4 Finalisten in Grande Finale

14E JAARGANG #4 2018 #4 14E JAARGANG

4 finalisten in grande finale LaatLaat ons ons InternetInternet of of Things Things ArtsenArtsen die die een een voorvoor u uwerken werken BeginBegin vandaag vandaag nog nog oogjeoogje in in ‘t ‘t zeil zeil opop vodafone.nl/iot vodafone.nl/iot houdenhouden TheThe future future is exciting.is exciting. Ready?Ready? Laat ons Internet of Things Artsen die een voor u werken Begin vandaag nog oogje in ‘t zeil op vodafone.nl/iot houden The future is exciting. Ready? 160112-ad-vm18-benelux-430x285mm-104-press.pdf 1 7/17/18 5:26 PM

CMY

K 160112-ad-vm18-benelux-430x285mm-104-press.pdf 1 7/17/18 5:26 PM

CMY

K INHOUDSOPGAVE LEADERSHIP 16 JURYPROCES CIO OF THE YEAR AWARD NADERT DE FINISH De CIO of the Year Award heeft als doel de best presterende CIO van een bepaald jaar erkenning te geven. Na een grondige analyse en diverse bezoeken door de juryleden zijn voor de editie van 2018 nog vier finalisten in de race. 46 LEIDERSCHAP BIJ VERANDERING Veranderprojecten vertonen vaak een reeks van in elkaar grijpende problemen die vervolgens onbeheersbaar blijken. Zou er een patroon zitten in de manier waarop ‘logic of failure’ ontstaat? En welke rol vervult leiderschap bij het doorbreken daarvan? 56 LUCHTKASTELEN EN IVOREN TORENS ZIJN PASSÉ Daar waar visie op organisatiestrategie vanuit de board komt, blijkt digitale transformatie vaak beter te werken op basis van de ervaringen van de werkvloer. Klinkt logisch, maar waar te beginnen? 78 IT BIJ DE OVERHEID Waarom wil het maar niet vlotten met de IT in het overheidsdomein? Wanorde in regelgeving, werkwijze en verantwoordelijkheden en de daaruit volgende onmogelijke missie waar organisaties voor staan zijn de schuldigen, aldus de auteurs van dit artikel.

6 CIO MAGAZINE IT IN THE BOARDROOM 16 CIO OF THE YEAR AWARD 18 ALPNA DOSHI, PHILIPS 26 JESPER ERICHSEN, LEASEPLAN 32 HYLKE SPRANGERS, TALPA NETWORK 40 PERRY VAN DER WEYDEN, RIJKSWATERSTAAT 54 SUCCESVOL SAMENWERKEN MET VEEL MENSEN 60 VIER DINGEN DIE AGILE LEIDERS DOEN 16 62 WAAROM DE BESTE LEIDERS DIVERSITEIT EN INCLUSIVITEIT OMARMEN 66 DE ROL VAN TECHNOLOGIELEIDERS BIJ DIGITALE TRANSFORMATIE 69 GROOT VERSCHIL TUSSEN IN- EN EXTERNE EXECUTIVE SEARCH Colofon 70 ‘DIGITAL MOET NU OP AGENDA RVB’ 75 TELECOM IN 2019 HOOFDREDACTIE: Arnoud van Gemeren E-MAIL: [email protected] 76 VIJF STAPPEN OM MACHINE-LEARNING SUCCESVOL IN TE ZETTEN WEBSITE: www.it-executive.nl 85 DRIE GOUDEN TIPS TEGEN RANSOMWARE EINDREDACTEUR: Yvette Polman 86 ZES UITDAGINGEN IN EEN TIJDPERK NA DE ‘CLOUD-WATERVREES’ FOTOGRAFIE: Mark van den Brink, Eric Fecken, Dennis Khalil, Roelof Pot, Marcel Willems 88 MOVE FAST AND FIX THINGS ILLUSTRATIES: Evert Kwok, iStock 90 SAMENWERKING EN TRANSPARANTIE SLEUTEL TOT SUCCES VORMGEVING: Mathieu Westerveld 97 DÉ SLEUTEL TOT SUCCESVOLLE SMART CITY’S VASTE MEDEWERKERS: Chantal Burink, Frank Buytendijk, Peter Hagedoorn, Bouke Hoving, Michel Kriek, Mar- 98 VIER AANDACHTSGEBIEDEN VOOR DIGITALE TRANSFORMATIE cel Krom, Hans Lamboo, Joost Peters, Guus Pijpers, 100 VAN ‘ICT’ NAAR ‘DIGITAAL’ Paul Teixeira, Hotze Zijlstra 103 TRANSFORMATIE: PAIN & PLEASURE UITGEVER: Rob Beijleveld [email protected] 104 ‘NEXT GEN’-CIO IS NIET BANG VOOR DISRUPTIE T. 06-51531551 ICT Media BV 106 IS CROWDSOURCING HET ANTWOORD OP DE KRAPPE IT-ARBEIDSMARKT? Laan van Voorburg 1 46 111 OMARM NIEUWE TECHNOLOGIEËN LIEVER VANDAAG DAN MORGEN 5261 LS Vught 112 VERANDERENDE ROL VAN ENTERPRISE-ARCHITECT IN AGILE OMGEVING T. 073-6140070 116 OPEN PLATFORMEN ZIJN ESSENTIEEL SALES & MARKETING EVENTS: Christoph Heller [email protected] 119 ETHISCHE KADERS DRAGEN BIJ AAN VERTROUWEN T. 073-6140070 SALES & MARKETING MEDIA: Janneke van Hoorn 120 DIGITALE TRANSFORMATIE VEREIST ZELFBEWUSTZIJN [email protected] 124 SAMEN AAN DE SLAG VOOR DE BESTE IOT-OPLOSSINGEN T. 073 6140070 TRAFFIC ADVERTENTIES: [email protected] (max 5mb) 126 MOTOR VOOR TOEKOMSTIGE INNOVATIE ABONNEMENTEN: Een abonnement in Nederland kost 128 IOT-TECHNOLOGIE ONDERBENUT IN GROTE ONDERNEMINGEN 100 euro per jaar exclusief btw. Prijswijzigingen 132 HIEROM HEBBEN BEDRIJVEN MOEITE MET DIGITALE TRANSFORMATIE voorbehouden. Abonnement afsluiten: www.it-executive.nl/ 134 OPERATIONAL SYSTEM OF RECORD abonneer-op-een-magazine 138 SMART CITY’S EN CLOUD GAAN PERFECT SAMEN Adreswijzigingen: [email protected] 141 CIO TOONT LEF, DAADKRACHT EN VISIE OPGAVE EN VRAGEN OVER ABONNEMENTEN: ICT Media BV 142 DIGITALE KLOOF DICHTEN Laan van Voorburg 1 146 VINDEN VAN DE JUISTE MENSEN STEEDS MEER EEN BOTTLENECK 5261 LS Vught T. 073-6140070 150 VRAAGTEKENS BIJ DE RECENTE HAUSSE ROND LOW-CODE 152 PARTNERS CIODAY2018 CIO Magazine is een vakblad 56 BEËINDIGEN ABONNEMENT: Als uitgever van CIO Magazine, een vakblad, hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan ervan uit dat het blad ontvangen wordt uit hoofde van beroep. Hierdoor wordt een abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd.

Columns Opzeggingen (uitsluitend schriftelijk of via [email protected]) dienen 30 dagen voor 15 BOUKE HOVING afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. 39 FRANK BUYTENDIJK AANLEVERING VAN ARTIKELEN: 51 PETER HAGEDOORN Inzending van een artikel naar de redactie ter publicatie houdt in dat de auteur akkoord gaat met de 176 GUUS PIJPERS volgende voorwaarden: • de auteur heeft het volledige auteursrecht op het werk; • het artikel is niet eerder, in welke taal dan ook, gepubliceerd; En verder... • met publicatie wordt geen geheimhoudingsplicht geschonden; 9 REDACTIONEEL • de auteur zal het artikel niet zonder schriftelijke 10 BITS & BYTES toestemming van de uitgever elders publiceren. 11 CARTOON ARTIKELEN HERPUBLICEREN? Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is het 177 DIGIT niet toegestaan om artikelen uit dit blad integraal over te nemen in eigen of andere media (zoals tijdschriften, websites en intranet). Nota bene: geen toestemming is nodig om van een artikel de titel en de inleiding over te nemen (circa 50 woorden) onder de strikte voorwaarde dat er tevens een goed zichtbare en werkende link of verwijzing wordt geplaatst naar de website van dit blad.

ISSN 1570-5463

Touch is our ability to identify where the problems and challenges lie for our clients. Add to that top-notch, state-of-the-art, robust, scalable reliable Tech, and you’ve got Levi9. Our services are appreciated because of our client oriented way of working, our strong technology skills and the capability to translate technology in sector specific applications. We make an impact with technology. Break through with Levi9 and contact Debby Jansen at: [email protected] ARNOUD VAN GEMEREN REDACTIONEEL

VIER ECHTE TOUCH LEIDERS IN ARNOUD VAN GEMEREN is hoofdredacteur BEELD van CIO Magazine.

TECH eiderschap… het thema van dit LeasePlan, de grootste aanbieder van Break Through nummer van CIO Magazine. Het is autoleasing ter wereld, zit midden in een een wat diffuus begrip. Want wat is tweeledige transitie. “We creëren een fun- with Levi9 leiderschap is nu eigenlijk? We vin- dament om de business te helpen bij hun den het iets goeds, in tegenstelling digitale transformatie. Tegelijk transfor- Ltot bijvoorbeeld management. “Je hebt meren we de bedrijfsbrede IT over 32 lan- leiders en je hebt managers.” De manager den”, zegt CIO Jesper Erichsen die heel past op de winkel, de leider opent er een. eerlijk vertelt dat hijzelf ooit een bottle- Chiefs and indians was ooit het thema van neck in de organisatie vormde. “Sinds- NINE een CIODAY, leiders en volgers. De eersten dien pak ik het managen van IT heel an- inspirerend en kleurrijk, de laatsten de ders aan.” Een leider met lef. spreekwoordelijke makke schapen. Bij mediabedrijf Talpa Network zit tech- Een mooie definitie kun je ergens in dit nologie in het DNA. En dat geldt zeker ook dikke nummer lezen: leiderschap is weten voor CTO Hylke Sprangers die met zijn wanneer je iets kunt bijdragen. Oftewel, collega’s graag ‘supercoole nieuwe dingen’ je moment weten te kiezen. En dat bete- bedenkt. “Maar altijd met de focus op de kent voor mij meteen dat iedereen een lei- executie, zodat ook de consument het ge- der kan zijn, niet alleen de aap op de rots. weldig vindt. En we werken graag in de Een bekende uitspraak is dat je een leider top van de top.” herkent aan zijn houding en acties, niet aan zijn woorden. Ik weet niet of die vlieger op- En dan Perry van der Weijden, CIO bij gaat als ik denk aan John F. Kennedy, die Rijkswaterstaat, die zich als geestelijk Touch is our ability to identify where the problems and challenges lie sprak over een mens naar de maan stu- vader van de digitale transformatie naar ren. Of aan Martin Luther King jr. die met eigen zeggen ontwikkelde van missiona- for our clients. Add to that top-notch, state-of-the-art, robust, scalable zijn droom miljoenen mensen in beweging ris tot diplomaat. Hij voelt zich binnen reliable Tech, and you’ve got Levi9. Our services are appreciated kreeg. In elk geval waren hun houding en ac- de overheid prima op zijn plaats – maar ties in overeenstemming met hun woorden. vindt wel dat het IT-werk in die sector because of our client oriented way of working, our strong technology meer waardering verdient. Een gesprek Bij het schrijven van dit redactioneel is met een bevlogen man met begrip en res- skills and the capability to translate technology in sector specific het proces van de CIO of the Year Award pect voor de belangen van anderen. Is hij applications. We make an impact with technology. Break through with in volle gang. Vier toppers hebben de fi- een idealist? “Ja, maar wel één met realis- nale bereikt. Group CIO Alpna Doshi van tische rafelrandjes.” Levi9 and contact Debby Jansen at: [email protected] Philips. Het concern dat vol in een digitale transformatie zit, staat sinds twee jaar on- Op de CIODAY (www.cioday.nl) kun je der leiding van Doshi. Ze kreeg beweging deze leiders in actie zien. Wie de Award in de vastgelopen veranderreis en bewerk- mee naar huis neemt, blijft nog even de stelligde een andere mindset. Daarbij zet spannende vraag. Voor mij staat buiten kijf zij IT in de rol van businesspartner. “Ik be- dat ze alle vier echte leiders zijn. Maak na- schouw mezelf immers ook als business.” der kennis met ze in deze CIODAY-special!

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 9 BITS & BYTES Door IT-Executive

NEGEN ‘BIG SHIFTS’ BEPALEN ken, er bijna niet aan ontkomen om óók DIGITAAL SUCCES aan de slag te gaan met cloud en automation. En dat stelt dan meteen weer andere Samen met MIT Sloan deed Deloitte recent eisen aan de workforce. onderzoek naar de digitale volwassenheid Lees meer op IT Executive: https://bit. van bedrijven. Andries van Dijk en Hans ly/2Ry0Xj7. van Grieken, beiden werkzaam bij Deloitte, bevroegen zo’n 3.500 bedrijven uit 117 landen en 29 uiteenlopende branches.

Welke factoren bepalen in deze tijden van grootschalige digitale transformatie het technology-operatingmodel van organisaties? Dat vroegen de onderzoekers zich af. De conclusie was dat er sprake is van ne- UITGELICHT gen ‘big shifts’: negen omwentelingen die (afhankelijk van de mate waarin ze in samenhang worden doorgevoerd) de digitale “Die titel is nog niet volwassenheid van organisaties bepalen. eerder terechtgekomen De eerste drie shifts hebben betrekking op de manier waarop organisaties werken: bij een overheids-CIO. de adoptie van Agile en DevOps, de verva- Dat vind ik toch een gende grenzen tussen business en IT, en de opkomst van ecosystemen voor innovatie miskenning. Omdat ik (inclusief de platforms die die ecosyste- vind dat het zijn van men ondersteunen en/of verstoren). De volgende drie shifts hebben betrek- CIO in een overheidsor- king op resources: veranderingen in de ganisatie toch veel com- workforce (verdwijnende én nieuwe ba- nen) door de opkomst van nieuwe techno- plexer is dan CIO in het logieën, de adoptie van de visie, waarden, bedrijfsleven. De scope cultuur en leiderschap die nodig zijn om NEDERLANDSE SAAS-MARKT IS digitaal DNA op te bouwen, en het instel- BOOMING is ongeveer hetzelfde, len van een juiste financierings- en gover- maar de besluitvor- nancestructuur voor innovatie en experi- De IT-branche groeit de komende jaren menten. harder dan de Nederlandse economie: mingsprocessen en het De big shifts 7, 8 en 9 ten slotte hebben met 6 procent in 2018 en 5 procent in hele krachtenveld dat betrekking op technologie: de adoptie van 2019. Een belangrijke factor achter de er omheen meekijkt...” cloud (inclusief een hoge mate van auto- groei van de IT-branche is de opkomst matisering van IT-processen), de inzet van software as a service (SaaS), zo wijst van data en algoritmes, en de integratie onderzoek van ABN AMRO uit. Perry van der Weijden, CIO van Rijkswater- van IT en OT (operationele technologie). staat en finalist van de CIO of The Year Award, vindt het tijd worden dat een overheids-CIO Veel organisaties gaan voortvarend aan Groeipercentages van boven de 50 pro- met de prijs aan de haal gaat. Zie het interview de slag met een of enkele van deze shifts, cent zijn bij SaaS-bedrijven geen uitzon- met hem op p. 40 van dit nummer. aldus de onderzoekers, maar realiseren dering. Deels gaat dit ten koste van het zich nog te weinig dat deze omwentelin- traditionele licentiemodel, maar SaaS- gen onderling samenhangen. Draaien aan bedrijven bieden ook nieuwe en nog in de één knop van de machine betekent dat de markt onbekende oplossingen aan. Het configuratie van de hele machine moet SaaS-bedrijfsmodel is gewild bij zowel veranderen. Zo zal wie agile wil gaan wer- ondernemers als investeerders. Uit on-

10 CIO MAGAZINE EVERT KWOK CARTOON

SCHAALGROOTTE CLOUD- AANBIEDERS STAAT STRATEGISCHE SAMENWERKING IN DE WEG

Ondanks het grote belang van de publieke cloud voor grote Nederlandse organisaties, is slechts op beperkte schaal sprake van een strategische wisselwerking met de grote aanbieders. Enerzijds kiezen IT-verantwoordelijken zelf voor vrijblijvendheid en het voorkomen van lock-in. Anderzijds staat de grote schaal en internationale oriëntatie van deze leveranciers zo’n partnership in de weg.

Dit blijkt uit een peiling door ICT Me- dia onder enkele tientallen Nederlandse CIO’s en vergelijkbare functionarissen. Naarmate de publieke cloud een belangrijker onderdeel wordt van de bedrijfsvoering, groeit de behoefte aan afspraken met de leveranciers over aansprakelijkheid, security, innovatie en roadmaps.

derzoek van AMRO onder Nederlandse een gebrek aan ondernemers die ervaring SaaS-ondernemers blijkt dat onderne- hebben met het internationaal opscha- mers en investeerders bij jonge bedrijven len, terwijl de global markt open ligt voor hoge eisen stellen aan de jaarlijkse omzet- SaaS-bedrijven. We voorzien de komende groei. Zij willen een omzetgroei van min- vijf tot tien jaar een verdere groei van de stens 100 procent op jaarbasis behalen wereldwijde SaaS-markt, waarin op dit om een positie op te bouwen in de wereld- moment consolidatie zichtbaar is.” wijde SaaS-markt. Hoewel SaaS een relatief nieuw bedrijfs- Datzelfde onderzoek toont aan dat er on- model is voor softwarebedrijven, prefe- danks de marktgroei voldoende uitdagin- reren steeds meer van hun klanten het gen liggen. “De druk om snel te groeien is vanwege de voorspelbare kosten in verge- voor SaaS-bedrijven groot. Ze maken deel lijking met het traditionele licentiemodel. Veelal maken organisaties gebruik van uit van een competitieve wereldmarkt” SaaS biedt daarnaast softwarebedrijven de cloud op basis van een hybride model: zegt Steven Peters, sector-banker Techno- een stabielere en beter voorspelbare om- een deel in het eigen datacenter of coloca- logie, Media en Telecom bij ABN AMRO. zet. Daarnaast is het goed schaalbaar, tie, een deel privaat en een deel publiek. “Het valt op dat ongeveer 50 procent van waardoor bedrijven hard kunnen groeien De percentuele verdeling verschilt daar- de SaaS-ondernemers uit ons onderzoek met relatief weinig extra personeelskosten. bij sterk. Dit is afhankelijk van het type het managen van internationale groei een workload, de kosten en andere behoeften. grote uitdaging vindt. Er is in Nederland De cloud is duidelijk een middel, geen doel

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 11 BITS & BYTES Door IT-Executive

op zichzelf. Met name organisaties die suite op de agenda staat. 45 procent van de stappen (moeten) maken op het gebied van respondenten acht AI belangrijk, tegenover digitalisering, hebben de publieke clouds een gemiddelde van 39 procent in heel Eu- in het vizier. Deze omgevingen worden ropa). Het valt op dat veel Nederlandse res- over het algemeen gezien als betrouwbaar, pondenten van mening zijn dat AI ook een veilig en technologisch innovatief, mede belangrijk onderwerp is voor medewerkers omdat grote publiekecloudaanbieders van- zonder leidinggevende taken: 40 procent wege hun enorme wereldwijde schaal een- tegen een Europees gemiddelde van 28 pro- voudig het beste IT-talent kunnen aan- cent. Daarnaast liggen de verwachtingen op trekken. Het zogenoemde ‘building on the het gebied van AI in Nederland hoger. shoulders of giants’. Nederland behoort tot de landen met de Lees meer op IT Executive: https://bit. hoogste fase van volwassenheid op het ge- ly/2OK8AUT. bied van AI-projecten. Meer dan een derde van de organisaties werkt aan AI-initiatieven die daadwerkelijk in productie zijn genomen of zich in een geavanceerde fase be- NEDERLANDSE BEDRIJVEN LOPEN vinden. In het geval van dat laatste draagt NIPT VOOR OP AI-GEBIED AI actief bij aan verschillende processen binnen de organisatie. Voorbeelden daar- Vergeleken met hun Europese concurren- van zijn de inzet van machine-learning om ten hebben Nederlandse bedrijven een lich- producten en diensten te verbeteren, foto- te voorsprong op het gebied van artificiële herkenningsmodellen om claimanalyses UITGELICHT intelligentie (AI). Dan gaat het over de plek efficiënter te maken, of predictive main- van AI op de bestuursagenda, de verwach- tenance van producten. Van de overige “Ik was er om mensen tingen in het algemeen en ook de volwas- Nederlandse bedrijven bevindt 45 procent senheid van AI-projecten. Hierop duidt on- zich in de vroege fase van een pilotproject te helpen sneller beslis- derzoek in opdracht van Microsoft. en maakt 9 procent momenteel plannen singen te nemen, om go- om aan de slag te gaan met AI. Uit het onderzoek blijkt dat machine-lear- In opdracht van Microsoft heeft EY 277 vernance in te richten, ning de meest gebruikte AI-technologie organisaties ondervraagd in vijftien Eu- om ze te motiveren. […] is in Europa (78 procent). In Nederland ropese landen in verschillende sectoren, gebruikt driekwart van de ondervraagde waaronder life sciences, finance, services, Ik trok alles overhoop. organisaties het. Ook is er brede adoptie retail, media/entertainment & telecom Dat maakt je niet ge- van neurale netwerken en deep learning (TMT) en technologie. Nederlandse par- in Nederland: 65 procent versus 39 pro- ticipanten waren onder meer Randstad, liefd bij mensen. En ik cent als Europees gemiddelde. Royal Schiphol Group en VodafoneZiggo. heb – net als iedereen – In de afgelopen jaren is er flink geïnves- teerd in AI: ruim negen miljard euro. De de behoefte om aardig meeste investeringen kwamen voor re- gevonden te worden. kening van de financiële sector, gevolgd Daar heb ik hard aan door media/entertainment & telecom. Startups op het gebied van AI zijn voor- moeten werken.” al te vinden in het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Duitsland. 87 procent van Alpna Doshi, CIO van Philips en finalist van de CIO of The Year Award, over de eenzaam- alle investeringen in AI-bedrijven vond heid van de leider, in het interview met haar plaats in die landen. In Nederland werd in op p. 18 van dit nummer. de afgelopen tien jaar rond de 40 miljoen euro geïnvesteerd in AI-startups. Uit het onderzoek blijkt verder dat het onderwerp in Nederland iets vaker bij de C-

12 CIO MAGAZINE VERZEKERAARS ZOEKEN MASSAAL menwerking noemde ruim driekwart ‘het SAMENWERKING MET ‘INSURTECHS’ vermogen om de klantervaring te verbeteren’, 60 procent ‘snellere time-to-market’, De opkomst van technologische start- 47 procent ‘nieuwe digitale mogelijkhe- ups in de verzekeringssector, ofwel ‘in- den’ en 41 procent ‘concurrentievoordeel surtechs’, heeft een nieuw tijdperk van ten opzichte van branchegenoten’. samenwerking tussen nieuwkomers en gevestigde verzekeringsmaatschappijen Insurtech-experts die in aanmerking ko- ingeluid. Daarop duidt onderzoek door men voor korte tot middelgrote samen- Capgemini en Efma. werkingsverbanden zijn dataspecialisten (genoemd door 62 procent van de geves- Het blijkt dat verzekeraars in de hele sec- tigde partijen), aanbieders van schadebe- tor geloven dat insurtechs een drijvende heeroplossingen (52 procent), aanbieders kracht worden achter het herdefiniëren van frontoffice-oplossingen (52 procent) van de klantervaring, het leveren van ef- en technologiespecialisten (56 procent). ficiëntie en het creëren van nieuwe be- Parallel aan de opkomst van insurtechs drijfsmodellen. Daarnaast verwacht de geloven traditionele verzekeraars dat big sector disruptie en nieuwe concurrentie tech zorgt voor een nieuwe golf van con- van big-techbedrijven en -fabrikanten. Dit currentie. Onder de gevestigde bedrijven gebeurt tegen de achtergrond van een beschouwde 81 procent Amazon als de sterk opkomende insurtech-sector die met primaire bron van potentiële concurren- meer dan 36 procent is gegroeid tussen tie, terwijl een kleine 60 procent wijst 2016 en 2017. naar andere partijen (zoals Alibaba).

De algemene opinie onder leidinggeven- KWANTUMRESISTENTE OPLOSSING den in de verzekeringssector is dat in- TEGEN CYBERAANVALLEN surtech-bedrijven de verzekeringsmarkt opschudden. Gevraagd naar de huidige en BlackBerry heeft een nieuwe server aan potentiële impact van insurtechs, zeggen zijn cryptografie-oplossingen toege- bijna zeven op de tien gevestigde verzeke- voegd: de Quantum-Resistant-code-sig- raars dat ze ‘de klantervaring kunnen her- ningserver. Deze toepassing maakt het definiëren’ (negen op de tien insurtechs mogelijk om software zodanig digitaal stemmen hiermee in). 37 procent stelt te ondertekenen dat deze voor een kwan- dat ze ‘nieuwe bedrijfsmodellen kunnen tumcomputer moeilijk te kraken is. introduceren’ en ruim een derde is van mening dat insurtechs ‘de mogelijkheden De Quantum-Resistant-code-signingser- van gevestigde verzekeraars zouden ver- ver maakt gebruik van cryptografische beteren’. De respondenten van insurtechs bibliotheken van de ISARA Corpora- zijn het hiermee eens (respectievelijk 58 tion, een aanbieder van kwantumbevei- en 33 procent). ligingstoepassingen. Deze combinatie Bijna 96 procent van de verzekeraars is Het onderzoek is gebaseerd op enquêtes van BlackBerry en ISARA’s technologie op zoek naar samenwerking met insur- en interviews met meer dan 140 leiding- kan software in systemen die langdurig techs, bij voorkeur een partnership met gevenden in 33 markten (alle drie de draaien beschermen tegen kwantumcom- een SaaS-aanpak. De overgrote meerder- brede verzekeringssegmenten: levens-, puters die in de toekomst steeds makke- heid (78 procent) geeft de voorkeur aan schade- en ziektekostenverzekeringen) bij lijker in kunnen breken in traditionele ‘samenwerking om een nieuwe oplossing traditionele verzekeringsmaatschappijen codeprogramma’s. te ontwikkelen’. Driekwart zegt dat ze een en insurtech-bedrijven. De onderzoeks- De Quantum-Resistant-server is sinds de- SaaS-aanpak zoeken. Slechts een derde resultaten zijn verschenen in het World ze maand beschikbaar. overweegt overnames. InsurTech Report (WITR) 2018. Op de vraag naar de voordelen van sa-

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 13 NewAD.pdf 1 9/20/18 1:48 PM

Driving brands into a

C M digital Y future CM

CY At Cognizant, we’ve invested in the end-to-end capabilities CMY needed to help organizations not just do digital, but be K digital. We partner with our clients across industries to unlock new value through the power of digital technologies and help them evolve into more competitive, progressive versions of themselves.

Learn more at Cognizant.com

BOUKE HOVING COLUMN

Driving brands BOUKE HOVING is executive vice- president Networks & IT bij KPN en CIO into a Ambassadeurs of the Year 2017. gezocht!

C oen ik bijna een jaar geleden werd uitge- deze hebben geïmplementeerd. Een rekensom leert M digital roepen tot CIO of the Year, greep ik het dat we tegen die tijd al een miljoen kinderen gemist Y future moment aan om te pleiten voor beter on- hebben. Dat is niet in het belang van die kinderen, CM derwijs in digitale vaardigheden. Het be- niet van de hier gevestigde bedrijven die digitaal

MY sef van deze urgentie ontstond gedurende vaardig personeel willen, en dus niet in het belang het awardproces, toen we met de jury tot van ons land. CY At Cognizant, we’ve invested in the end-to-end capabilities de conclusie kwamen dat Nederland in Om het onderwerp digitale vaardigheid te bewaken en CMY digitaal en technologisch opzicht niet hard genoeg op de agenda te houden werk ik samen met FutureNL needed to help organizations not just do digital, but be gaat. Nu, een jaar later, hebben we in samenwerking aan een brief aan onderwijsminister Arie Slob. Deze K T digital. We partner with our clients across industries to met de stichting FutureNL al flinke stappen gezet en brief moet worden ondertekend door minimaal der- schrijven we binnenkort een door de Nederlandse tig Nederlandse CIO’s, CDO’s en IT-industrieleiders, unlock new value through the power of digital technologies CIO-community ondertekende brief aan de onder- die zich eveneens hard maken voor de digitale on- and help them evolve into more competitive, progressive wijsminister. derwijsmissie. Tijdens CIODAY doen Ronilla Snellen versions of themselves. Hoewel ik het mede een taak vindt van de overheid, van FutureNL en ik daarnaast een oproep. meende ik een jaar geleden als nieuwe CIO of the Year het goede voorbeeld te moeten geven. Ik heb me Ambassadeurs Learn more at Cognizant.com destijds persoonlijk gecommitteerd aan het digitaal Ons verzoek is drieledig: CxO’s enthousiasmeren vaardiger maken van vijftig scholen in en om Am- voor het ambassadeurschap richting de directies van sterdam. In samenwerking met FutureNL hebben we de scholen van hun kinderen, het verkrijgen van het kinderen uit de groepen zeven en acht leren program- benodigde materiaal, en de genoemde gezamenlijke meren met School of Code. FutureNL bewandelt met brief naar de minister. Een bijdrage hoeft dus niet andere bedrijven vergelijkbare trajecten. De stich- altijd financieel te zijn. Zo is er grote behoefte aan ting heeft sinds de oprichting begin 2017 al twee- van laptops en andere apparatuur waarmee de kinderen de zevenduizend Nederlandse basisscholen digitaal digivaardiger kunnen worden. Zeker op de scholen vaardiger gemaakt. Toch hebben we hulp nodig om buiten de welstandige wijken in de grote steden. dit lesprogramma bij de resterende vijfduizend scho- Ik dacht aanvankelijk dat er geen mensen zouden zijn len onder de aandacht te brengen. die digitale vaardigheid kunnen onderwijzen. Het ontbreekt echter voornamelijk aan de wil om het te Curriculum omarmen. Daarmee beperken we als Nederland onze Digitale vaardigheid wordt binnen enkele jaren een kans om digitaal en technologisch te kunnen versnel- onderdeel van het curriculum binnen het basisonder- len. De overheid moet met behulp van het bedrijfsle- wijs. De urgentie blijft evenwel onverminderd groot. ven het laatste zetje gaan geven om de adoptiegraad Als in 2021 de nieuwe onderwijswet wordt ingevoerd, te verhogen en de boel echt op gang brengen. Ik reken Copyright © 2018 Cognizant duurt het nog zo’n vijf tot zeven jaar alvorens scholen op je deelname! Ó

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 15 16 CIO MAGAZINE Door Arnoud van Gemeren

e jury is bij de selectie van de finalisten niet over één nacht ijs gegaan. De aspecten van de performance die worden gemeten, Domvatten de IT-performance, agility- en projectperformance en de aantrekke- lijkheid van de betreffende projecten. Maar het draait niet alleen om de performance-aspecten. Net als vorig jaar richt de verkiezing zich ook op leiderschap en geloofwaardigheid van de CIO bij de businesscollega’s en in de boardroom.

Proces De top 4-genomineerden wordt door de jury gekozen op basis van een enquête. De resultaten daarvan worden gemeten en geanalyseerd door The Boston Con- sulting Group. Linqhu tekent voor de persoonlijke validaties. Jurylid Rob Beijle- veld neemt de validatiechecks voor zijn rekening bij CEO’s, CFO’s en/of COO’s van de organisaties waar de top 4-genomineerden actief zijn. Daarbij komen de uitkomsten van de enquête, het interview en het assessment aan bod. Ook zijn de finalisten bezocht en geïnterviewd door de hoofdredacteur van CIO Magazine. Een slotbijeenkomst met jury en genomineerden heeft plaatsgevonden in oktober. De CIO of the Year wordt ten slotte bekendge- maakt tijdens de CIODAY op 27 november De CIO of the Year in de Beurs van Berlage. Award heeft als doel de best presterende CIO Het verschil maken van een bepaald jaar Bouke Hoving, CIO van KPN, was vorig erkenning te geven. Na jaar de winnaar van de CIO of the Year een grondige analyse Award. Hij dankt de uitverkiezing aan de en diverse bezoeken transformatie van KPN naar een klantge- door de juryleden zijn dreven organisatie met een geïntegreerd voor deze editie nog en gebruikersvriendelijk aanbod van pro- vier finalisten in de race. ducten en diensten. “Hij heeft voor zijn JURYPROCES CIO OF THE YEAR We stellen ze in dit organisatie echt het verschil gemaakt”, AWARD NADERT DE FINISH nummer voor. motiveerde juryvoorzitter Bernhard van Oranje de keuze. Ó

Meer informatie over de Award is te vinden op www.cioday.com/cio-of-the-year-award.

DE AWARD De toekenning van de CIO of the Year Award 2018 is gebaseerd op een zeer FINALISTEN doortimmerd proces en doordachte criteria. Beide zijn gedurende meer dan tien jaar ontwikkeld, samen met CIO Platform Nederland (het CIO- platform van de top 100-organisaties in ons land), CIO Magazine en de researchpartners The Boston Consul- IN DE RACE ting Group en Linqhu. JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 1717 18 CIO MAGAZINE Door Arnoud van Gemeren Ó Fotografie: Eric Fecken

ALPNA DOSHI, GROUP-CIO ROYAL PHILIPS Veranderaar met businesshart

Het 127-jaar oude Royal Philips heeft veel ervaring met transformaties op grote schaal. Van de ‘gloeilampen- fabrikant in het zuiden des lands’ is het bedrijf een wereldspeler geworden op het vlak van medische software en apparatuur. Philips zit daarnaast volop in een digitale transformatie, sinds twee jaar onder leiding van Group-CIO Alpna Doshi (51). Ze kreeg beweging in de vastgelopen veranderreis en bewerkstelligde een andere mindset. Daarbij zet Doshi IT in de rol van businesspartner. “Ik beschouw mezelf immers ook als business.”

e rol van CIO – met een complexi- mensen te verbeteren, te laten slagen. “De Maar,” zo voegt ze daaraan toe, “tegelijk teit en omvang als die bij Philips transformatie loopt nog steeds. Het is een moest de backbone op orde zijn. Hoe saai Enterprise IT – brengt veel ver- continue reis van mijlpaal naar mijlpaal.” dat ook klinkt. Want dat is de onmisbare antwoordelijkheid met zich mee. Toen Doshi twee jaar geleden aan boord basis voor de meer sexy zaken en coole, D Of zoals Doshi het uitdrukt: “IT is het klop- kwam, trof ze een patstelling aan: er was agile teams.” pend hart, verbonden met werkelijk alle al een aantal jaren geprobeerd de transi- onderdelen in de Philips-organisatie. Zij tie te realiseren, maar dat was nog steeds Businessissues omvat vijftien lokale markten, inclusief de niet gelukt. “Iedereen was root-cause- De complexiteit vindt Doshi juist aantrek- Verenigde Staten plus Groot-China.” De analyses aan het maken en bediscussië- kelijk. “Als het eenvoudig was geweest, had CEO is ook nauw betrokken bij IT en heeft ren. Ik stelde voor gewoon aan de slag te ik deze baan niet aangenomen. Complexi- kennis van alle transformatiestappen die gaan op basis van ervaring en instinct, en teit is een prettige uitdaging. Vooral bij het gezet worden om Philips’ missie, om in na te denken over hoe we konden bewegen vraagstuk hoe markten, business en IT sa- 2025 jaarlijks het leven van drie miljard naar een meer op resultaatgerichte focus. men kunnen worden gebracht.” Ze kijkt als

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 19 CIO naar alle kwesties als businessissues mensen. En ik heb – net als iedereen – de waarvoor een oplossing moet worden be- behoefte om aardig gevonden te worden. dacht. En ze is daarin uiterst vastberaden Daar heb ik hard aan moeten werken.” en slagvaardig – mits ze zeker weet dat het einddoel het echt waard is om te bereiken. Businesspartner “Voor mij ligt het simpel: als er een pro- Het meest ambitieuze project voor de bleem is, moet dat worden opgelost. Of ik komende jaren is dat IT verder in de rol nu bij de business of bij IT op de payroll kruipt van businesspartner. “IT moet be- sta, dat interesseert me niet.” handeld worden als groeimachine en niet als enabling engine. Hoe overtuig ik de IT-transformatiemechanisme CxO's dat de CIO nodig is aan tafel om te Doshi institutionaliseerde in het afgelo- helpen nadenken? Ik weet het, dat is de pen jaar fase 1 van de transformatie. De heilige graal van IT. Maar ik ga ervoor. IT belangrijkste operatie daarbinnen is in heeft te lang en veel te veel aan de achter- haar ogen de inrichting van de Philips kant gezeten – bij sommige bedrijven nog Integrated Landscape Implementation steeds. Er lopen gelukkig al heel wat initia- Organization (PIO). Een voor de CEO tieven waarin strategie, innovatie en IT sa- cruciale transformatieorganisatie verant- men aan tafel zitten. Dat werkt veel beter.” woordelijk voor negentien programma’s. In een van die programma’s zijn vijftig kernels in slechts zes geconsolideerd. Dat betekende ook de ontmanteling van “IT MOET BEHANDELD een groot aantal legacysystemen. “Uit- eindelijk bouwde ik een hele organisatie WORDEN ALS met crossfunctionele teams. De negentien programma’s draaien simultaan, in GROEIMACHINE EN NIET evenzoveel verschillende gebieden, met ALS ENABLING ENGINE” daaroverheen een data- en een kwali- teitstrack. Aanvullend daarop instal- leerde ik een change control board om de samenhang te bewaken. Dat alles heeft Erkenning overigens wel tot veel vragen geleid. Is dat Waarom Alpna Doshi CIO of the Year zou wel de job van de CIO? Ik vind van wel, moeten worden? Daar denkt ze naar ei- want ik los een businessprobleem op. Ik gen zeggen helemaal niet aan. “Ik probeer beschouw mezelf immers ook als deel van momentum te creëren door het motiveren de business.” van mensen. Omdat je de inspanning van veel mensen nodig hebt om voor een door- OVER ALPNA DOSHI Alpna Doshi (1967) is in maart 2016 gestart Attitudeverandering braak te zorgen op het vlak van attitude- als global chief information officer bij Phi- Wat kan de organisatie nu wat twee jaar verandering. En dan moet je dat momen- lips. In haar rol is ze verantwoordelijk voor geleden onmogelijk was? Volgens Doshi is tum vervolgens blijven vasthouden. Dat de strategische richting en executie van Philips-IT, met de focus op businesstrans- het antwoord simpel: “De transformatie doe je niet door taken uit te delen, maar formatie. Alpna studeerde computer- loopt nu. En snel ook.” Het meest trots is door continu het respect van alle collega’s science en heeft inmiddels meer dan ze op de grote verandering in de houding te verdienen. Een erkenning door peers, 25 jaar ervaring opgedaan bij diverse van mensen. “Dat was in feite het aller- in de vorm van de Award, zou mij hel- technologie- en telecomorganisaties. Zo heeft ze onder andere management- en grootste probleem. Mensen vergaderden pen collega’s te motiveren. Het versterkt directiefuncties bekleed bij Reliance en discussieerden – maar namen geen be- de trots om bij Philips(-IT) te werken, bij Group, Mahindra Satyam, Deloitte en Tou- sluiten. Ik was er om ze te helpen sneller een bedrijf dat in 2025 drie miljard levens che Management Consulting, Verizon en Telcordia Technologies, in zowel business beslissingen te nemen, om governance in wil verbeteren. IT is daarbij geen enabler, als IT. Alpna staat bekend als een down- te richten, om ze te motiveren.” Ze bena- maar een driver. Part of the business.” Ó to-earth-leider, strategische beslisser en drukt dat ze dat heeft kunnen doen dank- transformatie- en innovatie-expert. zij het vertrouwen en de steun die ze van de ExCo én van haar team kreeg. Het was in het begin een eenzame tijd. “Ik trok alles overhoop. Dat maakt je niet geliefd bij

20 CIO MAGAZINE JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 21 22 CIO MAGAZINE “IK PROBEER MOMENTUM TE CREËREN DOOR MENSEN TE MOTIVEREN”

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 23 NEW AT

THE SMART BUSINESS EVENT OF THE YEAR

TECHONOMYDAY 2018 is an event offering exclusive interaction with hundreds of tech peers. This year will be the first of many to come, hosting dozens of influencers and expert speakers. >WHEN November 27, 2018 >WHERE Beurs van Berlage, Amsterdam >WEB www.techonomyday.nl JESPER ERICHSEN, CIO LEASEPLAN Facilitator en coach

LeasePlan, de grootste aanbieder van autoleasing ter wereld, zit midden in een tweeledige transitie. “We cre- ëren een fundament om de business te helpen bij hun digitale transformatie. Tegelijk transformeren we de bedrijfsbrede IT over 32 landen”, zegt CIO Jesper Erichsen (55). De grootste transformatie heeft hij al achter de rug: die van zichzelf. “Ik was ooit een klassieke IT-manager, tot ik besefte dat ik daarmee zelf een bottleneck in de organisatie vormde. Sindsdien pak ik het managen van IT heel anders aan.” En met succes.

easePlan heeft vestigingen in 32 lan- prioriteit is globalisatie. In de oude situ- In totaal omvat de IT-organisatie nu 500 den, die historisch sterk onafhanke- atie werkten 830 IT’ers verspreid over 32 mensen, die wereldwijd 6.500 collega’s lijk van elkaar opereren, ook op het landen en 18 verschillende governance- bedienen.” gebied van IT. Dat heeft geleid tot organisaties. We zijn begonnen te bouwen L een groot aantal redundante systemen aan één wereldwijde IT-organisatie met Transparantie en 1.500 verschillende applicaties. Ver- één governancestructuur. En we bunde- De achttien verschillende governance- eenvoudiging van dat landschap heeft bij len kennis en expertise in bedrijfsbreed organisaties zijn gebundeld in één centra- de transformatie van de IT dan ook de opererende teams, zoals bijvoorbeeld BI le, bestaande uit de VP’s van alle lines of hoogste prioriteit. Erichsen: “We willen en Robotics & RPA.” Globalisatie is géén business, voorgezeten door Erichsen. “Met het aantal applicaties terugbrengen naar centralisatie, benadrukt hij, maar eer- alle stakeholders in één kamer worden dis- 150. Als tweede werken we aan de harmo- der rationalisatie. “We hebben zeker nog cussies transparant. Iedereen hoort tege- nisering van de infrastructuur. Dat doen IT’ers op de 32 vestigingen, mensen die lijk waar we staan op de roadmap; iedereen we met een cloud-onlystrategie. De derde dicht bij de business en de klanten zitten. hoort de argumenten bij verschuivingen in

26 CIO MAGAZINE Door Arnoud van Gemeren Ó Fotografie: Eric Fecken

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 27 “MET ALLE STAKEHOLDERS IN ÉÉN KAMER WORDEN DISCUSSIES TRANSPARANT”

28 CIO MAGAZINE de prioritering”, legt hij uit. “Dat heeft IT IT. Met wat Erichsen ‘Core Leasing So- een heel ander imago gegeven binnen de lution’ of CLS noemt, ontstaat een anker, organisatie. Gewoon door je direct te ver- een unified engine van de manier waarop binden met de mensen die jouw diensten binnen LeasePlan gewerkt wordt. CLS gebruiken, die op je moeten vertrouwen, is een applicatiestack en creëert een ge- die erop moeten kunnen rekenen dat je de standaardiseerde, schaalbare, kosteneffi- nieuwste technologie voor ze inzet. Als je ciënte kern, met een flexibel en agile end. geen onderdeel van hun wereld bent, krijg Erichsen: “Je kunt deze engine gebruiken je ook nooit directe feedback.” in verschillende landen en onder verschillende omstandigheden. Daarmee facilite- Coach ren we de waaier aan businesskansen die Tien jaar geleden was Erichsen volgens ei- in al die verschillende situaties liggen. En gen zeggen nog een klassieke C-level-ma- we verlagen de kosten.” nager die mensen vertelde wat ze moesten In oktober 2017 is het eerste land live ge- doen. Tot het moment dat hij besefte dat gaan met CLS. De uitrol naar de grote lan- hij daardoor zelf een bottleneck bij IT was. den in Europa is nu in voorbereiding, en het “Ik realiseerde me dat ik alleen maar op- streven is de VS in 2019 aan te sluiten. De drachten gaf, terwijl ik het helemaal niet volledige roll-out staat gepland in 2020. het beste weet. Als je je mensen gewoon hun gang laat gaan, komen ze vaak met Grootste risico veel betere oplossingen dan waar ikzelf Waarom zou Jesper Erichsen de volgende ooit mee gekomen was. Voor mij als con- CIO van het Jaar moeten worden? “Het trol freak was dat een harde les”, bekent de gaat niet om mij, laat ik dat vooropstellen. CIO. “Onze mensen zijn slim, erg slim. Ze We staan immers allemaal op de schou- weten waar de problemen zitten en wat ze ders van iemand anders. De dingen die moeten doen om ze op te lossen. Dat weten LeasePlan doet creëer ik niet, dat doen de ze veel beter dan ik. Het is mijn taak om mensen van de IT-organisatie samen met onnodige blokkades voor ze weg te nemen, de collega’s uit de lijn. Aan de andere kant: zodat ze hun gang kunnen gaan. Ik wil hun als je genomineerd bent, wil je ook win- facilitator zijn. En een coach, vergelijkbaar nen”, bekent Erichsen. “Waarom? Omdat met een voetbaltrainer. Ik bezoek het an- LeasePlan het grootste leasebedrijf ter dere team, stel de tactiek op en zet de juiste wereld is, en dat 55 jaar oude bedrijf zijn mensen op de juiste plaatsen.” we aan het transformeren, powered by IT en technologie. Daar kleven vanzelfspre- Gebruik van data kend risico’s aan. Maar het grootste risico De laatste jaren zijn vooral grote stappen is niets doen. Want voor een marktleider OVER JESPER ERICHSEN gezet op het gebied van data, het daaruit als LeasePlan is het niet eens voldoende Jesper Erichsen (1963) studeerde strategie en marketing aan de Copenhagen Business halen van informatie en het toepassen om marktconform te opereren, je zal de School en begon zijn carrière in Nielsen daarvan in de organisatie. Dat heeft ge- andere vóór moeten blijven. Er staat dan Market Research. In 1990 begon hij bij De- leid tot slimmere beslissingen en betere ook veel druk op het project, van binnen- loitte als strategyconsultant en werd later optimalisatie en prioritering. Om het ge- uit en van buitenaf. Dat is een zware ver- een van de oprichters van Action Learning Partners, een Scandinavisch adviesbureau bruik van data mogelijk te maken is twee antwoordelijkheid. Maar het biedt enorm dat zich richt op strategie en marketingtrai- jaar geleden veel energie gestoken in het veel kansen en mogelijkheden, aan het ning. Van 1998 tot 2000 was hij divisie- standaardiseren van data, met masterda- bedrijf en aan de mensen.” Ó directeur van Sahva, een Scandinavisch tamanagement, eenheid van definities en bedrijf dat zich richt op handicaphulpmid- delen. Daarna was hij businessdevelop- schone data. “De data uit de verschillende mentmanager, later programmadirecteur domeinen is eigendom van de betreffende en CIO in Arla Foods. In 2010 stapte hij lines of business. IT heeft het systeem op- over naar het wereldwijde logistieke bedrijf DSV en werd hij CIO en verantwoordelijk gezet en zal het binnen niet al te lange tijd voor business-process-excellence. In 2014 overdragen aan Operations.” verhuisde hij naar Nederland om te werken als CIO voor TNT. Sinds 1 oktober 2016 is Unified engine hij CIO bij LeasePlan met verantwoordelijkheid voor IT en technologie. Het belangrijkste IT-project in de komende jaren is de harmonisatie van alle

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 29 30 CIO MAGAZINE “IK WIL EEN FACILITATOR ZIJN, EEN COACH, VERGELIJKBAAR MET EEN VOETBALTRAINER”

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 31 32 CIO MAGAZINE Door Arnoud van Gemeren Ó Fotografie: Eric Fecken

HYLKE SPRANGERS, CTO TALPA NETWORK Innovator met focus op executie

Bij mediabedrijf Talpa Network zit technologie in het DNA. Het bedrijf bedenkt en produceert content voor tv, radio, digitale internetplatformen en sociale media. “Technologie is voor ons dé aanjager van innovatie”, zegt CTO Hylke Sprangers (48), die al sinds zijn dertiende dagelijks gefascineerd is door de onge- kende mogelijkheden van nullen, enen en een paar operators. Een gedreven innovator in hart en nieren. “We bedenken graag supercoole nieuwe dingen. Maar altijd met de focus op executie, zodat ook de consument het geweldig vindt. En we werken graag in de top van de top.”

alpa Network is een mediabedrijf. Daarbinnen zijn vier verschillende teams live-uitzendingen. “Bij The Voice of Hol- Een bedrijf dat primair content actief: Broadcast & Production, Digital land zie je een kandidate live zingen in een creëert en die vervolgens distri- (alle digitale platformen), een Centraal kerk. In werkelijkheid staat ze in een lege bueert via verschillende kanalen: Team (voor core-platformen en data), en studio en is de kerk volledig realtime inge- T tv, radio, social, digital en e-commerce. Interne IT. renderd en augmented. Talpa is de eerste “Bovendien zijn we een techbedrijf gewor- die dat deed in een live-uitzending.” den. Met technologie als drijvende kracht Megacool Als voorbeeld van content voor digitale achter innovatie, achter de content, achter Bij Talpa Network is IT een corefunctie platformen geeft hij de tv-talentenshow groei. En wat we ook nog willen worden en dat moet het ook zijn, stelt Sprangers, The Winner Takes It All, waarbij zo'n is een databedrijf”, geeft Sprangers aan. omdat zij een enorm concurrentievoor- 300.000 kijkers de jury vormden, die Technologie is georganiseerd in één gro- deel kan opleveren. Technologie speelt een via hun mobiele telefoon hun stemmen te centrale Talpa-technology-unit, die steeds grotere rol bij de productie van con- uitbrachten. Die werden realtime geag- over alle bedrijfsonderdelen heen werkt. tent. Ook bij televisieprogramma's, zelfs in gregeerd, zodat kandidaten en kijkers de

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 33 beoordelingen direct konden zien. “Dan Sprangers runt vanuit de hoofddirectie de is de spanning maximaal, want er mag portefeuilles Digital en Social en is dus absoluut niets misgaan. Dat vinden wij ook eindverantwoordelijk voor het hele vanuit de technologie megacool.” project VoetbalTV. “Dus zo werk ik als CTO ook aan de businesskant. Ik vind dat Artificial intelligence je bij een modern technologiebedrijf die Gevraagd naar het meest recente ambi- rol moet kunnen spelen.” tieuze IT-project, geeft Sprangers enthousiast twee voorbeelden. “De dagelijkse Databedrijf realityshow Utopia is een geweldig gro- Talpa Network heeft twee in het oog sprin- te operatie die al vijf jaar draait. Daar gende nieuwe targets. De eerste is de ont- zit een heel groot digitaal platform aan wikkeling van technologie-IP voor B2B. vast, waar je content kunt bekijken, Daarvoor is bijvoorbeeld recent een belang livestreams kunt zien en waar je betaalt genomen in Camvision, producent van in- voor de content. En wat te denken van de telligente software voor sportregistratie. productiekant: op de locatie staan twee- Ten tweede wil Talpa Network een databe- honderd camera’s die constant alles re- drijf worden. “Omdat we op basis van data gistreren. Daar zit een gigantische regie nog betere en gepersonaliseerde content achter. Het is aan alle kanten een enorm complex technologieproject.” Zijn tweede voorbeeld is het momenteel lopende project VoetbalTV. Een joint-ven- “IK VIND HET SUPER- ture met de KNVB waarbij Talpa Network amateurwedstrijden in Nederland live gaat COOL WAT WE DOEN – streamen – zo'n 80.000 wedstrijden per jaar. “Dat is een heel complex en mooi tech- EN DE CONSUMENT nisch project, want je kunt moeilijk naar GELUKKIG OOK” elke wedstrijd een cameraploeg sturen. Je zult dus echt álles moeten automatiseren, ook de registratie van de wedstrijden. Tech- nisch is dat supercool: artificial intelligence voor onze consumenten willen maken. bepaalt waar de bal is en stuurt de camera’s Daarvoor moeten we hen kunnen bedie- aan die zo de actie op het veld volgen. Dat nen over al onze merken heen, ongeacht was drie jaar geleden totaal onmogelijk: de het medium: tv, radio, social, digital, e- algoritmiek was er niet, evenmin als deep commerce”, legt Sprangers uit. “Daarnaast learning en de processingcapaciteit. Met de willen we onze commerciële partners hel- OVER HYLKE SPRANGERS nieuwe technologie van nu en AI kan dat pen met businessmodellen zoals targeted Hylke Sprangers (1970) is CTO en lid van opeens wel. En op heel grote schaal.” advertising, realtime bidding en lead gene- de hoofddirectie bij het internationale ration. Voor dat alles heb je een heel groot mediabedrijf Talpa Network. Hij is daar verantwoordelijk voor de technologie- Verantwoordelijkheid en goed dataplatform nodig. Daar wordt visie, executie en innovatieroadmap. Voor De techorganisatie is eindverantwoorde- nu hard aan gewerkt.” Talpa Network heeft Sprangers diverse lijk voor de delivery van alle producties en directiefuncties bekleed in de IT en in- projecten. Aan de andere kant is technolo- Waarom zou Hylke Sprangers CIO of the ternetindustrie. Hij werkte onder andere bij technologiebedrijf Northgate, waar hij gie de aanjager van innovatie; technologie Year moeten worden? “In mijn beleving verantwoordelijk was voor global service- dient dan als inspiratie voor de creatieven. gaat het niet over mij, maar over Talpa delivery vanuit tien wereldwijde hubs met “Maar we overleggen of adviseren niet over Network”, vindt Sprangers. “Ik vind het 3.000 engineers. Hylke studeerde cum laude af in de technische informatica aan technologie zelf”, zegt Sprangers. “Omdat supercool wat we doen met z’n allen, en de de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij is we zelf verantwoordelijk zijn voor de de- consument gelukkig ook. We hebben echt een zeer gepassioneerde innovator die livery bepalen wíj welke technologie we in- heel goede techteams, maar je doet alles altijd op zoek is naar de nieuwe mogelijk- zetten. Discussies over hoe we het beter of samen met andere units: want de creatie- heden van technologie. anders kunnen doen, voeren we binnen de ven zullen nieuwe coole content moeten technologie-unit. Daarnaast zijn we spar- bedenken, en sales moet dat verkopen. ringpartner voor de creatieven en bij sales. Zo’n award zou ik dus in ontvangst nemen Want je doet uiteindelijk alles samen.” namens ons hele bedrijf.” Ó

34 CIO MAGAZINE JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 35 “ALS CTO WERK IK OOK AAN DE BUSINESSKANT; DIE ROL MOET JE IN EEN MODERN TECHNOLOGIEBEDRIJF KUNNEN SPELEN”

36 CIO MAGAZINE JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 37 PUT PEOPLE FIRST WITH THE LEADER IN WORKPLACE AND MOBILITY SOLUTIONS, DXC TECHNOLOGY. www.dxc.technology/InvisibleIT

FRANK Technologie BUYTENDIJK (@FrankBuytendijk) is Research Fellow bij Gartner Re- is politiek search & Advisory en pioniert op het gebied van digitale filosofie en ethiek, digitalisering van de maatschappij en p het werk zijn er drie onder- Algoritmische sociale media beïnvloeden wat we futures impact. werpen waar je het niet over zien, en daarmee beïnvloeden ze verkiezingen. We mag hebben: seks, religie en po- denken na over welke technologiebedrijven strate- PUT PEOPLE FIRST litiek. Religie en sex, oké. Maar gisch van aard zijn en die niet door buitenlandse mo- politiek is niet te vermijden. gendheden overgenomen mogen worden. Netneutra- WITH THE LEADER Politiek is het nemen van be- liteit. President Poetin zei onlangs zelfs dat het land slissingen aangaande een groep dat voorloopt in de race naar kunstmatige intelligen- IN WORKPLACE van mensen. Meestal denken we dan aan de overheid, tie zal heersen over de wereld. AND MOBILITY SOLUTIONS, O aan gemeentes, provincies en het Rijk. Het personeel van verschillende technologiebedrij- Binnen een organisatie hebben we het ook over poli- ven heeft memo’s voor het management geschreven DXC TECHNOLOGY. tiek. Maar dan heeft het meer te maken met macht en waarin zij aangeven dat technologie niet ethisch neu- het verkrijgen van positie en status. Dat is een onder- traal is, en dat ze niet willen dat het voor bepaalde www.dxc.technology/InvisibleIT werp voor een andere keer. doelen gebruikt wordt.

Business, maatschappij en politiek zijn onderling Aristoteles (384-322 v.Chr) analyseerde knap de vier onlosmakelijk verbonden. Bedrijven maken gebruik ‘oorzaken’ van verandering. De belangrijkste is de van de maatschappelijke infrastructuur die beheerd doeloorzaak. Wat probeer je te bereiken? In moderne wordt door de overheid. Die overheid wordt betaald termen: ieder artefact (ofwel technologie) is een in- uit de welvaart die het bedrijfsleven genereert. En de stantiatie van de ideeën van de ontwerper – wat de politiek bestuurt de maatschappij. ontwerper als ‘goed’ beschouwt. Lees dit beroemde paper uit 1980 ook eens: Do Artifacts Have Poli- Laten we hier inzoomen op de rol van technologie. De tics door Langdon Winner (https://www.cc.gatech. beslissingen die we nemen over technologie hebben edu/~beki/cs4001/Winner.pdf). Bekritiseerd, maar niet alleen zakelijke, maar meer en meer ook maat- intrigerend. schappelijke en politieke consequenties. Technologie en politiek zijn twee handen op een buik. De wereld om ons heen polariseert. In termen van Allereerst, politiek is technologisch van aard. Men- hernieuwd nationalisme zoals Brexit, in termen van sen maken dingen. Denk aan het aanleggen van de platforms die elkaar lijken uit te sluiten, en culturen Deltawerken, toezicht via camera’s en drones, maar rondom wat we geoorloofd en ongeoorloofd gebruik ook het publiceren van open data, cyberoorlogsvoe- van technologie vinden. Daarmee worden we tot keu- ring of alomvattende systemen zoals China’s social zes en beslissingen gedwongen. credit score. Technologie is ook politiek van aard. Je kunt het niet Technologie is politiek. hebben over breedschalige inzet van kunstmatige intelligentie zonder na te denken over een verschui- Als we in bedrijfscontext nadenken wat we met tech- ving van inkomsten- naar productiviteitsbelasting nologie gaan doen, moeten we het dus wel over poli- en ideeën als een universeel basisinkomen. Big data tiek hebben. Beter dan het onderwerp te vermijden, heeft nieuwe privacywetgeving noodzakelijk ge- is ons bewust zijn welke politieke positie we innemen maakt. 3D-printen idem dito. – en de consequenties daarvan. Ó © 2018 DXC Technology Company. All rights reserved.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 39 PERRY VAN DER WEYDEN, CIO RIJKSWATERSTAAT Idealist met realistische rafelrandjes

Rijkswaterstaat (RWS) zit midden in een digitale transformatie. Geestelijk vader van dit grootschalige programma is CIO Perry van der Weyden (58), die zich tijdens het traject ontwikkelde van missionaris tot diplomaat, zoals hijzelf zegt. Hij voelt zich binnen de overheid prima op zijn plaats – maar vindt wel dat het IT-werk in die sector meer waardering verdient. Een gesprek met een bevlogen man met begrip en respect voor de belangen van anderen. Een idealist? “Ja, maar wel een met realistische rafelrandjes.”

ok bij RWS groeit het aan- ren van een object gebeurt nu nog visueel Standaardmodules deel van de IT-functie in het op locatie door een inspecteur. Op dit mo- Tot voor kort werd voor elk afzonderlijk primaire proces. Dat omvat ment zijn we die objecten aan het voor- object specifieke IT gebouwd. Daardoor monitoring van alle verkeers- zien van sensoren om ze te volgen en de ontstond een complexe omgeving van een O stromen op weg en water, en beheer en status te kunnen voorspellen. Een tweede zeer groot aantal unieke systemen. Lastig onderhoud van de wegen, vaarroutes en belangrijke stap is de inzet van data-ana- te beheren als IT-organisatie. Dat kan al- objecten als viaducten, tunnels, bruggen, lytics, waarbij actuele informatie, omge- lemaal anders, meende Van der Weyden sluizen en waterkeringen. Langzaam maar vingsfactoren en historische data worden bij zijn aantreden zo’n vier jaar geleden. zeker voltrekt zich binnen de verschillende samengevoegd en geanalyseerd. Zo kun- Hij schreef een stuk waarin hij de i-Vi- werkgebieden een digitale transformatie. nen we bijvoorbeeld voorspellen op welke sie en i-Strategie voor de IT-organisatie “We zijn de slag aan het maken van traditi- plaatsen het asfalt sneller zal slijten.” Een vastlegde. “De afgelopen jaren is gewerkt oneel naar voorspelbaar beheer en onder- ware digitale revolutie aan de industriële aan de ontwikkeling van standaard-IT- houd”, zegt Van der Weyden. “Het monito- kant van RWS, noemt Van der Weyden het. modules per objectgroep. Sinds anderhalf

40 CIO MAGAZINE Door Arnoud van Gemeren Ó Fotografie: Eric Fecken

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 41 “IK VIND HET BELANGRIJK DAT DE OVERHEIDSSECTOR OOK EENS DE WAARDERING KRIJGT”

42 CIO MAGAZINE jaar maken we, waar mogelijk, gebruik en innovatieve tooling kan werken. Dat van de nieuwe IT-modules en passen we spreekt erg aan, want RWS trekt via fre- bestaande objecten stuk voor stuk aan. quente events, traineeships en een eigen Daarbij liften we mee op de renovatie- academie veel jonge mensen naar zijn kalender: bij de geplande technische en IT-organisatie. “Daarnaast doen we veel bouwkundige renovatie plaatsen we ook met Wajongers, dat zijn mensen die een de nieuwe bedieningsconsole en nieuwe bijzondere kwaliteit bezitten.” hard- en software. Dat gaat nu nog langzaam, maar het is een prima praktijkoefe- Waardering ning om klaar te zijn voor de grote reno- Vijftien jaar ambtenaar in het IT-domein vatieopgave die voor de deur staat.” van de overheid heeft ervoor gezorgd dat Van der Weyden zich als een vis in Empathie het water voelt bij RWS. “CIO zijn bij de Natuurlijk levert die digitale transitie hier overheid is toch iets anders dan in het be- en daar weerstanden op. Dat begrijpt Van drijfsleven, waar het geld wordt gevolgd. der Weyden wel. “Informatievoorziening Bij de overheid gaat het over imago, over is een heel nieuwe discipline in het werk prestige, over randvoorwaarden, over van bouwer en constructeur. We bouwen politieke gevoeligheid. En over veel, heel in ons land al honderden jaren op de- veel stakeholders. Als je dat allemaal niet zelfde manier, maar je ziet nu dat daar beseft moet je niet bij de overheid gaan opeens informatievoorziening bij komt werken”, stelt Van der Weyden. “Voor mij kijken.” Om bevlogen te vervolgen: “Dat hoort het er gewoon bij. En als je wél iets moet je dus uitleggen. We nemen onze bereikt, als je je ideeën wél realiseert, is collega’s mee en laten ze dingen zien; je de voldoening veel groter dan wanneer je zult met bewijzen moeten komen dat het alleen maar afgerekend wordt op financi- noodzakelijk is. We doen er alles aan om eel belang.” de mensen mee te krijgen.” Empathie is sowieso een competentie die Waarom zou Perry van de Weyden CIO of hem helpt succesvol te zijn. Respect heb- the Year moeten worden? “Van mij hoeft ben voor de belangen van een ander; dat dat helemaal niet. Maar ik zou het wel leidt vanzelf tot meer respect voor IT in mooi vinden, omdat die titel nog niet eer- andere domeinen. “Je zult soms weleens der terecht is gekomen bij een overheids- een beetje moeten doorduwen”, geeft Van CIO. Dat vind ik toch een miskenning. der Weyden toe. “Vooral als er sprake is Het zijn van CIO in een overheidsorgani- van veranderangst. Het is belangrijk de satie is naar mijn idee veel complexer dan oorzaak daarvan te ontdekken. Dan moet in het bedrijfsleven. De scope is ongeveer je enerzijds eerlijk en transparant zijn, en hetzelfde, maar de besluitvormingspro- anderzijds de betrokkene direct een nieuw cessen en het hele krachtenveld dat er OVER PERRY VAN DER WEYDEN perspectief bieden. Dan krijg je hem mee.” omheen meekijkt... Als overheid moet je Perry van der Weyden (1960) studeerde heel transparant zijn, neem alleen al de Nederlands recht en begon zijn loopbaan bij de gemeente Rotterdam op Sociale Interessante werkgever aandacht van de pers. Ik heb nog nooit zaken en werkgelegenheid. In 1995 stapte Veel van het traditionele werk van de IT- meegemaakt dat een commerciële CIO hij over naar PinkRoccade waar hij senior organisatie zal geautomatiseerd worden, in een parlementair onderzoek terecht- businessconsultant outsourcing werd. verwacht Van der Weyden. De nadruk zal kwam. Daarom vind ik het belangrijk dat Van 2003 tot 2011 was Van der Weyden directeur Shared-servicesorganisatie ICT bij komen te liggen op analytics en voorspel- de overheidssector ook eens de waarde- het toenmalige Ministerie van Verkeer en baarheid, met zelflerende predictive syste- ring krijgt.” Ó Waterstaat. Tot 2014 werkte hij als direc- men, artificial intelligence en neuronetwor- teur Shared-servicecenter ICT Haaglanden bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken king. “En applicaties zullen meer vanuit en Koninkrijksrelaties. Sinds 15 april 2014 is generators geproduceerd worden. We heb- hij hoofdingenieur-directeur Rijkswaterstaat ben als IT keihard capaciteit en nieuwe Centrale Informatievoorziening, en maakt competenties nodig aan de ontwikkelkant.” hij als CIO deel uit van het bestuur van Rijkswaterstaat. RWS profileert zich op de arbeidsmarkt als een interessante werkgever, waar een IT’er met de nieuwste technologieën

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 43 “WE MAKEN NU DE SLAG VAN TRADITIONEEL NAAR VOORSPEL- BAAR BEHEER EN ONDERHOUD”

44 CIO MAGAZINE JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 45 THEMA LEADERSHIP

VOORKOM CUMULATIE VAN PROBLEMEN IN COMPLEXE VERANDERPROJECTEN LEIDERSCHAP BIJ VERANDERING 46 CIO MAGAZINE Door Joan Baaijens en Marcel van Kooten

Veranderprojecten vertonen vaak een reeks van in elkaar grijpende problemen die vervolgens onbeheersbaar blijken. de lijn met een onhandige sluiting willen • Veel onderling afhankelijke variabelen. In dit artikel laten de auteurs losmaken in plaats van het zeilmes te ge- Er is sprake van een combinatie van tech- zien dat er een patroon zit in bruiken, uitglijden, in het water vallen en nologie, organisatie en menselijk gedrag die de manier waarop een ‘logic verlies van controle over de boot. zorgt voor veel uiteenlopende variabelen of failure’ ontstaat. Ze bear- die onderling samenhangen en op elkaar gumenteren dat leiderschap Achteraf bekeken ontwaren we een ‘logic inwerken. Deze ‘interdependentie’ bij de een cruciale rol vervult bij het of failure’2 in de zin van een ‘volgordelijke’ verbinding tussen technische en gedrags- doorbreken van deze ‘logic’. verzameling kleine en grote oorzaken die matige factoren in organisaties is complex. tezamen in onderlinge interactie tot een fatale afloop leiden. Maar vooraf is de • De verbinding tussen historie en de ge- precieze manier waarop de elementen van wenste uitkomsten van een project rganisaties veranderen voort- het ‘systeem’ van wind, water, boot en be- Elk individueel project kent een veelal durend en bezinnen zich manning op elkaar inwerken niet precies uniek, discontinu en divers groeipatroon. daarbij op hun producten voorspelbaar. Vaststaat dat de fatale uit- Door de vaak langere looptijd bouwen deze en diensten en op de manier komst optreedt door een combinatie van projecten een substantiële en unieke histo- O waarop zij leveren aan klanten, burgers gevolgen van menselijk handelen. Puur rie op, in de vorm van een opeenvolgende en bedrijven. Ook de technologie veran- technische oorzaken, zoals mastbreuk of loop van unieke gebeurtenissen die door dert voortdurend. Ze biedt nieuwe moge- een kiel die eraf valt, zijn inderdaad zel- de deelnemers in een context worden gelijkheden voor productie, distributie en den de eerste of enige oorzaak van pro- plaatst en daarmee een unieke betekenis services, en levert daardoor een autono- blemen. We zien al snel dat een ervaren krijgen. Leidinggeven betekent het formu- me ‘drive’ tot veranderen. Tegelijk houdt schipper in deze casus wel wat had kun- leren van een plausibel en consistent ver- de bestaande technologie de bestaande nen betekenen door de combinatie van haal om een legitiem verband te smeden routines en organisatievorm zoveel moge- stelselmatig onderhoud, een vooruitzien- tussen verleden, heden en toekomstige lijk vast, zodat er in elke organisatie een de blik, en improvisatie ter plaatse. uitkomsten. Dit ‘transitieverhaal’ moet permanente spanning bestaat tussen de voor alle betrokkenen begrijpelijk en ten ‘wil’ tot veranderen en de ‘wil’ tot behoud. Ook veranderprojecten vertonen vaak een minste enigszins legitiem zijn (hoewel En wie niet meegaat met veranderingen reeks van in elkaar grijpende problemen deze ‘grond’ niet door iedereen geaccep- kan plotseling tot de ontdekking komen die vervolgens onbeheersbaar blijken. In teerd hoeft te worden!) En het moet de op- overbodig te zijn of niet meer te voldoen dit artikel laten we zien dat er wel dege- eenvolgende stappen omvatten die geleid aan weten regelgeving. lijk een patroon zit in de wijze waarop een hebben tot de veranderdoelstellingen en ‘logic of failure’ ontstaat, waardoor mis- de actuele projectorganisatie en middelen. Het kernprobleem van verandering en in- schien niet de exacte loop van individu- novatie is dat er sprake is van een steeds ele gebeurtenissen voorspelbaar wordt, • Hiërarchie en multi-levelgovernance terugkerende storm van ‘creative destruc- maar de uiteindelijke uitkomst op zich Een derde factor die zorgt voor complexi- tion’1. Dat wil zeggen: men wil toe naar wel begrijpelijker. We beargumenteren teit is de omstandigheid dat elk verander- een nieuwe situatie (de nieuwe wereld), dat leiderschap een cruciale rol vervult bij project een hiërarchisch organisatiesys- en tegelijkertijd wordt de bestaande we- het doorbreken van deze ‘logic’. Met een teem is. Elke projectorganisatie vertoont reld (de oude wereld) verlaten. Deze in- casebeschrijving van technische inno- hiërarchie om de complexiteit te kunnen herente ‘spanning’ vergt leiderschap om vatie en organisatieverandering met be- reduceren tot bestuurbare grootheden het veranderproces te sturen en crashes trokkenheid van een externe leverancier (contractpartners, contracten, het pro- te voorkomen. van technologie illustreren we hoe leider- ject; strategisch, tactisch, operationeel Falen bij veranderprojecten is vaak een schap kan bijdragen aan het voorkomen niveau). Adequaat projectmanagement gevolg van een cumulatie van problemen. problemen. vereist het op effectieve wijze verbinden We nemen een zeiltocht als voorbeeld. van deze verschillende posities en ma- Een verloop van gebeurtenissen is bij- Complexiteit van verandering nagementlagen in een netwerk van rela- voorbeeld vermoeidheid van de beman- Veranderprojecten zijn tijdelijke orga- ties. Dit netwerk vormt de sociale struc- ning, vergeten om de waterkaart te bekij- nisatievormen, opgezet door meerdere tuur van de projectorganisatie. ken, een anders dan verwachte wind bij partijen om diensten te ontwikkelen, te aanloop van de haven door een orogra- veranderen en in gewijzigde vorm te leve- • Tijdelijkheid van een project fisch effect, met de lifeline blijven haken ren en te onderhouden. Een viertal zaken De tijdelijkheid van een veranderproject bij het losmaken van de fok die bij de dan maakt dergelijke projecten complex en ten slotte verklaart de sterke gedrevenheid noodzakelijke manoeuvre blijft steken, dus moeilijk ‘te leiden’. door ‘timemanagement’. Dit betreft de tij-

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 47 THEMA LEADERSHIP

HET KERNPROBLEEM IS EEN STEEDS dige oplevering, maar ook tijdigheid van beschikbare resources, en specifieke aspec- TERUGKERENDE ten die zijn verbonden aan tijdelijke organi- STORM VAN CREATIVE saties (zoals tijdig leren en verbeteren). DESTRUCTION Om deze complexiteit op adequate wijze te hanteren is leiderschap nodig.

Leiderschap De leverancier die optreedt als hoofdaan- Leiderschap vereist dat doelen worden nemer heeft een concurrerend bedrijf als verhelderd en doorlopend actueel worden partner. De verkoper van de hoofdaanne- gehouden, dat samenwerking in en tussen mer heeft gebruikgemaakt van een zwakke teams tot stand komt en blijft bestaan, en onderhandelingspositie van de onderaan- dat gedrag van medewerkers en teams wordt nemer en deze een onvoordelig contract gestuurd op basis van legitieme normen en opgedrongen. Naar de klant toe heeft hij waarden zoals eerlijkheid en transparantie. ingestemd met een commercieel aantrek- Dat gaat niet altijd goed. ‘Fouten’ die mensen kelijk maar onrealistisch tijdpad, ook door vooral blijken te maken bij het omgaan met de druk die de klant in het aanbestedings- complexiteit onder tijdsdruk zijn: traject uitoefende. Naar de waarschuwin- • Onderschatting van complexiteit en gen van zijn eigen lead-architect heeft daarmee van het gedrag van het sys- de hoofdaannemer niet geluisterd. In de teem in de tijd gezien. Dit leidt tot mis- laatste fase van de onderhandeling wist de sers en problemen. klant overigens nog een korting te bedin- • Impulsief gedrag. Volgend op de pro- gen op het aanbod van de leverancier. blemen worden maatregelen genomen zonder de aanleiding en het effect daar- De verkoper krijgt zijn bonus bij het slui- van vooraf goed te doordenken (‘ballis- ten van de deal en verdwijnt daarna uit tic behavior’). De problemen blijven en beeld. De projectleider van de leverancier kunnen zelfs verergeren. neemt het project over, en iedereen voelt • Het ontbreken van zelfreflectie. Niet zich ingedekt onder verwijzing naar het bijstellen van verkeerde aannames en overkoepelende contract. De leverancier keuzes leidt uiteindelijk tot een opeen- voelt zich gevleid met de grote verant- stapeling van problemen. woordelijkheid die de klant hem geeft en wijst de klant niet op het belang van een Het is de combinatie van enerzijds com- stevige regieorganisatie voor een even- plexiteit en anderzijds deze ‘failures’ die wichtige verhouding in het vervolg. De leidt tot een ‘logic of failure.’ We laten de klant gaat ervan uit dat het project op ba- werking van deze factoren zien aan de sis van een gecertificeerde projectaanpak en raken gefrustreerd. Ondertussen voert hand van een fictieve casus. onder controle is. de klant de druk op. De ‘disruptieve innovatie’ gaat toch niet zo voortvarend als ge- Een voorbeeld Tijdens de uitvoering van het project ont- dacht, en voortschrijdend inzicht leidt tot Een omvangrijk project omvat de aan- staat op verschillende fronten dynamiek. aanvullende wensen. besteding van levering van diensten, De onderaannemer probeert het verlies dat waaronder innovatieve disruptieve tech- is opgelopen bij het contract terug te halen Technische problemen worden door het nologieservices. In de uitgangssituatie is door meerwerk op te voeren, in combinatie contractmanagement van de leverancier sprake van verwaarloosde technologie. met een onredelijke interpretatie van de onder de pet gehouden in de hoop dat Bij de aanbesteding krijgt de leverancier scope van de opdracht. Dat laatste uit zich deze op het laatst nog wel kunnen worden de regie over de volledige oplossing. De in minimalisering van de samenwerking opgelost. Signalen van klokkenluiders in klant heeft inmiddels zelf niet zoveel ken- tussen de teams die onderdelen van het het project worden genegeerd, maar on- nis meer, maar hoopt op deze wijze wel eindresultaat moeten opleveren. De team- dertussen wel gedeeld met de projectme- weer meer continuïteit en zelfs concur- leden voelen zich vervolgens belemmerd in dewerkers van de klant en vervolgens op- rentiekracht te kunnen ontwikkelen. de professionele uitoefening van hun taak gepikt door het contractmanagement van

48 CIO MAGAZINE de klant. Deze reageert door steeds meer dewerkers van de klant raken inmiddels zonder dat een grondige evaluatie wordt de nadruk te leggen op de afspraken in het ‘geïnfecteerd’ met het wantrouwen op ingelast, en zonder dat de eerdere uitgangs- contract. De inkoper van de klant, die ‘nog contractniveau waardoor hun houding in punten qua tijd, levering, en besturing een appeltje te schillen heeft met deze le- het projectteam tegenover de mensen van grondig worden geëvalueerd en aangepast. verancier’ speelt daarbij een invloedrijke de leverancier verandert. Dit tot onbegrip Na herhaaldelijk passeren van mijlpalen rol. Het gebrek aan instrumenten om van laatstgenoemden die toch menen hun waarop niet werd geleverd worden de pro- regie te voeren op de leverancier dwingt ‘stinkende best’ te doen en die nu ook vin- jectleider en de lead-architect van de le- hem daarbij om vooral te sturen met het den dat er misbruik is gemaakt van hun verancier geofferd. Uiteindelijk escaleert contract in de hand. Hij krijgt daarbij eerlijkheid over de technische problemen het conflict toch en belandt het project steun van de businessmanagers voor wie tegen hun ‘collega’s’ aan de klantzijde. voor een arbiter. de verandering cruciaal is, en die steun wordt gevoed door oplopende frustratie Dit alles leidt tot steeds verder oplopende Leiderschap bij verandering vanwege enkele foutieve facturen van de conflicten op contractniveau, op projectni- We bespreken de gebeurtenissen aan leverancier, hoewel deze na signalering veau, en tussen contract en projectniveau. de hand van de eerdergenoemde veelge- snel worden gecorrigeerd. Projectme- Ondanks alles wordt het traject voortgezet maakte fouten.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 49 THEMA LEADERSHIP

Complexiteit van het systeem in de tijd qua tijd, levering en besturing grondig Dit betreft in de casus gedrag op basis van worden geëvalueerd en aangepast. kennis van zaken, dat is gericht op verbinding en vertrouwen. De leverancier rea- Onvoldoende zelfreflectie liseert zich niet dat diens regierol op den Evaluatie en zelfreflectie hadden kunnen duur voor onbalans zal zorgen. De klant is bijdragen aan meer fundamentele oplos- gemakzuchtig bij het invullen van de eigen singen, bijvoorbeeld in de vorm van een rol hierbij. De leverancier heeft opportu- doorstart op basis van nieuwe en realisti- nistisch gedrag niet in de hand dan wel scher uitgangspunten. niet voorkomen met behulp van de eigen rules of engagement. Dit speelt zich af in Conclusie zowel de bidfase (accountmanager, gedrag Complexe veranderprojecten kunnen te tegenover onderaannemers) alsook de pro- maken krijgen met een cumulatie van jectfase (omgaan met technische proble- problemen die onderling interacteren en men). Ook de klant heeft opportunistisch elkaar versterken en waarvan de effecten gedrag niet in de hand (de korting), wat net pas na verloop van tijd blijken. Veel van als het gedrag van de leverancier in de tijd die problemen kunnen worden voorko- gezien als een boemerang zal gaan werken. men door leiderschap dat steunt op ken- ‘Muscular contracting’ is niet verstandig nis van zaken en op enerzijds historisch in een langetermijnsamenwerking. De le- inzicht van de projectleiding en ander- verancier en de klant zorgen niet voor ver- zijds op het uitvoeren van een heldere en binding tussen de niveaus van besturing. grondige analyse van de actuele situatie. Bij de leverancier ontstaat een kloof tussen Leiderschap moet zorg dragen voor de le- projectteam en contractmanagement (ne- gitimiteit van de verandering, hier voort- geren van de klokkenluiders). Het gedrag durend op blijven sturen en borgen in de van de projectleider van de klant infecteert projectorganisatie. Cruciaal hierbij is het het projectteam met wantrouwen en beïn- vermogen om personen en hun inspan- vloedt de effectiviteit van het projectteam ningen te binden aan gemeenschappelijke negatief. We zien een ‘relationele versplin- doelstellingen en uitkomsten, ongeacht tering’ ontstaan van de sociale structuur de weerbarstigheid van de onderhanden op alle niveaus. De relaties tussen perso- problematiek. nen, en daarmee tussen posities van de Leiderschap bij verandering zorgt voor een betrokken partijen, verschralen tot kleine atmosfeer van vertrouwen waarbinnen op LEIDERSCHAP MOET ‘eilandjes’ in de uitgebreide communica- basis van kennis van zaken, al lerend en ZORG DRAGEN VOOR tieve omgeving van de projecten veran- met vermogen tot zelfreflectie en zelfcor- derorganisatie. Deze ‘eilandjes’ zijn omge- rectie, doelen en de werkwijze en middelen DE LEGITIMITEIT VAN ven door ‘structurele gaten’ – ontbrekende om deze te bereiken tijdig en effectief wor- DE VERANDERING directe relaties tussen actoren – waardoor den bepaald en bijgesteld. Dit leiderschap opportunistisch gedrag van participanten is complementair aan het projectmanage- sterk bevorderd wordt. Door deze ‘ver- ment, want het vergt externe overtuigings- schraling’ neemt de onzekerheid in en om kracht, transparantie en een gedragen le- de projectorganisatie sterk toe. gitimiteit van het veranderproces. Ó

Impulsief gedrag Joan Baaijens is als Senior research fellow ver- We zien onvoldoende control bij aanvang bonden aan het Departement Organisatieweten- van het traject door de klant. Vervolgens schappen van de Universiteit Tilburg. Marcel van Kooten is managementconsultant bij Verdonck grijpt men wel de signalen van klokken- Klooster en Associates en is als promovendus luiders aan om de leverancier het mes op verbonden aan het Departement Organisatiewe- tenschappen van de Universiteit Tilburg. de keel te zetten op basis van het contract (onder de noemer van ‘control’), in plaats van een open gesprek aan te gaan over de NOTEN echte problemen. Ook zien we het offeren 1 Joseph A. Schumpeter, Capitalism, Socialism van sleutelpersonen zonder de daadwer- & Democracy, Chapter VII, The Process of Creative Destruction, 81-87, (1943, 1976). kelijke oorzaak van de problemen aan te 2 Dietrich Dorner, The Logic of Failure, Recog- pakken, opdat eerdere uitgangspunten nizing and Avoiding Error In Complex Situati- ons, Ingram Publisher Services US, July 1997.

50 CIO MAGAZINE PETER HAGEDOORN COLUMN E-LEADERSHIP

e Europese Commissie constateert mogelijk te maken, valt de keuze van een board vaak al jaren dat Europa een groot gebrek op een businessleider als het erom gaat zo’n trans- heeft aan zogenaamde e-leaders.1 formatie door te voeren. Het probleem daarbij kan Mensen die én de digitale wereld be- echter zijn dat deze businessleider te weinig affiniteit grijpen én de managementkwaliteiten heeft met de digitale wereld. PETER hebben om een organisatie door een HAGEDOORN digitale transitie heen te loodsen. De Wat zou de ideale situatie zijn? Een organisatie die is oud-CIO, oud-voorzitter Europese rapporten spreken van een totale pool van geen goede business- en digitale strategie heeft, noch CIO Platform Dcirca 750.000 e-leaders en een tekort van circa 200.000 het bekwame management, dient zich verre te houden Nederland, CIO of the Year 2005 en e-leaders in komende jaren. Het onderzoeksbureau van een digitaal avontuur. Dus zorg eerst dat dat op oud- secretaris- Emperica heeft in contractresearch tal van onderzoe- orde is. De governance is in zo’n transitie cruciaal en generaal van de ken verricht naar e-leadership.2 De onderzoeken zijn altijd het eerste aandachtspunt. Er moet een digitale- European CIO Association. veelal opgezet in samenspraak met de European CIO transitieboard zijn – of hoe je zoiets wil noemen – bij Association. Het is interessant voer voor IT-managers voorkeur voorgezeten door iemand uit de raad van be- en CIO’s die meer willen weten over de achtergrond. stuur, met daarin de CIO en/of CDO en eventueel ander IT-management naast voldoende gekwalificeerde Wat zijn de hoofdconclusies uit deze onderzoeken? businessmensen. Een wat technische CIO kan in zo’n Allereerst dat de opleidingen in Europa nogal eendi- team ‘opgevangen’ worden door zijn businesscollega’s. mensionaal zijn. Je wordt opgeleid als techneut, en En de businessmensen van de CIO zouden kunnen le- de vakken op management- en soft-skillsgebied ont- ren hoe volgens de regelen der kunst goed program- breken veelal in die opleidingen. Of je wordt opgeleid ma- of projectmanagement wordt uitgevoerd. voor managementfuncties waarbij de dieptekennis in IT en digitale vakken ontbreken – en dat zijn er na- Laten we daarnaast vaststellen dat het altijd draait om tuurlijk nogal wat tegenwoordig. Het pleidooi in alle het hebben van de juiste mensen waarmee ook goed on- rapporten is dan ook om meer duale opleidingen op derling teamwork is geborgd. Veel organisaties hebben te zetten waarin voldoende dieptekennis wordt opge- goede mensen voor een staande operatie, maar niet voor daan in IT en digitale vakken, maar daarnaast ook een grote digitale transitie. Dat vereist andere skills. Als in managementvakken. Slechts mondjesmaat en dan die skills er niet zijn, moet dat ingekocht worden. Dat kan met name in executive opleidingen, komen meer du- nooit kwaad, want ook na een digitale transitie moet de ale opleidingen voor. Het andere grote probleem, ook organisatie voortdurend blijven vernieuwen. Voortdu- in vrijwel alle landen van Europa, is dat vanuit mid- rende verandering is de nieuwe norm. De samenstelling delbare scholen veel te weinig wordt gedaan om tech- van zo’n digitaletransitieboard is cruciaal, alsook van nische en IT-studies te entameren. Ten slotte heeft de diverse projectteams daaronder. Hoed je hierbij voor het ook met de arbeidsmarkt te maken. Technische te veel inhuur. Inhuur van wat capaciteit hier en daar is en IT-beroepen worden behoorlijk onderbetaald, al- soms nodig omdat de eigen organisatie de capaciteit niet hoewel door de grote tekorten er iets lijkt te veran- heeft. Veelal is het beter de inhuur bijvoorbeeld de legacy deren. Carrièregerichte mensen kiezen veelal voor te laten managen of opengevallen plaatsen in de staande algemene managementopleidingen. Die zijn minder organisatie, dan plaats te nemen in het transitieteam. moeilijk en het diploma betaalt beter. Doe de transitie vooral zoveel mogelijk met eigen mensen die later ook weer de belangrijke functies gaan vervullen Allemaal zaken die dringend om een oplossing vra- in de nieuwe organisatie. De digitale transitie laten uit- gen in de digitaliserende samenleving. voeren door mensen van buiten is vragen om mislukking. De huidige generatie CIO’s wordt veelal zelf gehan- dicapt door bovenstaande situatie. Veel CIO’s komen Veel e-leadership (en leadership) is triviaal qua gedach- NOTEN uit de technische discipline. Ze weten meer dan ge- tegang. Maar waarom gaat er dan toch zoveel mis met 1 http://eskills-scale. eu/inv/home/ noeg van techniek en ook hoe IT-mensen te managen. digitale transformaties? Vrijwel altijd is dat vanwege de 2 https://www. Maar zijn deze CIO’s geschikt om een majeure digi- menselijke factor: verkeerde mensen zetten verkeerde empirica.com/de/ themes/eskills- tale transformatie in een grote organisatie te leiden? mensen op de verkeerde posities. Het is vaak een won- work/e-leadership/ Veelal niet. En omdat een digitale transformatie fei- der dat er nog zoveel goed gaat, dankzij de vaak tomelo- telijk een businesstransformatie is, waarbij de digi- ze inzet van mensen in projectteams, die er later helaas talisering een hulpmiddel is om de digitale business vaak te weinig waardering voor krijgen. Ó ADVERTORIAL

Een korte time-to-market is belangrijker dan ooit. Een nieuw product dat te laat in de schappen ligt, is al snel onverkoop- ZO REDUCEER baar. Daar kunnen onder andere Nokia en BlackBerry over meepraten. Hoe voorkom je dat jouw innovatieve product ligt te verstoffen in de winkel? JE DE TIME- Deze punten zorgen voor een time-to-market waarmee je het TO-MARKET verschil maakt. eder jaar blijven kledingfabrikanten en winkeliers zitten met 21,5 miljoen kle- dingstukken die niet worden verkocht, AANZIENLIJK bijvoorbeeld doordat de producent de I trends verkeerd inschat. Tot deze conclusie kwam MVO Nederland in 2016 na een onderzoek. Een groot deel van deze ‘kledingberg’ wordt per kilo verkocht aan commerciële opkopers, vernietigd of ge- schonken aan goede doelen. Een manier om deze verspilling en om- zetderving tegen te gaan, is door vraag en aanbod dichter bij elkaar te brengen. Ketens als Zara en H&M doen dit bijvoorbeeld met kleinere collecties. Niet alleen een winter- en een zomercollectie, maar ieder kwartaal of iedere maand iets nieuws. Door kleding razendsnel te ontwerpen, produceren en distribueren kunnen ze altijd inspringen op de allerlaatste trends. De ontwerpers kijken welke items op dat moment goed lopen in de winkel en maken daar voor de nieuwe ‘microcollec- tie’ variaties op.

Hechte samenwerking Een snelle time-to-market is niet alleen in de modebranche belangrijk. Bijvoor- beeld ook autofabrikanten willen hun modellen met het nieuwste snufje in de showroom hebben staan voordat de concurrent met een vergelijkbare innovatie komt. Hetzelfde geldt voor de fabrikanten van smartphones, wandelwagens en keu- kenmachines. Om een product zo snel mogelijk op de markt te krijgen, is het belangrijk dat alle teams binnen een organisatie hecht met elkaar samenwerken. In de ideale situatie worden alle stappen in de levenscyclus

52 CIO MAGAZINE Door Dassault Systèmes

van een product – vanaf de marktverken- mentjes in Excel-bestanden stopt, verlies ning tot aan planning, manufacturing en je het overzicht. Het is dan moeilijk in te marketing – bijna tegelijkertijd gezet. De schatten welke impact bijvoorbeeld een marketingcampagne moet bijvoorbeeld designkeuze heeft op het onderhoud of de al gestalte krijgen op het moment dat het productie. design nog niet is afgerond. Zo heb je ze- Beter is het om alle beschikbare informatie kerheid dat je product een succes wordt al in een model te stoppen. Vervolgens kun je voor het er in werkelijkheid is. de data visualiseren, doorrekenen, simuleren en analyseren. De consequenties van Ingrediënten voor versnelling bijvoorbeeld een designkeuze worden dan Maar hoe zorg je ervoor dat de teams op- al snel voor iedereen inzichtelijk. timaal met elkaar kunnen samenwerken? Dit zijn in ieder geval belangrijke aan- dachtspunten om rekening mee te houden. 3. Datagedreven Kies voor een platform dat datagedreven STEPHAN VELTMAN is in plaats van filegedreven. Bestanden Stephan Veltman is Sales Leader 1. Business Transformation bij Dassault Digitale continuïteit zijn statisch en veranderen niet automa- Systemes. In deze rol geeft hij leiding In het huidige tijdperk is het ondenk- tisch als de data wijzigt. Zo verandert een aan het directe verkoopkanaal binnen baar dat de ontwerpafdeling werkt met boardingpass voor een vliegreis die per de Benelux, voor het gehele product- een verouderde versie van het design, of mail is verstuurd niet als de gate wijzigt. portfolio Na zijn studie elektrotech- niek aan de TU Delft was Stephan dat engineering een ontwerp doorstuurt De informatie op de instapkaart is dan al werkzaam in de telecommunicatie- waarvan manufacturing weet dat het zo verouderd. sector. Vervolgens heeft hij de over- niet kan worden gebouwd. Dan gaat kost- Een file is eigenlijk een elektronische ver- stap gemaakt naar Dassault Systèmes. Vanuit zijn functie streeft Stephan bare tijd verloren en kunnen fouten wor- sie van een stuk papier. Data daarentegen naar het realiseren van een significan- den gemaakt. is dynamisch. Daarmee kun je rekenen, te verbetering van de bedrijfsresulta- Voor een goede samenwerking is het be- simuleren, modellen manipuleren, visua- ten van klanten. Enerzijds door ze te langrijk dat iedereen altijd met dezelfde liseren, et cetera. Je kunt ermee doen wat ondersteunen bij het zichzelf opnieuw uitvinden. Anderzijds stimuleert hij dataset werkt die beschikbaar is van- nodig is om de stip op de horizon te be- organisaties om op een andere ma- uit één database. Niet op verschillende reiken. En als er een gatewijziging is, dan nier te werken. Stephan onderscheidt plaatsen verschillende versies van een be- is die bij een datagedreven aanpak direct zich door op een innovatieve manier stand, maar als het ware één ‘Google Doc’ te zien op je elektronische boardingpass. te communiceren met klanten en hun ecosysteem. Bovendien is hij bijzon- waarin iedereen werkt. Wijzigingen zijn der gedreven in het opzetten van dan voor iedereen zichtbaar en er is nooit Digitale transformatie onderscheidende businessconcepten onduidelijkheid over welke versie nou lei- Met een modelgebaseerde, datagedreven voor bedrijven in de grootzakelijke markt. Stephan maakt al meerdere dend is. En bijvoorbeeld manufacturing aanpak – en het gebruik van één database – jaren deel uit van het businesstrans- of onderhoud kan eenvoudig achterha- is de time-to-market aanzienlijk terug te formatieteam van Dassault Systèmes. len waarop berekeningen zijn gebaseerd. brengen, zo blijkt in de praktijk. Dit vergt In deze rol helpt hij bedrijven te inno- Dassault Systèmes noemt dit digitale con- wel een transformatie. veren in een steeds sneller veranderende wereld. tinuïteit. Elk bedrijf zal die transformatie in zijn Voor die digitale continuïteit is een eigen tempo doen. Maar verandering is 3DEXPERIENCE-platform nodig. Iedereen wel nodig om competitief te blijven. Dat die betrokken is bij de levenscyclus van een vraagt om visie, sterk leiderschap en sa- asset of product heeft toegang tot dit plat- menwerking met de juiste partner. Das- form. De verschillende afdelingen werken sault Systèmes biedt niet alleen de tools met datasets uit een en dezelfde database. voor de digitale transformatie, maar ook de kennis en expertise. Ó 2. For further information: www.3DS.Com Modelgebaseerd https://blogs.3ds.com/netherlands/ Of het nu gaat om product- of asset-life- zo-reduceer-je-de-time-to-market-met- cyclemanagement: als je alle losse ele- 80-procent

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 53 THEMA LEADERSHIP

SUCCESVOL SAMENWERKEN MET VEEL MENSEN GEEN EENDUIDIG RECEPT, WEL INGREDIËNTEN

54 CIO MAGAZINE Door onze redactie

Mensen zijn van nature niet erg bekwaam in het samenwerken met grote groepen anderen. Toch wordt dat wel steeds uitweg zoekt in migratie, drugs-, wapen- vruchtbaar samen te werken. Nieuwsgie- meer van ons gevraagd. Om en mensenhandel en/of piraterij. Dit is righeid, gerichtheid op de planeet, prag- dat soort samenwerking toch een voorbeeld van een Fix that Backfires.” matisme en liefde geven daarbij richting. tot een succes te maken is het van belang dat de onderlig- Savanne Vier niveaus gende niveaus op orde zijn, wil “De mens is van nature in staat om samen Schaveling onderscheidde in zijn oratie samenwerking op het collectie- te werken met maximaal ongeveer hon- vier niveaus: het individu, de kleine groep ve niveau een succes worden, derdvijftig anderen. Een grotere omvang (mesoniveau), het macroniveau tussen zo werd gesteld in een recente van de groep betekent dat samenwerking organisaties, en het wereldniveau (collec- inaugurele rede op Nyenrode. een stuk complexer wordt. De wetenschap tief). Het is voor succesvolle samenwer- SUCCESVOL SAMENWERKEN MET VEEL MENSEN heeft nog geen eenduidig antwoord op de king op grotere schaal belangrijk om eerst vraag hoe we het best kunnen samenwer- het leiderschap op het niveau van het in- ken in verbanden die eigenlijk te groot dividu op orde te brengen en vervolgens illen we in grote groepen zijn voor ons als mensen.” op het niveau van de kleine groep. Terwijl samenwerken, dan moeten we ons leiderschap “In de manieren waarop we samenwer- op alle niveaus op orde ken, laten we ons veelal leiden door hoe Whebben: van individu en de kleine groep wij ons in de prehistorie op de savanne LEIDERSCHAP BETEKENT tot interorganisationeel en globaal. Dat gedroegen”, vertelde Schaveling. “We stelde prof. dr. Jaap Schaveling in zijn zijn gericht op het overleven van onszelf HET MOMENT HERKEN- inaugurele rede ‘Transcend, include & be of van de groep waartoe we behoren. De curious. Samenwerken en leiderschap in competenties die we hebben om snel en NEN WAAROP JE TOEGE- complexe tijden’, waarmee hij op vrijdag adequaat te kunnen reageren bij gevaar, VOEGDE WAARDE HEBT 31 augustus zijn ambt als hoogleraar Sa- hebben ons succesvol gemaakt en ze ma- menwerken & Leiderschap op Nyenrode ken ons nog steeds succesvol. Maar ze Business Universiteit aanvaardde. zorgen er ook voor dat we van nature een focus op de korte termijn hebben, een be- je met collega’s op mesoniveau overlegt, Vaak goed en vaak mis perkte scope en het vermogen om snel een heb je immers ook te maken met jezelf. Als mensen op grote schaal met elkaar beeld van de situatie te creëren op basis Als je je niet fit voelt of je voelt je onzeker, samenwerken, gaat dat heel vaak goed. van eerdere ervaringen. Veel verder kij- of je ego speelt teveel op en je wil je eigen Neem bijvoorbeeld de vooruitgang die is ken vinden we moeilijk, vooral als we een ideeën uitventen, dan heeft dat zijn uit- geboekt op terreinen als mensenrechten, beetje onder druk komen te staan. Dat werking op de groep, zo stelde hij. de integratie van nieuwkomers en duur- geldt ook voor kunnen reflecteren op ons De kwaliteit van samenwerken en leider- zaamheid in het bedrijfsleven. Bovendien beeld van de werkelijkheid.” schap op mesoniveau kent dus als fun- leven we in de vreedzaamste tijd ooit. dament de kwaliteit van het individuele “Toch gaat het ook vaak mis,” aldus Scha- Ingrediënten voor succes niveau. Op dezelfde wijze overstijgt en veling, “zoals we zien aan de vele mensen Ook al is er geen eenduidig recept voor omvat het macroniveau het meso- en met burn-outs en depressies in de samen- succesvolle samenwerking met grote microniveau. Het collectieve niveau her- leving. Daarnaast kunnen bepaalde op- groepen mensen, toch zijn wel degelijk bergt de drie onderliggende niveaus in lossingen die voor jou aantrekkelijk zijn, ingrediënten aan te geven die de kans op zich. Pas als die op orde zijn, kan met suc- elders tot grote problemen leiden. Als je succes vergroten. Daarvoor moet ieder- ces gewerkt worden aan leiderschap op bijvoorbeeld met een supertrawler aan de een leiderschap tonen, stelde Schaveling collectief niveau. Schaveling maakte de oostkust van Afrika gaat vissen, worden in zijn oratie. Leiderschap betekent voor vergelijking met matroesjka-poppetjes daar de visbestanden kleiner en heeft dat hem nieuwsgierig zijn naar en het mo- en noemde dit het transcend & include gevolgen voor de voedsel- en baanzeker- ment herkennen waarop je toegevoegde framework. heid van de traditionele vissers en hun fa- waarde hebt voor het systeem en de milies. Hierdoor neemt de armoede daar moed en competentie om dat moment te De inaugurele rede van Jaap Schave- toe waardoor men, om toch in het dage- pakken. Een moreel kompas met als uit- ling is te downloaden via https://tinyurl. lijks onderhoud te kunnen voorzien, een gangspunten vreedzaam samenleven om com/yb3rpf7j. Ó

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 55 THEMA LEADERSHIP

LEIDERSCHAP IN DE DIGITALE TRANSFORMATIE: Luchtkastelen en ivoren torens zijn passé

56 CIO MAGAZINE Door Renske Jansen

e theorie is eenvoudig: het stra- gen: het IT-landschap van de eigen orga- tegische IT-plan is gebaseerd nisatie, maar ook de veranderambitie, de op de digitale ambitie van de cultuur en de uitdagingen waar de organi- organisatie en geeft aan welke satie tegenaan loopt. De algemene ge- D technologische mogelijkheden er zijn. Het En daar ligt meteen ook de uitdaging voor plan houdt rekening met de omgeving van de CIO. Want vanuit de zogenaamde ivo- dachte binnen de organisatie, kijkt over de grenzen van ren toren is het niet zo ingewikkeld om de eigen industrie heen en geeft verschil- een digitale ambitie te formuleren. Maar bedrijven is dat lende scenario’s die passen bij de ambitie. het is wél moeilijk om die ambitie te la- Maar in de praktijk blijkt dat de techno- ten aansluiten bij de huidige situatie en de de visie op de logy-push vanuit IT essentieel is om rich- uitdagingen in de dagelijkse praktijk, die ting en sturing te geven aan de organisa- verandering in de weg staan. organisatiestrate- tiestrategie. Deze technology-push is voor Neem Tesla en Waymo (Google) die al een veel bedrijven nog niet vanzelfsprekend, heel eind op weg zijn met de ontwikkeling gie moet komen met als gevolg dat er geen heldere digitale van de zelfrijdende auto. Technisch is er al ambitie ligt. Een gemiste kans voor de or- veel mogelijk. Hoewel de EU hard werkt vanuit de board. ganisatie, maar zeker ook voor de CIO! aan nieuwe weten regelgeving, blijft deze De kans op het ontbreken van een techno- achter bij wat er in de praktijk al mogelijk Maar als het gaat logy-push is groter in organisaties waar is. Er is bijvoorbeeld nog geen wetgeving de CIO of IT-directeur geen zitting heeft over aansprakelijkheid in het geval dat een om de digitale in de board. In die organisaties heerst zelfrijdend voertuig een ongeluk veroor- vaak het idee dat het huidige business- zaakt, en ook is onduidelijk wie er na een transformatie, model nog jaren mee kan. De board verwacht van IT vooral dat het bijdraagt aan dan blijkt het in efficiencyverbetering. Een ander uiterste zijn organisaties met grenzeloze ambitie HET AANTAL ORGANISA- de praktijk vaak maar weinig realiteitszin: ‘we willen mid- dels blockchain de keten binnen drie jaar TIES WAAR DE BOARD beter te werken volledig transparant maken’. Klinkt mooi hoor, maar dan meer als stip op de hori- EEN REALISTISCHE DIGI- om op basis van zon in plaats van concreet plan. TALE AMBITIE WEET TE Kortom, het aantal organisaties waar de de ervaringen board een realistische digitale ambitie FORMULEREN, IS KLEIN weet te formuleren, is klein. Daar ligt een van de mensen schone taak voor de CIO! op de werkvloer Inside-out en outside-in ongeval toegang mag krijgen tot gegevens We noemen hier wel de CIO, maar het kan die de auto opslaat over de bewuste rit. en hun uitdagin- net zo goed de IT-directeur, CDO of CTO Dit gaat de verdere groei van zelfrijdende zijn die deze kar trekt. Want persoonlijk- auto’s in de weg staan. De ambitie is groter gen te komen tot heid is in dit spel minstens zo belangrijk dan wat er in de praktijk nu al mag. als de rol en de positie in de organisatie. Het omgekeerde is soms ook het geval: een veranderstra- Waar het om gaat is dat deze leider van de de technologie die er al is wordt bewust digitale transformatie over zijn eigen vak- niet gebruikt. Denk aan ING dat het niet tegie. Klinkt lo- gebied heen kijkt. Hij of zij combineert zo nauw nam met de wettelijk verplichte zijn/haar kennis en visie op de ‘achter- controle op frauduleuze transacties. Be- gisch, maar waar kant’ van het bedrijf (de IT-architectuur) wust werden de IT-systemen zo afgesteld met een heldere visie op de ‘voorkant’ dat ze te weinig signalen gaven bij moge- te beginnen? (klant en markt) en is dus in staat om zo- lijk frauduleuze transacties. Met de signa- wel inside-out als outside-in te denken. len die wél werden gegenereerd, gebeurde Het gaat erom de verbinding te leggen vervolgens niets. tussen technologische mogelijkheden en Ook de CIO’s in de levensmiddelenindus- ontwikkelingen die spelen in de markt én trie kunnen over dergelijke praktijken binnen de eigen organisatie. Dat wil zeg- meepraten. Dertien jaar geleden is de

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 57 THEMA LEADERSHIP

STRATEGY EXECUTION CYCLE VERGROOT KANS OP SUCCES

Het formuleren van een inspirerende digitale ambitie vereist een nauwe samen- king & tracing paardenvlees worden ver- niet alleen in de board is ontstaan. Deze werking tussen business en IT. Die ambitie kocht als rundvlees en bleef bij bijvoor- weg duurt wat langer dan wanneer de CIO is de basis onder de IT-strategie. Maar let beeld de met salmonella besmette zalm zich enkel en alleen focust op wat er IT- op! Met alleen het ontwikkelen van een IT-strategie ben je er niet. Het succes valt van Foppen lang onduidelijk waar de be- wise allemaal mogelijk is. En ook langer of staat bij de uitvoering. En ook dan is het smettingshaard lag. dan wanneer de CIO zich alleen tot doel de kunst om de werkvloer bij de strate- stelt om goedkeuring voor het plan te gie te betrekken, want het draait om een Weet wat er speelt krijgen van de board. Maar de kans dat goede vertaalslag naar de operatie. Heb daar continu aandacht voor. Alleen dan kan Het is daarom voor een CIO belangrijk om het slaagt, is ook een stuk groter. Het is tijdig worden bijgestuurd als doelstellingen te weten wat er in de wereld om je heen een investering die zichzelf zeker terug- niet worden gehaald of als er iets in de gebeurt, maar ook wat er in de operatie verdient. Want een IT-strategie die is externe omgeving verandert. Qhuba gebruikt voor strategieontwikke- speelt. IT heeft veel verschillende stake- gebaseerd op luchtkastelen waarvan de ling én -executie een structurele aanpak holders die soms tegenstrijdige belangen bouwtekeningen in een ivoren toren zijn die ervoor zorgt dat de IT-strategie een hebben. De bovenstaande voorbeelden gemaakt, zal zeker mislukken! continu aandachtspunt blijft voor de CIO: geven dat duidelijk weer. De échte belan- de Strategy Execution Cycle. Deze bestaat uit vijf logisch op elkaar volgende stappen gen van stakeholders leer je pas kennen Moonshot thinking die continu worden herhaald: als je je op de werkvloer begeeft. Praat Deze nadruk op een aanpak van onderaf met medewerkers in de operatie. Vraag kan misschien de suggestie wekken dat 1 Strategie-analyse: geef richting aan de waar zij tegenaan lopen en wat zij nodig een CIO niet aan ‘moonshot thinking’ digitale ambitie van de organisatie. hebben om hun werk efficiënter te doen. mag doen. Niets is minder waar. Voor 2 Strategiedefinitie: definieer missie, visie, degenen die deze term niet kennen: hij is benodigde capabilities en de strate- afkomstig van president Kennedy die in gische doelen. Stel vast wat hierbij de uitdagingen zijn en welke initiatieven 1960 de uitspraak deed: ‘binnen tien jaar ontwikkeld moeten worden. hebben we een man op de maan’. Dit leek VOORKOM DAT DE op dat moment volstrekt irrationeel, maar 3 Strategieplanning: vertaal de strategie deze ambitie gaf vleugels aan het ruimte- naar een plan met heldere operationele BOARD VAN EEN STIP doelen, taken en activiteiten. Onder- programma van de VS. Iedereen weet hoe zoek de afhankelijkheden, prioriteer de OP DE HORIZON EEN het afliep. projecten en zet deze uit in de tijd. Blijf Moonshot thinking is goed. Maar let er ondertussen communiceren naar alle PROJECTPLAN MET stakeholders. wel op hoe en vanuit welke positie je deze MILESTONES MAAKT moonshot brengt. Lanceert een CIO deze 4 Strategie-executie: evalueer continu of binnen het eigen IT-team, dan kan dat het strategisch plan goed wordt uitge- voor veel inspiratie en werkplezier zor- voerd. Plan strategie-review-meetings, gebruik dashboards en stel voortgangs- gen. Misschien zelfs voor zoveel energie rapportages op. Betrek het team en pas Een echte leider verdiept zich in de pro- dat het opvalt in de rest van de organisa- waar nodig de uitvoering aan. jecten die er momenteel lopen en waarom tie en zij het idee omarmen. die wel of niet op schema liggen. Het is Maar lanceert een CIO zo’n moonshot bin- 5 Strategie-control: evalueer of de in stap 2 benoemde doelen zijn behaald en pas op zelden zo dat een IT-project om puur nen de board, dan loopt hij het risico dat basis daarvan het strategisch plan aan. technologische problemen uitloopt. De het ‘wilde’ idee ineens in het strategisch oorzaak zit vrijwel altijd in het feit dat organisatieplan belandt en hij erop wordt CIO’s die op deze manier te werk gaan en dus continu oog hebben voor wat er in de businessprocessen toch net wat anders afgerekend. Voorkom dus dat de board operatie speelt, hebben een veel grotere lopen dan vooraf gedacht. van een inspirerende stip op de horizon kans op succes dan CIO’s die eenzijdig Daarnaast verdiept een goede CIO zich in een projectplan maakt met milestones focussen op het verkrijgen van een plek in de ontwikkelingen in de industrie. Niet waarop je als CIO wordt afgerekend. Zet de board. alleen door het lezen van vakbladen, maar het puur neer als inspirerend toekomst- ook door regelmatig met branchegenoten beeld waar iedereen graag zijn nek voor General Food Law geïntroduceerd, wet- te spreken. Een goede CIO bundelt al deze wil uitsteken. En creëer daarmee als CIO geving die tracking & tracing tot op ingre- kennis en vertaalt dat naar een realisti- een mooie voedingsbodem voor de digi- diëntniveau verplicht. Systeemtechnisch sche digitale ambitie voor de organisatie. tale bedrijfsstrategie. Ó hebben alle voedselverwerkende bedrij- Oftewel een ambitie die haalbaar is en

ven hun tracking & tracing op orde, maar wordt gedragen door de gehele organisa- Renske Jansen is CIO Strategy Partner bij The in de praktijk worden die systemen op de tie: de board én de operatie! CIO Office van Qhuba. werkvloer soms omzeild omdat bedrijven Op deze manier kan een CIO van ‘onderaf’ veel baat hebben bij een intransparante werken aan een plan dat uiteindelijk ook keten. Zo kon ondanks verplichte trac- gehoor moet vinden in de board, maar dat

58 CIO MAGAZINE

THEMA LEADERSHIP

Sommige leiders hebben het door. Andere nog niet. Om als organisatie Agile echt te omarmen, zullen managers anders moeten gaan werken. Dat is een stuk moeilijker dan het lijkt. Het gedrag waarmee zij hoge posities binnen het bedrijf hebben verdiend, is immers niet het gedrag dat past bij Agile. En afleren wat je in het verleden succes heeft gebracht, is niet makkelijk. Dit artikel bespreekt de vier dingen die leiders doen die succesvol de transitie naar Agile maken.

r staat veel op het spel. Complete bedrijven, of complete divisies van bedrijven, investeren gigantische bedragen in transformatiepro- E gramma’s hopend op de grote voordelen van Agile, zoals meer snelheid, hogere kwaliteit, lagere kosten en meer klantge- richtheid. Maar als het management haar gedrag niet aanpast, beperken zij de impact van al deze inspanningen en uitgaven. Het is geen one-size-fits-all als het gaat om agile leiderschap. Toch zien we leiders die succesvol de transitie maken naar Agile structureel vier dingen doen.

VIER DINGEN DIE AGILE LEIDERS DOEN Prioriteren Ze prioriteren hun inspanningen en richten zich op een klein aantal agile gewoontes die het belangrijkst zijn voor henzelf en hun organisaties. De Agile-theorie AGILE BEGINT – OF omvat een hele set aan agile gewoontes. Daaruit de gewoontes selecteren die in een specifieke situatie het meest urgent zijn, vergt zelfkennis en een goed gevoel EINDIGT – IN DE voor wat er leeft binnen het bedrijf. Om de organisatie op één lijn te krijgen, is het belangrijk dat het management de prioriteiten duidelijk kan uitleggen, op zo’n ma- BESTUURSKAMER nier dat iedereen ze herkent en er in hun dagelijkse werk iets mee kan. Een Euro- pese financiële instelling die erin slaagde haar volledige organisatie agile te laten werken, omschreef de prioriteiten voor het management bijvoorbeeld als volgt:

60 CIO MAGAZINE Door Deborah Lovich, Vikram Bhalla, Marc Schuuring en Jacqueline Govers

• Openheid. Sta open voor feedback op je ze een algemene bedrijfsupdate en be- cutive van een andere Europese bank gedrag en op je acties. antwoordden ze vragen. Maar ze vertel- vertelt: “Om teams meer ruimte te geven • Vertrouwen. Ga mee in het idee dat niet den ook over hun persoonlijke ontwik- is discipline nodig. Maar de kortcyclische alles van tevoren is gepland. Ontdek de kelagenda. Daarmee maakten ze hun structuur en de andere vangnetten die juiste richting door trial-and-error. persoonlijke commitment aan hun eigen Agile biedt, helpen daarbij.” • Samenwerking. Streef naar het hoogst gedragsverandering publiekelijk heel in- haalbare voor het hele bedrijf. Dat zichtelijk en tastbaar. Nieuw gedrag hoeft niet altijd het beste te zijn voor Ze vieren en belonen nieuw gedrag. Agile een specifiek bedrijfsonderdeel. Empowerment leiders worden voortdurend geconfron- • Geen ego. Zorg dat je als hele organisa- Ze empoweren zichzelf, elkaar en hun teerd met de uitdagingen van verander- tie spreekt met één stem. teams. Effectieve leiders herkennen dat management: het aanmoedigen, verster- • Transparantie. Spreek mensen erop een gedragsverandering niet zomaar ge- ken en demonstreren van gewoontes die aan als ze niet willen veranderen of niet beurt. Alleen willen is niet genoeg. Ze voor de meeste organisaties nieuw zijn. het nieuwe gedrag laten zien. zoeken hulp om te reflecteren en nieuwe Gewoontes zoals het werken richting mi- • Verantwoordelijkheid. Houd elkaar competenties op te bouwen, bijvoorbeeld nimum viable products om een hypothese verantwoordelijk voor de voortgang. in de vorm van coaching of feedback. Ze over het eindproduct te toetsen, het sti- zien om hulp vragen niet als een teken van De CEO van een Amerikaanse bank vertel- zwakte. Ze begrijpen dat ze alleen resul- de zijn hoogste managers: ga voor resulta- taten bereiken als ze er echt in investeren. ten, pas je aan, laat je mensen het beste in Gecoacht worden en tijd steken in het zichzelf naar boven halen, spreek je uit, en veranderen van persoonlijke en gezamen- AGILE LEIDERS WORDEN zet jezelf in voor het succes van het bedrijf, lijke gewoontes is precies dat: investeren VOORTDUREND GECON- niet voor het succes van jouw afdeling. om een betere agile leider te worden. Ef- fectieve leiders herkennen dat anderen FRONTEERD MET DE Rolmodel hulp nodig hebben en treden vaak op als UITDAGINGEN VAN Ze treden op als rolmodel voor de ge- coach voor hun teams. Coach zijn is een wenste gedragsverandering. Het is veel heel andere rol dan de rol die ze gewend VERANDERMANAGEMENT makkelijker om te vertellen wat er anders zijn: die van beslisser. En terwijl ze an- moet, dan om jezelf te committeren aan deren helpen met het aanpassen van hun nieuw gedrag. De effectiefste agile leiders gedrag, versterken ze ook bij zichzelf deze hebben zichzelf gecommitteerd aan dage- nieuwe gewoontes. muleren van experimenteel werken (ook lijkse ‘workouts’ waarin ze, ten overstaan Een van de moeilijkste agile gewoontes, als daar waarschijnlijk de eerste keer van collega’s en teamleden, de individuele vooral voor hen die zijn opgegroeid in een niets uitkomt), en het vieren van misluk- en managementteamactieplannen door- risico-averse en hiërarchische organisa- kingen als kansen om van te leren. Agile lopen. Hierin is expliciet vastgelegd hoe tie, is om beslissingen over te laten aan de leiders moeten de manier waarop zij suc- leiders het nieuwe gedrag in hun werk en medewerkers die het dichtst bij de proces- cessen vieren aanpassen. Daarbij horen routines laten terugkomen, wat en hoe ze sen en de klanten staan. Uiteindelijk is dit ook de ondersteunende processen, zoals communiceren, en hoe ze de rest van de de essentie van empowerment. Maar dat performancemanagement, om zo het organisatie erbij betrekken. Deze plan- maakt het niet makkelijk. Een senior exe- juiste gedrag te belonen. Ook moeten ze nen zijn bijzonder specifiek, bijvoorbeeld: cutive van een wereldwijde autofabrikant bereid zijn moeilijke keuzes te maken, om ‘Vanaf nu laat ik de beslissingen aan de zegt daarover: “Loslaten is het allermoei- afscheid te nemen van loyale managers en mensen op de werkvloer, ik annuleer mee- lijkst. Het is net als met het opvoeden van top-performers als zij niet het gedrag ver- tings en in plaats daarvan neem ik dage- kinderen: je moet beslissen wanneer je tonen waarmee het bedrijf in de toekomst lijks of wekelijks deel aan stand-ups om te ze loslaat en wanneer je ze vertelt wat ze succesvol kan zijn. Ó zien hoe ik mijn teams verder kan helpen.’ moeten doen.”

Bij de Europese financiële instelling die Tegelijkertijd promoten goede leiders De auteurs zijn werkzaam bij The Boston Con- we eerder noemden, hebben alle leden transparantie en verantwoordelijkheid. sulting Group (BCG). van de raad van bestuur zich gecommit- Als zij hun teams empoweren en meer teerd aan wekelijkse town-halls in het verantwoordelijkheden geven, verwach- bedrijfsrestaurant. Daar presenteerden ten ze ook meer transparantie. Een exe-

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 61 PARTNERARTIKEL

WAAROM DE BESTE LEIDERS DIVERSITEIT EN INCLUSIVITEIT OMARMEN Diversiteit is een kans

Goede leiders zijn bescheiden genoeg om van de mensen in hun team te leren. Geweldige leiders weten: hoe diverser het spreken dus voor zich. Maar er is nog een Belemmeringen wegnemen team, des te meer er te leren andere urgente reden om diversiteit te be- We hebben natuurlijk nog een lange weg te valt. Er zijn heel veel redenen vorderen. In dit tijdperk van snelle tech- gaan. In de VS is maar 26 procent van de om ons personeelsbestand di- nologische vooruitgang en verandering is werknemers in de STEM4-sector (exacte verser en inclusiever te maken. een verscheidenheid aan denkwijzen be- wetenschappen en techniek) vrouw, en als Maar ook als we alleen naar de langrijker dan ooit. we alleen naar IT kijken, gaat het binnen bedrijfseconomische aspecten alle ontwikkelde landen om een gemid- kijken, is diversiteit zinvol. Een nieuw tijdperk delde van slechts 25 procent.5 Zulke lage Complete businessmodellen worden ge- participatieniveaus worden veroorzaakt vormd door innovaties zoals kunstmatige door verschillende obstakels6, waaronder intelligentie (AI), big data, data-analyse genderdiscriminatie, niet werken om voor it onderzoek1 blijkt dat diverse en het toenemend aantal apparaten dat kinderen te kunnen zorgen en minder teams beter presteren dan groe- verbonden is via het internet of things. mogelijkheden tot promotie. pen werknemers die dezelfde Business 4.0 wordt gevoed door aanpas- Die obstakels zullen overwonnen moe- achtergrond hebben. Volgens de singsvermogen, innovatie en onconventi- ten worden, en niet alleen vanwege het UHarvard Business Review komt dit door- oneel denken. De leiders die in deze we- gelijkheidsbeginsel. Het bevorderen van dat samenwerking met een verscheiden- reld succesvol worden, zijn degenen die meer diversiteit bij de STEM-beroepen heid aan mensen de geest scherpt en con- die kwaliteiten omarmen. leidt ook tot betere resultaten. De Britse ventionele denkpatronen uitdaagt. Het De Zwitserse businessschool IMD doet Open University deed twee jaar onder- onderzoek stelt ook dat heterogene teams onderzoek naar wat ze ‘Agile Leadership’ zoek naar de beste manieren om vrouwen objectiever te werk gaan en zich meer op noemt. In haar rapport Redefining Lead- in de STEM-sector te werven en te behou- feiten baseren – wat leidt tot betere alge- ership for the Digital Age3 onderscheidt den. Daar waren 150 techbedrijven bij hele besluitvorming. de school vier belangrijke kwaliteiten van betrokken, waaronder Tata Consultancy Een studie van het MIT2 onthulde dat agile leiders: ze moeten bescheiden, aan- Services. Uit het onderzoek kwamen drie kantoren die omschakelen van alleen passingsgezind, visionair en betrokken zijn. belangrijke factoren naar voren: mannen of alleen vrouwen naar een ge- Deze vier eigenschappen worden gesti- lijke genderverdeling de omzet met zo’n muleerd door een diverse en inclusieve • Samenwerkingsverbanden tussen uni- 41 procent kunnen verhogen. De cijfers workforce. versiteiten en het bedrijfsleven, waarbij

62 CIO MAGAZINE Door Amit Kapur

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 63 PARTNERARTIKEL

recruiters zich richten op studenten uit veel managers voor nieuwe posities naar dat hun kennis en vaardigheden achter- andere vakgebieden dan IT. mensen die in het team passen. Maar dat lopen op die van nieuwkomers op de ar- • Wervingscampagnes specifiek voor moe- ze in het team passen is niet goed voor in- beidsmarkt. ders die herintreden op de arbeidsmarkt. novatie – managers vinden daarmee een Studenten die een studie informatica vol- • Een gezinsvriendelijke werkomgeving conflictmijdend team belangrijker dan gen, merken dat de kennis die ze in hun met flexibele werktijden en kinderop- een creatief team. Het overwinnen van eerste studiejaar hebben opgedaan al in vangvoorzieningen. onbewuste vooringenomenheid vereist hun derde studiejaar achterhaald is, aldus een bewuste keuze om uit de eigen com- Geoff Hollingworth van Ericsson. Veran- In sommige landen is verdere innovatie fortzone te stappen en vooroordelen stee- dering kan tegenwoordig binnen enkele vereist om tot een aantrekkelijke werkom- vast aan te vechten. maanden plaatsvinden, legt hij uit, in geving te komen. Zo is in Saudi-Arabië de plaats van verspreid over vele jaren of een helft van alle afgestudeerden vrouw, maar Er is niet één bepaalde manier om dat heel leven. En sommige technologische hun loopbaanmogelijkheden zijn door- te doen; het is een proces dat vraagt om kennis kan van het ene op het andere mo- gaans beperkt tot de gezondheidssector en meer inzicht in de problematiek, continue ment irrelevant worden zodra een nieuwe het onderwijs, omdat bij de meeste bedrij- bewustmakingsprogramma’s, rolmodel- en betere technologie zich aandient. ven en organisaties sprake is van segrega- len en mentors. Technologie kan helpen Levenslang leren en voortdurende trai- tie tussen man en vrouw. Om dat probleem om tijdens het selectieproces de invloed ning worden de nieuwe norm. Die les te omzeilen hebben TCS, oliemaatschappij van vooringenomenheid te beperken, bij- geldt net zo goed voor jonge werknemers Saudi Aramco en techbedrijf GE samen voorbeeld op het gebied van gender, ras als voor de vergrijzende babyboomers. een volledig vrouwelijk kantoor opgezet of leeftijd. Zo zetten sommige bedrijven voor een breed scala aan diensten, zoals Diversiteit is een kans finance & accounting, enterprise-datama- Er is een hoop te doen. We zullen allemaal, nagement, data-analyse en IT-services. Er van directiekamer tot werkvloer, flexibeler werken inmiddels meer dan negenhon- moeten worden, ons moeten openstellen derd vrouwen in dit kantoor in Riyad. WE ZULLEN ALLEMAAL, voor continu leren, en andere zienswijzen VAN DIRECTIEKAMER TOT meer verwelkomen. De vraag is niet zo- Vooroordelen in de ban zeer of leiders zich drukker moeten maken Diversere teams trekken over het algemeen WERKVLOER, ANDERE om diversiteit, maar of ze het zich nog wel toptalent aan – een belangrijke factor om ZIENSWIJZEN MEER kunnen permitteren dat niet te doen. een voorsprong op de concurrent te hou- Nu de veranderingen elkaar in steeds ho- den. Er is ook enig bewijs dat diversere MOETEN VERWELKOMEN ger tempo opvolgen, is het tijd stil te staan teams er beter in slagen tegemoet te komen bij de kansen die dat biedt. Geweldige lei- aan de wensen van een breed spectrum aan ders beseffen dat diversiteit, net als tech- klanten. Cosmeticabedrijf L’Oréal bijvoor- nologie, meer een kans dan een opgave is. beeld schrijft haar successen in opkomende AI in om video-interviews te beoordelen Diversiteit is op elk niveau zinvol. Degenen markten toe aan het besluit om managers en kandidaten naar de volgende selec- die het omarmen, zullen vooroplopen. Ó van verschillende culturele achtergronden tiefase te leiden. Deze bedrijven ervaren verantwoordelijk te maken voor een kri- dat technologie kandidaten selecteert Amit Kapur is Director & Head Benelux bij Tata tisch domein als de ontwikkeling van nieu- op basis van vaardigheden en attitude, Consultancy Services (TCS). we producten. Uit zulke voorbeelden blij- en niet op grond van het uiterlijk en de ken de voordelen van diversiteit zo duidelijk visuele presentatie van de persoon. Het dat het vreemd is dat niet meer bedrijven helpt deze bedrijven om een meer diverse NOTEN 1 https://hbr.org/2016/11/why-diverse-teams- op dit terrein vooruitgang boeken. workforce samen te stellen. are-smarter. Echter, vooringenomenheid is vaak on- 2 http://news.mit.edu/2014/workplace-diversi- ty-can-help-bottom-line-1007. bewust. Leiders hebben van nature de De enige constante 3 https://www.imd.org/research-knowledge/ neiging om mensen die op hen lijken aan Het zijn niet alleen bedrijven die anders reports/redefining-leadership/. 4 STEM staat voor Science, Technology, Engi- te stellen; ze kiezen personen die hen eer- te werk moeten gaan. Oudere werkne- neering and Mathematics. der hebben geholpen een probleem op te mers, of eigenlijk alle werknemers, moe- 5 https://digitalempowers.com/3-ways-india- lossen, of ze benoemen mensen uit hun ten continue verandering omarmen als bridging-gender-divide/. 6 https://digitalempowers.com/women-techno- eigen leeftijdsgroep of met een soortge- we mensen van verschillende leeftijden logy-careers-dont-need-permission-change- lijke academische achtergrond. Hoewel op de werkvloer willen houden. Zelfs mil- world/. ze enerzijds diversiteit promoten, kijken lennials en de Generatie Z ervaren soms

64 CIO MAGAZINE

THEMA LEADERSHIP

DE ROL VAN TECHNOLOGIELEIDERS BIJ DIGITALE TRANSFORMATIES: VERSNELLERS VAN DE VERANDERING

66 CIO MAGAZINE Door Bart de Vaan

Technologieleiders zijn de perfecte partner bij de digitale transformatie van hun organisatie. Hun rol op bedrijfsstra- betere omzetresultaten behalen dan hun tegisch niveau is idealiter meer minder volgroeide concurrenten. De mees- 1. ondersteunend dan leidend. te organisaties zien overigens dit effect wel, Overwin silodenken Dat blijkt uit recent kwalitatief maar weten niet hoe hierop te acteren. De meest succesvolle digitale transforma- onderzoek onder Nederlandse Interviews met betrokken CxO’s leert dat or- ties zijn het gevolg van aanpassing van het IT- en technologieleiders. De ganisaties staan voor keuzes ten aanzien van bedrijf op basis van een reeks technolo- uitkomsten kunnen betrokken hun digitale strategie en de aanpassing aan gieën en managementinterventies vanuit functionarissen helpen om zich- de marktontwikkelingen. Tevens moeten ze een breder bedrijfsperspectief. Bij een zelf verder te ontwikkelen, en hun focusgebieden, investeringsbehoeften technologisch perspectief is silodenken de digitale transformatie sneller en de gewenste verandersnelheid kiezen. de te vermijden valkuil. tot een succes te maken. Hoewel belangrijk is de implementatie van nieuwe technologieën niet bepalend voor het uiteindelijke succes van een digitale trans- 2. formatie. Het gaat veeleer om verandering Focus op de korte termijn rijwel elke organisatie ondergaat van business en organisatie, waarbij gebruik Focus op hightechontwikkelingen op de in meer of mindere mate een wordt gemaakt van de beschikbare techni- lange termijn klinkt interessant en span- digitale transformatie of heeft sche mogelijkheden. De inzet van IT en tech- nend, maar in sommige gevallen is het plannen op dat gebied. Zowel nologie is dus vooral ondersteunend aan het beter om een focus te hebben op de korte Vin Nederland als wereldwijd speelt een totale transformatieproces. termijn. Ook vanuit het perspectief van enorme toename van digitaal gedreven budgettering en het belang van quick-wins. organisaties, die in twee categorieën kun- Kernelementen nen worden opgesplitst. Enerzijds bedrij- De kernelementen van een digitale trans- ven met een ‘digitaal DNA’, die bestaande formatie zijn volgens de literatuur: 1. het 3. markten onder druk zetten of zelfs ver- creëren van betere klantenbetrokken- Kies een integrale aanpak storen. Anderzijds zijn er de traditionele heid, 2. het bereiken van operationele effi- Het succes van een digitale transfor- organisaties die hun producten, diensten ciëntie, en 3. de inzet van technologie voor matie wordt bepaald door de acceptatie en/of operatie onder druk van digitaal het creëren van nieuwe kansen. Om digi- door het gehele bedrijf. De business en geboren concurrenten en veranderende taal succesvol te transformeren, moeten operatie zijn idealiter sterk betrokken bij consumentenbehoeften aanpassen aan de bedrijven wel de juiste capaciteiten, com- het veranderproces. nieuwe werkelijkheid. petenties en leiderschap in huis hebben. De snelle ontwikkeling van de grote techno- Om zich snel te kunnen aanpassen aan logiespelers stuwt deze ontwikkeling. IT en veranderende omstandigheden dient bo- 4. technologie zijn eenvoudiger en goedkoper vendien een cultuur te worden gecreëerd Bouw essentiële leiderschapscapaciteiten aan te wenden, waardoor ook kleine spe- die het toestaat om te falen. Voortdurende Voorkom blindstaren op technische vaar- lers toegang hebben tot geavanceerde tools herijking en desgewenst zelfs herziening digheden. De beste digitale leiders werken en technologieën. De concurrentie wordt van het businessmodel en de modus ope- aan hun digitale capaciteiten, maar creë- daarmee in vrijwel elke sector groter. randi is in het hedendaagse competitieve ren vooral een visie op het bedrijf en trek- De ontwikkeling van deze zogeheten ‘in- speelveld van cruciaal belang. ken mensen aan om hierin mee te gaan. cumbents’ is in dit licht erg interessant. Di- De belangrijkste rol van technologieleiders verse rapporten tonen aan dat juist bij deze is het faciliteren van een technologisch Technologieleiders traditionele marktleiders grote kansen lig- platform dat zowel individuele medewer- CIO’s, CDO’s, CTO’s en andere technologen op een succesvolle digitale transfor- kers, businesses en de organisatie als ge- gieleiders hebben een perfect profiel voor matie. Het veldwerk in het kader van de heel in staat stelt om mee te kunnen met de het ondersteunen van digitale verande- studie onder Nederlandse CIO’s, CDO’s, gewenste aanpassingen. Daarbij moet er ring. Zij zouden zich vanuit hun kerncom- RvC-leden en ‘industry-experts’ onder- kostenefficiënt gewerkt worden, wat vraagt petenties moeten focussen op het bouwen streept dit beeld. Dat betekent wel dat deze om een creatieve omgang met de overerfde van platformen, het consolideren van organisaties drastisch (zullen moeten) veren veelal verouderde IT-systemen. data en het integreren van silo’s. IT- en anderen. Technologieleiders en hun teams technologieleiders dienen hun traditio- spelen hierin een cruciale rol. Strategie eerst nele rol echter wel uit te breiden naar het Onderzoek toont aan dat succesvolle begrijpen van de klantbehoeften, en het Onvermijdelijk transformaties een sterke focus heb- op gang brengen van een gestage idee- Digitale transformaties zijn onvermijdelijk. ben op een strategische transformatie in ënstroom voor klantgerichte en interne Menig onderzoek wijst uit dat digitaal vol- plaats van op technologie-adoptie. Hierbij modernisering. Integrale samenwerking wassen organisaties winstgevender zijn en worden vier elementen in acht genomen: met het bestuur en de business is rand-

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 67 THEMA LEADERSHIP

CUSTOMER EXPERIENCE OPERATIONAL PROCESSES BUSINESS MODEL Customer understanding Process digitalisation Digitally-modified businesses • Analytics-based segmentation • Performance improvement • Product/service augmentation • Socially-informed knowledge • New features • Transitioning physical to digital • Digital wrappers Top line growth Worker enablement New digital businesses • Digitally-enhanced seling • Working anywhere anytime • Digital products • Predictive marketing • Broader and faster communication • Reshaping organisational boundaries • Streamlined customer processing • Community knowledge sharing Customer touch points Performance management Digital globalisation • Customer service • Operational transparency • Enterprise integration • Cross-channel coherence • Data-driven decision-making • Redistribution decision authority • Self service • Shared digital services • Unified data and processes • Business and IT integration Culture & Capabilities • Analytics capability • Solution delivery

Bron: Westerman, Bonnet & McAfee, Leading Digital, 2014.

“DE VERANTWOORDE- LIJKHEID VOOR DEZE voorwaardelijk. Tevens kunnen ze een de gehele organisatie heen. De verant- zware rol spelen bij het aanmoedigen van VERANDERING KAN woordelijkheid voor deze verandering werknemers om mee te gaan in de trans- EN MAG NIET ALLEEN kan en mag daarom niet alleen bij IT lig- formatie. gen. Business en operations zijn leidend BIJ IT LIGGEN” in een multifunctionele visie, strategie Geleerde lessen en aanpak. Technologieleiders hebben Digitale transformatie is een organisatie- daarbij veel invloed, maar doen in hun breed fenomeen, waarbij technologie een ondersteuning vooral de dingen waarvan cruciale factor is. De rol van leiderschap zit 3. zij vanuit hun competenties denken dat ’m hierbij met name in het inzichtelijk ma- Ontwikkel een technologieafdeling goed is. ken waar technologie de grootste impact die flexibel is voor de organisatie, waar- kan hebben binnen de organisatie, en dit mee het eenvoudig samenwerken is. Tech- Dit artikel is gebaseerd op een onder- vervolgens vertalen naar een visie, strate- nologieleiders spelen een leidende rol bij zoekspaper in het kader van de studie gie en ten slotte een succesvolle executie. het aantrekken van het juiste talent en de Ownership & Governance binnen de Dit leidt tot een drietal concrete kansen: juiste vaardigheden. MBA Business & IT op Nyenrode Busi- ness Universiteit. Ó Perfecte partner Technologieleiders kunnen op basis van 1. BART DE VAAN is verbonden aan ICT Media en Mobiliseer de businessleiders om be- hun competenties een zware rol spelen in gespecialiseerd in vraagstukken op het snijvlak staande business te heroverwegen, nieu- bijvoorbeeld leiderschaps- en talentma- van leiderschap, technologie en businessont- wikkeling. we digitale bedrijfsmodellen te creëren nagementprogramma’s, definiëring van en de markt te vergroten van lokaal naar de juiste organisatiestructuur en gover- internationaal of zelfs naar mondiaal. nance, invoering van moderne werkwijzen, het ‘engagen’ van de mensen en/of het veranderen van de organisatiecul- 2. tuur. Technologieleiders zien hierbij de Mobiliseer de operatieleiders om digitali- business en ondersteunende afdelingen sering te gebruiken en bestaande processen als hun interne klanten, en bieden een te optimaliseren. Dit om prestaties te verho- dienstverlening die concurrerend is met gen en nieuwe technologieën te verkennen die van externe partijen. die leiden tot nieuwe zakelijke kansen. Digitale transformatie gaat dwars door

68 CIO MAGAZINE PARTNERARTIKEL Door Edwin Verspui

GROOT VERSCHIL TUSSEN IN- EN EXTERNE EXECUTIVE SEARCH Speurtocht naar die ene eigentijdse leider

Begin dit jaar werd ik gebeld door een wereldwijd sportmerk. Gevraagd werd op zoek te gaan naar een director. Ze partijen en multinationals te doorzoeken ken te realiseren en een langetermijn- hadden intern geen geschikte op talent. Het grote voordeel van een ge- focus om alle stakeholders op één lijn te kandidaat kunnen vinden en specialiseerd searchbureau is het bestaan- krijgen. Vooral daardoor vielen heel wat wilden het nu extern proberen. de netwerk, waarin goede suggesties snel mensen met een consultancy-achtergrond Ik ging direct naar hun hoofd- en anoniem gevonden kunnen worden. af. Een bewezen trackrecord in het initië- kantoor, uiteraard met de juiste sportschoenen aan. Pool Er bestaat een levensgroot verschil tussen het intern zoeken van een geschikte kandidaat en extern via een executive search- HEADHUNTERS BESTAAN et bedrijf was op zoek naar een bureau. Bij intern zoeken is de pool van BIJ DE GRATIE VAN communicatief excellente per- kandidaten immers al duidelijk gedefini- soon, iemand die technologie- eerd en de HR-afdeling kan zich focussen COMPLEXE PROFIELEN innovatie een boost kon geven, op de personal traits. Dat geldt uiteraard Hiemand die vertrouwd was met innova- niet voor de in te schakelen headhunter. tieve toepassingen, en resultaat kon reali- Voor hem is het van groot belang om seren in een grote multinational. Een per- vanaf de basis te beginnen en de gewenste ren én succesvol opleveren van resultaat soon die technische IT-kennis had, maar competenties, ervaring en achtergrond was essentieel voor de klant. Uiteindelijk ook ervaring om het seniormanagement te nauwkeurig in kaart te brengen. Harde, creëerden we vlot een shortlist van vier beïnvloeden in een gematrixte omgeving. controleerbare criteria. Op basis daarvan mensen die aan alle criteria voldeden kan hij een goede pool van enige omvang en een snel interviewproces maakte dat Complex selecteren. Voor het sportmerk identi- er in het voorjaar van dit jaar een dame Een complex profiel, maar headhunters ficeerden we tachtig individuen op het van een bekende multinational aan boord bestaan bij de gratie van complexe profie- juiste niveau bij multinationals en con- kwam. Nu een halfjaar in haar job zijn len. Het lastige van een dergelijke search sultancybedrijven. Ze hadden allemaal zij én de hiring manager erg enthousiast. is dat er een combinatie gevonden moet een goede opleiding, een technische start Een perfecte uitkomst van een degelijk worden tussen iemand met een strate- van hun carrière – veelal in softwarede- searchproces. Een proces dat in deze digi- gische helikopterview én een technische velopment of IT-architectuur – en waren tale tijd nog steeds mensenwerk is. Ó nerd die weet hoe je innovatieve techno- na circa vijf jaar doorgestapt naar het ma-

logie operationeel krijgt in een legacyom- nagen van innovatieprojecten. Zo wisten Edwin Verspui is Managing Director bij VA geving. we zeker dat qua ervaring deze pool heel Search, Executive search en recruitment, Lon- Het gesprek op het hoofdkantoor leidde tot relevant zou zijn. den, Amsterdam, Brussel, Düsseldorf, Parijs. een concrete searchdefinitie. De persoon die gezocht werd zou een rol op director- Shortlist level als een stap vooruit moeten zien. De Het was voor het sportmerk de uitdaging suggestie was om de grote consultancy- iemand te vinden die het geduld had za-

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 69 TRENDS

‘OUDE’ EN NIEUWE VOORZITTER CIO PLATFORM: ‘DIGITAL MOET NU OP AGENDA RVB’

Eerder dit jaar zat de termijn van Marcel Krom, als voorzitter van het CIO Platform Nederland er op. De CIO van PostNL is inmid- gedreven is. Dit is een samenspel tussen Wanneer heeft een organisatie een CDO dels afgetreden en als voorzitter de meer technologisch onderlegde en nodig? opgevolgd door Arthur Govaert, businessgedreven mensen.” MK: “Wanneer de CIO niet in staat is, CIO van Raboudumc. CIO Ma- of wordt gesteld, deze rol te pakken of gazine legde beide CIO’s een Veel CIO’s zijn te diep geworteld in tradi- te nemen. De oorzaken daarvan zijn di- aantal digitale ontwikkelingen tionele IT om een centrale rol te kunnen vers, maar dat is eigenlijk niet relevant. voor en vroeg hun hierover hun spelen in digital business. Eens of oneens? Als het bestuur ziet dat er geen digitale mening te geven. AG: “Ik zie steeds minder dat ict-organi- voorstellen in de boardroom komen, er saties diep verscholen zitten in een orga- geen ‘digital twin’-gedachten zijn, en geen nisatie en zich alleen met traditionele ict informatie-ontsluiting rondom primaire bezighouden. Als dat wel zo is, staat ofwel producten en diensten, dan is dat voor het at spreekt je meer aan: de IT- digital niet op de RvB-agenda of er is op bestuur een wake-upcall.” organisatie als facilitator of boardniveau een RvB-lid dat echt verant- AG: “Vaak is het meer een naamgevings- W als (co-)innovator? En, als je woordelijk is voor ict, wat gelijk staat aan kwestie dan dat er een echt verschil is tussen kiest voor innovator, zie je dan de IT-or- digitale transformatie. In het laatste geval een CIO- of CDO-rol. Als men een boardpo- ganisaties dit waarmaken? Wat moeten zal dan de eindverantwoordelijke ict’er sitie wil geven aan de CIO dan wordt snel ze nog doen in dit opzicht? niet CIO of CDO heten.” de aanduiding CDO gebruikt. Een CIO in Arthur Govaert (AG): “Het moet co- MK: “Het hangt heel erg af van het car- de board, dat hoort toch niet! (Knipoogt.) innovator zijn... Ik zou niet eens weten rièrepad dat de CIO achter de rug heeft. Belangrijk is of de CIO opschuift naar het wat een ‘IT-facilitator’ doet of hoe hij im- Komt hij vanuit de IT-infrastructuur dan invullen van de digitale agenda en samen pact kan hebben. Immers, digitalisering ben ik het eens met de stelling. Als de CIO met de business impact kan hebben door de van de business – momenteel de belang- echter businessrollen heeft gehad of mee- digitale transformatie.” rijkste focus van de meeste bedrijven en gewerkt heeft aan architecturen, ligt het instellingen – vereist altijd samenwerking anders. Dan zie je bijvoorbeeld dat in de Een CIO moet de enterprise-architectuur tussen ict/technologie en business om in- IT-organisatie architecten businessmo- van links tot rechts en onder tot boven novatieve oplossingen te implementeren.” dellen aan het opzetten zijn, gedreven kennen. Eens of oneens? Marcel Krom (MK): “De IT-organisa- door wat het bedrijf wil. Als IT de weer- AG: “Tja… Lijkt me niet. Een CIO of CDO tie zou inderdaad co-innovator moeten gave van je businessmodel is, mag je ver- moet vanuit het businessperspectief volledig zijn. Hier zie je het verschil in maturiteit. wachten dat degene die dat modelleert inzicht hebben in de architectuur en wat die Op dit moment zie je dat 70 procent van de ook weet waar het geld wordt verdiend, betekent voor continuïteit, transformatie en innovatie technologisch (of informatie)- nu en straks.” innovatie. Hij zal een verhaal over enterprise-

70 CIO MAGAZINE Door Arnoud van Gemeren Ó Fotografie: Roelof Pot, Eric Fecken

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 Marcel Krom 71 TRENDS

architectuur moeten kunnen vertellen en uitdragen dat begrepen wordt door de rest van de organisatie. Daar zal bijvoorbeeld het woord ‘netwerkprotocol’ niet in voorkomen. Maar wel hoe de architectuur de digitale strategie gaat ondersteunen.” MK: “De mate van detaillering vind ik wel belangrijk bij deze vraag. Je moet de architectuur wel begrijpen, maar tot aan het niveau waar je je bedrijf infrastructureel koppelt en ontkoppelt. Het doorzien van je eigen architectuur is van groot belang in discussies over nieuwe diensten. Er zijn niet veel mensen die het DNA van het bedrijf doorzien en begrijpen. Dit is wel onderdeel van de rol.”

Bi-modal IT is een prachtige ontwikkeling, net wat we nodig hadden. Toch? MK: “Het is een middel om je probleem van onwrikbare legacy te omzeilen. Je IT-DNA is een weerspiegeling van de gedachten van je bedrijf door de jaren heen. In de regel leidt dat denken tot een bouw- werk waar elk jaar meer complexiteit in komt. Als je hier geen modulaire aanpak hebt gekozen – of niet hebt mogen kiezen! – dan zit je vast. En dan is bi-modal een oplossing. Maar flexibel ontwikkelen aan de voorkant heeft uiteindelijk altijd de achterkant nodig zodra het gaat schalen. Dus snel zijn aan de voorkant is prima, maar vergeet niet dat je de onderliggende systemen beter zal moeten ontsluiten of koppelbaar maken.” AG: “In nieuwe ict-organisaties hoor je dit soort discussies bijna nooit. Zij zijn al georganiseerd in zelfsturende teams die onder leiding van een productowner (uit de business) in korte sprints impactvolle resultaten boeken. In bestaande organisaties zie je dat hier wel over gesproken wordt als middel om zo de ict-organisatie te kunnen transformeren.”

Je hoort zo weinig meer over sourcing – ik bedoel daarmee dus niet alleen outsourcing. Kennen we het kunstje nu wel? Of is het spel veranderd? MK: “Sourcing verandert. Wendbaarheid wordt gevraagd, dus je ziet een trend naar een meer wendbare, aanpasbare way of working. Agile is dan de nieuwe trend. In agile heb je ook afwegingen ten aanzien van sourcing. Ik zie vaak dat sourcing wordt aangepast aan de change-ratio van de omgeving. In de customer-interaction-

72 CIO MAGAZINE “ONZE ROL IS NIET HET IT-VAK BETER MAKEN,

MAAR ONZE BEDRIJVEN” Nederland veilig zaken te kunnen doen. Dit begint overigens bij het vergroten van het bewustzijn bij iedereen: burger, business, Binnenhof.” omgeving zijn alle capabilities, waaronder AG: “Ik denk dat dit probleem altijd zal blij- development en infra, in één team on- ven. Iedereen weet dat het probleem er is, dergebracht. En bij back-officesystemen maar het is niet sexy om erin te investeren. vindt ontsluiting door middel van services Dat doen we liever in tastbare oplossingen en een meer ‘traditionele’ releasemanage- dan verhoogde dijkbewaking. We zullen als mentmethodiek plaats.” CIO’s en CDO’s hierin moeten blijven sturen AG: “Sourcing gaat vandaag de dag meer en investeren. Maar het zal altijd een over- over de vraag hoe je in het ecosysteem weging blijven van acceptatie van risico’s; van partners en verschillende leverings- immers helemaal dicht krijg je het nooit.” mogelijkheden taken kunt verdelen. Dit onder meer onder invloed van de opkomst Kan kunstmatige intelligentie ons helpen van open-source en (hybrid-)cloudoplos- het tekort aan IT’ers op te vangen? singen op verschillende vlakken, die de MK: “Elk vak digitaliseert. En dus zal AI traditionele systemen vervangen. Dan is wel een rol gaan spelen in het helpen op- ‘zomaar outsourcing’ van bijvoorbeeld vangen van het tekort aan IT’ers. Voorlopig monolithische ERP allang passé!” is dit nog zo rudimentair, dat het maar een klein gedeelte van onze taken kan overne- We hebben zo’n gebrek aan softwareont- men. En ook AI is software die we moeten wikkelaars en andere IT’ers, dat het toch maken en onderhouden. We zijn pas aan het niet anders kan dan dat de kwaliteit van begin; AI wordt een concurrentiewapen. Als systemen achteruit zal gaan? dat eenmaal mainstream onderkend wordt, AG: “Dit is wel een ‘dingetje’. We willen verwacht ik hier nog een sterke toename steeds meer richting DevOps en ontwik- van vraag naar IT-capabilities.” kelen ‘dicht bij huis’; dus een heel leger in AG: “Ik denk ook dat AI vooral meer werk India mobiliseren werkt dan niet. Dit zal vraagt van de ict-organisatie. Het zal min- zeker vertraging van onze digitaliserings- der en een ander soort werk opleveren wensen opleveren.” voor de businesskant van het bedrijf of de MK: “Ook dit is een sourcing-afweging. instelling. De CIO zal hiervoor nieuwe ca- Accepteer je lagere kwaliteit of niet? En pabilities moeten mobiliseren.” als je dat niet wil en je hebt de mensen niet, dan zou ik overwegen om het werk te Wat wil je nog kwijt aan de lezers van sourcen naar een partner die wel de ken- CIO Magazine? nis heeft. Daarbij is goedkoop altijd duur- AG: “De komende tijd zal belangrijk zijn koop. Sommige productmanagers wijten om digital op de agenda van de RvB te het niet rendabel zijn van een business- krijgen: wat het betekent voor het trans- case aan de kosten van de bijbehorende formeren van de business en hoe de CIO IT. Mijn stelling is dan dat je een waarde- en zijn team daarbij een rol spelen. Daar- loze business aan het opzetten bent.” bij moet de CIO goed kijken naar zijn organisatie en of die klaar is om de digitale We zijn nog steeds wat naïef als het over agenda te kunnen ondersteunen.” cybersecurity gaat. Bedrijfsleven en MK: “Onze rol is niet het IT-vak beter ma- overheid moeten zich beter wapenen. ken, maar onze bedrijven. Hiervoor heb je Eens of oneens? begrip nodig van wat IT betekent en kan MK: “Eens, we moeten dit blijven bena- betekenen voor customer-experience, je drukken! We lopen veel risico en dat risi- primaire proces en voor je backoffice. De co wordt nog steeds onderschat. De term vertaling van je businessstrategie naar je ‘Nederland droge voeten’ vanuit de Cyber IT-domein is cruciaal. Want IT zonder ge- Security Raad, is geen loze term. We moe- bruik te maken van de mogelijkheden van ten het benaderen als het watervrij houden digitalisering is heel goed te doen. Maar van Nederland. En dit kost geld, maar uit- digital zijn zonder een goed IT-fundament eindelijk wordt het ook weer een export- is onmogelijk." Ó item en een garantie voor bedrijven om in

Arthur Govaert 73 WAT WE DOEN REGIE IN OUTSOURCING Service Management Service Integration and Management Van serviceorganisatie naar regieorganisatie. Dat is de verschuiving die Knowledge Centered Service je ziet in Service Management. Verschillende services van verschillende Secure Access & Collaboration leveranciers combineren in een end-to-end service voor uw klant. De Service Management as a Service vraag is: hoe blijf je in control? InfraVision heeft het antwoord op deze vraag. Ga naar www.infravision.com, doe de ROI calculatie en kijk wat Service Integration And Management (SIAM) u kan opleveren. PARTNERARTIKEL Door Ardy Bullee

TELECOM IN 2019: Snel, sneller, snelst

De ontwikkelingen in telecom volgen elkaar snel op. Dit artikel geeft een overzicht van wat 2019 gaat brengen, onder bandbreedte en een hogere snelheid. Het rende contracten, zullen de kosten terug- meer op het gebied van ether- opent ook de weg naar internet of things gaan naar het begin van de zaagtand en net, 5G en SD-WAN. waarmee apparatuur als auto’s, koelkas- dus dalen. Zijn kosten van belang, dan is ten en verwarmingssystemen aan het in- het zaak om zo kort mogelijke zaagtanden ternet worden gekoppeld. te creëren door het voorkomen van lang- lopende contracten en legacy-technieken. e prijzen van glasvezelapparatuur Intelligent communications dalen snel. De prijzen van 10GB Microsoft heeft de wereld van telefoon- en 25GB zijn vrijwel gelijk aan de centrales en VoIP-servers zo goed als laten prijzen van 40GB en 100GB. Een verdwijnen. Het magic woord hiervoor Dhogere snelheid met gebruik van minder was ‘unified communications’. Via OCS, 5G OPENT DE WEG bekabeling en ruimte resulteert in eenvou- LSC, Lync en Skype for Business zijn we NAAR HET INTERNET dige netwerken tegen lagere kosten. met Teams bij de vijfde generatie van het communicationsysteem van Microsoft OF THINGS GB-verdubbelaar aangekomen. Er wordt niet meer gespro- Elk jaar verdubbelt het gebruik van mo- ken over unified communications maar biel internet. Nu is 10GB per gebruiker van intelligent communications. Alles met per maand gebruikelijk en dat wordt in als doel het samenwerken met collega’s of Het gaat maar door 2019 20GB, in 2020 40GB, enzovoorts. partners nog eenvoudiger te maken. Het stopt niet in 2019; de ontwikkelingen Abonnementen met onbeperkt gebruik zullen zich in hoog tempo blijven opvol- zitten op dit moment tussen de 80GB en End-of-life gen. Zo zijn er al labtesten met 400GB 100GB per maand. Met de komst van 5G Oude technologieën waarvan afscheid wordt ethernet en 6G voor nog snellere mobiele zal dat minstens vertienvoudigen en spre- genomen zijn onder meer: ISDN, DSL, FoP- netwerken. Het managen van de telecom- ken we over TB’s. BX, MMS, 2G, 3G, Lync en UC. Allemaal ter- lifecycle wordt belangrijker dan ooit tevo- men en afkortingen van oude technologieën ren. Wie de lifecycle verzuimt, krijgt ver- SD-WAN die vanaf 2019 gestopt worden. sneld te maken met grote zaagtanden en Een software-defined wide area network daarmee hoge kosten voor (te) lage pres- (SD-WAN) is flexibel in design, geeft ge- Zaagtanden taties. Stilstaan betekent de aankomende detailleerd inzage in het gebruik, is een- De wet van BenN leert ons dat de kosten jaren nog veel harder achteruitgaan. Zorg voudig te installeren en in veel gevallen voor data en telefonie jaarlijks 15 procent voor voldoende en onafhankelijke markt- prijstechnisch voordeliger dan traditio- stijgen in bestaande contracten. In een kennis om beslagen ten ijs te komen. Ó nele MPLS- of IP-VPN-netwerken. Bo- kostengrafiek ziet dit eruit als een zaag- WAT WE DOEN vendien is door het gebruik van WAN-ac- tand (zie het onderstaande plaatje). Door Ardy Bullee ([email protected]) is werkzaam bij REGIE IN OUTSOURCING Service Management celeration de performance beter dan die nieuwe technieken in te zetten en bijbeho- BenN Telecomconsulting. van traditionele netwerken. Service Integration and Management Van serviceorganisatie naar regieorganisatie. Dat is de verschuiving die Knowledge Centered Service 5G je ziet in Service Management. Verschillende services van verschillende In 2019 vindt de veiling plaats van de Ne- Marketprice Secure Access & Collaboration 1y 2y 1y 2y leveranciers combineren in een end-to-end service voor uw klant. De derlandse frequentie voor 5G-diensten. Renewal Renewal Renewal Service Management as a Service T-Mobile doet al beloftes dat in 2020 een vraag is: hoe blijf je in control? InfraVision heeft het antwoord op deze landelijk dekkend 5G-netwerk beschik- vraag. Ga naar www.infravision.com, doe de ROI calculatie en kijk wat baar is. 5G betekent niet alleen meer Figuur: De jaarlijks stijgende kosten voor data en telefonie in bestaande contracten. Service Integration And Management (SIAM) u kan opleveren.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 75 PARTNERARTIKEL

HOE CIO’S HUN ORGANISATIE IN DE JUISTE RICHTING LATEN BEWEGEN

VIJF STAPPEN OM MACHINE-LEARNING SUCCESVOL IN TE ZETTEN

76 CIO MAGAZINE Door Michael Maas

De hoeveelheid data groeit exponentieel. Tegelijkertijd zijn we steeds beter in staat om deze data te categoriseren, classifice- te implementeren die dataonderhoud ver- ten en inzichtelijk gemaakt, nog voordat ren en analyseren. Willen orga- eenvoudigen. Een eerste stap is toewer- machine-learning daadwerkelijk geïm- nisaties dit gebruiken in toepas- ken naar één datamodel. plementeerd wordt. Op die manier heb- singen voor data-analyse, dan ben CIO’s een gefundeerde businesscase moeten modellen ‘getraind’ die de board kan overtuigen van de nood- worden. Daarnaast zorgt een zaak van investeringen. Zodra machine- zorgvuldige begeleiding van 2. learning toegepast wordt, kunnen metrics het machine-learningproces Creëer meerwaarde aangepast worden op basis van de inzich- ervoor dat organisaties uitein- Formuleer de toegevoegde waarde van ten die intelligente automatisering biedt. delijk machine-learningproces- technologiedoelstellingen en bepaal ver- sen ontwikkelen waarbij geen volgens hoe deze doelen het beste behaald toezicht meer nodig is. kunnen worden. Hieronder valt ook het onderzoeken van bestaande processen HET IS AAN DE CIO OM DE en vervolgens het identificeren van ongestructureerde werkpatronen die het BOARD TE OVERTUIGEN ortom, het wordt tijd om slimmer meest zullen profiteren van automatise- te worden in het slimmer worden. ring. Vaststellen waar gefragmenteerde VAN DE MEERWAARDE Essentieel hierbij is in staat zijn data zich bevindt, zal helpen bij het ont- VAN MACHINE-LEARNING om de juiste data te selecteren op dekken waar automatisering leidt tot Kbasis waarvan machine-learningproces- meer productiviteit. sen ingericht kunnen worden. De eerste intelligente stappen op weg naar machine- learning zijn dan ook meer strategisch van aard dan tactisch. Bedrijven moeten be- 3. 5. palen welke richting ze op willen en data- Zorg voor de best mogelijke klantervaring Neem alle medewerkers mee in de transformatie modellen en data-analysefunctionaliteiten Het inzetten van machine-learning zal De rol van werknemers gaat veranderen ontwikkelen die daarin ondersteunen. leiden tot grotere operationele efficiëntie, door machine-learning. De benodigde maar sta ook stil bij de voordelen die een vaardigheden van werknemers zullen Maar waar te beginnen? Hoe kunnen snellere – maar tegelijkertijd accurate – veranderen naar datawetenschap, engi- CIO’s er zorg voor dragen dat hun orga- besluitvorming biedt als het gaat om de neering en mathematisch denken. Som- nisatie zich in de juiste richting beweegt klanttevredenheid. Beschrijf allereerst de mige werknemers zullen zich hier wellicht wanneer het om machine-learning gaat? ideale klantervaring en bepaal op basis minder prettig bij voelen. CIO’s moeten De volgende stappen zullen CIO’s beter in daarvan welke investeringen de meeste daarom de meerwaarde die machine- staat stellen om machine-learning suc- invloed zullen hebben op het realiseren learning biedt voor hun werkzaamheden cesvol in te zetten binnen hun organisatie. van deze verbeterde ervaring. duidelijk maken. Machines of robots zullen het bedrijf niet overnemen. Ze zorgen er juist voor dat tijdrovende en handmatige processen geautomatiseerd worden 1. 4. waardoor werknemers meer tijd vrij heb- Verbeter de kwaliteit van data Maak resultaten meetbaar ben om aan meer strategische werkzaam- Slechte data leidt tot slechte beslissingen. CIO’s mogen dan de meerwaarde van heden te besteden. Ó Om te kunnen vertrouwen op machine- machine-learning erkennen, leden van

learning is het dus noodzakelijk dat de de board doen dit wellicht niet. Het is Michael Maas is Vice President Northern Europe data op basis waarvan beslissingen geno- de taak van de CIO om verwachtingen te bij ServiceNow. men worden waardevol en up-to-date is. scheppen en metrics op te stellen aan de CIO’s moeten overwegen om oplossingen hand waarvan succes kan worden geme-

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 77 THEMA LEADERSHIP

78 CIO MAGAZINE Door Daan Rijsenbrij, Arnoud van Gemeren, Mels Dees en Hotze Zijlstra

OPINIE - IT-SITUATIE BIJ DE OVERHEID: Een hardnekkig hoofdpijndossier

Waarom wil het maar niet vlotten met de IT in het overheidsdomein? Verklarin- gen te over. Maar wanorde in regelgeving, werkwijze, verantwoordelijkheden en de daaruit volgende onmogelijke missie waar organisaties voor staan zijn de schuldigen, zo betogen de auteurs van dit artikel.

e huidige IT-problematiek bij de Voorgeschiedenis IT-systemen door de Algemene Rekenka- overheid lijkt al ruim vijftien In de afgelopen vijftien jaar zijn er drie mer, de Auditdienst Rijk, PBLQ, VKA en jaar te worden gedoogd door de overall IT-onderzoeken gehouden: professionele auditafdelingen van advies- politiek. Geen enkel Kamerlid • In 2007/2008 twee onderzoeken van bureaus als McKinsey, Gartner en Beren- D ligt nog echt wakker van de onnodige de Algemene Rekenkamer. schot. Voorts loopt er een flink leger aan verspillingen van overheidsgelden. Jour- • In 2014 een parlementair onderzoek losse huistheoretici rond als rijkelijk be- nalisten van de algemene pers hebben naar ict-projecten bij de overheid. taalde fluisteraars van de overheid. Dit al- nauwelijks interesse om te achterhalen • In 2018 een digitaal onderzoek via soci- les leidde niet tot structurele verbetering. waarom zoveel IT-initiatieven mislukken. ale media1. Waren die adviezen onbegrijpelijk voor de In een digitale brainstorming uit 2018 Uit de commentaren in dat digitale onder- overheid, waren ze onuitvoerbaar of had (zie volgende paragraaf) zijn duidelijke zoek en de vele vertrouwelijke e-mails aan de overheid geen zin om te luisteren? problemen naar voren gekomen, er zijn Daan Rijsenbrij (een van de auteurs van dit scherpe conclusies getrokken en er zijn artikel) blijkt dat veel IT-deskundige belas- Waarom is er nauwelijks iets verbeterd waardevolle oplossingen aanbevolen. Dit tingbetalers zich al jarenlang zorgen maken in die ruim vijftien jaar IT-auditing, IT- opiniestuk beperkt zich tot een opsom- over de ineffectiviteit van de maatregelen evaluaties, projectaudits en het gebruik ming van de belangrijkste problemen. van de Nederlandse overheid aangaande van IT-controle-instrumenten? Een pro- Het probleem echt kennen, is immers de de verbetering van haar IT2. Controle-in- fessioneel controle-onderzoek bestaat uit helft van de oplossing. strumenten als Gateway, Dashboard en BIT drie delen: (1) problemenanalyse, (2) con- We stellen voor deze problemen te laten leveren nauwelijks wat op. In essentie is er clusies, (3) adviezen over mogelijke oplos- accorderen, amenderen of verwerpen eigenlijk niets mis met deze instrumenten, singsrichtingen. door de CIO’s uit de overheid. Vervolgens maar ze worden veel te veel uitgevoerd in Bij de overheid wordt te snel gekeken kunnen CIO’s uit het bedrijfsleven helpen een ons-kent-onsmentaliteit. naar mogelijke oplossingen, waardoor met het trekken van conclusies en het Daarnaast zijn deze eeuw tientallen onder- de problemen niet echt doordringen tot aanreiken van oplossingsvoorstellen. zoeken verricht op zogenaamd kritische de probleemeigenaren. Problemen horen

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 79 THEMA LEADERSHIP

nadrukkelijk te worden erkend, gevoeld tenaren durven vervolgens geen nee te zeg- De grootste uitdaging voor de overheid is en doorgrond door die probleemeigenaar. gen. De enkele welwillende IT-leverancier het juist beschrijven van het probleem en Anders komt de broodnodige mentaliteits- die de overheid durft te waarschuwen voor daaruit de verwoording van de opdracht: verandering er nooit, en zal de sense-of- problemen, wordt van de shortlist gehaald. de vraagarticulatie. Slechte vraagarticu- urgency voor het verbeteren laag blijven. Het is absoluut nodig aan de top functi- latie is de oorzaak van bijna alle faaltra- Het lijkt erop dat de top van het ambtena- onarissen te hebben die IT begrijpen en jecten. Jammer genoeg zien we dat poli- renapparaat niet echt wil erkennen dat er daarnaar acteren. Functionele IT-kennis is tiek en ambtenarenapparaat te vaak op daadwerkelijk IT-problemen zijn. immers een absolute succesfactor voor het verschillende golflengtes zitten. degelijk digitaliseren van de overheid. In Het vereist meer dan gemiddelde vakin- IT begrijpen en daarnaar acteren het huidige kernkabinet zien we een minis- houdelijke kennis en vaardigheden om Zolang de IT-verkrotting bij de overheid ter-president geflankeerd door maar liefst een ideetje c.q. suggestie te promoveren uitsluitend als een IT-probleem wordt ge- drie vicepremiers. Van die vier personen naar een stevig initiatief. Een vastgestelde zien, zal het niet worden opgelost. IT-ver- heeft slechts één voldoende bèta-achter- behoefte die een daadwerkelijk probleem krotting is hoofdzakelijk een symptoom. grond om de impact van IT te kunnen over- adresseert, is dus nog geen oplossing. Wat Wanorde in regelgeving, werkwijze, ver- zien, de andere drie lijken pure alfa’s. Het het ook vereist is een sterke persoonlijk- antwoordelijkheden en de daaruit volgen- is vreemd dat bij bestuursbenoemingen in heid en onafhankelijkheid in doen en la- de onmogelijke missie waar organisaties het bedrijfsleven en de overheid steeds ten. De ideetjes en suggesties die op tafel voor staan, is de oorzaak. Bestuurlijke meer wordt gekeken naar een balans qua en organisatorische structuren zijn bij de heren en dames, blanken en mensen met overheid vaak onnodig complex. Ingewik- een tintje, jongeren en ouderen. Maar veel kelde belangenstelsels uit achterliggende belangrijker is de balans tussen bèta’s en al- politieke, beleidsmatige, maatschappe- fa’s. Deze hoogtechnische samenleving zal IT-VERKROTTING IS lijke vraagstukken maken dat een factor de digitalisering niet overleven zonder mi- HOOFDZAKELIJK EEN erger. Tegen de tijd dat uit de business- nimaal 50 procent bèta’s in alle gelederen. vraagstelling een overheids-IT-project SYMPTOOM is gedestilleerd, zijn daarin al zoveel be- Om de IT gezond te krijgen is meer no- wuste en onbewuste keuzes gemaakt dat dig dan een paar technische ingrepen. Er het concreet wordende IT-deel nog maar dient een eenvoudiger besturingsmodel te moeizaam kan slagen. komen in de business en in de IT op alle komen, zijn vaak stokpaardjes en hebben Overheidsorganisaties moeten eenvou- lagen, inclusief de continuïteit van de be- een zware politieke lading. Ze hangen vast diger en slimmer gaan opereren. Tijdens nodigde geldstromen. aan enorme ego’s. Om daar weerstand te- de businessdiscussies dient al rekening Die opschoningsslag vergt politieke gen te bieden, moet je moed tonen. te worden gehouden met de uitvoering, moed. Maar het zal toch eens moeten ge- voornamelijk het IT-deel daarin. Dit lijkt beuren; uitstellen heeft geen zin meer. Een stevige, consistente aansturing met vooralsnog politiek niet haalbaar. voldoende doorzettingskracht speelt een Opdrachtmanagement cruciale rol bij de aansturing van op- Er zijn minder managers bij de overheid Voor elke IT-intensieve businessverande- drachten. nodig, doch meer leiders. Leiders die van- ring in een moderne digitale organisatie Een stoorfactor is de regeerperiode van uit hun kennis en ervaring leidinggeven. is een sterk driemanschap nodig: maximaal vier jaar. Een kabinetswisse- In dit digitale tijdperk wordt van een ech- • Een gedreven lead uit de business met ling kan een forse links/rechts-beweging te leider in de business verwacht dat hij mandaat, autoriteit en duidelijk inzicht in het beleid veroorzaken, een vermeerde- redelijke IT-kennis op functioneel niveau in het onderwerp en een visie waarheen ring dan wel vermindering van overheids- heeft. Leiderschap bij de overheid is niet de business zich hoort te ontwikkelen. taken en het verleggen van prioriteiten. altijd voldoende krachtig (ieder mag zijn • Een leadarchitect die weet hoe be- Daarnaast is er de meestal aanwezige gel- zegje doen in het polderlandschap). Ook drijfsinformatieprocessen, organisatie dingsdrang van de dienstdoende minister de mentaliteit dat geld geen rol speelt (er en IT-landschap verweven zijn en welk en staatssecretaris, omdat ze hun kie- is altijd meer beschikbaar) speelt de over- van de drie wanneer leidend is; met vol- zers beloofd hebben ‘iets te veranderen’. heid parten. Voorts lijkt het wel of mana- doende autoriteit om sturing te geven. De situatie wordt bovendien verergerd gers bij de overheid meer bezig zijn met • Een sterke projectleider die zowel het wanneer er een aantal bestuurlijke lagen de vraag wie uiteindelijk de zwartepiet proces als de financiën bewaakt. tussen top en project liggen, ook wel de toegespeeld krijgt, dan met de inhoud. Dit inzicht is nog nauwelijks aanwezig bij leemlagen genoemd. In die leemlagen Politici kunnen of willen niet begrijpen dat de overheid. Het is trouwens raadzaam spelen allerlei, voor het project meestal IT, hoewel steeds krachtiger, ook haar be- om bovengenoemd drietal te verbinden niet relevante, afwegingen een rol als sco- perkingen heeft. Kamerleden komen met aan een project voor de volledige looptijd. ringsdrang van hoge ambtenaren, pro- onrealistische eisen, ministers doen toezeg- Pas dan krijg je echte verantwoording en bleemontkennende cultuur, wensdenken gingen die ze niet waar kunnen maken, amb- echte (ver)binding. of gewoon incompetentie.

80 CIO MAGAZINE Bij het in kaart brengen van de te verande- Vervolgens is een bedrijfsarchitectuur no- liseren is een zeer goede architectenpo- ren business worden bij de overheid nog dig vanuit het perspectief van de wetgever, pulatie nodig, naast een kern van zware, steeds methoden gebruikt uit de vorige het kantoorpersoneel (uitvoerende pro- ervaren programma- en projectmanagers eeuw, zoals ‘plan-do-control’-benadering. cessen), het perspectief van het toezicht, die samen de strategie moeten bepalen en Aandacht voor ontwerpen is bij die geda- en burgers en bedrijfsleven. Die bedrijfs- realiseren. De architectenpopulatie is bij teerde methoden afwezig. architectuur is bij de overheid vaak onvol- de meeste overheidsorganisaties onwerk- De wijze waarop de overheid aanbesteedt doende. Het grote probleem is dus dat de baar groot. Deze zou flink moeten worden is heel vaak een oorzaak van een minder IT-architectuur op een verouderd concept uitgedund om slagvaardig te kunnen zijn. optimale uitvoering. Europees aanbeste- van een bedrijfsarchitectuur is ontwor- Met dergelijk logge architectenpopulaties den en IT-ontwikkelingen staan elkaar pen en gerealiseerd. In feite ontstaat de krijgt de positie van de overheid in de di- over het algemeen in de weg. Daar dient afstemming tussen bedrijfsarchitectuur gitale wereld geen gestalte. een creatieve, pragmatische oplossing en IT-architectuur als een cyclisch trans- voor te worden gevonden. formatieproces van zowel de bedrijfsar- Alle betrokkenen van hoog tot laag zullen chitectuur en IT-architectuur die elkaar moeten investeren in het doorgronden Digitale architectuur wederzijds beïnvloeden. Dit impliceert dat van de businessarchitectuur. Daarmee De gewenste digitale situatie voor bur- zowel de bedrijfskennis als de IT-kennis wordt de architectuur een belangrijk gers, bedrijfsleven en de ambtenaren (zo- binnen een overheidsorganisatie op een communicatie-instrument met betrek- wel op de korte als lange termijn) hoort bij hoog niveau moeten zijn belegd. king tot strategische verandertrajecten. de overheid het uitganspunt te zijn voor Complexiteitreductie begint in de busi- Over architectuur wordt helaas binnen haar architectuur en haar afschatting van nessarchitectuur. Wendbaarheid is een de overheid veel te weinig gesproken om- de benodigde IT-kerndisciplines. De hui- van de belangrijkste doeleinden van de dat het publicitair veel eenvoudiger is te dige Nederlandse overheid is echter niet architectuur. Dat daarbij een serieuze spreken over mislukte IT-projecten of te ontworpen om zo effectief en efficiënt mo- discussie moet plaatsvinden tussen de hoge kosten van de projecten. Daarmee gelijk te werken. Wel om zo goed mogelijk politiek en de overheid is evident; mis- is het eerder een probleem van cultuur en verantwoording af te kunnen leggen. Dit schien moeilijk, maar absoluut randvoor- politieke wil, dan van technisch of theo- verklaart tevens de veelheid van opdrach- waardelijk om de te definiëren verander- retisch vermogen. Natuurlijk kunnen (en ten aan de Algemene Rekenkamer. trajecten op koers te kunnen houden. moeten) architecten daar ook een bijdra- Er lijken nog geen duidelijke architec- ge leveren. Maar er moet wellicht worden tuurplaten te liggen voor bovengenoemde Om de bovengenoemde discussies en ver- gezocht naar die architecten die het pro- digitale werkelijkheid. andertrajecten succesvol te kunnen rea- bleem onder woorden kunnen brengen

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 81 THEMA LEADERSHIP

82 CIO MAGAZINE SLECHTE VRAAGARTICU- LATIE IS DE OORZAAK op een manier die de inhoud en urgentie wellicht slimmer te kiezen voor tijd als be- zichtbaar en aantrekkelijk maakt voor belangrijkste stuurmiddel. Daarom is keihard VAN BIJNA ALLE stuurders en eindverantwoordelijken. sturen op opleverdata veel effectiever. FAALTRAJECTEN Getekende contracten moeten ook vaker Projectmanagement worden gebruikt om gemaakte afspraken Nog onvoldoende wordt bij de overheid daadwerkelijk te laten naleven. begrepen dat IT-projecten en ook IT-pro- Vooral bij de overheid worden mislukkende het idee van de ‘compacte overheid’ boven de gramma’s wezenlijk andersoortige bestu- projecten tegen beter weten in voortgezet, horizon, mede in verband met het plan van ringsconcepten zijn naast de bestaande terwijl het zinvoller zou zijn de stekker er Balkenende het aantal ambtenaren danig te lijnorganisatie. Zij dienen elkaar te ver- vroegtijdig uit te trekken. Politieke inmen- verminderen. Dit plan dat een forse IT-versterken en niet tegen te werken. Bij op- ging helpt niet echt. Dat betekent meestal eenvoudiging vereiste, is niet doorgezet. De drachtverstrekking dienen projecten en wachten met het nemen van moeilijke be- vanzelfsprekende actie om de vele generieke programma’s een stuk autonome ‘macht’ slissingen tot na de volgende verkiezingen. delen bij UWV, SVB, DUO en Toeslagen met generieke IT-oplossingen te ondersteunen, DOODDOENERS De uitvoering van projecten bij de over- is mislukt door de houding van de partici- We zien drie standaarddooddoeners heid wordt ernstig belemmerd door: perende organisaties: ‘eigen tent eerst’. Er om niet echt tot IT-verbetering over • De wijze en condities waaronder wordt is zeer serieus rijksbreed gezocht naar ge- te gaan. Het zijn dooddoeners die de overheid verlammen: aanbesteed. Dit leidt tot veel admi- nerieke businessfunctionaliteiten tot en met • In sommige delen van het be- nistratieve overhead en een onjuiste generieke softwarecomponenten, maar dat drijfsleven is de IT ook nog lang startpositie van het uit te voeren werk. initiatief is niet echt afgemaakt. De Digitale niet optimaal geïmplementeerd. Reactie: Niets mee te maken! Zij • Het feit dat IT-afdelingen budgethou- Werkplek Rijk is niet verder gekomen dan hebben een eigenaar en aandeel- der zijn terwijl de businessvraag niet een rijksbreed infrastructureel vehikel. Zeer houders die de managers zullen bij IT vandaan komt. nuttig, maar onvoldoende voor echte effi- terugfluiten. De overheid heeft • Aansturing neerleggen bij een externe ciëntie van de ambtenaren. slechts belastingbetalers die wel weer zullen bijpassen. leverancier die niet de uitvoerder is De oorzaak achter al deze goedbedoelde • De Tweede Kamer is onvoor- van de opdracht. Daardoor heeft de mislukkingen is een gebrek aan centrale spelbaar. Daar zijn geen stabiele opdrachtgever te weinig sturing op het sturing. De eerste Rijks-CIO had reeds bij IT-systemen voor te bouwen. project en komt het regelmatig voor dat zijn start geen echte doorzettingsmacht. Reactie: Onzin! Met de juiste maatregelen ten aanzien van adaptiviteit de belangen van de aansturende partij Hij was slechts de primus inter paris ten kunnen vakbekwame architecten worden gediend in plaats van de belan- opzichte van de CIO’s van de kerndeparte- systemen ‘Tweede Kamer-proof’ gen van de opdrachtgever. menten en de uitvoeringsorganisaties. Hij ontwerpen. • De overheid is anders georgani- werd niet van hogerhand uit de business seerd en heeft andere uitdagingen. De verantwoordelijkheid voor de sturing gesteund en hij had geen chief-architect Reactie: Deze ‘not invented here’- van IT-projecten is vaak te versnipperd. die het ‘grand design’ kon (laten) maken. mentaliteit is niet waar! Alle uitda- Wanneer iedereen verantwoordelijk is, gingen bij de overheid zijn ook te vinden in het bedrijfsleven, inclusief neemt niemand verantwoordelijkheid. En De informatie- en IT-behoefte is bij de die zogenaamde speciale organisa- dat is bij de overheid de norm. Voor het overheid het meest divers, meer dan bij tiestructuur. projectmanagent wordt geen deskundig het gezamenlijke bedrijfsleven. Veel van personeel ingezet, bestuurders zijn mar- de uitdagingen bij de overheid zijn trou- ginaal betrokken en worden slecht over wens al opgelost in het bedrijfsleven. te krijgen. De juiste balans tussen ver- de projecten geïnformeerd. Projectma- Overheid: ‘leer van hun oplossingen en antwoordelijkheden en bevoegdheden is nagement maar ook programmamanage- verval niet te snel in het ‘not invented immers randvoorwaardelijk om doelen te ment worden vaak onvoldoende zakelijk here’-syndroom!’ kunnen realiseren. Als de top van een or- uitgevoerd. Leveranciers worden niet De meeste architecturen bij de overheid ganisatie zich concentreert op de staande hard aan de afspraken gehouden. zijn ouderwets, te introvert en worden te organisatie en de verandering delegeert, technisch geëtaleerd. Niet de ambtenaar zullen de projecten en programma’s altijd Systeemontwikkeling hoort centraal te staan bij een bruikbare gedoemd zijn te falen. De top zal zich per- Het is te bizar voor woorden dat een par- architectuur, maar de burger en het be- soonlijk moeten committeren. Dat houdt tij met een omvang, budget en relevantie drijfsleven. De overheid is er immers voor in: het strategische belang uitdragen, op als de overheid er niet in slaagt om lijn te burgers en bedrijfsleven, niet andersom. dagbasis beschikbaar zijn voor escalaties, krijgen in de eigen IT. Natuurlijk is er geen Het wordt tijd dat een minister (het liefst die snel besluiten nemen. centrale aansturing van de business, maar van Algemene Zaken) opdracht geeft aan het is wel een samenhangende organisatie een aantal creatieve, bekwame architecten Geld is blijkbaar nooit het probleem bij de met heel veel generieke IT-behoeften. het grand design te schetsen van de overheid overheid, de belastingbetaler past wel bij. Er zijn in het verleden wel een paar interes- over tien jaar (stip op de horizon) en over Als leidend besturingsparadigma is het dan sante initiatieven geweest. In 2011 verscheen drie jaar (eindpunt van een deeltraject).

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 83 THEMA LEADERSHIP

DE OORZAAK VAN AL DEZE MISLUKKINGEN Door veel silovorming in de IT in het ver- plementaties. De overheid heeft moeite met leden ontbreekt overzicht en integraliteit IS GEBREK AAN het verkopen van haar (tussentijdse) succes. in het IT-landschap. De overheid lijkt CENTRALE STURING Maar bovenal: laat de belastingbetalers steeds meer klem te komen zitten in de zien wat er met hun geld gebeurt. Analoog, dwangbuis van haar eigen legacy. Legacy maar dan in de digitale wereld, aan wat in de software, maar erger nog: legacy RWS doet met de aanleg en renovatie van tussen de oren van vele van haar IT-ma- elitekorps de afgelopen vijftien jaar geen belangrijke wegen: zet borden neer waar- nagers en de betrokken politici. wezenlijke bijdrage heeft kunnen leveren op staat wie de opdrachtgever is, wie de Veel systeemontwikkeltrajecten bij de aan het structureel oplossen van de IT- architect en wie de onderaannemers. Dan overheid zijn te ingewikkeld. Vaak blijft problemen. Of heeft IT geen prioriteit in kan, als het uit de hand loopt, de belasting- men voortborduren op de bestaande legacy- de ogen van deze topambtenaren? betaler zien wie schuldig zijn aan de geld- gedachten. Laat een goede architect slim- verspilling. Dit lijkt wellicht op een digitale me ontkoppelpunten aanbrengen. Ga de De overheid heeft onvoldoende kennis in schandpaal, maar de betrokken IT’ers zul- ontkoppelde delen verrijken met nieuwe huis om grote en risicovolle IT-projecten len minder geneigd zijn om onvoorzichtig bewezen technologieën. Architecten moe- te sturen. De overheid dient op de eigen om te gaan met andermans geld. ten ook beter en eenvoudiger de kosten loonlijst minimaal supergoede project- van complexiteit kunnen uitleggen aan de managers, architecten, technologen en Kort advies aan de minister-president vragende partijen. ontwikkeladviseurs te hebben staan om Herpositioneer de aansturing van en de Eigenaarschap moet al voordat de bouw baas in eigen huis te blijven. Bij zoiets vi- controle op IT in de meest brede zin des begint worden vastgesteld. Dit gebeurt taals als je IT mag je niet afhankelijk zijn woords naar het Ministerie van Alge- zelden bij de overheid. Dat bevordert niet van derden. mene Zaken. Benoem daar een staats- de motivatie een functie of gegevensver- Er zijn trouwens bij de overheid op dit secretaris voor IT die als een super-CIO zameling zodanig te specificeren dat het moment redelijk wat vakbekwame IT’ers, zaken regelt met mandaat en budget. Zet eenvoudig beheerbaar is. Door de politiek alleen de aansturing en enthousiasme- een chief-architect neer met de titel ‘Digi- is het een lastige opgave om continuïteit ring zijn soms nogal zwak. In plaats van tale Rijksbouwmeester’ of ‘architect van in het eigenaarschap te houden. veel IT-kennis van buiten in te huren bij de minister-president’. De eerste fysieke de grote informaticabureaus en externe Rijksbouwmeester werd reeds benoemd in IT-kennis adviesbureaus die belang hebben bij de 1806, met als titel ‘architect des konings’. Ó Veel hoge ambtenaren zijn ‘onbewust on- voorzetting van de huidige situatie, zou bekwaam’ – oftewel, ze hebben geen idee de overheid gebruik kunnen maken van 3 Daan Rijsenbrij is architectuur-auditor, Arnoud hoeveel IT-kennis ze eigenlijk ontberen. losse, externe IT-veteranen . Zij zouden van Gemeren is hoofdredacteur van CIO Ma- Het lijkt op sommige plaatsen binnen de door actieve coaching het functioneren gazine, Mels Dees is zelfstandig IT-journalist, overheid dat de kenniskloof uit de jaren van het eigen IT-talent van de overheid en Hotze Zijlstra is zelfstandig IT-journalist en hoofdredacteur van CDO Magazine. zestig tussen businesswerkers en soft- kunnen verbeteren. Dit is stimulerender ware-ontwikkelaars alleen maar groter is voor de eigen IT-professionals dan het geworden. Hoge ambtenaren hoeven echt werk tijdelijk extern te laten overnemen. NOTEN 1 In mei en juni 2018 liepen er drie socialeme- geen IT-deskundige te worden, maar laat Er is een fris, nieuw elan nodig in de IT-com- dia-initiatieven over de IT-verkwisting van ze bijscholen in basale IT-kennis. Niet in munity van de overheid, waardoor gemoti- belastinggeld: www.blogit.nl/digitale-verkrotting-overheid; klasjes maar door training-on-the-job. veerde medewerkers zien dat hierdoor hun www.linkedin.com/feed/update/urn:li:activi Zij moeten in functionele zin hun eigen carrièrekansen enorm zullen toenemen. ty:6398433844185354241; www.linkedin.com/feed/update/urn:li:activi behoefte aan IT kunnen formuleren. Bij ty:6405863409157500928; voorkeur in hun eigen taal. Etalering 2 Dit artikel is in feite een compilatie van Die hoge ambtenaren initiëren zo af en Bij de overheid wordt in onvoldoende constateringen van IT-experts die hebben deelgenomen aan het eerder genoemde digi- toe opdrachten met IT-consequenties die mate aan leidinggevenden getoond wat tale onderzoek. De geconstateerde problemen zijzelf niet overzien. Laat elk initiatief met het effect is van hun beslissingen. Althans komen trouwens naar schatting voor bij ruim 80 procent van de overheidsorganisaties. IT-consequentie vooraf screenen door een in eenvoudige visualisaties, zonder wol- 3 Gepensioneerde IT-toppers die de mouwen digitale architect op haalbaarheid. Zet lige teksten. willen opstropen om de overheid te helpen. Dergelijke professionals zijn geen enkele standaard bekwame digitale architecten Zorg dat stakeholders en andere betrok- bedreiging voor het zittende personeel, zij in tijdens de beleidsvorming als volwassen kenen echt betrokken zijn en blijven bij komen hen namelijk niet vervangen. gesprekspartners van hoge beleidsmede- IT-veranderingen, en niet alleen ‘ge- werkers om de IT-haalbaarheid te borgen. ïnformeerd’ worden. Dit is een van de Sinds 1995 bestaat bij de Algemene Be- belangrijkste succesfactoren van grote stuursdienst, onderdeel van het Minis- programma’s, naast duidelijk verwach- terie van BZK, een speciale afdeling top- tingsmanagement. Maak hen verant- ambtenaren die elke overheidsklus, hoe woordelijk voor deeltrajecten en laat ze moeilijk ook, kan klaren. Vreemd dat dit participeren tijdens uitvoeringen en im-

84 CIO MAGAZINE PARTNERARTIKEL Door Paul Ducklin

BEDRIJVEN KUNNEN ZELF VEEL DOEN Drie gouden tips tegen ransomware

WannaCry heeft ransomware voorgoed op de kaart gezet en past inmiddels feilloos in het eisen. Om zichzelf administratieve romp- lenen. Remote Desktop Protocol, ofwel rijtje van gesettelde begrippen slomp te besparen, geven zij je voor een RDP, kan heel nuttig zijn. Helaas moet ge- als antivirus, spam en phishing. bedrag van 50.000 euro de master key en constateerd worden dat crooks ’n crimi- En daar loert dan ook meteen dan kun je zelf het hele netwerk ontsleu- nals dezelfde securitytool misbruiken die het gevaar: we praten er wel telen. Omdat ze in één klap veel compu- je net voor jouw IT-beveiligingsman hebt over, maar gaat iedereen ook ters hebben gegijzeld, ligt de druk bij het aangemaakt. Een vergelijking: zie het als over tot actie? gedupeerde bedrijf. En met die 50.000 een securitypass die je aan een monteur euro lijken criminelen je het gevoel te ge- geeft voor het fixen van je airco. Eenmaal ven dat je er met een koopje vanaf komt. Bij deze manier van aanvallen moeten de oor bedrijven als Sophos is het criminelen wel eerst in je netwerk bin- makkelijk om te zeggen: ‘Neem nendringen. We kunnen het daarom niet VOORDAT JE MET JE OGEN een mailfilter die dodgy bijlagen vaak genoeg herhalen: patch early, pro- tegenhoudt, schakel een webfilter perly and promptly! KUNT KNIPPEREN, STAAT Vin die malicous traffic een halt toeroept, instaleer een security-oplossing én, in het Een tweede maatregel die bedrijven moe- RANSOMWARE OP ALLE geval van ransomware, een tool die niet ten nemen is het gebruik van gedegen COMPUTERS alleen ransomware stopt maar ook alles wachtwoorden. Veel bedrijven hebben terugzet’. Zelf kun je ook genoeg onderne- geld in goede beveiligingsoplossingen men op dit vlak. gestoken wat je gemakshalve kunt vergelijken met sterk prikkeldraad om de gemaakt, vergeet je de pas terug te vragen Er is een bekende uitdrukking: ‘patch buitenkant van het pand. Maar zijn cy- en is de kans aanwezig dat hij onzorgvul- early and patch often’. Ransomware is op bercriminelen eenmaal over het hek met dig met dat pasje omgaat: iedereen kan zoek naar een beveiligingsgat: hackers prikkeldraad geklommen, blijken wacht- zo jouw gebouw in en uit. Zo werkt het breken in, snuffelen rond, inventariseren woorden te ontbreken en is alles zo lek als ook met je netwerk. Dat je remote wor- hoeveel computers er zijn en bij welke een mandje. Wanneer ransomware een- kers inhuurt, is helemaal goed. Maar ga ze kunnen toeslaan. En voordat je met maal is binnengedrongen, kan het op z’n je onzorgvuldig om met de verleende toe- je ogen kunt knipperen, staat ransom- dooie gemak alles gijzelen om vervolgens gang, zijn het de crooks die ongevraagd ware op alle computers. In plaats van vijf losgeld te eisen. Ook hier zijn bedragen bij je langskomen en dat is juist wat je je computers waar je 500 dollar voor moet als 50.000 euro eerder regel dan uitzon- niet kunt veroorloven. Dus sluit admini- betalen kan het gebeuren dat er 500.000 dering. Daarom: wachtwoorden voor ie- stratieve corridors wanneer ze niet meer computers worden gegijzeld. dereen en alles. nodig zijn. Ó

De crooks kunnen vervolgens voor dui- Tot slot zijn er kleine bedrijven die IT’ers zenden dollars per computer aan bitcoins op afstand toegang tot hun netwerk ver- Paul Ducklin is security-expert bij Sophos.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 85 SECURITY

ZES UITDAGINGEN IN EEN TIJDPERK NA DE ‘CLOUD-WATERVREES’ WAT HOUDT DE NEDERLANDSE CISO ’S NACHTS WAKKER?

86 CIO MAGAZINE Door Kristof Huet

Onlangs was ik in Rotterdam voor een rondetafeldiscussie met enkele CIO’s, CISO’s en IT-managers. We hadden een omschreef: “We hebben een Microsoft- er vaak concessies gedaan moeten wor- open gesprek over de uitda- firststrategie. Daarnaast brengen we in den. Bijvoorbeeld wanneer het gaat om gingen waar zij mee te maken kaart welke zaken er niet worden gedekt een bepaalde ERP-applicatie die nog niet hebben. Hoewel digital trans- en deze regelen we zelf.” beschikbaar is in de cloud en waardoor formation soms klinkt als een er wereldwijd nog gebruikgemaakt moet buzzword of hype, is dit toch Uitdaging 2 worden van dure MPLS-lijnen, zoals een precies het thema dat boven Kosten voor wide area networks (WAN’s) van de aanwezigen aangaf. aan hun lijst staat. De vraag die Kosten voor WAN’s zijn aanzienlijk. Veel van hen wakker houdt is: hoe ga de aanwezigen worstelen met de hoge kosten Uitdaging 5 ik de business op een nieuwe, voor MPLS. Hoe kunnen ze op plekken in de HTTPS digitale manier enablen? wereld waar de internetverbinding slecht is, De encryptie van verkeer is tevens een toch een veilige internetverbinding garande- heet hangijzer. Privacyregels verbieden in ren tegen een betaalbare prijs? En hoe kun- sommige landen of gevallen de inspectie nen ze daarnaast bandbreedte garanderen van verkeer. Het is echter eenvoudig om e inzet van cloudservices is onvoor bedrijfskritische applicaties? SD-WAN malware te verspreiden via encrypted losmakelijk verbonden met de is een onderwerp waar al de aanwezigen traffic. Dan rijst de vraag: Waarom heb- wens de business te enablen. ofwel naar kijken of al op zijn overgestapt. ben we al die security-appliances als we Vrijwel alle bedrijven maken Naast het verbeteren van de WAN-capaciteit SSL-verkeer onberoerd laten? Ook hier Dop een of andere manier gebruik van en het verlagen van de kosten, biedt SD- kom je al snel weer in een juridisch spel de cloud. Een van de aanwezige CISO’s, WAN ook een mogelijkheid om de netwerk- terecht. Mag je verkeer met persoonlijke werkzaam bij een wereldwijd opererend beveiliging te verbeteren. data (op je bedrijfsnetwerk) inspecteren? bedrijf, gaf aan dat hij zes jaar geleden nog riep dat zijn bedrijf nooit naar de Uitdaging 3 Uitdaging 6 cloud zou gaan. Maar daar zijn ze van te- GDPR De zwakste schakel ruggekomen. Waarschijnlijk zullen niet al Uiteraard werd ook het topic GDPR be- Het laatste punt dat werd besproken: de hun workloads naar de cloud verhuizen, sproken deze avond. Over één ding wa- mens. Want techniek is mooi, maar het is maar voor een deel geldt de ‘cloud-water- ren de aanwezigen het deze avond eens: doorgaans niet de techniek die faalt. De vrees’ niet meer. GDPR gaat niet zozeer over het verbeteren zwakste schakel is (en waarschijnlijk blijft!) Met de massale transitie van applica- van de beveiliging, maar is meer een juri- de mens. Veel van de aanwezigen hebben ties en data naar de cloud, en een situ- dische kwestie. Als je alleen al kijkt naar dan ook speciale programma’s ingericht atie waarin gebruikers op allerlei plekken de gebruikte termen dan is duidelijk dat om bewustwording te stimuleren en me- werken, is ook de traditionele perimeter deze vaak voor meerdere interpretaties dewerkers te trainen. Denk bijvoorbeeld security-aanpak achterhaald. Het is niet vatbaar zijn. Wat is de definitie bijvoor- aan het bewust maken van zaken als target langer noodzakelijk en wenselijk om al beeld voor state-of-the-artbeveiliging? phishing of profiling. De aanwezigen waren het internetverkeer eerst terug te halen Als er iets goeds uit de GDPR is voortge- het eens dat de confrontatie hierover op- naar het bedrijfsnetwerk voor de security- komen, dan is het wellicht dat budgetten zoeken het beste werkt – niet enkel erover controls. Security moet daar plaatsvin- voor security iets gemakkelijker losko- praten. Al moet daarin ook weer de balans den waar de data en gebruikers zich ook men door de dreiging van hoge boetes. worden opgezocht, want mensen alleen bevinden: in de cloud. bang maken werkt juist verlammend.

Tijdens de avond kwamen meer uitda- Uitdagingen en voorbeelden gingen van de security-officers aan bod. Het was goed om deze thema’s samen te Hieronder een korte beschrijving van en- DE ENCRYPTIE VAN bespreken en te leren van best practises kele zaken die ter sprake kwamen. VERKEER IS EEN HEET van anderen. Hoewel de thema’s soms ver uit elkaar leken te liggen, was er voor mij Uitdaging 1 HANGIJZER toch een duidelijke rode draad: elke or- Onduidelijkheden rond eigen verantwoordelijkheid ganisatie die actief aan de slag gaat met Met het gebruik van clouddiensten zoals digitale transformatie krijgt vroeg of laat Microsoft Azure rijst de vraag: wat doe je te maken met bovenstaande uitdagingen. zelf aan security en wat laat je over aan Uitdaging 4 Het goede is dat er gelukkig ook genoeg je serviceprovider? Microsoft investeert Legacy voorbeelden zijn van organisaties die er al veel in de veiligheid en compliancy van Elke organisatie heeft legacy. Zelfs een succesvol mee aan de slag zijn gegaan. Ó Azure. Dat wil niet zeggen dat een orga- bedrijf dat pas vijf jaar bestaat. En hoe-

nisatie hier zelf geen omkijken meer naar wel het doorgaans meer uitzondering Kristof Huet is Regional Director Northern EMEA heeft. Zoals een van de aanwezigen het dan regel is, zorgt deze legacy ervoor dat bij Zscaler.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 87 PARTNERARTIKEL

VERGEET NIET DE ROMMEL OP TE RUIMEN Move fast and fix things

Snelheid alleen is niet de sleutel tot echt leiderschap, zelfs niet in onze nieuwe, digitale economie. Als snelheid niet gepaard gaat met continuïteit, dan ontspoort een businessmodel. Niet voor niets veranderde Facebook zijn beroemde slogan ‘Move fast and break things’ naar het aanmerkelijk minder opwindende ‘Move fast with stable infra’. Minder opwindend, ja. Maar wel realistischer.

88 CIO MAGAZINE Door Eltjo Poort

eiderschap en snelheid zijn onlos- • Cargo cult: door het succes van inter- bijstand belandde doordat foutieve infor- makelijk met elkaar verbonden. Het netreuzen zijn veel organisaties geneigd matie een werkelijkheid op zichzelf werd. tijdperk van technologie en disrup- de methodes, praktijken en frameworks Gekoppelde systemen van de overheid tie werd misschien wel nergens zo van die reuzen over te nemen, vaak zon- bleven de onjuiste gegevens reproduce- L kernachtig samengevat als bij Facebook: der eerst goed te kijken naar verschillen ren en verspreiden, omdat het corrigeren ‘Move fast and break things’. De slogan in cultuur en bedrijfsdoelstelling. van foute informatie, een standaard edge past net zo goed bij een club hackers als • Weighted Shortest Job First (WSJF) is case, niet was geïmplementeerd. bij de instelling van menige techstartup. een prioriteringsmethodiek voor het Scaled Het wordt tijd om daar iets aan te doen, Eerst doen, dan denken. In de woorden Agile Framework (SAFe). Vanwege hun te beginnen met het aanpakken van de van Facebook-CEO Zuckerberg: “Voor omvang en indirecte businesswaarde kun- genoemde oorzaken. We moeten trans- ons als ontwikkelaars was snelheid zo benen enablers over het algemeen niet con- paranter worden over wat er nodig is om langrijk, dat we de bugs voor lief namen.” curreren met features en functionaliteit duurzaam te ontwikkelen, en beter om- Maar Facebook ontdekte de keerzijde van bij WSJF-prioritering. Om die reden ad- gaan met de hooggespannen verwach- zijn eigen credo. Het repareren van die viseert SAFe om afzonderlijk capaciteit te tingen. Een ontwikkeltempo moet in de bugs bleek tijdrovender – en dus kost- reserveren voor enablers. Een organisatie eerste plaats vol te houden zijn. We moe- baarder – dan het voorkomen ervan. die dat verzuimt, bouwt gegarandeerd en ten ook slimmer zijn in het toepassen van gestaag een technische schuldenlast op. agile processen – door te zorgen dat we Enablers verwaarlozen • Minimal Viable Product (MVP) is een die praktijken en hun beperkingen leren In het begin van de levenscyclus van een eerste versie van een product met net begrijpen voordat we ze inzetten. product staat de noodzaak om snel nieuwe voldoende kenmerken om vroege klanten functionaliteit te creëren voorop. Snel en te bedienen en feedback op te halen voor voortdurend waardevolle software opleve- toekomstige ontwikkelingen. MVP’s hou- ren om de klant tevreden te houden. Func- den nog geen rekening met edge cases, tionaliteit voegt direct businesswaarde de randgevallen of zelden voorkomende VRIJWEL ALLE GROTERE toe en heeft daarom een hogere prioriteit omstandigheden waaronder het product ORGANISATIES KAMPEN dan werk dat indirect businesswaarde toe- gebruikt wordt. Non-functionele eisen voegt, de zogenaamde enablers. (NFR’s), zoals beperkte schaalbaarheid, MET TECHNISCHE SCHULD Enablers vormen de ruggengraat van een zijn ook in de meeste gevallen niet voor- product, de architectuur die ook op de zien in een MVP. Edge cases en NFR’s lange termijn kwaliteit moet garanderen. kunnen echter grote impact hebben op de Een organisatie die enablers verwaarloost architectuur. Doorontwikkelen op basis Eerst denken, dan doen ten gunste van functionaliteit bouwt tech- van een MVP zonder de architectuur in Meer aandacht voor enablers betekent dat nische schuld op. Hoe langer de enablers ogenschouw te nemen is een onjuiste toe- er minder capaciteit voor nieuwe functi- op de lange baan worden geschoven, hoe passing van het MVP-concept en leidt tot onaliteit zal zijn. Daaruit volgt dat ont- hoger de schuld en de impact ervan op opstapeling van technische schuld. wikkeling aanvankelijk wat zal vertragen. productiviteit en kwaliteit. Een product of Eerst denken, dan doen. Goed toegepaste organisatie met technische schuld is de ba- Verduurzaming van ontwikkeling Agile-principes laten ook mét proporti- lans tussen snelheid en continuïteit kwijt. De technische schuldenlast vormt in toe- onele aandacht voor enablers meer dan Zonder die balans lopen agile processen nemende mate een probleem. Het kost genoeg ruimte voor snelheid en disruptie. spaak, en daarmee de succesvolle ontwik- meer dan alleen budget en middelen die Het structureel afbetalen van de techni- keling van het product of businessmodel. bedrijven liever aan innovatie besteden. sche schuldenlast voorkomt dat een orga- Door onze afhankelijkheid van goed wer- nisatie zich in een hoek schildert met een Technische schuldenlast loopt op kende software leidt technische schuld ook applicatie die niet meer aan te passen is Vrijwel alle grotere organisaties kampen tot maatschappelijke problemen. Architec- op een nieuwe, onvoorziene realiteit. op een of andere manier met technische turen zonder ondersteuning voor edge ca- Snelheid is niet de oorzaak van de proble- schuld. Ze zijn snel gegaan, en nu zijn er ses kunnen zelfs ethische problemen ver- men, dat is het nalaten de gemaakte rom- dingen kapot. Uit gesprekken met archi- oorzaken door groepen klanten en burgers mel op te ruimen. In retrospectief had Face- tecten, productowners en managers ko- uit te sluiten van soms essentiële diensten. book zijn slogan misschien niet zo drastisch men verschillende zaken naar voren die De Kafkabrigade is een stichting die over- en ongeïnspireerd hoeven aan te passen. de oplopende technische schuldenlast heden helpt dergelijke disfunctionele sys- Met een enkel woordje was de angel er al uit kunnen verklaren: temen te bestrijden. Niet zelden brengt geweest: ‘Move fast and fix things’. Ó • Kritieke prestatie-indicatoren (kpi's) het onderzoek van de stichting schrij- stellen meetbare kortetermijnsuccessen nende zaken aan het licht, zoals de jaren- Eltjo Poort is Distinguished Solution Architect vaak boven langetermijninvesteringen. lange lijdensweg van een vrouw die in de bij CGI.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 89 TRANSFORMATIE

RONDETAFELBIJEENKOMST DIGITALE TRANSFORMATIE IN DE NUCLEAIRE INDUSTRIE Samenwerking en transparantie sleutel tot succes

90 CIO MAGAZINE Door Paul Teixeira Ó Fotografie Dennis Khalil

Digitale transformatie in de nucleaire industrie. Het klinkt de buitenstaander wellicht wat vreemd in de oren. Want hoe kan een speler in een sector met zo’n streng gereguleerd en eenduidig product (en pro- ductieproces) zich omvormen naar een organisatie waarbij de digitalisering ten grondslag ligt aan zaken als nieuwe businessmodellen? Toch is het wel degelijk mogelijk. Dat toonde Menno Vlietstra, CIO Urenco Group, aan tijdens een recente rondetafelbijeenkomst in de Villa te Vught – georganiseerd door CIO Magazine, in samenwerking met DXC Technology.

ij sommige CIO’s heeft de term ‘digitale transformatie’ de irritatie- graad bereikt. Onder het veel- omvattende label worden inmid- B dels tal van zaken gevat die, in het beste geval, slechts zijdelings betrekking hebben op de digitalisering van processen, organisatiestructuur en verdienmodellen. Ondanks dat ‘misbruik’ staat digitale transformatie nog steeds voor een ontwikkeling waar bijna geen ontkomen meer aan is. Een ontwikkeling waarbij, de naam zegt het al, IT een voorwaardelijke rol speelt. Daarmee zouden ook de CIO en de IT-organisatie de mede-aanjager en de spil van de digitale transformatie moeten zijn. Dat lijkt in ieder geval in de meerderheid van de gevallen ook zo te zijn. Een informeel onderzoek onder de lezerskring van CIO Magazine, in samenwerking met DXC Technology, toont aan dat bij 69 procent van de respondenten de hoogste IT- leidinggevende zowel verantwoordelijk voor alsook aanjager van de strategische planning voor de implementatie van digitale technologieën is.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 91 TRANSFORMATIE

De helft van de ondervraagden zegt ver- diaal) belang van deze tak van sport. Toch der dat hun organisatie reeds een digitale is bij Vlietstra’s werkgever Urenco Group agenda heeft. Al zijn de verdiensten daar- de digitale transformatie wel degelijk in van, in een positieve bijdrage aan de om- volle gang. En met aantoonbaar succes. zet en winst, nog niet te zien. Wij vroegen hun ook welke delen van de organisatie al Menno Vlietstra kwam twee jaar geleden op basis van een digitaal businessmodel binnen bij de Urenco Group. Hij was daar- werken. De IT-organisatie blijkt met een voor onder andere werkzaam geweest als ruime meerderheid (70 procent) aan kop CIO in de farmaceutische industrie. Dat te staan. En ten slotte: waar zien de CIO’s stelde hem in staat om met een betrek- die de digitale transformatie al hebben kelijk objectieve blik naar zijn nieuwe afgerond de belangrijkste voordelen hier- werkgever, de processen, de mensen en van? Verhoogde efficiency (en/of kostende bedrijfsdoelen voor de langere termijn reductie) staat bovenaan met 64 procent, te kijken. Bij dat laatste speelde digitale gevolgd door betere klantenbinding (56 transformatie – met efficiencyverbetering procent). Een goede derde is veranderde als een van de speerpunten – een belang- businessmodellen en/of processen (37 rijke rol. Vlietstra kwam al snel tot de procent). conclusie dat voor een dergelijke verande-

Rondetafeldiscussie Tot zover de mening en ervaring van de lezers van CIO Magazine. Daaruit kan ge- concludeerd worden dat digitale transfor- VERHOOGDE EFFICIENCY matie leeft onder de CIO-community. Dat WORDT GEZIEN ALS wordt gestaafd door de spreker tijdens de rondetafel ‘Digitale transformatie in BELANGRIJKSTE de nucleaire industrie’: Menno Vlietstra, VOORDEEL VAN DIGITALE CIO bij de Urenco Group. Urenco is wereldwijd een van de drie TRANSFORMATIE grootste leveranciers van verrijkt uranium aan exploitanten van kerncentrales. Daarnaast heeft het een belangrijke positie verworven als het gaat om de levering ring ook andere vaardigheden bij zijn IT- van stabiele isotopen aan onder andere organisatie én de externe dienstverleners de medische industrie. Ook is het bedrijf nodig waren. succesvol met het recyclen en opnieuw De eigen IT-organisatie reorganiseerde verrijken van bruikbaar materiaal. hij. En de toenmalige IT-dienstverlener kreeg, na een korte benchmarking, Verandering vergt andere vaardigheden marktverkenning en selectie, te horen Volop zon en een zeer aangename tempe- dat er een tijdperk van snelle en grondige ratuur zorgden in het najaar voor een in verandering aan zou breken. Daarin was alle opzichten prettig begin van de ron- geen plaats meer voor traditionele manie- detafelsessie in de Vughtse Boardroom. ren van werken, gebaseerd op enkel ser- Menno Vlietstra was de spil van de ronde- vice level agreements. Cloudservices zijn tafeldiscussie. Hij deelde zijn ervaringen onontkoombaar, juist ook voor een nucle- met digitale transformatie in een sector air, modern en hightechbedrijf. waar het grote publiek niet meteen het label ‘transformatie’ op plakt: de nucleaire De IT-dienstverlener, als service-inte- industrie. Wat logischerwijs ligt aan de grator, greep de nieuwe kans met beide gevoeligheid van de gebruikte materialen handen aan en ging mee in dat proces, gekoppeld aan het nationaal (en zelfs mon- vertelde Vlietstra aan zijn mede-CIO’s die

92 CIO MAGAZINE OVER MENNO VLIETSTRA Een studie aan de universiteit van Twente (management information systems) afgerond in 1987 vormde de basis voor de carrière van Menno Vlietstra. Later kwam daar nog een studie leadership and innovation (London Business School) en een executive MBA (Insead) bij. Steekwoorden bij het profiel van Menno Vlietstra? Leiderschap, inzicht in (IT-)processen, cybersecurity en een talent voor het doorvoeren van veranderingen. Vlietstra startte als consultant bij de gemeente Amsterdam waar hij bezig was met zaken als informationplanning en systeemontwikkeling. In 1994, na bij een dienstverlener als business- centermanager te hebben gewerkt, werd Vlietstra IT-director bij het Cen- traal Boekenhuis (CB). Drie jaar daarna verruilde hij het CB voor Vopak, waar hij als CIO tot 2002 werkzaam was. Er volgde een reeks van CIO-schappen bij toonaangevende organisaties, zoals Philips Consumer Lifestyle, Leaseplan, Corbion (CSM) en Roche/ Genentech in Basel – met een kleine onderbreking van twee jaar toen hij als consultingpartner bij IT-dienstverlener Cognizant in Zürich actief was. In oktober 2016 trad Menno Vlietstra in dienst van Urenco Group als CIO en lid van het leadershipteam. Het Brits-Duitse-Nederlandse consortium Urenco Group (een samentrekking van URanium ENrichment COmpany) heeft het hoofdkantoor in Stoke Poges, Groot-Brittannië. Het bedrijf boekte in 2017 een omzet van ruim 1,92 miljard euro en een nettowinst van 514,9 miljoen.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 93 TRANSFORMATIE

94 CIO MAGAZINE ONDERZOEK DIGITALE TRANSFORMATIE: WAT ZEGGEN CIO’S? ICT Media (de uitgever van onder andere CIO Magazine) en IT-dienstverlener DXC deelnamen aan de rondetafeldiscussie. hiervoor mogelijk. Waar Urenco Group Technology hebben een kleinschalig en Van traditionele service level agreements Business Management verantwoordelijk informeel onderzoek uitgevoerd onder de naar nieuwe contractvormen waarbij fac- was voor de ontwikkeling van de nieuwe lezerskring van CIO Magazine. Onderwerp was het vraagstuk van digitale transforma- toren als netpromotorscore, klanttevre- business, werd deze door Vlietstra ge- tie. De CIO’s kregen ook de mogelijkheid denheid, gehaalde doelstellingen en be- faciliteerd. Ook wees hij erop hoe IT de om vrijuit te spreken over de struikelblok- haalde businessresultaten leidend zijn. verdere groei mogelijk kon maken. Zijn ken die zij tegen zijn gekomen op het pad Een andere manier van denken, erkende voorstellen vielen in goede aarde bij het naar een succesvolle digitale transformatie. Een bloemlezing. hij: “Het draait om transparantie en ver- management van deze nieuwe ventures trouwen. Beide keukens moeten openen de raad van bestuur. De nieuwe ven- ‘Als de marktdruk niet te groot is en de staan voor elkaar.” Maar ook een nood- tures leveren inmiddels een belangrijke organisatie een conservatieve inslag heeft, dan is de wil om te veranderen gering. Een zakelijke manier van denken, want een positieve bijdrage aan de financiële resul- ‘sense of urgency’ is van cruciaal belang.’ ingrijpend traject als digitale transforma- taten van Urenco Group – met nog volop tie kan niet op de oude leest worden ge- groeipotentie. ‘Start niet met onvoldoende (en kwalita- schoeid. “Het heeft er overigens ook mede tief mindere) middelen, dat wreekt zich nagenoeg direct. Een voorbeeld van een voor gezorgd dat wij voor jonge IT’ers en dergelijk struikelblok is het gebrek aan ge- andere medewerkers aantrekkelijk blij- talenteerde in- en externe medewerkers.’ ven. Wij kunnen hun bijvoorbeeld nu de ‘‘No Guts, no Glory’. Denk niet op een moderne tools geven die zij gewend zijn ‘BEIDE KEUKENS traditionele manier over oplossingen, maar en nodig hebben.” MOETEN OPENSTAAN jaag ook weer niet achter elke hype aan (zoals blockchain). Geef tegelijkertijd ruim- Bruggen slaan tussen OT en IT VOOR ELKAAR’ te aan experimenten en leer al doende.’ Dat er een nieuwe manier van werken no- ‘Zorg voor goed changemanagement dig was op IT-gebied vertelde hij aan de en hou een realistische blik op zaken als verschillende stakeholders binnen en bui- omvang van projecten en snelheid van de ten het concern. Ook de diverse toezicht- Transparantie en samenwerking veranderingen. Haastige spoed is zelden goed. Gooi ook niet alles direct over de houders in de verschillende regio’s waar Het verhaal van Menno Vlietstra leverde digitale boeg met een ‘digital only’-aan- Urenco actief is moesten geïnformeerd bij de aanwezige collega-CIO’s de nodige pak. ‘Agile werken’ is hier overigens wel worden over hoe de transformatie aange- vragen op. Zoals hoe om te gaan met go- zeer belangrijk, het zorgt er ook voor dat je onderweg geen mensen ‘kwijtraakt’.’ pakt ging worden en de security geborgd. vernance op de IT (en niet onbelangrijk: Met laagdrempelige voorlichting én de de IT-security). Moet je die ook volledig bij ‘Zorg ervoor dat het niet louter een initi- steun van brede lagen in het management de outsourcepartij ‘Nieuwe Stijl’ neerleg- atief van de IT-organisatie is, neem zeker kreeg de CIO dat voor elkaar. Waarbij hij gen? Nee, aldus Vlietstra. De regie blijft in ook de directie (en andere businessowners) mee in het proces. Hou verder alle stake- ook een brug heeft weten te slaan tussen eigen handen, wat bij Urenco Group ook holders op de hoogte van de voortgang twee traditioneel gescheiden werelden: de een absolute vereiste is. Maar je kunt wel en de bereikte mijlpalen. Maar zorg er information technology en de operational samen nadenken over hoe een en ander tegelijkertijd voor dat de leiding over het traject van digitale transformatie bij de IT- technology (OT, onder andere fabrieksau- kan worden ingevuld, want de expertise organisatie blijft liggen.’ tomatisering). “Dat is gelukt door bijvoor- van de outsourcepartij is zeker waarde- beeld de verschillende plantmanagers bij vol. Een van de CIO’s stelde dat hij in het een gerenommeerd instituut als Fraunho- proces van digitale transformatie stevig mee op als zij straks wellicht de volledige fer (het Duitse TNO, de stuwende kracht wordt tegengewerkt door leveranciers van business missen omdat je noodgedwon- achter het Duitse Industrie 4.0-initiatief, enterprisesoftwarepakketen. Zij gooien gen overgeschakeld bent naar een concur- red.) uit te nodigen zodat zij konden zien dermate hoge financiële drempels op dat rent die wel met je meedenkt. wat digitale transformatie voor hun fa- het bijna ondoenlijk is om naar nieuwe ar- Het nauw optrekken met in- en externe brieken kon betekenen.” chitecturen en businessmodellen te gaan. partijen en zo groot mogelijke transpa- Vlietstra erkende die uitdaging. Ook hier rantie over en weer betrachten, klinken Binnen Urenco is diversificatie reeds in benadrukte hij het belang van een con- door de gehele discussie heen. Het lijken volle gang. Voor alle nieuwe activiteiten structieve dialoog: ga in gesprek met de de voorwaarden te zijn voor een succes- geldt dat deze in hun businessmodel ook bewuste softwareproducenten over jouw volle digitale transformatie. Ó wezenlijk anders zijn dan het verrijken specifieke IT, OT en cybersecurityvereis- van uranium voor een klant. De onbe- ten. Maak het inzichtelijk en uiteindelijk Paul Teixeira is zelfstandig journalist en hoofdre- vangen blik van Menno Vlietstra maakte kom je samen tot een acceptabele oplos- dacteur van BaaS Magazine. de vereiste vernieuwde IT-ondersteuning sing. Tenslotte schieten zij er ook niets

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 95 VRAAG DE BROCHURE AAN

MODULAIR EXECUTIVE MBA IN BUSINESS & IT In het Modulair Executive MBA in Business & IT ligt de focus op technologie als driver van jouw business. Je doet nieuwe vakken- nis op, werkt aan goede samenwerking, en weet hoe je jouw organisatie inricht op continue technologische verandering. Dat alles in een flexibele setting. Ga jij straks in het voorjaar de uitdaging aan?

AI & CYBER: THREATS DIGITAL STRATEGY LEADERSHIP AND AND OPPORTUNITIES AND TRANSFORMATION COOPERATION

In deze module staat centraal hoe je als CXO stu- In de interactieve colleges stimuleren experts je Wie ben je, welke capaciteiten bezit je als leider ring kan geven aan wat er op jouw organisatie af om strategisch te denken en voer je discussies en hoe kun je die het beste inzetten? De module komt. We gaan in op een breed spectrum van uit- over uiteenlopende strategische thema’s. Alleen Leadership and Cooperation vindt antwoorden dagingen en mogelijkheden. Welke vragen moet kennis over strategie is natuurlijk niet genoeg. op deze vragen en bereid je voor op het leider- je stellen, is het wel een IT probleem? Worden de Daarom leer je door de cases en eindopdracht om schap van morgen. Niet de leider als solist, maar kansen vanuit de business of vanuit de IT gegene- de opgedane kennis om te zetten in een analyse de leider die zijn of haar mensen betrekt in een reerd? Hoe kan je jouw organisatie inrichten met en besluiten. Zo ben je in staat om de digitale samenwerkingsverband. Je leert te reflecteren deze bedreigen en kansen? transformatie in je organisatie te leiden. op leiderschap en hiermee te experimenten op basis van je eigen praktijkervaringen.

WAT LEVERT HET OP: WAT LEVERT HET OP: WAT LEVERT HET OP: • Kennis over Cyberaanvallen, in de vorm van • Inzicht in de drivers van digitale transforma- • Zelfreflectie op jouw rol als leider en crome/spionage/roof van geld of intellectual tie, inclusief de rol van big data en analyses; experimenteren op basis van je eigen property; • De creatie van een veranderstrategie; praktijkervaringen; • Kennis over welke maatregelen te nemen aan • Het kunnen opstellen en begrijpen van digitale • Inzicht in verschillende leiderschapsstijlen; de ene kant tegen cyberaanvallen en in het bedrijfsmodellen; • Bewustwording van jezelf en je eigen veilig innoveren anderzijds; • Inzicht in de interactie met beleid, regelgeving handelen, waaronder in samenwerking- • Inzicht in actuele crisis en compliance en wetgeving. situaties. management theorieën en concepten.

STARTDATUM STARTDATUM STARTDATUM 11 maart 2019 4 februari 2019 13 februari 2019

NYENRODE.NL/OPLEIDINGEN/P/ NYENRODE.NL/BIT DST NYENRODE.NL/BIT LC AI CYBER THREATS AND OPPORTUNITIES

MEER INFORMATIE OF EEN PERSOONLIJK ADVIESGESPREK AANVRAGEN? NEEM CONTACT OP MET ONZE PROGRAMMA ADVISEURS. [email protected] + NYENRODE.NL/BUSINESSIT

NYENRODE. A REWARD FOR LIFE

MMBA-BIT_adv215x285_w33_01.indd 1 17-08-18 16:17 PARTNERARTIKEL Door Renju Varghese

GOEDE SAMENWERKING EN INFORMATIE- UITWISSELING NET ZO BELANGRIJK ALS TECHNOLOGIE Samenwerking:

VRAAG DE dé sleutel tot succesvolle BROCHURE AAN smart city’s

Smart city’s – slimme, duurzame MODULAIR EXECUTIVE MBA IN BUSINESS & IT steden waarin technologie In het Modulair Executive MBA in Business & IT ligt de focus op technologie als driver van jouw business. Je doet nieuwe vakken- wordt ingezet om de levens- kwaliteit van inwoners te verho- gericht verzamelde data in om, op basis smart city goed functioneert en adequaat nis op, werkt aan goede samenwerking, en weet hoe je jouw organisatie inricht op continue technologische verandering. Dat gen – roepen allerlei vragen op van voorspellende modellen, het functio- beveiligd is. Zo zag in Den Haag vorig jaar alles in een flexibele setting. Ga jij straks in het voorjaar de uitdaging aan? rond de stabiliteit van systemen, neren van de smart city voortdurend pro- The Hague Security Delta (HSD) het le- de beveiliging van data en de actief te verbeteren. venslicht: een vehikel waarbinnen de ge- privacy van burgers. Hechte sa- meente, private partijen en kennisinstel- AI & CYBER: THREATS DIGITAL STRATEGY LEADERSHIP AND menwerking tussen overheden, Flinke uitdagingen lingen als de Haagse Hogeschool en de TU private partijen en kennisinstel- Het onderhouden, monitoren en beveili- Delft samenwerken aan cybersecurity in AND OPPORTUNITIES AND TRANSFORMATION COOPERATION lingen is (naast de voortschrij- gen van alle infrastructuren die hiervoor de slimme stad van de toekomst. dende technologie) een belang- nodig zijn, stelt overheden en technologie- In deze module staat centraal hoe je als CXO stu- In de interactieve colleges stimuleren experts je Wie ben je, welke capaciteiten bezit je als leider rijke factor in het succes van de bedrijven voor een flinke uitdaging. Hoe Standaarden nodig ring kan geven aan wat er op jouw organisatie af om strategisch te denken en voer je discussies en hoe kun je die het beste inzetten? De module slimme steden van de toekomst. zorg je ervoor dat smart city’s veranderen Ook verdient het aanbeveling om aparte komt. We gaan in op een breed spectrum van uit- over uiteenlopende strategische thema’s. Alleen Leadership and Cooperation vindt antwoorden van een potentieel doelwit (voor vijandige privacy-agentschappen in het leven te roe- dagingen en mogelijkheden. Welke vragen moet kennis over strategie is natuurlijk niet genoeg. op deze vragen en bereid je voor op het leider- staten of criminele cyberorganisaties) in pen: derde onafhankelijke partijen die de je stellen, is het wel een IT probleem? Worden de Daarom leer je door de cases en eindopdracht om schap van morgen. Niet de leider als solist, maar een voor onbevoegden onneembare ves- dataverzameling en -analyse stroomlijnen kansen vanuit de business of vanuit de IT gegene- de opgedane kennis om te zetten in een analyse de leider die zijn of haar mensen betrekt in een it cijfers van de Verenigde Na- ting? Hoe voorkom je een breakdown van reerd? Hoe kan je jouw organisatie inrichten met en besluiten. Zo ben je in staat om de digitale samenwerkingsverband. Je leert te reflecteren ties blijkt dat anno 2018 ruim de het waarschuwingssysteem, elektrici- deze bedreigen en kansen? transformatie in je organisatie te leiden. op leiderschap en hiermee te experimenten op helft van de wereldbevolking (55 teitsnetwerk of transportsysteem van een basis van je eigen praktijkervaringen. procent) in steden woont. En dat stad, met alle mogelijke nare gevolgen HET ULTIEME DOEL: HET Upercentage zal de komende decennia in rap voor mensen en objecten? Hoe zorg je er- WAT LEVERT HET OP: WAT LEVERT HET OP: WAT LEVERT HET OP: tempo toenemen – totdat rond 2050 ruim voor dat alle data die over burgers wordt LEVEN VAN ALLE BURGERS • Kennis over Cyberaanvallen, in de vorm van • Inzicht in de drivers van digitale transforma- • Zelfreflectie op jouw rol als leider en twee op de drie aardbewoners (68 procent) verzameld uit smart meters en smart de- IN SLIMME STEDEN crome/spionage/roof van geld of intellectual tie, inclusief de rol van big data en analyses; experimenteren op basis van je eigen een plek in de stad hebben gevonden. Om vices goed beveiligd en tegelijkertijd goed property; • De creatie van een veranderstrategie; praktijkervaringen; steden onder deze extreme omstandig- toegankelijk is? En: wat kun je doen om DUURZAAM VERBETEREN • Kennis over welke maatregelen te nemen aan • Het kunnen opstellen en begrijpen van digitale • Inzicht in verschillende leiderschapsstijlen; heden leefbaar te kunnen houden, zijn de privacy van al die burgers waarover ge- investeringen in slimme disruptieve tech- gevens verzameld worden te waarborgen? de ene kant tegen cyberaanvallen en in het bedrijfsmodellen; • Bewustwording van jezelf en je eigen nologieën (zoals het internet of things en veilig innoveren anderzijds; • Inzicht in de interactie met beleid, regelgeving handelen, waaronder in samenwerking- M2M-connectiviteit) onontbeerlijk. Samenwerking en die verantwoording afleggen over het • Inzicht in actuele crisis en compliance en wetgeving. situaties. Uiteraard kan de voortdurend voort- gebruik, de vernietiging en de beveiliging management theorieën en concepten. Het ultieme doel: komen tot smart city’s schrijdende technologische ontwikkeling van data. Ten slotte is het raadzaam om en het leven van alle burgers ín die slim- helpen om een antwoord te vinden op te komen tot nieuwe technologische stan- STARTDATUM STARTDATUM STARTDATUM me steden duurzaam verbeteren. Dat deze en andere vragen. Maar minstens zo daarden voor al die nieuwe disruptieve 11 maart 2019 4 februari 2019 13 februari 2019 kan door alle mogelijkheden op techno- belangrijk zijn een goede samenwerking technologieën, zodat devices en netwerken logisch gebied te vertalen naar goede geen informatie-uitwisseling tussen de par- optimaal beveiligd kunnen worden. NYENRODE.NL/BIT LC Ó NYENRODE.NL/OPLEIDINGEN/P/ NYENRODE.NL/BIT DST zondheidszorg, adequate OV-netwerken tijen die betrokken zijn bij de smart city: AI CYBER THREATS AND OPPORTUNITIES en veilige wijken en buurten, maar ook lokale overheden, private instellingen en Renju Varghese is Fellow en Chief Architect op MEER INFORMATIE OF EEN PERSOONLIJK ADVIESGESPREK AANVRAGEN? NEEM CONTACT OP MET ONZE PROGRAMMA ADVISEURS. naar een hoogwaardige waterzuivering, andere instanties (zoals kennisinstitu- het gebied van cybersecurity bij HCL Techno- @ + MMBA NYENRODE.NL NYENRODE.NL/BUSINESSIT een betrouwbaar elektriciteitsnetwerk en ten). Vanuit een hechte samenwerking logies. Hij is tevens betrokken bij de oprichting van het nieuwe HCL Center of Excellence on duurzame gebouwen. De slimme stad zet kunnen zij er sámen voor zorgen dat de Cyber Security in Den Haag.

NYENRODE. A REWARD FOR LIFE JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 97

MMBA-BIT_adv215x285_w33_01.indd 1 17-08-18 16:17 PARTNERARTIKEL

VAN COÖRDINATOR NAAR INNOVATOR egenwoordig wordt er van de CIO verwacht dat hij of zij een organisatie de toekomst binnenleidt aan de hand van een heldere ict-visie die Tnaadloos aansluit op de businesswensen van vandaag én morgen. Bijvoorbeeld met als doel de customer-experience te optimaliseren, cultuurverandering in gang te zetten of de time-to-market van producten te versnellen. De CIO moet iemand zijn die in staat is de business wendbaar te maken op basis van de juiste technologieën.

Onderzoek onder 2.200 CIO’s Het IBM Institute for Business Value deed AANDACHTS onderzoek naar de transformatie van de rol van de CIO. Hiervoor ondervroeg het onderzoeksinstituut ruim 2.200 CIO’s. Vanzelfsprekend is de ene CIO al veel GEBIEDEN verder in de adoptie van de digitale transformatie dan de andere. Daarom classifi- ceert het onderzoek drie archetypen:

Aspirationals – hebben een lange weg VOOR EEN te gaan voordat hun digitale transformatie afgerond is en ze snel kunnen inspelen op nieuwe businesskansen. Practitioners – hebben hun route van SUCCESVOLLE technologie naar businesswensen uitge- stippeld, maar nog niet de mogelijkheden om deze ambities waar te maken. Reinventors – lopen voorop door hun DIGITALE innovatieve businessmodellen, samen- werkingsvormen en bedrijfscultuur.

De meeste CIO’s weten wel wát er van ze verwacht wordt, maar niet hóe ze dat het TRANSFORMATIE beste kunnen aanpakken. Wat maakt de Reinventor-CIO nou zo succesvol? Uit de CIO Study komen vier strategische gebieden naar voren die de meest succesvolle De rol van de CIO verandert: van CIO’s typeren: technologisch coördinator naar strategisch businessinnovator. Dat Reinventors leggen de digitale basis voor vraagt om een nieuwe aanpak met samenwerking geïntegreerde systemen en flexibele Digitalisering is een belangrijke voor- werkprocessen. Wat zijn de meest waarde voor een wendbare business: om impactvolle veranderingen en hoe snel te kunnen reageren op klantverzoe- kunnen CIO’s daar het beste op in- ken, om nieuwe technologieën te kunnen spelen? In de CIO Study geven ruim implementeren en om passende busi- 2.200 CIO’s hun mening.1 nessmodellen in de praktijk te brengen. Reinventors leggen daarvoor een stabiele basis, qua mensen en technologie. De CIO Study laat zien dat bij 85 procent van de

98 CIO MAGAZINE Door Christian Visser

Reinventors de leidinggevenden een dui- Als CIO moet je strategische keuzes ma- recruiters in, andere trainen hun mensen delijke visie hebben waar hun branche ken… dat is makkelijker gezegd dan intern. De meeste CIO’s, ook de Reinven- naartoe gaat. Daarnaast werken manage- gedaan. Nieuwe technologieën zijn er tors, geven aan dat ze op HR-gebied nog mentteams effectief samen (84 procent) genoeg, maar is er ook budget om die te in- slagen moeten maken om in de toekomst aan de hand van passende technologie. tegreren? De meeste CIO’s geven prioriteit de juiste kennis en skills voor opkomende aan mobile, cloud en IoT. Ook populair zijn technologieën in huis te hebben. Om een Reinventor te worden, moet je als robotics, AI (56 procent) en virtual reality: CIO een stevige, bedrijfsbrede fundering technologieën die nog niet volledig vol- Reinventors maken hun organisatie agile hebben om te kunnen samenwerken. Dat wassen zijn. Het is dan ook de verwachting CIO’s moeten een organisatie neerzetten betekent dat leidinggevenden, afdelingen, dat de adoptie daarvan de komende jaren die agile genoeg is om te anticiperen op partnernetwerken en managementteams verder zal toenemen. Het loont om daar digital disruption – zonder te weten wat informatie moeten kunnen delen en kun- wel alvast mee te experimenteren. Daar die disruption inhoudt en wanneer deze nen samenwerken op een eenvoudige, pluk je als CIO de vruchten van als deze plaatsvindt. Dat vraagt om agile werk- laagdrempelige manier, bijvoorbeeld met technologieën eenmaal volwassen zijn. processen en een bedrijfscultuur waarin een platform in de cloud. Daar kunnen ze Reinventors investeren ook om een andere ‘omgaan met veranderingen’ dagelijkse dan direct ook alle informatie eenduidig reden in AI en machine-learning (56 pro- kost is. In de praktijk betekent dat een or- bewaren en makkelijk op één centrale cent): daarmee kunnen ze door middel van ganisatie zonder silo’s, waarin medewer- plek beschikbaar stellen. Om te zorgen data-analyse ontdekken waar hun klanten kers veel individuele vrijheid en verant- dat deze technologie ook gebruikt wordt, nog behoefte aan hebben en de customer- woordelijkheid hebben, en samenwerking moet een CIO zelf ook transparant zijn en experience verder personaliseren. met partners en klanten gemeengoed is. de dialoog aangaan over digitale strate- Op deze manier zijn de medewerkers en gieën en mogelijke businessmodellen. Reinventors investeren in talent processen al voorbereid op een toekom- Zonder de juiste skills, geen digitalisering. stige disruption. Reinventors maken het mogelijk om nieuwe Nieuwe technologieën vragen immers om technologie te integreren nieuwe kennis en vaardigheden. En talent Meer dan 60 procent van de Reinventors Steeds meer organisaties focussen zich is schaars vandaag de dag, zeker als het gaat hebben alle elementen voor een agile or- op customer-experience en willen meer- om opkomende technologieën en bijbeho- ganisatie in huis. Binnen hun werkcul- waarde creëren door informatiesystemen rende functies als datascientist en block- tuur worden falende experimenten niet te laten samenwerken via een centraal chainspecialisten. Vandaar dat Reinventors veroordeeld, werken specialisten samen platform. Dat maakt het nog belangrijker nu al investeren in talent in opkomende in multidisciplinaire teams en mogen om nieuwe technologieën te kunnen inte- technologieën. 54 procent van hen geeft deze teams zelf tot een bepaalde hoogte greren als de situatie daar plotseling om aan dat hun ict-organisatie goed in staat is strategische beslissingen nemen. vraagt. Denk daarbij aan AI, machine- talent te vinden of intern te ontwikkelen. learning en blockchain. Juist deze tech- Slot nologieën openen een wereld aan busi- De manieren om talent te vinden en te Ook al weten CIO’s vaak nog niet exact nesskansen wanneer ze integreren met de ontwikkelen, lopen uiteen. Sommige on- wat de technologische toekomst brengt, cloud, data-analytics, social en mobile. dervraagde CIO’s zetten vooral externe ze kunnen daar wel al zo goed mogelijk op inspelen. Bijvoorbeeld door bedrijfsbrede samenwerkingstools te gebruiken, centrale data-analyticsplatformen te voorzien van integratiemogelijkheden, alvast op zoek te gaan naar talent in opkomende 01 02 03 04 technologieën, en werkprocessen agile in INITIATING INTEGRATING INVESTING IMPLEMENTING a digital journey emerging technology in talent agile practices te richten. Zo zetten ze de eerste stappen richting de Reinventor-status. Ó

Cannot get the Christian Visser is CIO Services Leader bij IBM Cannot realize full value from Cannot EMEA en Benelux. without new the technology leverage talent technology without the without an right talent agile culture NOOT 1 De CIO Study ‘More than meets the I’ is te downloaden via ibm.biz/ciostudy. Figuur: Vier strategieën die de meest succesvolle CIO’s typeren.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 99 PARTNERARTIKEL

DIGITALE BEDRIJFSTRANSFORMATIE VRAAGT OM EEN NIEUW SOORT LEIDERSCHAP Van ict naar digitaal

Veel mensen vinden digitale transformatie geen ict- ding. Hoewel dit misschien een terechte mening is als we het over de typische ict-afdeling van de vorige eeuw hebben, is dit anno 2018 niet meer het geval.

100 CIO MAGAZINE Door Nigel Fenwick

m recht te doen aan iedereen werkers; ze richten zich op het leveren Voortdurend evolueren van hoogwaardige digitale middelen6 die gelooft dat ict geen digitale van het project, het voldoen aan de bud- De overgang van projectoriëntatie naar transformatie kan leiden: ik getverwachtingen en ‘de zaak aan de gang productlevering en ondersteuning is voor heb het over een nieuw soort houden’. De nieuwe bedrijfsbewuste en velen groot. Ict wordt meer een software- O ict. Het technologieteam van 2018 moet in op metingen georiënteerde CIO’s passen ontwikkelaar, met productontwikkeling staat zijn om de digitale transformatie in nu ook het leveren van meetbare zakelijke en voortdurend releases. Naarmate ict ver- de hele organisatie te versnellen. In som- impact toe. Metingen op het gebied van schuift van project naar product, verschuift mige bedrijven is de CIO misschien wel klantbehoud, klanttevredenheid, zelfs de governance en financiering naar de fi- de meest logische voorstander van digi- omzet en winstgevendheid – die traditio- nanciering van een voortdurende evolutie. tale transformatie. Maar om succesvol te neel in marketing- en bedrijfsactiviteiten kunnen zijn moet de CIO zich nog steeds worden gebruikt – komen nu voor in de Richt ict op wat voor klanten het belangrijkst is7 verzekeren van de steun van de CEO en doelstellingen van ict-medewerkers. Hoe- Bedrijfsbewuste CIO’s weerstaan de ver- de rest van het directieteam. Zelfs als de wel deze veranderingen resulteren in een leiding om alle onderdelen van het bedrijf CIO de transformatie aanstuurt, moet het ict-team dat meer aansluit bij de doelstel- als even belangrijke ‘klanten’ te behande- een inspanning van het hele bedrijf zijn lingen van het bedrijf, zorgen ze ook dat len. In plaats daarvan erkennen ze dat deze en niet iets wat alleen binnen de operatio- de focus van ict verschuift van binnen het bedrijfspartners weliswaar operationele nele tunnel van de CIO bestaat. bedrijf naar de externe klant. technologiebehoeften hebben, maar dat ze niet allemaal evenveel invloed hebben op de Nieuwe mogelijkheden Implementeer ontwerpdenken om hoogwaardigere waarde en de omzet van de klant. Daarom Digitale transformatie vereist het ont- klantresultaten te leveren3 richten ze zich op de meest waardevolle werpen en creëren van nieuwe technolo- De tijd dat ict bedrijfsleiders vroeg wat middelen die ze hebben op de plek waar ze gische mogelijkheden in het hele bedrijf. ze wilden, vervolgens een jaar lang ging een maximale impact voor de klant en het Veel van deze nieuwe mogelijkheden ma- coderen en uiteindelijk iets leverde wat al bedrijf kunnen creëren. Voor het overige ken nu geen onderdeel uit van ict. Naast dan niet waarde had voor het bedrijf, is moedigen ze bedrijfsleiders aan om off-the- het creëren van deze nieuwe zakelijke mo- voorbij. Het moderne ict-team sluit aan shelfoplossingen te vereenvoudigen en toe gelijkheden, moeten CIO’s ook het tech- op het bedrijf en houdt zich bezig met ses- te passen, die weinig of geen ondersteuning nologieteam opnieuw vormgeven om de sies in ontwerpdenken met teams binnen van ict vereisen. Soms worden zelfs onder- toepassing van technologie als een strate- het bedrijf en zelfs met externe klanten. delen van het bedrijf uitbesteed en via api's gische troef van het bedrijf te stimuleren De hernieuwde empathie voor de eind- geïntegreerd in de technologiestack. en te laten groeien. Het belangrijkste as- klant zorgt ervoor dat technisch onder- Kortom, een modern ict-team is geobse- pect hiervan is dat technologie zal bijdra- legde ict-professionals veel innovatiever deerd door de klant, bedrijfsgericht, snel gen aan het creëren van klantwaarde en zijn in het creëren van hoogwaardige en gefocust. toekomstige omzetgroei. klantervaringen. Als u over dit type ict beschikt – maar naar De geschetste CIO is niet de CIO van de alle waarschijnlijkheid is dit niet zo – dan vorige eeuw. Sterker nog, het is niet onge- Pas journey-mapping toe om CX-verbeteringen vorm te geven4 kan ict u helpen om uw digitale transfor- bruikelijk dat de huidige CIO ‘chief digital Customer-journey-maps, die de klantreis matie aan te sturen, en de CIO kan dit pro- officer/CIO’ of zelfs alleen ‘CDO’ wordt in kaart brengen, zijn de nieuwe tool voor ces mogelijk leiden. Misschien evolueert genoemd.1 Naast het nieuwe leiderschaps- ict-procesontwerp. Ze stellen ict-professio- deze moderne ‘ict-winkel’ naar een nieuwe denken aan het hoofd van het technolo- nals in staat om naadloos samen te werken naam, net zoals MIS is geëvolueerd tot ict gieteam, komen er ook vaak belangrijke met marketing en bedrijfsactiviteiten die (of IT in de VS) – en misschien evolueert culturele en structurele veranderingen gericht zijn op het leveren van een voortdu- ict simpelweg tot ‘digitaal’ of ‘technologie’. Ó bij kijken om het technologieteam beter rende verbetering in klanten werknemers-

te laten inspelen op de behoeften van het ervaringen. Juist omdat het geen ict-ding Nigel Fenwick is hoofdanalist bij onderzoeks- en bedrijf en de eindklant. In feite lijkt het is, worden journey-maps gemakkelijker ge- adviesbureau Forrester. moderne, digitaal onderlegde ict-team accepteerd in alle bedrijfsonderdelen. van nu meer op het eCommerce-team zoals we dat voorheen kenden. Implementeer DevOps en Agile om het vermogen van ict NOTEN 1 https://go.forrester.com/blogs/predictions- 5 CIO’s die dergelijke transformaties aan- te vergroten om sneller resultaten te behalen 2018-cios-will-lead-organizations-to-say- sturen, implementeren een groot aantal Om volledig te transformeren naar nieu- farewell-to-the-chief-digital-officer/. 2 https://go.forrester.com/blogs/webinar-em- veranderingen binnen de ict om hun or- we ict, moet de bedrijfsbewuste CIO zijn/ ployee-metrics-culture/. ganisatie te helpen bij het schakelen in de haar team door een ingrijpende trans- 3 https://go.forrester.com/blogs/business-innovation-canvas/. digitale versnellingsmodus. formatie leiden op zowel operationeel als 4 https://go.forrester.com/blogs/making-jour- governancevlak. Door Agile en DevOps ney-maps-useful-cx-measurement-edition/. Pas nieuwe klantmetingen toe om de ict-cultuur te gebruiken kan ict versnellen om aan te 5 https://go.forrester.com/blogs/agile-only-no- thanks-agile-devops-please/. opnieuw vorm te geven2 sluiten bij het nieuwe bedrijfsritme: snel, 6 https://go.forrester.com/blogs/understand- De traditionele ict-standaarden creëren niet perfect; testen en leren; voortdurend your-continuous-deployment-maturity/. 7 https://go.forrester.com/blogs/digitize-busi- een transactionele mindset bij ict-mede- verbeteren. ness-strategy/.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 101

PARTNERARTIKEL Door Pien Oosterman

Transformatie: pain & pleasure

Als ik aan het woord transformatie denk, ervaar ik gelijk twee sterke, conflicterende emoties: opwinding en frustratie. Soms Relschopper stonden de omstandigheden waar de eer- lukt het allemaal. De opwinding Vol bewondering heb ik in het afgelopen ste vernieuwende stappen konden worden ontstaat met de inspiratie, de jaar voorbeelden gezien waarin een aan- gezet. Waar de resultaten konden worden ideeën, de plannen, het samen- tal corporate organisaties toch een vorm geboekt die nodig waren om het draag- werken, de resultaten. Ineens ‘is vonden om tegen de corporate stroom in vlak voor de transformatie te verbreden. iedereen ervan’… te transformeren. Dat gebeurde op totaal Soms lukt het niet. Diepe frus- verschillende manieren, waarbij het proces Ruimte creëren tratie als gevolg van een gebrek van veranderen wel overeenkomsten had. Na dat eerste, vaak kleine succesje werd aan detailplannen en het vermo- In bijna alle gevallen begon het met een het makkelijker om ruimte te creëren. De gen om uit te voeren. ‘Niemand sterke, zeer uitgesproken persoonlijk- relschopper werd gesterkt in zijn overtui- is ervan...’ Waarom lukt het in het heid. Deze ‘relschopper’ had een aantal ging. De groep van buddies werd groter en ene bedrijf wel om te transfor- kenmerkende eigenschappen: luider. De beschermer werd de stille kracht meren en in het andere niet? • Vernieuwende ideeën, waarbij het belang van de klant en de business centraal staat. • Het vermogen om anderen te inspire- r is tegenwoordig bijna geen bedrijf ren en overtuigen. Om zowel professio- IN BIJNA ALLE GEVALLEN meer zonder businesstechnologie neel als persoonlijk de relatie business- BEGON HET SUCCES MET (BT). Daarmee bedoelen we maat- IT te versterken. werk-IT-oplossingen die bedrijven • Executiepower: de durf, daadkracht en EEN ‘RELSCHOPPER’ E helpen om zich te onderscheiden in hun drive om je nek uit te steken en te leveren. markt. Toch is de positie van BT binnen Om verantwoordelijkheid te nemen. de bedrijfsvoering heel divers. Onze ervaring is dat hoe directer BT verbonden is Buddies en beschermer achter de nieuwe stroming. De rest van de met de klantbeleving, hoe makkelijker het Naast de zogenoemde relschoppers wa- organisatie keek nog kritisch maar ook is om te transformeren. ren er altijd een paar ‘buddies’. Collega’s bewonderend toe. Niemand zag die trans- die geloofden in de nieuwe aanpak van de formatie aankomen en opeens was ie daar. Geen transformatieflow relschopper en die loyale en betrokken In een hoekje van een bedrijf hadden een Digital scale-ups zijn de hedendaagse medestanders werden. Samen vormden paar mensen eigenaarschap genomen en rolmodellen voor transformatie. De meer ze een groep. Groot en luidruchtig genoeg werd de transformatieweg geplaveid. traditionele, vaak grotere, complexere be- om niet genegeerd te worden. Een groep Er is hoop! Dank jullie wel transformatie- drijven vragen zich beteuterd af waarom van energie, optimisme en ambitie. helden! You made my day! Ó zij de transformatieflow er maar niet in En ten slotte was er de ‘beschermer’. De krijgen. Ik heb vaak gedacht dat de cor- breed gerespecteerde en ervaren mana- Pien Oosterman is CEO van Levi9 Technology porate organisaties, waar BT en klant- ger op de achtergrond. Een manager die Services. waardering nog niet zo’n directe en war- genoot van het prikkelende enthousiasme me relatie hebben, geen toekomst meer van zijn mensen. Die waarde zag in de hadden. Te weinig inzicht in wat de klant ideeën van de relschopper, ze vrijhield waardeert en te druk met dingen die de van de strakke corporate regels – in ieder prioriteit niet verdienen. geval een tijdje. Door zijn toedoen ont-

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 103 PARTNERARTIKEL

ONTWIKKELEN VAN EEN DATASTRATEGIE ‘NEXT GEN’-CIO IS NIET BANG VOOR DISRUPTIE

CIO’s bevinden zich op een splitsing. Blijven ze vasthouden aan het oude, vertrouwde model en IT-diensten bieden aan stakeholders van hun organisatie? Of pakken ze de leiding bij de digitale transformatie van hun bedrijf en worden ze de drijvende kracht achter alle strategische data-initiatieven? Tien dingen helpen de CIO het voortouw te nemen.

104 CIO MAGAZINE Door Vincent Harmsen

e rol van de CIO is nog nooit zo daarvan te profiteren. Laat zien wat de re- Kies de aanval belangrijk geweest. Dat heeft na- sultaten op korte termijn zijn en bouw die Focus niet teveel op een defensief gebruik tuurlijk alles te maken met de digi- verder uit. van data, het zou jammer zijn om grote tale transformatie en de datarevo- kansen te missen. Het kan juist interes- D lutie waar we middenin zitten. Data is niet Bouw bruggen sant zijn om in de aanval te gaan. Het bes- langer een middel om de business te onder- Wees als CIO een verbindende factor en te is om altijd een goede balans te hebben steunen, maar bepalend voor de toekomst werk als partner samen met de leiders tussen de defensieve en offensieve kant van organisaties. De meeste bedrijven zijn van de business. Help ze buiten hun eigen van dataprojecten. echter nog aan het worstelen om de explo- silo’s te kijken en zorg dat ze uiteindelijk sie van informatie onder controle te krijgen. zelf de verantwoordelijkheid nemen voor Verander actief Aan het ontwikkelen van een datastrategie de datastrategie. Zorg ook voor support Mensen willen hun data niet delen of stan- zijn ze helemaal nog niet toegekomen. van de CEO en CFO. daardiseren. Ze willen de manier waarop Toch is dat precies wat er moet gebeuren ze beslissingen nemen niet veranderen. en CIO’s zijn daarvoor in een geëigende Focus op snelle herhaling Ze willen geen nieuwe systemen of dingen positie. Ze hebben in hun carrière heel Megaprojecten met theoretische resulta- op nieuwe manieren doen. Zorgen dat ze wat ontwikkelingen voorbij zien komen ten of ‘gewoon maar bouwen en we zien meegaan in de veranderingen is essenti- die nu de bouwblokken vormen van de wel’ werken niet. Zorg dat er voortdurend eel voor het succes van een datastrategie. datarevolutie. Denk aan client/server, de successen worden geboekt, blijf gefocust De CEO en HR-managers kunnen de CIO pc, ‘grote’ bedrijfsapplicaties zoals ERP op de impact die een dataproject heeft op helpen om alle changemanagementuit- en CRM, internet en de cloud. Als onder- de business en wees vooral flexibel. dagingen aan te gaan en medewerkers deel van hun functie hebben ze bovendien de vaardigheden te laten ontwikkelen die overzicht over alle interne processen en Beslis anders nodig zijn voor de digitale transformatie. systemen, kijken ze over de grenzen van Een datastrategie vraagt nieuwe manieren hun organisatie heen en begrijpen ze de van denken en werken. Werk samen met het Blijf bij technologieën die nodig zijn om maxi- topmanagement en leiders uit de business Wees voorbereid om te profiteren van maal voordeel uit data te halen. Dat alles om een cultuur te creëren waarin de be- belangrijke opkomende technologieën, maakt ze tot een ideale katalysator van de sluitvorming is gebaseerd op data-analyse. zoals artificial intelligence, machine-lear- digitale transformatie en van nature tot ning en het internet of things. In feite zijn de juiste persoon om de transitie naar een Wees een evangelist het allemaal nieuwe manieren om data te door data gestuurde organisatie te leiden. Laat zien wat een strategische benadering verzamelen en te verwerken, om vervol- Het ontwikkelen van een datastrategie is van data kan doen en betrek daar ook de gens de inzichten die daaruit voortkomen helaas geen kwestie van zitten en schrij- partners in de business bij. Het uitdragen toe te passen. Hoe beter de data, hoe ster- ven. Zo’n strategie overstijgt immers alle van zo’n strategische databenadering is ker de positie van de CIO om concurren- functionele, organisatorische en operatio- een vorm van changemanagement – en het tievoordeel voor het bedrijf te behalen. nele grenzen, en verschillende afdelingen begint met het begrijpen van stakeholders kunnen conflicterende belangen hebben. voordat de datastrategie aan ze wordt ‘ver- Het is een proces dat veel vraagt van CIO’s. kocht’. Informeer niet alleen de belangrijk- Wat komt erbij kijken en welke leider- ste stakeholders in de business over de da- schapskwaliteiten hebben CIO’s nodig om tastrategie, maar ook de gebruikers die er FOCUS NIET TEVEEL de organisatie in beweging te krijgen? De direct door worden geraakt. Context geven OP EEN DEFENSIEF onderstaande tien punten bieden houvast. bij de strategie is essentieel. Communiceer regelmatig over wat er gebeurt, waarom en GEBRUIK VAN DATA Maak het aantrekkelijk wat dit oplevert. Ontken eventuele fricties Kies doelen die stakeholders belangrijk niet en vertel het ook als initiatieven an- vinden en laat zien hoe een datastrategie ders lopen dan gepland. Het kan gebeuren helpt deze doelen sneller en effectiever dat iets in de data zorgt dat een project een Spannende tijden voor CIO’s? Ja, maar te bereiken. In de datastrategie is uitge- andere kant uitgaat. het is ook dé tijd van de CIO. Want bedrij- werkt welke processen betrokken zijn bij ven die hun data onder controle krijgen het behalen van een doelstelling en wat Toon lef en op een strategische manier inzetten, daarvoor nodig is aan datacomponenten. Een beetje CIO is niet bang voor disrup- komen als winnaars uit de bus. Lef, em- tie. Die zoekt de balans tussen korteter- pathie, overtuigingskracht, doorzettings- Denk groot, begin klein mijndoelstellingen en ‘quick wins’ aan de vermogen, een open mind… In het Engels hebben ze er een mooie ene kant, en vooruitgang bij het behalen Er wordt op alle vlakken veel van de CIO ver- uitdrukking voor: ‘the best way to boil van de strategische bedrijfsdoelstellingen wacht, maar de beloning is dan ook groot. Ó the ocean is one teapot at a time’. CIO’s aan de andere kant. Dit vraagt soms in-

moeten groot kunnen denken, maar klein grijpende structurele veranderingen, die Vincent Harmsen is Vice President EMEA North beginnen. Zorg dat stakeholders vertrou- ook nog eens politiek gevoelig kunnen lig- West bij Informatica. wen krijgen in de mogelijkheden van data gen. Maar soms zijn ze gewoon noodzake- en de vaardigheden van de IT-afdeling om lijk om data optimaal te benutten.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 105 PARTNERARTIKEL

IS CROWDSOURCING HET ANTWOORD OP DE KRAPPE IT-ARBEIDSMARKT? Gebrek aan medewerkers geen excuus meer

De krapte op de arbeidsmarkt voor IT’ers neemt zorgelijke vormen aan. IT-dienstverleners kunnen niet de productie procent. De krapte neemt dus fors toe. Het ring van klantcontacten en het toenemen- draaien die zij zouden willen cijfer komt overeen met onderzoek van de belang van mobiele apps. Het verbe- – juist in een tijd dat er weer UWV in 2017 onder werkgevers. Hieruit teren van de employee experience wordt meer geïnvesteerd wordt in IT. blijkt dat 53 procent van de vacatures van steeds vaker genoemd als instrument om Ook bedrijven die IT niet als bedrijven in de sector Informatie en Com- personeel aan te trekken en te behouden. corebusiness hebben, maar wel municatie moeilijk vervulbaar is. Ongeveer afhankelijk zijn van IT-oplossin- twee derde van de IT’ers werkt buiten de gen, zien dat hun innovatiepro- sector Informatie en Communicatie. Naast jecten vertraging oplopen om- IT-bedrijven hebben ook banken, overhe- KLANTORGANISATIES dat zij vacatures niet vervuld den en bijvoorbeeld e-commercebedrijven krijgen. Op korte termijn komt grote moeite om IT-professionals te vin- UPLOADEN HUN IT- er geen verandering in deze den. Vrijwel elke sector heeft dus te maken situatie. Organisaties zullen met wervingsproblemen en dat mondt uit PROBLEMEN NAAR dan ook buiten de gebaande in productieproblemen. Aan het begin van HET PLATFORM paden moeten treden om de 2018 meldt 42 procent van de werkgevers juiste IT’ers aan te trekken. in de IT-dienstverlening aan het UWV be- Crowdsourcing is een van de lemmeringen in werkzaamheden te onder- kansrijke alternatieven. vinden als gevolg van personeelstekorten. Employee experience Begin 2015 was dit nog maar 17 procent. HR Trends 2018-20193, een jaarlijks onderzoek onder HR-professionals, uitge- Programmeurs voerd door Berenschot in samenwerking elke organisatie je de De moeilijk vervulbare vacatures betref- met Performa en Talentsoft, legt de strijd vraag ook voorlegt, het fen vooral functies die een WO- of hbo- tussen werkgevers om personeel bloot. antwoord is overal het- opleiding vereisen. Met name program- 60 procent van de respondenten geeft zelfde. Technisch perso- meurs in specifieke talen zijn moeilijk te aan een actief beleid ten aanzien van de W neel en met name IT’ers zijn moeilijk te vinden, bijvoorbeeld java, C# of PHP, con- employee experience te voeren.4 Dit gaat werven. In 2017 was de helft van de IT-va- stateert het UWV verder.2 Ook voor .NET, om de totale ervaring van een medewer- catures moeilijk vervulbaar; dat lieten HR- SharePoint of cloudtoepassingen is grote ker binnen een organisatie, van eerste professionals weten aan het UWV.1 In 2016 behoefte aan developers. De vraag komt contact tot vertrek. Bij organisaties met was dit 36 procent en in 2015 nog maar 31 onder meer voort uit de snelle digitalise- meer dan 10.000 werknemers is dit zelfs

106 CIO MAGAZINE Door Wipro

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 107 PARTNERARTIKEL

85 procent. Van de organisaties die een Creatieve oplossingen via crowdsourcing kunnen zien als een actief beleid voeren rondom employee Organisaties hoeven met deze manier aanval op hun positie. Betrek hen dan ook experience, ervaart 75 procent (deson- van rekruteren niet zelf op zoek naar da- nadrukkelijk bij dit proces. Daarnaast is danks) problemen bij het vervullen van tascientists of ontwikkelaars die opge- het van belang dat gedurfd wordt fouten vacatures. De invulling van de employee leid zijn voor de gewenste opdracht. Zij te maken. Innoveren is uitproberen en dat experience verschilt per organisatie: van zoeken immers de organisaties zelf op. geldt ook voor crowdsourcing. Het geeft het aanwijzen van buddy’s tot talentpro- De concurrentie tussen de IT-experts op niets als er geen waardevolle oplossingen gramma’s, concludeert Berenschot. het platform en de strijd om de hoogste uitrollen, als er maar geleerd wordt van commissies zorgen ervoor dat ontwikke- de fouten. Crowdsourcing is dus niet een Crowdsourcing laars, programmeurs en andere experts recruitmentkanaal dat je zonder verdere Het verbeteren van de employee expe- de meest creatieve codes, algoritmes en inspanning kunt inzetten. Er zullen men- rience is een stap in de goede richting oplossingen realiseren die ook nog eens sen voor moeten worden vrijgemaakt in maar lijkt een druppel op de gloeiende direct geïmplementeerd kunnen worden. de HR- en IT-organisatie, die zo een basis plaat. Dat komt voor een groot deel moeten leggen voor een cultuur waarin doordat er behoefte is aan IT-experts de manier van werken met crowdsourcing op vele fronten. Denk hierbij aan big goed gedijt. data, cloudservices, machine-learning en kunstmatige intelligentie. Organisa- EEN CROWDSOURCING- De juiste mix ties zullen echt moeten uitzien naar een PLATFORM IS NIET GE- Crowdsourcing is dan ook alleen succes- fundamenteel andere manier van het in- vol als dit deel uitmaakt van een mix van richten van hun IT-projecten en het inzet- BONDEN AAN GRENZEN ontwikkelen innovatiemethoden. De ten van IT-experts. Crowdsourcing is zo’n bestaande IT-afdeling heeft zijn handen methode, waarbij gebruikgemaakt wordt vol aan het veilig en stabiel houden van van de kracht van een omvangrijke groep de bestaande architectuur. En er zijn nog experts (de crowd) die gezamenlijk op één Innovatie verankeren talloze innovaties die de ‘eigen’ IT’ers pri- platform samenkomen en IT-projecten en De Harvard Medical School liet via een ma zelf kunnen realiseren. Voor de com- -opdrachten vervullen. Organisaties kun- crowdsourcingplatform een algoritme plexe projecten in het kader van machine- nen hun IT-projecten uitbesteden aan een ontwikkelen dat een probleem op het ge- learning en robotics, waarvoor experts dergelijk platform, waar er wereldwijd bied van DNA-sequencing oploste. Zo was schaars zijn, hebben organisaties nu een steeds meer van operationeel zijn. het mogelijk om een bepaalde berekening alternatief in de vorm van crowdsourcing. in 16 seconden uit te voeren in plaats van Het gebrek aan goed gekwalificeerde IT- Geen barrières 260 minuten. In dit soort reuzenstappen medewerkers mag geen excuus meer zijn Een crowdsourcingplatform is niet ge- moet er dus gedacht worden. Maar dan voor het mislukken of het uitstellen van bonden aan grenzen en wordt niet gehin- heb je het wel over een organisatie waarin innovatieve projecten. Ó derd door taalbarrières. Ontwikkeltalen innovatie stevig verankerd is. Een om-

zijn immers universeel. Deze platforms geving waar een innovatiecultuur heerst Wipro is leverancier en specialist op het gebied verenigen specialisten en freelancers – en waar de resultaten van crowdsourcing van IT, consulting en businessprocessservices, bijvoorbeeld ontwikkelaars, designers, goed ontvangen en geïmplementeerd en eigenaar van onder meer crowdsourcingplatform Topcoder. programmeurs en datascientists – die sa- worden. Dit is niet voor iedere organisatie menwerken aan complexe IT-vraagstuk- weggelegd. Er komt veel meer bij kijken NOTEN ken. Het platform verkoopt deze diensten dan het posten van een IT-project met wat 1 https://www.uwv.nl/overuwv/Images/ICT_ aan bedrijven en instellingen en betaalt specificaties. beroepen_factsheet_arbeidsmarkt.pdf. vervolgens de communityleden voor hun 2 https://www.werk.nl/xpsimage/wdo223418. 3 https://www.berenschot.nl/actueel/2018/ werk aan de projecten. Deze klantorgani- Succesfactoren juni/hr-trends-2018-arbeidsmarkt/. saties uploaden hun IT-problemen naar Zorg in ieder geval dat de staande IT- 4 https://www.computable.be/artikel/opinie/digital-workplace/6368521/5594140/business- het platform, en ontwikkelaars waar ook organisatie is aangehaakt bij crowdsour- en-it-laten-medewerkers-in-de-kou-staan. ter wereld kunnen hun oplossing indie- cinginitiatieven. Stel een team samen html. nen en daarmee hun geld verdienen. De dat de oplossingen die ingediend worden klant selecteert vervolgens de geschiktste draagt en zorg zo voor draagvlak. Dat is oplossing en betaalt dan ook alleen voor noodzakelijk want sommige IT-mede- deze oplossing. werkers zouden het inroepen van hulp

108 CIO MAGAZINE TRANSFORM YOUR BUSINESS WITH SMARTER IT

GLOBAL CLOUD ADVANCED MANAGED CLOUD UNIFIED NETWORKING SECURITY COMMUNICATIONS

Software-defined solutions that adapt to the shape of your business

To learn more about our managed services or request a free consultation, visit www.masergy.com/solutions

Call us at +44 (0) 207 173 6900 or email [email protected] mark-quote.pdf 1 24/10/2017 14:34

move fast and break things

C unless you’re

CY breaking stuff

CMY K you’re not moving fast enough

mark zuckerberg

Op Founders bieden we je de informatie en inspiratie die jij nodig hebt om van jouw bedrijf een succes te maken. Bezoek onze site en bouw mee aan de toekomst van mobile technology. founders.t-mobile.nl PARTNERARTIKEL Door René Verschoor

BEDRIJVEN OMARMEN NIEUWE TECHNOLOGIEËN LIEVER VANDAAG DAN MORGEN Race naar de top

Net zoals Formule 1-teams voortdurend realtime inspelen op alle veranderingen in en rond hun bolides, zullen organisaties Steeds sneller die (met de digitale transformatie in het die structureel in de voorhoede Precies zo werkt het met andere bedrij- achterhoofd) toe willen naar een situatie willen opereren actief werk ven en organisaties. Wil je voorop blijven waarin hun afdeling de business optimaal moeten maken van hun wend- lopen, dan is bijblijven op het gebied van ondersteunt en vanuit een flexibele basis baarheid en flexibiliteit. Zeker nu IT en technologie een cruciale randvoor- voortdurend toegevoegde waarde levert. digitale transformatie gepaard waarde. De markt verandert immers ra- gaat met steeds kortere adoptie- zendsnel. Dat mag misschien klinken als tijden, is het des te belangrijker een cliché, maar wie alle ontwikkelingen om klanttevredenheid voorop te op digitaal gebied volgt kan niet anders stellen en nieuwe technologieën concluderen dan dat de incubatietijd DE INCUBATIETIJD VAN snel te omarmen. van digitale technologieën steeds korter DIGITALE TECHNOLOGIEËN wordt. In retrospectief kwam de adoptie van cloud computing de afgelopen jaren WORDT STEEDS KORTER relatief langzaam op gang, zeker als je edurende het raceseizoen is het afzet tegen de snelheid waarmee or- het elke keer weer een genot ganisaties nu software-defined networ- om te kijken naar de diverse king (SDN) omarmen. Bedrijven willen Continu verbeteren Formule 1-coureurs en de pro- nieuwe technologieën steeds vaker liever Élke organisatie zou ondertussen de prin- G fessionele teams daaráchter, die op het vandaag dan morgen integreren in hun cipes van het continu verbeteren moeten scherp van de snede strijden om elke hon- bedrijfsvoering. omarmen. Alleen organisaties die werk derdste van een seconde tijdwinst. Flexi- maken van performancemanagement en biliteit en wendbaarheid zijn belangrijke Toegevoegde waarde die voortdurend bezig zijn met het mo- succesfactoren: een raceauto genereert De dienstverlenersmarkt beweegt intus- nitoren en proactief verbeteren van de enorme hoeveelheden data, die continu sen mee. Was er vroeger doorgaans spra- klanttevredenheid, redden het in deze tij- worden rondgepompt, geanalyseerd en ke van langjarige contracten die volledig den van digitale transformatie. Want wat gebruikt om proactief verbeteringen aan waren dichtgetimmerd met boeteclausu- vandaag nog een 10 waard is, is morgen te brengen in de auto en de strategie. Een les en andere voorbehouden, tegenwoor- nog ‘slechts’ een 8. Ó flexibele, mobiele data-infrastructuur en dig wordt er steeds vaker gewerkt met een razendsnel software-defined WAN- flexibele, snel opzegbare contracten die René Verschoor is countrymanager Benelux & netwerk zijn onontbeerlijk voor F1-teams op elk gewenst moment opengebroken Nordics bij NTT Communications. die in de bovenste regionen willen mee- en aangepast kunnen worden. Een uit- draaien, ongeacht het circuit waar ze toekomst voor CIO’s die af willen van de IT- vallig net dat weekend actief zijn. afdeling als facilitair dienstverlener, maar

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 111 ARCHITECTUUR

DE VERANDERENDE ROL VAN DE ENTERPRISE-ARCHITECT IN EEN AGILE OMGEVING DINOSAURUS VAN DE AGILE TIJD?

Is er nog een rol weggelegd voor de enterprise-architect nu organisaties steeds meer agile worden? De traditionele als computerstoring, maar in werkelijk- wordende organisaties wel steeds interes- enterprise-architect, gewapend heid gaat het gewoon om slecht ontwik- santer en uitdagender werk krijgen. Zij met degelijke methodes, stap- kelde, onderhouden of geteste systemen moeten daarvoor beschikken over heel penplannen en geavanceerde die niet langer naadloos aansluiten op het specifieke en vaak ook nieuwe vaardighe- modellen, lijkt de dinosaurus grotere applicatielandschap. den. Deze vaardigheden zijn schaars en van de agile tijd te worden. daarmee goed betaald. Voor het kleine, Te groot, te log, te traag in Teloorgang van traditionele architectenrol selecte groepje enterprise-architecten dat zijn werken en daardoor niet Als consultant mogen de auteurs van overblijft in agile organisaties ziet de toe- opgewassen tegen de snelheid dit artikel bij heel wat organisaties in de komst er prachtig uit. van de agile wereld. Of vraagt keuken kijken. Daarbij vallen twee din- Welke skills hebben die nieuwe enterpri- agile werken juist meer dan gen op als het gaat om de relatie tussen se-architecten dan nodig? Om het prak- ooit om enterprise-architecten? enterprise-architectuur en een agile way- tisch te maken illustreren we dit door of-working. de rol van de architect te belichten op Enterprise-architecten worden vaak ge- strategisch, tactisch en operationeel ni- zien als innovatieremmend, onbegrij- veau binnen een agile organisatie. Waar l die zelfsturende, autonome, agile pelijk, te traag en te dogmatisch. Een nuttig illustreren we de vaardigheden teams verliezen maar al te snel gemiddeld agile team slaagt er prima in aan de hand van het Scaled Agile Frame- het zicht op het grotere geheel om zich aan vertragende en als overbodig work (SAFe). Veel organisaties gebruiken waaraan zij een bijdrage moeten geziene controles en checks van architec- SAFe als basis om hun agile werkwijze A leveren. Zij laten zich sturen door de pri- ten te ontworstelen. De architect verliest oriteiten van de productowner. Die heeft daarmee zijn toegevoegde waarde en rele- vaak wel goed zicht op wat de business wil, vantie en dat leidt tot observatie twee: het maar ontbeert de diepgaande IT-kennis aantal enterprise-architecten wordt klei- om een juiste afweging te maken tussen ner. Organisaties kijken steeds kritischer VOOR HET GROEPJE gedegen en snel. Daarnaast kijken pro- naar wat enterprise-architecten bijdragen ARCHITECTEN DAT ductowners vaak niet over de grenzen van en hoeveel er nodig zijn om de beoogde hun eigen afdeling of proces. Uiteraard bijdrage te leveren. Omdat bovendien een OVERBLIJFT ZIET wordt in de moderne tijd meestal voor snel (flink) deel van het architectuurwerk naar DE TOEKOMST ER gekozen, ook al gaat dit ten koste van de- cloudproviders verschuift, blijken er min- gelijkheid. Begrippen als technology debt der – misschien zelfs wel veel minder – PRACHTIG UIT (achterstallig onderhoud) en refactoring enterprise-architecten nodig te zijn in de (preventief onderhoud) zijn de product- gemiddelde organisatie. owner dikwijls vreemd. Dat betekent dat de technische kwaliteit van systemen De opkomst van de nieuwe architectenrol op te schalen. Andere voorbeelden zijn voortdurend verslechtert en het geld voor Tot zover het slechte nieuws. Het goede LeSS (Large Scale-Scrum) en het Spo- noodzakelijk onderhoud aan andere zaken nieuws is dat die kleinere groep enter- tify-‘model’. Voor de vaardigheden van wordt besteed. Vaak komt dit in het nieuws prise-architecten in steeds meer agile de architect maakt dat echter weinig uit.

112 CIO MAGAZINE Door Eric Onderdelinden, Erik Hegeman, Martijn Hensema en Erik van Ramshorst

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 113 ARCHITECTUUR

SOLUTION-ARCHITECTEN WORDEN VAAK ALLEEN Omdat we SAFe het meest tegenkomen, teams nodig is, om die afhankelijkheden gebruiken we dat voor de voorbeelden. onder controle te houden. GECONSULTEERD WAN- NEER TEAMS ER NIET Agile architectuur Praktische handvatten Op strategisch niveau, binnen SAFe de Voor kleinere veranderingen, het ontwik- UITKOMEN portfoliolaag genoemd, is een enterprise- kelen van een appje, het maken van een architect vooral bezig met plannings- mooi dashboard, het optimaliseren van activiteiten. Hij of zij werkt hierin nauw een enkel proces, werken die kleine onaf- samen met de business en domeinarchi- hankelijke multidisciplinaire agile teams pelijke en relevante overzichtsplaten en ac- tecten. De enterprise-architect vertaalt supergoed. Maar voor grotere veranderin- tieve deelname aan planningssessies. strategische initiatieven naar uitvoerbare gen, zoals het introduceren van een nieuw bouwblokken. Daarbij maakt hij/zij on- product of dienst waarbij marketing, logis- Op tactisch niveau bewaakt de solution- derscheid tussen functionele bouwblok- tiek, administratie, facturatie en helpdesk architect de technische afhankelijkhe- ken die direct (business)waarde leve- gelijktijdig gereed moeten zijn, werkt die den tussen de lopende projecten. Op dit ren en technische bouwblokken die het structuur met die zelfsturende teams aan- niveau is de hoogste prioriteit ervoor te fundament vormen voor de functionele merkelijk minder goed. De (online) mar- waken dat de trein niet stil komt te staan. bouwblokken. Op deze manier wordt al ketingcampagne kan pas beginnen als het Dit gebeurt als de workload van een van in de strategische fase een solide balans product gereed is. Het moet te bestellen de teams te hoog oploopt en alle andere tussen technische kwaliteit en business zijn, het moet geleverd kunnen worden, teams moeten wachten op een kritische gezocht en gevonden. het moet betaald kunnen worden en de component. Belangrijk hierin is om teams servicedesk moet vragen kunnen beant- te ondersteunen met een ‘tijdelijk design’ Op tactisch niveau, binnen SAFe de pro- woorden. De autonomie van de teams die om prototyping en innovatie te onder- grammalaag genoemd, speelt de solution- elk aan een van die onderwerpen werken steunen en naar een ‘gewenst design’ te architect de hoofdrol. Systemen en ont- begint dan tegen te werken. Om gelijktij- gaan naarmate een product wordt door- wikkelteams zijn zodanig ontworpen en dig de eindstreep te halen is coördinatie ontwikkeld. De architect helpt dus bij georganiseerd dat zij zo autonoom moge- onvermijdelijk. Als er ook nog tussentijdse het maken van een eenvoudiger design lijk (business)waarde kunnen leveren. De synchronisatiemomenten zijn – noodza- of breekt een complexe component op in solution-architect bewaakt hierbinnen kelijk in het kader van het moderne MVP- kleinere delen waaraan meerdere teams het overzicht en de afhankelijkheden. (minimum viable product) denken waarbij kunnen werken. Dit vraagt om een com- producten vroegtijdig worden gelanceerd binatie van diepgaand technisch inzicht, De agile (delivery)teams vullen het opeen in snelle iteraties worden verbeterd – het bewaren van het overzicht en excel- rationele niveau in, binnen SAFe de dan is coördinatie op strategisch, tactisch lente communicatieskills. teamlaag genoemd. Agile teams zijn zo en operationeel niveau een randvoorwaar- autonoom mogelijk, uiteraard binnen de de voor succes. Op teamniveau ondersteunt een architect context waarin zij werken. De solution- meer op de achtergrond en zorgt dat tran- architect wordt vaak alleen geconsulteerd Op het strategische niveau moet de enter- sitiedesigns goed gecommuniceerd zijn. wanneer teams er zelf niet uit komen. prise-architect een agile architectuur rea- Zijn belangrijkste rol bestaat uit het voor- Agile teams en systemen hebben afhanke- liseren om de teams te ondersteunen. De komen van ongewenste technology debt – lijkheden. Afhankelijkheden tussen syst- belangrijkste uitdaging is om de verschil- klungelwerk in gewoon Nederlands – zo- emen voor het ontwikkelen van functio- lende onafhankelijke teams voldoende wel binnen de individuele agile teams als naliteit of bij het in productie nemen (de- samenhang en sturing te bieden terwijl tussen de teams onderling. Het opbouwen ployen) van functionaliteit die meerdere de autonomie niet wordt aangetast. Dit van technology debt wordt ten dele opge- systemen raakt. In beide gevallen is er betekent dat de architect aan de ene kant vangen doordat agile teams vaak zelf ver- afstemming nodig. De agile teams moe- individuele teams voldoende vrijheid moet antwoordelijk zijn voor het beheer. Daar- ten zich zoveel mogelijk focussen op het geven om van de gewenste architectuur door worden ze feitelijk gedwongen om leveren van businesswaarde door het ont- af te wijken ten behoeve van innovatie of dit af te vangen. Het opbouwen van tech- wikkelen van nieuwe functionaliteit en zo wisselende businessprioriteiten. Aan de nology debt tussen teams, bijvoorbeeld min mogelijk op het managen van de af- andere kant mag hij/zij niet het overzicht door onhandige integratiekeuzes, wordt hankelijkheden. Het managen van die af- verliezen en moet hij/zij teams helpen te niet zomaar voorkomen omdat er geen hankelijkheden is daarmee een rol van de convergeren naar de gewenste architec- echte eigenaar van zo’n probleem is. Hier solution-architect. In de praktijk zien we tuur. In de praktijk betekent dit het bieden is regie over de teams heen voor nodig is; dat er vaak één architect per twee á drie en voortdurend communiceren van begrij- dat is nadrukkelijk de rol van de architect.

114 CIO MAGAZINE Technische competentie

De skills van de nieuwe architect In de voorgaande paragrafen is beschreven hoe het werk van de architect veran- Nabijheid tot Communicatie ontwikkelteams dert door de introductie van agile werken op steeds grotere schaal. Dit veranderende werk betekent ook dat de skills veranderen. De rol is echter niet fundamenteel anders geworden, maar de balans tussen de benodigde vaardigheden om succesvol te zijn is verschoven. Specifieke skills die in het verleden belangrijk waren zijn dat nu nog – soms zelfs nog meer dan vroeger. Focus op Coaching Technische competentie is een voor- degelijkheid beeld van een skill die altijd al belangrijk was voor een succesvolle architect en die nu nog belangrijker is geworden. De combinatie van de enorme innovatie die op dit n moment plaatsvindt in de cloud waarbij Sturend op vast- Klassiek staande target state n Agile voortdurend nieuwe diensten worden ge- ïntroduceerd, en de versnellende business- verandering zorgt ervoor dat de tijd om Figuur: Verschuiving in de skillset van de architect technische besluiten te nemen steeds korter wordt. Tijd voor uitgebreide product- vergelijkingen is er niet meer. De bruik- zijn bureau in alle nauwkeurigheid kon Conclusie: de nieuwe architect baarheid van een product moet binnen uitwerken, moet hij/zij nu voortdurend • De nieuwe architect moet balanceren uren of dagen gebeuren. De architect moet actief rondlopen in de programma’s, pro- tussen de korte en de lange termijn daarom diepgaande kennis hebben om die jecten en agile teams. Daar waar hij/zij waarbij innovatie en prototyping on- afweging snel te kunnen maken. Opzoe- in het verleden kon sturen op een scherp dersteund worden met tijdelijke de- ken klinkt modern, maar kost helaas in de vastgelegde toekomst, de zogenaamde signs. moderne, snelle, agile wereld teveel tijd. Je target state moet hij/zij nu voortdurend • Er is niet altijd sprake van een duidelijk moet het weten en meteen besluiten. beslissingen nemen met een ingewikkelde transitiepad van de ‘as-is’ naar de ‘to- balans tussen snel en degelijk. En hij/zij be’. Architecten moeten omgaan met Communicatie. Voor communicatie moet een heel scherp gevoel hebben voor meer transities. geldt een vergelijkbaar verhaal. Het was waar een compromis kan en waar het echt • De organisatie moet vanuit technolo- altijd al de rol van de architect om ver- niet kan. Gezien de autonomie van de agile gisch perspectief zo wendbaar mogelijk schillende stakeholders te verenigen ach- teams zal dat op een coachende manier gemaakt worden (agile architectuur). ter een oplossing. In de agile wereld is dat moeten gaan, daar waar in het verleden • De nieuwe architect kan niet langer niet anders, hoewel er nu vaak nog meer een autoritaire houding volstond. wegkomen met een pure ‘poortwach- alternatieven zijn. De uitdaging is daar- tersrol’ maar moet innovatie actief on- mee groter geworden en de tijd om tot een Nabijheid tot ontwikkelteams. Wat dersteunen. compromis te komen kleiner. Kortom, de verder veranderd is, is het type bruggen • De positie van de architect verschuift; skill communicatie moet nog verder aan- dat de architect bouwt. Vroeger was een hij/zij staat niet meer boven de teams gescherpt worden. architect bezig de brug tussen business maar beweegt zich ertussen. en IT te slaan. Dat hoeft niet meer. In de • De architect is niet langer tussen IT en Sturend op degelijkheid expliciet agile werkwijze is de samenwerking tus- business gepositioneerd, maar tussen vastgelegd als target state (refe- sen business en IT verweven, met name de autonome agile teams. Ó rence architecture). De belangrijkste binnen teams, waardoor de architect een verandering is de actief coördinerende rol sleutelrol heeft tussen de teams. De po- De auteurs (bereikbaar via eonderdelinden@de- op strategisch, tactisch en operationeel sitie van de architect verschuift hiermee loitte.nl ) zijn werkzaam bij Deloitte Technology niveau. Daar waar de architect in het ver- langzaam van boven de teams naar steeds in de serviceline enterprise-architecture. leden zijn toekomstvisie geduldig achter meer in en tussen de teams.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 115 PARTNERARTIKEL

OPEN PLATFORMEN ZIJN ESSENTIEEL Data uit IoT: zorg of zegen?

Internet-of-thingsoplossingen leveren een enorme hoeveelheid data op. Gegevens die waardevolle informatie kunnen opleveren met de juiste analyses. Maar ook data die niet of nauwelijks van belang is, of voor de ene persoon wel relevant is en voor de ander niet. Hoe zorg je ervoor dat je organisatie zo ingericht wordt dat je op een effectieve manier omgaat met data die gegenereerd wordt uit sensoren van een parkeerplek, windmolen, machine, auto of een lift?

116 CIO MAGAZINE Door Martin van der Pol

ij de bouw van een IoT-oplossing is gestructureerde gegevens wil gebruiken om van nieuwe vestigingen, een autofabri- het zaak dat je in eerste instantie bijvoorbeeld voorspellingen te doen. Daar kant die wil weten waar ter wereld een vaststelt welke data je wil verza- dient het platform op ingericht te zijn. bepaald auto-onderdeel te koop is tegen melen. Dat begint meestal bij zelf welke dagprijs, of de overheid die op basis B te meten interne data. Voor preventief on- De open gestandaardiseerde technologie van telecommunicatiegegevens vaststelt derhoud aan een machine kan dat bijvoor- gaat ervoor zorgen dat data eenvoudig uit- waar de meeste feestgangers zijn zodat beeld de temperatuur van de motor zijn. De gewisseld kan worden. Gegevens kunnen de juiste politiecapaciteit ingezet kan vraag is tegelijkertijd of je die temperatuur bovendien sneller en makkelijker verrijkt worden… het zijn slechts een paar voor- elke seconde, minuut of ieder uur wil me- worden met externe data. ‘Open’ betekent beelden uit de dagelijkse praktijk van de ten. Dat maakt nogal een verschil voor de verder dat je een actieve feedbackloop mo- snelle groei aan ‘data-intelligence-hubs’. hoeveelheid data die je genereert. Om echt gelijk maakt. Daarmee kun je analyseresul- een bijdrage te leveren aan bijvoorbeeld taten en learnings effectiever inzetten voor Met steeds meer internetsensoren aan een procesoptimalisatie moet je gegevens in verdere optimalisatie van bedrijfsproces- groeiend aantal apparaten ontstaan ook een juiste context kunnen plaatsen. Daar sen. Denk daarbij aan het aanpassen van weer nieuwe verdienmodellen. Business- is veelal eveneens externe data bij nodig. eventregels, triggers of bijvoorbeeld de al- scenario’s die je nu nog niet kunt overzien. Het maakt bijvoorbeeld een verschil of het goritmiek. En met de cloudtechnologie kun Ook die ontwikkeling pleit voor een open zomer of winter is. Of anders gezegd, een je uiteraard snel open afschalen. omgeving. En last but not least moeten ge- bepaalde temperatuur van diezelfde motor gevens wel op een veilige manier versleu- heeft een andere betekenis wanneer het Een potentiële valkuil is de wildgroei aan teld en getransporteerd kunnen worden. buiten vriest dan wel 35 graden is. Data verschillende omgevingen. Een goede Ook dat gaat een stuk makkelijker met ge- kun je ook verrijken en combineren met optie is daarom de beschikbaarheid van standaardiseerde technologie. je eigen gegevens. De meeste organisaties zogeheten horizontale platformen. Daar- hebben immers veel gegevens beschikbaar mee kun je de systemen makkelijk her- in hun bestaande systemen zoals eigen gebruiken en verrijken met additionele ERP- of CRM-platformen. sensoren en use-cases. Zo voorkom je EEN ANALYSEPLATFORM onnodige complexiteit aan de achterkant, Vervolgens komt het erop aan in- en exter- bijvoorbeeld op het vlak van integratie MOET VOORBEREID ne data op een goede manier met elkaar te met bestaande operationele systemen, zo- ZIJN OP GROEI combineren zonder dat beide omgevingen als het eigen ERP-platform. vervuild worden. In de praktijk zien we vaak separate platformen met hun eigen Stel dat er sprake is van een no-go area voor bestaansrecht. Het bestaande operatione- publieke cloudomgevingen. Dan hoeft dat Valkuilen vermijden le platform is vaak een realtime platform nog geen reden te zijn om cloudtechnolo- Versnippering van platformen ligt wel op van waaruit de aansturing naar de in- gie te vermijden. Een on-premise cloud- of de loer. Veel organisaties hebben valide re- terne processen plaatsvindt op basis van edge-computingomgeving met eigen LoRA- denen om in silo’s te denken en te handelen. events en rules. Het tweede (maar er kan of LTE-M-netwerk biedt ook een mogelijk- Omwille van bijvoorbeeld snelheid of slag- ook sprake zijn van meerdere aantallen heid om op een gestandaardiseerde manier vaardigheid. Toch is dat vaak een bottle- platforms) is een analyseplatform waarop gegevens te verrijken of uit te wisselen. neck bij de implementatie van IoT-oplos- alle in- en externe data gecombineerd en singen. Dat geldt ook voor vendor-lock- verwerkt wordt. Aangezien het analyse- Steeds meer data-intelligence-hubs insituaties. Als het even kan moeten die platform toegankelijk moet zijn voor ge- Analyseplatforms moeten links- of vermeden worden. Afhankelijkheid van gevens afkomstig van meerdere plekken, rechtsom wat mij betreft altijd voldoen een technologiepartner is niet meer van is het van groot belang dat dit een open, aan open standaarden. Zo kan het ook deze tijd. Dat zal uiteraard niet vandaag of veelal cloud-based horizontaal platform best zo zijn dat data straks als separate morgen opgelost zijn. Echter, inmiddels is is. Een omgeving die niet specifiek is in- dienst verkocht of aangeboden wordt aan de technologiesector volwassen genoeg dat gericht voor een bepaalde afdeling, maar partners binnen het ecosysteem waar de we vendor lock-in kunnen vermijden. een plek waar datascientists en wellicht organisatie actief is. Of zelfs daarbui- later ook experts op het vlak van artificial ten. Ook dat pleit voor open technologie. Grote hoeveelheden data kunnen gepaard intelligence aan de slag gaan. Steeds meer organisaties maken de keuze gaan met grote zorgen. Maar als je effec- om data via een marktplaats beschikbaar tief omgaat met de data en hier een goed Open technologie voor groei te stellen. Zo ontstaan ‘data-intelligence- beleid omheen zet, zal data uiteindelijk Een analyseplatform moet voorbereid zijn hubs’ waar gegevens vanuit verschillende een grote zegen zijn voor elke organisatie. Ó op groei, op een toename van zowel het bronnen in- en uitgaan en partijen data

aantal gegevens als het inzetten van nieuwe kunnen kopen en verkopen. Martin van der Pol is CTO van IT-dienstverlener tooling. Traditionele businessintelligence- T-Systems. tooling is niet langer toereikend als je de Een hamburgerketen die inzage wil heb- grote hoeveelheden gestructureerde en on- ben in de beste plekken voor het openen

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 117 Klaar voor de digitale transformatie van uw organisatie?

De wereld wordt steeds digitaler. Werken doen we vaker mobiel en in de cloud. Dat vraagt om een digitale transformatie van uw organisatie. Alleen dan kunt u klanten behouden. En kunnen uw medewerkers samenwerken, waar en wanneer ze maar willen. Maar hoe zorgt u ervoor dat uw organisatie altijd beschikbaar én veilig is? KPN helpt bij uw digitale transformatie, met uw organisatie, klanten en medewerkers als uitgangspunt. Kijk op kpn.com/grootzakelijk

Voel je vrij.

58004174 UW_KPN ZM adv_215x285.indd 1 01-08-18 15:33 PARTNERARTIKEL Door Mark Wiermans Klaar voor de digitale ETHISCHE KADERS DRAGEN BIJ AAN VERTROUWEN transformatie Verantwoord van uw omgaan met AI organisatie?

Artificial intelligence (AI) wint snel aan terrein. Veel organisaties zijn al ver voorbij de expe- rimentele fase. Sterker nog, zij grote meerderheid van deze organisaties de helft van de ondervraagde organisaties boeken al concrete successen op biedt hun technologiespecialisten hierbij een proces ingericht voor het uitbreiden verschillende bedrijfsdomeinen; ethiektrainingen. Bovendien evalueren zij of afkeuren van een traject als de resulta- van accuratere verkoopvoorspel- projecten met ethische commissies. Deze ten bij een controle discutabel zijn. lingen en meer productiviteit stap naar de verantwoordelijke inzet van tot effectievere klantwerving. AI is logisch omdat verkeerde output van Organisaties bouwen aan best AI niet zonder gevolgen is. Van de onder- practices en technologisch zijn vraagde leiders maakt dan ook 60 procent HET VOLSTAAT NIET de grenzen van AI nog lang niet zich zorgen over de effecten van op AI ge- bereikt. Het is voor CIO’s wel baseerde beslissingen. Bijvoorbeeld voor OM ALLEEN ETHISCHE de uitdaging om de waarde van de relatie met medewerkers of het vertrou- AI op een verantwoordelijke en wen van klanten. RICHTLIJNEN VOOR AI- ethische manier te verzilveren. GEBRUIK TE HEBBEN Specifieke richtlijnen Hoewel er bij de leiders zeker aandacht is voor risico’s volstaat het niet om alleen edrijven die momenteel succesvol- ethische richtlijnen voor AI-gebruik te Kaders neerzetten le AI-projecten uitvoeren, hebben hebben. Om negatieve impact te voorko- De vraag voor bedrijven is inmiddels niet De wereld wordt steeds digitaler. Werken doen we vaker niet alleen maar oog voor de busi- men, zijn specifieke en technische richt- meer: ‘starten we met AI?’ Het is eerder: mobiel en in de cloud. Dat vraagt om een digitale nessvoordelen. Ook de ethische lijnen nodig om te waarborgen dat de ont- ‘wanneer starten we met AI?’ Dat geldt Baspecten rondom de inzet van AI komen wikkelde AI-systemen veilig, transparant ook voor de risico’s en de ethische as- transformatie van uw organisatie. Alleen dan kunt u aan bod. Bijvoorbeeld de effecten van AI en toetsbaar zijn. Dat is de manier om pecten van AI. Het is de uitdaging om de op de mensen binnen hun eigen organisa- onbedoelde negatieve impact voor indivi- ontwikkeling gaande te houden of zelfs klanten behouden. En kunnen uw medewerkers samen- tie, op klanten of op de samenleving in het duele medewerkers, klanten, burgers en te versnellen, en tegelijkertijd te bouwen werken, waar en wanneer ze maar willen. Maar hoe algemeen. Dit blijkt uit het recente onder- organisaties te voorkomen. aan vertrouwen bij alle betrokkenen. zoek AI Momentum, Maturity & Models Daarbij zijn goede informatievoorziening, zorgt u ervoor dat uw organisatie altijd beschikbaar én for Success van Accenture, Intel en SAS, Zorgvuldig toezicht transparantie en ethische kaders onmis- veilig is? KPN helpt bij uw digitale transformatie, met onder zakelijke leiders van wereldwijde Dergelijke richtlijnen sluiten ook aan bij baar. Nu AI zo sterk in opkomst is, is dit bedrijven. de wens van leiders zelf. Juist omdat AI het moment om de kaders neer te zetten uw organisatie, klanten en medewerkers als uitgangspunt. de noodzaak van menselijke tussenkomst om te zorgen dat iedereen op een verant- Bouwen aan vertrouwen bij besluitvorming vermindert, is toezicht woorde manier van AI kan profiteren. Ó Kijk op kpn.com/grootzakelijk Juist door de concrete impact van AI op cruciaal. En volgens het onderzoek ge-

het leven van mensen is aandacht voor de beurt dat ook veelvuldig. Bijna driekwart Mark Wiermans is Managing Director Accenture ethische aspecten cruciaal. 72 procent van van de AI-leiders houdt zorgvuldig toe- Innovation Center for Smart Services. de organisaties uit het onderzoek gebruikt zicht en evalueert uitkomsten minimaal Voel je vrij. AI al in een of meer bedrijfsdomeinen. Een één keer per week. Daarnaast heeft bijna JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 119

58004174 UW_KPN ZM adv_215x285.indd 1 01-08-18 15:33 RONDETAFELSESSIE

EEN OPERATIONAL SYSTEM OF RECORD: ‘DIGITALE TRANSFORMATIE VEREIST ZELFBEWUSTZIJN’

Digitale transformatie vraagt om een leiderschapsstijl die gericht is op het aansturen van mensen als verantwoordelijk en van Marketingfacts. “Wie meer wil weten drijfsvoering of transformatie geen kwes- creatief individu. Dat begint bij over digitale transformatie komt immers tie is van een hemelbestormende visie of zelfbewustzijn op het hoogste automatisch bij hem terecht.” dito stappenplan.” Misschien júíst niet. niveau: wat wil en kun je als or- Intussen was het begrip ‘digitale transfor- Maar wat is het dan wel? ganisatie en als leider bereiken? matie’ nog voor Derksen het woord kreeg “De rode draad bij digitale transforma- Wat zijn de grootste talenten al 43 keer gevallen, zo stelde de spreker. ties is de verschuiving van 1.0 naar 2.0 en en tekortkomingen van jezelf Een simpele zoekfunctie op Google le- inmiddels 3.0”, aldus Derksen. Daarbij is en je organisatie? Pas als je dat vert bovendien 16 miljoen resultaten op. 1.0 de digitale voortzetting van de tradi- weet, kun je stappen maken. “Dat zegt genoeg over de aandacht en de tionele business, terwijl bij 2.0 sprake is Dat bleek onlangs tijdens de urgentie”, aldus de kenner. De ervaring van interactie en de gebruiker meer zelf door T-Mobile geïnitieerde leert evenwel dat zo’n verandertraject aan de knoppen zit. In de 3.0-versie zijn Table Talk in Eindhoven, die in nogal eens een worsteling is, ook in de de gebruikers en consumenten zelf een het teken stond van digitale bestuurskamer. Ondernemingen die het onderdeel van het geheel, waarin alles transformatie en leiderschap. traject wel goed hebben opgepakt, of de bij elkaar komt. “Je ziet overal dezelfde juiste stappen zetten, kenmerken zich verschuiving. Er is dus een groot verschil wellicht door het juiste leiderschap. tussen het bestaande digitaliseren en een echte digitale transformatie.” igitale transformatie is als on- Succesillusie derwerp voor meerdere uitleg “Digitale transformatie is de overgang Menselijke factor vatbaar”, opende dagvoorzitter naar een ander businessmodel of an- Om deze laatste stap te kunnen maken, Rogier Schmit van VANAD Bliss dere manier van organiseren”, doceerde en daadwerkelijk tot in de kern digitaal “D de bijeenkomst. “Want wat is het nu pre- Derksen tijdens het door Samsung onder- te worden, moeten bedrijven zich op een cies?” Kort daarvoor had hij in een voor- steunde evenement. “Digitale technolo- andere manier organiseren. Vervolgens is stelronde alle aanwezigen op even ludieke gieën spelen daarbij een dominante rol.” het mogelijk om nieuwe businessmodellen als indringende wijze uit de comfortzone Vervolgens zette hij het fenomeen in his- te ontwikkelen. “Naast het toepassen van gehaald. Duidelijk was dat deelnemers er torisch perspectief. “De eerste publicatie moderne technologie heeft dat vooral te zonder een open en kritische blik op zich- was in 2011, met het boek Leading Digital maken met mensen. Organisaties bewegen zelf niet mee weg zouden komen. Later zou van MIT en Capgemini. In 2014 begon de van een traditionele hiërarchie naar meer blijken dat die zelfkennis en -relativering echte trend, en werd het begrip door ie- organische structuren.” Activiteiten kun- belangrijke succesfactoren in verander- dereen gekaapt. Het boek De succesillusie nen dan bijvoorbeeld zijn ondergebracht processen zijn. Vervolgens introduceerde van Richard Engelfriet uit 2017 illustreert in autonome cellen, die in meer of mindere hij Marco Derksen, oprichter en partner juist dat een succesvolle of falende be- mate met elkaar in verbinding staan.

120 CIO MAGAZINE Door Hotze Zijlstra

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 121 RONDETAFELSESSIE

Wat de digitale transformatie zo bijzonder maakt, en afwijkend van andere grote veranderingen in het verleden, is volgens Derksen de enorme snelheid van verandering. Daarnaast is de opmars van technologie in alle geledingen een factor, wat ervoor zorgt dat zowel interne medewerkers als consumenten en andere individuen meer meester zijn over hun eigen bestem- ming. Tevens is het belangrijk om naar de klanten te luisteren en ze mee te nemen in de journey. De digitale transformatie vindt dus niet alleen top-down plaats, maar zeker ook bottom-up.

Generatie “Je ziet soms dat het personeel zo’n transformatie goed oppakt en dat de top toch blijft hangen in traditionele structuren”, ziet Derksen. “Andersom gebeurt het eveneens. Een echte transformatie kan wel een hele generatie leiders of werknemers duren. En er zal altijd een groep mensen zijn die in het geheel niet mee kan meekomen.” Investeren in digitale vaardigheden en een lerende organisatie kan het aantal uitval- lers helpen beperken. Vertrouwen over en weer is fundamenteel – het management moet vertrouwen hebben in de motivatie van medewerkers, en omgekeerd. Het feit dat een digitale transformatie altijd slachtoffers kent, bijvoorbeeld omdat mensenwerk geautomatiseerd wordt, is voor veel betrokkenen een reden om op de rem te staan. Onnodig, volgens Derksen. Er zijn immers heel veel nieuwe mensen nodig. “Taken verdwijnen en er komen weer nieuwe voor terug.”

Afbreukrisico Iemand uit het publiek stelde de vraag of je het als organisatie wel moet doen. Is het afbreukrisico gewoonweg niet veel te groot? Volgens Marco Derksen is er volop aanleiding en zijn er voldoende mogelijkheden om de beweging in gang te zetten, bijvoorbeeld met kleinere, zelfstandige units. Denk aan Knab of Essent. IBM, ING en Aegon leren dat ook grootschalige veranderingen van binnenuit succesvol kunnen zijn. “Wat is daar dan voor nodig?”, vroeg dagvoorzitter Rogier Smit scherp. Derksen: “Een grote mate van zelfbewustzijn. Je

122 CIO MAGAZINE “HET BEWUSTZIJN VAN DE ORGANISATIE KAN stem in het geheel. Lomans spreekt van Ook Philip Lomans refereerde aan de NOOIT BOVEN DAT VAN ‘sociale innovatie op basis van zelforga- genetwerkte organisatie, als alternatief DE LEIDER UITSTIJGEN” nisatie, zelfsturing en samenwerking’. voor de traditionele hiërarchische hark. Voorwaarde is volgens de spreker dat het Er zit nu eenmaal een maximum aan wat leiderschap meebeweegt. In de praktijk mensen en bedrijven aan complexiteit gebeurt dat lang niet altijd. aan kunnen. Een organisch geheel van in Ook de deelnemers zien dat het leider- meer of mindere mate autonome cellen, moet heel goed weten wat je wel kunt, en schap vaak zelf het grote knelpunt is. maakt dat mensen zich kunnen richten wat niet.” Vanuit de deelnemers kwam “They all talk the talk, but do not walk the op het specifieke vraagstuk of de opdracht de toevoeging dat zelfs een klein team walk.” Lomans: “Dat is ergens logisch, ze waarop men zelf heeft ingetekend. een grote impact kan hebben. Een ander hebben jarenlang met de ellebogen moe- “Medewerkers bepalen zelf wat relevante voegde hieraan toe dat altijd een flinke ten werken om te komen waar ze nu zijn.” businesswaarde heeft”, stelde Lomans. dosis intrinsieke motivatie nodig is. “Het Een van de deelnemers stelde andermaal “We zijn in die zin echt bewogen van vraagt sowieso om een ander type leider- dat er vertrouwen nodig is, zowel in jezelf top-down naar gedeeld leiderschap. En schap”, besloot de spreker. als in elkaar. van functies naar rollen, van hiërarchie naar gelijkwaardigheid, van wantrouwen Competenties Gelijkwaardig naar vertrouwen, van geslotenheid naar Dat leiderschap fundamenteel is, illu- Lomans: “Het gaat erom dat iedereen transparantie en van winstmaximalisatie streerde Marco Derksen met de observatie vanuit zijn of haar eigen specifieke talent naar betekenis voor klant en medewerker. dat dit een belangrijkere succesfactor is kan acteren, en dat je daar indien nodig Door dat laatste kunnen we mensen in- dan de vaak cruciaal geachte ‘digital capa- in wordt begeleid. Bijvoorbeeld in het ge- trinsiek motiveren.” bilities’. Om te voorkomen dat afdelingen ven en ontvangen van feedback en proac- Overigens bleek dat deelnemers een orga- en bedrijfsfuncties allemaal hun eigen tief en reactief handelen. Uiteindelijk zie nisch besturingsmodel niet zien als een kant opgaan, is een gedeelde visie nodig – je dat mensen allemaal zelf op zoek gaan eindpunt of een doel op zichzelf, maar als op het product en op de klant. “Alle lagen naar de plaatsen en functies waar hun een middel om wendbaarder of innovatie- binnen het bedrijf moeten heel goed door- kwaliteiten het meest tot hun recht ko- ver te worden. Het kan in de toekomst al- drongen zijn van wat de eindklant wenst men. Daarbij is niemand gelijk, maar is lemaal weer veranderen. en waar de organisatie naartoe wil.” iedereen wel gelijkwaardig en gaat er geen Rogier Smit stelde dat veranderen naar kwaliteit en creativiteit verloren.” Bewustzijn een organisatie 3.0 niet lukt zonder ver- In de praktijk van Netvlies vallen enkele Rogier Schmit legde Lomans ter afsluiting gaande digitale competenties. “Voor een in het oog springende verschuivingen naar van de bijeenkomst een prikkelende uit- succesvolle en blijvende digitale trans- een groot aanpassingsvermogen en onder- spraak voor. “Het is vandaag feitelijk gegaan formatie is het cruciaal dat er voldoende linge verbinding op. Dat levert niet alleen over het bewustzijn van de organisatie. Nu jonge, digital native medewerkers zijn, de beoogde wendbaarheid op, maar speelt heb ik eens gelezen dat dit organisatorische zowel op uitvoerend als op management- bovendien beter in op de verwachtingen bewustzijn nooit boven dat van de leider uit niveau.” Daarmee legde de dagvoorzitter van klanten – die zelf een onderdeel vor- kan stijgen, want het is altijd de leider die de in Eindhoven de brug naar de volgende men van de agile teams – en medewerkers. grens bepaalt. In die zin zegt het succes van spreker. Philip Lomans heeft als oprichter “Jong talent heeft totaal andere wensen jullie digitale transformatie veel over jou als en partner van de ‘digital agency’ Netvlies ten aanzien van wonen en werken dan de partner en oprichter.” Groep deze digital natives op hoog niveau oudere generaties”, aldus Lomans. “Hun Philip Lomans stelde hierop dat leider- betrokken. Zowel voor wat betreft de lo- flexibiliteit komt deels voort uit het feit dat schap voor een groot deel draait om het pende operatie, als de verandertrajecten. in een tijd van achterhaalde kennis ze min- creëren van de juiste randvoorwaarden. der feitelijk zijn opgeleid. Ze zijn vooral ge- Zelfbewustzijn en zelfkennis – bijvoor- Leiderschap schoold in oplossend vermogen.” beeld met betrekking tot de hoeveelheid Het in Breda gevestigde Netvlies bestaat complexiteit die je als medewerker of lei- al twintig jaar. Na een periode van cre- Transparant der aankunt – speelt daarbij een belang- atieve chaos werd in 2006 in het kader Inmiddels is Netvlies Groep een slagvaar- rijke rol. Instemming alom. Ó van groei meer structuur aangebracht. dige, wendbare organisatie die volgens de

In 2011 wilde men, om adequater te kun- spreker van top tot teen transparant is. Tech- Hotze Zijlstra is zelfstandig journalist en hoofd- nen inspelen op de wensen van de klant, nologie maakte dit ten dele mogelijk. “Het redacteur van CDO Magazine. een verandering qua werkwijze en bestu- zorgt ervoor dat je beter kunt samenwerken, ring. Medewerkers kregen daarbij meer dingen organiseren. Of voor het communi- autonomie, verantwoordelijkheid en een ceren van boodschappen en visie.”

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 123 ADVERTORIAL Door Vodafone

SAMEN AAN DE SLAG VOOR DE BESTE IOT- OPLOSSINGEN De uitdaging

Hoe kun je het internet of things gebruiken om serieuze vraagstukken op te lossen? Vodafone vroeg tien gerenommeerde met een beperking zo snel mogelijk kun- partijen om hun belangrijkste nen beschikken over een rolstoel en be- IoT-uitdagingen en legde die geleider. Elk jaar gaat het om 450.000 voor aan startups en scale-ups personen. Officieel moeten zij zich 48 uit allerlei landen. Welkom bij de uur van tevoren aanmelden. Maar in de Vodafone TNW IoT Challenge! praktijk moet 40 procent à la minute geholpen worden. En waar staan dan al die rolstoelen? “Vaak is het een kwestie van zoeken en toevallig vinden”, zegt e Challenge is een initiatief van Ron Knaap, directeur Monitoring and Vodafone en The Next Web. Response van Facilicom. Niet efficiënt en Deze editie startte in mei 2018 voor niemand prettig – en een structu- met een internationale oproep. reel probleem. Samen met startup Un- DEr kwamen maar liefst 267 aanmeldin- dagrid is Facilicom nu aan de slag om gen binnen van jonge organisaties uit de een effectieve oplossing te ontwikkelen. hele wereld. De tien gevestigde opdrachtgevers selecteerden de nieuwe partijen met de meest geschikte IoT-oplossingen. Eind september zijn de eerste bevindin- gen en inzichten gedeeld. Momenteel MOMENTEEL WORDT wordt hard gewerkt aan het realiseren HARD GEWERKT AAN van proofs of concept. HET REALISEREN VAN Cocreatie leidt tot nieuwe mogelijkheden Met de Vodafone TNW IoT Challenge PROOFS OF CONCEPT wil Vodafone partijen samenbrengen. De reden is eenvoudig: voor effectieve innovatie in IoT zijn meerdere partijen nodig. Cocreatie leidt vaak tot interes- Tech, connectiviteit en partners bij elkaar sante nieuwe mogelijkheden – of het nu brengen gaat om optimalisatie van bedrijfswerk- Andere gevestigde partijen die samen zaamheden, kostenbesparing of klantte- met startups oplossingen zoeken zijn vredenheid. Daarom stelt Vodafone zijn onder meer de Efteling, Stedin en Poli- wereldwijde ecosysteem van partners en tie Nederland. De Vodafone TNW IoT leveranciers graag open voor iedereen Challenge biedt hun een aantrekkelijk die een constructieve bijdrage kan leve- platform om creatieve en innovatieve ren aan het oplossen van serieuze vraag- bronnen aan te boren. Waar technologie, stukken met IoT. De uitdagingen in deze connectiviteit en partners bij elkaar ko- Challenge liggen op heel uiteenlopende men om het dagelijks leven net wat mak- gebieden: van criminaliteit tot preventie, kelijker en prettiger te maken. Met dank en van veiligheid tot tracking. aan het internet of things. Ó Effectieve oplossing voor structureel probleem Een praktisch voorbeeld zien we op Schiphol. Facilitair dienstverlener Faci- licom moet ervoor zorgen dat bezoekers

124 CIO MAGAZINE Applied Innovation Changes Everything.

Innovation is no longer something new, but something standard. Organizations not only want technology, they also want access to knowledge that matters. Discover how to apply innovation at the right pace, on the right scale, in a safe and sustainable manner. Capgemini introduces a new and unique approach: the Applied Innovation Exchange. Connect with this network today, in which your ideas and prototypes are tested and turned into true solutions.

For more information: www.capgemini.nl/ applied-innovation-exchange

Or please contact: Peter Paul Tonen Director Applied Innovation Exchange [email protected] +31 6 4617 1806

01-110.17 Advertisement AIE fors CIO Magazine in new VI.indd 1 10/27/2017 3:18:56 PM PARTNERARTIKEL

HET VIRTUAL CLOUD NETWORK: MOTOR VOOR TOEKOMSTIGE INNOVATIE Voor bedrijven is het netwerk wat de motor is voor een auto. Als we de vergelijking doortrekken: biedt de motor van een Morris Minor uit 1971 een nieuwe Audi TT genoeg power? Nee. Daarom zijn op hardware gebaseerde netwerken ook niet langer de juiste krachtbron voor de huidige digitale bedrijven.

126 CIO MAGAZINE Door Leon de Werker

en bedrijf lijkt een beetje op een 2022 al de helft zal zijn. En hoeveel van cyber-hygiënelaag over de traditionele auto. Hoeveel tijd en energie de deze data wordt dan nog door mensen ge- hardwarelaag door de intelligentie van de producent ook in het ontwerp en genereerd? hardware naar de software te verplaat- uiterlijk van de auto steekt, als het sen. Dit biedt onbeperkte schaalbaarheid E gaat om innovatie en prestaties draait Van datacenter naar ‘centers of data’ en opslagmogelijkheden. Tegelijkertijd alles om de motor. Wat er onder de mo- De behoefte om data om te zetten in in- kunnen organisaties hun applicaties en torkap zit, bepaalt de prestaties, betrouw- formatie is de basis voor nieuwe klanter- data snel bundelen en automatiseren om baarheid en efficiency die de gebruiker varingen, merkreputaties en businessmo- er eenvoudig waardevolle inzichten uit te met de gewenste snelheid van A naar B dellen. Om dat waar te maken, moeten destilleren. Bedrijven halen zo maximale brengen. netwerken businessgebruikers op afroep waarde uit hun bestaande processen en informatie kunnen leveren. Deze infor- vergroten tegelijkertijd de toekomstige De businessmotor matie moet snel, veilig en uit elke cloud businesskansen. Zo kan een wereldwijd Henry Ford zei over auto’s wat we nu over of applicatie geleverd worden. En nog be- productiebedrijf zijn dataverwerking au- netwerken kunnen zeggen. Als we alleen langrijker, deze moet naadloos beschik- tomatiseren om te bepalen of processen maar snellere hardware blijven ontwik- baar zijn op het apparaat dat een gebrui- efficiënter kunnen. Een logistiek bedrijf kelen, blijven we toch zitten met een net- ker wil. Alles draait om gebruiksgemak en kan bijvoorbeeld snel achterhalen hoe in- werk dat fysiek tekortschiet. Het is tijd keuzevrijheid. Hoe creëren we die ‘enter- dividuele voertuigen presteren en gericht voor een revolutie zodat bedrijven hun prise secure productivity’? onderhoud plannen als het echt nodig is. klantervaring drastisch kunnen verbeteren. Het netwerk dat ons gebracht heeft De verschuiving van ‘datacenter’ naar Op het eerste oog lijkt dit misschien weer waar we nu zijn, kan ons niet langer ver- ‘informationcenter’ is een enorme belas- een visie op wat technologie allemaal zou der helpen. Krachtige nieuwe applicaties ting voor het traditionele netwerk. Vooral kunnen. Het kan echter al. Een virtual zijn de nieuwe brandstof voor bedrijven. omdat beveiligingsoplossingen niet in cloud network is geen visie, het is een plat- Sommige wereldwijde organisaties pro- de infrastructuur geïntegreerd zijn. Het form voor de toekomst. Sneller op markt- duceren al vier petabyte data per maand. ontwerp van deze legacysystemen onder- veranderingen reageren dan concurrenten Intelligente auto’s produceren elke hon- steunt geen vrij en veilig dataverkeer en is immers de enige manier om in een di- derd kilometer zo’n twee gigabyte data. biedt geen opties om data te interpreteren. gitale wereld te overleven. Het is zaak om medewerkers de middelen te bieden om zo Stel, een producent wil efficiënter wer- Beveiliging moet zo logisch zijn dat pro- productief mogelijk te zijn. Een software- ken of een logistiek bedrijf wil met 1.500 blemen – en die zijn er altijd – automa- gebaseerde aanpak maakt dat mogelijk. vrachtwagens elk gemiddeld 500 km per tisch gedetecteerd en geïsoleerd kunnen Veilige applicaties zijn het perfecte tegengif dag rijden. Met de bestaande hardware- worden om de impact te minimaliseren. voor bedrijven die bang zijn om te innove- infrastructuur word je overspoeld door Als een autoproducent de data die een ren. Bovendien biedt het ontwikkelaars een de data die je produceert. Als je deze data intelligent voertuig verstuurt niet bevei- fantastische speelplaats. Hardware kan dat niet kunt verzamelen, identificeren of be- ligt, kan iemand de auto hacken. Dat is niet meer leveren, software zeker wel. veiligen, kun je deze niet gebruiken voor niet alleen gevaarlijk voor de bestuurder innovatie of groei. Data heeft op zich- en de passagiers, maar ook voor andere Innovatiemotor zelf weinig waarde. Organisaties hebben weggebruikers. Het is geen optie om geen Disruptie op basis van een kwetsbare infra- behoefte aan contextuele informatie en connected cars meer te maken; het gaat structuur en daarop geschroefde, ouder- willen data begrijpen. Dat is een fikse uit- erom ze op de juiste manier te verbinden. wetse beveiliging kan niet meer. Bedrijven daging. Zeker omdat 90 procent van alle Dat is een enorme beveiligingsuitdaging. moeten de informatie-economie omarmen organisaties de complexiteit van hun net- Een virtual-cloudnetwerk biedt vrijwel om te overleven. De combinatie van het werk als een nadeel ervaart. Onderzoek onbegrensde beveiliging, rekenkracht en netwerk van de toekomst en het verplaat- van Dynamic Markets toont verder aan opslag om het verwerken van data veilig sen van datacenteractiviteiten naar de dat 82 procent te maken heeft met down- en realtime te kunnen laten gebeuren. En randen met ingebouwde beveiliging, biedt time door handmatige fouten. dat met een near-zero foutkans. organisaties de digitale infrastructuur die nodig is om te kunnen innoveren. Dit biedt De kwestie is dat deze problemen alleen Eenvoudiger, beter en krachtiger bedrijven de kans snel nieuwe richtingen maar in aantal gaan toenemen. Door de Een virtual cloud network richt zich op te kiezen en te focussen op waar ze goed in combinatie van een snelgroeiende mo- het creëren van end-to-endconnectiviteit zijn. Het antwoord is altijd software; wat biele cultuur, de opkomst van IoT en en beveiliging, en biedt gebruikers via was de vraag ook alweer? Ó edge-computing zijn applicaties en data elke cloud, voor iedere applicatie, ser- letterlijk overal. In het datacenter, in de vice of vorm van transport de benodigde Leon de Werker is Senior Regional Director cloud of in een sensor aan de rand van het technologie. Ongeacht of het een klein VMware Benelux. netwerk. Momenteel wordt zo’n tien pro- voertuig is, iemand die thuiswerkt of cent van de data die bedrijven genereren, een sensor in een windmolenpark op de NOTEN buiten het netwerk of de cloud gecreëerd Noordzee. De mogelijkheden zijn onein- 1 https://www.gartner.com/smarterwithgart- ner/what-edge-computing-means-for-infra- 1 en verwerkt. Gartner voorspelt dat dit in dig. Een virtual cloud network legt een structure-and-operations-leaders/.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 127 INTERNET OF THINGS Door Martijn Smit, Jeroen Jacobs, Edwin van Nuil

DREMPELS VOOR IMPLEMENTATIE ZIJN LAAG IoT-technologie onderbenut in grote ondernemingen

Het internet of things (IoT) is voor veel organisaties en CIO’s nog wat diffuus en wordt vaak afgedaan als toe- engagement met klanten verbeterd, ver- opgebouwd uit vier elementen. Het IoT- komstmuziek. Toch wordt IoT reikt of verbreed. In de categorie finan- device zelf, de connectiviteit, een IoT- meer toegepast dan op het cieel draagt IoT veelal bij door minima- platform, en de businessapplicatie. De eerste gezicht lijkt. De IoT- lisatie van verspilling of verbetering van architectuur en zijn functies zijn weerge- technologie is inmiddels vol- uitnuttig van middelen. Meer richting de geven in figuur 1. We verklaren de onder- wassen, en het is hoog tijd om interne processen kan gedacht worden delen nader. met IoT-initiatieven te starten. aan zaken als verbetering van veiligheid en optimalisatie van bedrijfsproces- IoT-device sen. Een voorbeeld van een strategische Elk IoT-device bevat drie kernfuncties: één toepassing is een kantoorinrichting- en (of meerdere) sensor(en) voor metingen in e essentie van IoT is dat eigen- meubilairfabrikant die door sensoren in de fysieke wereld, een lokale simpele pro- lijk alles, hoe klein ook, ver- de bureaustoel een unieke werkplekbe- cessingunit, en de communicatie het net- bonden is met internet om ge- leving aan zijn klanten kan aanbieden, werk in. Veelal heeft een sensor een lokale gevens en data te verzamelen of maar daarmee ook gegevens terugstuurt aansturing en logica (low-power MCU/ D om een apparaat decentraal te besturen. over gebruik. Een ander voorbeeld is een SoC) nodig om waarnemingen te verwer- Toepassingen van IoT zijn gericht op twee verzekeraar die data verzamelt uit de da- ken en alleen relevante waarneming te gebieden. Veruit de meeste toepassingen tabus van de auto en met additionele sen- verzenden via de communicatiemodule hebben dataverzameling en analytics soren, en hier een dynamische korting op (WPAN/ LPWAN) naar een IoT-Platform. tot doel. In mindere mate richten IoT- de verzekeringspremie baseert. toepassingen zich op decentrale sturing. Sensoren zoals temperatuur, licht, bewe- IoT-connectiviteit Uit deze twee toepassingsgebieden zijn tal ging, vochtigheid, kleur, stroomsterkte, Connectiviteit van de IoT-devices naar van strategisch inzetbare IoT-toepassin- enzovoorts, zijn op zichzelf niet nieuw. het IoT-platform kenmerkt zich als WPAN gen te bedenken voor organisaties. Ze worden al decennialang toegepast in en LPWAN. WPAN omvat de bekende IoT is een enabler en biedt nieuwe moge- de elektromechanische industrie en zijn protocollen als wifi, bluetooth, Thread lijkheden voor organisaties. Processen, er voor de meest bijzondere toepassingen. en/of ZigBee. services en data die nooit voorhanden De hoeveelheid en intensiteit van de toe- LPWAN staat voor low power wide area waren, zijn mogelijk dankzij IoT-techno- passing zijn wel nieuw. network en omvat protocollen als LoRa, logie. Toegepaste IoT draagt dan ook vaak Sigfox, NB-IoT, LTE-M. LoRa (WAN) is strategisch bij aan innovatie, procesop- IoT-architectuur een open standaard die wereldwijd wordt timalisatie of financieel voordeel/omzet. Alvorens we verder op praktische IoT-toe- toegepast in zowel publieke als private Zo realiseren organisaties dankzij IoT passingen ingaan, beschrijven we eerst de netwerken. De NB-IoT- en LTE-M-net- bijvoorbeeld nieuwe diensten, business- basiselementen van een IoT-ketenarchi- werken worden door telecomproviders modellen en omzetstromen of wordt het tectuur. Grofweg is een IoT-architectuur in gelicenseerd spectrum aangeboden en

128 CIO MAGAZINE JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 129 INTERNET OF THINGS

BUSINESS- IOT-DEVICE IOT-PLATFORM APPLICATIES

Data- Sensors processing

Analytics

Local Event- processing processing connectivity connectivity

Besturing

Communication Device module management

Figuur 1: IoT-keten & architectuur.

hebben een aantal voordelen. De grootste Uitdagingen bij IoT patterns een IoT-device naar de achterlig- voordelen van deze LPWAN-protocollen Anders dan reguliere IT-toepassingen gende systemen virtueel beschikbaar te zijn het lage dataverbruik, geringe batte- kent het IoT een aantal specifieke uitda- houden, én andersom. rijverbruik, encryptie en grote reikwijdte. gingen. Kenmerkend zijn de hoeveelheid Een andere uitdaging is security. Welke Dit maakt toepassingen mogelijk met en de aard van de IoT-devices. Devices data bevat het device? Hoe gevoelig is kleine devices op locaties zonder elektri- zijn lang niet altijd eigendom van de aan- deze? En hoe is de data lokaal beschermd? citeit of WPAN-connectiviteit. bieder van een IoT-dienst, worden door Maar ook het transport van deze data via Connectiviteit wordt geboden door een diverse vendors op eigen specs in elkaar connectiviteit naar de achterliggende plat- netwerk als KPN’s LoRaWAN, T-Mobile gezet, en hebben zo hun technische be- formen, incluis het IoT-Platform. Met de NB-IoT of door een private-owned LoRa- perkingen. Zo is stroomverbruik van het actualiteit van de GDPR is het essentieel WAN-gateway, die daarna bijvoorbeeld device en connectiviteit een schaarste en om de veiligheid en privacy goed op orde over het internet de communicatie naar lang niet altijd vanzelfsprekend. Appara- te hebben in de totale keten van de IoT- achterliggende platformen verzorgt. ten moeten dus in sommige toepassingen toepassing. Beheersbaarheid en kostprijs zijn andere gebieden die aandacht behoe- IoT-platform ven. In dit kader bieden cloudplatformen Het IoT-Platform heeft grofweg drie functies: • Het ontvangen en verwerken van ruwe DEVICES ZIJN LANG NIET BELANGRIJKSTE berichten van de decentrale IoT-devices. UITDAGINGEN IN IOT-TOEPASSINGEN • Het near-time transformeren van ruwe ALTIJD EIGENDOM VAN Power efficiency data naar uitwisselbare informatie Connectiviteit voor achterliggende systemen als een DE AANBIEDER VAN EEN Security datawarehouse of een event-bus. Standaardisatie IOT-DIENST Beheer(s)baarheid • Het managen van de IoT-devices zoals Prijs (efficiency) onboarding en provisioning. Het IoT-platform is IoT-connectivity agnos- tisch. Dat wil zeggen dat devices langs ver- mogelijk lange tijd op een batterij kunnen als Amazon Web Services en Azure tal van schillende WPAN/LPWAN- of zelf WAN/ functioneren en het IoT-platform moet diensten om beheer en dataverwerking in LAN-routes kunnen worden opgenomen. met downtime en communicatiewindows een opex-model beheersbaar en efficiënt te van apparaten kunnen omgaan. Vanuit realiseren. Ter illustratie zijn in het kader Businessapplicaties de architectuur is zo’n IoT-platform bo- de belangrijkste IoT-diensten weergeven De businessapplicaties zijn systemen als vendien zwaar asynchroon opgezet. Het van Amazon Web Services. datawarehouses, analyse/BI-tooling, logis dus belangrijk de embedded software collectors en bijvoorbeeld webbased bedie- hiermee adequaat te laten omgaan. Ook IoT-casus energiemanagement ningsapplicaties om vanuit een vriende- bieden sommige IoT-platformen (zo- Nu de architectuur- en IoT-specifieke lijke interface opdrachten naar apparaten als dat van Amazon Web Services) een uitdagingen zijn geschetst, duiken we te kunnen sturen. Domotica bijvoorbeeld. framework om via shadow/twin design- in enkele cases uit de praktijk. Een woning-

130 CIO MAGAZINE LOKALE GATEWAY- WONING LOCATIE IOT OP AWS

Private Collector LoRaWan LoRaWan Stack AWS Lambda DataWareHouse internet AWS IoT internet BI-tools DIN-model Gateway / AWS ECS (serverless) (AWS RDS) Forwarder RS485

Application KWH-meter internet Webinterface stacks

Figuur 2: IoT-architectuur casus 1.

coöperatie had de afgelopen jaren veel van IoT-casus gladheidbestreiding gebruiken. De data-events kwamen vanaf haar woningen en flats voorzien van zon- Een andere casus betreft een publieke het KPN-netwerk het AWS IoT-platform nepanelen. Om zicht te houden op de ener- instelling die weerdata (temperatuur en in. Daar werd de ruwe data vervolgens ge- gieopbrengsten waren ze op zoek naar een vochtigheid) onder, op en boven de grond transformeerd en ging deze richting DWH meetsysteem. Echter, de betrouwbaarheid wilde verzamelen over een zeer verspreid voor verdere verwerking en BI. moest hoog zijn en de daadwerkelijk opge- gebied. Vervolgens is met hulp van analy- wekte energie meten. Dus geen ‘net feed-in’, tics tooling voorspeld of er (preventief) ge- Klaar voor IoT? maar gerealiseerde opwek zonder afhan- strooid diende te worden tegen gladheid. De mogelijkheden van IoT alsook twee kelijkheid van het type omvormer. Ook De meetpunten werden verspreid over het praktische casussen inspireren mogelijk onafhankelijkheid van de lokale internet/ terrein. Daarbij was echter de uitdaging om na te gaan denken over de waarde die wifi-verbinding van de bewoners was geen dat er geen kabels aangebracht konden IoT binnen de organisatie kan leveren. optie. Gekozen werd om een extra kWh- worden om in connectiviteit en elektrici- Het denken vanuit de functionele gebie- meter achter de omvormer te plaatsen met den data-analytics en decentrale sturing een universele ModBus/RS485-interface. vormt daarbij een goed startpunt. Start IOT-BOUWSTENEN AMAZON WEB Een collector (MCU) las vervolgens digitaal SERVICES na het idee vervolgens klein met een proof de meterstand en stuurde een UP-bericht • AWS IoT Core: Managed cloudplat- of concept. Dankzij de public-cloud-IoT- over LPWAN. Eigen LoRaWAN-gateways formdienst die IoT-apparaten veilig diensten die vandaag de dag beschikbaar werden gebruikt op de hogere gebouwen en eenvoudig met cloudapplicaties zijn, kun je zonder al te grote startinveste- laat connecteren. voor omliggende woningen. Deze gateways • AWS IoT-devicemanagement: ringen aan de slag. Met slechts enkele IoT- connecteerden via 4G met het internet en clouddienst die IoT-devices een- devices ben je al vertrokken. Denk wel stuurden de data door naar de IoT-Stack in voudig en snel laat onboarden, vanaf de start aan de architectuur van de de AWS-public cloud. Daar vond verdere monitoren en beheren. hele IoT-keten en toets aan de hand van de • AWS Greengrass: edgesoftware om verwerking van de data plaats en landde de op het IoT-device te draaien met eerder in dit artikel genoemde IoT-uitda- data in een datawarehouse waar een we- als doel data-caching en dataver- gingen. Houd rekening met het ontstaan binterface heldere analyses visualiseerde. werking te regelen. van vendorsilo’s. Data moet kunnen vloei- • AWS IoT-analytics: IoT-analytics- Op deze manier had de coöperatie uniform dienst. en. Denk ook een paar stappen vooruit zo- inzicht met een betrouwbaar en kostenef- • Amazon FreeRTOS: turnkey AWS- dat de IoT-keten klaar is voor uitbreiding fectief netwerk, los van vendor lock-in en implementatie van een populair of nieuwe toepassingen. Dat zorgt voor vendordatasilo’s. Inzet van private LoRa realtime OS voor een aantal em- een haalbare en schaalbare IoT-oplossing bedded architecturen. bespaarde aanzienlijk in de connectiviteits- bij uiteindelijke realisatie. Ó kosten in vergelijking met de inzet van 4G per locatie. Daarbij bood het netwerk de teit te voorzien. Low power IoT-devices Martijn Smit is softwarearchitect en IoT-consul- mogelijkheid om in het gebied andere za- brachten de oplossing. Ook het optuigen tant bij Oblivion en realiseerde onder meer de ken te meten, zoals temperatuur en fijnstof. van een privaat netwerk met een eigen twee beschreven casussen. Jeroen Jacobs is cloudconsultant bij AWS consultancy firm Obli- Zie figuur 2 voor de visuele weergave van de gateway was niet mogelijk, dus werd be- vion Cloud Control. Edwin van Nuil is managing architectuur. sloten om het KPN LoRaWan-netwerk te director bij Oblivion Cloud Control.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 131 PARTNERARTIKEL Door Herman Bosker

BEELD DAT CIO DE LEAD MOET NEMEN IN DIGITALE TRANSFORMATIE IS ACHTERHAALD BREACHES ARE INEVITABLE, Waarom bedrijven BEING A HEADLINE ISN’T. moeite hebben met digitale transformatie

Organisaties die investeren in digitale transformatie hebben zes jaar later nog steeds moeite om hun investeringen over de rol van IT binnen de transforma- delijke end-to-endbeleving. Dit betekent FireEye are attending om te zetten in zakelijk succes. tie. Hierdoor blijven afdelingen opereren dat een hernieuwde focus op belangrijke Bedrijven worstelen met de vanuit de eigen silo. Er heerst verdeeld- domeinen, zoals operations en governance CIODAY 2018, come vraag welke rol IT en de CIO heid over waar investeringsprioriteiten en talent en organisatie, bedrijven kan vervullen in het transformatie- van IT liggen. Business heeft daarbij niet helpen hun digitale transformatie nieuw proces. Dit blijkt uit de studie het geduld op IT te wachten: zij willen im- leven in te blazen. and speak with us in Understanding Digital Mastery mers snel nieuwe oplossingen om zich in Today, waarin Capgemini’s de markt te kunnen onderscheiden. De rol van de CIO the meeting point. Digital Transformation Institute En de rol van de CIO in deze totaalver- samen met het MIT Center for Talent en organisatiestructuren nieuwing? Die is beperkt. De CIO heeft Digital Business onderzocht Een andere uitdaging voor organisaties overwegend meer verstand van digitale waarom bedrijven moeite heb- is het aantrekken van nieuw talent. Voor ontwikkelingen, maar moet allereerst ben met digitale transformatie. nieuwe generaties zijn technologie en busi- de huidige systemen draaiende houden ness onlosmakelijk met elkaar verbonden. en vernieuwen. In de praktijk zie je veel Bedrijven die dit organisatorisch scheiden, zijn minder aantrekkelijk voor jonge men- e studie is een vervolg op onder- sen. De talenten eisen meer betrokkenheid zoek uit 2012. In totaal zijn 1.300 en hechten waarde aan een goede learning DE CIO MOET ALLEREERST bedrijfsleiders ondervraagd van infrastructure. Voor traditionele bedrij- 757 bedrijven wereldwijd. Hier- ven is het geen onwil maar een enorme uit- DE HUIDIGE SYSTEMEN D uit blijkt dat organisaties in de eerste di- daging om oude gewoontes en bestaande gitaliseringsslag aanmerkelijke stappen structuren te combineren met de nieuwe DRAAIENDE HOUDEN EN hebben gezet in het verbeteren van de behoeftes. Maar om de digitale transfor- VERNIEUWEN customer-experience, maar dat organisa- matie te laten voltrekken, moet je wel we- torische capaciteiten achterblijven. ten welke skills daarvoor nodig zijn.

IT versus business Digital masters dat in het bestuur de conclusie is getrok- Maar om succesvol om te gaan met dis- Bedrijven die het wel gelukt is om in de ken dat IT het digitaal transformeren er ruptie moeten bedrijven zowel hun digi- afgelopen zes jaar succesvolle digitale wel even bij doet. Het heet immers toch tale kwaliteiten als hun leidinggevende transformatieprogramma’s te draaien, digital? Maar het heet ook transformatie. capaciteiten ontwikkelen. Dat vraagt om richten zich anders in dan het gemiddelde En dat reikt verder en breder dan IT. Het een duidelijke organisatiestructuur waar- bedrijf. Deze digital masters zijn kenmer- beeld dat de CIO de lead moet nemen in in IT en business goed met elkaar optrek- kend proces- en klantgeorganiseerd en digitale transformatie is achterhaald. Ó ken. Veel van de ondervraagde bedrijven hierdoor wendbaar. Zij voeren digitale INTELLIGENCE geven echter aan dat er een gespannen transformatievisies door vanuit de cus- Herman Bosker is Principal Consultant bij Cap- relatie heerst tussen IT en business. Zo tomer-experience naar de gehele interne gemini en was vanuit Nederland als projectleider ANALYST is er vaak geen gemeenschappelijk begrip operatie, waardoor sprake is van een dui- betrokken bij het onderzoek.

FireEye are attending CIODAY 2018, come and speak with us in the meeting point.

INTELLIGENCE ANALYST

EEN OPERATIONAL SYSTEM OF RECORD: DE MOTOR ACHTER DIGITALE TRANSFORMATIE

134 CIO MAGAZINE Door Geoff Nicoll

De race naar digitale transformatie is begonnen. Volgens een rapport van Gartner uit 2017 heeft 42 procent van de “Deze modellen zijn van nature holistisch transformatie en het bevorderen van die bedrijven op een of andere over mensen, processen en technologie en sterke punten die digitale transformatie in manier al digitaletransformatie- bieden alle noodzakelijke elementen voor stand houden. Hier zijn tien van de groot- inspanningen ingezet. 56 succes bij digitale transformatie.” ste voordelen van OSR’s voor bedrijven. procent van de ondervraagde CEO’s ziet nu al meer winst uit Holistisch over mensen, processen en digitale verbeteringen. Maar technologie? Biedt zichtbaarheid? Maakt hoe zweverig het ook lijkt te samenwerking mogelijk tussen teams en 1. zijn, digitale transformatie is belanghebbenden? Sloopt silo's? Welke Meer gecontroleerde intake niet zonder hindernissen. Dit technologie biedt dit soort mogelijkhe- In plaats van het typische intakeproces artikel belicht een mogelijke den? Het antwoord is misschien: een ope- voor werkaanvragen – dat vaak gefrag- oplossing: een operational rational system of record. menteerd is, met meerdere toegangspun- system of record. ten – biedt een OSR enterpriseteams de Wat is een operational system of record? mogelijkheid om één invoerpunt te heb- De term ‘operational system of record' ben en vervolgens een gesloten systeem (OSR) werd voor het eerst gemunt door om elk verzoek te herhalen. Als gevolg en onderzoek uit 2017, vrijgegeven Forrester in maart 2017. Toen wees het wordt het risico van het verliezen van ver- door Harvard Business Review op de aanwezigheid van systemen voor zoeken geëlimineerd en wordt de snelheid en gesponsord door Scout RFP, de klant en financiële gebieden binnen waarmee verzoeken worden vooruitge- vond een groot aantal uitdagingen ondernemingen, én de opmerkelijke af- schoven door het proces versneld. E die digitaletransformatie-inspanningen be- wezigheid van een system of record voor lemmeren. Als de respondenten bijvoor- de uitvoering van werk. Sindsdien heb- beeld wordt gevraagd hun grootste uitda- ben experts benadrukt dat bedrijven hun gingen op het vlak van digitale transfor- digitale transformatie-initiatieven niet EEN OSR IS DOOR matie aan te geven, zeggen ze: kunnen uitvoeren zonder een systeem dat • Onvermogen om snel te experimente- de uitvoering tussen teams en afdelingen FORRESTER BESCHREVEN ren (53 procent) verbindt en optimaliseert. ALS HET ‘CENTRALE • Legacy systems (52 procent) Alison DeNisco Rayome zegt bij ZDNet: • Onvermogen om in silo’s te werken (51 “Het creëren van een digitale onderne- ZENUWSTELSEL VAN procent) ming betekent een nieuwe vorm geven • Onvoldoende samenwerking tussen IT aan de manier waarop het werk achter- HET WERK’ en bedrijfstakken (49 procent) aan en in het midden wordt gedaan, wat uiteindelijk de voorkant zal beïnvloeden.” Barrières overwinnen Forrester beschreef het concept van een Hoe deze barrières te overwinnen? Scout OSR als het centrale zenuwstelsel van het RFO-CEO Alex Yakubovich zegt: “Waar werk. En sindsdien is het uitgekristalli- 2. het echt op neerkomt, is dat de juiste tech- seerd tot een platform voor alle doeleinden Kortere projectlanceringstijden nologie een transformerend effect kan heb- voor het beheer van werkstromen en alle Weet je nog dat onvermogen om snel te ben dat veel verder reikt dan een specifieke relevante processen in de hele onderne- experimenteren? Door de onvoorspelbaar- afdeling. Als het zorgt voor zichtbaarheid, ming. Op grond van deze definitie moet heid te minimaliseren, maakt een OSR het voor het mogelijk maken van samenwer- een OSR naast gestructureerde elementen, voor zakelijke teams eenvoudiger om sja- king tussen teams en belanghebbenden, niet-gepland werk naast gepland werk en blonen en automatisering toe te passen op en voor het opsplitsen van silo’s, kunnen ongestructureerde elementen kunnen ac- herhaalbare of terugkerende taken. Vooral de resultaten die volgen direct impact heb- commoderen. Wanneer dat het geval is, aan het begin van een project kan dit ver- ben op het succes van de organisatie.” kan een OSR de motor zijn die de digitale mogen de tijd die nodig is om relevante CIO-tijdschriftschrijver Nicholas Evans transformatie van een onderneming stuurt. projectgegevens te verzamelen aanzienlijk beveelt iets soortgelijks aan. “Een goede verkorten en alle details afvinken voordat manier om te beginnen met een meer 10 voordelen het project wordt gestart. Hierdoor kun- volwassen benadering is door te kijken Vroege feedback van bedrijven die OSR’s nen teams sneller en vaker experimente- naar volwassenheidsmodellen in digitale gebruiken toont aan dat er vooruitgang is ren, zonder afbreuk te doen aan kwaliteit transformatie, zoals die van de British geboekt bij het overwinnen van de eerder of structuur. Door het integreren van hun Computer Society en vele andere”, zegt hij. genoemde belemmeringen voor digitale werksystemen in een enkel OSR, kon het

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 135 INGEZONDEN BIJDRAGE

EEN OSR KAN EEN ZEER KRACHTIG marketingteam van Nordstrom in Seattle krachtig hulpmiddel voor het voortdu- bijvoorbeeld de helft van het aantal formu- CONCURRENTIE- rend verbeteren van werkprocessen. lieren voor een project besparen. VOORDEEL OPLEVEREN 10. 3. vante partijen tegelijk en op één plaats. Dit Meer tijd voor werk met toegevoegde waarde Meer realistische tijdschattingen en -prognoses bespaart niet alleen kostbare tijd, maar Misschien wel het grootste voordeel voor Wanneer gegevens zoals gewerkte uren en het maakt het ook eenvoudiger om elk pro- ondernemingen die een OSR gebrui- duur van het werk uniform worden verza- ject achteraf meer holistisch te begrijpen. ken is dat het de mogelijkheid heeft om meld in één system of record, transfor- teamleden te bevrijden van handmatige meren de tijdschattingen voor elk project taken met een lage waarde en ze op een van een raadspel in een wetenschap. Dit hoger niveau te brengen. De OSR van vertaalt zich in minder late projecten en 7. Nordstrom bespaarde de teamleden drie budgetoverschrijdingen, minder versto- Meer tijdige bekendheid en oplossing van roadblocks uur per week, die ze eerder aan admini- ring van grote initiatieven en grotere or- Enterpriseteams die OSR’s gebruiken, stratieve taken hadden besteed. In een ganisatiesnelheid. kunnen bedreigingen vaak eerder onder- vergelijkbaar voorbeeld bespaarde AIG kennen en oplossen doordat deze bedrei- Insurance haar IT-medewerkers meer gingen sneller aan het licht komen. Vaak dan 140.000 keer reageren op meer dan kunnen ze deze bedreigingen elimineren 140.000 tickets, waardoor personeel op- 4. voordat ze projecttijdlijnen in gevaar nieuw inzetbaar was voor meer impact- Beter inzicht in capaciteit kunnen brengen. volle projecten. In plaats van het verspreid zijn van gegevens over toewijzingen en workloads over Een OSR gebouwd voor digitale transformatie meerdere, niet-verbonden tools, brengt Bij het aanpakken van succesfactoren een OSR al die gegevens op één plek sa- 8. achter digitale transformatie, ontmoe- men om een uitgebreid beeld te geven van Snellere time-to-market digt Evans ondernemingen om één oplos- waar elk teamlid aan werkt in verhouding Snellere lanceringen, meer datagestuurde sing te vinden die voor alle andere heeft tot zijn of haar capaciteiten. tijdsinschattingen en toewijzingen, ver- gewerkt. “Het is belangrijk om verder te snelde communicatie en een snellere re- kijken dan de standaardaanpak en op actie op bedreigingen leiden allemaal tot zoek te gaan naar zeer flexibele markt- projecten die niet alleen op tijd afkomen, specifieke platforms met uitbreidingen 5. maar ook sneller op de markt kunnen en versnellers waarmee je precies die Efficiënter gebruik van middelen en personeel worden gebruikt. Tegen concurrenten die componenten kunt selecteren die je nodig Die zichtbaarheid vertaalt zich uiteraard niet zijn uitgerust met een dergelijk OSR, hebt. En waarin je je geleidelijk kunt ont- in meer op feiten gebaseerde beslissingen kan dit vermogen een zeer krachtig con- wikkelen en kansen kunt toevoegen”, zegt met betrekking tot de toewijzing van werk currentievoordeel zijn. hij. “Integratie met de huidige applicaties aan teamleden en het inhuren van nieuwe en infrastructuur is essentieel, zodat het teamleden. Het effect is een hogere om- meer een evolutie dan een revolutie is.” zet, hogere medewerkerstevredenheid en wervingsbeslissingen die worden bere- 9. Met andere woorden, het bouwen van een kend om meer waarde voor de onderne- Meer uitgebreide digitale audittrails OSR voor het ondersteunen van digitale ming te genereren. Zoals hierboven vermeld maakt het heb- transformatie draait niet om het vinden ben van alle projectgegevens in een ge- van één tool om alle problemen op te los- sloten systeem het veel gemakkelijker om sen. Integendeel, het gaat om het vinden de volledige levensduur van een project van een platform dat naadloos de con- 6. te kennen (dat wil zeggen: wie zei wat, stellatie van tools kan integreren die het Meer gestroomlijnde samenwerking en communicatie waarom welke beslissing werd genomen, beste werken voor de onderneming. Ó In plaats van via e-mail of IM een belang- wat/wie het project vertraagde). Deze hebbende te laten communiceren met een ingebouwde controlemogelijkheid is een Geoff Nicoll is Regional Director Benelux bij groep, laat een OSR de leden van het en- uitkomst in branches waar compliance Workfront. terpriseteam communiceren met alle rele- een grote rol speelt. Maar het is ook een

136 CIO MAGAZINE Luisteren, innoveren en leveren Samen met energieleverancier Eneco verduurzamen we de Rotterdamse warmtevoorziening door middel van blockchain. Ook dat is digitaliseren – onze kracht.

Luisteren, innoveren, leveren. Zo voorzien we onze opdrachtgevers eﬀ ectief van een moderne, datagedreven en veilige bedrijfsvoering – en daarmee van een duurzame digitale toekomst. Luisteren om klanten marktinzichten op te doen. Resultaatgericht innoveren door in co-creatie slimme oplossingen en onderscheidende dienstenconcepten te ontwikkelen. En leveren zoals van ons verwacht mag worden: end-to-end, de best passende adviezen en producten, met maximale waarde voor opdrachtgevers, hun klanten en burgers. CGI, al ruim 40 jaar digitaal leiderschap.

cginederland.nl

CGI adv BAAS 215x285.indd 1 03-10-18 11:05 PARTNERARTIKEL

5 MANIEREN OM DE SMART CITY MOGELIJK TE MAKEN DANKZIJ DE CLOUD SMART CITY’S EN CLOUD GAAN PERFECT SAMEN

Terwijl smart city’s al jaren veelbelovend zijn, lijken ze nu pas daadwerkelijk tot bloei te Een gemiddelde stad genereert waar- goede eerste stap. Door het gebruik van komen. De belangrijkste reden schijnlijk binnen een maand petabytes talloze verbonden sensoren kan in een is dat we nu over de netwerk- aan gegevens. Al deze informatie moet groot gebied informatie worden verza- connectiviteit, de backendop- veilig worden opgeslagen. De schaalbaar- meld. Het probleem met deze aanpak is slagen computerinfrastructuur heid van een cloudoplossing vermindert dat het aanzienlijke investeringen in deze beschikken om hun volledige de noodzaak om voortdurend de opslag- speciale sensoren vereist. Desalniettemin potentieel te ontketenen. Dat capaciteit te upgraden. Net zo belangrijk moeten overheden worden aangemoedigd is goed nieuws voor burgers. zijn de cloudanalyses die een groot aantal om alle alternatieven te overwegen die En een goed voorteken voor gegevenssets bijna realtime kunnen ana- kunnen worden gebruikt om de stad met gemeenten en regeringen, wier lyseren en zo de leefbaarheid van een stad behulp van cloudtechnologie leefbaarder werk en het dagelijks leven voor burgers kan verbeteren. te maken. wordt vergemakkelijkt in een smart city. Dit artikel beschrijft Een goed voorbeeld hiervan is de stad vijf manieren waarop smart Chicago die als een van de eerste sensoren city’s werkelijkheid kunnen in de stad plaatste. De sensoren meten worden, door gebruik te maken permanent de luchtkwaliteit, lichtinten- OP BASIS VAN OPEN van de cloud. siteit, het geluidsvolume, hitte, neerslag, DATA KAN EEN APP- wind en het verkeer. De gegevens van deze sensoren gaan naar de cloud waar ECOSYSTEEM ONTSTAAN ze worden geanalyseerd. De verzamelde datasets van Chicago’s ‘Array of Things’ worden vervolgens openbaar gemaakt 1. voor onderzoekers, ontwikkelaars en on- De cloud ontketent het volledige potentieel dernemers om innovatieve manieren te Essentieel voor zowel smart city’s als col- vinden om de gegevens te vertalen naar 2. laborative city’s is een robuuste cloud- verbeterplannen. Maak gebruik van bestaande middelen backend. Dat betekent eenvoudig gezegd Een van die alternatieven is om gebruik te dat alleen door het gebruik van de cloud Voor gemeenten die de implementatie van maken van bestaande sensoren die steden de implementatie van een smart city mo- een smart city willen verkennen, is deze mogelijk al tot hun beschikking hebben. gelijk is. typisch internet-of-thingsoplossing een Een voorbeeld van hoe dit zou kunnen

138 CIO MAGAZINE Door Giulio Soro

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 139 PARTNERARTIKEL

EEN ECHTE SMART CITY IS EEN STAD DIE OOK meerd worden. Mensen praten vaak over van de data gebruik wilden maken. Zo OVER GEËNGAGEERDE steden als levende, ademende entiteiten en werd het tekort aan developers in de stad BURGERS BESCHIKT op deze manier kun je daadwerkelijk een aangevuld. Het delen van datasets op realtime MRI-scan van een stad maken. deze manier heeft veel potentieel. Door bijvoorbeeld datasets van weerstations en ziekenhuistoegangen te delen, kan een werken, is slim parkeren. Daarbij gebrui- stad bijvoorbeeld bepalen of een tempe- ken mensen een mobiele app om beschik- 4. ratuurdaling correleert met toegenomen bare parkeerplaatsen in de buurt te bekij- Innovatie uitbesteed ziekenhuisopnames, en voorzorgsmaat- ken bij het navigeren door een stad. Het koppelen van sensoren is niet de eni- regelen nemen. EYSA, een Spaans bedrijf dat gespecia- ge manier om de cloud te gebruiken om liseerd is in geïntegreerde mobiliteitsop- een slimmere, collaboratieve stad te cre- lossingen, ontwikkelde ParkXplorer, een ëren. Een andere mogelijkheid is het pu- mobiliteitsplatform voor parkeerbeheer bliceren van open datasets. Terugkerend 5. met toepassingen op het gebied van ste- naar het voorbeeld van Chicago: deze stad Burgers worden app-ontwikkelaars dankzij delijke mobiliteit. De toepassing maakt publiceert een Excel-spreadsheet met de open data gebruik van de cloud om parkeermeters, datum, beschrijving en gps-coördinaten Een echte smart city is een stad die niet al- smartphones, parkeersensoren, PDA’s van straten die moeten worden schoon- leen beschikt over sensoren die gegevens van parkeercontrollers en andere appara- gemaakt. In Chicago worden geparkeerde verzamelen, maar ook over geëngageerde ten uit het parkeerecosysteem aan elkaar auto’s op de aangegeven data weggesleept burgers die helpen bij het verzamelen van te koppelen. EYSA biedt zijn parkeer- en kunnen hun eigenaren een boete krij- gegevens die anderen ten goede komen. dienst aan in zestig steden in Spanje. gen. Met dit in gedachten gebruiken on- Dit kan nieuwe businessmodellen opleve- ParkXplorer maakt gebruik van big-data- afhankelijke ontwikkelaars de dataset om ren. Burgers zijn niet alleen verzamelaars technologieën voor het verzamelen, inte- een app te maken waarmee gebruikers van informatie, maar in potentie ook ma- greren en verwerken van informatie die kunnen zien wanneer een specifieke straat kers van toepassingen van de beschikba- door het ecosysteem wordt gegenereerd. wordt schoongemaakt en een e-mail- re, open datasets. De verstrekte informa- Het bedrijf levert realtime bruikbare waarschuwing ontvangen als ze in de tie kan worden geanalyseerd met behulp feedback om het resourcemanagement te buurt wonen of werken. van beveiligde cloudtechnologieën. maximaliseren en de backoffice te opti- Een van de grote voordelen van het de- maliseren. Het platform is ontwikkeld op len van datasets is dat individuele ont- Conclusie AWS cloud. wikkelaars apps kunnen ontwerpen, Het is duidelijk dat smart city’s en cloud- die tegen een kleine vergoeding kunnen technologie een natuurlijke fit zijn: smart worden gebruikt, of die advertentie-in- city’s genereren een continue stroom aan komsten kunnen opleveren. Zo ontstaat nieuwe data, en passen zich aan de be- 3. een app-ecosysteem dat continue inno- hoeften van hun burgers aan. De cloud Informatie van overal vatie bevordert. We zien nu wereldwijd al kan zich snel aanpassen aan de evolue- Een andere manier om gebruik te maken veel voorbeelden van dergelijke innova- rende behoeften van zijn gebruikers. van bestaande infrastructuur is door een tieplatformen. Overheden en gemeenten kunnen senso- goedkope, laagvermogensensor aan een ren inzetten om informatie te verzame- bus of straatlantaarn te koppelen. Zo kun In het Engelse Peterborough City heeft len. Het is zeker zo belangrijk om de be- je er een dataverzamelaar van maken. Dit het stadsbestuur weerstations geïnstal- staande infrastructuur te gebruiken, voor gebeurt bijvoorbeeld in Londen met de leerd in scholen in de stad. De sensoren zover dat mogelijk is. stadsbussen. Het gaat dan om informatie worden gebruikt om meteorologische Dit alles komt niet alleen de stad ten goe- als verkeersbewegingen, CO2-niveaus, data en klimaatactiviteit te bewaken. De de, maar vervult vooral de belangrijkste temperatuur en geluid. Met cloudanalyses gegevens kunnen worden gebruikt op alle belofte van smart city’s: een hogere le- kan deze informatie vervolgens worden niveaus van het onderwijs, van weten- vensstandaard voor burgers. Ó geëxtrapoleerd en geanalyseerd om vast schap tot technologie. De stad ontdekte

te stellen waar files of ongelukken zijn, of ook dat het open source maken van de Giulio Soro is Head of Solutions Architecture waar de niveaus van verontreiniging tot gegevens van de weerstations een onver- Emerging Markets/Rest of EMEA Public Sector onveilige niveaus stijgen. Burgers kunnen wacht neveneffect had. De beschikbare bij Amazon Web Services. vervolgens via een mobiele app geïnfor- dataset trok ontwikkelaars aan die graag

140 CIO MAGAZINE PARTNERARTIKEL Door René van Wolferen

INVESTEREN IN DE TOEKOMST KENT ONGEWISSE BATEN CIO toont lef, daadkracht en visie

Door allerlei technologietrends die de laatste jaren op ons zijn afgekomen is het lastig kiezen voor organisaties waarin te zo de concurrentie voor te blijven. Of wat voorzieningen. Dus afhankelijk van de po- investeren. We kunnen de mid- dacht u van een missende, bedrijfsbrede litieke dynamiek in de organisatie. delen van de organisatie immers app-ontwikkelomgeving van waaruit snel Daarnaast moeten de mensen in de CIO- maar één keer inzetten. Ander- allerlei apps voor klanten opgeleverd kun- organisatie een bestendige groei en het zijds kunnen organisaties die nen worden? gebruik van deze faciliteit goed kunnen de boot missen het erg moeilijk krijgen de komende jaren. Om Lef beslissingen voor dergelijke Organisaties die de visie en daadkracht investeringen erdoor te krijgen ontberen om tijdig dit soort faciliteiten te in de boardroom is naast visie en ontwikkelen gaan het erg moeilijk krijgen NIET ELKE CIO BLEEK ZIJN daadkracht ook lef nodig. de komende jaren. Om beslissingen voor RUG RECHT TE HOUDEN dergelijke investeringen er in de boardroom door te krijgen, is naast visie en ALS DE PRIORITEITEN IN daadkracht ook lef nodig. Dat zal menig DE INVESTERINGSKALEN- aan we voor digitale transfor- CIO kunnen bevestigen. matie met apps of kiezen we Lef is nodig doordat meestal een duidelijke DER WERDEN BEPAALD om vooral meer datagedreven businesscase ontbreekt voor dergelijke ict- te worden? En moet dat alle- gerelateerde infrastructurele ict-investe- G maal meteen volledig in de cloud? ringen. En in het verleden bleek het ook niet elke CIO gegeven zijn rug recht te hou- begeleiden, zodat een schaalbaar en flexi- Niet kunnen doorschakelen den in de boardroom als de prioriteiten in bel fundament ontstaat. Een fundament Sommige organisaties kunnen nauwelijks de investeringskalender werden bepaald. dat kan meegroeien met de behoefte van iets uitgeven aan innovatie, doordat nog te de organisatie en ook grootschalig ge- veel geld gaat naar het beheer van verou- Baten ongewis bruikt kan worden, nu en in de toekomst. derde technologie en het onderhoud van Bij ict-gerelateerde infrastructuurinves- Kortom, een hedendaagse CIO is een ech- een bestaand, complex applicatieland- teringen kunnen de kosten hoog en on- te leider die visie, lef en daadkracht toont. Ó schap. Ook worden organisaties soms be- voorspelbaar zijn en de baten ongewis. perkt in de mogelijkheid om mee te gaan Bovendien worden de baten van dergelijke René van Wolferen is sinds 2013 voorzitter van in de vaart der volkeren doordat zij de af- investeringen gerealiseerd door het (meer- het Genootschap voor Informatie Architecten gelopen jaren weinig hebben geïnvesteerd voudig) gebruik daarvan in de bedrijfsvoe- (GIA), de onafhankelijke vereniging voor archi- in data-lakes. Zij kunnen nu niet door- ring. Iets wat een CIO niet kan afdwingen tecten en informatiemanagementprofessionals in Nederland. Tevens is René werkzaam als schakelen door data science in te zetten en wat alleen kan worden gerealiseerd in enterprise-architect bij CGI. om voorspellende analyses te doen. Bij- samenwerking met bedrijfsonderdelen voorbeeld over opkomende markten om die de toegevoegde waarde halen uit deze

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 141 ONDERWIJS

142 CIO MAGAZINE Door Hotze Zijlstra

RONILLA SNELLEN (FUTURENL) EN BOUKE HOVING (KPN): ‘ D I G I T A L E KLOOF DICHTEN’ De ontwikkelingen op het gebied van IT en technologie vragen om aanpassing van de leerstof op basisscholen en in het voortgezet onderwijs. Niet alleen in het kader van technologievaardige burgers, ook omdat de IT-branche nu al tienduizenden kundige en vaardige mensen mist. Stichting FutureNL zorgt dat jonge mensen opgeleid worden voor de beroepen en maatschappij van de toekomst, niet voor die van het verleden. Directeur-initiatiefne- mer Ronilla Snellen en KPN-CIO Bouke Hoving vinden elkaar in hun missie.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 143 ONDERWIJS

ij maken ons sterk voor zij de wisselwerking met KPN hebben structurele veranderin- we bijvoorbeeld op vijftig voornamelijk gen in het basisonder- Amsterdamse basisscholen kinderen uit wijs”, aldus de directeur de groepen zeven en acht leren program- “W van FutureNL en eerder dit jaar winnaar meren met School of Code.” FutureNL van innovatieprijzen van ICT Media en bewandelt met andere bedrijven verge- de Nederlandse vereniging van Com- lijkbare trajecten. missarissen en Directeuren (NCD). Als betrokken moeder zag de ex-consultant CIO of the Year de noodzaak. “Ik kan niet leven met de KPN-CIO Bouke Hoving wilde laten zien gedachte dat de kinderen in Nederland dat digitale skills onmisbaar zijn en voor- niet over de juiste basisvaardigheden be- al erg leuk: “De onlinewereld groeit enorm schikken. We hebben daarom een leerlijn en daarmee de vraag naar programmeurs. ‘computational thinking’ ontwikkeld, net Daarom vinden wij als KPN dat eigenlijk zoals je die hebt voor basisschoolvakken alle kinderen in Nederland kennis zouden als aardrijkskunde en geschiedenis.” moeten maken met programmeren en co- De stichting heeft sinds de oprichting deren. Zeker in onze kenniseconomie is begin 2017 al twee- van de zevenduizend het van cruciaal belang dat kinderen op Nederlandse basisscholen digitaal vaardi- jonge leeftijd digitale vaardigheden ont- ger gemaakt. “Toch hebben we hulp nodig wikkelen om de wereld van vandaag en om ons lesprogramma bij de resterende morgen nog beter te kunnen begrijpen.” vijfduizend scholen onder de aandacht te Het idee om met KPN iets te doen ont- brengen.” stond vorig jaar, toen Hoving werd uitge-

Urgentie scholen van hun eigen kinderen, werd be- Digitale vaardigheid wordt binnen enkele sloten om hierin gezamenlijk op te treden. jaren een onderdeel van het curriculum “FUTURENL MAAKT “Het is mooi om te zien hoe dit aanslaat binnen het basisonderwijs. De urgentie bij de kinderen en hun leerkrachten.” De blijft evenwel onverminderd groot. Als KINDEREN DIGITAAL klas van Bouke Hovings eigen zoontje in 2021 de nieuwe onderwijswet wordt kwam in het kader van School of Code met ingevoerd, duurt het nog zo’n vijf tot ze- INTELLIGENTER EN de bus langs in het KPN-kantoor aan de ven jaar alvorens scholen deze hebben ge- INFORMATIEVAARDIGER” Teleportboulevard in Amsterdam. Daar ïmplementeerd. “Dat duurt te lang”, stelt genoot hij natuurlijk enorm van, maar Bouke Hoving, CIO bij KPN en winnaar hij was evenzeer positief verrast door de van de CIO of the Year Award 2017. “Een verbazing in de ogen en het plezier dat rekensom leert dat we tegen die tijd al een roepen tot CIO of the Year. “We kwamen kinderen uit kansarme gezinnen aan het miljoen kinderen gemist hebben. Dat is met de jury van de award tot de conclusie programma beleefden. “Dat gun je ieder- niet in het belang van die kinderen, niet dat Nederland niet hard genoeg gaat. Dat een. Digitaal is daarentegen nog steeds van de hier gevestigde bedrijven die digi- hangt voor een deel samen met het IT- teveel iets voor de happy few.” Snellen: taal vaardig personeel willen, en dus niet onderwijs.” Hoewel hij het mede een taak “Vaardigheid is absoluut gerelateerd aan in het belang van ons land.” vindt van de overheid, meende Hoving als de thuissituatie. Sommige gezinnen heb- “Het positieve is dat we met FutureNL la- een van de belangrijkste vaandeldragers ben voldoende middelen, andere hebben ten zien dat we actief iets kunnen doen”, van de Nederlandse IT-leiderscommunity dat niet. Ook die kloof willen we dichten.” vult Snellen aan. “Bijvoorbeeld door onze in actie te moeten komen. Hij gaf daarbij leermiddelen nu al onder de aandacht zelf het goede voorbeeld. “Ik wilde mezelf Digi-doener te brengen bij de scholen, zodat ze er di- een haalbaar doel stellen, en heb me toen KPN staat niet alleen in z’n enthousi- rect en kosteloos mee aan de gang kun- gecommitteerd aan het digitaal vaardiger asme voor het programma. Albert Heijn nen. Het benadrukken van die urgentie maken van de genoemde vijftig scholen.” ondersteunde FutureNL in het kader is ontzettend belangrijk. We hebben geen van de actie ‘Tech is te Gek’ in juni dit tijd om te wachten tot de uitgeverijen van Thuissituatie jaar, waarbij kinderen vier weken lang lesmethoden eindelijk zover zijn. Onder- Na gesprekken met FutureNL, onder 160 plaatjes konden sparen over weten- tussen werken we aan onze missie. Dank- meer over de dagelijkse realiteit op de schap, technologie en robotje Techie. “We

144 CIO MAGAZINE “DIGITAAL IS NOG OPROEP AAN CXO’S! Om het onderwerp digitale vaardigheid te STEEDS TEVEEL IETS bewaken en op de agenda te houden werkt bruiker nog jaren blijven volgen. Dat zou FutureNL aan een brief aan onderwijsminis- VOOR DE HAPPY FEW” je allemaal moeten weten.” ter Arie Slob. Deze brief moet worden ondertekend door minimaal dertig Nederland- se CIO’s, CDO’s en IT-industrieleiders, die Ethisch vraagstuk zich eveneens hard maken voor de digitale FutureNL wil kinderen feitelijk klaar onderwijsmissie. Tijdens CIODAY2018 doen hebben daarbij een wekelijkse les Digi- maken voor de maatschappij van de toe- Bouke Hoving (KPN) en Ronilla Snellen doener gelanceerd”, vervolgt de stich- komst. Snellen: “Neem de opkomst van (FutureNL) een oproep hiertoe. tingsdirecteur. “Liefst 1.600 leerkrachten de zelfrijdende auto. Dat is niet alleen een Het verzoek van de stichtingsdirecteur en hebben gebruikgemaakt van het door ons vorm van technologie waar je later als ge- de CIO of the Year 2017 aan de Neder- ontwikkelde leermateriaal voor de boven- bruiker mee om moet kunnen gaan, het is landse IT-leiderscommunity is drieledig: CxO’s enthousiasmeren voor het ambas- bouw. Kids leerden daarbij door theorie bovendien het onderwerp van een ethi- sadeursschap richting de directies van de en doe-opdrachten dat ze niet alleen een sche discussie. Want welke keuze maakt scholen van hun kinderen, het verkrijgen consument zijn, maar dat ze zelf techno- autonome auto straks bij een mogelijk van het benodigde materiaal (laptops), logie kunnen creëren en verbeteren. Daar ongeval? Kiest de techniek voor het leven en de genoemde gezamenlijke brief naar de minister. “Het mag niet te moeilijk zijn worden ze creatief en onafhankelijk van van de bestuurder of voor dat van een om dit met elkaar te organiseren”, aldus en krijgen ze meer en betere grip op hun voetganger? Ons programma maakt kin- Snellen. “Wanneer een dergelijk appèl digitale leven. Veel kinderen zijn namelijk deren digitaal intelligenter, meer bewust ondersteund wordt door zoveel toonaangevende Nederlandse bedrijven, moet dat extreem goede gebruikers van allerhande en informatievaardiger.” toch zeker indruk maken.” technologische mogelijkheden, ze kennen Inmiddels beweegt het initiatief naar de Een bijdrage hoeft dus niet altijd financieel helaas net als veel volwassenen de ach- volgende fasen. Zo is FutureNL bezig met te zijn. Zo is er grote behoefte aan laptops terkant niet. Denk aan de registratie van een methode voor de midden- en onder- en andere apparatuur waarmee de kinderen digi-vaardiger kunnen worden. Zeker op klikgedrag en cookies die de internetge- bouw. Ook worden voorbereidingen ge- de scholen buiten de welstandige wijken in troffen om de jeugd binnen het voortgezet de grote steden. Het tweetal denkt dat in onderwijs te bereiken. Daarnaast is er een totaal een kleine vijftigduizend laptops no- onlinetraining voor leerkrachten in de dig zijn. “Dat zijn er op pakweg een miljoen kinderen niet eens zo heel veel.” maak. Dit ter aanvulling op het huidige lesmateriaal waarbij de leerkrachten op Versnellen basis van het lesmateriaal voor de kinde- “Ik dacht aanvankelijk dat er geen mensen zouden zijn die digitale vaardigheid kun- ren digi-wijs worden gemaakt. nen onderwijzen”, zegt KPN-CIO Bouke Hoving. “Het ontbreekt echter voorname- Bedrijfsleven lijk aan de wil om het te omarmen. Daar- De lessen worden ontwikkeld door speci- mee beperken we als Nederland onze kans om digitaal en technologisch te kunnen alisten en leerkrachten, in samenwerking versnellen. De overheid moet met behulp met het bedrijfsleven. Met IT-gebruikers van het bedrijfsleven het laatste zetje gaan zoals het genoemde KPN, Albert Heijn, geven om de adoptiegraad te verhogen en de boel echt op gang brengen.” ING, TomTom en bedrijven die IT leveren, zoals Microsoft en Google. Daarbij wordt FutureNL wordt ondersteund door een er volgens Ronilla Snellen voor gewaakt zware raad van advies met Constantijn dat de informatie commercieel gekleurd van Oranje (StartupDelta), Janne Niessen (Inspiring Fifty), Pieter Zwart (Coolblue), wordt. Dat is volgens haar overigens niet Anka Mulder (Saxion Hogeschool), Ernst het eerste belang van deze partners. Dat Jan Stichter (Microsoft) en speciaal ambas- ligt vooral op het meekrijgen van jonge sadeur Neelie Kroes. mensen in de ontwikkelingen, om op die manier vaardigheden te kweken die op arbeidsmarkt en in de maatschappij van de toekomst belangrijk zijn. “Wij kunnen de kloof tussen de vraag en de beschikbaarheid van talent helpen dichten.” Ó

Hotze Zijlstra is zelfstandig journalist en hoofdredacteur van CDO Magazine.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 145 PARTNERARTIKEL

VINDEN VAN DE JUISTE MENSEN STEEDS MEER EEN BOTTLENECK De cultuur moet op de schop

146 CIO MAGAZINE Door Rikkert Achtereekte en Marco Gianotten

De digitale transformatie is in volle gang. Bedrijven zijn druk met het ombouwen van hun IT- landschap, met het digitaliseren van processen en het investeren Ook Nederland heeft te maken met flin- pen vooruit te maken – zal je dus meer in nieuwe technologie. Er is ke arbeidsmarktdruk. De uitstroom van moeten doen dan werken aan ‘employer veel aandacht voor vernieuwen, babyboomers bereikt een hoogtepunt en branding’. Succesvol zijn in het naar bin- versnellen en experimenteren. bedrijven concurreren momenteel op de nenhalen van talent zit in zowel cultuur Daarbij wordt het vinden van de arbeidsmarkt met sectoren zoals zorg en als technologie. juiste mensen steeds meer een onderwijs. Op de wat langere termijn zal Mede dankzij de hoogconjunctuur kun- bottleneck. “Nieuwe medewer- de druk op de samenleving om de ver- nen jonge professionals andere eisen kers krijgen bij ons standaard grijzing op te vangen dubbel toeslaan. De stellen. Uit onderzoek3 van Deloitte en een leaseauto, maar daarmee vraag naar (mantel)zorg neemt toe; er zijn Crunchr blijkt dat uitdagend werk en krijg ik geen developers aan meer fulltimers nodig om de collectieve ontwikkeling vooropstaan. Een goed sa- boord. Wel met een state-of-the- voorzieningen betaalbaar te houden en laris komt pas op de derde plaats. Uit de art developer-pc.” de vergrijzing te compenseren. Het wordt Beroepen en Arbeidsmarkt Survey van lastiger om kenniswerkers in te vliegen en Yacht (een continu, online onderzoek Nederland is wereldwijd koploper in part- onder de Nederlandse beroepsbevolking time werken. met tienduizend respondenten) blijkt dat e digitale transformatie is overal Deze druk op de arbeidsmarkt houdt lan- developers bij hun baankeuze het salaris zichtbaar. Vrijwel alle organisa- gere tijd aan. Het ophogen van de pensi- weliswaar op nummer 1 plaatsen, maar ties zijn naarstig op zoek naar oenleeftijd van 65 via 67 naar 69 jaar in werksfeer en uitdagingen op 2 en 3. De- ‘digital creators’: mensen die 2040 kan niet voorkomen dat in verschil- velopers hechten daarnaast aan flexibele Dtechnologie ontwikkelen en implemente- lende sectoren de potentiële beroepsbe- werktijden, ruimte voor persoonlijke ont- ren. Steeds meer bedrijven ondervinden volking afneemt – over het geheel tussen wikkeling en de mogelijkheid om thuis te dat het lastig is om de juiste (veelal jonge) 2020 en 2025 met bijna 2 procent. kunnen werken. talenten aan boord te krijgen als je geen Coolblue, Picnic of Booking.com heet. Je Nederland: groot tekort aan specifieke IT’ers zou daarom verwachten dat de digitale De afname van de beroepsbevolking uit transformatie – die om technologie en om zich in tekorten op specifieke functiege- mensen draait – IT en HR dichter bij el- bieden en -niveaus. Volgens de laatste cij- DE JONGSTE kaar brengt. IT raakt immers steeds nau- fers van Randstad en Yacht (zomer 2018) GENERATIE wer betrokken bij vraagstukken die gaan gaat het met name om hbo-geschoolde over nieuwe werkmethoden of andere IT’ers, zowel starters als mensen met IS RELATIEF managementstijlen. In de praktijk blijkt enige ervaring, met in de top drie spe- ONGEDULDIG dat HR en IT worstelen met de bemen- cialisaties zoals .Net-, PHP- en front- sing van de digitale transformatie. Er zijn end-developers. Alleen al in deze drie EN VEELEISEND meerdere hobbels op de weg naar digitale groepen zijn er duizenden openstaande transformatie: de arbeidsmarkt is ongun- vacatures. Over alle IT-functies heen is stig, de bedrijfscultuur zit regelmatig in er vraag naar ruim 62.000 mensen (Q2- de weg en de technologie waarmee nieuw 2018), terwijl zo’n 26.000 personen in de Jong talent verwacht mandaat talent moet werken is niet altijd even aan- markt beschikbaar zijn (dit zijn werken- De jongste generatie is relatief ongeduldig trekkelijk. In dit artikel een overzicht én den die openstaan voor een nieuwe func- en veeleisend en verwacht ongehinderd een aantal oplossingen. tie én personen die korter dan zes maan- door hiërarchie of bureaucratie te kunnen den werkloos zijn). De regio’s Utrecht en opereren, aldus een Millennial-paper van Hobbels op de weg naar digitale transformatie Eindhoven kennen ‘extreme’ krapte aldus Randstad. Ook uit twee rondetafeldiscus- Allereerst de arbeidsmarkt. Volgens Har- Yacht; in midden-Nederland is sprake sies die Yacht in de eerste helft van 2018 vard Business Review vergrijst1 Europa van zeer grote krapte. Alleen in oost-Ne- organiseerde, kwam duidelijk naar voren tot 2050, iets wat Randstad betitelt als derland, Limburg, Zeeland en de kop van dat jong talent niet enthousiast wordt van een ‘demografische tijdbom’2. Vrijwel alle Noord-Holland is de krapte gemiddeld. ‘oude’ culturen en gedateerd leiderschap. Europese landen hebben te maken met Ze verwachten een relatief groot mandaat, teruglopende geboortecijfers terwijl de ‘It’s a war for talent, and talent has won’ veel transparantie, alle mogelijkheden tot naoorlogse generatie massaal met pen- Bedrijven die het beste IT-talent willen leren, experimenteren en samenwerken. sioen gaat. De omvang van de Europese aantrekken, moeten beseffen dat kandi- Ze stellen domeinkennis bij experts op beroepsbevolking loopt terug – van 67 daten kunnen kiezen uit meerdere werk- prijs, maar als data-analisten en develo- procent in 2010 naar 57 procent in 2050. gevers. Wanneer je op zoek bent naar pers tegen ‘dungeon masters’ aanlopen digital creators – nodig om flinke stap- (professionals die hun heldenstatus ont-

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 147 PARTNERARTIKEL

lenen aan een verworven positie op een Enkele tips met tot nu toe twee succesvolle hacka- bepaald gebied) kan dat een reden zijn om Inzicht in de arbeidsmarktdynamiek voor thons. Bedrijven die actief zijn met cocre- die leuke baan toch op te zeggen. verschillende specialismen is cruciaal. Er atie profiteren van referral recruitment. zijn werkgevers in Nederland die intensieve Technologie omscholings- en outplacementprogramma’s HR kan samen met de CIO en recruitment Naast cultuur speelt ook technologie een hebben opgezet, omdat ze zien aankomen samenwerkingsverbanden met het lokale wezenlijke rol. Uit onderzoek door Kan- dat een groot deel van hun IT-organisatie onderwijs opzetten. Met basisscholen tar onder 13.000 personen uit de Neder- boventallig gaat worden, waar andere be- kan je workshops opzetten; middelbare landse beroepsbevolking komt naar voren drijven weer op zouden kunnen inspelen. scholieren kan je stages en bijbanen aan- dat voor werkenden in sectoren als zorg, bieden. Recruiters kunnen verder kijken tech en industrie het werken met de laat- Benoem de obstakels in het bestaande pro- dan hardcore IT-opleidingen. Opleidin- ste technologie op nummer 1 staat. Jon- curement-, HR- en IT-beleid. Denk aan de gen als AI, Klinische Technologie, Biome- geren werken bij voorkeur bij bedrijven inkoop van tools voor digital creators, of dische Technologie en Industrial Design die open-sourcesoftware in plaats van aan volledig dichtgetimmerde vacature- of Technische Bedrijfskunde leveren goe- traditionele software gebruiken. Digital teksten die tot in detail voorschrijven wat de denkers en doeners op, die prima over creators hebben behoefte aan razend- je moet doen, wat je moet kunnen, wat je vakgebieden heen kunnen kijken. snelle hardware – in veel gevallen dus gaat verdienen en waar je moet zitten en géén laptop – die versneld kan worden wanneer. Traditionele functionele scheids- Tot besluit afgeschreven. Maar uit de rondetafels ge- lijnen tussen bijvoorbeeld marketeers en De digitale transformatie vraagt om an- organiseerd door Yacht kwam naar voren developers verdwijnen geleidelijk. Func- dere competenties, ander leiderschap dat Choose Your Own Device vaak kos- ties worden rollen, beoordeling wordt coa- en nieuwe werkmethoden. Met het om- tenbesparing als doel heeft: veel bedrij- ching, individuen worden teamleden, wer- armen van Agile of het aanwijzen van ven schrijven hardware nog altijd in vier ken met Agile en Design Thinking worden een chief digital officer ben je er niet: de jaar tijd af. Iedere developer haakt af als basiscompetenties. cultuur moet op de schop. Het is aan de er met verouderde hardware moet wor- CIO om samen met HR de discussie aan den gewerkt. Organisaties die moeite hebben om op te gaan over HR-gevolgen van de digitale de arbeidsmarkt te concurreren met de transformatie. Die vraagt ook om een meest populaire techbedrijven, zouden verandering in het denken van HR. Een ook op zoek kunnen gaan naar hun eigen belangrijke boodschap voor de CIO is dan sweet spot: locatie, inclusiviteit of diver- ook: zoek de samenwerking op met HR en IEDERE DEVELOPER siteit, een maatschappelijk verantwoorde recruiters. Want de digitale transformatie HAAKT AF ALS ER purpose of het bieden van ruime moge- is bij uitstek mensenwerk. Ó MET VEROUDERDE lijkheden voor ontwikkeling. Ga op zoek naar best practices waarbij HR, Rikkert Achtereekte is Business Development HARDWARE MOET Manager Yacht en Marco Gianotten is Managing de inkoopfunctie of IT elkaar niet in de weg Director Giarte. WORDEN GEWERKT zitten. Bij ASML regelt HR zonder betrokkenheid van IT de werkplek. Bij Schiphol voert HR de regie over de werkplek. En Booking.com zet bij concurrentie met an- NOTEN Interne HR-functie niet altijd optimaal dere top-techwerkgevers in op inclusiviteit 1 http://www.hcss.nl/reports/shades-of-gray- ing-research-tackling-the-grand-challenge- Ook het HR-instrumentarium voldoet als onderdeel van goed werkgeverschap. of-aging-for-europe/128/. niet altijd. Zo sluiten bestaande ontwikke- 2 https://cdn2.hubspot.net/hubfs/481927/flexib ilityatwork_2017pdf?submissionGuid=2d7385 lings- en beoordelingssystematiek steeds Het vermogen om af te leren wordt net af-9f43-477a-b4bc-b7e63f4c7740. minder aan op verwachtingen van jongere zo belangrijk als het vermogen om bij te 3 https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/files2. fd.nl/infographics/pdf/180308+Resultaten+P generaties, aldus inbreng uit de rondeta- leren. Investeer daarom in coaching van refscan+Young+Professionals.pdf. fels van Yacht. Wanneer recruiters er in zowel teams als individuen voor alle groe- slagen de organisatie als aantrekkelijk pen. Trainingen en opleidingen worden werkgever te promoten, maar de interne een logisch onderdeel van het werk. organisatie dit niet weet waar te maken, leidt dit tot hoge kosten door voortijdig Stimuleer je eigen medewerkers om deel verloop en tot stagnatie in de digitale te nemen aan jaarlijkse hackathons van transformatie. Employer branding gaat andere organisaties. Beyondbanking van niet over de buitenkant, maar vooral over ABN AMRO is uitgegroeid tot een com- de binnenkant van je bedrijf. munity van meer dan 1.300 developers,

148 CIO MAGAZINE SD-WAN: A Driver of Digital Transformation – A Network Fit for Business Shape a cost-eﬀective business-ready SD-WAN architecture

Improve security Provision WANs faster Prioritize network connection by application type or workload Apply policy based intelligent path selection Reduce WAN-management complexity Deploy real time streaming network analytics Access real-time insight about application performance Find out how NTT Communications can become a trusted partner in your move to a smarter networking future at http://www.ntt-sdwan.com/ PARTNERARTIKEL

VRAAGTEKENS BIJ DE RECENTE HAUSSE ROND LOW-CODE Reddingsboei of springplank?

Veel organisaties omarmen low-code-applicatieontwikkeling om softwaregedreven innovatie op de rit te krijgen. Vanuit zijn expertise rond applicatiebeheer en softwareontwikkeling plaatst CAST Software vraagtekens bij de recente hausse rond low-code. Is deze nieuwe vorm van maatwerk een reddingsboei of kan het ook echt een springplank zijn voor een nieuwe toekomst?

150 CIO MAGAZINE Door Sytse van der Schaaf

‘NEEM NIET AAN DAT DE SOFTWARECODE VAN lke onderneming denkt na over te kunnen houden”, vervolgt Lesokhin. innovatie. Bij een antwoord op de EEN LOW-CODEPLAT- “Vanuit onze ervaring zien we dat sommi- vraag hoe men vooruit wil komen FORM VAN ZICHZELF ge codegeneratoren die ingezet worden bij in de digitale wereld is software businessprocesmanagement een kwaliteit E vroeg of laat een essentieel ingrediënt in VEILIG EN EFFICIËNT IS’ code genereren die van problematische het antwoord. Applicatieontwikkeling kwaliteit is. Als gebruikersorganisatie zul wordt door veel bedrijven gezien als de je de vinger aan de pols moeten houden motor achter nieuwe bedrijfsmodellen bij essentiële kwaliteitsaspecten, ook als en marktkansen. Hoe laat je dat werken Het zwaartepunt voor toepassing van low- je met low-codeapplicaties werkt.” als de applicatiestack voor een belang- codeplatformen is verschoven van mobiele Doe je dat niet dan krijg je vroeg of laat de rijk deel bestaat uit legacysoftware? Be- apps en workflowachtige toepassingen rekening gepresenteerd. Het toevoegen drijfsapplicaties met een aanzienlijke naar het vervangen van legacysoftware. van nieuwe software wordt lastiger en de levensduur ondersteunen nieuwe platfor- “Organisaties die low-code inzetten, zul- onderhoudskosten vliegen hierdoor om- men en devices slecht, zo heeft de praktijk len snel vooruitgang boeken”, vervolgt Le- hoog. Er is een reële kans dat de flexibili- geleerd. En vooral: waar zijn de program- sokhin. “Zodra je met deze tooling op gro- teit waarmee je snel applicaties kunt bou- meurs om deze plannen te realiseren? tere schaal functionaliteit uitwerkt, zul je wen het beheer van deze applicatiestack zien dat het applicatiebeheer strategische Abstractielaag aandacht nodig heeft.” Portfoliobeheer is TRANSPARANTIE ESSENTIEEL Op dit moment hebben veel organisaties belangrijk als je een grotere verzameling Een uitgebreide applicatiestack low-code omarmd om hun softwarege- applicaties opbouwt en wil onderhouden. kan niet zonder monitoring van dreven toekomstplannen te realiseren. Zo zul je met het modelgedreven werken de kwaliteit. CAST Software is een Of zij zijn van plan dit te doen. Low-code in het low-codeplatform niet alle beno- bedrijf dat transparantie biedt in de productiviteit en structurele kwali- is de benaming van een nieuwe genera- digde functionaliteit kunnen realiseren. teit van software en de risico’s die tie programmeerhulpmiddelen die tot op Het low-codeplatform zal gaandeweg hiermee gepaard gaan. De analyses een hoog niveau de abstractielaag van met steeds meer specifieke wijzigingen gaan verder dan componentniveau modellen gebruiken om het proces van te maken krijgen die niet met de model- door de architectuur en structurele complexiteit van applicatiesystemen softwareontwikkeling te versnellen. Een functionaliteit is uit te werken. Dit wordt te onderzoeken om gedetailleerd tweede pluspunt is een platformaanpak, gerealiseerd in klassieke, handgeschre- inzicht te krijgen in de manier waarop waardoor de ontwikkeling, het testen en ven softwarecode, wat onderdeel wordt individuele componenten het hele systeem beïnvloeden. Bij zo’n analyse het live brengen van applicaties volledig van het applicatieportfolio. Hier moet je op systeemniveau komt vaak nog het gestroomlijnd zijn. Deze twee zaken ver- op een structurele manier mee omgaan nodige naar boven omdat reguliere hogen de productiviteit van softwareont- om het beheersbaar te houden. En je moet softwaretesten zich vaak beperken tot wikkeling. Van een plan tot een werkende zicht hebben op de kwaliteit van de code een specifieke subset van een toepassing buiten een productieomgeving. applicatie kost met een low-codeplatform zoals deze door het low-codeplatform minder tijd en moeite is het idee. wordt gemaakt bij de automatische verta- Daarnaast zorgt deze modelgebaseerde ling van model naar softwarecode. “Neem op de langere termijn lastiger maakt. Or- aanpak ervoor dat werknemers met hoog- het niet voor waar aan dat de software- ganisaties moeten zich daarvan bewust uit wat basisprogrammeerkennis het code zoals een low-codeplatform die ge- zijn als zij in low-codeplatformen een grootste deel van applicatieontwikkeling nereert, van zichzelf veilig en efficiënt middel zien om hun legacy te vervangen. voor hun rekening kunnen nemen. Dat is”, verduidelijkt Lesokhin. “Als je een De reële voordelen van low-codeplatfor- klinkt bedrijven in de huidige IT-arbeids- omvangrijke verzameling aan applicaties men, zoals het faciliteren van ‘citizen de- markt als muziek in de oren. Een nieuwe aan het bouwen bent, moet je daar wel ze- velopers’ die op eigen kracht applicaties groep ‘citizen developers’ die modelge- kerheid over hebben. Applicaties moeten samenstellen, zijn een aantrekkelijke optie dreven software kan ontwikkelen lijkt de veilig zijn en efficiënt gebruikmaken van voor bedrijven. Maar organisaties moe- innovatieplannen een impuls te kunnen het onderliggende platform.” ten zich tegelijkertijd realiseren dat deze geven. “Mijn gevoel bij zulke low-code- vrijheid gepaard moet gaan met bepaalde platforms is vrij conservatief”, vertelt Lev Kwaliteit en veiligheid verplichtingen om het applicatieportfolio Lesokhin. Hij is binnen CAST Software Low-codeplatformen zijn erop gericht beheersbaar te houden. “Doe je dat niet,” verantwoordelijk voor de software-intel- om snel functionaliteit te bouwen. Op waarschuwt Lesokhin, “dan zal low-code ligencestrategie en de wereldwijde pro- de lange termijn kan de kwaliteit en de op termijn op zijn best een reddingsboei ductmarketing. Lesokhin zit daarnaast in veiligheid van deze applicaties een issue blijken en niet de springplank naar een het bestuur van het Consortium voor IT worden. “Grotere organisaties moeten nieuwe toekomst die je voor ogen had.” Ó Software Quality en de TMMI Founda- grip houden op de onderhoudbaarheid

tion, twee internationale comités die een van de codebasis om de kosten van het ap- Sytse van der Schaaf is research consultant hogere kwaliteit en efficiëntie van soft- plicatiebeheer tijdens de gehele levenscy- bij METRI. wareontwikkeling nastreven. clus van een applicatie binnen de perken

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 151 DIAMOND PARTNER KPMG

SUCCESVOL IMPLEMENTEREN VAN EEN DIGITALE STRATEGIE DE MENSELIJKE KANT VAN DIGITAL

152 CIO MAGAZINE Door Eric Wesselman

Ook dit jaar staat de CIODAY in het teken van de ‘Big How’. Niet verwonderlijk gezien het feit dat de wereld om ons heen te bieden die voldoende innovatief zijn. Ze Technologie exponentieel aan het veran- moeten relevant en waardevol zijn voor de De technologie vormt evenals de factor mens deren is door technologische klant en hun belevingswereld aanspreken. het fundament van de route naar digitaal. ontwikkelingen en de mogelijk- Tot slot moeten ze consistent worden ge- De organisatie zal in staat moeten zijn om heden die dit biedt voor nieuwe leverd. Ze zijn daarbij gericht op de meest een (potentieel open) digitale technologische businessmodellen en disruptie winstgevende klantsegmenten. Voor het architectuur en de daarbinnen gerealiseerde van bestaande. Organisaties geheel is een juiste balans tussen de klant- oplossingen uit te nutten, terwijl zij voldoen- zullen adequaat moeten antici- beleving en de kosten van belang, anders de veiligheidsmaatregelen in acht neemt. Dit peren op deze digitale transfor- wordt er geen winst gemaakt. is de zevende randvoorwaarde. matie door hun strategie af te stemmen op de technologische Klantbeleving Samenwerking ontwikkelingen. Hierbij staan Als derde zal de klantbeleving zelf cen- De achtste en laatste randvoorwaarde is technologie, processen en traal moeten staan. De klantbeleving bij een effectieve omgang met partnerships, cultuur centraal. In de praktijk het product of de dienst is hierbij zo per- allianties en leveranciers. Immers, het be- merken wij dat organisaties soonlijk mogelijk. Klantverwachtingen nodigde kennisveld in de digitale omgeving begrijpen dat het hebben van evolueren en het is zaak dat het product is groot en noopt tot het samenwerken met een (digitale) strategie essenti- of de dienst naadloos blijft aansluiten bij andere partijen. Een goede samenwerking eel is. Ze worstelen echter met deze klantverwachtingen. En dat op alle draagt bij aan kosteneffectiviteit en flexibi- het komen tot een succesvolle fysieke en digitale contactmomenten. Al- liteit waar het gaat om capaciteit en kennis. implementatie ervan. leen dan zijn klantbetrokkenheid, -tevre- denheid en -loyaliteit voldoende geborgd. Kanalen DE KLANTBELEVING it een recent onderzoek van KPMG Het vierde aspect betreft naadloze kanalen en Harvey Nash onder CIO’s blijkt waarbij potentiële en bestaande klanten BIJ PRODUCT OF dat 80 procent onvoldoende in vanuit zowel marketing, sales als delivery staat blijkt om een digitale strate- worden bediend. De bediening van de klant DIENST IS ZO PERSOON- U gie effectief te implementeren. Op basis van is betrouwbaar, persoonlijk en geïntegreerd. LIJK MOGELIJK de praktijk zien wij acht randvoorwaarden om succesvol digitaal te worden. In de digi- Leveren tale wereld draait alles om data. Het vijfde aspect betreft het leveren van de producten en diensten. De klant wil op Lastig maar lonend Datagedreven efficiënte wijze producten en diensten ont- Alles beschouwend lijkt het lastig om alle Daarom zien wij als eerste randvoorwaarde vangen, bij voorkeur op de locaties en op de randvoorwaarden effectief te realiseren. dat medewerkers in staat moeten zijn om manier die hem het beste uitkomt. Dit al- Maar de kansen die digitaal biedt zijn groot met die data vanuit een klantperspectief les op een voor de klant transparante wijze, en maken veel goed. Alleen organisaties die waarde te creëren. Om dat te bewerkstel- mogelijk gemaakt door advanced analytics. begrijpen hoe extreem en snel ze moeten ligen moet deze data voldoende accuraat veranderen, zullen de vruchten van digitale en actueel zijn. Dat klinkt eenvoudig. Maar Afstemming transformatie plukken. Digitale transforma- in veel organisaties is de kwaliteit van data Al het bovenstaande vraagt om een orga- tie wordt gedreven door technologie, maar nog lang niet altijd voldoende. Het zijn van nisatie waarin de processen en vaardig- zoals geschetst is een succesvolle digitale een datagedreven organisatie is een cul- heden van de medewerkers naadloos op transformatie veel meer dan dat. Belangrijk tuurstatement. Datakwaliteit moet in het elkaar zijn afgestemd. Dit is dan ook de is het hebben van een duidelijk uitlegbare DNA van de medewerkers zitten. zesde randvoorwaarde voor een succes- ambitie en visie, met uw klant en andere be- volle route naar digitaal. De medewerkers langhebbenden als uitgangspunten. Producten en diensten worden in een matrix en agile structuur Ten tweede is een duidelijke strategie georganiseerd waarbij geïntegreerd per- Zeven stappen noodzakelijk op de aspecten product, prijs formancemanagement wordt ingericht. KPMG onderscheidt zeven concrete, ite- en klant. Het is van belang om ook in de Continue evaluatie en ontwikkeling van ratieve stappen om tot een digitale trans- digitale wereld producten en diensten aan de medewerker staan daarbij centraal. formatie te komen. Dit is geen plan voor

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 153 DIAMOND PARTNER KPMG

7 1

gezondheid tot milieu: de impact van di- zicht of een geniale inval. Wij helpen de 6 2 gitalisering is overal enorm. Bij KPMG innovatiekracht van organisaties te ver- vinden we dat vooruitgang pas echt voor- groten. Door medewerkers te stimuleren ROUTE TO DIGITAL uitgang is als het goed is voor mens en om te vernieuwen in plaats van hen af te maatschappij. We zien de inzet van tech- remmen. We helpen de time-to-market te nologie daarom niet als een doel, maar als verkorten en de kwaliteit van innovatie te D E IG R IT TU een middel richting echte vooruitgang. verhogen. AL L 65 LE CU 63 ADERSHIP AND Digitale transformatie wordt gedreven door technologie, maar het succes ervan Kansen 4 wordt bepaald door mensen. Het begint Hoe gaat uw organisatie om met steeds bij een slim idee, een vernieuwend in- sneller veranderende wensen van klan- The route to digital. ten? Hoe speelt u in op nieuwe markten, nieuwe concurrenten en nieuwe bedrijfsmodellen? Kunt u op elk moment een su- de komende vijf jaar, maar een stip op de perieure klantervaring bieden? De kan- horizon met concrete initiatieven voor de sen die digitale transformatie biedt zijn komende kwartalen. groot. Maar alleen voor organisaties die 1 Ontdek: ontdek wat digitaal voor de zich snel kunnen aanpassen én de mens organisatie kan betekenen. centraal blijven stellen. 2 Stresstest: identificeer wat de impact van digitaal is op de organisatie. Inzichten 3 Ambieer: stel vast wat de digitale am- Onze adviseurs weten veel van de laatste bitie wordt. werkmethoden en tooling. We bieden onze 4 Schets: ontwikkel proof of concepts en klanten inzicht in de kansen die digitale minimal viable products. transformatie biedt en formuleren samen 5 Mobiliseer: definieer een value case met hen een strategie die de behoeften en en stel een gedetailleerd implementa- wensen van hun klanten als uitgangspunt tieplan op. heeft. We helpen om deze strategie uit te 6 Lanceer: kickstart het implementa- voeren en uw organisatie hierop aan te tietraject, dat front-, mid- en backoffice passen. Zo hoeft u niet slechts te reageren verbindt. ERIC WESSELMAN op wat de toekomst brengt, maar kunt u Eric is partner bij KPMG en verant- 7 Realiseer: duurzaam implementeren woordelijk voor de adviesdienst- de toekomst mede vormgeven. van de nieuwe aanpak en innovatie- verlening op het gebied van digital kracht. transformation. Inhoudelijk onder- Dat is onze kijk op vooruitgang. Vooruit- steunt Eric klanten bij het innoveren gang die ertoe doet. Dat is KPMG. en digitaal transformeren van busi- Ó De mens nessmodellen en de hierbij horende Het al dan niet digitaal transformeren van bedrijfsvoering. Deze ondersteuning uw organisatie is uiteraard aan u, evenals varieert van het formuleren van digi- Eric Wesselman ([email protected]) tale strategie en IT-strategie tot en is Partner e, Head of Digital Transformation de manier waarop. Maar wie of wat stuurt met het realiseren van deze strategie- Advisory bij KPMG Nederland. Meer informatie: de ingrijpende digitale transformatie van ën door middel van regievoering over www.kpmg.com/nl/digitaltransformation. onze samenleving? De technologie? Of de implementatie. Toepassing van de mens? Wij zijn van mening: de mens. technologie, zoals cloud, IoT, data & analytics, mobile apps, blockchain, We zien allemaal complete sectoren in- robotics, staat hierbij centraal. grijpend veranderen, businessmodellen Eric heeft ervaring in diverse sectoren, ouderwets worden. En wie niet mee wil, waaronder olie & gas, nutsbedrijven, telecommunicatie, retail, centrale over- verliest de wedstrijd. Toch? De technolo- heid, uitvoeringsinstanties en maak- gie líjkt allesoverheersend. Maar we zijn industrie (inclusief hightech). Eric er als mensen zelf bij. Digitaal transfor- spreekt regelmatig op congressen over meren gaat vooral over mensen. aan technologie gerelateerde onderwerpen en publiceert hier ook over. Van werkgelegenheid tot veiligheid, van

154 CIO MAGAZINE OM DINERSHOW 2O18 SOURCING SUMMIT: 3 GAME CHANGERS

Als er een vak de afgelopen jaren veranderd is, In cloudsourcing ontbreekt het maatwerk dat Ecosystemen helpen om taken te verdelen tus- dan is het wel sourcing. “Zomaar outsourcing we kennen van klassieke outsourcing. We sen partijen die ergens in uitblinken. Maar een van bijvoorbeeld monolithische ERP is allang moeten het vaak doen met de diensten zoals ecosysteem inrichten is een heel ander spel dan passé!”, stelt Arthur Govaert, CIO van Radboud- ze zijn. Wat betekent dit, met alle voordelen klassiek uitbesteden. Wat is het gemeenschap- umc kernachtig in CIO Magazine. En zijn col- die er zijn? Na een aantal jaren cloudsourcing pelijke doel van alle deelnemers? Hoe richt je de lega Marcel Krom van PostNL voegt eraan toe: kunnen we ervaringen delen, als het gaat om samenwerking in? Wat zijn de spelregels en hoe “Wendbaarheid wordt gevraagd en agile is de contracting, security, supply- en demand- beslecht je conflicten? En wie profiteert eigenlijk? nieuwe trend. In agile heb je ook afwegingen management en het bouwen van een samen- Echte ecosystemen zagen we de afgelopen jaren ten aanzien van sourcing.” hangend geheel van services. nog niet veel, maar inmiddels hebben meerdere organisaties ervaringen opgedaan. Wat is er aan de hand? De wereld is te snel En dan agile. Vooral in de frontoffice, dichtbij gaan draaien voor een klassieke aanpak en de klant, draait het wendbaarheid, innovatie Sourcing is terug van nooit weggeweest. Maar traditionele contracten. Snelheid, wendbaar- en time-to-market. Ook hier werken we, vaak wel bijna onherkenbaar veranderd. Tijd om even heid en outcome-based samenwerken zijn de in teams, met marktpartijen samen. Wat is er stil te staan en de temperatuur op te nemen. sleutelwoorden. Dit doen we met behulp van anders? Moet je sleutelen aan het sourcing cloudsourcing, agile werken, en dit alles vaak in operating model, zoals ING heeft gedaan? Hoe ga je om met de drie game changers? ecosystemen. Sourcing is in drie opzichten ver- Hoe contracteer je als je met een open scope Hoe hangen ze samen? anderd. De OM Dinershow & Sourcing Summit werkt? Hoe we medewerkers van leveranciers 2018 staat dan ook in het teken van drie grote goed in de teams integreren, is ook een issue. Mis de OM Dinershow & game changers: cloud, agile en ecosystemen. En hoe past offshoring in de agile context? Sourcing Summit niet!

13 DECEMBER 2018 | SINT OLOFSKAPEL, AMSTERDAM | WWW.OMDINERSHOW.NL DIAMOND PARTNER SERVICENOW

HISTORISCH GEZIEN SPEELDE CIO ALTIJD DE HOOFDROL WIE LEIDT DIGITALE TRANSFORMATIE?

156 CIO MAGAZINE Door Allan Leinwand

De frustratie om te moeten wachten voor een slecht afgesteld stoplicht is universeel. Maar waar de een hierin Van oudsher is het altijd de CIO geweest privégebruik. Ze eisen daarom dezelfde berust, denkt Allan Leinwand, die verandering hoog in het vaandel had toegankelijkheid en hetzelfde gebruiks- CTO van ServiceNow, een stap staan en het belang hiervan onderkende. gemak van bedrijfsapplicaties. Daarnaast verder: Wie heeft dit stoplicht Als eindverantwoordelijke voor de syste- kampen werknemers met een overvloed zo ingesteld en wiens verant- men was het zijn taak om de technologie aan data in de vorm van direct messages, woordelijkheid is het om hier te vinden die het bedrijf ondersteunde om e-mail, rapporten, websites en meer. verandering in te brengen? effectiever en efficiënter te kunnen wer- Hij ontdekte opmerkelijke ken. De CIO was het groene licht die de gelijkenissen met de manier digitale transformatie in gang kon zetten. waarop het proces van digitale Met het verstrijken van de tijd veranderde EIND 2017 ZETTE transformatie binnen bedrijven de vraag naar de werkzaamheden van de wordt opgepakt. Waar het bij CIO, waardoor zijn rol veel strategischer is BIJNA DE HELFT VAN een stoplicht om groen en geworden. Zijn functie is er nu vooral op rood gaat, is er binnen organi- gericht om een organisatie efficiënter te DE EUROPESE CIO’S saties een tweestrijd gaande laten werken, en niet meer zozeer op het MACHINE-LEARNING IN tussen enerzijds de CIO en implementeren van technologie waardoor anderzijds het lijnmanagement. lijnmanagers hun werk effectiever kunnen uitvoeren. Een efficiëntere cloudopslag bijvoorbeeld helpt een bedrijf veel geld te besparen, maar dit heeft voor lijnmana- aar eerst nog over dat stop- gers minder toegevoegde waarde dan een licht: tot de introductie van cloudapplicatie die specifieke data van elektronische stoplichten in klanten verzamelt zodat hun afdeling beter 1912 werd het verkeer op in staat is om klanten langer te behouden. Mplekken waar veel voetverkeer en koet- sen passeerden geregeld door verkeers- Hierdoor krijgt het lijnmanagement de rol agenten. Dit was al sinds 1722 het geval, van het rode licht: ze proberen de CIO op bijvoorbeeld bij de Londen Bridge. Toen andere gedachten te brengen en meer te la- begin vorige eeuw een politieagent in Salt ten kijken naar bedrijfsbehoeftes die zor- Lake City het elektronische verkeerslicht gen voor een hogere effectiviteit in plaats uitvond, veranderde dat. Je kunt stellen van meer efficiëntie. Deze rol is cruciaal dat deze agent verantwoordelijk is voor om ervoor te zorgen dat nieuwe technolo- de automatisering en digitale transfor- gie binnen organisaties niet alleen zorgt matie van een proces dat tweehonderd voor het terugdringen van operationele jaar onveranderd is geweest. De auto- kosten, maar ook de omstandigheden cre- matisering kwam van ‘onderaf’: er was ëert die omzetstijging mogelijk maken. Allan Leinwand, CTO van ServiceNow. een agent voor nodig die de situatie in de praktijk kende om deze digitale transfor- Drijvende krachten matie in gang te zetten. Een stoplicht bepaalt met rood en groen Om data beter te stroomlijnen heeft de IT- welke auto’s door mogen rijden. Op ver- afdeling de afgelopen 25 jaar flink geïn- Groen en rood gelijkbare wijze moeten de IT-afdeling en vesteerd in e-mail. Maar e-mail is niet in In ons vak is een debat gaande over wie lijnmanagers samen bepalen waar en in alle gevallen de meest effectieve methode. de leiding heeft over digitale transfor- welke vorm initiatieven voor digitale trans- Daarom schroefde IT de investeringen in matie. IT is hierin symbolisch het groene formatie ontplooid worden in het bedrijf. chatmogelijkheden omhoog. Maar het licht en de business het rode. Beide afde- De grootste drijvende kracht achter digi- enige dat ze hiermee voor elkaar hebben lingen zijn even belangrijk, maar hebben tale transformatie is de consumerization gekregen is dat werknemers nu de moge- soms tegengestelde belangen. Net als bij van technologie. Werknemers weten uit lijkheid hebben om korte e-mails direct te een stoplicht is samenwerking essentieel eigen ervaring wat de mogelijkheden zijn verzenden. Als gevolg hiervan wordt door om digitale transformatie tot een succes en ondervinden dagelijks de kracht van sommige lijnmanagers samenwerkings- te maken. de technologie op hun smartphone voor software geïmplementeerd. Hiermee

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 157 DIAMOND PARTNER SERVICENOW

kunnen nog steeds kortere e-mailberich- reageren op beveiligingsnotificaties. En rood geen groen, en andersom – zijn ook ten worden verzonden, maar dergelijke daarvoor is de hulp van medewerkers en bij digitale transformatie beide elemen- software biedt ook mogelijkheden voor ef- leidinggevenden nodig. Die weten name- ten noodzakelijk. CIO’s en lijnmanagers fectiever projectmanagement. En met de lijk het beste welke werkzaamheden veel moeten elkaar ontmoeten op het kruis- toevoeging van een mobiele app, kunnen tijd kosten en tegelijkertijd repetitief van punt van ontwikkeling en uitvoering om werkzaamheden altijd en overal worden aard zijn. succesvol samen te kunnen werken en uitgevoerd. Nog steeds is dit slechts een digitale transformatie mogelijk te maken Kruispunten binnen de organisatie. Succesvolle initiatieven op het gebied van Ó digitale transformatie hebben één ding ge- meen: de CIO opereert als spin in het web Allan Leinwand is Chief Technology Officer van DE CIO OPEREERT ServiceNow. binnen het hele bedrijf. De CIO spreekt op ALS SPIN IN HET structurele basis met iedere afdeling om in samenspraak te bepalen hoe hij kan on- WEB BINNEN HET dersteunen bij het effectiever maken van HELE BEDRIJF hun bedrijfsprocessen. Het is verstandig om dit proces te formaliseren in de vorm van een intern onderzoek of vragenlijst. De beste vraag die een CIO hierbij kan stellen evolutionaire en geen revolutionaire ont- luidt: ‘Waarom doe je het op die manier?’ wikkeling. Daadwerkelijke verandering Zodra behoeftes zijn vastgesteld door de vindt plaats door digitale transformatie: CIO kan de technologie die in deze behoef- het automatiseren van processen waar- te voorziet worden geïmplementeerd zodat door informatie automatisch verwerkt en er effectieve en gedigitaliseerde bedrijfs- opgeleverd wordt zodat er effectiever be- processen ontstaan. sluiten kunnen worden genomen in plaats Aan de andere kant van het kruispunt van efficiënter gecommuniceerd. werkt de lijnmanager samen met de CIO om de processen die digitaal getransfor- Machine-learning meerd kunnen worden in kaart te bren- Een van de innovatieve technologieën gen. Lijnmanagers weten uit eigen erva- die een digitale transformatie mogelijk ring welke processen werken en welke maakt en steeds meer gemeengoed wordt processen geoptimaliseerd kunnen wor- in ondernemingen is machine-learning. den, zodat de manier van werken van de Uit onderzoek door ServiceNow en Ox- afdeling innovatiever wordt. Daarnaast ford Economics bleek eind 2017 dat bijna ondersteunen ze de CIO in het prioriteren de helft van de Europese CIO’s machine- van projecten en maken ze middelen vrij learning inzet om dagelijkse werkzaam- voor initiatieven die effectief afgehandeld heden binnen de organisatie gedaan te kunnen worden door hun afdeling. Zo krijgen. En nog eens 42 procent is van wordt de lijnmanager de drijvende kracht plan om op korte termijn machine-lear- achter innovatieve vernieuwing. ning in te gaan zetten en zit hiervoor in Het midden van het kruispunt is de plek de research- en planningsfase. Machine- waar ontwikkeling en uitvoering samen- learning lijkt de hypefase dus al voorbij. komen en bedrijfsprocessen beter, sneller Tegelijkertijd geven CIO’s aan dat er nog en succesvoller worden gemaakt. flink wat stappen moeten worden gezet voordat machine-learning meer kan dan Verkeersstroom het automatiseren van routinetaken (zoals Wie moet de leiding nemen in initiatie- beveiligingsnotificaties) en zich kan rich- ven rondom digitale transformatie, de ten op het automatiseren van complexe CIO of de lijnmanager? Het antwoord is beslissingen, waaronder bijvoorbeeld het beiden. Net als bij het stoplicht – zonder

158 CIO MAGAZINE CIO Day CIO Join Community

CIO of the Year CIO Roundtable Award the Sessions club

CIO Dinershow CIO Online NEEM NU EEN ABONNEMENT OP CIO MAGAZINE

CIO Magazine, hét blad over IT in de boardoom, verschijnt 4 keer per jaar. Een abonnement kost 100 euro per jaar excl. BTW en loopt automatisch door tenzij 30 dagen voor de verval- datum schriftelijk wordt opgezegd. Abonnees ontvangen 300 euro korting op de CIO Day. Ga voor meer informatie en inschrijven naar www.it-executive.nl/abonneer-op-een-magazine

ICT Media BV aLaan van Voorburg 1, 5261 LS Vught t073 614 00 70 [email protected] wwwww.cioday.nl wwww.it-executive.nl DIAMOND PARTNER VODAFONE

Velen zullen bij het horen van internet of things vooral denken aan het draadloos verbinden van apparaten, sensoren, computers en systemen. Ik niet. Ik denk juist aan mensen. Ik zie meteen voor me welke oplossingen ons dagelijks leven makkelijker maken. En daarom is bij Vodafone het internet of things een rode draad in alles wat we doen.

INTERNET OF THINGS IS RODE DRAAD BIJ VODAFONE

atiënten die op elk moment van de dag virtueel contact kunnen hebben met hun verpleger. Een boer en een veearts die precies weten P wanneer ze naar de stal moeten gaan om een kalfje ter wereld te brengen. Stadsge- noten die zich veiliger voelen door straat- THE FUTURE lantaarns die reageren op beweging. Een student die zijn gestolen fiets weer terug- vindt via zijn mobiel.

Voorbeelden Dit zijn allemaal voorbeelden van situaties IS EXCITING. die het internet of things (IoT) mogelijk maakt. Voorbeelden die laten zien wat IoT kan doen voor mensen. Denk aan dijkbewaking via slimme sensoren, waardoor we tijdig en relatief eenvoudig zwakke plekken ontdekken. Want een sensor op zich READY? is slechts een nietszeggend stukje hardware. Een ding is maar een ding, totdat het mensen helpt. Zodra er een visie achter zit, krijgt zulke techniek opeens een doel. Bij Vodafone is IoT een rode draad bij alles wat we doen. Vodafone is als mobiele provider al ruim twintig jaar voorloper op het gebied van internet of things. In 2017 sloten we wereldwijd de 50-mil- joenste connectie tussen apparaten via ons netwerk. In 2018 staat de teller vooralsnog op 66,5 miljoen. Elke twee weken brengen we ongeveer een miljoen nieuwe verbindingen tussen apparaten tot stand. We mogen ons al jaren wereldwijd marktleider in IoT noemen. Daarmee helpen we veel bedrijven in het optimaliseren van hun business.

160 CIO MAGAZINE Door John van Vianen

IoT-barometer lation’ laat bijvoorbeeld langdurig zieke oplevert. Wij kunnen ondernemers hier- Echter, er zijn nog veel meer bedrijven en kinderen via robots contact houden met mee een flinke stap vooruithelpen, en organisaties waar IoT een belangrijk hulp- klasgenoten en vriendjes. En Schiphol daar ben ik trots op. Zo zijn wij de IoT- middel zou kunnen zijn. Bij Vodafone doen helpen we bij een trackingsysteem voor specialist voor slimme steden, zorg en we ieder jaar een globale ‘IoT-Barometer’. mobiliteit. Grote namen als Philips, Tom- In 2018 hebben we besloten om ook het Tom en BMW kiezen voor onze expertise. Trendrapport uit te brengen dat de integratie Maar toch is het voor ons nog niet genoeg. van IoT in alleen het Nederlandse bedrijfsle- Daarom hebben wij dit jaar The Vodafone ven laat zien. Wat hieruit blijkt, is dat Neder- NEDERLAND LAAT Next Web IoT Challenge georganiseerd land duidelijk kansen laat liggen: het globale DUIDELIJK KANSEN in samenwerking met het wereldwijde onderzoek laat zien dat van de participanten techplatform TNW. In deze challenge 29 procent IoT geïmplementeerd heeft of dit LIGGEN OP IOT-GEBIED zoeken wij samen met startups van over in de nabije toekomst van plan is, terwijl dit de hele wereld oplossingen voor de IoT- percentage in Nederland slechts op 13 pro- vraagstukken van tien gerenommeerde cent ligt. Bijna zeven op de tien Nederlandse Nederlandse partijen. Met dit initiatief ondernemers geeft namelijk aan dat ze ei- hopen we nog meer te kunnen doen voor genlijk niet of nauwelijks nadenken over hoe de toekomst van IoT in Nederland. ze IoT voor hun onderneming zouden kun- Ik ben trots op de stappen die we samen nen gebruiken. En dit terwijl de organisaties met onze klanten zetten. Die wisselwer- die IoT wel hebben geïmplementeerd hier king tussen mensen geeft me volop ver- grote voordelen van ondervinden. trouwen in de toekomst. The future is exciting. Ready? Ó Omzetstijging en kostenreductie

Er is dus veel te winnen voor organisa- John van Vianen is Directeur Zakelijke Markt bij ties, en daarmee ook voor hun klanten. Vodafone. Volgens ons Trendrapport bijvoorbeeld geeft 51 procent van de bedrijven die IoT gebruiken aan dat dit voor een omzetstijging heeft gezorgd, terwijl 64 procent zegt een kostenreductie aan hun IoT-inspanningen toe te kunnen schrijven. IoT zorgt voor een effectiever of efficiënter produc- tieproces, voor nieuwe productpropo- sities, innovatie en nieuwe oplossingen voor vraagstukken van organisaties. Vodafone biedt sinds 2017 een landelijk John van Vianen is Directeur Zakelijke Markt bij Vodafone. dekkend netwerk aan dat veel nieuwe toepassingen van IoT mogelijk maakt. Via dit NB-IoT-netwerk helpen we klanten hun hun rolstoelen, zodat hun rolstoelbehoef- business te optimaliseren of te transfor- tige klanten op het vliegveld sneller kun- meren met behulp van moderne techniek. nen navigeren. Zo kunnen we voor steeds Zoals bijvoorbeeld bagagecontroles op meer mensen het leven een stuk aangena- luchthavens of waarschuwingssystemen mer maken. voor aardbevingen. Maar denk ook aan een prepaid-autoverzekering waarbij alleen be- Bedrijven helpen taald wordt voor de gereden kilometers. Wij bij Vodafone willen nog meer bedrijven helpen om nog efficiënter te werken No Isolation en hun klanttevredenheid te verhogen. Ook op maatschappelijk vlak reiken we Voor elke behoefte hebben wij een oplos- de helpende hand. Het project ‘No Iso- sing die meer bedrijvigheid en efficiëntie

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 161 PLATINUM PARTNER COGNIZANT

JITKA BEUKENKAMP EN SAKET GULATI, COGNIZANT DE DRIE NIVEAUS VAN ‘DIGITAL AT SCALE’

162 CIO MAGAZINE Door Hotze Zijlstra

De impact van digitale transformatie zit zowel aan de front- als backend en alles wat ertussen zit. Cognizant heeft maken. We zien met deze ‘digital at scale’ we graag een orkestrerende rol binnen zich in enkele jaren ontwik- de grote deals terugkomen in de markt. de genoemde ecosystemen. Hetzelfde zie keld van IT-offshoring tot een Bedrijven willen het totale transformati- je bij partijen aan de klantzijde, die even- partner die ‘digital at scale’ onele spectrum adresseren.” eens liefst zelf regie over hun eigen waar- mogelijk maakt: end-to-end- transformaties met inbegrip Waar begint de transformatie bij jullie van de technologie, business- klanten over het algemeen? activiteiten en het operatio- SG: “Transformaties zijn meer en meer nele model. Jitka Beukenkamp gericht op design en klantervaring, wat “BEDRIJVEN ADRES- (Head of Digital Business Be- door de focus op technologie nogal eens SEREN MET ‘DIGITAL nelux) en Saket Gulati (Head vergeten werd. Deze frontoffice-transfor- of Cognizant Netherlands) mation heeft gevolgen voor de achterzij- AT SCALE’ HET TOTALE vertellen hoe de klant hiervan de. Je ziet nu ook transformaties die in de TRANSFORMATIONELE profiteert. basis beginnen, om vanuit een geconsoli- deerde backoffice de sprong naar voren te SPECTRUM” maken. De digitalisering komt dus steeds meer van twee kanten.” elke marktontwikkeling springt JB: “Dit alles kan niet langer op basis jullie momenteel het meest in van de oude Watervalmethode. Een di- het oog? gitaal project kan niet wachten tot de Saket Gulati: “We zien drie infrastructuur er eindelijk klaar voor is. Wniveaus van transformatie. Allereerst een Je moet in alle opzichten agile zijn en het technologische, door de inzet van auto- totale bedrijf meenemen in de ontwik- matisering, diverse vormen van cloud en kelingen. Daar hoort ‘proberen en leren’ nieuwe werkvormen. Dit niveau is vooral bij, gaandeweg kom je erachter wat in een gericht op een kosteneffectievere IT-ope- bepaalde situatie het beste werkt of de ratie. Op het tweede niveau worden busi- meeste waarde toevoegt.” nessmodellen opnieuw uitgevonden. Hier- bij kijkt men naar zaken als klantervaring, Verandert hierdoor de relatie die bedrij- customer-journeys en het ontwikkelen van ven hebben met hun leveranciers? nieuwe producten en diensten. Ten slotte SG: “Steeds meer organisaties opere- is er de operating model transformation. ren bij voorkeur binnen een ecosysteem, Met behulp van robotisering, process au- waarbij specifieke partners delen toevoe- tomation en kunstmatige intelligentie kan gen aan het geheel. Om transformaties op de organisatie op een andere manier waar- schaal vorm te geven, moet je bovendien de creëren voor de eindklant.” beschikken over het juiste talent. Ook Jitka Beukenkamp, Head of Digital Busi- ness Benelux bij Cognizant. Jitka Beukenkamp: “Omdat alles op daarin spelen partners een belangrijke grote schaal gebeurt, bewegen bedrijven rol. Zij vormen een integraal deel van het van ‘doing digital’ – bijvoorbeeld als pilot ecosysteem. Het juiste talent, de juiste deketen of ecosysteem willen voeren. Wij of als proof-of-concept – naar daadwerke- methoden en de juiste manier van den- helpen ze hierbij.” lijk ‘being digital’ door de gehele organisa- ken komen steeds vaker van buiten. Dat tie. Bedrijven hebben hier overigens geen vraagt wel om een goede governance.” Jullie zijn zelf getransformeerd van off- keuze, want op termijn wordt alles digitaal.” JB: “Er ontstaat een groeiende behoefte shoring naar transformationpartner... SG: “Een goede mobiele app kan bijdra- aan partijen die dit alles coördineren. JB: “Als IT-bedrijf waren we altijd gen aan een goede klantervaring, maar Wanneer alle kpi’s en andere afspraken enorm gefocust op efficiëntie en effec- hier hoort een evenzo goede ervaring als op zichzelf staand worden beschouwd, tiviteit en dan met name specifiek in de offline en op andere apparaten bij. Dat dan is het lastig om samen te werken aan IT-omgeving. Inmiddels is de uitdaging vraagt om integratie met de back- en mid- de doelstellingen van het bedrijf en de te ‘engagen’ met collega’s die creatiever officesystemen. Veel organisaties zijn business, en innovatie voor de klanten te en vaak innovatiever te werk gaan. Het deze end-to-endtransformatie aan het bewerkstelligen. Als Cognizant hebben gaat meer om samenwerking, elkaar en

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 163 PLATINUM PARTNER COGNIZANT

de klanten inspireren. Dat is een totaal Digital Business helpt bij het ontwikkelen JB: “De CIO, die nog steeds alle techno- andere manier van werken. Mede dankzij van nieuwe producten en diensten voor de logie overziet, speelt in de digitale trans- de overname van Mirabeau in Nederland business van onze klanten. Digital Opera- formatie een zware rol, maar is zeker en Zone in de UK hebben we het hiervoor tions richt zich met capabilities als robo- niet meer de enige C-level. Het helpt wel benodigde DNA in huis gehaald.” tics, automation en procesmodellering op enorm dat we hem of haar vanuit onze transformaties van het operatingmodel. traditie heel goed begrijpen.” Deze drie servicelines worden aangevuld met consulting en kennis en kunde vanuit Wat zouden jullie de Nederlandse CIO “JE MOET IN ALLE OP- onze technologiepartners. Het gaat overi- willen adviseren of meegeven? gens al lang niet meer alleen om het le- JB: “Kijk niet alleen naar de technologie. ZICHTEN AGILE ZIJN EN veren van puur de ‘capabilities’, maar om Het is geweldig als je een goed datacenter totale ‘solutions’ die waarde opleveren.” hebt, een app-store of een data-lake, maar IEDEREEN MEENEMEN IN JB: “Om dicht bij de lokale klant te staan het betekent niets als de technologie los- DE ONTWIKKELINGEN” moet je lokaal de juiste mensen hebben. Je staat van de dimensies processen, cultuur kunt nu eenmaal geen digital experience en mensen. Het gaat om technologie ter leveren via de telefoon. Om die reden ge- ondersteuning van het totale bedrijf.” loven we in wat wij de ‘next generation SG: “De rol van CIO’s verandert inder- localization’ noemen: lokale verticals in daad dramatisch. Hij of zij is degene die specifieke industrieën, die veelal hun ei- alles samenbrengt, degene die nieuwe gen kenmerken en uitdagingen hebben. business- en operationele modellen mo- Maar ook: lokale partnerecosytemen. Dit gelijk maakt. Dat vraagt om de juiste alles in combinatie met een lokale delive- mindset en focus.” Ó ry, waarbij de oplossing mede mogelijk

gemaakt wordt door onze wereldwijde Hotze Zijlstra is zelfstandig journalist en hoofd- onshore- of offshore-capabilities.” redacteur van CDO Magazine. SG: “Een voorbeeld daarvan zijn de PODs – deskundige teams van acht tot negen mensen van uiteenlopende achtergronden. Zij doen vanuit onze Digital Studio in Amsterdam applicatieontwikkeling voor de klant. Samen maken ze razendsnel een ‘minimum viable’ en idealiter ‘minimum lovable product’.”

Saket Gulati, Head of Cognizant Nether- Hoe uit zich dat in de wisselwerking en lands. dialoog met CxO’s aan de klantzijde? SG: “Enkele jaren geleden was de CIO SG: “De transformaties bij onze klanten meestal het eerste aanspreekpunt. Nu zijn zoals gezegd drieledig: technologie, technologie een integraal deel van het business en operationeel model. Wij heb- businessmodel is, groeit de betrokkenheid ben onszelf langs die drie niveaus georga- van andere C-levelbestuurders. We spre- niseerd om de klant zo goed mogelijk te ken dus met CEO’s, CMO’s, CHRO’s, com- kunnen bedienen.” merciële mensen, enzovoorts. De dialoog is veel meer crossfunctioneel. Als Cogni- Hoe zijn jullie activiteiten in grote lijnen zant zijn we actief in zowel de traditionele georganiseerd? IT als in specifieke businessdomeinen – SG: “Digital Systems en Technology om- waarvoor we gerichte consultancy doen – vat IT-dienstverlening, waaronder cloud- en dankzij de combinatie van domeinen infrastructuur en de ondersteuning van technologiekennis zijn we bij uitstek een de traditionele ERP- en legacysystemen. gesprekspartner op C-level.”

164 CIO MAGAZINE BOARDROOM-AS-A-SERVICE

De consument van nu wil verleid worden. Geen ‘push’ vanuit grote corporates meer maar een ‘pull’ rechtstreeks vanuit de eindgebruiker.

BaaS – Boardroom as a Service is een initiatief van ICT Media om CxO’s en hun direct reports te faciliteren bij IT-beslissingen voor morgen. Neem nu een actie membership en ontvang het BaaS magazine voor maar 100,00 euro excl. BTW per jaar. Kijk voor aanmelding en actievoorwaarden op www.it-executive.nl/media PLATINUM PARTNER DXC Wat is digitale transformatie en waarom is het zo belangrijk? Di- gitalisering verandert de manier waarop we leven. Het verbindt mensen en machines, waardoor er een klimaat ontstaat van continu leren, innoveren, de regie pakken en voor disruptie zorgen. Degenen met digitale knowhow en de competentie om deze in te zetten en te monetariseren hebben in de zakelijke wereld de beste uitgangspositie. Dat is een fundamentele verschuiving. Een gesprek met Michael Fitzgerald, Digital Strategy & Transforma- tion Lead bij DXC Technology.

HOE ORKESTREERT U BEDRIJFSBREED CONTINUE DIGITALE TRANSFORMATIE?

én enkele persoon met een idee en een laptop kan een beweging mobiliseren en de wereld veranderen”, stelt Fitzgerald. “Traditionele struc- “E turen worden vervangen door flexibele, agile structuren die in staat zijn om digitale veranderingen en kansen te detecteren en direct hierop te reageren. Elke onderne- OP NAAR ming is op weg om te transformeren in een digitaal platform voor alles en iedereen in de waardeketen. Het is van groot belang die reis goed uit te stippelen en uit te voeren.”

Wie zou de digitale transformatie moeten orkestreren, en waarom? DIGITAAL “Leiders van de digitale transformatie moeten in staat zijn de realiteit van vandaag te verbinden met het potentieel van morgen. Vaak worden er nu naast CIO’s chief digital officers en chief data officers geïntrodu- ceerd. Wij zijn ervan overtuigd dat hiermee het echte issue wordt vermeden: de praktische noodzaak om as-you-go te integreren en aanpassingen te maken. De juiste mensen voor het orkestreren van digitale transformatie zijn de CIO’s. Zij beheersen op het hoogste niveau die agile manier van werken in een zakelijke context. Ook weten zij de support op CEO-niveau te verwerven. Daar hoort echter ook een kritische noot bij: voor de meeste huidige CIO’s is er nog werk aan de winkel als het gaat om persoonlijke digitale vaardigheden en het verkrijgen van support op topniveau.”

166 CIO MAGAZINE Door DXC

Wat zijn de voornaamste uitdagingen in wezen methoden om specifiek voor de onmogelijk, met als eindresultaat vernieu- het orkestreren van de verandering? derneming de digitale agenda op te stellen. wende vormen van dienstverlening die de “Cultuur, cultuur en nog eens cultuur. Het • De roadmap, portfolio- en cultuurver- lokale klant centraal stellen.” begint bij betrokkenheid vanuit het topkader anderingsagenda worden vastgelegd in de en de support om het werk te laten verrich- vorm van een baseline en een maturity- ten dat nodig is om een digitale roadmap op index, die aangeven waar de onderne- te stellen – een die fundamenteel is voor het ming zich op haar digitale reis bevindt – ‘CREËER GEEN UIT uitvoeren van de bedrijfsstrategie. Daarna dit wordt continu bijgesteld. volgt de operationele volharding om vast te • Management van digitale transforma- STEEN GEHOUWEN houden aan de roadmap en de uitvoering er- tie verankert nieuwe besluitvorming met PROGRAMMA, MAAR van. Dit betekent overigens niet het creëren de focus op toegevoegde waarde voor de van een uit steen gehouwen programma dat klant, in de bestaande beslisstructuren. EEN ROADMAP’ pas op het einde iets oplevert. Denk liever in • Er wordt één doorlopende lijn gevormd termen van een traject voor culturele veran- van de producteigenaar, richting IT en het dering: een routekaart die iedereen betrekt, bredere ecosysteem, ingebed in transfor- gericht is op verandering en die direct van matiemanagement. start gaat. Het culturele aspect is de grootste • Het juiste ecosysteem van zakelijke en uitdaging en vraagt continue inspanning. commerciële partners is afgestemd en Het in kaart brengen van de technologische kan zich verder ontwikkelen.” verandering is de minst moeilijke opgave, mits de juiste technologische adviespartner Wat zijn de grootste voordelen die onder- wordt geselecteerd.” nemingen kunnen verwachten als ze de DXC-benadering toepassen? Wat zijn de eerste acties die een onderne- “Wij zien drie grote voordelen. Aller- ming zou moeten nemen? eerst kan de digitale kern, oftewel de Fix “Zorg voor de juiste digitale roadmap. Of- Today-agenda, kostenreductie op grote tewel, begin met de bedrijfsvisie en -stra- schaal opleveren. Tegelijkertijd levert tegie. Identificeer hierna de digitale dis- deze kern operationele efficiëntie en effec- rupties die voor de onderneming relevant tiviteit in digitale middelen en bij de inzet zijn, bepaal de impact ervan en beoordeel van menskracht. Dit gaat verder dan het hoe ze te benutten of te vermijden zijn. digitaliseren van bestaande werkwijzen. Dit vergt begrip van partners en klanten Het brengt alle capaciteiten samen in één Michael Fitzgerald, Digital Strategy & Transformation Lead bij DXC Technology. waarmee de onderneming interacteert. enkele digitale kern, afgestemd op een Wat is hun digitale beleving? Op welke cultuur die continue verandering benut. manieren kun je digitaal in hun behoef- Wij noemen dit platform DXC. Het is de ten voorzien? En welke nieuwe werkwij- kern die al onze klanten in staat stelt om “Ten slotte mag de culturele impact niet zen waarborgen dat je in lijn blijft met wat hun toekomstige digitale bedrijfsplatfor- worden onderschat. Bedrijven die kiezen zij in de toekomst nodig hebben? Breng men te verwezenlijken.” voor de platformaanpak genieten een ho- de uitkomsten van dit onderzoek in kaart gere marktwaarde. Deze bedrijven zijn en creëer op basis daarvan een structuur “Vervolgens kan de digitale kern worden aantrekkelijk om voor te werken, klant- om zakelijk waarde te creëren. Verbind gebruikt om alles wat digitaal gaat ge- gericht in de overtreffende trap, betrouw- alle kansen die je ziet op het gebied van makkelijker te laten verlopen. We noe- baar en toekomstbestendig. Het ultieme nieuwe manieren van werken. Zo kun je al men dit de ‘Enable the Future’-agenda. doel van onze klanten is om verouderde doende de organisatie veranderen. Zodra Mooie voorbeelden zijn de toepassing van manieren van werken om te buigen naar de roadmap gereed is, committeer je dan procesautomatisering, data-analytics en flexibele. En om zo voorop te lopen in een bedrijfsbreed aan de uitvoering.” machine-learning. We zetten deze in bo- continu veranderende digitale omgeving.” ven op de digitale kern voor alle mogelijke “Iedereen gaat op weg naar digitale trans- Hoe helpt DXC Technology ondernemin- industriële sectoren. Bijvoorbeeld bij het formatie. Bij DXC zien we dat voor onze gen om dit te doen? volledig herontwerpen van hoe een nati- klanten nu al bewaarheid worden. Klanten “De basis is een digitaal draaiboek in vijf fasen: onaal transportnetwerk functioneert. De kunnen bij ons terecht om het ‘wat’ en het • Digital Dynamics richt zich op het vor- nieuwe digitale kern maakt het integre- ‘hoe’ te organiseren, zodat ook zij kunnen men van de roadmap aan de hand van beren en afstemmen van diensten nationaal profiteren van alle veranderingen.” Ó

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 167 PLATINUM PARTNER KPN

Nederlandse bedrijven krijgen met 5G een flinke duw in de rug. In de Rotterdamse haven test KPN als eerste provider met diverse partners de nieuwe generatie mobiele netwerken. De resultaten zijn volgens Jacob Groote, bij KPN verantwoordelijk voor producten en innovaties voor de zakelijke markt, veelbelovend. Sensoren, internet of things (IoT), drones, virtual en augmented reality maken operationele processen goedkoper, veiliger en beter. Daarnaast komen nieuwe businessmodellen binnen handbereik.

ZAKELIJKE MARKT PROFITEERT STRAKS VOLOP VAN 5G

G behelst veel meer dan een verbetering van de bestaande mobiele technologie. Vanzelfsprekend zit de relevantie voor de klant ’m 5voor een deel in een betere performance. Belangrijker is volgens de KPN’er dat 5G bedrijven helpt zich te onderscheiden van MEER de concurrentie, om daarmee een betere positie in de markt te claimen. Groote: “Denk aan het connecteren van sensoren binnen een beveiligd en afgesloten IoT- netwerk, waarbij een veelvoud van het huidige maximum aantal apparaten kan BUSINESS- worden aangesloten. Sneller, veiliger, be- trouwbaarder.” Jacob Groote is verantwoordelijk voor alle producten en innovaties die KPN levert voor de zakelijke markt. “Door gelijk- tijdige uitbreiding, simplificering en uni- formering van het portfolio hebben we de MODELLEN klantervaring op een hoger peil gebracht. Ons producten- en dienstenpakket varieert van IT-dienstverlening, cloud, data- centeroplossingen tot connectiviteit op het terrein van vast en mobiel. We bedienen daarbij zzp’ers, multinationals en al- BINNEN les wat daartussenin zit.” Ecosystemen Het domein waarin KPN actief is wordt een wereld van ecosystemen, waarbij HANDBEREIK verschillende partijen betrokken zijn. 168 CIO MAGAZINE Door KPN

Als leverancier kun je immers niet lan- ZTE en Ericsson voor de netwerken, maar tiek. Maar op aanpalende terreinen zijn ger alles voor iedereen oplossen. Je hebt ook qua werken in verbanden met meer- we ook actief, denk aan onze activiteiten dus andere partijen nodig. Groote: “Aan dere disciplines en stakeholders, en het rond automotive in Helmond. 5G wordt de leverancierskant kan bijvoorbeeld een namelijk gezien als een veelbelovende sensorfabrikant betrokken zijn, terwijl technologie die communicatie tussen een softwarebedrijf de gegevens verwerkt zelfrijdende auto’s en andere autonome en analyseert. Een derde partij realiseert HET DOMEIN WAARIN voertuigen mogelijk kan maken. Daar- de dataverbindingen.” Gezamenlijk wor- naast zijn we als KPN Field Labs in part- den meerdere belanghebbenden bediend. KPN ACTIEF IS WORDT nerverband actief in de agricultuur en De Rotterdamse haven is hiervan met z’n gezondheidszorg. Het idee is dat het Ne- overslagbedrijven, olieconcerns en rede- EEN WERELD VAN derlandse bedrijfsleven en de bevolking rijen een goed voorbeeld. ECOSYSTEMEN van de ontwikkelingen profiteren. Vooral Voor al deze partijen is op specifieke gebie- wanneer veiligheid en betrouwbaarheid den winst te behalen. Zo kan een oliefirma een rol spelen past dat heel erg bij KPN.” op basis van sensoren diepgaand inzicht In de Johan Cruijff ArenA is KPN actief krijgen in de werking van de gebruikte met ‘crowd control’, oftewel het managen pompen en andere grote machines. “Door van grote groepen mensen. Daar is on- op het juiste moment onderhoud te plegen langs ook een taxidrone gepresenteerd, worden grote, dure verstoringen voorko- die via een 5G-netwerk autonoom kan men. Medewerkers van een overslagbedrijf vliegen. “Het zal gezien de regelgeving krijgen via augmented reality informatie op echt nog wel even duren voor die drone hun handheld-apparaat, die relevant is voor hier gebruikt mag worden, maar in Dubai een specifieke operationele of onderhouden Brazilië gebeurt het al. Als KPN heb- staak. Op basis van dezelfde gegevens kun- ben we het lef om samen met onze techno- nen medewerkers in een virtual-reality- logiepartners alvast de eerste stappen te omgeving hun vaardigheden trainen. De zetten en zo samen ervaringen op te doen, echte en virtuele wereld komen steeds te leren en te innoveren.” dichter bij elkaar.” Field Labs Waarde genereren Samen met leveranciers en klanten onder- Ander voorbeeld: in de haven van Rot- zoekt KPN op vier plekken in Nederland terdam kan bij een oliemaatschappij of wat 5G voor bedrijven kan betekenen. “Dat overslagbedrijf de locatie van monteurs Jacob Groote, bij KPN verantwoordelijk is wat we met onze Field Labs voor ogen voor producten en innovaties voor de op basis van een draadloze 5G-verbinding hebben. De toegepaste en geteste innova- zakelijke markt. nauwkeurig worden bepaald. Groote: “Zo ties zijn rechtstreeks afkomstig uit onze kunnen ze voorzien van de juiste informa- Technology Labs.” Ontwikkelingen als Lo- tie naar calamiteiten worden gestuurd, of ontwikkelen van nieuwe businessmodel- RaWAN (voor lagebandbreedte-IoT), 5G daar in het kader van de veiligheid juist len. Het geleerde kun je vervolgens toepas- en LTE-M zijn hieruit ontsproten. worden weggeroepen. Een zelfsturende sen binnen een andere omgeving of sector. De eerste reacties en vele mogelijke 5G- peilboot kan via 5G-gebaseerde besturing Daarnaast helpt het zowel ons als onze toepassingen in de Rotterdamse haven autonoom dieptemetingen doen. Kranen klanten om de toegevoegde waarde van 5G geven Groote en de zijnen voldoende ver- worden in toenemende mate onbemand en te ontdekken en met elkaar te delen.” trouwen. Naar verwachting zal 5G vanaf drones met 360-gradencamera’s kunnen 2020 stapsgewijs beschikbaar komen. Ó worden ingezet voor inspectie of beveili- Bewezen sterk ging. In al deze gevallen gaat het niet meer Jacob Groote benadrukt nogmaals dat over technologie als doel op zich, maar om binnen een dergelijk ecosysteem iedere investeringen die waarde genereren.” partij z’n specifieke toegevoegde waarde KPN werkt nadrukkelijk met klanten en inbrengt. “Als KPN focussen we ons op de partners, omdat het bedrijf daarvan veel activiteiten waar we als Nederland bewe- kan leren. “Niet alleen met Nokia, Huawei, zen sterk in zijn, zoals transport en logis-

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 169 PLATINUM PARTNER LEVI9

Technologie verandert de wereld continu. Door steeds sneller elkaar opvolgende nieuwe technologieën ontstaat op veel markten een ratrace. Wil je blijven meedoen in de toekomst, dan is de adoptie van technologie en het razendsnel omarmen en implementeren van nieuwe toepassingen essentieel. Vrijwel niemand stelt de noodzaak om te versnellen en wendbaarder te worden ter discussie. De meeste CIO’s weten wat nodig is om die verandering tot stand te brengen. Toch blijkt dit in de praktijk moeilijk te realiseren.

WAAROM IEDEREEN WIL, MAAR LANG NIET IEDEREEN KAN n een corporate omgeving is veel aandacht en tijd voor risk, finance en legal. CIO’s hebben het druk met dashboards en reviews en komen weinig toe aan “Ipraten met de business of het faciliteren van hun engineers. De governance is gericht op risicobeheersing en voor- spelbaarheid. Dit beïnvloedt niet alleen de tijdsbesteding van CIO’s maar ook de mindset waarmee ze hun werk doen. Bij THE deze manier van werken is het uitgangspunt dat risico’s worden beheerst door procedures en controle en mensen acteren vanuit KPI’s. Hoewel veel CIO’s moeite hebben met die uitgangspunten, is het systeem te sterk om het zomaar over een andere boeg te gooien”, aldus Pien Oos- BIG terman, chief executive officer bij Levi9. Born in Agile Levi9 is een IT-dienstverlener die software met businessimpact ontwerpt, ontwikkelt en onderhoudt. Dat wil zeggen, software die een directe impact heeft op de marktpositie van de klant. Werken aan digitale transformatie is geen nieuwe activiteit, het is een kernactiviteit. Het bedrijf is dertien jaar HOW II geleden opgericht door ondernemersduo Bernhard van Oranje en Menno de Jong. Het hoofdkantoor zit in Amsterdam, maar het merendeel van de negenhonderd Levi

170 CIO MAGAZINE Door Julia Wiegman

‘Niners’ is werkzaam in Roemenië, Servië blok zit, is het soms heel verleidelijk om beïnvloeden. Maximale standaardisatie, en Oekraïne. De gemiddelde leeftijd van de de Scrum-stand-up van die dag maar een strikte governance en krimpende budget- Levi Niners is 28 jaar, en 30 procent van keertje over te slaan.” ten waren het gevolg. De opkomst van het de medewerkers is vrouw. Pien Oosterman internet bracht mogelijkheden om IT niet over Levi9: “Wij zeggen weleens Levi9 is alleen in te zetten om goedkoper te ope- born in Agile. De meeste van de medewer- reren, maar juist om meer opbrengsten te kers hebben nooit met de Watervalmethode MET SOMMIGE KLANTEN genereren. Software die wordt ontwikkeld gewerkt. Ze hebben het vak agile, al wer- met als doel om de concurrentiepositie kend geleerd. Net als de medewerkers is ook HEBBEN WE ZELFS van de organisatie te verbeteren noemen het bedrijf met dezelfde agile uitgangspun- wij business-IT. De dynamiek rondom ten gegroeid.” Oosterman legt uit: “Levi9 EEN PERMANENTE business-IT is anders dan die van suppor- ambieert maximale effectiviteit. Als je ook BEELDVERBINDING ting IT. Snelheid en wendbaarheid maken met die bril naar je eigen werkprocessen het verschil; je moet kunnen inspelen op kijkt, realiseer je je dat ‘minder processen’ de actualiteit. De focus ligt veel meer op vaak effectiever is dan meer.” effectiviteit dan op efficiency. De manier waarop mensen met elkaar samenwerken Agile op afstand maakt het verschil”, benadrukt Oosterman. Agile werken vereist toch ook dat pro- “Naast het vakmanschap dat ieder teamlid fessionals dicht bij elkaar zitten? “Laag- inbrengt, zijn aspecten als gelijkwaardig- drempelig persoonlijk contact is inder- heid, eigen verantwoordelijkheid, openheid daad belangrijk”, bevestigt Oosterman. en de durf om kwetsbaar te zijn essentieel. “Omdat onze mensen allemaal vanuit Wij vatten het samen als TECH en TRUST.” Oost-Europa werken, is het niet altijd mogelijk om fysiek bij elkaar in één ruimte Agile transformatie te zitten. Wij hebben daarom een werk- Terugkomend op de uitdagingen van veel vorm gevonden die een goed alternatief CIO’s: hoe helpt Levi9 zijn klanten wend- biedt. Als we de samenwerking starten, baarder te worden? Oosterman lacht: investeren we veel in teambuilding. Dat “De echte transformatie zit naar mijn is een investering waar je nog lang veel idee maar gedeeltelijk bij de CIO. Deze plezier van hebt. In de transitieperiode transformatie begint in de absolute top. zoeken we samen naar een way of wor- De governanceprincipes, de organisatie- king die beide partijen past. Daarbinnen structuur en misschien wel het allerbe- staan interactie, communicatie en dis- Pien Oosterman is chief langrijkste het voorbeeldgedrag, bepalen executive officer bij Levi9. cipline centraal. Ook de technologische in grote mate de kans op succes. Juist ondersteuning is van belang. We delen deze aspecten zijn bottom-up bijna niet de toolsets met onze klanten en de com- Businesstechnologie te veranderen en hoewel we veel ervaring municatiefaciliteiten moeten goed zijn. Nog even over die businesstechnologie: meebrengen kan ook Levi9 dat niet. Daar Met sommige klanten hebben we zelfs wat bedoelt Levi9 daar precies mee? Oos- staat tegenover dat wij een echte strategi- een permanente beeldverbinding. Zij zien terman licht toe: “De IT die zich vanaf eind sche partner kunnen zijn en samen unie- onze werkplek op hun scherm, wij die van jaren tachtig sterk ontwikkelde, diende ke oplossingen realiseren als een organi- hen. Soms wordt er even naar elkaar ge- vooral om handmatige processen te auto- satie de smaak te pakken krijgt.” Ó zwaaid als er iemand koffie gaat halen. matiseren. Wij noemen dat supporting IT. Door regelmatig te reizen, zijn mensen Het maakte organisaties efficiënter. Hoe- verheugd elkaar weer face-to-face te zien. wel IT ook in die tijd voor bedrijven enorm Julia Wiegman is marketingassistant bij Levi9. De essentie van samenwerken draait om veel impact had, werd die impact vooral vertrouwen en contact en daar investeren opgemerkt aan de kostenkant. Er kon meer we veel in.” Oosterman voegt toe: “Juist worden gedaan voor minder geld. De fo- omdat we op afstand werken lijkt het wel cus op kostenbesparing ging uiteindelijk of het makkelijker is om gedisciplineerd de ontwikkeling van de werkprocessen en te werken. Als je samen aan een werk- tevens de outsourcingsconstructies sterk

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 171 PLATINUM PARTNER METRI

Het geloof is wijdverbreid dat technologie een bepalende factor is om een voorsprong op de concurrentie te krijgen. Ontwrichting van je business moet je vóór zijn door driftig te innoveren. Al wat je nodig hebt is lef om te experimenteren, snel te falen en iets nieuws te proberen. Tot je iets tegenkomt wat wel werkt én waarmee je uiteindelijk succes boekt. Was het maar zo simpel.

VOOR VERANDERING HEB JE MENSEN EN FEITEN NODIG

mdat er bij de meeste innovaties mooie nieuwe technologie in het spel is, dringt deze zich op de voorgrond. De verlei- O ding is groot hier alle aandacht naar uit te laten gaan. Bij duurzame transformatie komt veel meer kijken. Het is vooral de IT STARTS bijkomende organisatieverandering die aandacht nodig heeft. Want het draait natuurlijk om meer dan technologie alleen. Om mensen, maar ook om cijfers. Een verandering zonder de juiste cultuur en inbedding in de bedrijfsstructuur zal WITH stranden. Daarnaast neemt de slagings- kans van innovatieprojecten zienderogen af zonder feitelijke onderbouwing van keuzes. Door in een financiële analyse een op feiten gebaseerd referentiekader te hante- THE FACTS ren, geeft METRI organisaties de juiste informatie om hun keuzes te toetsen, te onderbouwen en te maken. “Digitale technologie transformeert de wereld in razend tempo”, stelt Kaj Wen, director Financial data analyses. “Business en klantorganisaties verlangen state-of-the- arttechnologie. Omdat IT steeds essentië- ler is voor het succes van ondernemingen, is op feiten gebaseerde calculatie van de financiële kosten en de impact op de business cruciaal voor een juiste besteding van het doorgaans beperkte budget.”

Onderbouwen Directie, toezichthouders en aandeelhou- ders kunnen en willen niet alleen op hun

172 CIO MAGAZINE Door METRI

‘gut feeling’ vertrouwen. “Digitalisering en mogelijkheden. METRI helpt hierbij richting een overeenkomst en trans- van het primaire proces en de business door transparantie te bieden bij het con- parante, bestendige samenwerking die van onze klanten heeft geleid tot belang- tracteren van dienstverlening, maar ook marktconform is in kwaliteit en kosten.” rijke veranderingen: grote disrupties in hun markt waar directies niet meer om- Evenwicht in talent heen kunnen”, stelt Raymond Linkers, di- Het goede nieuws is dat voor cijfermatige rector Sourcing bij METRI. “De aandacht MEER GRIP OP IT, MAAR onderbouwing de technologie bereikbaar- van onze belangrijkste gesprekspartner der is dan ooit. Zogenaamde datapunten tot nu toe – de CIO – verschuift van IT- TEGELIJKERTIJD STRE- zijn tegen betrekkelijk lage kosten te or- operations naar het faciliteren van busi- ganiseren. Moderne SaaS-platformen nessgerelateerde IT-veranderingen.” VEN NAAR ONTZORGEN kun je onderling koppelen en ook prima Klanten willen aan de ene kant meer grip IS PARADOXAAL laten praten met lokale applicaties. De op hun IT-landschap en -ecosysteem, openheid van deze platformen maakt dat maar tegelijkertijd willen ze vaker ont- ze eenvoudig inhoudelijk zijn te vergelij- zorgd worden. “Dat is paradoxaal”, stelt ken, zodat het inregelen van de IT gemak- André Nadorp, director financial data kelijker wordt. analysis. “Beide zaken kunnen hand in Er is meer data om keuzes te onderbou- hand gaan als zowel de klant als de le- wen. “Technologie verandert sneller dan verancier transparant zijn in hun eisen ooit en de wensen van klanten bewegen mee”, vervolgt Wen. “Ook de mogelijkhe- NIEUWE AANPAK ÉN den van datascience bieden enorme kan- NIEUWE LOOKS sen. Stilstand is geen achteruitgang meer, In een samenleving waarin IT de rug- het is jezelf versneld overbodig maken. gengraat is van iedere organisatie, Daarom zijn er constant nieuwe vaardig- is hoge kwaliteit van de onderliggende data – harde feiten – rond de heden en inzichten nodig. De kracht van consumptie van technologie cruciaal. METRI zit in de juiste combinatie van Na vijftien jaar geleden te zijn gestart bewezen talent én nieuw talent, waardoor als specialist in IT-benchmarking, heeft METRI zich de laatste jaren we voorop kunnen blijven lopen en klan- bewezen als allround advisory voor ten relevante analyses en advies op basis alles wat met grote IT-projecten te van feiten blijven geven.” maken heeft. Het draait hierin om Organisaties moeten hoe dan ook vooral de juiste kennis, de juiste mensen en feiten waarop organisaties hun veranderingen kunnen absorberen. Dat strategie en beleid kunnen baseren. betekent niet dat ze alle toekomstige Het bedrijf helpt bij het verbeteren trends moeten zien aankomen. Het is nu van de inrichting en besturing van de Van links naar rechts: Kaj Wen, director eenmaal moeilijk een ontwrichting van je IT-infrastructuur en -consumptie. financial data analysis, Andre Nadorp, businessmodel te voorspellen. Als je nog De METRI-benchmarkingexpertise is director financial data analysis, Joep uitgebreid tot financiële data-analyse van Dorp, director sourcing, Raymond niet goed weet welke kant de ontwikkelin- en end-to-end-analyses voor een Linkers, director sourcing bij METRI. gen op gaan, moet je op zijn minst organi- succesvolle toepassing van technologie in de business. Door uitgebreide satorisch klaar zijn voor verandering. En ervaring met selecties en aanbe- als zich dan een kans voordoet, snel actie stedingen in de markt heeft METRI tijdens de looptijd. Daarbij adviseren we kunnen ondernemen om daadwerkelijk de afgelopen jaren de kennis over niet meer alleen over de harde cijfers, ook plannen werkelijkheid te kunnen maken. sourcing verder kunnen uitbouwen. Ó Kennis over ecosysteemmanagement de samenwerking krijgt aandacht.” Voor is er volop, hetzelfde geldt voor het opdrachtnemers matcht METRI de klant- inrichten van partnerships en hoe je vraag en het dienstenaanbod. “Waar is mensen en organisaties met elkaar verbindt. De chemie van de mensen standaarddienstverlening voldoende en en de ‘magie’ van de data maken kostenefficiënt, en waar moet het anders METRI tot het vernuftige IT-geweten vanwege de business van de klant?” Dat van Nederland. zijn belangrijke vragen, vertelt Joep van Dorp, director Sourcing. “METRI werkt

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 173 PLATINUM PARTNER TCS

De explosieve datagroei en de vanzelfsprekende beschikbaarheid van digitale oplossingen hebben het aanzien van zowel het bedrijfsleven als technologie ingrijpend veranderd. Het is een hele opgave om de veranderingen en innovaties in de technologiesector bij te benen. Zeker als het gaat om het inspelen op de voortdurend ontwikkelende verwachtingen van de consument. Dit artikel bespreekt vier zaken die ervoor zorgen dat de voordelen van ‘business 4.0’ ten goede komen aan klanten.

BUSINESS 4.0 DRAAIT OOK OM DE MINDSET VAN DE ONDERNEMING

e verwachtingen van de consument worden gevoed en gevormd door technologie. Smartphones en apps die directe communicatie D faciliteren hebben de verwachting geschept 4 MANIEREN OM dat ook bedrijven sneller reageren. Het is dan ook begrijpelijk dat wanneer ’s werelds grootste retailer het mogelijk maakt duizenden artikelen op de dag van bestelling te kunnen leveren, consumenten VERRASSENDE dit ook gaan verwachten van andere retailers. Dit leidt tot een vraag naar betere, snellere en meer interactieve dienstverlening door techbedrijven en eigen IT-afdelingen. De afgelopen 25 jaar heeft Tata Con- sultancy Services samen met KLM ge- MEERWAARDE 1 werkt aan het continu inspelen op de ontwikkelende consumentenverwachtingen. Dat heeft geleid tot de ontwikkeling van diverse innovatieve diensten voor reizi- gers. Zo introduceerde KLM bijvoorbeeld TE BIEDEN BlueBot, een door kunstmatige intelligentie (AI) gestuurde socialemedia-chatbot, en was het bedrijf de eerste luchtvaart- maatschappij waarbij passagiers hun instapkaart via sociale media konden ontvangen. Ondernemingen die automatisering, ro- botica en AI inzetten om tegemoet te komen aan de wensen van de nieuwe generatie digitale klanten, kijken verder dan kostenoptimalisatie en richten zich op een verbetering van de klantervaring.

174 CIO MAGAZINE Door Amit Kapur

Hieronder bespreken we vier zaken die Bovendien kun je bepaalde vragen met organisaties juist in staat om samenwer- ervoor zorgen dat de voordelen van busi- AI direct afhandelen door mensen door kingskansen te benutten en daarmee risico’s ness 4.0 ook ten goede komen aan klanten. te verwijzen naar andere online informa- te verkleinen en kosten te verlagen. Zo heeft ABN AMRO haar api’s opengesteld2 voor De grote sprong vooruit softwareontwikkelaars via een ontwikke- Invulling geven aan deze nieuwe klant- lingsportal die de bank samen met TCS heeft verwachtingen – of liever nog die ver- gebouwd. De portal stelt app-ontwikkelaars wachtingen overtreffen – vraagt om een HET DOEL MOET ZIJN DE in staat de diensten van ABN AMRO be- heel nieuwe benadering. Incrementeel en KLANT TE VERRASSEN EN schikbaar te stellen aan andere banken, die iteratief zijn hierbij twee sleutelwoorden. daarmee op hun beurt de dienstverlening Maar als het aankomt op het overtreffen ENTHOUSIAST TE MAKEN aan hun klanten kunnen verbeteren. van verwachtingen kunnen die begrippen toch tekortschieten. Geef mensen wat ze willen Bedrijven moeten daarom bereid zijn am- Bedrijven die actief zijn op Instagram ont- bitieuzere stappen te zetten. Niet zozeer vangen automatisch data over welke foto’s stapje voor stapje vooruit, maar echte en video’s de meeste aandacht en interac- sprongen maken zonder de balans te ver- tie genereren. Maar niet elk bedrijf benut liezen. Het doel moet niet alleen zijn de bedie data om te kijken hoe ze de interactie lofte aan de klant in te lossen, maar hem/ met de doelgroep kunnen onderhouden haar daarbij ook enthousiast te maken. of verbeteren. Dat is een gemiste kans om Dat kan bijvoorbeeld door ze iets te bieden een gedetailleerd beeld te krijgen van wat waar ze zelf nog niet aan hadden gedacht. consumenten boeit en bindt, om op basis daarvan nieuwe aanbevelingen te doen. Altijd aan, altijd beschikbaar KLM bijvoorbeeld ontwikkelt op dit mo- Of het nu gaat om WhatsApp of WeChat, ment een gepersonaliseerd salesmodel3 dat Facebook of Telegram, instant messaging klanten speciale deals biedt op vluchten is een vast begrip in het dagelijks leven van die hen mogelijk interesseren, ook al heb- de consument. Ze gebruiken deze apps om ben ze er zelf nog niet naar gezocht. Er zijn contact te houden met vrienden en colle- tal van andere voorbeelden van dergelijke ga’s, waarbij de meeste gebruikers de func- personaliseringsinitiatieven, van aanbeve- ties en mogelijkheden van deze technolo- lingsprogramma’s in de retail tot en met ge- gie als vanzelfsprekend zien. We zien dan Amit Kapur is Director & Head Benelux personaliseerde gezondheidsadviezen op bij Tata Consultancy Services (TCS). ook dat deze nieuwe digitale consument op basis van genetische data. elk moment en vanaf elk platform of appa- Business 4.0 wordt, net als de twee princi- raat zijn bestellingen wil kunnen plaatsen, tiebronnen. En als je even tijd nodig hebt pes van innovatie en disruptie, veelal be- zonder concessies te doen aan functionali- om iemand te vinden die contact met de keken vanuit technologisch perspectief. teit of gebruiksgemak. klant op kan nemen, dan kun je dat de Maar het gaat net zo goed – of misschien Dit is het nieuwe acceptabele interactie- klant direct laten weten. juist wel meer – om een verandering in niveau voor een steeds grotere groep con- de mindset van de onderneming, die zich sumenten. Dat betekent dat de keuze voor Samenwerking door het hele ecosysteem richt op het bewustzijn van mogelijkhe- digitale communicatiekanalen bepaalde Geen enkel bedrijf is een eiland – er zijn den en meer beweegt naar een samenwer- verantwoordelijkheden met zich mee- maar heel weinig bedrijven die exclusieve kingsgerichte manier van werken. Ó brengt. Als je consumenten de mogelijk- rechten hebben op alle kernelementen van heid biedt om via een instant-message- hun verdienmodel. Retailers delen hun lo- Amit Kapur is Director & Head Benelux bij Tata app contact te zoeken, dan moet je als be- gistieke dienstverleners net zo goed met Consultancy Services (TCS). drijf ook snel kunnen reageren. Het kan andere retailers als dat ze hun klanten de- helpen om een AI-chatbot te implemente- len; weinig bedrijven hebben nog hun eigen NOTEN 1 Zie https://on.tcs.com/2QCDFaA. ren die helpt bij het filteren van contact- unieke klanten of eigen logistieke netwerk. 2 Zie https://digitaldirections.com/trusting- verzoeken. Hiermee kun je in 24 uur al In plaats van andere bedrijven te zien als bank-pocket/. 3 https://bit.ly/2zXOIWg. een basisniveau aan responses opzetten. concurrentie, stelt business 4.0 bepaalde

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 175 COLUMN GUUS PIJPERS

GUUS PIJPERS- geeft adviezen over de inzet en het gebruik van informatie (ask@ guuspijpers.com). INFORMATIE VERGETEN

l die informatie iedere dag... Wat Enkele adviezen zijn wel te geven: moet je nu echt onthouden en wat • Gebruik gesprekstherapie. Door met anderen over kun je vergeten? gebeurtenissen te praten, verandert de chemie in de Voor iedereen geldt dat we binnen hersenen. Dat komt doordat we tijdens zo'n gesprek twintig minuten de helft van alle in- een slechte ervaring koppelen aan een goede sfeer. formatie die we ontvangen, weer zijn De slechte ervaring wordt daarmee minder erg. vergeten.A Na een dag zijn we zelfs 80 procent kwijt. • Maak een folder aan op de computer, mail en kast. Behalve als de informatie van grote waarde is. Dan Die folder heet: ‘Belangrijke informatie die ik bin- onthouden we meer, zeker als de context erbij wordt nenkort vergeet’. Wat erin komt, mag duidelijk zijn. meegenomen. • Een van de beste manieren om niet te veel informatie te hoeven onthouden of juist te vergeten, is Er bestaan twee theorieën over vergeten. De verval- op tijd stoppen. Stoppen met het zoeken naar nog theorie stelt dat de informatie in ons geheugen in de meer informatie. Wanneer je moet stoppen, bepaal loop der jaren verdwijnt, zeker als de informatie nooit je zelf. Daar zijn geen aanwijzingen voor te geven. of zeer zelden wordt opgeroepen. De tweede theorie Leer van anderen die wel op tijd kunnen stoppen. staat bekend onder de naam interferentietheorie. Deze • Alles wat je doet om juist niet te vergeten (herha- theorie stelt dat alles wat binnenkomt via onze zintui- len, context erbij nemen, goed slapen, meer zintui- gen, permanent wordt opgeslagen. Omdat er steeds gen gebruiken), moet je nu juist niet doen! meer informatie bij komt, wordt het moeilijker de juis- • Zorg voor heel veel afleiding. Een korte vakantie, te informatie op te halen: informatie gaat meer op el- een goed feest of interessante nieuwe gebeurtenis- CIOkaar lijken en overlapt of verstoort Magazine andere informatie. sen zorgen dat je eerdere informatie sneller vergeet. • Wat je niet interesseert, lees je niet, hoef je niet te Je weet ook dat je sommige zaken graag snel wil ver- onthouden en dus ook niet actief te vergeten. geten. Maar waar zit dan de ‘delete’-knop? Net zomin • Ben heel druk en doe zoveel mogelijk zaken tege- als die knop er is voor internet, is ie er voor ons men- lijk. Gegarandeerd dat je een aantal zaken vergeet selijk geheugen. te doen. Ja, daar zitten natuurlijk sommige echt Het is heel moeilijk om informatie actief te vergeten. belangrijke punten bij. So what? Hoe meer we aan iets denken, hoe meer verbindin- • Gebruik geen ‘to do’-lijsten, reminders of andere fy- gen er worden gelegd. Daar zijn onze hersenen im- sieke geheugensteuntjes. Vergeet ze echt te gebruiken. mers goed in. Het verklaart wellicht ook waarom we zo slecht geheimen kunnen bewaren. Aan informatie Maar informatie echt vergeten kan alleen door er die wij alleen kennen, denken we vaak. juist níét aan te denken. Vergeet dat niet! Ó

176 CIO MAGAZINE DIGIT

BOSE QUIETCONTROL 30 WIRELESS Uit de Verenigde Staten komt de 249 euro kostende Bose QuietControl 20 wireless. Zoals de naam al aangeeft: het is een draadloze bluetooth/NFC-hoofdtelefoon met actieve geluidsonderdrukking. Wat dit exemplaar bijzonder maakt, is het formaat (oordopjes met een bijbehorende nekband) en de mogelijkheid om verschillende niveaus van geluidsonderdrukking in te stellen. Dat laatste kan op de hoofdtelefoon zelf of via een bijbehorende app op de smartphone. Telefoneren kan overigens ook via de ingebouwde microfoon. Een volle accu moet zo’n tien uur lang meegaan.

BOWERS & WILKINS KOPJE Uit de keuken van Bowers & Wilkins komt de 399 euro kostende PX Wireless. Een klassiek aandoende hoofdtelefoon die zowel superieure geluidskwaliteit levert alsook omgevingsgeluid wegfil- tert. Het apparaat werkt draadloos en wordt via een bluetoothverbinding aangesloten op bijvoorbeeld een smartphone of mp3-speler. De oplaadbare accu moet zo’n 22 uur lang meegaan. Een vermeldenswaardig snufje van de PX Wireless: als de hooftelefoon wordt afgezet, stopt de muziekweergave automatisch. Bowers & Wilkins is een bekende naam voor de hifiliefhebbers: het is al jarenlang vermaard als fabrikant van de betere luidsprekers.

CIO Magazine SENNHEISER HD1 EDITION PINK FLOYD Het Duitse Sennheiser, ook al zo’n bekende partij in de hifiwe- reld, heeft een bijzonder exemplaar toegevoegd aan zijn reeks draadloze bluetooth-hoofdtelefoons met actieve geluidsonderdrukking: de Sennheiser HD1 Edition Pink Floyd. Het paars- kleurige apparaat is uitgerust met een ingebouwde microfoon, zodat er ook een telefoongesprek mee kan worden gevoerd. Wie deze hoofdtelefoon wil aanschaffen, kan alleen terecht bij de webshop van Sennheiser zelf of bij het Londense Victoria and Albert Museum. Wat dat prachtigs moet kosten? Een lut- tele 449 euro inclusief gratis verzending.

JAARGANG 14 Ó NUMMER 4 Ó 2018 177 DIGIT

KOFFER ALS VOLGZAAM TYPE

Met de koffers slepen of door een ander laten slepen. Het laatste is aangenamer, maar echt leuk is het nooit. Gelukkig is er inmiddels een betere hightechoptie. Met dank aan de Ameri- kaanse startup Travelmate Robotics. Het eerste product dat zij op de markt brengen, is een slimme robotkoffer. “It’s luggage Jim. But not as we know it.” Een koffer voorzien van sensoren, een gps-device, elektromotor, ledverlichting, machine-lear- ningsoftware (open source), bluetoothverbinding én een bijbehorende app. Da’s in het kort wat de Travelmate-koffer behelst. Je zou het kunnen vergelijken met de autonoom rijdende auto. Even de koffer via bluetooth koppelen aan de smartphone en het bagagestuk volgt de eigenaar als een trouwe viervoeter. Daarbij navigeert het geheel zelfstandig om obstakels heen. De (uitneembare) gps-tracker zorgt er ook voor dat de eigenaar altijd weet waar de koffer uithangt. Ideaal voor de frequente reiziger en vakantieganger. Zijn stroom krijgt de slimme koffer via een ingebouwde accu.

SLAPEN OP EEN BEATBOX

Het is voor sommigen onder u geen vreemde zaak: het eigen kussen meenemen op reis. Bijvoorbeeld omdat u dan het lek- kerste slaapt of uit hygiëne-overwegingen (‘Geen idee of en hoe vaak het hotel de kussens reinigt’). Daar kan nu een derde reden voor worden opgetekend: omdat u dan altijd uw favo- riete muziek of dat ene luisterboek kunt horen. Het is onbekend hoe de Britse fabrikant Sound Asleep op het idee is gekomen, maar het kussen met een ingebouwde speaker is in ieder geval een feit. De Sound Asleep Pillow is uitgerust met een flexibele luidspreker en een 3,5-millimeter- aansluiting voor geluidsbronnen. Dat kan een mp3-speler zijn of een smartphone. Voor zo’n 30 euro kunt u ook op vakantie letterlijk wegdromen op muziek of een gesproken boek.

AFREKENEN MET DAT EEUWIGE GESTRIJK

Het kan makkelijk in de top drie van minst populaire huishou- delijke taken staan: strijken. Het is ons een raadsel waarom daar nou nog geen technologische oplossing voor is gevonden. Als zelfrijdende auto’s en zelfvarende schepen mogelijk zijn, waarom is het zelfstrijkende strijkijzer er dan nog niet? Gelukkig brengt ook hier de digitalisering soelaas. Maak kennis met Effie, de zelfstrijkende redder in nood. De twee Britse bedenkers, Ro- han Kamdar en Trevor, hadden er genoeg van: het moest toch mogelijk zijn om iets beters met je tijd te doen dan achter de strijkplank te staan of de boel naar de stomerij te brengen? Het resultaat van hun inventieve frustratie is Effie: een apparaat dat de functie van een stoomstrijkijzer vervult én kleding (of ander textiel) opfrist.

178 CIO MAGAZINE WHERE WHEN WEB WHO Beurs van Berlage Monday & Tuesday www.cioday.com C-level executives, CIO, CDO, Amsterdam, Netherlands November 26 & 27, 2018 Board members, European Direc- tors and Non-executive Directors

CIODAY ad 2018.indd 1 17-08-18 11:02 The human side of digital

Digital transformation demands more than just technology

Technologie drijft de digitale transformatie, maar de mens bepaalt het succes ervan. KPMG biedt klanten inzicht in de kansen, samen formuleren we een strategie en we helpen met de uitvoering. Zo reageren onze klanten niet slechts op wat de toekomst brengt, maar geven ze de toekomst mede vorm. Meer weten: kpmg.com/nl/digitaltransformation

People-driven progress

133285 adv Digital Transformation 215x285.indd 1 10/07/2018 10:14