Zał ącznik do Uchwały Nr XXI/153/16 Rady Miejskiej w Mo ńkach z dnia 13 czerwca 2016r.

Strategia

Rozwi ązywania Problemów Społecznych

Gminy Mo ńki

na lata 2016-2022

2016

1

SPIS TRE ŚCI

WST ĘP………………………………………………………………………….………………………4

I. CZ ĘŚĆ WPROWADZAJ ĄCA …………………………………………….…………..……..…….5

1. STRUKTURA STRATEGII……………………………………...…………….……………...... 5

2.WARUNKI ZEWN ĘTRZNE TWORZENIA STRATEGII, PODSTAWA PRAWNA, PODSTAWY STRATEGICZNO PROGRAMOWE..…………………………….…………………………………6

II. CZ ĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO – ANALITYCZNA …………………………………………..…..16

1. POŁO ŻENIE, POWIERZCHNIA, PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY GMINY……...…………..16

2. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA……………………………………………………………..17

3. KOMUNIKACJA I TRANSPORT….………………………………………………………………23

4. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA…....……………………………………………………………30

5. SYTUACJA GOSPODARCZA…….……………………………………………………………….32

6. PROBLEMY NA RYNKU PRACY…….……………………………………………………….…35

7. ZASOBY I WARUNKI MIESZKANIOWE…….………………………………………………….39

8. BEZDOMNO ŚĆ …………………………………………………………………………………….41

9. EDUKACJA……..……………………………………………………………………………….…42

10. KULTURA……..……………………………………………………………………………….…45

11. SPORT I REKREACJA……..…………………………………………………………………..…46

12. TURYSTYKA……………………………………………………………………………………..48

13. OCHRONA ZDROWIA……..………………………………………………………………….…49

14. BEZPIECZE ŃSTWO PUBLICZNE…...………………………………………………………….54

15. POMOC SPOŁECZNA…...……………………………………………………………………….55

16. SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH……………………………………………….…67

17. PROBLEMY UZALE ŻNIE Ń I PRZEMOCY W RODZINIE…...………………………………..71

18. SEKTOR POZARZ ĄDOWY...……………………………………………………………………75

19. PODSUMOWANIE DIAGNOZY……..…………………………………………………..………76

20. ANALIZA SWOT SYTUACJI SPOŁECZNEJ NA TERENIE GMINY…...…………………….78

III. CZ ĘŚĆ PROGRAMOWA …...………………………………………………………………….80 2

1. PROGNOZA ZMIAN W ZAKRESIE OBJ ĘTYM STRATEGI Ą………………………………….79

2. WIZJA, CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE, KIERUNKI DZIAŁANIA, CZAS REALIZACJI, RAMY FINANSOWE…...……………………………………………………………82

3. WDRO ŻENIE STRATEGII, MONITOROWANIE JEJ REALIZACJI…...…………………….…96

4. PROGRAMY I PROJEKTY…….……………………………………………………………….….97

IV. UWAGI KO ŃCOWE …....…………………………………………………………………….…98

SPIS TABEL………………………..……………………………………………………………….100

3

WST ĘP

Utworzenie Gminnej Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych gminy Mo ńki na lata 2016-2022 jest odpowiedzi ą na aktualn ą sytuacj ę społeczno-ekonomiczn ą jej mieszka ńców. Strategia stanowi szans ę na wypracowanie lepszych relacji pomi ędzy mieszka ńcami a instytucjami i organizacjami pozarz ądowymi. Dla ka żdej jednostki samorz ądu terytorialnego, strategia rozwi ązywania problemów społecznych jest istotnym dokumentem, który pomaga wdra żać i kontrolowa ć realizacj ę planów strategicznych. Umo żliwia równie ż dostosowanie funkcjonowania jednostek samorz ądu terytorialnego do zmian zachodz ących w najbli ższym otoczeniu. Dokument jest wynikiem prac na rzecz tematyki, jak ą jest problematyka społeczna. Wielko ść i ró żnorodno ść problemów społecznych uzale żniona jest od rozwoju cywilizacyjnego i zjawisk, jakie wraz z nim si ę pojawiaj ą. Niejednokrotnie zdarzenia incydentalne staj ą si ę istotnym problemem w środowisku lokalnym. W zwi ązku z tym do ka żdego zidentyfikowanego problemu oczekiwane jest odnalezienie odpowiedniego środka zaradczego. Dokument ten powinien słu żyć do wskazania konkretnych problemów danej społeczności i ustali ć wachlarz odpowiednich i realnych działa ń.

Zgodnie z Ustaw ą z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej strategia w szczególno ści powinna zawiera ć nast ępuj ące zagadnienia:

1. Diagnoz ę sytuacji społecznej. 2. Prognoz ę zmian w zakresie obj ętym strategi ą. 3. Okre ślenie: • Celów strategicznych projektowanych zmian, • Kierunków niezb ędnych działa ń, • Sposobu realizacji strategii oraz jej ram finansowych, • Wska źników realizacji działa ń.

Maj ąc, zatem powy ższe na uwadze powołano zarz ądzeniem Burmistrza zespół ds.aktualizacji Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Mo ńki na lata 2016 – 2022. W skład, którego weszły nast ępuj ące osoby:

1. Mariusz Popowski – przewodnicz ący Zespołu

2. Jolanta Średnicka – sekretarz Zespołu

3. Jadwiga Kilmuszko – członek Zespołu

4. El żbieta Falkowska – członek Zespołu

5. Agnieszka Czarniecka – członek Zespołu

6. Barbara Iwanicka – członek Zespołu

7. Sebastian Kulikowski – członek Zespołu

4

8. Danuta Godlewska – członek Zespołu

9. Patrycja Mikucka – członek Zespołu.

Odbyły si ę 4 spotkania robocze z Zespołem oraz konsultacje z mieszka ńcami. Prace Zespołu zako ńczono 30.05.2016.

W zwi ązku z tym, i ż Strategia stanowi materiał wyj ściowy do opracowania szczegółowych działa ń w zakresie szeroko rozumianej polityki społecznej to skuteczno ść wyznaczonych w niej celów uzale żniona jest zarówno od posiadanych i pozyskanych przez gmin ę środków finansowych, jak i aktywnej, zorganizowanej współpracy przedstawicieli administracji samorz ądowej, instytucji społecznych, w tym organizacji pozarz ądowych. Wła ścicielem dokumentu jest gmina, lecz to Burmistrz i Rada Miejska jest odpowiedzialna za realizacj ę strategii. Mieszka ńcy gminy pełni ą wa żną rol ę nie tylko autorów powstałych zapisów, ale równie ż aktywnych uczestników. Społeczno ść lokalna na ka żdym etapie ma mo żliwo ść tworzenia jej zapisów jak i wł ączania si ę w realizacj ę poszczególnych zada ń. Dokument ten ma charakter siedmioletni i jest zgodny z zało żeniami polityki społecznej dokumentów strategicznych przygotowanych na poziomie europejskim, ogólnopolskim i samorz ądowym. Daje podstaw ę do ubiegania si ę o środki m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.

I. CZ ĘŚĆ WPROWADZAJ ĄCA

1. STRUKTURA STRATEGII

Na wst ępie nale ży okre śli ć, z jakich cz ęś ci składa si ę Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Mo ńki. Pierwsza cz ęść została po świ ęcona organizacji strategii w tym uwarunkowa ń zewn ętrznych, prawnych i strategiczno – programowych. Druga cz ęść to informacje ogólne dotycz ące gminy, jej sytuacji społeczno – gospodarczej. Ta cz ęść została oparta na badaniu źródeł tzw. „zastanych”, czyli danych otrzymanych od podmiotów działaj ących w gminie. Umo żliwiło to identyfikacj ę mocnych i słabych stron, szans i zagro żeń lokalnego systemu polityki społecznej (SWOT). Diagnoza obejmuje nast ępuj ące obszary:

• Infrastruktura techniczna, • Turystyka, • Komunikacja i transport, • Sport i rekreacja, • Demografia, • Ochrona zdrowia, • Gospodarka, • Bezpiecze ństwo publiczne, • Rynek pracy, • Pomoc społeczna, • Zasoby i warunki mieszkaniowe, • Sytuacja osób niepełnosprawnych, • Bezdomno ść , • Problemy uzale żnień i przemocy • Edukacja, w rodzinie, 5

• Kultura, • Działalno ść organizacji pozarz ądowych.

Trzecia cz ęść , programowa okre śla najistotniejsze zało żenia polityki społecznej gminy na najbli ższe lata. S ą one zawarte wizji, celach strategicznych, celach operacyjnych i kierunkach działania. Okre ślono podmioty, które realizuj ą strategi ę i współdziałaj ą ze sob ą. Wskazano ramy finansowe strategii. Istotn ą kwesti ą, która równie ż jest w strategii to prognoza zmian oraz informacje, w jaki sposób b ędzie przebiegał proces jej wdro żenia oraz monitoringu. Poni ższa tabela prezentuje struktur ę Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Mo ńki.

6

Tabela 1. Struktura dokumentu strategii. II. Cz ęść diagnostyczno I. Cz ęść wprowadzaj ąca III. Cz ęść programowa analityczna Analiza danych zastanych tj.danych pozyskanych od podmiotów działaj ących w gminie b ądź obejmuj ących zasi ęgiem działania jej Informacje na temat mieszka ńców Wizja, cele strategiczne i organizacji strategii Analiza danych pozyskanych operacyjne, kierunki działa ń Uwarunkowania zewn ętrzne, od przedstawicieli Wdro żenie strategii, prawne i strategiczno – funkcjonuj ących w gminie monitorowanie jej realizacji programowe tworzenia placówek o światowych, Programy i projekty dokumentu reprezentantów środowiska lokalnego oraz identyfikacja mocnych i słabych stron oraz szans i zagro żeń lokalnego systemu polityki społecznej- analiza SWOT

IV. Uwagi ko ńcowe

7

2. WARUNKI ZEWN ĘTRZNE TWORZENIA STRATEGII

Podstawa prawna

Konstytucja RP gwarantuje poszanowanie obywateli, ich praw osobistych, politycznych, ekonomicznych i socjalnych. Szczególną ochron ą Konstytucja RP obejmuje dobro rodziny. Preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku wprowadza poj ęcie zasady pomocniczo ści, jako ogólnej prawidłowo ści przy tworzeniu prawa w Polsce. Zgodnie z Konstytucj ą Rzeczypospolitej Polskiej wszyscy obywatele s ą równi wobec prawa, nikt nie mo że by ć dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

USTAWA Z 12 MARCA 2004 R. O POMOCY SPOŁECZNEJ

Ustawa o pomocy społecznej okre śla: • Zadania w zakresie pomocy społecznej, • Rodzaje świadcze ń z pomocy społecznej oraz zasady i tryb ich udzielania, • Organizacj ę pomocy społecznej, • Zasady i tryb post ępowania kontrolnego w zakresie pomocy społecznej.

Według ustawy, zgodnie z konstytucyjn ą zasad ą subsydiarno ści, pomoc społeczna jest instytucj ą polityki społecznej pa ństwa, maj ącą na celu umo żliwienie osobom i rodzinom przezwyci ęż anie trudnych sytuacji życiowych, których nie s ą one w stanie pokona ć, wykorzystuj ąc własne uprawnienia, zasoby i mo żliwo ści. Pomoc społeczn ą organizuj ą organy administracji rz ądowej i samorz ądowej współpracuj ąc w tym zakresie na zasadzie partnerstwa z organizacjami pozarz ądowymi, Ko ściołem Katolickim, innymi ko ściołami, zwi ązkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzaj ących do zaspokojenia niezb ędnych potrzeb i umo żliwia im życie w warunkach odpowiadaj ących godno ści człowieka.

USTAWA Z DNIA 13 CZERWCA 2003 R. O ZATRUDNIENIU SOCJALNYM

Ustawa o zatrudnieniu socjalnym stwarza szans ę na powrót do społecze ństwa osobom, które z ró żnych powodów znalazły si ę na marginesie życia społecznego. Wychodzi równie ż naprzeciw postulatom organizacji pozarz ądowych, które oczekuj ą od pa ństwa wi ększego zaanga żowania w aktywizacj ę i edukacj ę środowisk dotkni ętych długotrwałym bezrobociem. Ustawa kładzie nacisk na edukacj ę i aktywizacj ę środowisk marginalizowanych zawodowo i społecznie, a tak że na wspieranie zatrudnienia dla tych grup. Regulacja ta ma zastosowanie przede wszystkim do osób, które nie posiadaj ą własnych dochodów, a w szczególno ści osób bezdomnych w procesie wychodzenia z bezdomno ści, osób uzale żnionych od narkotyków w procesie leczenia, osób chorych psychicznie, długotrwale bezrobotnych, byłych wi ęź niów oraz uchod źców. 8

W celu pomocy tym osobom ustawa przewiduje tworzenie Klubów Integracji Społecznej, w ramach, których mo żna organizowa ć mi ędzy innymi działania maj ące na celu: • Pomoc w znalezieniu pracy na czas okre ślony lub na czas wykonania okre ślonej pracy, w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy u pracodawców, wykonywania usług na podstawie umów cywilnoprawnych oraz przygotowanie do podj ęcia zatrudnienia lub podj ęcia działalno ści w formie spółdzielni socjalnej, • Prace społecznie u żyteczne, roboty publiczne, • Poradnictwo prawne, • Działalno ść samopomocow ą w zakresie zatrudnienia, spraw mieszkaniowych i socjalnych, • Sta że, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

USTAWA Z DNIA 24 KWIETNIA 2003 R. O DZIAŁALNO ŚCI PO ŻYTKU PUBLICZNEGO I WOLONTARIACIE

Ustawa ta jest wa żnym aktem prawnym, wprowadzaj ącym kompleksowe rozwi ązania dotycz ące podstawowych dziedzin działalno ści organizacji pozarz ądowych w Polsce. Obszary, które reguluje ustawa to: • Prowadzenie działalno ści po żytku publicznego (działalno ść odpłatna i nieodpłatna po żytku publicznego), • Uzyskanie przez organizacje pozarz ądowe statusu organizacji po żytku publicznego oraz konsekwencje z tym zwi ązane (warunki uzyskania statusu organizacji po żytku publicznego), • Nadzór nad prowadzeniem działalno ści po żytku publicznego, wolontariat.

USTAWA Z DNIA 9 CZERWCA 2011 R. O WSPIERANIU RODZINY I SYSTEMIE PIECZY ZAST ĘPCZEJ

Ustawa wprowadza system wspierania rodziny prze żywaj ącej trudno ści wypełnianiu funkcji opieku ńczo-wychowawczych, pieczy zast ępczej oraz post ępowania adopcyjnego, jak równie ż zasady finansowania pieczy zast ępczej. Do najwa żniejszych zmian nale ży zaliczy ć wprowadzenie nowych instytucji i funkcji dotychczas nieznanych, takich jak asystent rodziny, organizator i koordynator rodzinnej pieczy zast ępczej. Do zada ń własnych gminy nale ży mi ędzy innymi: • Opracowanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny, tworzenie mo żliwo ści podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny, • Tworzenie oraz rozwój systemu opieki nad dzieckiem, w tym placówek wsparcia dziennego, oraz praca z rodzin ą prze żywaj ącą trudno ści w wypełnianiu funkcji opieku ńczo-wychowawczych, • Finansowanie podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny, kosztów zwi ązanych z udzielaniem pomocy, oraz kosztów szkole ń dla rodzin wspieraj ących, • Współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zast ępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opieku ńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opieku ńczo – 9

terapeutycznej lub interwencyjnym o środku preadopcyjnym, • Prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagro żonej kryzysem lub prze żywaj ącej trudno ści w wypełnianiu funkcji opieku ńczo-wychowawczej, zamieszkałego na terenie gminy.

USTAWA Z DNIA 19 SIERPNIA 1994 R. O OCHRONIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO

Według ustawy ochron ę zdrowia psychicznego zapewniaj ą organy administracji rz ądowej i samorz ądowej oraz instytucje do tego powołane. Ustawa przewiduje, że w działaniach z zakresu ochrony zdrowia psychicznego mog ą uczestniczy ć stowarzyszenia i inne organizacje społeczne, fundacje, samorz ądy zawodowe, Ko ścioły i inne zwi ązki wyznaniowe oraz grupy samopomocy pacjentów i ich rodzin, a tak że inne osoby fizyczne i prawne.

USTAWA Z DNIA 26 PA ŹDZIERNIKA 1982 R. O WYCHOWANIU W TRZE ŹWO ŚCI I PRZECIWDZIAŁANIU ALKOHOLIZMOWI

Na mocy ustawy kompetencje do rozwi ązywania problemów alkoholowych w społeczno ściach lokalnych uzyskały gminy. Zadania gminy wynikaj ące z ustawy to: • Zwi ększanie dost ępno ści pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzale żnionych od alkoholu, • Udzielanie rodzinom, w których wyst ępuj ą problemy alkoholowe, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególno ści ochrony przed przemoc ą w rodzinie, • Prowadzenie profilaktycznej działalno ści informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwi ązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególno ści dla dzieci i młodzie ży, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zaj ęć sportowych, a tak że działa ń na rzecz do żywiania dzieci uczestnicz ących w pozalekcyjnych programach opieku ńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych, • Wspomaganie działalno ści instytucji, stowarzysze ń i osób fizycznych, słu żą cej rozwi ązywaniu problemów alkoholowych, • Podejmowanie interwencji w zwi ązku z naruszeniem przepisów okre ślonych w art. 13 _¹ i art. 15 ustawy oraz wyst ępowanie przed s ądem w charakterze oskar życiela publicznego, • Wspieranie zatrudnienia socjalnego poprzez organizowanie i finansowanie centrów integracji społecznej.

Realizacja zada ń, przedstawionych powy żej jest prowadzona w postaci gminnego programu profilaktyki i rozwi ązywania problemów alkoholowych, uchwalanego corocznie przez Rad ę Miejsk ą.

10

USTAWA Z DNIA 29 LIPCA 2005 R. O PRZECIWDZIAŁANIU PRZEMOCY W RODZINIE

Ustawa okre śla: • Zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, • Zasady post ępowania wobec osób dotkni ętych przemoc ą w rodzinie, • Zasady post ępowania wobec osób stosuj ących przemoc w rodzinie.

Zadania gminy w zakresie przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie to mi ędzy innymi: • Tworzenie gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, • Prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, • Opracowywanie i realizacja programów ochrony ofiar przemocy w rodzinie, • Prowadzenie gminnych o środków wsparcia.

USTAWA Z DNIA 29 LIPCA 2005 R. O PRZECIWDZIAŁANIU NARKOMANII

Na mocy ustawy zadania gminy w zakresie przeciwdziałania narkomanii to: • Zwi ększanie dost ępno ści pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzale żnionych i osób zagro żonych uzale żnieniem, • Udzielanie rodzinom, w których wyst ępują problemy narkomanii, pomocy psychospołecznej i prawnej, • Prowadzenie profilaktycznej działalno ści informacyjnej, edukacyjnej oraz szkoleniowej w zakresie rozwi ązywania problemów narkomanii, w szczególno ści dla dzieci i młodzie ży, w tym prowadzenie zaj ęć sportowo-rekreacyjnych dla uczniów, a tak że działa ń na rzecz do żywiania dzieci uczestnicz ących w pozalekcyjnych programach opieku ńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych, • Wspomaganie działa ń instytucji, organizacji pozarz ądowych i osób fizycznych, słu żą cych rozwi ązywaniu problemów narkomanii, • Pomoc społeczn ą osobom uzale żnionym, rodzinom osób uzale żnionych dotkni ętych ubóstwem, wykluczeniem społecznym i integrowanie ze środowiskiem lokalnym tych osób z wykorzystaniem pracy socjalnej oraz kontraktu socjalnego.

USTAWA Z DNIA 21 CZERWCA 2001 R. O OCHRONIE PRAW LOKATORÓW, MIESZKANIOWYM ZASOBIE GMINY

Ustawa reguluje zasady i formy ochrony praw lokatorów oraz zasady gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy. Tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorz ądowej nale ży do zada ń własnych gminy. Gmina na zasadach i warunkach przewidzianych w ustawie, zapewnia lokale socjalne i lokale zamienne, a tak że zaspokaja potrzeby mieszkaniowe gospodarstw domowych o niskich dochodach.

Podstawy strategiczno programowe 11

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Mo ńki jest dokumentem zgodnym z dokumentami strategicznymi i programowymi, które funkcjonuj ą na poziomie europejskim, ogólnopolskim, wojewódzkim, powiatowym i gminnym.

Dokumenty europejskie i krajowe

Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównowa żonego rozwoju sprzyjaj ącego ł ączeniu społecznemu

Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównowa żonego rozwoju sprzyjaj ącego wł ączeniu społecznemu jest dokumentem, którego głównym celem jest wyj ście z kryzysu, w jakim w ostatnich latach znalazła si ę gospodarka europejska, powrót na ście żkę rozwoju, a nast ępnie na niej pozostanie. Strategia, której zało żeniem jest stworzenie wi ększej liczby miejsc pracy i podniesienie standardu życia, obejmuje trzy wzajemnie ze sob ą powi ązane priorytety: • Rozwój inteligentny – rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji, • Rozwój zrównowa żony – wspieranie gospodarki efektywniej korzystaj ącej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej, • Rozwój sprzyjaj ący wł ączeniu społecznemu – wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniaj ącej spójno ść społeczn ą i terytorialn ą.

Narodowa Strategia Integracji Społecznej

Narodowa Strategia Integracji Społecznej jest dokumentem, którego celem jest pomoc w procesie wł ączania si ę Polski w realizacj ę drugiego z celów Strategii Lizbo ńskiej stawiaj ącego na modernizacj ę europejskiego modelu socjalnego, inwestowanie w ludzi oraz zwalczanie wykluczenia społecznego. Działania w tym zakresie maj ą przyczyni ć si ę do: • Dostosowania edukacji i szkolenia do wymogów życia i pracy w społecze ństwie opartym na wiedzy, • Rozwijania aktywnej polityki zatrudnienia przyczyniaj ącej si ę do tworzenia wi ększej liczby lepszych miejsc pracy, • Modernizacji systemu ochrony socjalnej, w tym systemów emerytalnych i ochrony zdrowia, m.in. w celu zapewnienia ich finansowej stabilno ści oraz odpowiedniej koordynacji z celami polityki edukacyjnej i polityki zatrudnienia, • Wspierania integracji społecznej, aby unikn ąć pojawienia si ę trwale zmarginalizowanej klasy ludzi niezdolnych do funkcjonowania w społecze ństwie opartym na wiedzy.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2014 - 2020

Europejski Fundusz Społeczny (EFS) jest jednym z pięciu głównych funduszy, poprzez które Unia Europejska wspiera rozwój społeczno-gospodarczy wszystkich krajów członkowskich. Jego zasoby finansowe inwestuje si ę w ludzi, szczególnie tych, którzy maj ą 12

trudno ści ze znalezieniem pracy. Jego celem jest umo żliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsi ębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społecze ństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie budowy struktur administracyjnych pa ństwa. Realizacji celów Europejskiego Funduszu Społecznego w regionach słu żyć b ędą działania, które bezpo średnio odnosi ć si ę b ędą do beneficjentów. W ramach 16 Regionalnych Programów Operacyjnych kontynuowane b ędą działania z zakresu:

• Pomocy w znalezieniu zatrudnienia: EFS b ędzie wspierał organizacje z całej UE, które chc ą wprowadzi ć w życie projekty maj ące na celu prowadzenie szkole ń i pomoc w uzyskaniu zatrudnienia. Finansowane b ędą równie ż inicjatywy wspieraj ące przedsi ębiorczo ść poprzez udzielanie pomocy finansowej dla nowych firm oraz przedsi ębiorstw, które przeprowadzaj ą restrukturyzacj ę b ądź zmagaj ą si ę z problemem braku wykwalifikowanych pracowników. Pomoc młodym ludziom w procesie wkraczania na rynek pracy będzie najwy ższym priorytetem EFS we wszystkich pa ństwach UE, • Wł ączenia społecznego: Zatrudnienie to najskuteczniejszy sposób zagwarantowania ludziom niezale żno ści, bezpiecze ństwa finansowego oraz poczucia przynale żno ści. EFS b ędzie kontynuował finansowanie tysi ęcy projektów, które pomagaj ą osobom znajduj ącym si ę w potrzebie oraz osobom z grup w niekorzystnej sytuacji w zdobyciu umiej ętno ści zawodowych oraz pracy, a tak że w uzyskaniu takich samych mo żliwo ści, jakie posiadaj ą inni, • Lepszej edukacji: Na terenie całej UE EFS finansuje inicjatywy maj ące na celu popraw ę kształcenia i szkole ń oraz umo żliwienie osobom młodym uko ńczenia edukacji i zdobycia umiej ętno ści zwi ększaj ących ich konkurencyjno ść na rynku pracy. Priorytetem jest ograniczenie zjawiska przedwczesnego ko ńczenia nauki oraz poprawa mo żliwo ści edukacyjnych na poziomie wy ższym i zawodowym, • Wzmocnienia administracji publicznej: EFS b ędzie wspierał pa ństwa członkowskie w ich staraniach zmierzaj ących do polepszenia jako ści funkcjonowania administracji publicznej i rz ądowej poprzez nadawanie im kompetencji administracyjnych i instytucjonalnych niezb ędnych do przeprowadzenia reform strukturalnych.

Dokumenty regionalne i lokalne

Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2014-2020

Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2014-2020 (RPOWP 2014-2020) jest jednym z instrumentów realizacji Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020 (SRWP 2020). Stanowi instrument realizacji Umowy Partnerstwa, która okre śla strategi ę funduszy unijnych w ramach trzech polityk europejskich, tj. polityki spójno ści, wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybołówstwa w Polsce w latach 2014-2020. Regionalny Program

13

Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2014-2020 przyczynia si ę, wi ęc do realizacji celów Strategii Europa 2020. Celem jest wi ęc realizacja strategii na rzecz inteligentnego i zrównowa żonego rozwoju sprzyjaj ącego wł ączeniu społecznemu. Pakiet legislacyjny dla polityki spójno ści na lata 2014-2020 okre ślił zasady prawne i ramy strategiczne oraz 11 celów tematycznych, na których ma si ę skupia ć wsparcie z Europejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych w nowej perspektywie, tj.: • Wzmacnianie bada ń naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji, • Zwi ększenie dost ępno ści, stopnia wykorzystania i jako ści TIK, • Wzmacnianie konkurencyjno ści M ŚP, sektora rolnego (w odniesieniu do EFRROW) oraz sektora rybołówstwa i akwakultury (w odniesieniu do EFMR), • Wspieranie przej ścia na gospodark ę niskoemisyjn ą we wszystkich sektorach, • Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarz ądzania ryzykiem, • Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami, • Promowanie zrównowa żonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowo ści w działaniu najwa żniejszej infrastruktury sieciowej, • Promowanie trwałego i wysokiej jako ści zatrudnienia oraz wsparcie mobilno ści pracowników, • Promowanie wł ączenia społecznego, walka z ubóstwem i wszelk ą dyskryminacj ą, • Inwestowanie w kształcenie, szkolenie oraz szkolenie zawodowe na rzecz zdobywania umiej ętno ści i uczenia si ę przez całe życie, • Wzmacnianie zdolno ści instytucjonalnych instytucji publicznych i zainteresowanych stron oraz sprawno ści administracji publicznej.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego 2014-2020 jest programem dwufunduszowym, współfinansowanym jednocze śnie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Program obejmuje 33 priorytety inwestycyjne w ramach 9 celów tematycznych, które zostały ujęte w 10 osiach priorytetowych. Nale ży zauwa żyć, że struktura programu i schemat informacji w nim zawartych s ą oparte o logik ę programu operacyjnego dla polityki spójno ści 2014-2020 w Polsce, okre ślonym przez Komisj ę Europejsk ą oraz wytycznymi Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju dotycz ącymi szablonu programu operacyjnego 2014-2020 w Polsce.

Inteligentne specjalizacje

W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata 2014-2020 dokonano wyboru tzw. inteligentnych specjalizacji czyli bran ż, które b ędą traktowane priorytetowo w przypadku udzielania wsparcia. Dla Województwa Podlaskiego inteligentne specjalizacje to: • Przemysł zielony, • Specjalizacja na rynku wschodnim. 14

Osie priorytetowe OŚ PRIORYTETOWA 1 Wzmocnienie potencjału i konkurencyjno ści gospodarki regionu OŚ PRIORYTETOWA 2 Przedsi ębiorczo ść i aktywno ść zawodowa OŚ PRIORYTETOWA 3 Kompetencje i kwalifikacje OŚ PRIORYTETOWA 4 Poprawa dost ępno ści transportowej OŚ PRIORYTETOWA 5 Gospodarka niskoemisyjna OŚ PRIORYTETOWA 6 Ochrona środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami OŚ PRIORYTETOWA 7 Poprawa spójno ści społecznej OŚ PRIORYTETOWA 8 Infrastruktura dla usług u żyteczno ści publicznej OŚ PRIORYTETOWA 9 Rozwój lokalny OŚ PRIORYTETOWA 10 Pomoc techniczna

Strategia Polityki Społecznej Województwa Podlaskiego do roku 2020

„Strategia Polityki Społecznej Województwa Podlaskiego do roku 2020” jest narz ędziem wspierania pozytywnych zmian w województwie podlaskim i reagowania na zwiany pojawiaj ące si ę w otoczeniu społecznym. Zmieniaj ąca si ę rzeczywisto ść wywiera ogromny wpływ na obraz współczesnego społecze ństwa. Wraz z zachodz ącymi zmianami rodz ą si ę nowe mo żliwo ści i szanse rozwoju. Jednak że szybka zmiana współczesnego świata stanowi równie ż istotne zagro żenia. Ci ągle wiele osób, a tak że grup społecznych dotyka problem wykluczenia społecznego. Obserwowany jest niedostateczny stan diagnozy problemów marginalizacji i ekskluzji oraz niezadowalaj ący stan rozwi ąza ń systemowych wobec kategorii społecznych zagro żonych tymi procesami. Celem Strategii jest zapewnienie, w warunkach ci ągłych przemian, kompleksowego wsparcia osobom i grupom społecznym oraz stałe i efektywne dostarczanie profesjonalnych rozwi ąza ń umo żliwiaj ących zapobieganie i rozwi ązywanie problemów społecznych, w oparciu o posiadan ą wiedz ę i zdobyte do świadczenie kadr oraz wysoki poziom integracji społecznej. Misj ą Strategii Polityki Społecznej Województwa Podlaskiego do roku 2020 jest:

Wzrost jako ści życia mieszka ńców województwa podlaskiego zapewniaj ący mo żliwo ść integracji, wypełniania ról społecznych i równego dost ępu do wszelkich praw, zasobów, dóbr i usług

Misj ę polityki społecznej województwa podlaskiego, zgodnie z wymaganiami stawianym przez współczesne otoczenie, urzeczywistnia ć b ędą samorz ądy wszystkich szczebli, dobrze wykształcone i przygotowane kadry jednostek pomocy społecznej oraz aktywne środowiska społeczne. W dokumencie przedstawiono kompleksowe podej ście do rozwi ązywania najbardziej newralgicznych problemów społecznych. Zapisy Strategii b ędą osi ągane poprzez realizacj ę programów wojewódzkich. Dokumenty te okre ślaj ą propozycje interwencji i kierunki niezb ędnych działa ń poszczególnych obszarów.

15

Powiatowa Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Powiecie Monieckim 2009-2019

Powiatowa strategia jest elementem zarz ądzania strategicznego, którego głównym celem jest rozwi ązywanie kluczowych problemów społeczno ści lokalnych. Rozwi ązywanie problemów społecznych jest procesem długofalowym i dlatego celowym jest wytyczenie kierunków działa ń zmierzaj ących do poprawy jako ści życia osób zagro żonych wykluczeniem społecznym. Opracowanie „Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Powiecie Monieckim” oparte jest na diagnozie problemów osób zamieszkuj ących powiat moniecki. Sytuacje kryzysowe, z którymi borykaj ą si ę mieszka ńcy naszego powiatu oraz pracownicy usiłuj ący je rozwi ąza ć, s ą problemami wyst ępuj ącymi w skali całego kraju. Marginalizacja i dyskryminacja ze wzgl ędu na bezrobocie, ubóstwo, niepełnosprawno ść lub inn ą sytuacj ę kryzysow ą obci ąż a ogromnymi kosztami pa ństwo opieku ńcze. Aby znacznie ograniczy ć koszty nale ży opracowa ć tak ą strategi ę, by wszystkie rozwi ązania w ramach polityki społecznej były ści śle zwi ązane ze wszystkimi innymi działaniami władz samorz ądowych. Powiatowa Strategia uwzgl ędnia ewolucj ę instytucji pomocy społecznej, która zmierza do ograniczenia opieku ńczej roli pa ństwa na rzecz pomocy samorz ądowej przy wsparciu organizacji pozarz ądowych. Najwi ększym i najbole śniejszym problemem, z jakim spotykaj ą si ę pracownicy jednostek pomocy społecznej jest bierna a wr ęcz roszczeniowa postawa świadczeniobiorców. Strategia w swoich zało żeniach uwzgl ędnia zmian ę funkcji instytucji pomocy społecznej – jej przej ście od funkcji ratowniczej do prewencyjno – pomocowej. Uwzgl ędnia równie ż ewolucj ę postawy klientów pomocy społecznej, zmian ę ich roli z biernego, roszczeniowego świadczeniobiorcy na aktywnego uczestnika wł ączaj ącego si ę w proces pomocy wyj ścia z kryzysu. Zało żeniem programu jest równie ż wypracowanie nowych metod pracy socjalnej, dzi ęki którym mo żliwe b ędzie usamodzielnienie poszczególnych osób i całych rodzin oraz poprawa ich funkcjonowania w środowisku lokalnym. Nowe metody pracy z klientem mog ą zapobiega ć lub znacznie ogranicza ć zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej.

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Mo ńki Na Lata 2014 - 2020

„Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Mo ńki na lata 2014 – 2020” swoim zakresem obejmuje cały obszar administracyjny gminy: miasta i terenów wiejskich. Tematycznie dotyczy on wszystkich sfer życia mieszka ńców. Zostały w nim: • Zidentyfikowane problemy maj ące negatywny wpływ na rozwój gminy i życie mieszka ńców, • Wskazane kierunki rozwoju gminy, • Okre ślone zadania, które nale ży zrealizowa ć, aby te problemy rozwi ąza ć. Plan opracowany został w oparciu o szereg dokumentów strategicznych posiadanych przez gmin ę: 1. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Mo ńki na lata 2007 - 2013, (opr. 2007 r.),

16

2. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Moniek (opr. 2003 r.), 3. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Mo ńki (opr. 2003 r.), 4. Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Mo ńki (2014 r.), 5. Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Mo ńki (opr. 2004 r.), 6. Gminny Program Gospodarki Odpadami Gminy Mo ńki (opr. 2004 r.), 7. Koncepcj ę kompleksowego zaopatrzenia w wod ę Miasta i Gminy Mo ńki (opr. 2003r.), 8. Plan podnoszenia atrakcyjno ści inwestycyjnej miasta Mo ńki na lata 2014 – 2020 (opr. 2015 r.), 9. Program gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Mo ńki (opr. 2015 r.). W Planie Rozwoju Lokalnego wskazane zostały zadania, które powinny by ć zrealizowane w okresie 2014 – 2020 przy wykorzystaniu dofinansowania z dost ępnych w tym okresie Funduszy Europejskich oraz z programów krajowych. Z uwagi na koszty realizacji tych zada ń oraz mo żliwo ści finansowe gminy, została uło żona lista realizacyjna zada ń wg kryterium wa żno ści wynikaj ącego z wpływu zadania na rozwój gminy i na warunki życia jej mieszka ńców oraz uwzgl ędniaj ąca okres realizacji. Lista ta obejmuje zadania : • Z ochrony środowiska dotycz ące: - gospodarki wodno - ściekow ą, - sieci ciepłowniczych, - ochrony powietrza, • Poprawiaj ące układ komunikacyjny gminy, • Stymuluj ące rozwój gospodarczy i społeczny gminy.

II. CZ ĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA

1. POŁO ŻENIE, POWIERZCHNIA, PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY GMINY

Poło żenie administracyjne

Gmina Mo ńki umiejscowiona jest w centralnej cz ęś ci województwa podlaskiego w Podregionie Białostocko - Suwalskim. Wraz z miastem Mo ńki administracyjnie obejmuje obszar o powierzchni 162 km 2. S ąsiaduje z gminami: Knyszyn, Krypno, Ja świły, Goni ądz oraz Trzcianne, które razem z Gmin ą Jasionówka tworz ą powiat moniecki. Na sie ć osadnicz ą gminy składa si ę miasto oraz 42 wsie, wchodz ące w skład 41 sołectw, co pokazuje poni ższa tabela. Tabela 2. Sie ć osadnicza gminy Mo ńki w 2014 r. Nazwa Liczba Nazwa Liczba l.p. l.p. miejscowo ści mieszka ńców miejscowo ści mieszka ńców

1 miasto Mo ńki 10.138 23 Magnusze 70

2 Boguszewo 300 24 Masie 125

17

3 Ciesze 123 25 Mejły 68

4 Czekołdy 42 26 Moniuszeczki 72

5 Dudki 178 27 Oliszki 32

6 Dudki Kolonia 61 28 Ołdaki 50

7 Dzie żki 123 29 Potoczyzna 212

8 Dzi ękonie 169 30 Przytulanka 340

9 Hornostaje Osada 106 31 Pyzy 30

10 Hornostaje Wie ś 182 32 Rybaki 159

11 Jaski 100 33 Rusaki 35

12 Ki ślak 87 34 Sikory 129

13 Kole śniki 44 35 Sobieski 97

14 Kołodzie ż 304 36 Świerzbienie 138

15 Konopczyn 62 37 Wa śki 51

16 Kosiorki 113 38 Wojszki 44

17 Kropiwnica 169 39 Zalesie 82

18 Krzeczkowo 232 40 Zblutowo 113

19 Kuczyn 100 41 Znoski 51

20 Kulesze 312 42 Zyburty 14

21 Lewonie 141 43 Żodzie 158

22 Łupichy 41 23 Magnusze 70

Dane USC Mo ńki

Według danych obszar gminy na koniec 2014 roku zamieszkiwało 15 279 osób, z czego 10.138 osób mieszkało na terenie miasta. Średnia g ęsto ść zaludnienia wynosiła 94 osób/km2 (1267 w mie ście) i była sporo wy ższa od średniej g ęsto ści zaludnienia w powiecie monieckim wynosz ącej 30 osoby/km 2, oraz od średniej g ęsto ści zaludnienia w województwie podlaskim wynosz ącej 59 osób/ km 2, wg. GUS – 2014r.

Najwi ększ ą miejscowo ści ą jest miasto Mo ńki, w którym jest siedziba władz gminnych i powiatowych. Miasto pełni funkcj ę ponadlokalnego o środka usługowego, przemysłowego i kulturalnego. Zlokalizowane s ą w nim usługi w zakresie szkolnictwa podstawowego, średniego oraz wy ższego, ochrony zdrowia, kultury, sportu, administracji, obsługi finansowej, ubezpiecze ń i innych, z których korzystaj ą mieszka ńcy gminy oraz całego powiatu. W mie ście

18

te ż zlokalizowane s ą najwi ększe zakłady przemysłowe funkcjonuj ące na terenie powiatu monieckiego.

2. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

Na terenie gminy zaopatrzenie w wod ę odbywa si ę z uj ęć podziemnych oraz studni kopanych. Woda przeznaczona jest do zaspakajania potrzeb bytowo-gospodarczych ludno ści, usług dla ludno ści i rolnictwa. Teren gminy zaopatrywany jest w wodę z uj ęć : Mo ńki, Rybaki, Boguszewo, Kulesze, Kołodzie ż. Miasto Mo ńki zwodoci ągowane jest w 90%, długo ść sieci wodoci ągowej na terenie miasta Mo ńki wynosi ok. 35,1 km. W mie ście Mo ńki sieci wodoci ągowej korzystało 98 % mieszka ńców miasta. W roku 2014 dostarczono ł ącznie 555,3 tys. m 3 wody, w tym: • Dla gospodarstw domowych – 392,3 tys. m 3 wody, • Na cele produkcyjne – 98,1 tys. m 3 wody, • Sektor publiczny i usługi – 64,9 tys. m 3 wody.

Tabela 3.Komunalne uj ęcia wody g miny Mońki. Pobór wody Pobór wody Uj ęcie wody Stan maksymalny dzienny średniogodzinowy

Mo ńki ul. pracuj ące, wymagaj ące 2860,0 m3/d 130,00 m3/h Szkolna modernizacji

Mo ńki ul. pracuj ące, zmodernizowane 1650,0 m3/d 120,00 m3/h Zdrojowa w 2006 roku

pracuj ące, przewidziane do Rybaki 130,00 m3/d 5,40 m3/h zamkni ęcia

pracuj ące, przewidziane do Boguszewo 144,60 m3/d 6,02 m3/h zamkni ęcia

pracuj ące, wymagaj ące Kulesze 160,00 m3/d 6,70 m3/h modernizacji

pracuj ące, przewidziane do Kołodzie ż 280,00 m3/d 12,00 m3/h zamkni ęcia

Dane ZGKiM w Mo ńkach

Gmina Mo ńki posiada sze ść podziemnych uj ęć wody pitnej (lokalizacja i dane w tabeli powy żej) pobierane z 2 miejskich stacji uzdatniania wody oraz 4 wiejskich. Wszystkie uj ęcia maj ą ustalone strefy ochrony bezpo średniej. Stacje uzdatniania wody oraz gminn ą sie ć wodoci ągow ą obsługuje Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Mo ńkach.

19

Tabela 4. Zaopatrzenie w wod ę w 2014r.

Stan na dzie ń Lp. Wyszczególnienie J.m. 31.12.2014r.

1. Długo ść sieci wodoci ągowej km 176,3

1858 2. Poł ączenia wodoci ągowe (Mo ńki 1027/ teren szt. prowadz ące do budynków wiejski 831) mieszkalnych.

3. m3 /mieszk./rok 33,18 Zu życie wody z wodoci ągów w gospodarstwach domowych

Dane Urz ędu Miejskiego w Mo ńkach

Na koniec 2014 roku ł ączna długo ść sieci wodoci ągowej wynosiła 176,3 km, z tego na terenie miasta Mo ńki 35,1 km. Poł ącze ń wodoci ągowych prowadz ących do budynków mieszkalnych było 1858 sztuk, z czego 1027 szt. na terenie miasta Mo ńki i 831 na terenach wiejskich.

Tabela 5. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków w 2014r.

Lp. Stan na dzie ń Wyszczególnienie J.m. 31.12.2014r.

1 Miasto Mo ńki – ok. 97 %, Wska źnik skanalizowania gminy % teren wiejski gminy – 0%

2 Długo ść sieci kanalizacji sanitarnej km 41,7

Poł ączenia wodoci ągowe prowadz ące do 3 budynków mieszkalnych. szt. 1858

Ilo ść zbiorników bezodpływowych na 4 76 (Mo ńki), 197 (cała gmina) ścieki szt.

Ilo ść ścieków powstaj ących na terenie 5 311,100 gminy m3/rok

Dane z Urz ędu Miasta Mo ńki

20

Oczyszczalnie ścieków wraz z systemem kanalizacji.

Na koniec 2014 roku z miejskiej sieci kanalizacji sanitarnej korzystało ok. 97 % mieszka ńców miasta. Sie ć kanalizacyjna ma długo ść 41,7 km, wyposa żona jest w 15 przepompowni ścieków cz ęś ciowo wyposa żonych w system monitorowania. W roku 2014, odbiorcy odprowadzili do miejskiej sieci kanalizacji sanitarnej ł ącznie 311,1 tys. m3 ścieków, w tym: • z gospodarstw domowych – 226,5 tys. m3 ścieków, • z przemysłu – 44,9 tys. m3 ścieków, • z sektora publicznego i usług – 39,7 tys. m3 ścieków.

Aglomeracja Mo ńki posiada miejsk ą oczyszczalni ę ścieków o maksymalnej przepustowo ści 2600 m3/dob ę. Oczyszczanie ścieków dopływaj ących i dowo żonych z terenu miasta i gminy Mo ńki realizowane jest metod ą osadu czynnego w ci ągu technologicznym BIOBLOK - PS. Metoda ta, polega na mieszaniu i napowietrzaniu ścieków wraz z charakterystycznym zespołem mikroorganizmów, tzw. osadem czynnym, w komorach napowietrzania oraz na oddzieleniu, w osadnikach wtórnych, oczyszczonych ścieków od osadu. W zakresie oczyszczania ścieków oczyszczalnia spełnia wymagania okre ślone obowi ązuj ącymi przepisami pod wzgl ędem ilo ści RLM – do 14.999. Ścieki oczyszczone odprowadzane s ą do cieku naturalnego Targonka. W roku 2014 oczyszczania oczy ściła 507,0 tys. m3 ścieków. Osady ściekowe po odwodnieniu i higienizacji wapnem wykorzystywane s ą do celów rolniczych. Oczyszczalni ę oraz miejsk ą sie ć kanalizacji sanitarnej obsługuje Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Mo ńkach. Tereny wiejskie gminy Mo ńki s ą nieskanalizowane. Ścieki z gospodarstw dowo żone są taborem asenizacyjnym do stacji zlewnej miejskiej oczyszczalni ścieków. Cz ęść gospodarstw jest wyposa żona w przydomowe oczyszczalnie ścieków o ró żnych technologiach oczyszczania.

Tabela 6. Oczyszczanie ścieków komunalnych w 2014r.

Liczba % udział Przepustowo ść Nazwa Liczba Typ obsługiwanych obsługiwanych projektowa /lokalizacja mieszkańców oczyszczalni mieszka ńców mieszka ńców (m 3 /d)

Oczyszczalnia biologiczna z

ścieków podwy ższony 2.494 2000 97 2600 w m usuwaniem

Mo ńkach biogenów

Dane Urz ędu Miasta Mo ńki

Na obszarze gminy Mo ńki funkcjonuj ą równie ż przydomowe oczyszczalnie ścieków. Na terenie gminy Mo ńki nie ma centralnego źródła ciepła. Mieszka ńcy gminy Mo ńki czerpi ą energi ę ciepln ą z indywidualnych palenisk domowych i zbiorczych. Osiedla bloków w mie ście Mo ńki maj ą kotłownie zbiorcze. Gmina Mo ńki nie jest dotychczas zgazyfikowana. 21

Na analizowanym obszarze nie ma magistrali przesyłowych gazu ziemnego, w gminie funkcjonuje system gazownictwa bezprzewodowego, którego dystrybucja prowadzona jest przez prywatnych dostawców.

System gospodarki odpadami

Na terenie gminy Mo ńki gospodark ę odpadami prowadzi Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Mo ńkach. Jednak że z dniem 1 stycznia 2012 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, która doprowadziła do obligatoryjnego przej ęcia przez gmin ę obowi ązków dotycz ących gospodarki odpadami komunalnymi. Systemem zostali obj ęci wła ściciele nieruchomo ści, na których zamieszkuj ą mieszka ńcy jak równie ż po podj ęciu odpowiedniej uchwały przez Rad ę Miejsk ą w Mo ńkach, nieruchomo ści, na których nie zamieszkuj ą mieszka ńcy, a powstaj ą odpady komunalne. Obowi ązek gospodarowania odpadami komunalnymi przeszedł na gmin ę a mieszka ńcy nie zawieraj ą ju ż samodzielnie umów z operatorem. Na gminie spocz ął te ż obowi ązek organizacji przetargu na wyłonienie przedsi ębiorcy odbieraj ącego odpady od wła ściciela nieruchomo ści z terenu całej gminy. Na terenie gminy Mo ńki od roku 2013 działa Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych zlokalizowany na terenie Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Mo ńkach przy ul. Kolejowej 21. Mieszka ńcy gminy Mo ńki mog ą odda ć w punkcie nast ępuj ące rodzaje odpadów: • Opakowania z papieru i tektury, tworzyw sztucznych, szkła, drewna, metalu oraz opakowania wielomateriałowe, • Odpady zielone (w szczególno ści: gał ęzie, li ście, skoszona trawa), • Odpady wielkogabarytowe (meble, drzwi, stolarka okienna – wył ącznie drewniana), • Zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny (wył ącznie sprz ęt kompletny) pochodz ący z gospodarstw domowych, • Drewno, tworzywa sztuczne, szkło, papier i metale, • Zu żyte baterie i akumulatory, • Przeterminowane leki, • Zu żyte opony – wył ącznie pochodz ące z gospodarstw domowych, • Gruz, odpady budowlane i rozbiórkowe, • Opakowania po farbach, lakierach, rozpuszczalnikach (nieuszkodzone, szczelnie zamkni ęte), • Odzie ż, tekstylia, buty, zabawki.

Na terenie nieruchomo ści w gminie Mo ńki w roku 2014 wyst ępuj ą pojemniki o nast ępuj ących pojemno ściach: • SM-110 l, • MGB – 120 l, • MGB – 240 l, • PA – 1100 l,

22

• KP – 7; KP -10. Odpady komunalne s ą przekazywane poprzez stacj ę przeładunkow ą zlokalizowan ą w miejscowo ści Świerzbienie – na terenie zrekultywowanego składowiska odpadów komunalnych do ZZO Koszarówka w gm. Grajewo. Stacja zarz ądzana jest przez BIOM Sp. z o.o. w Dolistowie Starym. Na terenie całej gminy jest prowadzona selektywna zbiórka odpadów. W zabudowie wielorodzinnej oraz zakładach pracy i instytucjach ustawione zostały punkty segregacji zło żone z pojemników 1,1 m 3 do selektywnej zbiórki szkła, plastiku oraz papieru. W zabudowie jednorodzinnej wprowadzona została selektywna zbiórka „u źródła” – mieszka ńcy segreguj ą szkło, plastik i papier do kolorowych worków, odbieranych bezpo średnio sprzed posesji. Posegregowane odpady przekazywane s ą do Zakładu Recyklingu w Starym Dolistowie obsługiwanego BIOM Sp. z o.o.. Ponadto od roku 2015 segregacji podlega tak że popiół z palenisk domowych.

Sieci

Stacja transformatorowo-rozdzielcza RPZ 110/15 kV zlokalizowana w południowo- wschodniej cz ęś ci miasta Mo ńki jest źródłem zasilania w energi ę elektryczn ą miasta i gminy. Stacja zasilana jest lini ą WN 110 kV relacji GPZ-1 Białystok – Knyszyn – Mo ńki. Zaspokaja ona potrzeby mocy i energii gminy. Stan techniczny sieci średniego napi ęcia jest zró żnicowany. Zwi ększaj ące si ę zapotrzebowanie energii elektrycznej powoduje potrzeb ę rozbudowy systemu elektroenergetycznego linii 15 kV i NN. W mie ście Mo ńki istnieje Przedsi ębiorstwo Energetyki Cieplnej zajmuj ące si ę eksploatacj ą ciepłowni o mocy 20 MW opalanej w ęglem oraz sieci ciepłowniczej o ł ącznej długo ści 6,5 km. PEC zaopatruje w energi ę ciepln ą 50 odbiorców, z których najwi ększym jest Spółdzielnia Mieszkaniowa w Mo ńkach. Według danych przedsi ębiorstwa w 2014 r. ogrzewana powierzchnia wynosiła 144,0 tys. m 2, w tym: • Powierzchnia mieszkaniowa – 98,4 tys. m 2 • Powierzchnia u żytkowa – 45,6 tys. m 2 Powierzchnia lokali obj ęta centralnym podgrzewaniem wody w 2014 r. wynosiła 134,1 tys. m 2, w tym: • Powierzchnia mieszkaniowa – 96,8 tys. m 2 • Powierzchnia u żytkowa – 37,5 tys. m 2. Ciepłowni ę oraz sie ć wybudowano w latach 80 – tych ubiegłego wieku. Stan techniczny urz ądze ń jest niezadowalaj ący. Jest to przyczyn ą awarii oraz du żych strat ciepła w trakcie przesyłu. Dodatkowo negatywnie na funkcjonowanie sieci wpływa od roku 2012 zmniejszanie si ę zapotrzebowania ciepła odbiorców. Przedsi ębiorstwo Energetyki Cieplnej w Mo ńkach, które jest jednoosobow ą spółk ą gminy Mo ńki. Budynki na terenach wiejskich oraz domy jednorodzinne w mie ście ogrzewane s ą indywidualnymi kotłowniami, głównie opalanymi w ęglem. W roku 2014 w 134 budynkach zostały zamontowane instalacje solarne do ogrzewania ciepłej wody u żytkowej. W gminie Mo ńki nie istnieje system zaopatrzenia w gaz sieciowy. Gospodarstwa 23

domowe korzystaj ą z gazu płynnego w butlach, zaopatruj ąc si ę indywidualnie w funkcjonuj ących na terenie gminy punktach sprzeda ży gazu płynnego. W najbli żeszj przyszło ści nie jest planowana gazyfikacja terenu gminy. Sie ć telefoniczna stacjonarna jest własno ści ą PT S.A. System telekomunikacyjny gminy składa si ę z centrali cyfrowej w Mo ńkach zasi ęgiem obejmuj ącej cała gmin ę oraz linii relacji: • Mo ńki – Jasionówka, • Mo ńki – Ja świły, • Mo ńki – Knyszyn – Białystok, • Mo ńki – Downary – Goni ądz. Gmina Mo ńki oraz całe województwo ostanimi laty charakteryzowało si ę szybkim rozwojem telekomunikacji, zarówno pod wzgl ędem ilo ściowym, jak i jako ściowym. Mieszka ńcy bez problemu uzyskuj ą dost ęp do automatycznych poł ącze ń lokalnych, mi ędzymiastowych i mi ędzynarodowych zarówno u operatorów telefonii komórkowej techniki cyfrowej jak i stacjonarnej.

3. KOMUNIKACJA I TRANSPORT

System komunikacyjny gminy stanowi sie ć drogowa, komunikacja indywidualna, zbiorowa, transport kolejowy. W granicach administracyjnych gminy wyst ępuj ą drogi gminne, powiatowe, wojewódzkie i krajowe. Przez teren miasta i gminy przebiega droga krajowa Nr 65 (669) o znaczeniu regionalnym i krajowym: Białystok - Mo ńki - Grajewo – Ełk trasa zapewniaj ąca poł ączenie z przej ściami na Litwie i Białorusi. Na terenie gminy ma ona długo ść 13 km. W mie ście Mo ńki w jej ci ągu znajduje ul. Białostocka i Ełcka. Drogi i ulice powiatowe stanowi ą drug ą kategori ę dróg. Zarz ądza nimi Zarz ąd Powiatu w Mo ńkach. Drogi maj ą długo ść 444 km. Stan dróg nie jest zadowalaj ący. Wymagaj ą one napraw i remontów. S ą to drogi:

• 1220B Jasionowo/gr. pow.-Dolistowo Stare -dr. woj. nr 670, • 1350B gr. pow. /Jatwie ź Du ża/-Mikicin-dr. 1407B-Jadeszki, • 1351B Dolistowo St.-Zabiele-Dzi ęciołowo- dr. 1350B, • 1352B /Mikicin/od dr. 1350B-Brzozowa-gr. pow. /Skindzierz/, • 1353B Radzie/od dr. 1851B/-Szaciły-Mociesze/do dr. 1850B/, • 1354B Rutkowskie W. -Bagno-Starowola-Jasionóweczka, • 1355B Starowola-Koziniec-Słomianka-Jasionówka, • 1356B Brzozowa-Bobrówka-Romejki, • 1357B Bobrówka-Kamionka-dr. woj. nr 671, • 1358B gr. powiatu/Górnystok-Czarnystok-Dobrzyniówka, • 1360B Ja świły-Brzozowa, • 1361B od dr. 1412B-Szpakowo,

24

• 1363B Mo ńki-Kołodzie ż-Trzcianne, • 1364B Mo ńki-Zblutowo-Oliszki-Dzie żki-Masie-Mejły -Kulesze/do dr. 1841B, • 1365B Masie/od dr. 1364b/-Kołodzie ż-Kuczyn-do dr. 1367B, • 1366B dr. kraj. nr 65-Rybaki-Sobieski-Zblutowo/do dr. 1364B, • 1367B Dzi ękonie-Magnusze-Moniuszeczki-Kołodzie ż/do dr. 1363B, • 1368B dr. kraj. 65-Dzi ękonie-Boguszewo-Pe ńskie-Zastocze-Krypno K., • 1369B od dr. 1368B – Lewonie, • 1370B Boguszewo - dr. 1368B –Zalesie, • 1371B Bajki Zalesie/od dr. 1841B/-Białobrzeskie-gr. pow., • 1372B Długołeka/od dr. 1841B/-Rekle-Kruszyn-do dr. 1371B, • 1373B dr. woj. 671-Kulesze-Chobotki-Kruszyn-do dr. 1372B, • 1374B /Łazy/gr. pow. –Zajki – Laskowiec – dr.nr 1838B, • 1384B Morusy – dr. woj. nr 671, • 1385B dr. woj. nr 670-Krypno Ko ść .-Ruda-gr. pow. /Nowosiółki/ • 1386B Ruda/od dr. 1385B/-Kol. Krypno, • 1391B Góra-Zygmunty/do dr. woj. nr 671/, • 1738B dr. woj. nr 671-st. kolej. Knyszyn, • 1398B od dr.woj. nr 671-Zofiówka-Nowiny K.-Nowiny Z.-Krasne F.-dr. kraj. nr 8, • 1399B Knyszyn-Gr ądy-Zofiówka/do dr. 1398B, • 1400B Poniklica/od dr.1399B/-dr. 1398B, • 1401B Łękobudy-Milewskie-Andrzejów-dr. woj. nr 671, • 1402B Kujbiedy/od dr. 1403B/-Milewskie/do dr. 1401B, • 1403B Jasionówka-Kujbiedy-Dobrzyniówka-dr. kraj. nr 8, • 1404B Mo ńki-Ciesze-Przytulanka-Kalinówka Ko ść .-Wojtówce-Jasionóweczka/do dr. woj. nr 671, • 1405B Jasionówka-Górnystok-dr. kraj. nr 8, • 1406B Knyszyn/od dr. kraj. nr 65/-Czechowizna, • 1407B Knyszyn/od dr. woj. nr 671/-Kalinówka Ko ść -Starowola -Ja świły-Jadeszki- dr. woj. nr 670, • 1408B Jaskra- dr. woj. nr 671, • 1409B Kalinówka K. /od dr. 1407B/-Ogrodniki-Chobotki-dr. woj. 671, • 1410B dr. 1407B – Kalinówka Król. -dr. 1354B, • 1411B Przytulanka/od dr. 1404B/-Rusaki-Konopczyn-dr. kraj. nr 65, • 1412B Mo ńki-Potoczyzna-Krzeczkowo-Rutkowskie W. –Ja świły, • 1413B Potoczyzna/od dr. 1412B/-Wa śki-Sikory-Dudki-Guzy-dr. 1407B, • 1414B Krzeczkowo/od dr. 1412B/-Kropiwnica-Kalinówka K./do dr. 1404B/, • 1415B Mo ńki-Świerzbienie-Łupichy-Kosiorki, • 1416B Mo ńki-Hornostaje-Jaski-Goni ądz, • 1417B dr. 1416B/Hornostaje/-Kosiorki-Doły-Goni ądz, • 1799B /Białogr ądy/gr. pow. -Osowiec-Płochowo-Goni ądz, • 1800B Budne-Żarnowo-do drogi 1799B,

25

• 1838B gr. pow. /Str ękowa Góra/-Laskowiec-Gugny-Osowiec, • 1839B Laskowiec-Brzeziny-Giełczyn, • 1840B droga 1838B –Wilamówka, • 1841B dr. woj. nr 671-Krypno W.-Długoł ęka-Star Bajki -Wyszowate-Nowa Wie ś- Trzcianne-Kulesze-Downary-dr. kraj. nr 65, • 1842B Trzcianne-dr. 1838B/Gugny, • 1843B dr. 1841B –Chojnowo, • 1844B dr. 1363B/Okragłe/-Niewiarowo-gr. gm.–Czekołdy; Czekołdy - do dr pow. Nr 1368B/Boguszewo, • 1845B Mroczki-Boguszki-Milewo- dr. 1363B, • 1846B Trzcianne-dr. 1370B/Boguszewo, • 1847B Goni ądz-Downary Plac, • 1848B Klewianka/dr. 1849B/-Piwowary-dr. 1417B, • 1849B dr.woj.nr 670-Klewianka-Białosuknie-dr. 1412B, • 1850B dr. 1849B-Gurbicze-Mociesze-/Jadeszki/dr. 1407B, • 1851B dr. woj.nr 670-Smogorówka Dol.-Radzie-Moniuszki-dr. 1407B, • 1852B dr. woj. 670-Wroce ń, • 1853B dr. 1851B-Smogorówka Goni ądzka.

W ci ągu dróg powiatowych na terenie miasta Mo ńki znajduje si ę 20 ulic o ł ącznej długo ści 18,902 km. We wszystkich miastach gminy łaczna długo śc ulic powiatowych wynosi 33,833 km. Układ sieci drogowej stanowi wystarczaj ąco dogodny system komunikacyjny dla mieszka ńców gminy. Problemem natomiast staje si ę niedostateczny stan nawierzchni wielu spo śród istniej ących dróg oraz ich niektóre parametry techniczne, nieodpowiadaj ące wymogom zwi ększaj ącego si ę nat ęż enia ruchu oraz bezpiecze ństwa (przede wszystkim brak utwardzenia). Parametry istniej ących dróg nie odpowiadaj ą współczesnym wymaganiom, co wyra ża si ę szczególnie brakiem dostatecznej no śno ści nawierzchni. Dlatego wymagana jest poprawa stanu technicznego dróg. Z analizy układu dróg publicznych wynika, że sie ć tych dróg jest wystarczaj ąca do obsługi istniej ącej sieci osadniczej. Stan techniczny dróg jest jednak niezadowalaj ący. Du że znaczenie dla miasta i gminy ma tak że przebiegaj ąca linia kolejowa Grajewo – Ełk - Białystok, która jest szans ą rozwoju miasta Mo ńki. Trzeci ą kategori ą dróg na terenie gminy Mo ńki s ą drogi gminne b ędące własno ści ą gminy Mo ńki. Posiadaj ą one ł ączn ą długo ść 186,52 km i w wi ększo ści s ą to drogi nieutwardzone o nawierzchni gruntowo – żwirowej. Ich stan techniczny jest bardzo zły i wymagaj ą ci ągłych remontów i napraw. Poci ąga to za sob ą du że nakłady sprz ętu i środków. Do dróg gminnych nale żą drogi: • Konopczyn – Przytulanka, • Przytulanka – Dudki, • Przytulanka – Potoczyzna, • Potoczyzna – Kole śniki, • Potoczyzna – Hornostaje,

26

• Ciesze – Wa śki – droga powiatowa, • Krzeczkowo – Kropiwnica – Kalinówka Ko ścielna, • Kropiwnica – Sikory – droga gminna nr 104033 B, • Wa śki – Krzeczkowo, • Droga powiatowa Krzeczkowo – Kropiwnica Kalinówka Ko ścielna – (Starowola), • Kosiorki – Osada Hornostaje – droga powiatowa Mo ńki – Goni ądz, • Wa śki – droga powiatowa Mo ńki – Przytulanka – Kalinówka Ko ścielna, • Hornostaje – Hornostaje „Cegielnia”, • Jaski – Ołdaki – droga powiatowa Hornostaje – Kosiorki, • Żodzie – droga powiatowa Mo ńki – Goni ądz, • Ciesze - droga krajowa Nr 65, • Moniuszeczki - droga krajowa Nr 65, • Magnusze – Niewiarowo, • Zalesie – Czekołdy – Znoski – droga powiatowa Mo ńki – Trzcianne, • Boguszewo – droga krajowa Nr 65, • Droga gminna Nr 104042 B Lewonie (Czechowizna), • Rybaki – Żodzie, • Masie – droga powiatowa Zblutowo – Sobieski – Rybaki, • Oliszki – droga powiatowa Mo ńki – Trzcianne, • Masie – Milewo, • Kulesze – Wilamówka, • Kulesze – Mroczki, • Wojszki – droga powiatowa Mo ńki – Trzcianne, • Mejły – Dzie żki, • Osada Hornostaje – Świerzbienie, • ul. bez nazwy we wsi Dzi ękonie, • ul. bez nazwy we wsi Jaski, • od drogi gminnej 104044 B – granica gminy (wójtostwo), • od drogi krajowej Nr 65 – ulica wsi Żodzie – do drogi gminnej 104044 B, • od drogi krajowej nr 65 – szlak kolejowy Białystok – Ełk, • od drogi gminnej Nr 104121 B – szlak kolejowy Białystok – Ełk, • od drogi krajowej Nr 65 – szlak kolejowy – Białystok – Ełk, • od drogi krajowej Nr 65-kolonie Żodzie – Hornostaje - do drogi powiatowej Nr 1416, • od drogi powiatowej Nr 1416 B – Ołdaki – droga gminna Nr 104043B, • Ołdaki od drogi gminnej Nr 104043 B – granica gminy – Wójtostwo, • Ołdaki od drogi gminnej Nr 10443 B – granica gminy droga powiatowa Nr 1417 B, • od drogi gminnej Nr 104043 B – kolonia Ołdaki – droga powiatowa Nr 1417 B, • Droga powiatowa Nr 1848 B droga gminna Łupichy – granica gminy Białosuknie, • Droga powiatowa Nr 1417B – kolonie Kosiorki – droga gminna Nr 104040 B, • Droga gminna Nr 104040 B – Kosiorki kolonie – Pyzy – droga powiatowa Nr 1415 B – granica gminy Białosuknie,

27

• Droga gminna Nr 104040 B – Zyburty droga powiatowa Nr 1415 B droga gminna Łupichy – Białosuknie, • Łupichy od drogi powiatowej Nr 1415 B – granica gminy Białosuknie, • Łupichy – ulica wsi, • Łupichy od drogi powiatowej Nr 1415 Łupichy kolonie – Świerzbienie kolonie – Świerzbienie Ginie – droga gminna nr 104035 B, • Krzeczkowo od drogi powiatowej Nr 1412 B – Krzeczkowo kolonie – droga powiatowa Nr 1412 B, • od drogi powiatowej Nr 1414 B – Krzeczkowo kolonie – granica gminy Szpakowo, • Krzeczkowo od drogi powiatowej Nr 1412 B Krzeczkowo kolonie – droga gminna Nr 128518 B, • od drogi powiatowej Nr 1414 B – Kropiwnica kolonie – granica gminy Bagno, • Kropiwnica Kolonie – droga gminna Nr 104039 B – droga powiatowa Nr 1414 B, • Droga gminna 104036 B – Dudki Kolonia – droga gminna Nr 104041 B, • Droga gminna Nr 104041 B – Wa śki kolonie – Dudki kolonie – droga powiatowa Nr 1404 B, • Droga gminna Nr 104032 B – Dudki kolonie – droga powiatowa Nr 1413 B, • Dudki od drogi powiatowej Nr 1413 B – Dudki kolonie – Przytulanka kolonie – Dzi ękonie kolonia – droga krajowa Nr 65, • "Droga powiatowa Nr 1411 B – Rusaki – droga gminna Nr128525 B", • Konopczyn od drogi powiatowej Nr 1411 B droga gminna Nr 128525 B, • Ciesze od drogi gminnej Nr 104045 B – Magnusze kolonia – droga krajowa Nr 65, • Kulesze od drogi gminnej Nr 104055 B – granica gminy Kramkówka Du ża, • Kulesze od drogi gminnej Nr 128529 B – granica gminy U ścianek, • Kulesze od drogi gminnej Ne 128529 B – droga gminna Kulesze Podolszanka – granica gminy, • "Kulesze od drogi gminnej Ne 128533 B – droga powiatowa Nr 1364 B – granica gminy Kramkówka Mała kolonie", • Kulesze od drogi powiatowej Nr 1841 B – Kulesze kolonie – droga powiatowa Nr 1364 B, • Rybaki od drogi powiatowej Nr 1366 B – Rybaki kolonie – do drogi powiatowej Nr 1366 B, • Sobieski od drogi powiatowej Nr 1366 B – Dzie żki kolonie – droga powiatowa Nr 1364 B, • Sobieski od drogi powiatowej Nr 1366 B – droga powiatowa Nr 1364 B, • Dzie żki od drogi powiatowej Nr 1365 B – droga gminna, • Nr 104052 B – granica gminy Kramkówka Mała – kolonie, • Droga powiatowa Nr 1365 B – Kołodzie ż kolonie – Dzie żki do drogi powiatowej Nr 1364 B, • Oliszki od drogi powiatowej Nr 1364 B – Zblutowo kolonie – Mo ńki droga gminna Nr 104 B – ul. Kard. Stefana Wyszy ńskiego, • Znoski od drogi powiatowej Nr 1365 B – granica gminy – Niewiarowo kolonie 28

Kołodzie ż – granica gminy Niewiarowo, • Kuczyn od drogi powiatowej Nr 1365 B – granica gminy Niewiarowo – do drogi powiatowej Nr 1844 B, • Dzi ękonie od drogi gminnej Ne 104049 B – Dzi ękonie kolonie – Lewonie do drogi gminnej Nr 104049 B, • Od drogi powiatowej Nr 1841 B – do drogi gminnej Nr 104055 B, • Od drogi powiatowej Nr 1841 B – do drogi gminnej Nr 104056 B, • Od drogi gminnej Nr 104055 B – dojazd do pól, • Od drogi gminnej 104055 B – do granicy gminy Goni ądz (Kramkówka), • Od drogi gminnej dz. Nr 585 – do granicy gminy Goniądz (Kramkówka), • Od drogi gminnej 104057 B – gr. gm. Trzcianne (Milewo), • Od drogi krajowej Nr 65 – do drogi gminnej dz. Nr 266, • Od drogi krajowej Nr 65 – do drogi gminnej Nr 104051 B, • Od drogi powiatowej Nr 1366 B – do drogi krajowej Nr 65, • Od drogi powiatowej Nr 1366 B – do drogi gminnej Sobieski – Dzie żki, • Od drogi powiatowej Nr 1363 B – do drogi gminnej Nr 104053 B, • Od drogi powiatowej Nr 1363 B – do drogi gminnej Nr 104048 B, • Od drogi powiatowej Nr 1363 B – dojazd do pól, • Od drogi krajowej Nr 65 – do drogi powiatowej Nr 1368 B, • Od drogi gminnej Nr 104046 B – do drogi gminnej dz. Nr 46, • Od drogi gminnej Nr 104049 B – do drogi gminnej Nr 104047 B, • Od drogi powiatowej Nr 1844 B – do drogi gminnej Nr 104050 B, • Od drogi powiatowej Nr 1370 B – dojazd do ł ąk, • Od drogi powiatowej Nr 1370 B – granica gminy (Trzcianne), • Od drogi powiatowej Nr 1368 B – granica gminy (Trzcianne), • Od drogi powiatowej Nr 1369 B – do drogi gminnej 104049 B, • Od drogi gminnej Nr 104050 B – do drogi gminnej Nr 104050 B, • Od drogi gminnej Nr – 104032 B – do drogi gminnej 104032 B, • Od drogi powiatowej Nr 1404 – do drogi gminnej nr 104032 B, • Od drogi powiatowej Nr 1404 B – do drogi powiatowej Nr 1413 B, • Od drogi gminnej Nr 104037 B – dojazd do pól (dz. nr 212), • Od drogi gminnej nr 104037 B – granica gminy ( Knyszyn – kolonia Guzy), • Od drogi powiatowej Nr 1412 B – do drogi gminnej Kropiwnica – Bagno, • Od drogi gminnej 104041 B – do drogi powiatowej Nr 1414 B, • Od drogi powiatowej Nr 1413 B – do drogi gminnej 104033 B.

Sie ć drogow ą w mie ście Mo ńki uzupełniaj ą ulice b ędące własno ści ą gminy Mo ńki. Maja one ł ączn ą długo ść 19,15 km. Wykaz ulic przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 7. Wykaz ulic i struktura nawierzchni ulic gminnych w mieście Mońki. Nazwa ulicy Długo ść Rodzaj nawierzchni

29

w km Gruntow Wzmocnio Powierzchnia Kostka Asfaltowa a na żwirem m2

Andersa 0,100 - 0,100 827 - - Armii Krajowej 0,258 - - 2747 - 0,258 Astronomiczna 0,310 - - 3185 - 0,310 Batalionów 0,576 - 0,576 7551 - - chłopskich Wł. 0,180 - - 2747 - 0,180 Broniewskiego Ks. St. Budnika 0,258 - - 2139 - 0,258 Brzozowa 0,554 - 0,274 3324 - - Dębowa 0,150 - 0,150 900 - - Dolna 0,642 - 0,642 4435 - - Gajowa 0,530 - - 10436 0,116 0,414 J. Głowackiego 0,136 - - 1827 - 0,136 Zb. Herberta 0,234 - - 758 0,234 - Jagodowa 0,309 - - 3603 0,309 - J. Kili ńskiego 0,394 - - 6276 - 0,394 J.Kochanowskiego 0,368 - - 4059 0,368 - O. M. Kolbego 0,321 - 0,321 2950 - - H. Kołł ątaja 0,570 - 0,570 6442 - - S. Konarskiego 0,208 - 0,208 2350 - - M. Kopernika 0,477 - - 6038 0,477 - Kosmiczna 0,280 - - 2834 - 0,280 T. Ko ściuszki 0,156 - - 1942 - 0,156 Krótka 0,132 - - 1603 - 0,132 Krzywa 0,162 - - 1787 - 0,162 Kwiatowa 0,245 0,245 - 2680 - - Lotnicza 0,460 - - 4753 - 0,460 Łąkowa 0,270 - - 1573 0,270 - Cz. Miłosza 0,243 - 0,243 2631 - - A.F. 0,669 - 0,619 7188 0,050 - Modrzewskiego Nowoko ścielna 0,322 - 0,322 2238 - - K.C Norwida 0,197 - - 2316 - 0,197 Ogrodowa 0,169 0,169 - 1659 - - E. Orzeszkowej 0,090 - - 947 0,090 - Planetarna 0,343 - - 4067 - 0,343 E. Platter 0,174 - - 3069 0,174 - Polna 0,248 - - 2204 - 0,248 B. Prusa 0,192 - 0,192 2055 - -

30

Wł. Puchalskiego 0,404 - 0,404 9639 - - Wł. Raginisa 0,136 - - 1446 - 0,136 M. Rataja 0,262 - 0,262 1716 - - Wł. ST. Reymonta 0,460 - - 4773 0,460 - Rumiankowa 0,268 0,068 0,200 1608 H. Sienkiewicza 0,295 - - 4302 - 0,295 Wł. Sikorskiego 0,280 - - 2969 - 0,280 Skarbowa 0,196 - - 1072 - 0,196 Słoneczna 0,086 - - 664 0,086 - Sportowa 0,188 - - 1101 - 0,188 Spółdzielcza 0,365 0,120 - 3522 - 0,245 ST. Staszica 0,218 - 0,218 1223 - - Szpitalna 0,131 - - 1129 - 0,131 Szlachecka 0,402 - 0,402 8404 - - Św. Kazimierza 0,222 - 0,222 1160 - - Świerkowa 0,048 - - 550 - 0,048 J. Tuwima 0,284 - - 3516 - 0,284 Ks. 0,148 0,148 - 1066 - - Twardowskiego Wąska 0,508 - - 4886 0,146 0,362 Wesoła 0,092 - - 1504 - 0,092 Wi śniowa 0,174 - - 1537 - 0,174 W. Witosa 0,571 - - 4573 - 0,639 St. Wyspia ńskiego 0,278 - 0,278 4189 - - Kard.St. 0,545 - - 6680 - 0,563 Wyszy ńskiego Zdobywców 0,161 - - 1725 0,161 Kosmosu Zdrojowa 0,434 0,145 0,289 3018 - - Zuchów 0,12 - - 878 0,12 - Żurawia 0,184 - - 2105 - 0,184 Pogodna 0,185 - 0,185 1752 - - Lipowa 0,21 - 0,21 2516 - - Rotmistrza 0,13 0,13 - 1248 - - Witolda Pileckiego Malinowa 0,24 0,24 - 2408 - - Razem: 19,152 1,265 6,887 207019 2,900 7,906 Dane Urz ąd Miasta w Mo ńkach

Gmina równie ż jest wła ścicielem i zarz ądc ą dróg dojazdowych do pól. S ą to drogi gruntowe lub o nawierzchni żwirowej. Ich stan techniczny nie odbiega od stanu dróg gminnych. Obsługa ludno ści w gminie Mo ńki odbywa si ę transportem autobusowym i 31

kolejowym. Przez jej teren prowadzone s ą relacje o znaczeniu mi ędzygminnym i wewn ątrzgminnym i krajowym. W zdecydowanej wi ększo ści mieszka ńcy korzystaj ą z własnych samochodów osobowych, cz ęsto w nie najlepszym stanie technicznym.

4. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA

W roku 2012 gmin ę Mo ńki zamieszkiwało 15.424 ludno ści. Rok pó źniej było to 15.338. Za ś w roku 2014 liczba mieszka ńców spadła do poziomu 15.279.

Tabela 8. Liczba ludno ści i przyrost naturalny w gminie Mo ńki w latach 2011-2014.

Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014

Ludno ść 15.488 15.424 15.338 15.279

Urodzenia 131 119 124 119

Zgony 151 159 150 140 Przyrost -20 -40 -26 -21 naturalny Dane Głównego Urz ędu Statystycznego

Na terenie gminy Mo ńki od roku 2011 obserwuje si ę stały spadek liczby ludno ści. Poddaj ąc analizie dane z kilku ostatnich lat, tj. rok 2011 i 2014, mo żna stwierdzi ć, że społeczno ść gminna zmniejszyła si ę o 209 osób. Według oblicze ń statystycznych w 2011 roku gmin ę Mo ńki zamieszkiwało 15.488 osób, natomiast w 2014 roku – 15.279 osób. Warto zauwa żyć, że rok 2012 był krytyczny dla gminy Mo ńki po śród badanych czterech lat, ró żnica miedzy liczb ą urodze ń a liczb ą zgonów była ujemna, a zaobserwowany ubytek naturalny wynosił 40 osób. W kolejnych latach widoczny jest zwi ększaj ący si ę przyrost naturalny, który w 2014 r. osi ągn ą warto ść -21, o 5 osób wi ększy ni ż w poprzednim roku,i a ż o 19 osób wi ększy od krytycznego roku 2012 (-40). ). Dlatego te ż w 2014 r. po mimo wy ższego przyrostu liczba ludno ści jest mniejsza od liczby ludno ści z 2013 r.

Tabela 9. Migracje ludno ści w gminie Mo ńki w latach 2011-2014.

Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014

Napływ ogółem w tym z 131 100 150 179 zagranicy

Odpływ ogółem w 422 320 272 231 tym za granic ę

Saldo migracji -70 -64 -85 -73

32

Dane Głównego Urz ędu Statystycznego

Podana w tabeli liczba ludno ści w poszczególnych latach uwzgl ędnia migracje ludno ści, zmian ę miejsca pobytu. Saldo migracji najwy ższe było w 2013 roku i wynosiło -85 osób, obecnie jest na podobnym poziomie jak w roku 2011 i wynosi -73 osoby. Co pozytywne, zwi ększa si ę rokrocznie liczba osób przybywaj ących z zagranicy, w 2014 roku była to wielko ść 179 osób, wy ższa o 48 osób ni ż w 2011r. Co za tym idzie zmniejsza si ę odpływ mieszkanców za granic ę, mi ędzy 2011 r. a 2014 r. liczba osób zmniejszyła si ę prawie o połow ę.

Tabela 10. Struktura wiekowa ludno ści gminy w latach 1995 – 2014.

2012r. 2013r. 2014r. Grupy w wieku: Liczba/procent Liczba/procent Liczba/procent

Przedprodukcyjnym 0-17 lat 2701/17,51 2623/17,10 2540/16,63%

Produkcyjnym 18-59 lat K., 18-64 lata M. 9957/64,55 9907/64,60 9886/64,70%

Poprodukcyjnym 60 i wi ęcej lat K., 65 i wi ęcej lat M. 2766/17,93 2808/18,30 2853/18,67%

Dane Głównego Urz ędu Statystycznego

Bior ąc pod uwag ę powy ższe dane i próbuj ąc dokona ć prognozy ludno ści gminy na najbli ższe lata, nale ży zwróci ć uwag ę na zmniejszaj ącą si ę liczb ę dzieci i młodzie ży oraz stale zwi ększaj ącą si ę liczb ę osób w wieku produkcyjnym i osób starszych. W przyszło ści ta ostatnia grupa b ędzie zasilana przez liczne obecnie grono osób w wieku produkcyjnym, które zako ńcz ą aktywno ść zawodow ą. Powy ższe tendencje demograficzne b ędą wymagały dopasowania usług społecznych do potrzeb zarówno dzieci i młodzie ży, jak i seniorów. W przypadku tych pierwszych konieczne b ędzie dostosowanie dost ępu do wychowania, edukacji, kultury, sportu i rekreacji, tym drugim trzeba b ędzie natomiast udzieli ć stosownej pomocy materialnej i rzeczowej, ułatwi ć im korzystanie z usług medycznych, opieku ńczych i rehabilitacyjnych oraz ró żnorodnych form aktywnego sp ędzania czasu wolnego. Jednak spadek liczebno ści grupy w wieku przedprodukcyjnym zarówno na terenach wiejskich, jak i w mie ście Mo ńki wskazuje na powolne wyludnianie si ę gminy. Tendencja wyst ępuje zarówno na terenie gminy Mo ńki, województwa podlaskiego i całego kraju i mo że ją zatrzyma ć tylko dodatni przyrost naturalny i migracja młodych ludzi na teren gminy.

5. SYTUACJA GOSPODARCZA

33

W roku 2014 w gminie Mo ńki na ogólna powierzchni ę gminy 16.155 ha, powierzchnia użytków rolnych wynosiła 13.016 ha, co stanowiło 80,60% powierzchni ogólnej całej gminy. Powierzchnia lasów i gruntów le śnych wyniosła 2.181 ha, co stanowiło 13,50% powierzchni ogólnej. Powierzchnia pozostałych gruntów wynosiła 958 ha, co stanowiło 5,83% ogólnej powierzchni. Struktura samych u żytków rolnych przedstawia si ę nast ępuj ąco. Grunty orne zajmowały powierzchni ę 8.884 ha, co stanowiło 67,9 % wszystkich u żytków rolnych. Ł ąki i pastwiska zajmowały 3.554 ha, co stanowiło 27,30% wszystkich u żytków rolnych.Sady zajmowały 63 ha, co stanowiło 0,48% wszystkich u żytków rolnych. Na ogóln ą powierzchni ę gminy Mo ńki wynosz ącą 16.155 ha w 2014 r. u żytki rolne zajmowały 13.016 ha (80,57 % powierzchni gminy). Na jednego mieszka ńca przypada 0,85 ha u żytków rolnych, a wi ęc niemal dwukrotnie wi ęcej ni ż w Polsce. Ich struktur ę użytkowania przedstawia poni ższa tabela. Dane dotycz ące struktury u żytków rolnych w gminie przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 11. Struktura u żytków rolnych na terenie gminy Mo ńki.

Rok 2011 2012 2013 2014

Przeznaczenie gruntów ha % ha % ha % ha % Użytki rolne, w tym: 13.027 100,0 13.021 100,0 13.012 100,0 13.085 100,0 Grunty orne 8.921 68,5 8.912 68,4 8.878 68,2 8.884 67,9 Sady 71 0,5 68 0,5 63 0,5 63 0,5 Łąki 1.470 11,3 1.469 11,3 1.468 11,3 1.468 11,2 Pastwiska 2.102 16,1 2.097 16,1 2.086 16,0 2.086 15,9 Dane Ewidencja gruntów, budynków i lokali gminy Mońki

Porównuj ąc dane z lat 2011 – 2014 mo żna zauwa żyć nast ępuj ące trendy: • Zwi ększyła si ę powierzchni u żytków rolnych od 2011 r. o 58 ha, • Waha si ę powierzchnia gruntów ornych oraz ł ąk, • Zmniejsza si ę nieznacznie powierzchnia pastwisk oraz sadów o 16 ha. Wzrost powierzchni u żytków rolnych o 58 ha zwi ązany jest z zagospodarowaniem nieu żytków wchodz ących w skład gruntów pozostałych oraz zmian ą zagospodarowania cz ęś ci powierzchni gruntów le śnych na cele rolnicze. Likwidacja nieu żytków polepsza wykorzystanie gruntów rolnych.

Działalno ść gospodarcza

Gmina Mo ńki z racji swych walorów jest miejscem koncentracji działalno ści: handlowej, budowalnej, usługowej, przemysłowej i turystycznej. Mieszka ńcy znajduj ą zatrudnienie w handlu, budownictwie, obłudze nieruchomości, usługach, przemy śle, rolnictwie oraz turystyce. Cz ęść mieszka ńców pracuje poza gmin ą. W roku 2014 na terenie gminy Mo ńki zarejestrowanych było 1066 podmiotów

34

gospodarki narodowej, w tym 1022 podmiotów prywatnych. W zdecydowanej wi ększo ści miały one swoj ą siedzib ę w mie ście Mo ńki, co potwierdza, i ż na terenie miasta dominuj ącą dziedzin ą gospodarki s ą usługi i przemysł, mimo że u żytki rolne przewa żaj ą w strukturze użytkowania gruntów na terenie miasta.

Tabela 12. Podmioty gospodarki narodowej wg sektorów własno ści na terenie gminy Mo ńki.

Sektor własno ści 2011 2012 2013 2014

Ogółem 1020 1037 1042 1066 Publiczny 44 44 45 44

Razem 976 993 997 1022 W tym zakłady osób 830 837 837 850

Prywatny fizycznych Dane Bank Danych Regionalnych GUS

Tabela nr 13. Liczba podmiotów gospodarczych wg rodzajów działalno ści w latach 2011 – 2015 na terenie gminy Mo ńki.

Rok/Sektor 2011 2012 2013 2014

Ogółem 1020 1037 1042 1006

Rolnictwo, le śnictwo i 52 51 48 39 łowiectwo

Przemysł 78 76 77 80

Budownictwo 118 125 117 124

Handel i naprawy 291 297 295 296

Hotelarstwo 21 21 26 27

Transport, gospodarka 84 84 88 88 magazynowa, ł ączno śc

35

Po średnictwo 54 55 55 57 finansowe Obsługa nieruchomo ści 91 92 89 99 i firm, nauka

Inne 231 236 247 196

Dane Bank Danych Regionalnych GUS

Na przełomie ostatnich czterech lat mo żna zaobserwowa ć zmniejszanie si ę liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych prowadzonych przez osoby fizyczne. Jest to bardzo niekorzystne dla gminy i jej mieszka ńców, poniewa ż: • Zmniejsza si ę liczba miejsc pracy, • Zmniejszaj ą si ę dochody podatkowe gminy, • Zmniejsza si ę ilo ść i jako ść świadczonych usług na terenie gminy. Analizuj ąc struktur ę podmiotów gospodarczych wg rodzajów działalno ści dominowały podmioty prowadz ące działalno ść w zakresie handlu i usług, budownictwa, obsługi nieruchomo ści oraz przemysłow ą. Najwi ększym podmiotem na terenie gminy jest Moniecka Spółdzielnia Mleczarska zatrudniaj ąca około 100 osób. Najwi ększymi zakładami pracy funkcjonuj ącymi w naszym regionie s ą m.in.: • Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Mońkach, • Moniecka Spółdzielnia Mleczarska, • Piekarnia „REVMOD” w Mo ńkach, • Piekarnia „Sobieski” w Mo ńkach, • Rze źnia Braci Szypcio Sp. J. w Mo ńkach, • Bank Spółdzielczy w Mo ńkach, • Wytwórnia Wód Gazowanych „BETEX” w Knyszynie, • „Agrohurt” Dojrzewalnie Serów Spółka Jawna Kuprel C. L. w Mo ńkach, • Monieckie Centrum Handlowo – Targowe Andrzej Purta w Mo ńkach, • Zakład Mi ęsny „Podlasie” w Mo ńkach.

6. PROBLEMY NA RYNKU PRACY

Problemy na rynku pracy, objawiaj ące si ę niedostateczn ą liczb ą miejsc pracy, prowadz ą do obni żenia standardu życia ludno ści. Długotrwałe pozostawanie bez zatrudnienia ogranicza szanse na podj ęcie pracy, przyczynia si ę do ubo żenia ludno ści, a nawet prowadzi do wykluczenia społecznego. Przyst ępuj ąc do analizy problemu bezrobocia w gminie Mo ńki, nale ży przedstawi ć definicje z nim zwi ązane: • Osoba bezrobotna jest to osoba niezatrudniona, nieprowadz ącą działalno ści gospodarczej i niewykonuj ącą innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podj ęcia zatrudnienia, • Bezrobociem w skali makro jest pozostawanie poza zatrudnieniem, na okre ślonym 36

obszarze geograficznym, znacznej liczby osób zdolnych do podj ęcia pracy, • Bezrobociem w skali mikro jest utrata pracy z powodu braku kwalifikacji lub zaniku innych umiej ętno ści pozwalaj ących obj ąć i utrzyma ć stanowisko, • Bezrobocie rejestrowane to liczba osób bezrobotnych, czyli posiadaj ących okre ślone w ustawie cechy i zarejestrowanych w urz ędach pracy, • Bezrobocie ukryte to pewna – nieokre ślona – liczba osób, które w my śl ustawy nie mog ą zarejestrowa ć si ę jako bezrobotne, które albo nie s ą zatrudnione de facto albo wykonywana przez nich praca nie jest niezb ędna z punktu widzenia zatrudniaj ącego, • Stopa bezrobocia to ukazywana w procentach relacja pomi ędzy liczb ą zarejestrowanych osób bezrobotnych a liczb ą osób czynnych zawodowo (to jest zdolnych w prawnie okre ślonych warunkach do podj ęcia pracy), • Poszukuj ący pracy to osoby nie zatrudnione poszukuj ące zatrudnienia oraz osoby zatrudnione zgłaszaj ące zamiar i gotowo ść podj ęcia zatrudnienia w wy ższym wymiarze czasu pracy albo dodatkowego lub innego zatrudnienia, zarejestrowane w powiatowym urz ędzie pracy, • Pracuj ący w gospodarce narodowej to osoby wykonuj ące prac ę przynosz ącą im zarobek lub dochód, bez wzgl ędu na miejsce i czas trwania tej pracy; do pracuj ących zalicza si ę: - Osoby zatrudnione na podstawie umowy o prac ę, powołania, wyboru, mianowania, wła ścicieli, współwła ścicieli i dzier żawców (ł ącznie z bezpłatnie pomagaj ącymi członkami rodzin) gospodarstw indywidualnych w rolnictwie, wła ścicieli i współwła ścicieli (ł ącznie z bezpłatnie pomagaj ącymi członkami rodzin) jednostek prowadz ących działalno ść gospodarcz ą, osoby pracuj ące na własny rachunek, agentów pracuj ących na podstawie umów agencyjnych i umów na warunkach zlecenia (ł ącznie z pracuj ącymi członkami ich rodzin oraz osobami zatrudnionymi przez agentów), osoby wykonuj ące prac ę nakładcz ą, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych (ł ącznie z pracuj ącymi członkami ich rodzin), pracuj ących na działkach pracowników pa ństwowych gospodarstw rolnych i na działkach przyzagrodowych członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, duchownych wszystkich wyzna ń, pracowników jednostek bud żetowych MON i MSW (siły zbrojne), - Zatrudnieni (pracownicy najemni) w gospodarce narodowej to: osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy na czas okre ślony i nie okre ślony, w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy. Do pracowników najemnych zalicza si ę osoby • Zatrudnione na podstawie umowy o prac ę, • Zatrudnione na podstawie powołania, wyboru lub mianowania, • Pracuj ące w zakładach pracy w formie zorganizowanych grup roboczych (np. jednostki wojskowe, junacy obrony cywilnej, junacy stra ży przemysłowej i po żarnej).

Ludno ść bierna zawodowo to cz ęść społecze ństwa w wieku 15 lat i wi ęcej, niepracuj ąca i nieb ędąca bezrobotn ą; w śród ludno ści biernej zawodowo wyró żnia si ę nast ępuj ące kategorie: • Osoby otrzymuj ące emerytur ę, rent ę, alimenty, stypendium, pomoc opieki społecznej 37

lub posiadaj ące inne nie zarobkowe źródło utrzymania, • Uczniów, którzy zawarli z zakładem pracy umow ę o prac ę na okres nauki zawodu lub przyuczenia do okre ślonej pracy, • Osoby odbywaj ące kar ę pozbawienia wolno ści, • Osoby przebywaj ące w domach opieki, • Zakonników i zakonnice, • Osoby uzyskuj ące dochód m.in. z dzier żawy, wynajmu lokali, sprzeda ży rzeczy własnych, b ądź z kapitału, • Osoby przebywaj ące na urlopie wychowawczym, • Osoby pozostaj ące na utrzymaniu innych osób. Ludno ść aktywna zawodowo to cz ęść społecze ństwa w wieku 15 lat i wi ęcej, zdolna do wykonywania zaj ęć zarobkowych i: • Wykonuj ąca prac ę, która przynosi zarobek lub dochód bez wzgl ędu na miejsce i czas trwania tej pracy, • Bezpłatnie pomagaj ąca w prowadzeniu rodzinnej działalno ści gospodarczej, • Poszukuj ąca pracy i zdolna do jej podj ęcia (bezrobotni).

Pod koniec 2014 r. ilo ść bezrobotnych zarejestrowanych na terenie województwa podlaskiego to 55 tys. osób, za ś stopa bezrobocia na Podlasiu kształtowała si ę na poziomie 13%. Bezrobocie na obszarze gminy Mo ńki wg stanu na dzie ń 31.12.2014r. przedstawia si ę nast ępuj ąco: zarejestrowano 581 bezrobotnych, w tym 285 kobiety, 296 m ęż czyzn, o 267 osób mniej ni ż w roku 2011. Natomiast stopa bezrobocia rejestrowanego na terenie powiatu wynosiła 12% ( na terenie gminy nie rejestruje si ę stopy bezrobocia), o jeden procent mniej ni ż na terenie województwa podlaskiego i była najni ższa od trzech lat.

Tabela 14. Bezrobotni w gminie według płci i ich udział w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym w latach 2011-2014. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r.

Liczba bezrobotnych w gminie 848 794 726 581

Udział bezrobotnych w liczbie ludno ści w wieku 8,47 7,92 7,32 5,89 produkcyjnym Liczba osób w wieku produkcyjnym 10.006 10.019 9.915 9.863

Liczba bezrobotnych kobiet w gminie 375 333 323 285

Udział kobiet w liczbie bezrobotnych 3,75 3,32 3,26 2,89

Stopa bezrobocia % - 13,5 13,7 12,2

Dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Mo ńkach

Dla scharakteryzowania problemu bezrobocia w gminie wa żna jest analiza danych dotycz ących podziału bezrobotnych według wieku, czasu pozostawania bez pracy, sta żu pracy i wykształcenia, a tak że rodzaju działalno ści ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy. Dane szczegółowe w tym zakresie na koniec 2014 roku przedstawiaj ą poni ższe tabele. 38

Tabela 15. Bezrobotni w gminie na koniec 2015 roku według wieku, czasu pozostawania bez pracy, sta żu pracy i wykształcenia.

Liczba Udział Liczba Udział

bezrobotnych bezrobotnych kobiet kobiet

Ogółem Kobiet (w %) Ogółem Kobiet (w %)

18-24 lata 173 67 38,7 bez sta żu 198 92 46,5

25-34 lata 196 100 51,0 do 1 roku 155 69 44,5

35-44 lata 117 47 40,1 1-5 lat 150 51 34

45-54 lata 120 58 48,3 pracy 5-10 lat 75 25 33,3

ż

55-59 lat 66 32 48,5 10-20 lat 82 30 36,6 Sta

Wiek

60-64 lata 44 3 6,8 20-30 lat 43 13 30,2

do 1 miesi ąca 50 16 32,0 30 lat i wi ęcej 13 4 30,8

1-3 miesi ące 123 47 38,2 wy ższe 67 38 56,7

policealne 3-6 miesi ęcy 86 36 41,9 164 78 47,6

i śr. zawodowe

średnie 6-12 miesi ęcy 128 57 44,5 118 58 49,1 ogólnokształc ące

zasadnicze 12-24 miesi ące 108 42 38,9 148 40 27,0

zawodowe

wykształcenie gimnazjalne pow. 24 miesi ęcy 221 109 49,3 219 70 32,0

Czas pozostawania bez prac pozostawania bez Czas i ni ższe

Dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Mo ńkach

Na koniec 2015 roku w śród bezrobotnych w gminie najwi ększe grupy stanowiły osoby młode w wieku 18-34 lata, (ł ącznie 369 osób), osoby pozostaj ące bez zatrudnienia długotrwale, powy żej 24 miesi ęcy (w sumie 221 osób), od 6 do 12 miesi ęcy (128 osób), osoby z brakiem sta żu pracy (198 osób) i do 1 roku (155 osób). Znaczn ą grup ę stanowiły tak że osoby z wykształceniem gimnazjalnym i ni ższym (219 osób) oraz policealnym i średnim zawodowym (164 osób). Liczne grupy w śród b ędących bez zatrudnienia stanowiły osoby w wieku 45-54 lata (120 osób) i 35-44 lata (117 osób), osoby pozostaj ące bez pracy od 1 do 3 miesi ęcy (123 osoby), osoby ze sta żem pracy 1-5 lat (150 osób) oraz osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (148 osób). Najwi ększy udział kobiet w ogóle bezrobotnych odnotowano w śród osób w wieku 25- 34 lata (51,0 %) i 55-59 lata (48,5%), w śród osób pozostaj ących bez pracy długotrwale, powy żej 24 miesi ęcy (49,3%), z brakiem sta żu pracy (46,5%) i do jednego roku (44,5%) oraz, co budzi niepokój, osób z wykształceniem wy ższym (56,7%) i średnim ogólnokształac ącym (49,1%), policealnym i średnim zawodowym (47,6%). Z powy ższych danych wynika, że programami aktywizuj ącymi osoby bezrobotne z gminy nale ży obj ąć przede wszystkim osoby bez sta żu pracy, z wykształceniem wy ższym i średnim, w wieku 25-59, którym powinno si ę zapewni ć mo żliwo ść poszerzenia do świadczenia zawodowego lub podj ęcia pierwszej pracy. Nie nale ży równie ż zapomina ć o osobach maj ących za sob ą kilkana ście lat pracy, którym powinno si ę zapewni ć mo żliwo ść 39

przekwalifikowania, aby wzmocni ć ich konkurencyjno ść na rynku pracy. Kierunki działa ń podejmowane w celu ograniczenia stopy bezrobocia przez Powiatowy Urz ąd Pracy w Mo ńkach i Urz ąd Miejski w Mo ńkach to:

1. Rozwijanie i promowanie aktywnej polityki rynku pracy, 2. Tworzenie nowych miejsc pracy i rozwój małej przedsi ębiorczo ści, 3. Dostosowanie zasobów ludzkich do zmian zachodz ących na rynku pracy, 4. Rozbudzanie przedsi ębiorczo ści społecznej, 5. Integracja i zwi ększenie szans na rynku pracy dla osób bezrobotnych znajduj ących si ę w szczególnie niekorzystnej sytuacji na rynku pracy, 6. Zwi ększenie skuteczno ści stosowanych instrumentów rynku pracy, 7. Rozwój współpracy z partnerami rynku pracy.

Program skierowany był przede wszystkim do osób bezrobotnych z powiatu monieckiego, a tak że pracodawców, przedsi ębiorców i partnerów na lokalnym rynku pracy. Powiatowy Urz ąd Pracy w Mo ńkach działania oparł głównie na realizacji usług i instrumentów rynku pracy, które słu żyły do osi ągni ęcia powy ższych celów: • Tworzenie nowych miejsc pracy – refundacja kosztów wyposa żenia lub doposa żenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego, • Sta że zawodowe • Prace interwencyjne, • Roboty publiczne, • Samozatrudnienie - jednorazowe środki na podj ęcie działalno ści gospodarczej, • Prace społecznie u żyteczne • Szkolenia i przekwalifikowania zawodowe, • Po średnictwo pracy, • Poradnictwo zawodowe, • Aktywne metody poszukiwania pracy.

Efekty, jakie uzyskano poprzez realizacj ę programu to przede wszystkim: • Du żo wi ększa liczba osób bezrobotnych obj ęta wsparciem w postaci usług i instrumentów rynku pracy, • Wzrost liczby osób podejmuj ących prac ę, • Wzrost liczby osób podejmuj ących indywidualne działalno ści gospodarczej, • Poprawa wizerunku urz ędu i pracowników zarówno w relacjach z bezrobotnymi jak i pracodawcami, • Wdro żenie niezb ędnych działa ń słu żą cych indywidualizacji obsługi klientów, • Ograniczanie zjawiska wykluczenia społecznego.

Warto te ż zach ęca ć młodzie ż do zdobywania wykształcenia, natomiast w przypadku osób pozostaj ących na rynku pracy bez zatrudnienia, szczególny nacisk nale ży poło żyć na dokształcanie oraz podniesienie lub zmian ę kwalifikacji zawodowych.

40

7. ZASOBY I WARUNKI MIESZKANIOWE

Zasoby i warunki mieszkaniowe ludno ści determinuj ą w znacznym stopniu jako ść jej bytowania. Mieszkanie jest podstawowym dobrem człowieka spełniaj ącym funkcje: ekonomiczn ą, socjalizacyjn ą, społeczn ą. Samorz ądy gminne ustawowo s ą zobligowane do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych swoich obywateli.

Tabela 16. Zasoby mieszkaniowe gminy w latach 2011 – 2014.

Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014

Liczba osób w mieszkaniach 15.488 15.424 15.338 15.279

Liczba mieszka ń 4.758 4.769 4.782 4.793

Liczba izb 21.065 21.124 21.206 21.280 Liczba mieszka ń na 1000 307 309 312 314 mieszka ńców Powierzchnia u żytkowa 407.126 408.845 410.878 413.047 mieszka ń Powierzchnia 1 mieszkania 85,5 85,7 85,9 86,1 Powierzchnia u żytkowa 26,3 26,5 26,8 27,0 mieszkania /osob ę Liczba osób /1 mieszkanie 3,25 3,23 3,2 3,18

Liczba osób / izb ę 0,73 0,73 0,72 0,72 Dane Bank Danych Regionalnych GUS

W latach 2011-2014 liczba mieszka ń w gminie Mo ńki rosła z roku na rok (z 4.758 w 2011 r. przez 4.769 w 2012 r. do 4.793 w 2014 r. Zwi ększała si ę tym samym liczba izb (z 21.065 w 2011 r. do 21.280 w 2014 r.-w sumie o 215) i powierzchnia u żytkowa mieszka ń (z 407.126 m 2 w 2011 r. do 413.047 m 2 w 2014 r. - w sumie o 5.921 m2). Na tym samym poziomie pozostawała z kolei przeci ętna powierzchnia u żytkowa 1 mieszkania (ok. 86 m 2) i przeci ętna powierzchnia u żytkowa mieszkania na 1 osob ę (ok. 26,5 m 2). Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia powy ższa tabela.

Tabela nr 17. Wyposa żenie mieszka ń w 2014 r.

Wyposa żenie Gmina Monki % Miasto % Tereny wiejskie % mieszka ń

41

Wodoci ąg 4412 97,8 3272 102,8 1140 85,6

Ustep spłukiwany 4330 95,9 3261 102,5 1069 80,3

Łazienka 4247 94,1 3225 101,4 1022 76,8

Centralne ogrzewanie 3964 87,8 3133 98,5 831 62,4 Dane Urz ąd Miejski w Mo ńkach

W gminie Mo ńki mieszka ńcy najwi ększy dost ęp mieli do wodoci ągu, w nastepnej kolejno ści do ust ępu spłukiwanego, łazienki, i na ko ńcu do centralnego ogrzewania. Gospodarstwom domowym, które ze wzgl ędu na swoj ą trudn ą sytuacj ę ekonomiczn ą nie s ą w stanie pokrywa ć cało ści kosztów zwi ązanych z utrzymaniem mieszkania, wypłacane s ą dodatki mieszkaniowe. Jest to forma pomocy świadczona przez gmin ę, a realizowana przez Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 18. Dodatki mieszkaniowe przyznane w gminie w latach 2011-2014.

2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r.

Liczba osób, którym decyzj ą przyznano dodatek mieszkaniowy 481 448 452 433

Liczba przyznanych dodatków mieszkaniowych 2.786 2.679 2.616 2.561

Warto ść przyznanych dodatków mieszkaniowych 442.480 455.931 465.768 454.415 (w zł)

Dane Miejskiego O środka Pomocy Społecznej w Mo ńkach

W latach 2011-2014 liczba osób w gminie, którym decyzj ą administracyjn ą przyznano dodatek mieszkaniowy, zmniejszyła si ę (z 481 w 2011 r. do 433 w 2014 r.- czyli o 48 osób). Zmniejszyła si ę równie ż liczba przyznanych dodatków (z 2.786 w 2011 r. do 2.561 w 2014 r.) i tym samym wysoko ść kwot przeznaczonych na ten cel (z 442.480 zł w 2011 r. do 454.415 zł w 2014 r. – w sumie o 11.935 zł). Poprawa sytuacji mo że by ć spowodowana coraz wi ększ ą liczb ą zaktywizowanych osób bezrobotnych, które zacz ęły sprawniej fukcjonowa ć samodzielnie.

8. BEZDOMNO ŚĆ

Bezdomno ść jest problemem społecznym charakteryzuj ącym si ę brakiem stałego miejsca zamieszkania. Wi ąż e si ę ze zmianami demograficznymi i ruchliwo ści ą społeczn ą, z recesj ą gospodarcz ą, bezrobociem, ubóstwem, kryzysem polityki mieszkaniowej i wzrostem cen mieszka ń oraz dysfunkcjonalno ści ą instytucji opieku ńczo-resocjalizacyjnych i karnych zaniedbuj ących obowi ązek opieki nast ępczej. Do głównych przyczyn bezdomno ści o charakterze społecznym i patologicznym nale żą : likwidacja pa ństwowych zakładów pracy, a wraz z nimi hoteli robotniczych, brak miejsc w szpitalach, zakładach opieku ńczych, domach pomocy społecznej, brak opieki nad 42

wychowankami domów dziecka ko ńcz ącymi 18 lat, brak o środków dla nosicieli wirusa HIV, zaległo ści w opłatach czynszowych prowadz ące do eksmisji, a tak że alkoholizm, przest ępczo ść , odrzucenie lub brak opieki ze strony najbli ższych, rozwód lub trwały rozpad innych wi ęzi formalnych lub nieformalnych, prostytucja kobiet, przemoc w rodzinie oraz świadomy wybór innego sposobu życia i odrzucenie powszechnie uznawanego systemu warto ści. Osobami bezdomnymi, obok tych, które s ą nimi z wyboru, najcz ęś ciej staj ą si ę ludzie w starszym wieku, matki z nieletnimi dzie ćmi, rodziny pełne nieposiadaj ące środków finansowych na opłacenie mieszkania oraz osoby, które opu ściły zakłady karne. Na terenie gminy Mo ńki wyst ępuje niewielki odsetek osób bezdomnych. MOPS obejmuje wsparciem 6 osób bezdomnych. Dwie osoby przebywaj ą w DPS, 2 osoby w schroniskach, jedna osoba w pustostanie, jedna w domku na działkach. Problem bezdomno ści na terenie gminy Mo ńki ma charakter jednostkowy i sporadyczny.

9. EDUKACJA

Edukacja, rozumiana, jako wychowanie, wykształcenie, nauka oraz zdobywanie wiedzy, umiej ętno ści i kształcenie pełni zasadnicz ą rol ę w rozwoju człowieka. Jako proces trwaj ący od młodo ści jest sposobem na podniesienie, jako ści zasobów ludzkich, a tym samym poziomu konkurencyjno ści gospodarki i przyspieszenia tempa rozwoju gospodarczego. Głównym problemem edukacji jest nierówny dost ęp do niej przez całe życie, efektem czego są zró żnicowane szanse życiowe poszczególnych grup ludno ści, np. młodzie ży mieszkaj ącej na wsi i w mie ście, dziewcz ąt i chłopców, dorosłych bez wykształcenia i z wykształceniem. W roku szkolnym 2014/2015 gmina Mo ńki była organem prowadz ącym 6 placówek oświatowo-wychowawczych, w tym 1 przedszkole, 4 szkoły podstawowe i 1 szkoł ę gimnazjaln ą. Dane szczegółowe na temat ww. placówek, a tak że liczby dzieci i uczniów do nich ucz ęszczaj ących oraz nauczycieli w nich pracuj ących przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 19. Stan organizacji szkół podstawowych i gimnazjów w gminie w roku szkolnym 2014/2015. Liczba Biblioteka Nazwa i Liczba Liczba Liczba sal komputerów Liczba sal – L.p. adres uczniów oddziałów komputerowych na u żytek gimnastycznych liczba placówki (dzieci) uczniów woluminów Szkoła 26 (62 Podstawowa notebooki - 1. 433 16 2 2 7 335 Nr 1 w 62 w szkole Mo ńkach cyfrowej) Szkoła Podstawowa 2. 388 18 2 30 2 9 259 Nr 2 w Mo ńkach

43

Szkoła Podstawowa 3. 29 4 1 6 — 3000 w Kuleszach Szkoła Podstawowa 4. 29 4 1 10 1 1800 w Boguszewie;

Gimnazjum 5. 415 16 1 21 1 17 109 w Mo ńkach

Przedszkole 6. 266 13 - 2 1 1 500 w Mo ńkach

Dane Urz ędu Miejskiego w Mo ńkach

Działalno ść szkół opierała si ę na corocznych planach pracy zatwierdzonych przez rady pedagogiczne, planie nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektorów, programie ministerialnym i programie profilaktyki. Szkoły organizowały zaj ęcia wspieraj ące iundywidulane potrzeby uczniów w wyrównywaniu wiedzy i umiej ętno ści. Dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi zaj ęcia prowadzili tak że – logopeda i pedagog. Podejmowano działania zapobiegawczo – profilaktyczne, sprawowano opiek ę psychologiczn ą – pedagogiczną oraz kontynuowano współprac ę z instytucjami wspomagaj ącymi. Do tej pory nie powstał żaden pa ństwowy punkt żłobkowy ani pa ństwowy punkt przedszkolny w gminie Mo ńki a dost ępno ść usług wczesnej edukacji i opieki nad dzie ćmi wpływa na zwi ększenie zdolno ści zatrudnienia rodziców poprzez umo żliwienie sprawniejszego godzenia obowi ązków zawodowych i rodzinnych. Jest to jeden z głównych czynników oddziałuj ących na obecno ść kobiet na rynku pracy.

Zasoby i oferta szkolna

Z analizy wynika, że placówki w Mo ńkach zatrudniaj ą pedagoga, logoped ę, piel ęgniark ę, psychologa. Zespól szkół prowadzi do żywianie uczniów po przez catering dowo żony przez firm ę zewn ętrzn ą, natomiast Przedszkole Samorz ądowe prowadzi własn ą kuchni ę. W żadnej ze szkół nie funkcjonuj ą klasy lub oddziały integracyjne. Przedstawiciele żadnej z placówek nie zauwa żyli trudno ści z dojazdem uczniów na zaj ęcia. Placówka w Mo ńkach oferuje dzieciom i młodzie ży du żą ilo ść zaj ęć dodatkowych. Najcz ęś ciej przyjmuj ą one posta ć ró żnorodnych tematycznie kół zainteresowa ń, m.in. koła języka polskiego, matematyczne, teatralne, religijne, chór i harcerstwo, zaj ęcia dydaktyczno- wyrównawcze i zaj ęcia dydaktyczne dedykowane dla uczniów zdolnych, oraz zaj ęć językowych i rekreacyjno-sportowych. Spis zaj ęć oferowanych przez Szkoły w Mo ńkach: 44

• Kółka taneczne, • Rekreacyjno – sportowe, • Schola Gloria, • Koła naukowe, j ęzykowe, • Wolontariat, • Koło biblioteczne, • Koło teatralne „Zielony Smok”, • Koło plastyczne, • Zespół wokalny „Bo że Nutki”, • Koło artystyczne, • Koło regionalne, • Zespół wokalny.

Działania profilaktyczne i naprawcze konieczne do przeprowadzenia

Okre ślaj ąc działania profilaktyczne i naprawcze, które nale żałoby przeprowadzi ć w szkołach to organizowanie prelekcji dla rodziców prowadzonych przez psychologa na temat zagro żeń płyn ących z niekontrolowanego i zbyt długiego korzystania przez dzieci z Internetu. Rodzice powinni tak że skorzysta ć z prelekcji przeprowadzanych przez wykwalifikowane w tym kierunku osoby, a dotycz ących propagowania zdrowego stylu życia oraz prawidłowego żywienia dzieci.

Współpraca szkół z rodzicami uczniów

Przedstawiciele wszystkich placówek uznali współprac ę z rodzicami uczniów za zadowalaj ącą. W jej ramach odbywaj ą si ę konsultacje indywidualne, zebrania ogólne i klasowe, dy żury. Rodzice zach ęcani s ą równie ż do aktywnego uczestnictwa w życiu szkoły – np. pomoc przy drobnych remontach, przy organizacji imprez szkolnych lub środowiskowych, organizowaniu pomocy dla potrzebuj ących. Jednak że nadal nale ży rozwija ć edukacj ę Rodziców w kwestii kompetencji rodzicielskich.

Problemy dosi ęgaj ące uczniów i ich rodziny

Problemy maj ą pochodzenie wynikaj ące z niskiego statusu materialnego rodzin i bezrobocia. Trudna sytuacja materialna wi ąż e si ę cz ęsto z wyst ępuj ącymi w domu dysfunkcjami, takimi jak niewydolno ść i bezradno ść wychowawcza, brak odpowiedniego zainteresowania dzieckiem, alkoholizm. Brak pracy zmusza te ż niektórych rodziców do wyjazdu za granic ę, co generuje problemy tzw. eurosieroctwa. Konsekwencj ą takich sytuacji jest pozostawienie dziecka bez odpowiedniej opieki, co sprzyja szerzeniu si ę zachowa ń negatywnych (si ęganie po u żywki, agresja, poni żanie godno ści drugiego człowieka, stosowanie przemocy). Du że znaczenie ma równie ż nieumiej ętne zagospodarowanie czasu wolnego dzieci i młodzie ży szkolnej. Szczegółowe informacje na temat istniej ących w środowisku szkolnym i w domu 45

rodzinnym uczniów problemów społecznych zawieraj ą poni ższe tabele.

Tabela 20. Problemy wyst ępuj ące w środowisku szkolnym i rodzinnym dzieci i młodzie ży z gminy Mo ńki ucz ęszczaj ących do szkół podstawowych 2013- 2015 r. Liczba ujawnionych przypadków Cechy patologii społecznej 2013 2014 2015

Si ęganie po alkohol - - - Si ęganie po narkotyki - - - Palenie papierosów 1 1 - Ucieczki z domu - - - Kradzie że - 3 - Agresja i przemoc w tym: poni żanie, zastraszanie, zn ęcanie si ę, bicie, wymuszanie 20 22 31 pieni ędzy, zmuszanie do palenia papierosów Autoagresja - - - Przest ępczo ść ujawniona - - - Niszczenie mienia szkolnego - - - Udział w grupach negatywnych 2 1 - Problemy wymagaj ące nadzoru kuratora 10 6 5 sądowego Przemoc w rodzinie 6 6 6 Zaniedbanie przez dom 3 2 1 Wykorzystywanie seksualne - - - Dane Urz ąd Miejski w Mo ńkach

Wśród problemów wyst ępuj ących w środowisku szkolnym i rodzinnym dzieci i młodzie ży w szkołach podstawowych nie miały miejsca w ostatnich trzech latach takie cechy patologii społecznej jak: wykorzystywanie seksualne, niszczenie mienia szkolnego, przest ępczo ść ujawniona, autoagresja, ucieczki z domu, si ęganie po narkotyki i alkohol. To wszystko nastraja optymistycznie w kwestii przyszłości dzieci i młodzie ży. Natomiast najcz ęś ciej zdarzały si ę przypadki patologii społecznej takie jak poni żanie, zmuszanie, zn ęcanie si ę, bicie, zastraszanie i co niepokoj ące zjawisko to ma tendencj ę wzrostow ą, zanotowano 20 przypadków w 2013 r. i o 11 wi ęcej w roku 2015. Rzadziej wyst ępuj ącymi problemami na terenie gminy s ą problemy wymagaj ące nadzoru kuratora s ądowego, maj ące tendencj ę spadkow ą. Przemoc w rodzinie utrzymuje si ę na stałym poziomie szcz ęś ciu przypadków corocznie. Sporadycznie wyst ępuj ącymi przypadkami s ą: palenie papierosów, kradzie że, zaniedbanie przez dom i udział ww grupach negatywnych – po kilka ujawnionych przypadków.

10. KULTURA

46

Moniecki O środek Kultury prowadzi działalno ść polegaj ącą na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury oraz sportu poprzez organizowanie ró żnego rodzaju wystaw, koncertów, przedstawie ń teatralnych, imprez cyklicznych, projekcji itp. Organizuje zaj ęcia dla dzieci i młodzie ży. W MOK działaj ą nast ępuj ące koła zainteresowa ń:

• Zespół Śpiewaczy „Pogodna jesie ń”, istniej ący od 1997 r., • 2 zespoły taneczne młodzie żowe (taniec break dance) „ Czocher Kakata”, • Młodzie żowy zespół wokalny, • Zespół Śpiewaczy „Wrzosy”, • Koło Młodego Plastyka, • Izba Zdobnictwa Obrz ędowego, • „Podlasiaczki”, • Formacja „Better than best”, • Koło teatralne MOK, • Kółko fotograficzne „Negatyw”, • Bryd ż, Szachy, Bilard, • Koło dziennikarskie.

MOK jest organizatorem imprez kulturalnych, prowadzi wynajem sal na uroczysto ści rodzinne, do prowadzenia zaj ęć zumby, j ęzyka angielskiego i hiszpa ńskiego, warsztatów rękodzieła regionalnego. Do najwa żniejszych imprez kulturalno-oświatowo-rekreacyjnych i okoliczno ściowych gminy Mo ńki nale żą : • Dni Moniek, • Świ ęto Wsi. Jest organizatorem konkursów o zasi ęgu powiatowym, wojewódzkim oraz ogólnopolskim. S ą to konkursy: • Wojewódzki Przegl ąd Na Zdobnictwo Obrz ędowe Cyklu Wiosennego i Świ ątWielkanocnych, • Powiatowy Konkurs na Choink ę Bo żonarodzeniow ą, • Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. Melanii Burzy ńskiej pt. „ Poezja życiem pisana”, • Przegl ąd Poezji Śpiewanej "Nie zapomniane Polskie Przeboje" im. Jacka Kaczmarskiego "O laur Solidarno ści", • Przegl ąd Twórczo ści Amatorskiej, • Inne.

Powy ższy opis stanu faktycznego pokazuje du żą ro żnorodno ść zaj ęć , jednak że nale żałoby zró żnicowa ć, dopasowa ć formy upowszechniania kultury do różnych kategorii wiekowych odbiorców oraz ich potrzeb i preferencji.

11. SPORT I REKREACJA

47

Propagowany w dzisiejszych czasach zdrowy styl życia obejmuje m.in. wła ściwe od żywianie, aktywny wypoczynek oraz uprawianie ró żnorodnych dyscyplin sportowych. Sport wpływa, bowiem nie tylko na kondycj ę zdrowotn ą człowieka, ale równie ż jego cechy charakteru, postaw ę, relacje z innymi lud źmi, umiej ętno ść współpracy i asertywno ść . Przedszkola i szkoły wykorzystywały do prowadzenia zaj ęć wychowania fizycznego i rekreacji ruchowej inne urz ądzenia rekreacyjno – sportowe, których stan obejmuje tabela poni żej.

Tabela 21. Urz ądzenia rekreacyjno – sportowe w szkołach.

Wyszczególnienie Rodzaj urz ądzenia Liczba urz ądze ń

Plac zabaw 1 Zespół Szkół w Mo ńkach w Boisko 1 tym: Szkoła Podstawowa Nr 1 w Kort tenisowy 1 Mo ńkach Szkoła Muzyczna I Stopnia Hala sportowa 1 w Mo ńkach Salka korekcyjna 1 1 Plac zabaw

Sala gier i zabaw Radosna 1 Szkoła

Boiska do piłki siatkowej - 2x 2

Szkoła Podstawowa Nr 2 w Boisko do piłki pla żowej-boisko 1 Mo ńkach do piłki no żnej Skocznia 1

Bie żnia ogólna 1

Bie żnia prosta 1

Boisko do piłki no żnej, 1 siatkowej i koszykowej 1 Szkoła Podstawowa w Sala gier i zabaw „Radosna Kuleszach szkoła” 1 Bie żnia do skoku w dal

48

Hu śtawki 1

Bie żnia do skoków w dal 1 Sala do tenisa stołowego Szkoła Podstawowa w 1 Boguszewie; Salka do rekreacji 1 Sale gier i zabaw „Radosna

Szkoła” 1 Sala gimnastyczna 1

Boisko do piłki pla żowej Gimnazjum w Mo ńkach 1 Strzelnica 1 Plac zabaw, w tym: hu śtawki, Przedszkole w Mo ńkach mini domki, zje żdżalnie 1

Dane Szkoły w Mo ńkach Na terenie Moniek działaj ą mi ędzy innymi: Klub Sportowy Promie ń Mo ńki, stadion miejski MOSiR, boiska sportowe, pływalnia powiatowa słu żą ce czynnemu sp ędzaniu czasu wolnego mieszka ńców gminy Mo ńki.

Klub Sportowy

Promie ń Mo ńki – polski klub sportowy z siedzib ą w Mo ńkach, zało żony 14 marca 1963 roku. Historia klubu jest ści śle zwi ązana z histori ą miasta, kiedy to w latach 50. i 60. Mo ńki stały si ę siedzib ą powiatu i uzyskały prawa miejskie, powstała tak że inicjatywa powołania klubu sportowego. Dnia 15 lutego 1963 roku koło Ludowych Zespołów Sportowych w Mo ńkach pod przewodnictwem Waldemara Szostkiewicza wyszło z inicjatyw ą powołania klubu LZS. Oficjalnie klub został zarejestrowany w dniu 14 marca 1963 roku. Pierwszym prezesem klubu był Czesław Gartych. W latach 1957-1958 powstało pierwsze boisko sportowe. W klubie działały nast ępuj ące sekcje sportowe: piłka no żna, piłka siatkowa, kolarstwo, zapasy, lekkoatletyka, szachy, tenis stołowy, ły żwiarstwo szybkie oraz bryd ż sportowy.

12. TURYSTYKA

Na życzliw ą go ścin ę mog ą liczy ć przybywaj ący do gminy tury ści. Wszelkie niezb ędne informacje b ędą mogli uzyska ć w Punkcie Informacji Turystycznej prowadzonym przez Miejski O środek Kultury w Mo ńkach. Dzisiejsze Mo ńki stanowi ą wa żny o środek gospodarczy, usługowy i kulturalny. W okresie letnim odbywaj ą si ę tu liczne festyny i imprezy rozrywkowe. Dzi ęki rozwini ętej infrastrukturze miejskiej oraz posiadanemu zapleczu turystycznemu miasto stanowi dogodn ą 49

bazę wypadow ą dla tych, którzy chc ą si ę zapozna ć z niepowtarzalnymi walorami przyrodniczymi oraz bogat ą histori ą wsi i miasteczek gminy Mo ńki. Dane szczegółowe na temat obiektów zakwaterowania zbiorowego przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 22. Obiekty zakwaterowania noclegowego w gminie w 2015 rok.

Nazwa obiektu Adres obiektu

Agroturystyka Zielone Ogrody Mo ńki, Moniuszeczki 22

Gospodarstwo Agroturystyczne "Pod Wi ązem” Mo ńki, Kropiwnica 42

Raj Bobra-U Michała Jadwiga i Grzegorz D ębowscy Mo ńki, ul. Słoneczna 2

Zajazd Zalesie Mo ńki, ul. Sportowa

Dane Internet

13. OCHRONA ZDROWIA

Na terenie gminy Mo ńki zadania z ochrony zdrowia realizuje mi ędzy innymi Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, który swoj ą działalno ści ą obejmuje pacjentów zadeklarowanych z terenu gminy Mo ńki i z s ąsiednich gmin, a tak że kilka prywatnych jednostek świadcz ących usługi opieki zdrowotnej oraz kilka aptek. Tu tak że zlokalizowany jest dom pomoc społecznej.

SP ZOZ w Mo ńkach wykonuje świadczenia zdrowotne w zakresie: • Porad lekarskich, • Świadcze ń piel ęgniarskich i poło żniczych, • Opieki stacjonarnej, • Świadcze ń rehabilitacyjnych, • Świadcze ń opieku ńczo – leczniczych, • Diagnostyki laboratoryjnej i obrazowej, • Nowoczesnych metod leczenia bólu przewlekłego, • Nocnej i świ ątecznej opieki medycznej, • Transportu sanitarnego.

W skład Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Mo ńkach wchodzi: 50

• Podstawowa Opieka Zdrowotna Usługi s ą świadczone w Przychodni Rejonowej w Mo ńkach, Przychodni Rejonowej w Goni ądzu, Gminnym O środku Zdrowia w Krypnie, Gminnym O środku Zdrowia w Ja świłach, Gminnym O środku Zdrowia w Jasionówce, Gminnym O środku Zdrowia w Trzciannym, Wiejskim O środku Zdrowia w Kalinówce Ko ścielnej, Wiejskim O środku Zdrowia w Dolistowie, • Specjalistyczna Opieka Ambulatoryjna Poradnia Dermatologiczna, Okulistyczna, Neurologiczna, Otolaryngologiczna, Reumatologiczna, Endokrynologiczna, Leczenia bólu, Zdrowia Psychicznego, Rehabilitacji Leczniczej, Chirurgiczna oraz Poradnia dla Kobiet w Mo ńkach, w Ja świłach, Jasionówce, Krypnie i Goni ądzu, Zakład Rehabilitacji Leczniczej, • Leczenie Stacjonarne Oddział Chorób Wewn ętrznych, Oddział Dzieci ęcy, Oddział Chirurgiczny, Blok Operacyjny, Oddział Poło żniczo–Ginekologiczny z Noworodkami, Oddział Rehabilitacji Leczniczej, Zakład Opieku ńczo Leczniczy, • Ambulatorium – Izba Przyj ęć Zakład świadczy usługi w zakresie nocnej, świ ątecznej ambulatoryjnej i wyjazdowej opieki lekarskiej i piel ęgniarskiej oraz transportu sanitarnego, • Zaplecze diagnostyczne Pracownia Cytologii, Pracownia USG, Pracownia Endoskopii, Pracownia Serologii i Banku Krwi, Medyczne Laboratorium Diagnostyczne, Pracownia RTG, • Apteka Zakładowa, • Pacjenci szpitala korzystaj ą z posiłków wydawanych przez kuchni ę.

SP ZOZ w Mo ńkach realizuje unijny projekt pod nazw ą: „ Utworzenie Regionalnego Centrum Leczenia Bólu poprzez rozbudow ę budynków Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Mo ńkach” w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojwództwa Podlaskiego na lata 2007- 2013. Celem strategicznym projektu jest podniesienie dost ępno ści, jako ści oraz poszerzenie asortymentu świadczonych usług medycznych. Styl życia i zachowania zdrowotne wpływaj ą w najwi ększym stopniu na stan zdrowia ludno ści. Do czynników zagra żaj ących zdrowiu nale żą przede wszystkim: mała aktywno ść fizyczna, nieprawidłowo ści w sposobie żywienia, palenie tytoniu, nadmierne spo życie alkoholu, u żywanie narkotyków, zły stan środowiska naturalnego, niewła ściwe warunki bezpiecze ństwa pracy, wypadki drogowe oraz brak powszechnej profilaktyki.

Tabela 23. Zakłady opieki zdrowotnej, w gminie w 2014 roku.

Nazwa placówki Adres

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w 19-100 Mo ńki, Al. Niepodległo ści 9

51

Mo ńkach

19-100 Mo ńki, Al. Niepodległo ści 9 Przychodnia Rejonowa w Mo ńkach

Przychodnia Rejonowa w Goni ądzu ul.Konstytucji 3 Maja 1 GOZ Jasionówka ul. Rynek 20. 19-122 Jasionówka GOZ Krypno Krypno Ko ścielne 6 GOZ Ja świły Ja świły 13 GOZ Trzcianne ul. Wojska Polskiego 12 Dolistowo Stare 142A WOZ Dolistowo

WOZ Kalinówka Kalinówka Ko ścielna 34 Dane Urz ędu Miejskiego w Mo ńkach

Tabela 24. Apteki w gminie w 2015r.

Nazwa placówki Adres

Apteka Osak Spółka Jawna ul. Wyzwolenia 16, 19-100 Mo ńki

Centrum Farmaceutyczne Apteka Przy Ratuszu al.Niepodległo ści 11 B, 19-100 Mo ńki

Bliska Apteka Samoobsługowa ul. Tysi ąclecia 21/4 , 19-100 Mo ńki

Apteka Nr 05-045 al.Niepodległo ści 6, 19-100 Mo ńki

Apteka J.P.G.Zawi ślak Spółka Jawna al. Niepodległo ści 2a/7, 19-100 Mo ńki

Dane Urz ędu Miejskiego w Mo ńkach

Dla poznania sytuacji zdrowotnej mieszka ńców gminy wa żna jest analiza danych będących w posiadaniu zakładu opieki zdrowotnej przy zało żeniu, że reprezentuj ą one średni ą gminn ą.

Tabela 25. Schorzenia dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat z gminy w 2014 i 2015 roku .Rodzaj schorzenia 

Liczba osób u których stwierdzono schorzenie Rodzaj schorzenia

2014 2015 Choroby tarczycy 0 0

52

Otyło ść 0 2 Padaczka 0 0 Dzieci ęce pora żenie mózgowe 0 0 Zaburzenie refrakcji i akomodacji oka 0 0 Alergia – dychawica oskrzelowa 0 7 Alergie pokarmowe 0 0 Alergie skórne 0 3 Zniekształcenia kr ęgosłupa 0 0 Wady rozwojowe układu kr ązenia 0 0 Zaburzenia rozwoju fizycznego 0 1 Inne schorzenia wymagaj ące opieki czynnej 9 10 Suma 9 23 Dane Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Mo ńkach

U najwi ększej liczby osób w wieku do 18 lat stwierdzono inne schorzenia wymagaj ące opieki czynnej (10 osób), nast ępnie alergia-dychawica oskrzelowa (7 osób), alergie skórne (3 osoby) zaburzenia rozwoju fizycznego (1 osoba), otyło ść (2 osoby). Tabela 26. Schorzenia ludno ści gminy w wieku 19 lat i wi ęcej w 2014/2015 roku.

Liczba osób, u których Rodzaj schorzenia stwierdzono schorzenie 2014/2015 gru źlica 0/0 nowotwory 11/23 choroby tarczycy 16/21 cukrzyc 23/29 niedokrwisto ść 7/14 choroby obwodowego układu nerwowego 15/22 choroby układu kr ąż enia 60/105

przewlekła choroba reumatyczna 0/2

choroba nadci śnieniowa 40/62 w tym:

53

choroby naczy ń mózgowych 2/31

niedokrwienna choroba serca (w tym przebyty zawał serca) 18/11 przewlekły nie żyt oskrzeli, dychawica oskrzelowa 7/19 przewlekłe choroby układu trawiennego 8/20 choroby układu mi ęś niowo -kostnego i tkanki ł ącznej 37/65 inn e schorzenia wymagaj ące opieki czynnej 0/0

Dane Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Mo ńkach Doro śli w 2015 roku najcz ęś ciej zmagali si ę z chorobami układu kr ąż enia (105 osób), choroby układu mi ęś niowo-kostnego i tkanki ł ącznej dotkn ęło 65 osób, natomiast najwi ększy wzrost procentowy zachorowa ń w porównaniu do roku 2014 dotyczy choroby naczy ń mózgowych 2 przypadki w 2014 roku i a ż 31 w 2015 roku. Jest to wzrost pi ętnastokrotny. Innymi szybko wzrastaj ącymi schorzeniami s ą przewlekły nie żyt oskrzeli i dychawica oskrzelowa, wzrost ponad dwu i półkrotny, przewlekłe choroby układu trawiennego a tak że nowotwory- wzrost ponad dwukrotny. Wa żną rol ę w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia pełni profilaktyka. Poni ższa tabela przedstawia dane szczegółowe na temat dzieci do lat 3 obj ętych opiek ą profilaktyczn ą oraz dzieci i młodzie ży do lat 19 obj ętych profilaktycznymi badaniami lekarskimi.

Tabela 27. Profilaktyka zdrowotna dzieci i młodzie ży z gminy w 2014/2015 roku. Liczba dzieci i młodzie ży Forma profilaktyki

2014 2015

Porady profilaktyczne lekarza rodzinnego po raz pierwszy 39 47 (dzieci do lat 3) Porady profilaktyczne lekarza rodzinnego nast ępny raz (dzieci do lat 3) 213 138

Wizyty profilaktyczne piel ęgniarek i poło żnych 138 186 (dzieci do 1. Roku życia)

Wizyty profilaktyczne piel ęgniarek i poło żnych nast ępny raz 180 226 (dzieci do lat 3)

Profilaktyczne badania lekarskie 15 15 (dzieci i młodzie ż do lat 19 podlegaj ący badaniu)

Profilaktyczne badania lekarskie (dzieci i młodzie ż do lat 19 zbadane zgodnie z programem bada ń 0 0 profilaktycznych)

54

Dane Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Mo ńkach

W 2015 roku poradami profilaktycznymi lekarza rodzinnego SPZOZ w Mo ńkach po raz pierwszy i po raz nast ępny zostało obj ętych odpowiednio 47 i 138 dzieci do lat 3. Wizyty profilaktyczne piel ęgniarek i poło żnych miały z kolei miejsce w przypadku 186 dzieci do 1. roku życia, a nast ępny raz w przypadku 226 dzieci (dzieci do lat 3). Profilaktycznymi badaniami lekarskimi obj ęto natomiast 15 dzieci i młodzie ży, w tym ani jednej osoby zgodnie z programem bada ń profilaktycznych. W porównaniu do roku 2014 znacznie wzrosła liczba wizyt profilaktycznych piel ęgniarek i poło żnych do dzieci do 1 roku życia i nast ępny raz, natomiast spadła liczba porad profilaktycznych lekarza rodzinnego po raz pierwszy i nast ępny do dzieci do lat 3. System w jakim obecnie funkcjonuje SP ZOZ spełnia wymogi Narodowego Funduszu Zdrowia oraz wystarczaj ąco zabezpiecza dost ępno ść usług i świadcze ń zdrowotnych dla pacjentów zadeklarowanych do tutejszej placówki. Wraz ze wzrostem liczby osób w podeszłym wieku wzrasta zapotrzebowanie nie tylko na usługi społeczne ale i zdrowotne.

14. BEZPIECZE ŃSTWO PUBLICZNE

Bezpiecze ństwu publicznemu zagra ża przest ępczo ść , która jest zjawiskiem dynamicznym i, podobnie jak społecze ństwo, podlega rozwojowi. Cho ć stanowi margines życia społecznego, poprzez sw ą intensywno ść i cz ęstotliwo ść mo że mie ć wpływ na formowanie si ę postaw i zachowa ń ludno ści oraz odciska ć dotkliwe pi ętno na jej funkcjonowaniu. W zwi ązku z tym Komenda Powiatowa Policji w Mo ńkach tworzy „Map ę zagro żeń bezpiecze ństwa i porz ądku publicznego” w oparciu o liczne konsultacje społeczne. Mapa zagro żeń to wa żne narz ędzie w systemie aktywizacji i współpracy z podmiotami pozapolicyjnymi, samorz ądem terytorialnym oraz społecze ństwem. Tworzona jest na podstawie analiz stanu bezpiecze ństwa i porz ądku sporz ądzanych na potrzeby rozkładu słu żb wszystkich podmiotów działających na rzecz zapobiegania popełniania przest ępstw, wykrocze ń oraz zachowaniom aspołecznym. Mapa zagro żeń ma na celu odzwierciedla ć dostrze żone ju ż zagro żenia , zarejestrowane przez słu żby oraz dostrze żone przez obywateli aby prognozowa ć wydarzenia, zwi ększa ć bezpiecze ństwo.

Tabela 28. Wybrane przest ępstwa popełnione w gminie w 2014/2015 roku.

Liczba przest ępstw na terenie Kategoria przest ępstwa gminy Mo ńki

55

2014 2015

Kradzie ż z włamaniem 17 30 art. 157 kk – 5 art. 157 kk – 3 Bójka lub pobicie art. 158 kk – 2 art. 158 kk – 4 Kradzie ż mienia 21 17

Uszkodzenie mienia 5 8

Nietrze źwi kieruj ący 20 21

Po żary - 1

Wypadki drogowe 8 7

Kolizja drogowa 123 127

Razem 201 217

Dane Komendy Powiatowej Policji w Mo ńkach Według danych Policji, w 2014 roku w Mo ńkach popełniono ogółem 201 przest ępstw, natomiast ju ż w 2015 roku liczba wzrosła do 217, czyli o 16 przest ępstw.W śród nich odnotowano najwi ęcej przypadków – 127 kolizji drogowych, o 4 wi ęcej ni ż w poprzednim roku 2014, 21 nietrze źwych kieruj ących i w kategorii przest ępstw kryminalnych dominowały przest ępstwa przeciwko mieniu, w śród których najcz ęś ciej odnotowywano kradzie że z włamaniem - 30, prawie połow ę wi ęcej ni ż w roku poprzednim 17 – w 2014r. i 17 kradzie ży mienia czyli mniej o 4 przypadki ni ż w 2014. Najcz ęstszymi przyczynami wypadków drogowych s ą: • Nadmierna pr ędko ść , niedostosowanie jej do warunków panuj ących na drodze, • Nieust ąpienie pierwsze ństwa przejazdu, • Nieprawidłowe manewry (wyprzedzanie, wymijanie, cofanie).

Najcz ęstszymi przyczynami kolizji drogowych s ą: • Nieust ąpienie pierwsze ństwa przejazdu innym uczestnikom ruchu drogowego, • Niezachowanie bezpiecznej odległo ści mi ędzy pojazdami, • Nieprawidłowe omijanie, • Nieprawidłowe wyprzedzanie, • Nieprawidłowe wymijanie.

Inne działania, które podj ęła KPP Mo ńki w 2015r.: ó Znicz 2015, ó Zabezpieczenie Biegów ulicznych w Mo ńkach, ó Zabezpieczenie uroczysto ści Świ ęta Niepodległo ści, 56

ó Zabezpieczenie uroczysto ści Świ ęta Narodowego 3 Maja, ó Zabezpieczenie procesji Drogi Krzy żowej, ó Zabezpieczenie procesji Bo żego Ciała, ó Zabezpieczenie pielgrzymek do Krypna, ó Zabezpieczenie uroczysto ści Dni Moniek, ó Zabezpieczenie Rocku na Bagnach w Goni ądzu, ó Zabezpieczenie Rajdu Motocyklowego po terenie pow. Monieckiego, ó Tunel, Motocykli ści, Bezpieczna 65.

15. POMOC SPOŁECZNA

Zgodnie z ustaw ą o pomocy społecznej, pomoc społeczna jest instytucj ą polityki społecznej pa ństwa, maj ącą na celu umo żliwienie osobom i rodzinom przezwyci ęż ania trudnych sytuacji życiowych, których nie s ą one w stanie pokona ć, wykorzystuj ąc własne uprawnienia, zasoby i mo żliwo ści. Instytucja ta wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzaj ących do zaspokojenia niezb ędnych potrzeb i umo żliwia im życie w warunkach odpowiadaj ących godno ści człowieka. Zadania pomocy społecznej w gminie Mo ńki wykonuje Miejski O środek Pomocy Społecznej. Jednostka ta realizuje równie ż zadania wynikaj ące z innych, ani żeli ustawa o pomocy społecznej, aktów prawnych. Nale żą do nich w szczególno ści: ustawa o świadczeniach rodzinnych i ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zast ępczej, ustawa o dodatkach mieszkaniowych, ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, ustawa o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, ustawa o powszechnym ubezpieczeniu społecznym oraz ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Z ko ńcem 2015 roku kadr ę MOPS-u stanowiło 31 osób. Z czego pracowników socjalnych jest 8 osób, usługi opieku ńcze i specjalistyczne opieku ńcze wykonuje 4 osoby a kadry kierowniczej s ą 3 osoby. Dane szczegółowe na temat stanu zatrudnienia w o środku, potrzeb w tym zakresie oraz poziomu wykształcenia pracuj ących w nim osób przedstawiaj ą poni ższe tabele.

Tabela 29. Stan zatrudnienia w MOPS-ie oraz potrzeby w tym zakresie na koniec 2015 roku.

Liczba O ile etatów powinno Rodzaj stanowiska etatów by ć wi ęcej?

Kadra kierownicza 3 0

Pracownicy socjalni 8 0

Pracownicy wykonuj ący usługi opieku ńcze 3 0

Pracownicy wykonuj ący specjalistyczne usługi 1 0 opieku ńcze 57

Pozostali pracowni cy 16 0

Dane Miejskiego O środka Pomocy Społecznej w Mo ńkach

Zgodnie z zapisem ustawy o pomocy społecznej ka żdy o środek ma obowi ązek zatrudnienia 1 pracownika socjalnego na 2 tysi ące mieszka ńców, nie mniej jednak ni ż 3 pracowników. W 2015 roku w Miejskim O środku Pomocy Społecznej w Mo ńkach wymóg ten był spełniony i wynosił 1273 mieszka ńców na 1 pracownika socjalnego. Wśród propozycji w zakresie rozwoju zasobów kadrowych MOPS-u nie figuruje potrzeba zwi ększenia liczby etatów.

Tabela 30. Wykształcenie kadry MOPS-u oraz potrzeby w tym zakresie na koniec 2015 roku. Rodzaj wykształcenia, dodatkowe kwalifikacje i Liczba osób zainteresowanie w tym zakresie Kadra Pracownicy kierownicza socjalni Wykształcenie Wy ższe kierunkowe 2 2 Wy ższe niekierunkowe - 1 Średnie kierunkowe 1 5 Średnie niekierunkowe - - Zawodowe i ni ższe - - Dodatkowe Specjalizacja z zakresu Uko ńczona 2 1+1 inny prac. kwalifikacje organizacji pomocy W trakcie - - społecznej realizacji Specjalizacja I stopnia w Posiadany 1 5 zawodzie pracownika W trakcie - - socjalnego realizacji Osoby zainteresowane podj ęciem specjalizacji z zakresu - - organizacji pomocy społecznej Osoby zainteresowane podj ęciem specjalizacji I stopnia w - - zawodzie pracownik socjalny Osoby zainteresowane podj ęciem specjalizacji II stopnia w - - zawodzie pracownik socjalny Dane Miejskiego O środka Pomocy Społecznej w Mo ńkach

Z ko ńcem 2015 roku wykształcenie wy ższe posiadało 3 pracowników socjalnych oraz dwie osoby z kadry kierowniczej. Z kolei wykształceniem średnim kierunkowym legitymowało si ę 5 kolejnych pracowników socjalnych oraz kierownik. Dodatkowo 2 osoby z kadry kierowniczej i 2 pracowników socjalnych posiadały specjalizacj ę z zakresu organizacji pomocy społecznej a kierownik i 5 pracowników socjalnych posiadali specjalizacj ę I stopnia w zawodzie pracownika socjalnego. Prawo do wsparcia udzielanego przez MOPS maj ą osoby i rodziny, które spełniaj ą okre ślone warunki przedstawione w poszczególnych aktach prawnych. I tak np. w odniesieniu 58

do świadcze ń z pomocy społecznej jednym z nich jest kryterium dochodowe, które do pa ździernika 2015 roku kształtowało si ę na poziomie 542 zł miesi ęcznie w przypadku osoby samotnie gospodaruj ącej i 456 zł na osob ę w rodzinie. Natomiast od pa ździernika 2015 roku obowi ązuje Rozporz ądzenie Ministrów z dnia 14 lipca 2015 w sprawie zweryfikowania kryteriów dochodowych oraz kwot świadcze ń pieni ęż nych z pomocy społecznej. Kryterium zostało ustalone na poziomie 514 zł na osob ę w rodzinie i 634 zł dla osoby samotnie gospodaruj ącej. Kryterium dochodowe stosowane jest równie ż przy przyznawaniu zasiłków rodzinnych i świadcze ń alimentacyjnych. Zasiłek rodzinny przysługuje, je śli dochód rodziny na osob ę albo dochód osoby ucz ącej si ę nie przekracza 539 zł, (od listopada 2015 wynosi 674 zł) a gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymuj ące si ę orzeczeniem o niepełnosprawno ści lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawno ści, je śli dochód ten nie przekracza 623 zł (od listopda 764 zł). Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługuj ą z kolei, je żeli dochód rodziny w przeliczeniu na osob ę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł. W wykonywaniu zada ń MOPS współdziała z ró żnymi podmiotami, m.in. z organami wykonawczymi gminy i sołectw, innymi jednostkami organizacyjnymi gminy, słu żbą zdrowia, policj ą, kuratorami s ądowymi oraz instytucjami i organizacjami pozarz ądowymi zajmuj ącymi si ę pomoc ą społeczn ą.

59

Poni ższa tabela przedstawia dane dotycz ące liczby mieszka ńców gminy obj ętych przez MOPS wsparciem z zakresu pomocy społecznej w latach 2013-2015.

Tabela 31. Beneficjenci pomocy społecznej w gminie w latach 2013 -2015.

2013 r. 2014 r. 2015 r.

Liczba osób, którym przyznano decyzj ą 4451 4382 świadczenie 4529

Liczba rodzin 499 492 485

Liczba osób w rodzinach 1458 1366 1357

Udział liczby osób w rodzinach obj ętych pomoc ą 9,53% 8,97% 9,03%

społeczn ą w ogóle ludno ści gminy

Dane Miejsko Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Mo ńkach

Liczba osób w rodzinach obj ętych pomoc ą społeczn ą w gminie w latach 2013-2015 zmniejszała si ę (4529 w 2013 r., 4451 w 2013 r., 4382 w 2014 r.). Nieznacznie si ę wahał równie ż udział beneficjentów systemu w ogóle ludno ści gminy (9,53% w 2013 r., 8,97% w 2014 r., 9,03% w 2015 r.). Najliczniejsz ą grup ę w śród mieszka ńców gminy korzystaj ących ze wsparcia MOPS-u w 2015 roku stanowiły charakteryzuj ące si ę niskim poziomem dochodów rodziny ubogie, dotkni ęte bezrobociem lub długotrwał ą, niespodziewan ą chorob ą. Pochodz ące z ww. rodzin dzieci, z racji niedoborów materialnych w domu, korzystały ze wsparcia w formie do żywiania w szkołach. Diagnoz ę t ę potwierdzaj ą dane dotycz ące powodów przyznawania pomocy społecznej w gminie, które za lata 2012-2014 przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 32. Powody przyznania pomocy społecznej w gminie w latach 2013-2015. Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach Powód przyznania pomocy

2013 r. 2014 r. 2015 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r.

Ubóstwo 146 130 104 428 392 310

Sieroctwo ------

Bezdomno ść 7 7 5 7 7 5

Potrzeba ochrony macierzy ństwa 105 91 74 309 270 221

Bezrobocie 296 278 269 882 838 803

Niepełnosprawno ść 161 155 154 472 452 432

Długotrwała lub ci ęż ka choroba 131 144 135 391 430 401

Bezradno ść w sprawach 129 113 109 382 331 321 opieku ńczo- wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego

Przemoc w rodzinie 4 4 2 12 12 10

Alkoholizm 18 25 20 52 72 62

Narkomania ------

Trudno ści w przystosowaniu do

życia 7 7 5 7 7 5

po opuszczeniu zakładu karnego

Brak umiej ętno ści w

przystosowaniu do życia młodzie ży opuszczaj ącej ------Placówki opieku ńczo -

wychowawcze

Zdarzenie losowe 2 2 - 6 4 -

Kl ęska żywiołowa lub ekologiczna ------

Dane Miejskiego O środka Pomocy Społecznej w Mo ńkach

W latach 2013-2015 najcz ęstszymi przyczynami przyznawania pomocy społecznej w gminie były: bezrobocie 803 osoby, 432 osoby - niepełnosprawno ść , 401 osoby – długotrwała lub ci ęż ka choroba, a dopiero na 5 miejscu ubóstwo z liczb ą 310 osób. Liczba osób w rodzinach korzystaj ących ze wsparcia MOPS-u zmalała w ci ągu trzech lat w przypadku powodów takich jak: bezrobocie o 79 osób, niepełnosprawno ści o 40 osób, bezradno ść w sprawach opieku ńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego o 61 osób a ubóstwo zmalało a ż o 118 osób. Nietety w przypadku dwóch powodów - długotrwałej i ci ęż kiej choroby oraz z powodu alkoholizmu liczba osób korzystaj ących ze wsparcia wzrosła odpowiednio o 10 i 10 osób. W mniejszym stopniu mieszka ńcy gminy korzystali z pomocy społecznej z takich przyczyn, jak bezdomno ść , mniej o 2 osoby, trudno ści w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego – o 2 osoby oraz zdarzeń losowych – żadna osoba nie skorzystała ze wsparcia w 2015 roku, a 6 osób skorzystało ze wsparcia w 2013 roku. Powody przyznania pomocy społecznej w gminie przez MOPS wpływały na form ę udzielanego wsparcia. Dane szczegółowe w tym zakresie za lata 2013-2015 przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 33. Formy wsparcia udzielanego w gminie przez MOPS w latach 2013-2015.

Liczba osób, którym przyznano decyzj ą Liczba osób w Liczba rodzin Formy administracyjn ą rodzinach pomocy świadczenie

2013 2014 2015 2013 2014 2015 2013 2014 2015

Pieni ęż na 4529 4451 4382 499 492 485 1458 1366 1357 Rzeczowa 410 319 437 81 65 87 406 311 433 Praca socj alna - - - 380 426 428 1220 1218 1214 Poradnictwo ------specjalistyczne

Schronienie 1 1 2 1 2 1 1 2 2 Usługi 14 16 15 14 16 15 14 16 15 opiekuńcze

Specjalistyczn

e usługi opieku ńcze 5 3 6 5 3 6 5 3 6

Pobyt w domu pomocy 17 20 23 17 20 23 17 20 23 społecznej

Sprawieni e 1 1 2 1 1 2 1 1 pogrzebu 2

Praca socjalna w oparciu

- - 53 93 13 124 186 35 o kontrakt -

socjalny

Dane Miejskiego O środka Pomocy Społecznej w Mo ńkach

W latach 2013-2015 najcz ęś ciej udzielan ą mieszka ńcom gminy form ą wsparcia była pomoc finansowa i rzeczowa, głównie w postaci zasiłków stałych, zasiłków celowych, zasiłków okresowych oraz posiłków. W przeci ągu 3 lat pomoc pieni ęż na udzielana była coraz mniejszej ilo ści osób, w 2013 r. – 4529 osób a w 2015r. – 4382 osób, mniej o 147 osób. Natomiast pomoc rzeczowa ulegała wahaniom 410 osób w 2013r., 319 osób w 2014r. i wzrost do 437 osób w 2015r. Istotn ą form ą wsparcia była praca socjalna, przez 3 lata wzrost o 48 rodzin. Polegała ona m.in. na udzielaniu informacji, wskazówek i pomocy przy rozwi ązywaniu trudnych spraw życiowych, świadczeniu poradnictwa oraz współpracy z innymi podmiotami pomocy społecznej. W śród form pomocy udzielanej przez O środek znalazły si ę równie ż usługi opieku ńcze, które ulegały wahaniom. W 2013r. – 14 osób, 2014r. – 16 osób, 2015r. – 15 osób. Osoby, które nie mogły samodzielnie funkcjonowa ć w codziennym życiu, którym nie mo żna było zapewni ć niezb ędnej pomocy w formie usług opieku ńczych i które tym samym wymagały całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawno ści, były kierowane przez MOPS do domów pomocy społecznej . Gmina dofinansowała pobyt osoby w domu pomocy społecznej 17 osobom w 2013r., 20 osobom w 2014r., 23 osobom w 2015r. Poza powy żej przedstawionymi formami wsparcia MOPS realizował wiele innych inicjatyw na rzecz mieszka ńców gminy. W zakresie organizacji działa ń na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie 12 lipca 2013 roku powołany został nowy Zespół Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, zarz ądzeniem Burmistrza Moniek, numer 292/13. W skład Zespołu weszli przedstawiciele instytucji działaj ących na rzecz dziecka i rodziny: m.in. przedstawiciele Szkól Podstawowych, Policji, Słu żby Zdrowia, SP ZOZ oraz Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Rozpocz ęto systematyczne zbieranie informacji na temat rozmiarów zjawiska przemocy w rodzinie, organizowanie akcji informacyjno-edukacyjnych dotycz ących przemocy w rodzinie w formie spotka ń, szkole ń, dystrybucji materiałów informacyjno-edukacyjnych, jak równie ż działania interwencyjne skierowane zarówno do osób dotkni ętych przemoc ą w rodzinie, jak i osób stosuj ących przemoc. Tabela 34. Skład Zespołu Interdyscyplinarnego ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

L.p. Imi ę i Nazwisko Nazwa Instytucji

1. p.o. kierownika działu Maria Bielska diagnostycznego w Miejskim O środku Pomocy Społecznej w Mo ńkach

2. podinspektor w Urz ędzie Miejskim w Mo ńkach pełnomocnik – konsultant Jolanta Molska Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych

3. st. post. w Komendzie Powiatowej Izabela Malinowska Policji w Mo ńkach

4. pedagog w Zespole Szkół El żbieta Dembowska Ogólnokształc ących i Zawodowych w Mo ńkach

5. Stefan Ireneusz Szydłowski dyrektor Gimnazjum w Mońkach

6. Alicja Halicka – Pochodowicz dyrektor Zespołu Szkół w Mo ńkach

7. pedagog w Szkole Podstawowej Nr 2 Beata Jó źwiak w Mo ńkach

8. dyrektor Szkoły Podstawowej w Agata Malinowska Boguszewie

9. dyrektor Szkoły Podstawowej w Mirosława Szydłowska Kuleszach

10. Joanna Klepadło Dyrektor Przedszkola w Mo ńkach

11. Psycholog w Powiatowym Zespole Sylwia Agnieszka Czerech Poradni Psychologiczno – Pedagogicznych

12. p.o. Przeło żona Przychodni Rejonowej w Mo ńkach Samodzielnego Izabela Szafra ńska Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Mo ńkach

13. Kurator specjalista I Zespołu Kuratorskiej Słu żby S ądowej do El żbieta Gabryelska Wykonywania Orzecze ń w Sprawach Karnych S ądu Rejonowego w Białymstoku

14. pracownik socjalny w Powiatowym Emilia Niedziołko Centrum Pomocy Rodzinie w Mo ńkach

15. przedstawiciel Stowarzyszenia Pomocy Joanna Gruczek Społecznej „Wspierajmy si ę” w Mo ńkach

16. Mariusz Popowski Dyrektor MOPS w Mo ńkach

Dane Urz ędu Miejskiego w Mo ńkach

Tabela 35. Działalno ść Zespołu Interdyscyplinarnego w latach 2013-2015.

Rodzaj działa ń 2013 2014 2015

Liczba „Niebieskich kart” A 24 60 41

Liczba „Niebieskich kart” C 24 39 34

Liczba „Niebieskich kart” D 24 43 38

Liczba spraw zako ńczonych 25 40 26 Liczba spraw skierowanych do 2 5 3 Prokuratury Liczba powiadomie ń S ądu Rodzinnego 1 4 3

Liczba spraw przekazanych do KPP - - 24

Liczba grup roboczych 74 137 106

Liczba posiedze ń ZI 4 4 4 Dane Miejski O środek Pomocy Społecznej w Mo ńkach

Jak pokazuj ą dane krytycznym pod wzgl ędem ilo ści zało żonych „Niebieskich kart” był rok 2014 – 60 kart, nieco mniej bo 41 sztuk zało żonych było w 2015 roku, najmniej bo 24 w roku 2013. Grupy Robocze z ofiarami przemocy i sprawcami przemocy pracowały 137 razy w roku 2014, 106 razy w 2015 roku, i 74 razy w 2013 roku. Posiedzenia Zespołu interdyscyplinarnego odbywały si ę 4 razy do roku. Maj ąc na celu usprawnienie funkcji opieku ńczych i wychowawczych kompetencji rodziców prowadzono stał ą współprac ę z placówkami o światowymi w gminie Mo ńki. Do szkół, przedszkola, SP ZOZ w Mo ńkach i NZOZ „Medyk” w Mo ńkach przekazano materiały -220 sztuk ulotek i plakatów w ramach kampanii maj ącej na celu ochron ę dzieci przed przemoc ą „Przemoc Boli”. W zaj ęciach świetlicy „Promyk” w Mo ńkach uczestniczyły dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, w tym dotkni ętych przemoc ą, w której prowadzono stał ą współprac ę z rodzicami i monitoring sytuacji dziecka. Świetlica jest czynna od poniedziałku do pi ątku w godz. 15.00-18.00. W celu realizacji zada ń ZI w ramach swojej działalno ści współpracuje z PCPR w Mo ńkach, Komornikami S ądowymi, Policj ą, Prokuratur ą, Starostwem Powiatowym, Gminn ą Komisj ą Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, Poradni ą Psychologiczno – Pedagogiczn ą, Szkołami Podstawowymi, Gimnazjum, Zespołem Szkół Ogólnokształc ących i Zawodowych w Mo ńkach, O środkami Zdrowia, Regionalnym O środkiem Polityki Społecznej w Białymstoku oraz wieloma innymi instytucjami. Wa żnym elementem wsparcia finansowego osób i rodzin w środowisku lokalnym w 2015 roku był, z uwagi na skal ę jego realizacji, wieloletni program wspierania finansowego gmin w zakresie do żywiania „Pomoc Pa ństwa w zakresie do żywiania” na lata 2014-2020. Zgodnie z programem, realizacja zadania jest oparta na wkładzie gminy nie mniejszym ni ż 40% środków finansowych własnych gminy oraz 60% środków dotacji przyznanej przez Wojewod ę Podlaskiego na dofinansowanie zadanie własnego gminy w zakresie do żywiania

osób potrzebuj ących w ramach programu wieloletniego „Pomoc pa ństwa w zakresie do żywiania”. W roku 2015 ze środków MOPS przeznaczonych na do żywianie finansowane były koszty zakupu posiłków we wszystkich placówkach o światowych na terenie naszej gminy. Opłacono koszty posiłków uczniom ucz ącym si ę w szkołach ponadgimnazjalnych w Mo ńkach, Ełku i Białymstoku oraz Zespole Szkół w Kalinówce Ko ścielnej. Na realizacj ę Programu Rz ądowego „Pomoc Pa ństwa w Zakresie Do żywiania” wydatkowano ze środków gminy kwot ę 65.560,00 zł. Pozostałe koszty w kwocie 222.734,00 zł zostały sfinansowane z dotacji celowej wojewody. Ł ączny koszt „Programu” wyniósł 288.294,00 zł. W roku 2015 ze środków przeznaczonych na do żywianie zakupiono w szkołach 45.785 posiłków, a koszt jednego z nich wyniósł średnio 2,94 zł. W ramach „Programu” przyznano zasiłki celowe na zakup żywno ści dla 214 rodzin za kwot ę 153.720,00 zł.

Tabela 36. Realizacja do żywiania w szkołach i bursach na terenie woj. podlaskiego. Liczba osób korzystaj ących z do żywiania.

Rok 2015 Liczba świadcze ń

Ogółem- liczba osób obj ętych 1047 51781 do żywianiem w tym: Liczba korzystaj ących z 404 49534 posiłku (dzieci) Liczba osób korzystaj ących z zasiłku celowego w tym za zakup żywno ści w ramach 643 2247 Rz ądowego Programu „Pomoc Pa ństwa w Zakresie Do żywiania” Dane Urz ędu Miejskiego w Mo ńkach

W ramach realizowanych zada ń MOPS przyznawał tak że świadczenia rodzinne, do których nale żą : zasiłek rodzinny i dodatki do tego zasiłku, świadczenia opieku ńcze w postaci zasiłku piel ęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opieku ńczego (przyznawanego od 2013 roku) i świadczenia piel ęgnacyjnego oraz jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia si ę dziecka.

Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 37. Świadczenia rodzinne przyznane w gminie Mo ńki w latach 2013-2015.

2013 r. 2014 r. 2015 r.

Wielko ść wydatków na świadczenia rodzinne 3.438,180 3.567,140 3.404.725

Liczba rodzin, którym przyznano świadczenia 771 756 745

Rodzinne

Rodzaj świadczenia liczba przyznanych świadcze ń

Zasiłek rodzinny 15598 14665 13868

Dodatek do zasiłku z tytułu urodzenia dziecka 73 55 57

Dodatek do zasiłku z tytułu opieki nad dzieckiem 182 142 152

w okresie korzystania z urlopu wychowawczego

Dodatek do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania - - -

dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych

Dodatek do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania 651 548 469

Dziecka

Dodatek do zasiłku z tytułu kształcenia i rehabilitacji 725 779 777

dziecka niepełnosprawnego

Dodatek do zasiłku z tytułu rozpocz ęcia roku szkolnego 930 883 835

Dodatek do zasiłku z tytułu podj ęcia przez dziecko 1848 1717 1505

nauki w szkole poza miejscem zamieszkania

Dodatek do zasiłku z tytułu wychowywania dziecka 2924 2664 2475

w rodzinie wielodzietnej

Zasiłek piel ęgnacyjny 2998 3047 3064

Świadczenie piel ęgnacyjne 773 632 599

Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia si ę dziecka 134 110 99

Specjalny zasiłek opieku ńczy 18 34 144

Zasiłek dla opiekuna - 372 191

Liczba świadcze ń rodzinnych ogółem 26.854 25.648 24.235

Dane Miejskiego O środka Pomocy Społecznej w Mo ńkach

W latach 2013-2015 wielko ść wydatków przeznaczonych przez MOPS na realizacj ę świadcze ń rodzinnych wahała si ę z roku na rok (z 3.438,180zł w 2013 r. poprzez 3.567,140zł w 2014 r. do3.404.725 zł w 2015r.). Natomiast spadała liczba przyznanych świadcze ń rodzinnych ogółem (z 26.854 w 2013 r. do 24.234 w 2015 r.). Liczba rodzin z nich korzystaj ących ulegała spadkowi (771 w 2013 r., 756 w 2014 r., 745 w 2015 r.). Najcz ęś ciej MOPS wypłacał zasiłek rodzinny a tak że zasiłek piel ęgnacyjny, który słu ży cz ęś ciowemu pokryciu wydatków na utrzymanie dziecka. Istotne formy wsparcia stanowiły równie ż: dodatki do zasiłku rodzinnego z tytułu podj ęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania oraz z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej jak i z tytułu rozpocz ęcia roku szkolnego. Świadczenia alimentacyjne stanowiły kolejn ą form ę wparcia udzielan ą w latach 2013- 2015 przez Miejski O środek Pomocy Społecznej w Mo ńkach mieszka ńcom gminy. Ta pomoc finansowa, świadczona zgodnie z ustaw ą o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, była przyznawana dziecku wychowywanemu w rodzinie niepełnej, w przypadku bezskuteczno ści egzekucji zas ądzonych świadcze ń alimentacyjnych, oraz dzieciom wychowywanym przez osoby pozostaj ące w zwi ązkach mał żeńskich, przeprowadzaj ących separacj ę lub rozwód. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 38. Świadczenia alimentacyjne przyznane w gminie w latach 2013-2015.

2013 r. 2014 r. 2015 r.

Liczba osób, którym decyzj ą przyznano 101 103 92 świadczenie alimentacyjne

Liczba przyznanych świadcze ń alimentacyjnych 1295 1249 1142

Wielko ść wydatków na świadczenia alimentacyjne 449.532 436.510 416.837

Dane Miejskiego O środka Pomocy Społecznej w Mo ńkach

Liczba mieszka ńców gminy, którym w latach 2013-2015 MOPS przyznał świadczenie alimentacyjne, ulegała wahaniu i spadkowi (101 w 2013 r., 103 w 2014 r., 92 w 2015 r.), liczba przyznanych świadcze ń ulegała jedynie spadkowi (1295 w 2013 r., 1249 w 2014 r., 1142 w 2015 r.). W zwi ązku z tym malała tak że wysoko ść kwot wydatkowanych na ten cel (449.532 zł w 2013 r., 436.510 zł w 2014 r., 416.837 zł w 2015 r.). Miejski O środek Pomocy Społecznej w Mo ńkach realizuje równie ż zadania wynikaj ące z rozdziału 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zast ępczej: Praca z rodzin ą. W roku 2012 w ramach resortowego programu wspierania rodziny zatrudniono asystenta rodziny, którego skierowano do pracy z rodzinami prze żywaj ącymi trudno ści w wypełnianiu funkcji opieku ńczo wychowawczych. Wszystkie rodziny podejmuj ące współprac ę z asystentem podpisuj ą plan pracy, gdzie okre ślone s ą zasady i obszary działa ń, jakie asystent i rodzina maj ą za zadanie wykona ć podczas trwania współpracy. Asystent rodziny współdziała z kuratorami, sprawuj ącymi nadzór nad rodzinami; pedagogami; wychowawcami dzieci z rodzin obj ętych asystentur ą.

Pomoc społeczna polega m.in. na prowadzeniu i rozwoju niezb ędnej infrastruktury socjalnej. Składaj ą si ę na ni ą zarówno jednostki środowiskowe, jak i instytucjonalne. Poza Miejskim O środkiem Pomocy Społecznej w gminie Mo ńki funkcjonuj ą inne jednostki takie jak: SP ZOZ i NZOZ „Medyk” ,apteki , gabinety stomatologiczne, Dom Pomocy Społecznej, Warsztaty Terapii Zaj ęciowej- 20 osób, Środowiskowy Dom Samopomocy dla Osób z Zaburzeniami Psychicznymi- 20 miejsc, O środek Interwencji Kryzysowej, świetlica terapeutyczna „Promyk”, lokale socjalne- 13 mieszkań oraz Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, które jako jednostki powiatowe obejmuj ą zasi ęgiem działania mieszka ńców gminy Mo ńki Wybrane dane dotycz ące działalno ści PCPR-u w odniesieniu do ludno ści gminy w latach 2013– 2015 przedstawia natomiast poni ższa tabela.

Tabela 39. Działalno ść PCPR-u w odniesieniu do ludno ści gminy w latach 2013-2015. 2013 r. 2014 r. 2015r.

Liczba dzieci z gminy zgłoszonych do adopcji - - -

Liczba dzieci z gminy adoptowanych - - -

23 22 22 Liczba dzieci z gminy umieszczonych w rodzinach zast ępczych

Liczba dzieci z gminy umieszczonych w placówkach 3 2 2 opieku ńczo-wychowawczych

Liczba dzieci z gminy przebywaj ących w rodzinach 23 22 22 zast ępczych

Liczba dzieci z gminy przebywaj ących w placówkach 3 2 2 opieku ńczo-wychowawczych

Liczba rodzin zast ępczych, które obj ęły opiek ą dzieci z gminy 17 18 17

Liczba usamodzielnianych dzieci z gminy 7 7 7

Liczba orzecze ń o niepełnosprawno ści wydanych dzieciom z - - - gminy

Liczba orzecze ń o stopniu niepełnosprawno ści wydanych - - - mieszka ńcom gminy

- Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Mo ńkach

W latach 2013-2015 liczba dzieci przebywaj ących w rodzinach zast ępczych ulegała nieznacznemu spadkowi (23 w 2013 r., 22 w 2014 r., 22 w 2015 r.). W roku 2013, 23 dzieci przebywało w rodzinach zast ępczych, za ś w 2014/2015 r. do rodzin zast ępczych trafiło po 22 dzieci. Je śli chodzi o pobyt dzieci z gminy w placówkach opieku ńczo-wychowawczych, to w analizowanym okresie 3 dzieci z gminy zostało umieszczone w tego typu placówce w 2013r. i po dwoje dzieci w dwóch nast ępnych latach. W 2013 r. 17 rodzin zast ępczych obj ęło opiek ą dzieci z terenu gminy, w 2014 roku – 18 rodzin natomiast w 2015 roku było to ponownie 17 rodzin. Warto doda ć, i ż w 2013 r., 2014 r. i w 2015 roku usamodzielniono po 7 wychowanków pochodz ącym z gminy. W 2015 roku mieszka ńcy gminy Mo ńki korzystali równie ż z oferty jednostek wsparcia działaj ących poza gmin ą. Wykaz tych jednostek wraz z informacj ą na temat mieszka ńców gminy obj ętych przez nie wsparciem przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 40. Jednostki wsparcia spoza gminy, z oferty, których korzystali mieszka ńcy gminy w 2015 roku.

Nazwa i adres instytucji Kategoria klienta oraz liczba osób z gminy obj ętych wsparciem w 2015 r. Bezdomny -1 Noclegownia dla bezdomnych m ęż czyzn w Kaliszu, ul. Dobrzecka 2

Noclegowania dla bezdomnych w Bezdomny-1 Białymstoku ul.Kolejowa 26a

Bezdomny-1 Stowarzyszenie Pomocy Bli źniemu „Purmia” 19-120 Knyszyn,Zofiówka 1B

Dane Miejski O środek Pomocy Społecznej

16. SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Niepełnosprawno ść oznacza trwał ą lub okresow ą niezdolno ść do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawno ści organizmu, w szczególno ści powoduj ącą niezdolno ść do pracy. Schorzeniami, które najcz ęś ciej przyczyniaj ą si ę do niepełnosprawno ści, s ą choroby układu kr ąż enia oraz dysfunkcje narz ądu ruchu. Rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych nale ży do zada ń realizowanych przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Mo ńkach.

Do zada ń powiatu realizowanych przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Mo ńkach nale ży:

1) Opracowywanie i realizacja, zgodnych z powiatow ą strategi ą dotycz ącą rozwi ązywania problemów społecznych, powiatowych programów działań na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie: a) rehabilitacji społecznej, b) rehabilitacji zawodowej i zatrudniania, c) przestrzegania praw osób niepełnosprawnych.

2) Współpraca z instytucjami administracji rz ądowej i samorz ądowej w opracowywaniu i realizacji programów, o których mowa w pkt 1,

3) Udost ępnianie na potrzeby Pełnomocnika i samorz ądu województwa oraz przekazywanie wła ściwemu wojewodzie uchwalonych przez rad ę powiatu programów, o których mowa w pkt 1, oraz rocznej informacji z ich realizacji,

4) Podejmowanie działa ń zmierzaj ących do ograniczania skutków niepełnosprawno ści,

5) Opracowywanie i przedstawianie planów zada ń i informacji z prowadzonej działalno ści oraz ich udost ępnianie na potrzeby samorz ądu województwa,

6) Współpraca z organizacjami pozarz ądowymi i fundacjami działaj ącymi na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej tych osób,

7) Dofinansowanie: a) Uczestnictwa osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych, b) Sportu, kultury, rekreacji i turystyki osób niepełnosprawnych, c) Zaopatrzenia w sprz ęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odr ębnych przepisów, d) Likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu si ę i technicznych, w zwi ązku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych, e) Rehabilitacji dzieci i młodzie ży, f) Usług tłumacza j ęzyka migowego lub tłumacza-przewodnika.

8) Dofinansowanie kosztów tworzenia i działania warsztatów terapii zaj ęciowej,

9) Zlecanie zada ń z zakresu rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych.

Środki finansowe na realizacj ę wy żej wymienionych zada ń przekazywane s ą przez Pa ństwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w Warszawie.

Na terenie powiatu monieckiego niepełnosprawno ści ą dotkni ętych jest około 4.460 osób, które za po średnictwem Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Mońkach mog ą korzysta ć z ró żnego rodzaju form dofinansowania ze środków Pa ństwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. W 2014 roku ze wsparcia finansowego ze środków Funduszu skorzystało 283 niepełnosprawnych mieszka ńców powiatu.

Dofinansowano równie ż 1 masow ą imprez ę integracyjn ą- „Wiosenne biegi uliczne”, w której udział wzi ęło ok. 250 osób niepełnosprawnych. Na realizacj ę zada ń z zakresu rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych Powiat Moniecki w 2014 roku otrzymał środki finansowe z PFRON w wysoko ści 672.214,00 złotych (mniej o 10.412,00 zł ni ż w roku 2013).

Wydatkowanie środków Funduszu na realizacj ę zada ń przedstawia poni ższa tabela:

Tabela 41. Zadania zrealizowane w 2014 roku przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Mo ńkach.

Rodzaj zadania Ilo śc osób Wykorzystanie/zł

Turnusy rehabilitacyjne 81 54.889

Dofinansowanie zaopatrzenia w sprz ęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne 10 95.040 i środki pomocnicze

Dofinansowanie działalno ści Warsztatu 30 443.880 Terapii Zaj ęciowej w Mo ńkach

Dofinansowanie likwidacji barier architekt. 7 39.998 w komunikowaniu się i technicznych

Dofinansowanie sportu, kultury , rekreacji i 700 4.000 turystyki

Razem PCPR 828 637.807

Dane PCPR w Mo ńkach

Tabela 42. Zadania realizowane w 2014r. przez Powiatowy Urząd Pracy w Mońkach.

Rodzaj zadania Ilo śc osób Wykorzystanie /zł

Usługi i instrumenty rynku pracy (sta ż, 7 34.386 prace interwencyjne)

Razem PUP 7 34.386

Razem PUP i PCPR 834 672.193

Dane PCPR w Mo ńkach

Niski poziom wykształcenia w istotny sposób utrudnia osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie na rynku pracy i utrzymanie posiadanego zatrudnienia. W 2014 roku 7 osób zaliczonych w danym okresie do stopnia niepełnosprawno ści prawomocnym orzeczeniem dostały si ę na sta ż lub prace interwencyjne. Poza zadaniami okre ślonymi w Ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Mo ńkach ch ętnie przyst ępuje do realizacji programów celowych PFRON. W 2014 roku w ramach „Programu wyrównywania ró żnic mi ędzy regionami II” uzyskano dofinansowanie na rzecz: • Gminy Knyszyn – zakup 9-cio osobowego samochodu do przewozu osób niepełnosprawnych na kwot ę 78.966,00 złotych, • Gminy Krypno – dostosowanie ci ągów komunikacyjnych w Zespole Szkolno - Przedszkolnym w Krypnie do potrzeb osób niepełnosprawnych w zakresie poruszania si ę (zakup schodołazu) na kwot ę 4.670,00 złotych, • SP ZOZ w Mo ńkach – dostosowanie ci ągów komunikacyjnych w Oddziale Chirurgicznym Ogólnym SP ZOZ w Mo ńkach do potrzeb osób niepełnosprawnych w zakresie poruszania si ę na kwot ę 13.692,62 złotych. • W 2014 roku uzyskano tak że dofinansowanie ze środków PFRON do projektu Gminy Krypno „Zakup 9-cio osobowego samochodu przystosowanego do przewozu osób niepełnosprawnych” na kwot ę 78.000,00 złotych. • W ramach powy ższego programu uzyskano równie ż dofinansowanie dla Powiatowego Urz ędu Pracy w Mo ńkach do projektu „Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych” w kwocie 11.466,00 złotych.

17. PROBLEMY UZALE ŻNIE Ń I PRZEMOCY W RODZINIE

Alkoholizm, narkomania i przemoc w rodzinie nale żą do najpowa żniejszych problemów społecznych. Zjawiska te powoduj ą szkody we wszystkich sferach życia człowieka, maj ąc istotny wpływ zarówno na poczucie bezpiecze ństwa społecznego, jak równie ż na ogólny stan zdrowia, zdolno ść do konkurencji na coraz bardziej wymagaj ącym rynku pracy oraz relacje rodzinne i mi ędzyludzkie. Do przyczyn popadania w alkoholizm mo żna zaliczy ć uwarunkowania społeczne, nieprawidłowe wzorce rodzinne, brak celów życiowych, utrat ę zatrudnienia, natomiast narkomanii sprzyjaj ą powszechno ść i dost ępno ść środków odurzaj ących, panuj ąca moda na ich za żywanie oraz fakt, że narkotyki cz ęsto s ą traktowane, jako ucieczka od codzienno ści, środek obronny przed trudno ściami, sposób na rozładowanie stresu i konfliktów oraz poszukiwanie nowych wra żeń i dozna ń. Przemoc w rodzinie jest z kolei patologi ą maj ącą w

wielu przypadkach swoje źródło w ubóstwie i uzale żnieniach. Jej ofiarami s ą osoby słabe fizycznie, psychicznie, o niskim poczuciu własnej warto ści, zale żne w jaki ś sposób od sprawcy. Na ogół nale żą do nich kobiety i dzieci, rzadziej osoby niepełnosprawne, starsze i chore. Liczba osób uzale żnionych od alkoholu i narkotyków oraz dotkni ętych, z powodu ich nadu żywania, problemem przemocy w rodzinie jest trudna do ustalenia. Dane szacunkowe przedstawione w tym zakresie przez Pa ństwow ą Agencj ę Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych zawiera poni ższa tabela.

Tabela 43. Populacje osób, u których wyst ępuj ą ró żne kategorie problemów alkoholowych.

Polska w 100-tys. w 25-tys. w 10-tys.

mie ście mie ście gminie

ok. 500 ok. 200 ok. 2% ok. 800 tys. ok. 2.000

ż osób osób Liczba osób uzale nionych populacji osób od alkoholu

ok. 4% ok. 4.000 ok. 1.000 Doro śli żyj ący w otoczeniu ok. 400 ok. 1,5 mln Alkoholika populacji osób osób osób (współmał żonkowie, rodzice)

ok. 400 ok. 4% ok. 1,5 mln ok. 4.000 ok. 1.000

ą ę osób Dzieci wychowuj ce si populacji osób osób w rodzinach alkoholików

5-7% 2-2,5 mln 5.000 -7.000 1.250 -1.750 ok. 500 -700

Osoby pij ące szkodliwie populacji osób osób osób

2/3 osób razem

dorosłych ok. 5.300 ok. 1.330 ok. 530 Ofiary przemocy domowej ok. 2 mln oraz osób: osób: osób: w rodzinach z problemem osób: 2/3 dzieci dorosłych dor osłych dorosłych Alkoholowym dorosłych z tych i dzieci i dzieci i dzieci

i dzieci rodzin

Dane szacunkowe Pa ństwowej Agencji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych.

By skutecznie przeciwdziała ć problemom uzale żnie ń i przemocy w rodzinie oraz eliminowa ć ich niekorzystny wpływ na społecze ństwo, konieczne jest prowadzenie działa ń zwi ązanych z profilaktyk ą i ich rozwi ązywaniem oraz integracji społecznej osób nimi dotkni ętych. Na szczeblu gminnym działania te wyznaczane są w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwi ązywania problemów alkoholowych, przeciwdziałania narkomanii, a tak że przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie, a ich inicjowanie nale ży do gminnej komisji rozwi ązywania problemów

alkoholowych i gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego. Poni ższa tabela przedstawia dane dotycz ące środków finansowych przeznaczonych na profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów uzale żnie ń oraz przemocy w rodzinie w gminie Mo ńki w latach 2012-2014.

Tabela 44. Środki finansowe przeznaczone na profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów uzale żnie ń w gminie w latach 2013-2015.

Wielko ść wydatków 2013 r. 2014 r. 2015 r.

Na profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów

alkoholowych 248.332 252.943 242.675

Na przeciwdziałanie narkomanii 7.717 800 10.000

Na przeciwdziałanie przemocy w rodzinie 256.049 253.743 252.675

Razem 512.098 507.486 505.350

Dane Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych w Mo ńkach

W latach 2013-2015 wysoko ść środków finansowych wydatkowanych w gminie na profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów alkoholowych ulegała wahaniom (248.332 zł w 2013 r., 252.943 zł w 2014 r., 242.675 zł w 2015 r.). W analizowanym okresie wahaniom ulegały tak że środki finansowe przeznaczane na przeciwdziałanie narkomanii 7.717 zł w 2013 r., o 6917 zł mniej w 2014 r., i wzrost o 9200 zł w 2015 r. W 2014 r. wysoko ść kwot wydatkowanych na przeciwdziałanie narkomanii była najni ższa spo śród lat 2013-2015. W bud żecie uwzgl ędniono równie ż osobne środki maj ące słu żyć działaniom ograniczaj ącym przemoc w rodzinie i tak kwoty te stopniowo si ę zmniejszały z 256.049 zł w 2013 r., poprzez 253.743 zł w 2014 r. do 252.675 zł w 2015 roku, co daje nam ró żnice mi ędzy 2013 r. a 2015 r. – 3374 zł. Jak wspomniano powy żej, wa żną rol ę w procesie przeciwdziałania uzale żnieniom i przemocy w rodzinie odgrywa gminna komisja rozwi ązywania problemów alkoholowych. Wybrane dane dotycz ące działalno ści Komisji w gminie Mo ńki oraz lokalnego rynku napojów alkoholowych przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 45. Lokalny rynek napojów alkoholowych oraz działalno ść GKRPA w zakresie profilaktyki i rozwi ązywania problemów uzale żnie ń w gminie w latach 2013-2015.

ZAGADNIENIA 2013r. 2014r. 2015r.

Liczba punktów sprzeda ży napojów 41 41 39 alkoholowych w gminie

Liczba wydanych zezwole ń na sprzeda ż 94 94 96 napojów alkoholowych Liczba pozytywnych opinii GKRPA w sprawie wydania zezwolenia na sprzeda ż napojów 15 15 30 alkoholowych Liczba pozytywnych opinii GKRPA w sprawie 5 7 3 wydania jednodniowych zezwole ń Liczba osób z którymi GKRPA przeprowadziła rozmowy interwencyjno-motywuj ące w 178 165 156 zwi ązku z nadu żywaniem alkoholu Liczba osób uzale żnionych od alkoholu, wobec których GKRPA wyst ąpiła do s ądu z 16 20 18 wnioskiem o zobowi ązanie do podj ęcia leczenia odwykowego Liczba osób dotkni ętych przemoc ą w rodzinie, 24 40 32 z którymi kontaktowali si ę członkowie GKRPA Liczba sprawców przemocy w rodzinie, 14 15 15 których GKRPA skierowała na terapi ę Dane Miejskiej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych w Mo ńkach

W latach 2013-2015 liczba punktów sprzeda ży napojów alkoholowych w gminie utrzymywała si ę na podobnym poziomie (z 41 w 2013 r. do 39 w 2015r). W analizowanym okresie zbli żona była liczba wydawanych zezwole ń na sprzeda ż napojów alkoholowych (z 94 w 2013 r. do 96 w 2015 r.), za ś liczba pozytywnych opinii GKRPA w sprawie wydania zezwolenia na sprzeda ż napojów alkoholowych zwi ększała si ę znacznie w ostatnim analizowanym roku (15 w 2014 r., 30 w 2015 r). W uzupełnieniu powy ższych danych warto doda ć, i ż w analizowanym okresie nie podj ęto żadnej decyzji w sprawie cofni ęcia zezwolenia na sprzeda ż napojów alkoholowych, GKRPA nie wydała te ż negatywnych opinii dotycz ących zezwolenia na ich sprzeda ż. W ramach podejmowanych działa ń GKRPA przeprowadzała równie ż rozmowy interwencyjno-motywuj ące w zwi ązku z nadu żywaniem alkoholu. W 2013 roku liczba osób nimi obj ętych była najwy ższa - 178 w porównaniu do lat 2014 – 165 porad i 156 porad w 2015 roku. W analizowanym okresie wahała si ę liczba osób uzale żnionych od alkoholu, wobec których GKRPA wyst ąpiła do s ądu z wnioskiem o zobowi ązanie do podj ęcia leczenia odwykowego ( 16 w 2013 r. do 20 w 2014 r.,18 w 2015 r.). Je śli chodzi o działalno ść w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w latach 2013-2015 GKRPA kontaktowała si ę z odpowiednio 24, 40 i 32 osobami dotkni ętymi tym problemem, a w sumie 14/15 podobn ą liczb ę osób skierowała na terapi ę. W stosunku do sprawców przemocy w rodzinie nie zostały zło żone żadne zawiadomienia do prokuratury o popełnieniu przest ępstwa.

Obok Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, istotn ą funkcj ę w profilaktyce i rozwi ązywaniu problemów uzale żnie ń oraz przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie w gminie pełni ą inne jednostki i grupy wsparcia. Ich wykaz zawiera poni ższa tabela.

Tabela 46 . Jednostki i grupy wsparcia dla osób uzależnionych i współuzależnionych, dotkniętych przemocą w rodzinie w gminie.

Liczba porad/osób obj ętych wspraciem w Nazwa i adres jednostki 2014 roku

Punkt Konsultacyjny 240 Grupa wsparcia dla osób współuzale żnionych 12 i doznaj ących przemocy w rodzinie Dane Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych w Mo ńkach

18. SEKTOR POZARZ ĄDOWY

Sektor organizacji pozarz ądowych istniej ących w gminie charakteryzuje si ę du żym potencjałem oraz ró żnorodno ści ą. Dla rozwoju społecze ństwa obywatelskiego gminy korzystne jest istnienie instytucjonalnych form wielostronnego wsparcia organizacji pozarz ądowych. Umo żliwia to rozwój ich kultury organizacyjnej oraz mo żliwo ść pozyskiwania zewn ętrznych źródeł finansowania. Sprzyja to tak że rozwojowi współpracy organizacji pozarz ądowych z sektorem publicznym. Organizacje pozarz ądowe mieszcz ące si ę w Mo ńkach: 1. Monieckie Stowarzyszenie Wspierania i Rozwoju Wsi, 2. Towarzystwo Promocji i Rozwoju Powiatu Monieckiego, 3. Stowarzyszenie Pomocy Społecznej „Wspierajmy si ę”, 4. Stowarzyszenie Agroturystyczne „Raj Bobra”, 5. Stowarzyszenie Przyjaciół „Dwójki”, 6. Stowarzyszenie „Nasza Okolica”, 7. Ludowy Klub Sportowy „Promie ń”, 8. Stowarzyszenie Centrum Zdrowej Rodziny, 9. Stowarzyszenie Pomocy Społecznej "Wspierajmy si ę" w Mo ńkach, 10. Stowarzyszenie Przyjaciół "Jedynki", 11. Klub Kreatywnych Kobiet, 12. Stowarzyszenie Ogrodu Działkowego Zielona Dolina, 13. Stowarzyszenie "Orzeł" Przytulanka, 14. Cech Rzemiosł Ró żnych, 15. Sportowy Klub Taneczny "Prestige", 16. Ogólnopolskie Stowarzyszenie "Arka Noego", 17. Ochotnicza Stra ż Po żarna w Mo ńkach, 18. Ochotnicza Stra ż Po żarna w Boguszewie, 19. Ochotnicza Stra ż Po żarna w Kuleszach,

20. Ochotnicza Stra ż Po żarna w Mejłach, 21. Ochotnicza Stra ż Po żarna w Sikorach, 22. Towarzystwo Przyjaciół Moniek, 23. Caritas, 24. Polski Zwi ązek Emerytów Rencistów i Inwalidów, 25. Polski Zwi ązek Niewidomych, 26. Organizacje Kombatanckie,

Fundacje zarejestrowane w krajowym rejestrze s ądowym w gm. Mo ńki 27. Fundacja na rzecz Rozwoju Powiatu Monieckiego, 28. Fundacja Pomocy Rodzinie, 29. Fundacja Rozwoju Powiatu Monieckiego.

19. PODSUMOWANIE DIAGNOZY

Analizuj ąc realizacj ę przedsi ęwzi ęć okre ślonych w omawianej Strategii, uzasadnionym jest spojrzenie na nie w szerszym aspekcie. Pozwala to na cało ściowe uj ęcie problemu, zauwa żenie zbie żnego kierunku działa ń i nadrz ędnego wspólnego ich celu. Uświadamiane s ą przy tym współzale żno ści pozornie niepowi ązanych ze sob ą działa ń, niezauwa żane przy skupianiu si ę na pojedynczych punktach strategii cz ęsto realizowanych w ró żnych miejscach (instytucjach, komórkach organizacyjnych) i w innym przedziale czasowym. Przywraca to obraz strategii, jako jednolitego, wewn ętrzne zgodnego planu działania w okre ślonej rzeczywisto ści i w takim duchu nale ży postrzega ć realizacj ę pojedynczych zada ń. W trakcie diagnozy analitycznej okre ślono charakterystyczne cechy gminy Mo ńki. Terytorium gminy jest rozci ągni ęte i ma charakter przewa żnie rolniczy; dominuj ą u żytki rolne. Wyst ępuj ą relatywnie du że odległo ści pomi ędzy miejscowo ściami, które utrudniaj ą mobilno ść mieszka ńców, w szczególno ści osób w złej sytuacji materialnej nieposiadaj ących własnego samochodu lub uprawnie ń do kierowania. Trudno ść t ę pogł ębia fakt, i ż w gminie niezadowalaj ąco funkcjonuj ą środki komunikacji publicznej. Liczba ludno ści zmniejsza si ę, dodatkowo społecze ństwo gminy si ę starzeje: maleje odsetek dzieci i młodzie ży, ro śnie liczba osób w wieku poprodukcyjnym. Tendencja ta nie przybiera wprawdzie jeszcze niepokoj ących rozmiarów, jednak że w perspektywie najbli ższych kilkunastu lat nale ży si ę spodziewa ć dalszych zmian w strukturze demograficznej. Starzenie si ę społecze ństwa b ędzie si ę wi ązało z poszerzeniem kr ęgu osób wymagaj ących opieki i wsparcia z powodu chorób czy niesamodzielno ści wynikaj ących z podeszłego wieku, przede wszystkim, dlatego, że takiego wsparcia nie zapewni im rodzina. Ju ż dzi ś obserwujemy, że coraz rzadsze s ą rodziny wielopokoleniowe, za ś dorosłe dzieci i wnuki migruj ą do wi ększych miast lub za granic ę w poszukiwaniu pracy i lepszych warunków życia. W przyszło ści b ędzie, zatem wzrasta ć liczba osób starszych wymagaj ących opieki instytucjonalnej organizowanej przez samorz ąd gminy, administracj ę pa ństwow ą lub podmioty prywatne (przedsi ębiorców i organizacje pozarz ądowe). Omawiana zmiana wymusi

tworzenie i rozwój ró żnorodnych usług dla osób starszych, przyczyniaj ąc si ę do powstawania nowych miejsc pracy. Istotnym problemem gminy jest bezrobocie. Na koniec 2014 r. w PUP, jako osoby bezrobotne zarejestrowanych było a ż 581 mieszka ńców gminy, co stanowi stop ę bezrobocia w okolicy 12% (Dane: GUS). Cz ęś ciej bez pracy s ą kobiety, osoby młode, a tak że mieszka ńcy maj ący gimnazjalne i ni ższe wykształcenie. Bezrobocie, zwłaszcza długotrwałe, powoduje powa żne negatywne konsekwencje psychologiczne i materialne w wymiarze indywidualnym oraz społecznym. Koszty ponosi również gospodarka lokalna oraz bud żet gminy, poniewa ż mieszka ńcy minimalizuj ą konsumpcj ę, płac ą mniej podatków oraz cz ęś ciej korzystaj ą z pomocy społecznej. W istocie wyzwaniem nie jest jednak tylko bezrobocie, które do ść łatwo zidentyfikowa ć w oparciu o dane PUP, ale tzw. ukryte bezrobocie, praca w „szarej strefie”. Na terenie gminy jest niewstarczaj ąca liczba miejsc przedszkolnych oraz brak żłobków. Jest to du ży problem uniemo żliwiaj ącym powrót rodziców, głównie kobiet, na rynek pracy, a tak że zmniejszaj ący szanse edukacyjne dzieci. Rozwi ązaniem tego problemu mo że by ć tworzenie dodatkowych punktów przedszkolnych, żłobkowych, klubów dzieci ęcych. Aby takie inicjatywy pojawiły si ę w gminie potrzebna jest mi ędzy innymi wiedza na temat przepisów reguluj ących ich powstawanie. Gmina mo że wesprze ć powstawanie nowych miejsc przedszkolnych, żłobków poprzez spotkania informacyjne oraz pomoc w znalezieniu odpowiednich lokali Liczna cz ęść mieszka ńców gminy korzysta z pomocy społecznej, z tego ponad połowa długotrwale. Najcz ęś ciej do świadczanymi przez te osoby problemami uzasadniaj ącymi obj ęcie ich wsparciem, s ą: bezrobocie, niepełnosprawno ść , długotrwała i ci ęż ka choroba i na ko ńcu ubóstwo. Gł ębiej kryj ą si ę cz ęsto jeszcze inne problemy, np. dysfunkcje społeczne (nadu żywanie alkoholu, stosowanie przemocy wobec rodziny). Docelowym zadaniem winno by ć usamodzielnianie si ę i uniezale żnianie si ę od pomocy społecznej mo żliwie najwi ększego odsetka podopiecznych. Jest to zadanie trudne, gdy ż pomimo rozwoju ró żnego rodzaju form pomocy, w postaci poradnictwa, w tym prawnego i psychologicznego oraz terapii i wyspecjalizowanej pracy socjalnej sprawdzaj ących si ę we wsparciu w rozwi ązywaniu problemów, problem usamodzielniania si ę tkwi w mentalno ści samych podopiecznych „uzale żnionych” od oczekiwania na pomoc, która „im si ę nale ży”. Samorz ąd gminy samodzielnie lub we współpracy z innymi instytucjami i organizacjami zapewnia mieszka ńcom ró żnorodne usługi społeczne, które spotykaj ą si ę z pozytywnym odbiorem w szczególno ści oferta kulturalna, pomoc i opieka społeczna, jako ść systemu edukacyjnego i o światy, czysto ść , porz ądek i ład przestrzenny, dost ęp do sportu i rekreacji, a tak że infrastruktura publiczna oraz gospodarki odpadami. Nale ży to jednak nadal rozwija ć i d ąż yć do wzbogacenia usług społecznych, edukacyjnych i kulturalnych dostosowywuj ąc j ą do potrzeb odbiorców. Wysok ą ocen ę otrzymała równie ż sfera bezpiecze ństwa publicznego. W dziedzinie zdrowia mieszka ńcy zauwa żaj ą bariery tj. niedostateczn ą opiek ę nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi. W świetle wcze śniejszych konkluzji, nie dziwi niska aktywno ść społeczna w gminie. Mieszka ńcy skupieni na tym, aby pozałatwia ć wszelkie sprawy socjalno-bytowe, dodatkowo obarczeni problemami takimi jak brak pracy, choroba czy niepełnosprawno ść , nie s ą za

zainteresowani działaniem na rzecz dobra wspólnego. Przyczyny niskiej aktywno ści społecznej tkwi ą w braku popularno ści takiej formy aktywno ści oraz dezintegracji społeczno ści lokalnych. Wymienione wy żej aspekty stanowi ą w du żej mierze słabe strony gminy, jednak nie skazuj ą na pora żkę działa ń podejmowanych w ramach lokalnej polityki społecznej. Potrzebne jest aktywne podej ście do tematu polegaj ące na zrozumieniu opisanych barier i tendencji, a nast ępnie na poszukiwaniu skutecznych dróg wyj ścia z negatywnej sytuacji .

20. ANALIZA SWOT SYTUACJI SPOŁECZNEJ NA TERENIE GMINY

Nazwa SWOT jest akronimem angielskich słów Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse), Threats (zagro żenia). Analiza SWOT jest efektywn ą metod ą identyfikacji kategorii słabych i silnych stron oraz szans i zagro żeń. Głównym celem analizy SWOT jest okre ślenie aktualnej i perspektywicznej pozycji przedmiotu analizy SWOT oraz prognoza strategii post ępowania. Zakres rodzajowy czynników, które mają wpływ na przedmiot analizy SWOT jest bardzo szeroki. Z jednej strony s ą to czynniki zewn ętrzne i wewn ętrzne, a z drugiej pozytywne i negatywne. Skuteczna ich identyfikacja jest podstawą analizy SWOT. Z oczywistych wzgl ędów w niniejszej analizie zdefiniowano jedynie czynniki maj ące kluczowe znaczenie dla polityki społecznej samorz ądu gminy Mo ńki. Analiz ę SWOT oparto na wyodr ębnionych czynnikach maj ących wpływ na rozwój sfery społecznej. Zebranie materiału informacyjnego i przeprowadzenie szeregu konsultacji pozwoliło na sporz ądzenie diagnozy problemów społecznych w gminie Mo ńki i opracowanie analizy SWOT. Przedstawione poni żej czynniki obejmuj ą:

Analiza SWOT na terenie gminy Mo ńki

Mocne strony Słabe strony • Atrakcyjne poło żenie gminy • Niewystarczaj ące działania zwi ązane z • Blisko ść stolicy województwa promocj ą gminy • Poło żenie gminy w pobli żu • Cz ęść sieci wymagaj ąca remontu atrakcyjnych miejsc przyrodniczo – • Brak kanalizacji na wiejskim terenie turystycznych gminy • Bogata tradycja ludowa • Starzenie si ę społecze ństwa • Oferta kulturalna • Rosn ące zapotrzebowanie na usługi • Znaczna liczba organizacji zdrowotne i opieku ńcze pozarz ądowych • Niewystarczaj ące wsparcie i opieka • Aktywna społecznie młodzie ż osób starszych i niepełnosprawnych • Działaj ący wolontariat • Niewystarczaj ąca liczba miejsc pracy • Dobra współpraca mieszka ńców z dla osób niepełnosprawnych samorządem • Niewystarczaj ący udział osób starszych • Szeroka forma proponowanej i niepełnosprawnych w życiu profilaktyki i prewencji społecznej społecznym • Systematycznie zmniejszaj ąca si ę liczba

• Realizacja Programów profilaktyczno – mieszka ńców edukacyjnych • Wyjazdy osób wykształconych za • Wspieranie rodzin dysfunkcyjnych granic ę • Wspieranie rodzin potrzebuj ących • Niskie zainteresowanie edukacj ą przez pomocy rodziców w zakresie kompetencji • Wła ściwe wykształcenie kadry rodzicielskich pedagogicznej • Niedostateczna świadomo ść dotycz ąca • Zaplecze lokalowe w zakresie MOK zjawiska przemocy w rodzinie • Wysokie poczucie bezpiecze ństwa • Za małe zainteresowanie młodzie ży • Realizacja programów pomocowych uczestnictwem w proponowanych • Sprawnie działaj ący samorz ąd zaj ęciach kulturalnych, imprezach, • Sprawne działanie Miejskiej Komisji konkursach, spotkaniach Rozwi ązywania Problemów • Niewystarczaj ąca liczba inicjatyw Alkoholowych społecznych • Dobre rozpoznanie potrzeb w zakresie • Brak miejsc opieki nad dzieckiem w pomocy społecznej (potrzeb wieku 0-3 lat w placówce pa ństwowej środowiskowych) • Wyuczona bezradno ść • Dostosowywanie do potrzeb i • Brak inwestorów z zewn ątrz oczekiwa ń dzieci i młodzie ży ofert • Brak podmiotów ekonomii społecznej sp ędzania wolnego czasu, rozwijania • Du ża liczba bezrobotnych oddalonych zainteresowa ń od potencjalnych miejsc pracy • Dobra gospodarka odpadami, • Niewystarczaj ąca liczba miejsc w zrekultywowane składowiska odpadów żłobkach i DPS • Sprawne funkcjonowanie Zespołu • Niewystarczaj ąca oferta dla starszej Interdyscyplinarnego młodzie ży • Odpowiednia do potrzeb liczba • Brak wykwalikowanych pracowników pracowników socjalnych • Niski poziom dochodów ludno ści • Sprawnie działaj ąca słu żba zdrowia • Mała liczba podmiotów produkcyjnych • Bogata oferta leczenia • Niska g ęsto ść zaludnienia specjalistycznego (centrum leczenia • Nadmierna emigracja ludno ści bólu, zakład rehabilitacji) • Niski poziom uczestnictwa w • Wysoce wykwalifikowana kadra kształceniu ustawicznym medyczna • Brak ofert pracy w wieku • Szeroka oferta kształcenia ponad przedemerytalnym gimnazjalnego • Dobra dost ępno ść do kształcenia ustawicznego dorosłych • Wystarczaj ąca baza noclegowa (internat)

Szanse Zagro żenia • Wzrastaj ąca aktywno ść społeczna • Nakładanie nowych zada ń na gmin ę bez • Aktywizacja mieszka ńców w zakresie zabezpieczenia finansowego profilaktyki zdrowotnej • System prawny nie nad ąż a za • Promocja zdrowia mo żliwo ściami finansowymi gminy • Pozyskiwanie środków z zew. na • Starzenie si ę społecze ństwa rozwój gminy • Ni ż demograficzny • Rozwój turystyki kwalifikowanej • Brak nowych miejsc pracy, ubogi rynek

• Mo żliwo ść pozyskiwania środków na pracy rozpocz ęcie działalno ści gospodarczej • Wysokie koszty zwi ązane z • Mo żliwo ść pozyskiwania funduszy z zatrudnieniem – nieprzychylna polityka UE pa ństwowa • Poradnictwo rodzinne dostosowane do • Mała aktywno ść bezrobotnych w potrzeb poszczególnych grup rodzin poszukiwaniu sposobów na polepszenie • Walka z bezrobociem poprzez życia pozyskiwanie środków z zew. • Cz ęste zmiany przepisów • Organizacja wolnego czasu dla dzieci • Zagro żenie wykształconych pochodz ących z rodzin dysfunkcyjnych niepełnosprawnych wykluczeniem • Dotacje rz ądowe dla tworzenia i społecznym funkcjonowania żłobków • Szybki wzrost konkurencyjno ści • Wsparcie sektora małych i średnich sąsiednich regionów przedsi ębiorstw ze strony unijnych i • Emigracja zarobkowa wykształconych krajowych programów pomocowych ludzi • Wzrost zainteresowania regionem pod • Rosn ące zapotrzebowanie na usługi wzgl ędem inwestycji i turystyki zdrowotne i opieku ńcze • Przyst ąpienie do strefy ekonomicznej

III. CZ ĘŚĆ PROGRAMOWA

1. PROGNOZA ZMIAN W ZAKRESIE OBJ ĘTYM STRATEGI Ą

Du ża zmienno ść uwarunkowa ń społeczno – gospodarczych i prawno – regulacyjnych sprawia, że gmina Mo ńki musi stawia ć czoła wielu ró żnorodnym wyzwaniom, jak te ż identyfikowa ć i wykorzystywa ć pojawiaj ące si ę zmiany i szanse. Skala problemów społecznych gminy wskazuje na konieczno ść podj ęcia w przyszło ści działa ń zmierzaj ących do rozwi ązania pojawiaj ących si ę problemów lub zmniejszania ich negatywnego wpływu na życie mieszka ńców. Prognoza przemian społecznych jest niezwykle wa żna przy podejmowaniu wszelkich decyzji o przyszło ści gminy – stała si ę, wi ęc cz ęś ci ą niniejszej strategii. Cho ć przyszło ść posiada wiele niejasno ści i jest czasami nieprzewidywalna, niektóre procesy mo żna i trzeba uzna ć, aby uzasadni ć podejmowane działania. Dlatego te ż Cele strategii musz ą by ć odpowiednie do tego, co przyniesie przyszło ść . Dzisiejsze czasy nios ą ze sob ą du że ryzyko gwałtownych, jako ściowych zmian, których konsekwencj ą mog ą by ć takie zjawiska jak redukcja zatrudnienia oraz jednoczesny niedobór odpowiednio wykwalifikowanych kadr.

Po śród wielu problemów społeczno – gospodarczych wyst ępuj ących na terenie gminy Mo ńki prognozuje dalsze wyst ępowanie bezrobocia. Jest to jeden z trudniejszych problemów w gminie, poniewa ż utrwala proces ubo żenia mieszka ńców gminy i generuje kolejne problemy społeczne, mi ędzy innymi bezradno ść i niewydolno ść ekonomiczn ą i społeczn ą, uzale żnienie. Prognozuje si ę, i ż pomoc osobom bezrobotnym poprzez budow ę systemu wsparcia wpłynie na wzrost aktywno ści tych osób na rynku pracy. Pomoc ta b ędzie miała pozytywny wpływ na zmniejszenie problemu wykluczenia społecznego oraz b ędzie przyczynia ć si ę do redukowania psychospołecznych skutków bezrobocia.

Znaczn ą cz ęść w śród osób korzystaj ących z pomocy społecznej stanowi ą rodziny dysfunkcyjne. Dysfunkcyjno ść rodzin powoduje dezorganizacj ę życia rodziny szczególnie dzieci, niedo żywienie, zaniedbania w warunkach mieszkalnych oraz ró żnego typu patologie. Na rzecz poprawy funkcjonowania rodzin dysfunkcyjnych w środowisku społecznym prowadzone b ędą działania maj ące na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolno ści do funkcjonowania w społecze ństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjaj ących temu celowi. Poprzez pomoc tym rodzinom prognozuje si ę popraw ę funkcjonowania rodzin dysfunkcyjnych. Przewiduje si ę tak że w przyszło ści wzrost wyst ępowania problemów uzale żnie ń w rodzinach, co wi ąż e si ę tak że z kryzysem i przemoc ą w rodzinach. Uzale żnienia stanowi ą powa żny problem społeczny, który oprócz autodestrukcji jednostki ma negatywny wpływ na funkcjonowanie rodziny, a cz ęsto doprowadza do całkowitej jej dezorganizacji. Problemy te ujawniaj ą si ę coraz cz ęś ciej. Zazwyczaj wi ążą si ę z funkcjonowaniem w społecze ństwie (brak akceptacji w środowisku, problemy zawodowe, materialne, rodzinne). Gmina przygotowana jest na wzrost takiego typu problemu i b ędzie rozwi ązywa ć ten problem stosuj ąc profilaktyk ę i zwalczanie uzale żnie ń. Umo żliwi to uczestnictwo w życiu społecznym szerszej grupie osób.

Nasila si ę rozpad wi ęzi społecznych nast ępuje osłabienie wi ęzi, tradycji rodzinnych, „stresuj ący i szybki styl życia” nie sprzyja integracji społecznej. Zauwa ża si ę rosn ącą liczb ę rodzin niepełnych. Spowodowane to jest rozwodami, wyjazdami zgranicznymi. Planuje si ę stałe wsparcie osób i rodzin b ędących w kryzysie poprzez wykorzystanie bazy i zasobów ludzkich w propagowaniu warto ści kulturowych, sportu i rekreacji. Prognozuje si ę zmniejszenie rozmiarów problemów, które aktualnie wyst ępuj ą oraz reagowanie na nowo pojawiaj ące si ę problemy. Na terenie gminy Mo ńki rozwini ęta jest sie ć usług opieku ńczych. Osoby wymagaj ące opieki całodobowej równie ż s ą obj ęte pomoc ą zgodnie z ich potrzebami.

Potrzeby mieszka ńców s ą na bie żą co zaspokajane z usług oferowanych przez te instytucje. Prognozuje si ę utrzymanie infrastruktury pomocowej na tym samym poziomie. Planuje si ę zwi ększenie dost ępno ści usług opieku ńczych oraz specjalistycznych usług opieku ńczych. W ramach realizacji tego zadania podejmowane b ędą działania maj ące na celu dokształcanie obecnie zatrudnionej kadry pracowniczej oraz zatrudnienie nowej wysoko wykwalifikowanej kadry. Dalszy rozwój kultury i edukacji b ędzie mo żliwy dzi ęki ogromnemu wsparciu i zaanga żowaniu władz samorz ądowych.

Realizacja Gminnej Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych to wprowadzanie w życie nowoczesnego modelu polityki społecznej gminy. Strategia jest drogowskazem i instrumentem działania władz. Celem Strategii s ą działania długofalowe, polegaj ące na inwestycji w kapitał ludzki, edukacj ę, popraw ę sytuacji materialnej rodzin, wsparcie psychologiczne działania na rzecz ochrony zdrowia i integracji społecze ństwa. Poprzez cele, kierunki działa ń oraz propozycje zada ń do realizacji, ma dotrze ć do najbardziej potrzebuj ących.

2. WIZJA, CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE, KIERUNKI DZIAŁANIA, CZAS REALIZACJI, RAMY FINANSOWE

Na lata obowi ązywania niniejszej Strategii, w gminie Mo ńki, przyjmuje si ę poni ższ ą wizj ę:

Zrównowa żony rozwój gminy Mo ńki poprzez wykorzystanie potencjału gospodarczego zapewniaj ącego popraw ę jako ści życia mieszka ńców

Priorytet I: Poprawa sytuacji na lokalnym rynku pracy

Priorytet II: Wspieranie rodzin oraz wspomaganie rozwoju dzieci i młodzie ży

Priorytet III: Poprawa oferty edukacyjnej, kulturalnej

Priorytet IV: Polepszenie warunków życia i zdrowia mieszka ńców gminy

PRIORYTET I: Poprawa sytuacji na lokalnym rynku pracy

Cel strategiczny 1: Edukacja na potrzeby rynku pracy

Cel operacyjny 1: Diagnoza zapotrzebowania na kwalifikacje oraz promowanie dostosowania oferty edukacyjnej szkół i placówek kształcenia zawodowego do sytuacji na rynku pracy.

Kierunki działania Źródła finansowania Podmioty realizuj ące Wska źniki osi ągania celu

Prowadzenie bada ń i wykonywanie Bud żet gminy Liczba przeprowadzonych PUP, NGO, Pracodawcy ekspertyz dotycz ących rynku pracy Środki zewn ętrzne bada ń i ekspertyz

Informowanie szkół i instytucji szkoleniowych o kierunkach rozwoju, trendach gospodarczych i sytuacji na Bud żet gminy PUP, Placówki o światowe Liczba efektywnych zmian rynku pracy, w celu dostosowywania Środki zewn ętrzne oferty edukacyjnej w szkołach do potrzeb rynku pracy

Cel operacyjny 2: Promowanie i wdra żanie edukacyjnych form aktywizacyjnych, takich jak prace interwencyjne, sta że, szkolenia i inne narz ędzia w celu poprawy kompetencji osób bezrobotnych.

Opracowanie i wdra żanie modelu Bud żet gminy Liczba osób, która skorzystała współpracy pomi ędzy PUP, Placówki o światowe, UM, NGO pracodawcami a szkołami i placówkami Środki zewn ętrzne ze współpracy kształcenia w zakresie organizowania

sta ży, szkole ń.

Zlecanie przez PUP realizacji szkole ń zawodowych, jako metody Bud żet gminy Liczba osób, które skorzystały dostosowania kompetencji osób UM, NGO, PUP bezrobotnych do wymaga ń rynku pracy . Środki zewn ętrzne ze szkole ń

Cel operacyjny 3: Wspomaganie przedsi ębiorczo ści

Liczba przyznanych ulg Ulgi dla przedsi ębiorców tworz ących Bud żet gminy UM nowe miejsca pracy Kwota udzielonych ulg

Organizowanie konkursów na najlepsz ą Bud żet gminy Liczba przeprowadzonych UM, NGO firm ę/ najlepszego pracodawc ę. Środki zewn ętrzne konkursów

Liczba przedsi ębiorców, która Utworzenie specjalnej strefy Bud żet gminy rozpocz ęła działalno ści ekonomicznej UM gospodarcz ą na terenie Środki zewn ętrzne specjalnej strefy ekonomicznej

Liczba warsztatów, Promocja i rozwój ekonomii społecznej Bud żet gminy szkole ń, wyjazdów MOPS, NGO studyjnych, Środki zewn ętrzne Liczba powstałych podmiotów ekonomii

społecznej

Wsparcie doradcze, szkoleniowe i Liczba finansowe (dotacje, po życzki, przeprowadzonych por ęczenia) dla osób podejmuj ących Działalno ść własna szkole ń, dotacji, po życzek UM, MOPS, NGO samozatrudnienie w formie Środki zewn ętrzne Liczba powstałych jednoosobowej działalno ści podmiotów gospodarczej lub spółdzielni socjalnej gospodarczych

Bud żet gminy Liczba pozyskanych Promocja gminy maj ąca na celu UM, NGO Środki zewn ętrzne inwestorów pozyskanie inwestorów zewn ętrznych.

Cel operacyjny 4: Dostosowanie zasobów ludzkich do zmian zachodz ących na rynku pracy

Zwi ększenie liczby zaj ęć aktywizacyjnych, przygotowuj ących Bud żet gminy PUP Liczba zaj ęć aktywizacyjnych osoby bezrobotne do poruszania si ę po Środki zewn ętrzne rynku pracy.

Planowanie we współpracy ze słu żbami pomocy społecznej kompleksowych Bud żet gminy Liczba osób które skorzystały MOPS,PUP form wsparcia dla osób zagro żonych Środki zewn ętrzne ze wsparcia wykluczeniem społecznym

Zwi ększenie elastyczno ści zatrudnienia Bud żet gminy PUP, NGO Liczba zatrudnionych

poprzez promowanie w śród Środki zewn ętrzne elastycznie pracodawców: elastycznych form zatrudnienia, np.: zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy, nowych systemów organizacji pracy, pracy weekendowej, skróconego tygodnia pracy, pracy zadaniowej, telepracy

Reorientacja zawodowa rolników zwolnionych z pracy i dostosowanie ich Bud żet gminy Liczba rolników którzy si ę kwalifikacji do lokalnego i regionalnego PUP,NGO przekwalifikowali rynku pracy (np. usługi doradcze, Środki zewn ętrzne szkoleniowe).

Inicjowanie nowych partnerstw Bud żet gminy Liczba nowopowstałych lokalnych na rzecz rozwoju i PUP, UM partnerstw aktywizacji lokalnej Środki zewn ętrzne

Czas realizacji: 2016-2022

PRIORYTET II: Wspieranie rodzin oraz wspomaganie rozwoju dzieci i młodzie ży

Cel strategiczny 1: Ulepszenie procesu opieki i wychowania w rodzinach

Cel operacyjny 1: Pomoc rodzinom potrzebuj ącym

Kierunki działania Źródła finansowania Podmioty realizuj ące Wska źniki osi ągania celu

Prowadzenie profilaktycznej MOPS, NGO, Szkoła, Placówki Liczba spotka ń, działalno ści w celu ograniczenia Bud żet gminy zdrowia, Komisja ds. Liczba przeprowadzonych konkursów i akcji zjawiska alkoholizmu, nikotynizmu Środki zewn ętrzne rozwi ązywania problemów oraz narkomanii alkoholowych profilaktycznych,

Liczba broszur i ulotek dotycz ących zjawiska przemocy Edukacja środowiska lokalnego w celu podniesienia świadomo ści i MOPS, NGO, Szkoła, Placówki Liczba zakładek na stronie Bud żet gminy wra żliwo ści na temat zjawiska zdrowia, Komisja ds. internetowej MOPS przemocy w rodzinie. Środki zewn ętrzne rozwi ązywania problemów po świ ęconych przemocy i alkoholowych wsparciu osób dotkni ętych przemoc ą w rodzinie

Utworzenie warunków dla Zespół Interdyscyplinarny, prawidłowego funkcjonowania systemu MOPS, Policja, Placówki Liczba zało żonych „Niebieskich zdrowia, Komisja przeciwdziałania przemocy w rodzinie, Bud żet gminy Kart” w tym Zespołu Interdyscyplinarnego Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, Placówki oświatowe

Pomoc rodzinom dysfunkcyjnym poprzez dalszy rozwój poradnictwa MOPS Bud żet gminy specjalistycznego oraz prowadzenie Liczba osób obj ętych

pracy socjalnej Środki zewn ętrzne wsparciem

Prowadzenie programów do żywiania oraz wsparcia materialnego dla rodzin Bud żet gminy Liczba rodzin korzystaj ących ze najubo ższych. MOPS wsparcia materialnego Środki zewn ętrzne Liczba osób korzystaj ących z programów do żywiania, w tym liczba dzieci Cel operacyjny 2: Wzmocnienie kompetencji rodzicielskich

Liczba przeprowadzonych spotka ń Organizacja spotka ń dla rodziców i Bud żet gminy Liczba konsultacji i porad opiekunów dotycz ących rozwi ązywania udzielonych przez pedagoga problemów opieku ńczo-wychowawczych Środki zewn ętrzne Placówki o światowe szkolnego Liczba konsultacji i porad udzielonych przez psychologa szkolnego

Pomoc rodzinom do świadczaj ącym Bud żet gminy trudno ści w wypełnianiu podstawowych Liczba rodzin obj ętych funkcji w postaci asystentury rodzinnej Środki zewn ętrzne MOPS asystentur ą rodzinn ą

Organizowanie rodzinnych pikników, festynów,zawodów sportowych i oraz Bud żet gminy innych form słu żą cych wzmacnianiu Środki zewn ętrzne Szkoła, NGO, MOPS, MOK, Liczba imprez wi ęzi w rodzinach

Cel operacyjny 3: Wsparcie rozwoju Dzieci i Młodzieży

Wspieranie idei wolontariatu oraz Liczba dzieci uczestnicz ących innych form aktywno ści społecznej, Bud żet gminy Placówki o światowe w formach aktywno ści sprzyjaj ących formowaniu postaw Środki zewn ętrzne społecznej charytatywnych

Prowadzenie zaj ęć z zakresu pomocy psychologiczno – pedagogicznej dla Bud żet gminy Placówki o światowe Liczba dzieci obj ętych pomoc ą uczniów z trudno ściami, deficytami Środki zewn ętrzne rozwojowymi i zdolnych

Czas realizacji: 2016-2022

PRIORYTET III: Poprawa oferty edukacyjnej, kulturalnej

Cel strategiczny 1: Podnoszenie jako ści i organizacji o światy i kultury

Cel operacyjny 1: Wspieranie wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzie ży

Kierunki działania Źródła finansowania Podmioty realizuj ące Wska źniki osi ągania celu

Podj ęcie działa ń na rzecz zwi ększenia Bud żet gminy świadomo ści wa żno ści edukacji w Placówki o światowe Liczba przeprowadzonych życiu ka żdego człowieka Środki zewn ętrzne spotka ń, prelekcji

Liczba i rodzaj zaj ęć Organizacja czasu wolnego dzieci, Bud żet gminy Placówki o światowe, MOK, młodzie ży oraz dorosłych poprzez NGO, Gminna Komisja Liczba uczestników zaj ęć i Środki zewn ętrzne rozwijanie oferty sportowej, Rozwi ązywania Problemów wydarze ń

kulturalnej i artystycznej Alkoholowych

Promowanie sukcesów i osi ągni ęć uczniów na łamach prasy lokalnej, Bud żet gminy MOK, Placówki o światowe, Liczba wypromowanych stronach internetowych, stworzenie Środki zewn ętrzne NGO sukcesów programu motywacyjnego dla uczniów

Upowszechnianie i promowanie ludzi z Liczba zorganizowanych pasj ą osi ągaj ących sukces w ró żnych Bud żet gminy MOK, NGO spotka ń dziedzinach życia społecznego, Środki zewn ętrzne sportowego, artystycznego Liczba uczestników

Liczba doposa żenia w sprz ęt świetlic Rozwój świetlic wiejskich w tym Bud żet gminy kultywowanie tradycji, wyposa żanie UM, NGO, Sołtysi, Rada gminy Liczba szkole ń mieszka ńców w kompetencje mi ękkie Środki zewn ętrzne Liczba nowo powstałych świetlic

Cel operacyjny 2: Usprawnienie organizacji o światy

Budowa lub modernizacja budynku na Bud żet gminy Liczba powstałych miejsc opieki cele opieki wczesnodzieci ęcej (0-3) w UM wczesnodzieci ęcej placówce pa ństwowej Środki zewn ętrzne

Racjonalna polityka kadrowa, Bud żet gminy Placówki o światowe Liczba przeprowadzonych zmian standaryzacja etatów Środki zewn ętrzne

Pozyskiwanie środków finansowych ze Bud żet gminy Placówki o światowe Liczba pozyskanych środków

źródeł zew. na popraw ę infrastruktury i Środki zewn ętrzne zwi ększenie oferty edukacyjnej

Cel operacyjny 3: Bogatsza oferta kulturalna

Zwi ększenie ilo ści organizowanych ż imprez kulturalnych w oparciu o Bud et gminy Liczba zorganizowanych imprez MOK, Biblioteka, UM, NGO diagnoz ę potrzeb mieszka ńców, Środki zewn ętrzne kulturalnych głównie młodzie ży

ż Wzrost liczby osób bior ących Podniesienie atrakcyjno ści Bud et gminy MOK, Biblioteka, UM, NGO udział w wydarzeniach organizowanych imprez Środki zewn ętrzne kulturalnych

Współpraca z okolicznymi gminami i ż Bud et gminy Liczba współzorganizowanych stworzenie wspólnego kalendarza MOK, Biblioteka, UM, NGO wydarze ń kulturalnych imprez, Środki zewn ętrzne

Liczba publikacji na stronie Prowadzenie portalu dot. informacji Bud żet gminy MOK,NGO, UM internetowej kulturalnej i turystycznej Środki zewn ętrzne Liczba odwiedzin strony

Organizacja szkole ń i warsztatów z MOK, NGO, Podmioty Liczba zorganizowanych zakresu wzbogacania działalno ści Bud żet gminy prowadz ące działano ści, szkole ń agroturystycznej, tworzenie wsi Środki zewn ętrzne Agroturystyka tematycznych Liczba uczestników

Czas realizacji: 2016-2022

Priorytet IV. Polepszenie warunków życia i zdrowia mieszka ńców gminy

Cel strategiczny 1: Zwi ększenie poczucia bezpiecze ństwa mieszka ńców gminy

Cel operacyjny 1: Wzrost poczucia bezpiecze ństwa publicznego

Kierunki działania Źródła finansowania Czas realizacji Wska źniki osi ągania celu

Organizacja cyklicznych akcji W ramach działalno ści własnej Policja Liczba przeprowadzonych akcji kontroli drogowych

Realizacja wycinki drzew i Liczba wyci ętych drzew i krzewów ograniczaj ących Bud żet zarz ądcy dróg Zarz ądca dróg krzewów widoczno ść w ruchu drogowym

Cel operacyjny 2: Prowadzenie profilaktyki i prewencji społecznej

Wprowadzanie programów Liczba zrealizowanych profilaktyczno programów W ramach działalno ści własnej Placówki o światowe, Policja - edukacyjnych w placówkach Liczba dzieci i młodzie ży oświatowych obj ętych programem

Organizacja przedsi ęwzi ęć edukacyjno - Liczba przedsi ęwzi ęć edukacyjno W ramach działalno ści własnej Policja, Placówki o światowe informacyjnych po świ ęconych - informacyjnych przest ępczo ści i jej skutkom

Wprowadzenie akcji podnosz ących W ramach działalno ści własnej Policja, Stra ż Po żarna Liczba przeprowadzonych akcji świadomo ść mieszka ńców w zakresie bezpiecze ństwa Wprowadzenie zaj ęć edukacyjnych dla dzieci i młodzie ży szkoły podstawowej i Liczba przeprowadzonych zaj ęć Bud żet gminy Placówki o światowe, Policja gimnazjalnej na temat zasad edukacyjnych bezpiecze ństwa w ruchu pieszym ( Bezpieczna droga do szkoły)

Szkolenia dla młodzie ży w zakresie zasad ruchu drogowego z W ramach działalno ści własnej Placówki o światowe, Policja Liczba przeprowadzonych szkole ń mo żliwo ści ą uzyskania karty rowerowej

Organizacja konkursów wiedzy o Liczba zorganizowanych W ramach działalno ści własnej Placówki o światowe, Policja ruchu drogowym konkursów

Dost ępna edukacja w zakresie Liczba przeprowadzonych spotka ń Placówki o światowe, Policja, udzielania pierwszej pomocy W ramach działalno ści własnej Placówki zdrowia Liczba przeprowadzonych ofiarom wypadków drogowych pokazów

Upowszechnianie działa ń prewencyjnych, edukacyjnych, dotycz ących ryzykownych zachowa ń, nawi ązywania W ramach działalno ści własnej Placówki o światowe, Policja Liczba przeprowadzonych akcji przypadkowych znajomo ści, zawierania znajomo ści przez Internet

Cel strategiczny 2: Poprawa zdrowia mieszka ńców gminy

Bud żet gminy Dokonywanie i wspieranie akcji Liczba przeprowadzonych akcji oraz programów profilaktycznych NFZ Placówki zdrowia Liczba przeprowadzonych i konsultacji medycznych. Środki zewn ętrzne konsultacji

Upowszechnienie bada ń Bud żet gminy medycznych Placówki zdrowia Liczba bada ń NFZ

Wprowadzenie działa ń Bud żet gminy edukacyjno-informacyjnych nt. Placówki zdrowia, Placówki Liczba realizowanych działa ń zdrowego styl życia. NFZ oświatowe, NGO Środki zewn ętrzne

Wspieranie rozwoju usług opieki Placówki zdrowia środowiskowej dla osób Bud żet gminy Liczba osób i bada ń przewlekle chorych starszych i NFZ niepełnosprawnych.

Zwi ększenie dostepno ści usług Bud żet gminy Placówki zdrowia, UM Liczba zabiegów rehabilitacyjnych, refundacja leków osobom potrzebuj ącym NFZ Liczba refundacji

Rozwój opieki długoterminowej i Bud żet gminy Placówki zdrowia Liczba osób

geriatrycznej NFZ

Czas realizacji: 2016-2022

Ramy finansowe

Realizacja zada ń zawartych w strategii rozwi ązywania problemów społecznych wymaga ć b ędzie okre ślonych nakładów finansowych. Środki na ich realizacj ę pochodzi ć b ędą z nast ępuj ących źródeł:

• Bud żet gminy,

• Fundusze celowe,

• Bud żet pa ństwa,

• Fundusze strukturalne.

W tym celu zostan ą wykorzystane ró żne formy finansowania:

• Dotacje celowe,

• Subwencje,

• Granty.

Ka żdy podmiot z terenu Gminy b ędący realizatorem zada ń w ramach Strategii planuje środki finansowe niezb ędne do ich prawidłowej realizacji.

3. WDRO ŻENIE STRATEGII, MONITOROWANIE JEJ REALIZACJI

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych stanowi koncepcj ę działa ń pomocowych pozwalaj ącą podj ąć wyzwania tera źniejszo ści i przyszło ści. Dzi ęki jej opracowaniu zostan ą lepiej wykorzystane szanse rozwoju społeczno ści lokalnej. Mo żliwe będzie lepsze monitorowanie sytuacji społecznej i przygotowanie si ę do przeciwdziałania zagro żeniom. Wdro żenie Strategii umo żliwi powstanie zintegrowanego systemu działa ń poszczególnych instytucji oraz pełniejszego wykorzystania ich mo żliwo ści pomocowych. W realizacji zada ń okre ślonych w strategii uczestniczy ć b ędą jednostki samorz ądu terytorialnego, organizacje pozarz ądowe i inne instytucje. Za koordynacj ę wdra żania strategii odpowiedzialny b ędzie Miejski O środek Pomocy Społecznej w Mo ńkach. Strategia pełni rol ę dokumentu integruj ącego działania wszystkich podmiotów życia społecznego w gminie Mo ńki a przede wszystkim pozwoli postrzega ć gmin ę, jako zintegrowan ą społeczno ść lokaln ą. Tworzy schemat długofalowej wizji rozwi ązywania problemów społecznych a osi ągni ęte cele b ędą w przyszło ści promowa ć gmin ę. Strategia stanowi pewnego rodzaju usystematyzowany plan działa ń. Z jednej strony porz ądkuje obecn ą aktywno ść organizacji pomocowych i apeluje o ich integrowanie. Z drugiej za ś wytycza kierunki działa ń, które według obecnego stanu wiedzy o sytuacji społecznej gminy Mo ńki, powinny by ć podejmowane, aby unikn ąć nasilania si ę zjawisk zwi ązanych z marginalizacj ą społeczn ą i jednocze śnie minimalizowa ć ich skutki. Zaproponowane w Strategii działania s ą działaniami pomocowymi skierowanymi do tych, którzy ju ż borykaj ą si ę z problemami. Jednocze śnie zawieraj ą dobrze zaznaczony pierwiastek profilaktyki zagro żeń społecznych. Zapobieganie czy te ż zwalczanie skutków zjawisk

zwi ązanych z wykluczeniem społecznym ma du że znaczenie dla ogólnego komfortu życia społeczno ści lokalnej. Aktywno ść samorz ądu lokalnego w obszarze polityki społecznej ukierunkowana na minimalizowanie skutków niekorzystnych zjawisk społecznych sprzyja spokojowi pojmowanego życia społecznego całej zbiorowo ści. To jak b ędzie wygl ądał system profilaktyki i likwidowania skutków zjawisk zwi ązanych z wykluczeniem społecznym zale ży od tego, jakie działania ju ż dzisiaj zostan ą podj ęte. Nadzorowanie zapisów strategicznych, polegający na systematycznym zbieraniu i analizowaniu informacji dotycz ących realizowanych b ądź zrealizowanych ju ż działa ń, b ędzie prowadzony przez zespół oceniaj ący strategi ę. Zebrane dane pozwol ą zidentyfikowa ć i rozwi ąza ć problemy, które pojawi ą si ę w trakcie wdra żania dokumentu, oraz okre śli ć, czy wyznaczone działania zmierzaj ą w słusznym kierunku i przynosz ą zakładane zmiany. Zespół oceniaj ący zostanie powołany zarz ądzeniem burmistrza, a w jego skład wejd ą m.in.: przedstawiciele podmiotów realizuj ących strategi ę i współdziałaj ących w jej realizacji, w tym pracownicy Miejskiego O środka Pomocy Społecznej w Mo ńkach. Zasady działania zespołu zostan ą okre ślone zarz ądzeniem burmistrza. Zespół oceniaj ący strategi ę b ędzie oceniał stopie ń wdro żenia zapisów strategicznych raz na rok, a nast ępnie przygotuje raport monitoringowy. Zawart ą w nim ocen ę skuteczno ści polityki społecznej prowadzonej w gminie przeka że burmistrzowi i radzie, sugeruj ąc przyj ęcie proponowanych rozwi ąza ń (np. programów celowych) oraz, w przypadku stwierdzenia istotnych zmian społecznych, podj ęcie ewentualnych działa ń koryguj ących i wszelkich prac maj ących na celu aktualizacj ę obowi ązuj ącej strategii. Do oceny poziomu wdro żenia wskazanych działa ń zostan ą wykorzystane m.in. sformułowane pod ka żdym celem strategicznym wska źniki monitoringowe. W wi ększo ści s ą one dost ępne w zbiorach statystyki publicznej oraz w zasobach informacyjnych instytucji i organizacji realizuj ących strategi ę i współdziałaj ących w jej realizacji. W przypadku cz ęś ci danych mo że zaistnie ć potrzeba przeprowadzenia bada ń ankietowych w śród mieszka ńców gminy oraz w kluczowych dla rozwi ązywania lokalnych problemów społecznych podmiotach. Opracowany wykaz nie wyczerpuje wszystkich wska źników, jakie mog ą by ć zastosowane w procesie monitorowania realizacji strategii. W miar ę rozwoju systemu monitorowania dokumentu b ędą mogły zosta ć zidentyfikowane nowe wska źniki, które w odpowiedni sposób b ędą charakteryzowały przebieg realizacji podejmowanych działa ń.

4. PROGRAMY I PROJEKTY

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Mo ńki b ędzie skuteczna, o ile przedstawiciele samorz ądu lokalnego wyszukaj ą zasoby umo żliwiaj ące opracowanie i realizacj ę programów i projektów zgodnych z przyj ętymi w dokumencie działaniami. Programy i projekty mo żna realizowa ć w okresach rocznych, dłu ższych lub krótszych, w zale żno ści od ich charakteru. Mog ą one by ć przyjmowane stosownymi uchwałami przez rad ę i powinny stanowi ć zał ączniki do niniejszej strategii. Środki na realizacj ę projektów pochodzi ć b ędą z bud żetu gminy w zakresie finansowania zada ń własnych w obszarze pomocy społecznej jak i w innych obszarach uj ętych w strategii. • Bud żet pa ństwa, • Fundusze strukturalne, • Fundusze celowe pochodz ące ze źródeł organizacji pozarz ądowych i innych

podmiotów.

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Mo ńki zawiera zadania, które stanowi ą wyzwania dla całej społeczno ści lokalnej i wszystkich instytucji działaj ących na polu polityki społecznej w gminie. Taka zasada partnerstwa i współpracy jest jednym z fundamentalnych elementów polityki strukturalnej Unii Europejskiej.

Programy

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Mo ńki na lata 2016-2022 będzie realizowana mi ędzy innymi poprzez poni żej wymienione programy: • Gminny Program Wspierania Rodziny na lata 2016-2018, • Gminny System Profilaktyki i Opieki nad Dzieckiem i Rodzin ą od 2007r. bezterminowy i Zespół do spraw Pomocy Dziecku i Rodzinie przy MOPS od 2007r. bezterminowy, • Program p/działania Przemocy w Rodzinie na lata 2011-2018, • Program Osłonowy dla potrzeb udzielania pomocy w formie posiłku, świadczenia pieni ęż nego na zakup posiłku lub żywno ści albo świadczenia rzeczowego w postaci produktu żywno ściowego na lata 2014-2020 i wieloletni program wspierania finansowego gmin w zakresie do żywiania „ Pomoc Pa ństwa w zakresie do żywiania na lata 2014-2020, • Gminny Program Profilaktyki Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych oraz p /działania Narkomanii na rok 2016 ( program co roku przedłu żany Uchwał ą w Gminie), • Program wczesnej interwencji dla młodzie ży eksperymentującej środkami psychoaktywnymi- Fred goes not na rok 2016, czas realizacji jest co roku przedłu żany.

Zakres czasowy wykazu programów to 2016-2022.

IV. UWAGI KO ŃCOWE

Działania zawarte w Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych gminy Mo ńki na lata 2016-2022 b ędą realizowane w ramach przyj ętych działa ń w zale żno ści od posiadanych przez samorz ąd gminy i pozyskanych z zewn ątrz środków finansowych. Dla osi ągni ęcia wyznaczonych w dokumencie celów konieczne b ędzie współdziałanie ró żnych podmiotów funkcjonujących w obszarze polityki społecznej, w tym tych, które działaj ą na wy ższym szczeblu administracyjnym. Autorzy dokumentu pragn ą zło żyć serdeczne podzi ękowania wszystkim tym, którzy uczestniczyli w jego budowie, przyczyniaj ąc si ę do identyfikacji problemów społecznych wyst ępuj ących w gminie. Jednocze śnie chc ą wyrazi ć nadziej ę na dalsz ą współprac ę w realizacji zapisów strategii.

SPIS TABEL

Tabela 1. Struktura dokumentu strategii……………………………………………………….6

Tabela 2. Sie ć osadnicza gminy Mo ńki w 2014 r………………………………………….....16

Tabela 3. Komunalne uj ęcia wody gminy Mo ńki…………………………………………….18

Tabela 4. Zaopatrzenie w wod ę w 2014r…………………………………………………...... 18

Tabela 5. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków w 2014 r……………………………...... 19

Tabela 6. Oczyszczanie ścieków komunalnych w 2014r……………………………………..20

Tabela 7. Wykaz ulic i struktura nawierzchni ulic gminnych w mie ście Mo ńki……………..28

Tabela 8. Liczba ludno ści i przyrost naturalny w gminie Mo ńki w latach 2011-2014………31

Tabela 9. Migracje ludno ści w gminie Mo ńki w latach 2011-2014….…………………….....31

Tabela 10. Struktura wiekowa ludno ści gminy w latach 1995 – 2014……………………….32

Tabela 11. Struktura u żytków rolnych na terenie gminy Mo ńki...……………………………33

Tabela 12. Podmioty gospodarki narodowej wg sektorów własno ści na terenie gminy Mo ńki. ………………………………………………………………………………………………...34

Tabela 13. Liczba podmiotów gospodarczych wg rodzajów działalno ści w latach 2011 – 2015 na terenie gminy Mo ńki………………………………………………………………………34

Tabela 14. Bezrobotni w gminie według płci i ich udział w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym w latach 2011-2014…………………………………………………………...37

Tabela 15. Bezrobotni w gminie na koniec 2015 roku według wieku, czasu pozostawania bez pracy, sta żu pracy i wykształcenia……………………………………………………………37

Tabela 16. Zasoby mieszkaniowe gminy w latach 2011 – 2014……………………………..40

Tabela 17. Wyposa żenie mieszka ń w 2014 r…………………………………………………40

Tabela 18. Dodatki mieszkaniowe przyznane w gminie w latach 2011-2014………………..41

Tabela 19. Stan organizacji szkół podstawowych i gimnazjów w gminie w roku szkolnym 2014/2015……………………………………………………………………………………..42

Tabela 20. Problemy wyst ępuj ące w środowisku szkolnym i rodzinnym dzieci i młodzie ży z gminy Mo ńki ucz ęszczaj ących do szkół podstawowych 2013- 2015 r………………………44

Tabela 21. Urz ądzenia rekreacyjno – sportowe w szkołach………………………………….47

Tabela 22. Obiekty zakwaterowania noclegowego w gminie w 2015 rok……………………48

Tabela 23. Zakłady opieki zdrowotnej, w gminie w 2014 roku………………………………50

Tabela 24. Apteki w gminie w 2015r. ………………………………………………………..51

Tabela 25. Schorzenia dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat z gminy w 2014 i 2015 roku …...51

Tabela 26. Schorzenia ludno ści gminy w wieku 19 lat i wi ęcej w 2014/2015 roku………….52

Tabela 27. Profilaktyka zdrowotna dzieci i młodzie ży z gminy w 2014/2015 roku………….53

Tabela 28. Wybrane przest ępstwa popełnione w gminie w 2014/2015 roku………………....54

Tabela 29. Stan zatrudnienia w MOPS-ie oraz potrzeby w tym zakresie na koniec 2015 r….56

Tabela 30. Wykształcenie kadry MOPS-u oraz potrzeby w tym zakresie na koniec 2015 r....57

Tabela 31. Beneficjenci pomocy społecznej w gminie w latach 2013-2015…………………58

Tabela 32. Powody przyznania pomocy społecznej w gminie w latach 2013-2015………….58

Tabela 33. Formy wsparcia udzielanego w gminie przez MOPS w latach 2013-2015………60

Tabela 34. Skład Zespołu Interdyscyplinarnego ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie...61

Tabela 35. Działalno ść Zespołu Interdyscyplinarnego w latach 2013-2015…………………63

Tabela 36. Realizacja do żywiania w szkołach i bursach na terenie woj. Podlaskiego. Liczba osób korzystaj ących z do żywiania……………………………………………………………64

Tabela 37. Świadczenia rodzinne przyznane w gminie Mo ńki w latach 2013-2015…………65

Tabela 38. Świadczenia alimentacyjne przyznane w gminie w latach 2013-2015…………...66

Tabela 39. Działalno ść PCPR-u w odniesieniu do ludno ści gminy w latach 2013-2015…….67

Tabela 40. Jednostki wsparcia spoza gminy, z oferty, których korzystali mieszka ńcy gminy w 2015 roku……………………………………………………………………………………..68

Tabela 41. Zadania zrealizowane w 2014 roku przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Mo ńkach………………………………………………………………………………………70

Tabela 42. Zadania realizowane w 2014r. przez Powiatowy Urz ąd Pracy w Mo ńkach……...70

Tabela 43. Populacje osób, u których wyst ępuj ą ró żne kategorie problemów alkoholowych..72

Tabela 44. Środki finansowe przeznaczone na profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów uzale żnie ń w gminie w latach 2012-2014…………………………………………………….73

Tabela 45. Lokalny rynek napojów alkoholowych oraz działalno ść GKRPA w zakresie profilaktyki i rozwi ązywania problemów uzale żnie ń w gminie w latach 2010-2012………..73

Tabela 46 Jednostki i grupy wsparcia dla osób uzależnionych i współuzale żnionych, dotkni ętych przemoc ą w rodzinie w gminie………………………………………………….75