebied zijn twee scenario’s denkbaar: deze locatie wordt gebruikt ten behoeve van bedrijven uit Cornelis Douwes die niet gemengd kunnen worden (bijvoorbeeld door een hoge milieucategorie) deze locatie wordt gereserveerd voor de toekomstige sportbehoefte van Haven-Stad gecombineerd met een hoogwaardig woon- werkmilieu waardoor ruimtelijk een betere aansluiting met de Noorder IJ-plas gemaakt kan worden.

122 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Melkweg Oostzanerwerf (> 2029)

Legenda Programma

Nu Straks Plangrens deelgebied 0m2 146.600m2 Pas op de plaats convenant 0 arbeidsplaatsen 266 arbeidsplaatsen Metrotracé 0 woningen 1.600 woningen Alternatief metrotracé

Metro- of treinstation 0 scholen 1 school PO

HOV Knooppunt 0 zorgcentra 1 zorgcentrum

“Ankers” van Haven-Stad 0m2 aan sportvelden 8.000m2 terrein voor georganiseerde sport

Gemeente Amsterdam 123 Coen -en Vlothaven (> 2040)

Het hart van Haven-Stad Afhankelijk van het bestuurlijk besluit in 2025, kan op termijn de Coen -en Vlothaven getransformeerd worden naar een woon-werk gebied. Het gebied biedt ruimte aan uiteindelijk iets meer dan 15.000 woningen, vergelijkbaar met IJburg 1e en 2e fase (nog te realiseren) samen.

Transformatie van dit gebied kan op twee manieren plaatsvinden: Het gebied Coen -en Vlothaven dezoneren en waar mogelijk bronmaatregelen toepassen of volledige uitplaatsing van de bedrijvigheid ten behoeve van een nieuw woonwerkgebied. De Coen- en Vlothaven is één van de locaties die onderzocht wordt voor de vestiging van de PassengersTerminalAmsterdam (PTA). De beperkingen door de milieucontouren van de PTA kunnen ertoe leiden dat woningbouw hier nauwelijks meer mogelijk is. In de locatieafweging voor de PTA zal dit aspect meegenomen worden. Wanneer hier een gemengd woon-werkmilieu gerealiseerd wordt is het uitwerken van de bereikbaarheid één van de belangrijke onderdelen; door het eiland karakter van dit gebied vormt een uitstekende uitgangspositie om de Coen-en Vlothaven als een autovrije wijk in te richten. Het autoverkeer kan meteen worden afgevangen in een collectieve parkeergrage aan de afslag van de Ring A10. Een optimale OV bereikbaarheid is dan wel een randvoorwaarde.

124 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Coen -en Vlothaven (> 2040)

Legenda Programma

Nu Straks Plangrens deelgebied 204.810m2 1.540.000m2 Pas op de plaats convenant 869 arbeidsplaatsen 10.267arbeidsplaatsen Metrotracé 0 woningen 15.400 woningen Alternatief metrotracé

Metro- of treinstation 0 scholen 11 scholen PO/VO

(H)OV Knooppunt 0 zorgcentra 11 zorgcentra

“Ankers” van Haven-Stad 0m2 aan sportvelden 77.000m2 terrein voor georganiseerde sport Nieuwe veerverbinding

Gemeente Amsterdam 125 Westerpark (> 2017)

Het stadspark op de zuidelijke oever vormen; Groot Westerpark is een gebied van 98,5 hectare De parkbezoekers beter accommoderen en aan de westkant van Amsterdam met daarin het de ruimte geven, Westerpark, de Westergasfabriek, de volkstuin- parken Sloterdijkermeer en Nut en Genoegen, toegankelijk maken van delen die nu nauwe- het dorp Sloterdijk en het aangrenzende Molen- lijks toegankelijk zijn; werf. Ten noorden van de spoorlijn Amsterdam- Een fijnmazige verkeersnetwerk voor fietsers Haarlem omvat het de groengebieden ten oos- en voetgangers; ten van de Contactweg. Het gebied heeft een grote hoeveelheid recreatief groen, dat echter Het park goed bereikbaar te maken vanuit weinig samenhang heeft. de omliggende buurten en met het OV; Een duurzaam park. Groot Westerpark is het begin van de groene Na het vrijgeven voor bespreking van het plan scheg die van Westerpark tot aan Haarlem loopt: van aanpak Groot Westerpark op 11 juli 2016 is de Brettenscheg. Hierin ligt het Brettenpad, een een traject gestart om samen met de stakehol- belangrijke recreatieve verbinding tussen de ders in het park tot een toekomstvisie te komen. binnenstad en het landschap ten westen van de Deze visie kent een lange termijn perspectief, stad. vanwege de ontwikkeling van Haven-Stad in de directe omgeving van het Westerpark. Samen Groot Westerpark lag lange tijd ‘aan de rand van met betrokken partijen en enkele buurtbewoners de stad’, tussen de woongebieden van Bos en wordt in kaart gebracht hoe het park goed kan Lommer, de Staatsliedenbuurt, de Spaarndam- worden voorbereid op het grote aantal extra merbuurt en de werkgebieden van Sloterdijk bezoekers. en de havens in. Nu de werkgebieden aan de westen noordzijde in het kader van Haven-Stad veranderen naar gemengde woon-werkgebieden komt Groot Westerpark midden in de stad te liggen. Een optimale toegankelijkheid van het park vanuit allerichtingen is dan essentieel. De opgave is om de groengebieden in en om Westerpark op middellange en lange termijn gereed te maken voor het toenemende gebruik als gevolg van de groei van Amsterdam en de transformatie van de werkgebieden tot werk- woongebieden van Haven-Stad in het bijzonder. Een groot stadspark in West met een rijke schakering aan plekken voor ruimte en rust, maar ook voor reuring en vermaak. Een park waar je kunt wandelen, fietsen , picknicken, een concert kunt bezoeken, op een terras kunt zitten en waar kinderen de natuur kunnen ontdekken.In 2016 is het Plan van Aanpak Westerpark. vrijgegeven voor bespreking. Belangrijkste uitgangspunten in dit plan van aanpak zijn: We doen het samen met de gebruikers We maken een langjarige ontwikkelingsperspectief waarmee ook huidige activiteiten gericht kunnen worden De bestaande kwaliteiten beter benutten; Eén herkenbaar stadspark maken, waarbij de bestaande deelgebieden de bouwstenen

126 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Westerpark (> 2017)

Legenda

Plangrens deelgebied

Pas op de plaats convenant

Metrotracé

Alternatief metrotracé

Metro- of treinstation

“Ankers” van Haven-Stad

Fietsbrug richting Vredenhof

Fietstunnel onder spoor

Afwaarderen Sloterdijkerweg

Betrekken volkstuinen tot Groot Wester- park

Gemeente Amsterdam 127 Noorder IJ-plas (> 2017)

Het stadspark op de noordelijke oever aan een stadspark. Met de eventuele uitplaatsing De Noorder IJ-plas vormt de barrière tussen Cor- van sportvoorzieningen wordt op de oorspronke- nelis Douwes en Achtersluispolder. De voormali- lijke locaties ruimte voor woningbouw gecreëerd ge zandwinplas tussen het knooppunt Coenplein en wordt tegelijkertijd ‘traffic’ naar de Noorder (Ring A10) en het Zijkanaal H is in 2011 opgeno- IJ-plas gegarandeerd. men in de Amsterdamse Hoofdgroenstructuur als struinnatuur. Daarnaast wordt de plas voor De Noorder IJ-plas is in 2040 zowel de groene extensieve (water)recreatie gebruikt. Recent is long in het stedelijke milieu van ZaanIJ, als de geïnvesteerd in de waterkwaliteit van de Noord- infrastructurele schakel tussen het Amsterdamse plas, in natuurontwikkeling aan de westkant en in en het Zaanse deel van het plangebied. Hierbin- een waterverbinding van de Zuidplas nen zijn nog wel belangrijke accentverschillen mogelijk; grofweg kan de nadruk ofwel meer met het IJ. Noorder IJ-plas: de gehele plas en de komen te liggen op behoud van de ecologische groene strook eromheen staan in het teken van waarde van de plas (met natuur, recreatie en mogelijk sport. struinnatuur om de plas), meer op het benutten DeNoorder IJplas wordt het stadspark van Noord van de recreatieve potentie van het gebied in de waarbij het tegelijkertijd de schakel vormt tussen vorm van een stadspark, al dan niet in combinatie de ontwikkeling van de noordelijke IJ oevers en met sportvoorzieningen of een meer verstedelijk- de ontwikkeling vanuit Zaandam (via Achtersluis- te variant Dit is onderwerp van de ontwikkelstu- polder). Om de Noorder IJplas goed bereikbaar die Noorder IJ-plas die in 2017 wordt uitgevoerd. te maken wordt er ingezet op een royale verbinding voor HOV/ fietsers en voetgangers over de Ring A10

heen. Ondanks dat deze verbinding dwars door de plas gaat ,is dit echter noodzakelijk om Amsterdam en Zaanstad op een goede manier te verbinden en de mobiliteitsgroei als gevolg van verstedelijking in het totale plangebied te kunnen opvangen. Bovendien wordt de Noorder IJ plas hierdoor veel beter bereikbaar en zal het veel meer gebruikt worden door omwonenden van zowel Amsterdam als Zaanstad. Dat laatste is belangrijk, omdat het gebied nu onbekend en ontoegankelijk is en er het risico is, dat het als park alleen, als sociaal onveilig wordt gezien. Naast toevoeging van functies stelt dit ook eisen aan de ontsluiting en aan het totale ontwerp. Ten oosten van de plas is ruimte voor sportverenigingen, indien die worden uitgeplaatst vanuit Melkweg en Sportpark Poelenburg. Als de oevers van IJ en Zaan bovendien in sterke mate verstedelijken, is er op het schaalniveau van de noordelijke oever van het Noordzeekanaal in aanvulling op het groene achterland behoefte

128 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Noorder IJ-plas (> 2017)

Legenda

Plangrens deelgebied

Pas op de plaats convenant

Metrotracé

Alternatief metrotracé

Metro- of treinstation

“Ankers” van Haven-Stad

Fietsbrug over Zijkanaal-H

Fietstunnel onder Ring A10

Rondje Noorder IJ-plas en aansluiting met omliggende routes

Gemeente Amsterdam 129 130 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Deel IV Bijlagen

Gemeente Amsterdam 131 132 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Bijlagen: 1. Kengetallen Haven-Stad 2. Afspraken met bedrijven en bestuurlijke besluiten 3. Samenvatting Transformatiestrategie Haven- Stad 4. Overzicht benodigde ingrepen Haven-Stad in netwerk 5. FloorSpaceIndex 6. Faseringsgrafiek op basis van 500 woningen per deelgebied per jaar 7. Samenvatting van de MER Haven-Stad

Gemeente Amsterdam 133 1. KengetallenBINAS HAVEN-STAD Haven-Stad

Gehanteerde rekenwaarden bij laadvermogenstudie Haven-Stad ontwikkelstrategie 2017

DICHTHEDEN Dichtheden uitgedrukt in FSI (Floor Space Index). Gehanteerde FSI van FSI 2.0

FSI 2.0 = VARA- strook

MENGSTRATEGIE De mengstrategie is vastgesteld op 80% wonen en 20% niet-wonen (m.u.v. Sloterdijk Centrum, afwijkend programma ivm A locatie). Uitgangspunt is hierbij dat de 20% niet-wonen zo veel mogelijk gehuisvest dient te worden in de plint (begane grond) en eerste verdieping.

Gemiddelde woninggrootte: 80 m2 BVO (gemiddeld gaat 25% van het vloeroppervlak af t.b.v. ontsluiting, 60 m2 GBO ligt nagenoeg gelijk aan het Amsterdamse gemiddelde voor hoogstedelijk/centrummilieu).

Het gemiddelde bruto vloeroppervlak per arbeidsplaats is opgedeeld als bandbreedte: - 15m2 BVO per arbeidsplaats voor intensieve arbeid - 70m2 BVO per arbeidsplaats voor extensieve arbeid - 30m2 BVO per arbeidsplaats als gemiddelde voor Haven-Stad

OPENBAAR VERVOER Vanuit V&OR en de SRA zijn de volgende kengetallen gebruikt t.b.v. het onderzoeken van exploitabele metro -en tramlijnen (referentie: Noord/Zuidlijn: De Pijp station).

Benodigd per metrostation binnen een straal van 800m: 8.000 instappers 21.000 inwoners 11.000 arbeidsplaatsen

Benodigd per tramhalte binnen een straal van 400m: 600 instappers 3.500 inwoners 1.750 arbeidsplaatsen

GEMIDDELDE WONINGBEZETTING In de onderzoeken van de ontwikkelstrategie/MER wordt gerekend met een gemiddelde woningbezetting van 1.75.

WONINGAANTALLEN Bandbreedte van 40.000 tot 70.000 woningen.

134 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 DEELGEBIEDEN 1/2 (CORRESPONDEREND MET OPPERVLAKTE) 1. KengetallenBINAS HAVEN-STAD Haven-Stad

Gehanteerde rekenwaarden bij laadvermogenstudie Haven-Stad ontwikkelstrategie 2017 Sloterdijk Centrum Oppervlakte: 662.000m2 DICHTHEDEN Huidige m2 BVO: 521.922m2 Dichtheden uitgedrukt in FSI (Floor Space Index). Huidig aantal ABP: 14.036 Gehanteerde FSI van FSI 2.0 Aantal m2 BVO per ABP: 37

FSI 2.0 = VARA- strook

MENGSTRATEGIE De mengstrategie is vastgesteld op 80% wonen en 20% niet-wonen (m.u.v. Sloterdijk Centrum, Sloterdijk I (onderverdeeld in Sloterdijk I - Noord1 afwijkend programma ivm A locatie). Uitgangspunt is hierbij dat de 20% niet-wonen zo veel en Sloterdijk I - Zuid2) mogelijk gehuisvest dient te worden in de plint (begane grond) en eerste verdieping. SDI - noord: 281.000m2 1 SDI - zuid: 280.000 Gemiddelde woninggrootte: 80 m2 BVO (gemiddeld gaat 25% van het vloeroppervlak af t.b.v. ontsluiting, 60 m2 GBO ligt nagenoeg gelijk aan het Amsterdamse gemiddelde voor 2 2 2 Huidige m BVO: 360.311m hoogstedelijk/centrummilieu). Huidig aantal ABP: 4.731 Aantal m2 BVO per ABP: 76 Het gemiddelde bruto vloeroppervlak per arbeidsplaats is opgedeeld als bandbreedte: - 15m2 BVO per arbeidsplaats voor intensieve arbeid - 70m2 BVO per arbeidsplaats voor extensieve arbeid - 30m2 BVO per arbeidsplaats als gemiddelde voor Haven-Stad

OPENBAAR VERVOER Sportpark Transformatorweg 2 Vanuit V&OR en de SRA zijn de volgende kengetallen gebruikt t.b.v. het onderzoeken van 94.000m exploitabele metro -en tramlijnen (referentie: Noord/Zuidlijn: De Pijp station). Huidige m2 BVO: 5.437m2 Benodigd per metrostation binnen een straal van 800m: Huidig aantal ABP: 20 2 8.000 instappers Aantal m BVO per ABP: - 21.000 inwoners 11.000 arbeidsplaatsen

Benodigd per tramhalte binnen een straal van 400m: 600 instappers 3.500 inwoners Zaanstraat Emplacement 1.750 arbeidsplaatsen 91.000m2

Huidige m2 BVO: 11.748m2 GEMIDDELDE WONINGBEZETTING Huidig aantal ABP: 40 In de onderzoeken van de ontwikkelstrategie/MER wordt gerekend met een gemiddelde Aantal m2 BVO per ABP: 293 woningbezetting van 1.75.

Minervahaven (onderverdeeld in Hempoint1, Zonnehoek2, Minervahaven- Noord3 en Minervahaven- Zuid4) 3 Hempoint: 191.000m2 Zonnehoek: 55.500m2 1 2 4 Minervahaven - Noord: 134.500m Minervahaven - Zuid: 201.000m2

2 Huidige m2 BVO: 229.278m2 Huidig aantal ABP: 7.411 Aantal m2 BVO per ABP: 31

Gemeente Amsterdam 135 DEELGEBIEDEN 2/2 (CORRESPONDEREND MET OPPERVLAKTES)

Alfadriehoek 260.000m2

Huidige m2 BVO: 106.959m2 Huidig aantal ABP: 1.748 Aantal m2 BVO per ABP: 61

Cornelis Douwes 0-1 345.000m2

Huidige m2 BVO: 100.539m2 Huidig aantal ABP: 1.306 Aantal m2 BVO per ABP: 77

Cornelis Douwes 2-3 (onderverdeeld in Cornelis Douwes 2-31 en Shipdock compacte werf2) 1 Cornelis Douwes totaal: 480.000m2 2 waarvan Shipdock compacte werf: 110.000m2

Huidige m2 BVO: 179.300m2 Huidig aantal ABP: 2.210 Aantal m2 BVO per ABP: 81

Melkweg Oostzanerwerf 310.000m2

Huidige m2 BVO: onbekend Huidig aantal ABP: onbekend Aantal m2 BVO per ABP: -

Coen -en Vlothaven Opmerking 770.000m2 De extreme varianten (Sloterdijk Centrum, Huidige m2 BVO: 204.810m2 Zaanstraat Emplacement en Huidig aantal ABP: 869 Coen/Vlothaven) zijn uit de Aantal m2 BVO per ABP: 235 berekening gelaten, hierdoor komt de gemiddelde bezetting per ABP uit op ca. 70m2 BVO.

136 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 DEELGEBIEDEN 2/2 (CORRESPONDEREND MET OPPERVLAKTES) 2. Afspraken met bedrijven en bestuurlijke besluiten Alfadriehoek 260.000m2 Inleiding het transformatieproces. In 2013 stelde de gemeenteraad de Transfor- Huidige m2 BVO: 106.959m2 matiestrategie Haven-Stad vast. Dit besluit gaf Kern van de Transformatieovereenkomst is het Huidig aantal ABP: 1.748 het startsein voor de gefaseerde transformatie Transformatiebesluit. Deze is als volgt gedefi ni- 2 Aantal m BVO per ABP: 61 van het havengebied binnen de Ring A10, de eerd: “Een besluit van de gemeente dat voorziet aangrenzende bedrijventerreinen, het gebied in de onttrekking van in Hoofdrecht van erfpacht rondom station Sloterdijk, het Westerpark en het uitgegeven gronden en de levering van die westelijk deel van de Noordelijke IJ-oever tot gronden aan de Gemeente ten behoeve van een een gemengd woonwerkgebied. In dit besluit is Transformatie.” Transformatie is het wijzigen van onder meer aandacht besteed aan de effecten havengerelateerde functies in andere functies van (het vooruitzicht op) de transformatie voor dan havengerelateerde functies zoals woonfunc- Cornelis Douwes 0-1 Havenbedrijf Amsterdam en voor de in de haven ties, kantoorfuncties, nutsvoorzieningen etc. 345.000m2 gevestigde bedrijven. Voor een goed begrip van de werking van de Transformatieovereenkomst en de positie van het 2 Huidige m2 BVO: 100.539m 1. Overzicht relevante afspraken met Haven- Havenbedrijf zijn drie stappen van belang: Huidig aantal ABP: 1.306 bedrijf of afzonderlijke bedrijven Aantal m2 BVO per ABP: 77 In deze paragraaf wordt nader ingegaan op de I. Besluitvormingsproces voorafgaand aan het Havenovereenkomst van 1 april 2013, de Trans- Transformatiebesluit (artikel 3.5) formatieovereenkomst van 1 april 2013, het Convenant Houthaven/NDSM-werf van 22 januari Een Transformatiebesluit wordt voorbereid in 2009 en het Coalitieakkoord 2014-2018. nauwe samenwerking met het Havenbedrijf. Cornelis Douwes 2-3 (onderverdeeld in Cornelis Douwes 2-31 Voorafgaand aan een Transformatiebesluit heeft en Shipdock compacte werf2) 1.1. Overeenkomst “Verzelfstandiging haven het Havenbedrijf gelegenheid haar zienswijze 1 Cornelis Douwes totaal: 480.000m2 Amsterdam havenovereenkomst” (Havenover- te geven op het ontwerp-Transformatiebesluit, 2 waarvan Shipdock compacte werf: 110.000m2 eenkomst) wordt het Havenbedrijf betrokken bij het on- De Havenovereenkomst is op 1 april 2013 ge- derzoek naar de fi nanciële effecten van de 2 Huidige m2 BVO: 179.300m sloten tussen de gemeente Amsterdam (ge- Transformatie op haar bedrijfsvoering en kunnen Huidig aantal ABP: 2.210 meente) en het Havenbedrijf Amsterdam N.V. gemeente en Havenbedrijf nadere of afwijkende Aantal m2 BVO per ABP: 81 (Havenbedrijf). Hierin is de verzelfstandiging van afspraken maken in het kader van die specifi eke het Havenbedrijf geregeld. In het kader van de Transformatie. Ontwikkelstrategie Haven-Stad is van belang dat de gemeente het juridisch eigendom van de II. Het Transformatiebesluit (artikel 3) gronden in het Havengebied heeft (waaronder Melkweg Oostzanerwerf de havens in het gebied Haven-Stad) en dat het De gemeente, in principe het College, neemt 310.000m2 Havenbedrijf door middel van een voortdurend een Transformatiebesluit. Een Transformatiebe- hoofderfpachtrecht het economische eigendom sluit bestaat uit de: Huidige m2 BVO: onbekend van de gronden heeft. Binnen het kader van dat Huidig aantal ABP: onbekend hoofderfpachtrecht mag het Havenbedrijf de - Scope van de transformatie. Hierin is onder Aantal m2 BVO per ABP: - grond vervolgens in ondererfpacht/huur uitgeven meer opgenomen wanneer de gronden worden aan bedrijven in de haven. geleverd aan de gemeente. 1.2. Overeenkomst “Verzelfstandiging haven - Onderzoek en onderbouwing van de transfor- Amsterdam transformatieovereenkomst” matie. (Transformatieovereenkomst) - Planologisch Kader De Transformatieovereenkomst is eveneens op 1 april 2013 tussen de gemeente en het Havenbe- Het Planologisch Kader is breed gedefi nieerd. In- drijf gesloten. De Transformatieovereenkomst is dien het vigerende Planologische Kader ontoerei- Coen -en Vlothaven Opmerking 770.000m2 De extreme varianten van toepassing op de transformatie ten behoeve kend is voor een beoogde Transformatie dan kan (Sloterdijk Centrum, van de ontwikkeling van het project Haven-Stad de gemeente voorafgaand of uiterlijk gelijktijdig Huidige m2 BVO: 204.810m2 Zaanstraat Emplacement en en op andere transformaties in het Havengebied met het Transformatiebesluit een Planologisch Huidig aantal ABP: 869 Coen/Vlothaven) zijn uit de en bevat afspraken ten behoeve van het trans- Kader vaststellen die de beoogde Transformatie Aantal m2 BVO per ABP: 235 berekening gelaten, hierdoor formatieproces. Ook zijn hierin de rechten en faciliteert. komt de gemiddelde bezetting verplichtingen van beide partijen vastgelegd in per ABP uit op ca. 70m2 BVO.

Gemeente Amsterdam 137 III. Conserverende werking van een Transfor- matiebesluit en Planologisch Kader (artikel 4) 1.3. Convenant Houthaven/NDSM-werf (Con- venant) Dit belangrijke artikel regelt de rechten en ver- Dit Convenant is op 22 januari 2009 gesloten plichtingen van beide partijen gedurende twee tussen Cargill B.V., ICL Fertilizers Europe C.V., perioden. Eggerding B.V. en de provincie Noord-Holland en Centrale Stad en diverse stadsdelen van de Artikel 4.1 en 4.2 hebben betrekking op de zo- gemeente Amsterdam. Hierin is, voor zover hier geheten Transformatieperiode. Dit is de periode van belang, bepaald dat Centrale Stad en andere tussen het nemen van het Transformatiebesluit stadsdelen “pas op de plaats” maken en andere en de moment(en) waarop de gronden definitief woningbouwplannen dan in de Houthaven en zijn teruggeleverd aan de gemeente. NDSM-werf die relevant zijn voor deze bedrijven, eerst na 15 jaar (derhalve na januari 2024) In artikel 4.1 is vastgelegd – kortgezegd – dat het in procedure zullen brengen en eerst na 20 jaar Havenbedrijf in die periode de Transformatie van (derhalve na januari 2029) tot feitelijke uitvoering de gronden niet onnodig zal bemoeilijken en be- kunnen brengen. lemmeren en dat partijen over hun gedragingen in die periode nadere afspraken kunnen maken. 1.4. Coalitieakkoord 2014-2018, Amsterdam is van iedereen (Coalitieakkoord) Artikel 4.3 en verder gaan over de periode tus- Onder het kopje “Haven” is het volgende op- sen de vaststelling van het Planologisch Kader genomen: “De onlangs verzelfstandigde haven door de gemeente en het Transformatiebesluit. heeft de ambitie een duurzame en flexibele ha- Hierin is onder meer bepaald dat partijen met ven te worden, die snel kan inspelen op verande- elkaar overleggen over (rechts)handelingen en rende behoeften van bedrijven. Bedrijven binnen investeringen van het Havenbedrijf die de peri- de haven krijgen de zekerheid dat ze tot 2040 ode tussen het Planologisch Kader en het nog te – het eind van de huidige structuurvisie – kunnen nemen Transformatiebesluit overstijgen. Doel van blijven op de plek waar ze nu zitten.” dit overleg is om enerzijds ervoor te zorgen dat de verwezenlijking van het Planologisch Kader Middels een brief heeft het college deze niet onnodig wordt bemoeilijkt, maar anderzijds uitspraak in het coalitieakkoord verhel- dat het verdienvermogen van het Havenbedrijf derd. Mede naar aanleiding van motie 595 niet onnodig wordt beperkt. Indien in het Plano- Transformatie¬strategie Haven-Stad, waarin de logisch Kader de beoogde Transformatie vol- tegenstellingen tussen de coalitie uitspraak en de doende concreet is, worden concrete afspraken Transformatiestrategie Haven-Stad (2013) aan de gemaakt over het plegen van langdurige investe- orde werd gesteld. In de brief bevestigd het col- ringen en looptijd van contracten in het te trans- lege dat bovengenoemde uitspraak betrekking formeren gebied. Ook bij deze afspraken dienen heeft op de zittende bedrijven in deelgebieden partijen zowel het belang van de gemeente in van Haven-Stad en binnen het exploitatiegebied aanmerking te nemen dat verwezenlijking van het van het Havenbedrijf Amsterdam. Enkele nuance- Planologisch Kader niet onnodig wordt bemoei- ringen worden daarbij aangebracht. lijkt als het belang van het Havenbedrijf dat het verdienvermogen van het Havenbedrijf niet on- Op grond van deze uitspraak heeft het Haven- nodig wordt beperkt. bedrijf Amsterdam NV geen toestemming meer nodig van de gemeente Amsterdam voor het Waterpercelen en Nautisch gebruik (artikel 10) verlengen van huur- of erfpachtcontracten tot Tot slot is in dit verband artikel 10 (Waterperce- 2040 van zittende bedrijven. Voor het afsluiten len en Nautisch gebruik) van belang. Hierin is be- van nieuwe contracten voor (tijdelijke) vestiging paald dat het Havenbedrijf erfpachter, gebruiker van bedrijven met een looptijd langer dan 2029, en beheerder van de percelen water blijft, voor dan wel wijzigingen die een bedrijfsuitbreiding zover deze niet ter uitvoering van het Transfor- impliceren, is echter wel toestemming van de matiebesluit worden geleverd aan de gemeente. gemeente Amsterdam nodig. Voor zover mogelijk blijven deze percelen water beschikbaar voor havenfuncties en zullen partijen De uitspraak in het coalitieakkoord is in overeen- afspraken maken die het Havenbedrijf in staat stemming met de Transformatiestrategie Haven- stellen dit nautische gebruik voort te zetten. Stad (2013). Hierin zijn geen concrete uitspraken gedaan over termijngaranties voor bedrijven. In de beantwoording van motie 595 wordt opgenomen dat er niet langer toestemming van de

138 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 gemeente noodzakelijk is voor huur- of erfpacht- contractverlengingen van bedrijven in de haven (tot 2040). Wel is met het Havenbedrijf Amster- dam overeengekomen dat bij het verlengen van huur- of erfpachtcontracten van zittende bedrijven het belang van de gemeente aangaande de voorgenomen transformatie niet onnodig wordt bemoeilijkt (financieel of anderszins). Ook dient het Havenbedrijf er zorg voor te dragen dat: 1. de milieuhinder niet toeneemt of liever zelfs afneemt (er geldt reeds een geluidscontour); 2. het aantal arbeidsplaatsen bij voorkeur toeneemt en niet afneemt.

Gemeente Amsterdam 139 3. Samenvatting Transformatie-  strategie Haven-Stad Vastgesteld in 2013

  p                p     DEPROGRAMMATISCHEENÚNANCIEEL ECONOMISCHE        p DEÚNANCIÄLEHAALBAARHEID                      p  ENÚNANCIEEL ECONOMISCHEHAALBAARHEIDWIJSTHET      p   p    p         



140 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017  

         p     DANZALHETÚNANCIEELRESULTAATVOORDESTAD   VERBETERENINVERBANDMETHETAÛOPENVAN    p            p              p    p   HUIDIGEKENNIS PROGRAMMASENÚNANCIÄLE      (ETÚNANCIÄLEBEELDWORDTGUNSTIGERALS                   

 



Gemeente Amsterdam 141 4. Overzicht benodigde ingrepen Haven-Stad in netwerk

Auto Fase 1a > 2018

1. Afwaardering N200 (Haarlemmerweg) 2. Knip autoweg Sloterdijkerweg, vrij baan voor 2 fiets -en voetgangers.

Auto Fase 1a - 2 > 2018 - 2030

2 1. Verwijderen kruispunt Nieuwe Hemweg/ 1 Kabelweg. 2. Doortrekken Radarweg 3. Ongelijkvloerse kruising in verlengde van 3 Contactweg

Auto Fase 1a - 1b > 2018 3 1. Opwaardering Nieuwe Hemweg (2x2, 1 70km/h) 5 2. Afwaardering Transformatorweg (2x1, 50km/h) 3. Optimalisatie knooppunt Nieuwe Hemweg/ A10 2 4 4. Optimalisatie kruispunt Nieuwe Hemweg/ Transformatorweg (T-splitsing) 5. Nieuwe hoofdontsluiting Minervahaven (Ar- changelkade)

O.V. Fase 1b 4 > 2018 5 1. Nieuwe noord-zuid tangent (HOV) 1 2. Nieuwe HOV-lijn over Transformatorweg 3. Nieuwe HOV-lijn over Haarlemmerweg 2 4. Uitbreiding noord tangent richting Zaandam via Noorder IJplas 5. Nieuw overstappunt t.b.v. verbinding HOV lijnen 3

142 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 O.V. Fase 2 - 3 > 2029 - 2043

1. HOV-verbinding Zuid (Isolatorweg - Cen- 2 traal) 2. HOV-verbinding Noord; Zaandam via de Noordoever (Zaandam - Achtersluispolder, NDSM, Sixhaven (andere opties worden nader onderzocht) 1

O.V. Fase 3 > 2029

1. Nieuwe veerverbindingen t.b.v. ontsluiting Haven-Stad/ ZaanIJ 2. Bestaande veerverbindingen 1

O.V. Fase 4 > 2040

1. Nieuwe HOV verbinding t.b.v. ontsluiting 2 3 Coen -en Vlothaven 2. Tijdelijke halte/ tussenstop als onderdeel van de noord-zuid bustangent 3. Nieuwe veerverbinding ontsluiting Coen -en 1 Vlothaven

Westerpark Fase 1a > 2018

1. 2 tunnels t.b.v. ontsluiting Westerpark 2. Aanpassing profiel Sloterdijkerweg 1 3. Nieuwe brug over Haarlemmertrekvaart t.b.v. verbinding begraafplaats Vredenhof 2

Gemeente Amsterdam 143 1 Groen Fase 2 > 2029 2 3 1. Programmeren van stadspark Noorder IJplas 2. Overbrugging zijkanaal H 4 3. Royale verbrugging A10 t.b.v. ontsluiting 5 Noorder IJplas richting Noordelijke IJ-oevers 4. Programmeren Keerkringpark 6 5. Doorzetten groenstructuur Oostzaan 8 7 6. Aanleg Haparandapark 7. Aanleg park Minervahaven (Zonnehoek) 8. Uitgraven van Houtveemkanaal

Overige ingrepen Fase 1b > 2025 1 1. Verplaatsing Zaanstraat Emplacement 2. Getrapte sportvelden aanleggen i.c.m. collectief parkeren 3. Ongelijkvloerse kruising (Auto Fase 1b) 3 2 transformeren naar entree collectieve parkeergarage 4. 2 bruggen over spoor t.b.v. verbinding 4 Westerpark en Spaarndammerbuurt

144 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 5. FloorSpaceIndex

FSI is de verhouding tussen het bebouwd en het onbebouwd oppervlak

FSI op bouw blokniveau Terreinoppervlak = 10x10 = 100m2 Footprint gebouw: 10x10 = 100m2 BVO 8 bouwlagen = 800m2 BVO FSI = 800/100 = 8.0

Terreinoppervlak = 30x30 = 900m2 FSI op Footprint gebouw: 10x10 = 100m2 BVO buurt- 8 bouwlagen = 800m2 BVO 4 gebouwen = 3.200 m2 BVO niveau FSI = 3.200/900 = 3.6

Terreinoppervlak = 60x60 = 3.600m2 Footprint gebouw: 10x10 = 100m2 BVO 8 bouwlagen = 800m2 BVO FSI op 10 gebouwen = 8.000 m2 BVO FSI = 8.000/3.600 = 2.2 wijkniveau

Vaak worden dichtheden in aantallen woningen per schaal waarover je de dichtheid meet, des te lager de hectare uitgedrukt. In Haven-Stad vindt er een grote FSI is. Bij een dichtheid op wijkniveau wordt namelijk mix plaats tussen bedrijvigheid en wonen en daarom ook de openbare ruimte zoals straten, pleinen en kleine dekt het aantal woningen per hectare niet de lading. De parken (ruimte die niet bebouwd) meegeteld in de FSI. dichtheid wordt daarom uitgedrukt in FSI (Floor Space In de ontwikkelstrategie is uitgegaan van een FSI op Index); de relatie tussen het totaal aantal m2 vloerop- buurtniveau om zo een beter gemiddelde te weergeven pervlak en het aantal m2 terreinoppervlak. uit boven- omtrent het type stad wat we willen realiseren. staande afbeeldingen wordt duidelijk dat hoe groter de

Deze afbeel- ding geeft weer dat het bebouwd terrein (en daarmee het gebouw) maar een klein onderdeel is van de gehele wijk. Hoe kleiner de eenheid, hoe hoger de FSI

Gemeente Amsterdam 145 6. Faseringsgrafiek op basis van 500 woningen per deelgebied per jaar

2021 2030 Uitbreiding 15.000 woningen Zuidoever: busvervoer 2027 Metro Kleine Ring in gebruik 2018 Scenario o.b.v. langjarig gemiddelde bouwproductie Tram in verkeer ± Mer afgerond en 2025 2029 2042 Sloterdijk 1 Convenant: einddatum Einddatum convenant 10.000 woningen Haven Stad Noord IJ en omslagpunten milieu en bereikbaarheid “juridisch bouwrijp” stop op plannen maken Havenbedrijven + ontwikkeling Zaanstad + rest Noord IJ Metro Zaan - IJ

7 5 0 5 5 2030 3 01 04 2 2020 2025 20 204 2 2050 205 2059

n e d d s r it g g r n r g u e u u i k e n l i u l le b e i r o s R o J k k to e e r I i V k e nt g r t – r a n m e d n e n g u i o e ro bru g n u e n r O e a k g i t n e o g v r ra r i u ie o a b H ra e z e e g c r t M p t T e uc l r l u z a e in s v e e M e r n eru g f d i e K n e t o t Z e il h i i e A il r c n gg e h g i N M P u i “Kantelmomenten” infra u I M d d r r IP ie > e P > il e t e P ll > v M o > “Kantelmomenten” milieucontour v

73.000 Fase 4: Coen- en Vlothaven 15.400 woningen 70.000 Ontwikkel- en bouwtijd tram: 10 jr Ontwikkel- en bouwtijd metro Zaan-IJ: 15 – 20 jr 65.000 Ontwikkel- en bouwtijd metro sluiten Kleine Ring: 10 - 15 jr

60.000

55.000 Fase 3 noord: 6.900 woningen; fase 3 zuid: 10.600 woningen

Cornelis Douwes 0-1 2035 Alfa Driehoek, J Ontwikkeltempo ten noorden vh . ro I ik 50.000 Hempoint, t – e n IJ: gemiddeld 650 won./jr Minerva Noord M a bru a e Z g n 45.000 i Metro noordoever in gebruik bij 10.000 woningen HS ten noorden van het IJ (+ rest.won. Noord + ontwikkelingen Zaanstad) 40.000 Fase 2 noord: 11.200 woningen; fase 2 zuid: 8.100 woningen 10.000 won. 10.000 35.000 Cornelis Douwes 2-3 Melkweg/Oostzanerwerf Amsterbaken/Sportpark Transformatorweg Ontwikkeltempo ten zuiden van het IJ: 30.000 Minerva Zuid gemiddeld 1.450 woningen/jr Bouwproductie per project gemiddeld 500 woningen per jaar 25.000

20.000 Fase 1b: 6.300 won.

Metro sluiten Kleine Ring in gebruik bij Sloterdijk Centrum Noord 15.000 Sloterdijk 1 noord 15.000 woningen ten zuiden van het IJ Aantal woningen gerealiseerd woningen Aantal 10.000 Fase 1a: 13.700 woningen Sloterdijk Centrum zuiden vh IJ Sloterdijk 1 zuid 5.000 Zaanstraatemplacement 15.000 won. ten 0 ‘17 ‘20 ‘25 2029 ‘30 ‘35 ‘40 ‘45 ‘50 ‘55 Einde convenant Gemiddeld 1.100 won./jr Gemiddeld 2.100 won./jr 2035 fase 1 ± afgerond; collegeperiode start fase 3

146 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 2021 2030 Uitbreiding 15.000 woningen Zuidoever: busvervoer 2027 Metro Kleine Ring in gebruik 2018 Scenario o.b.v. langjarig gemiddelde bouwproductie Tram in verkeer ± Mer afgerond en 2025 2029 2042 Sloterdijk 1 Convenant: einddatum Einddatum convenant 10.000 woningen Haven Stad Noord IJ en omslagpunten milieu en bereikbaarheid “juridisch bouwrijp” stop op plannen maken Havenbedrijven + ontwikkeling Zaanstad + rest Noord IJ Metro Zaan - IJ

7 5 0 5 5 2030 3 01 04 2 2020 2025 20 204 2 2050 205 2059

n e d d s r it g g r n r g u e u u i k e n l i u l le b e i r o s R o J k k to e e r I i V k e nt g r t – r a n m e d n e n g u i o e ro bru g n u e n r O e a k g i t n e o g v r ra r i ie o a b H ra e z e e g c ru t M p t T e uc l r l u z a e n e e r n g i fs d v i e e M K n e t eru Z l i i e o t e i h il r c n A gg e h g i N M P u i “Kantelmomenten” infra u I M d d r r IP ie > e P > il e t e P ll > v M o > “Kantelmomenten” milieucontour v

60.000

55.000 Fase 3 noord: 6.900 woningen; fase 3 zuid: 10.600 woningen

20.000 Fase 1b: 6.300 won.

Metro sluiten Kleine Ring in gebruik bij Sloterdijk Centrum Noord 15.000 Sloterdijk 1 noord 15.000 woningen ten zuiden van het IJ Aantal woningen gerealiseerd woningen Aantal 10.000 Fase 1a: 13.700 woningen N.B. Sloterdijk Centrum zuiden vh IJ Metroverbin- Sloterdijk 1 zuid ding Noord en 5.000 Zaanstraatemplacement Zuid zijn ook te lezen als 15.000 won. ten 0 HOV-verbinding ‘17 ‘20 ‘25 2029 ‘30 ‘35 ‘40 ‘45 ‘50 ‘55 Einde noordelijk en convenant Gemiddeld 1.100 won./jr Gemiddeld 2.100 won./jr zuidelijk deel 2035 Haven-Stad fase 1 ± afgerond; collegeperiode start fase 3

Gemeente Amsterdam 147 7. Samenvatting MER Haven-Stad

Transformatieopgave Haven-Stad De eerste ontwikkelgebieden van Haven-Stad In de Structuurvisie Amsterdam 2040 en in Koers zijn aangewezen als duurzaam innovatief expe- 2025 is Haven-Stad aangewezen als transfor- riment in het kader van de Crisis- en herstelwet. matiegebied. Door dit gebied te transformeren Daarmee kan worden geëxperimenteerd met de naar een hoogstedelijk gemengd gebied kan een principes van de Omgevingswet. Daardoor is nu belangrijke bijdrage geleverd worden aan de minder gedetailleerd onderzoek noodzakelijk, woningbouwbehoefte (tot 70.000 woningen) en maar kunnen wel richtinggevende uitspraken de verdere groei van het aantal arbeidsplaatsen. over de toekomstige transformatie worden ge- Zo ontstaat als het ware een stad in een stad met daan. In dit MER is gebruik gemaakt van inno- een omvang van meer dan 100.000 inwoners, vatieve methoden: een leefomgevingsfoto, een die in een duurzame aantrekkelijke en gezonde spelregelkader, dashboards en een dynamisch leefomgeving kunnen wonen, werken en recreë- monitoringssysteem. ren. Hiervoor zijn vier ambities geformuleerd (zie fi guur 2). Dit MER vormt de inhoudelijke onderlegger voor de Ontwikkelstrategie Haven-Stad. De De transformatie van Haven-Stad verloopt gefa- ambities in de Ontwikkelstrategie zijn getoetst seerd en zal meerdere decennia in beslag nemen. in het MER, de uitkomsten van het MER zijn Dit vraagt om fl exibiliteit, maar ook om duidelijke verwerkt in de Ontwikkelstrategie. Procedureel kaders waarbinnen de ontwikkelingen gereali- is de m.e.r.-procedure gekoppeld aan het eerste seerd kunnen worden. ruimtelijk besluit dat voorziet in woningbouw, het bestemmingsplan verbrede reikwijdte Sloterdijk I Een MER op maat Mediacollege. Vanwege de omvang van de transformatieopgave van Haven-Stad geldt een m.e.r. beoordelings- Het MER maakt gebruik van nieuwe methoden, plicht en is een milieueffectrapportage (MER) zoals een leefomgevingsfoto, dashboard, een opgesteld. In een MER worden de gevolgen van spelregelkader en een monitoringsprogramma. de ontwikkeling op het milieu in beeld gebracht. Zo ontstaat een levend MER dat nu de kaders Bij de ontwikkelstrategie voor Haven-Stad past biedt en bijsturing kan geven gedurende de een MER dat voldoet aan de volgende voor- transformatie waar en wanneer dat nodig is. De waarden: brede reikwijdte, fl exibel, onderzoek samenhang tussen deze nieuwe methoden en op maat en geen vastomlijnd programma. In het instrumenten staat in fi guur 3. MER worden zowel concrete ontwikkelingen als deelgebieden waar pas op termijn transformatie aan de orde is onderzocht.

Figuur 1. Faseringskaart Haven-Stad

148 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Leefomgevingsfoto huidige situatie Hanteren van maximale parkeernorm van 0,2 7. Samenvatting MER Haven-Stad In de huidige situatie zijn er vele waarden, aan- voor woningbouw dachtspunten en belemmeringen die van invloed Realiseren hoogwaardige busverbindingen zijn op de transformatiemogelijkheden in Haven- naar het centrum en in Noord Stad. Daarbij gaat het onder meer om milieucontouren vanwege geluid, geur en externe veilig- Ontvlechten autoverkeer: afwaarderen heid, maar bijvoorbeeld ook om archeologische Transformatorweg, opwaarderen Nieuwe verwachtingswaarden en waardevolle groenstruc- Hemweg turen. De relevante waarden, aandachtspunten Beperken parkeren op straat en autoluw en belemmeringen in de huidige situatie zijn maken noord-zuid verbindingen vastgelegd op een leefomgevingsfoto. In dit digitale systeem is in een oogopslag duidelijk waar Stimuleren van gedeeld autogebruik rekening mee gehouden moet worden bij een Realiseren collectieve parkeergarage(s)/ concrete ontwikkeling. De leefomgevingsfoto is transferia nabij de Ring A10 de raadplegen via: https://www.amsterdam.nl/ Uitbreiden metronetwerk: sluiten kleine me- haven-stad/mer/leefomgevingsfoto. troring van Isolatorweg naar Centraal Station en aanleg metro in Noord richting Zaanstad Dashboards Met dashboards zijn de hoofdkeuzes voor de Invoeren pontverbindingen tussen noordelijk transformatie van Haven-Stad in onderlinge en zuidelijk deel Haven-Stad samenhang inzichtelijk gemaakt. De gestelde ambities ten aanzien van verdichting, mobili- Sommige maatregelen zijn per direct nodig (lage teit, gezondheid en duurzaamheid vormen de parkeernorm in eerste ontwikkelgebieden) en basis voor dit MER. Om de ambities te behalen kunnen relatief snel worden doorgevoerd (fiets- moeten keuzes gemaakt worden. Op het dash- paden), andere maatregelen vergen meer tijd en board zijn daarom per ambitie verschillende zijn later in het transformatieproces noodzakelijk keuzemogelijkheden geformuleerd, die in meer (metro en pontverbindingen). Met bovenstaand of mindere mate bijdragen aan het behalen van maatregelenpakket kan het aandeel autoverkeer de ambitie. In het MER is inzichtelijk gemaakt van alle verplaatsingen in Haven-Stad uiteindelijk hoe deze keuzemogelijkheden scoren, niet alleen dalen van 37 procent tot 15 á 19 procent. Haven- op de ´eigen´ ambitie maar ook op de andere Stad blijft dan bereikbaar en het programma gestelde ambities. Resultaat daarvan zijn diverse Haven-Stad kan dan zonder grote knelpunten voorkeursalternatieven, die hebben geleid tot de worden gerealiseerd. hoofdkeuzes zoals geformuleerd in de Ontwikkel- strategie Haven-Stad. Omdat tijdens de transformatie van Haven- Stad de geluidbelasting af zal nemen is het niet Hoofdkeuzes voor transformatie Haven-Stad wenselijk om op grote schaal woningen met In dit MER zijn aan de hand van dashboards di- meerdere dove gevels te realiseren. Dat kan door verse hoofdkeuzes inzichtelijk gemaakt die nodig gebiedsgericht en flexibel met milieunormen om zijn om de beoogde transformatie van Haven- te gaan door onder meer daar waar mogelijk Stad naar hoogstedelijk gemengd gebied moge- gebruik te maken van innovatieve wetgeving lijk te maken. Hieronder worden de belangrijkste (Zeehavennorm en Stad en Milieubenadering). keuzes benoemd die uit het MER volgen. Gekoppeld aan het accepteren van een hogere geluidbelasting worden compenserende maatre- De belangrijkste keuze heeft betrekking op mobi- gelen verplicht gesteld, bijvoorbeeld een stren- liteit: het inzetten op alternatieven voor de auto gere binnengeluidwaarde. is voorwaardelijk om de transformatie van Haven- Stad mogelijk te maken. Als niet tijdig wordt Belangrijke uitgangspunten bij een gebiedsge- ingezet op OV en fiets en het autogebruik/-bezit richte en flexibele omgang met milieunormen zijn wordt beperkt loopt het wegennet relatief snel dat altijd een gezonde leefomgevingskwaliteit vast en stagneert de transformatie. Om te komen wordt geborgd en dat bedrijven niet in hun be- tot de benodigde ‘mobiliteitsshift’ is het nodig drijfsvoering belemmerd worden. Dat laatste kan om stapsgewijs de volgende maatregelen te tref- door toekomstige bewoners goed te informeren fen: en bewust te laten kiezen voor wonen in een aantrekkelijke hoogstedelijke, maar ook milieubelaste omgeving en hierover afspraken vast te Optimaal faciliteren fietsverkeer door aanleg leggen via een kettingbeding. snelle fietsverbindingen in alle richtingen

Gemeente Amsterdam 149 Figuur 2 De vier ambities van Haven- Stad

Systematiek van het levend MER

150 CONCEPT Ontwikkelstrategie Haven-Stad versie 30 mei 2017 Om woningbouw mogelijk te maken is het nood- Voor het behalen van de ambitie om mensen te zakelijk om de milieugebruiksruimte te optimali- stimuleren met het OV en de fiets te gaan en het seren. Dat kan door de volgende maatregelen te autogebruik te beperken is een mobiliteitspak- nemen: het gezoneerde industrieterrein staps- ket samengesteld, bestaande uit infrastructurele gewijs te verkleinen, maatwerkvoorschriften vast ingrepen, nieuwe OV-infrastructuur, nieuwe te stellen, onbenutte milieuruimte van bedrijven fietsverbindingen, een lagere parkeernorm en terug te brengen, bronmaatregelen te treffen en stimuleren van gedeeld autogebruik. Een groot eventueel bedrijven te verplaatsen. Ook is het deel van deze maatregelen, zoals infrastructu- van belang om de maximale milieucategorie voor rele maatregelen zijn randvoorwaarden, die de nieuwe bedrijven te beperken. Daarmee wordt gemeente zal moeten uitvoeren. voorkomen dat bedrijven zich kunnen vestigen die een belemmering vormen voor toekomstige Voorbeelden van spelregels voor nieuwe ont- woningbouw. wikkelingen zijn de regels voor het borgen van een goed geluidsklimaat. Haven-Stad is heeft Door in Haven-Stad geen aardgas meer toe te te maken met geluid afkomstig van gezoneerde passen wordt een belangrijke bijdrage geleverd industrieterreinen, individuele bedrijven, de A10 aan de gewenste CO2 reductie. De vergelijking en stedelijke wegen, spoor en metro. Om een van alternatieven voor een duurzaam warmtesys- goed geluidsklimaat te creëren, zijn er specifieke teem met bijbehorende bronnen maakt inzich- spelregels gekoppeld aan contouren rondom de telijk dat de sleutel tot volledige verduurzaming geluidsbronnen. Per ontwikkeling is nader ge- van de energievoorziening slechts in geringe luidsonderzoek nodig om de specifieke geluids- mate wordt bepaald door de keuze voor een situatie in beeld te brengen en te toetsen aan specifiek warmtesysteem, maar vooral ligt in de de weten regelgeving. Uit het onderzoek kan vergroening van het opwekken van elektriciteit. naar voren komen dat aanvullende geluidsmaat- regelen nodig zijn om een goed geluidsklimaat Met oog op de grondwaterproblematiek, rain- te creëren, bijvoorbeeld zorgen voor een afscher- proof en overstromingsrisico’s ligt er een aanzien- mende werking, een stille zijde en dove gevels lijke opgave om diverse gebieden in Haven-Stad bij een nieuwe woning. Indien noodzakelijk kan op te hogen. Door te kiezen voor het aanleggen van bepaalde spelregels worden afgeweken. Dan van een fijnmazig systeem van watergangen kan kunnen compenserende maatregelen uitkomst de benodigde ophoging worden beperkt, wat bieden. Deze stappen, bestaande uit een op- positief is voor de transformatiemogelijkheden. lopend maatregelenpakket, zijn overzichtelijk weergegeven in de spelregels voor het thema Spelregelkader geluid. Het MER geeft inzicht in de benodigde keuzes, randvoorwaarden en spelregels om de trans- Een levend MER: monitoring formatie naar hoogstedelijk gemengd gebied Het is lastig om aannames te doen voor de situ- mogelijk te maken. Gekoppeld aan de leefomge- atie over twintig jaar. De komende jaren zullen vingsfoto en gebaseerd op de benodigde keuzes ontwikkelingen plaatsvinden die van invloed zijn is een spelregelkader opgesteld. Dit vormt het op de toekomstige ontwikkelingsmogelijkhe- kader voor de ruimtelijke plannen voor de deel- den in Haven-Stad. Daarbij kan gedacht worden gebieden in Haven-Stad. aan maatschappelijke ontwikkelingen (zoals gemiddelde woninggrootte), technologische Aan nieuwe ontwikkelingen en de verschillende ontwikkelingen (zoals smart mobility), ruimtelijke zones op de leefomgevingsfoto zijn randvoor- ontwikkelingen (zoals vertrek van bedrijven) en waarden en spelregels gekoppeld. Randvoor- ontwikkelingen op het gebied van weten regel- waarden zijn harde eisen om een bepaalde geving (zoals inwerkingtreding Omgevingswet). kwaliteit of rechten te beschermen (nee, tenzij). Spelregels zijn flexibele kaders waarbinnen Om in te kunnen spelen op onvoorziene ontwik- ontwikkeling mogelijk is (ja, mits), waarbij vooral kelingen is een flexibel MER met een dynamische beschreven is wat nodig is om een bepaalde leefomgevingsfoto opgesteld. Om de ontwikke- kwaliteit te halen. Door in de leefomgevings- lingen goed te kunnen monitoren en waar nodig foto op een gebied te klikken worden direct de bij te kunnen sturen wordt een monitoringspro- daaraan gekoppeld randvoorwaarden, spelre- gramma voor Haven-Stad gemaakt. Bijsturen gels en salderingsmogelijkheden getoond. Voor kan ook betekenen dat bijvoorbeeld tussentijds bepaalde thema’s zal nader onderzoek nodig zijn uitgangspunten moeten worden bijgesteld of gericht op een specifiek ruimtelijk plan (bijvoor- het MER moet worden aangevuld. Dit sluit goed beeld geluidsbelasting of windhinder) of zal aan op de systematiek van de Omgevingswet en nader advies nodig zijn van een instantie. geeft bestuurders de mogelijkheid om ‘vinger aan de pols’ te houden. Gemeente Amsterdam 151