Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, C. 29,1 -16, Ağustos 1986 Bulletin of the Geological Society of , V. 29,1 -16, August 1986

Ballıdağ - Çangaldağı () arasındaki bölgenin jeolojisi

The geology of the area between Ballıdağ and Çangaldağı (Kastamonu)

MUSTAFA AYDIN, T.P.A.O., Arama Grubu, Ankara İBRAHİM AKARSU, T.P.A.O., Arama Grubu, Ankara ÖMER ŞAHİNTÜRK, T.P.A.O., Arama Grubu, Ankara AYHAN ÜNGÖR, T.P.A.O., Arama Grubu, Ankara HÜSEYİN S. SERDAR, TP.A.O.,Arama Grubu, Ankara REHA ÇOKUĞRAŞ, T.P.A.O., Arama Grubu, Ankara YAKUP ÖZÇELÎK, T.P.A.O., Arama Grubu, Ankara SANCAR, KASAR, T.P.A.O., Arama Grubu, Ankara

ÖZ : Sunu alanında iki ayrı tip temel vardır. -İnebolu hattının doğusunda, fillit, sleyt ve meta-ofi- yolitlerden kurulu temel Triyas-Alt Jura yaşındadır. Bunlar, derinlik ve yüzey kayaçları tarafından, er- ken Dogger'de kesilmiş, Paleotetis birimleridir. Pre kambriyen ve Paleozoyik yaşlı birimler, Daday-İne- bolu hattının batısındaki Karaderede yüzeylerler. Karaderede, Üst Kambriyen-Alt Ordovisiyen birimleri Prekamibriyen birimlerini, birincil stratigrafik dokanakla üstlerler. Kambriyen'den, Üst Karbonifer'e ka- dar olan Paleozoyik birimler iki regresif istif göste rirler. Karasal ortamda çökelmiş olan Permo-Triyas birimleri, kendinden yaşlı tüm birimleri açısal uyumsuzlukla üstlerler. Gondwana ve Lavrasya kıtaları- nın çarpışması bindirmelere neden olduğundan dolayı Gondwana kıtasına ait Paleozoyik birlikler, az metamorfik fliş fasiyesi ve ofiyolit-meta ofiyolitler den kurulu Paleotetis birlikleri üzerine, erken Dog- ger zamanında, G-GB'dan, K-KD'ya doğru bindirmiş lerdir. Bu çarpışmanın neden olduğu tektonizma, çalışma alanında ayırt edilebilir. Üst Liyastan genç birimler,.bu tektoniği ve yaşlı birimleri transgresif olarak örtmüşlerdir. Transgresyon, Paleosen'e kadar devam etmiştir. Kuzeye eğimli Neotetis dalma-batma zonunun, Pontidler altına dalmasıyle ilgili adayayı volkanizması, Albiyen öncesinde başlamıştır. Ken- dinden yaşlı sedimanlar üzerine açısal uyumsuzluklarla gelen Eosen birimleri, sahada, değişik fasiyes- ler sunar. Neojen döneminde karasal birimler oluşmuştur. Bunları genç alüvyonlar izler. ABSTRACT : There are two different types of basements in investigated area. To the east of Daday-İnebo- lu line, basement is composed of phyllites, slates and metaophiolites which are Triassic to Lower Jurassic in age. These are Paleotethyan deposits which were crossed by intrusions and extrusions in the early Dogger age. Precambrian and Paleozoic units crop out around Karadere stream to the west part of Daday-inebolu line. In the Karadere Stream, rocks of Upper Cambrian and Lower Ordovician overlie the units of Precambrian age with primary stratig raphic contact. Paleozoic units form Cambrian to Carboniferous show two regressive sequences. Per mo-triassic sediments which was deposited in a con- tinental environment overlie older sediments with an angular unconformity. The collision between Gondwana and Laurasia continents caused overth rusting. So, Paleozoic assemblages that belong to Gondwana cantinent overthrusted the Paleotethys deposits such as slightly metamorphosed flysch facies and metaophiolites, form S-SW to N-NE in Dogger. Tectonic features which are caused by this collision can be distinguished in the investigated area. Sediments which are younger than Upper Liassic, co- vered all these tectonic features and older units, tra nsgressively. Transgression progresses continuously until Upper Paleocene. Island arc volcanic activity which belongs to north dipping Neotethyan subduc- tion zone beneath the Pontides, started in pre-Aibian times. Eocene sediments which were deposited on the older units with an angular unconformity show different facies in the investigated area. Various terrestrial deposits are developed during Neogene. These are followed by young alluvium.

GİRİŞ 1976 yılında, Sinop-iBoyabat yörelerinden başla- Sunu alanı, batı Karedeniz Bölgesinin yaklaşık yan çalışmalarımız, zamanla batıya kaydırılmıştır. 8257 km2 lik bir kesimini kapsamaktadır (Şekil-1). Dolayısiyle, Ketin ve Gümüş (1962) ün, Sinop-Boya- Bu sununun kapsamına giren sahalardaki jeolojik bal çalışması, bizim çalışmalarımızın da temelini faaliyetler 1976 yılından günümüze kadar olan süre oluşturmaktadır. Bu nedenle, özellikle Mesozoyik'e içerisinde, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Ka- ait formasyon adlamalarmda, Ketin ve Gümüş (1962) radeniz ekiplerindeki çeşitli çalışmacılar tarafından, adlamalarma, olanaklar içerisinde uyulmuştur. belli disiplinlerde yürütülmüştür. Sunu alammızdaki, genellikle yersel kesimleri AYDIM - ŞENTÜRK - SERDAR VE DİĞERLERİ kapsıyan eski çalışmalar, tarih sırasına göre şöyle- Birimden elde edilen ilksel brakyopodlar Kamb- ' dir; riyen yaşım vermiştir (K. Tütüncü ve F. Şaroğtu, söz- lü görüşme). Batıda, Çamdağ alanından derlenen fo- --Abana'da Charles (1930-31), Grancy siller ise Alt Ordovisiyen yaşını vermiştir (O. Kaya, (1939), Küre-lnebolu yöresinde Kovenko (1939), Blu- sözlü görüşme). menthal (1940), Kovenko (1944), Cide-Azdavay'da Ziljstra (1952), Fratscher (1953-55), Geis (1954), Ayan- Bakacak Formasyonu Bakacak Dağında yüzeyle- cık- Sinop yörelerinde Ketin ve Gümüş (1962), Kasta- nen, kırmızı-bordo, yer yer yeşilimsi renkli, altlarda monu yörelerinde Ataman ve diğerleri (1977), Eflâni- sığ denizel, üst kesime doğru geçiş ortamı ve kara- Karadere Arpat ve diğerleri (1978), Karabük-Safran- sal ortamlarda çökelmiş çamurtaşı, silttaşı, kumtaşı bolu yörelerinde Saner ve diğerleri (1979), litolojilerinden kurulu bu birimin kalınlığı 300 m. ci- yörelerinde Yılmaz (1980). varındadır. Ancak, batıda Çamdağ alanında 500 m. kalınlığa erişmektedir (Aydın ve diğerleri, 1984). STRATİGRAFİ Birimin yaşı, geçişli olan alt dokanak ilişkisi ve üstüne gelen birimin Paleozoyiği ile yapılan Çalışmalarımızdan elde etmiş olduğumuz verile- korelasyonu sonucu, Alt Ordovisiyen olarak kabul rin bizleri götürmüş olduğu sonuca göre Üst Liyas edilmiştir. öncesi birimler gerek fasiyes, gerekse tektonik ko- numları açısından iki ayrı jgrupta incelenecektir. Kurtköy Formasyonu Bakacak dağında belirgin şekilde gözlenen, kırmızı-pembemsi, yer yer gri renk- Kıtasal Kabuğa Ait Birimler li, karasal ortam çökeli, çakıltaşı, çamurtaşı, kumtaşı litolojilerini içeren birimin bu yörelerde 100 m. ka- Prekambriyen, Kambriyen ve Istanbul-Zonguldak lınlıkta olmasına karşın, Çamdağ alamnda 500 m. ; tipi üst Paleozoyik-Alt Mesozoyik birimlerini içerir kadar kalınlığı vardır. Adını, İstanbul yöresindeki (Şekil 1-2). Şengör ve diğerleri (1980) tarafından «Is- çalışmalardan alan birimin üst kesimlerindeki şeyl- tanbul Nap'ı» olarak adlandırılan bu kıtasal kabuk lerden yine İstanbul yöresinde bulunan Conurariid birlikleri, Ballıdağ, Devrekani, Araç kuzeybatısı ve (Arıç^Sayar, 1969) ve Asaphid (Haas, 1868) fosillerine Söğütözü yörelerinden elde ettiğimiz verilere göre göre birim Ordovisiyen ortası veya altı yaşlı olarak erken Dogger'de, okyanusal-denizel Triyas-Liyas bi- kabul edilebilir. rimleri üzerine güneyden, kuzeye itilmişlerdir. Yedigöller Formasyonu üzerine, transgresyonla Prfekambriyen sığ denizel ve derin denizel ortamlarda çökelmeye başlıyan Kocatöngel Formasyonunun üstüne doğru Yedigöller Formasyonu Bakacak Dağı ve kuzey- bir regresyon söz konusudur. Bakacak formasyonu batısındaki Karadere'de yüzeyleyen birimin yaşı, sığ denizel ve geçiş ortamı fasiyeslerinde çökelirken, ilk defa Arpat ve diğerleri (1978) tarafından Kambri- Kurtköy Formasyonu tamamen karasal ortamda çö- i yenden yaşlı olarak yorumlanmıştır. Bu formasyo- kelmiştir. nun üzerindeki ilk birimde bulunan ilksel brakyo- podlardan Alt Kambriyen yaşı alan bu çalışmacılar, Ordovisiyen-Silüriyen iki birim arasında da açısal uyumsuzluk düşünmüş- Aydos Formasyonu İstanbul yöresindeki Aydos lerdir. dağındaki çalışmalardan ilk defa Kaya (1973) tarafın- Adını, Bolu-Yedigöller yöresinden alan bu birim dan adlanan birim çalışma alanımızda yine Bakacak Dağında yüzeyler. En iyi şekilde Karadere ve Değir- (Serdar ve Demir, 1983), bazı aplit day klan ile kesil- men derede yüzlekler veren birim, kırmızı-mor renkli miş, metabazik, meta-granit ve amfibolit gibi litolo- sublitarenit ve beyaz renkli kuvars arenitlerden olu- I jilerden oluşuktur. Üstündeki birim Kambriyen-Alt şuktur. Bakacak ve Kurtköy Formasyonu ile yanal ve • Ordovisiyen yaşlıdır. Aralarındaki açısal uyumsuzluk düşey yönde geçişlidir. Doğuya doğru aşmalı olarak, Araç ilçesi kuzeybatısındaki Bakacak dağı, Değir- Yedigöller Formasyonu üzerine gelebilmektedir. Ka- mendere ve Karaderede açıkça gözlenebilmektedir lınlığı 424 m. olan birimin çalışma alanımızda, Kurt- ; (Aydın ve diğerleri 1984). Baykaliyen orojenik fazına köy Formasyonu ile açık ilişkisi gözlenmemesine kar- ; karşılık gelen bu uyumsuzluk nedeni ile birimin ya- şm, Çamdağ ve Ereğli güneylerinde uyumlu ve ge- ; şını bizde Prekambriyen olarak yorumluyoruz. Üze- çişli ilişkisinin olduğu kabul edilmiştir. • rine uyumsuzlukla Kocatöngel Formasyonu gelmek- tedir. Sığ denizel ve enerji indisi yüksek bir ortamda çökelmiş olan birime, Arpat ve diğerleri (1978) bul- Kambriyen-Ordovisiyen dukları «Tetra graptus» gosillerine göre Alt Ordovi- siyen yaşını vermişlerdir. Kocatöngel Formasyonu Bakacak dağında yü- zeylenen, gri-yeşil renkli, sığ denizel, yer yer derin Birim için, Yalçınlar (1956) Monograptus cf \ denizel karakterli, çamurtaşı-silttaşı ardalanmasm- rhynchophorus Linnıeye göre Alt Silüriyen; Arıç-Sa- ; dan oluşan birimin bu yöredeki kalınlığı 60 m. ol- yar (1969) Exocanularia İstanbulensis Sayar, Exoca- masına karşın, daha batıda, Adapazarı Çamdağ yö- nularia bohemica Barr, Exocanularia cf Pyramidata resinde 1200 m. ye kadar çıkmaktadır. Hoening, Archaeoconularia fecunda Barr, Hass (1968)

4 AYDIN - ŞENTÜRK - SERDAR VE DİĞERLERİ

Sekil 2 : Çalışma alanının sütun Kesit Korelasyonu . Figure 2 : Correlotion of Columnar Sections of the Investigated Area

AsapMd, Taugourdeau ve Abdüsselâmoğlu (1962) relerinde Aydos ve Kurtköy Formasyonları üzerin- Conochitina sp gibi fosillere dayanarak Ordovisyen de tam seksiyonu gözlenen Fındıklı Formasyonunun, orta-sonu yaşını vermişlerdir. Ballıdağ ve batısında, alttan eksikli üst kısmı göz- lenmektedir (Şekil 1, 2, 3). Tüm bu karşılaştırmaları yaptığımızda Aydos Formasyonunun yaşını, Orta Ordovisiyen-Alt Silüri- Birime, tarafımızdan derlenen örneklerde, Def- yen olarak kabul edebiliriz. landrastrum cf. collannae, Baltıcphaeridium nanum, Multipli cisphge redium sp., Multipli cispfaaeridium Fındıklı Formasyonu Kurtköy ve Aydos Formas- parvum., Multipli cisphaeridium cf. rochestrensls, yonları üzerine transgresyonla başlayan birim, al- Monograptus dubins, ve Deunfifia sp. akritarkları tındaki diğer birimlerle önemli bir hiyatüs olmak- bulunarak Silüriyen yaşı verilmiştir. sızın açısal uyumsuzdur. Alt kesimlerde, graptolitli, koyu gri renkli, si- Arpat ve diğerleri (1978) birimden buldukları lisli şeyller, beyaz-gri renkli, kötü boylanmış, orta- Didymograptus ile yaş aralığının Üst Ordovisiyen'e kaba tane boylu, tıkız, kaim katmanlı kuvarsit bantlı indiğini belirtmişlerdir. iken, orta kesimlerde mavimsi gri renkli, siltli, piritli, Devoniyen kaim katmanlı kireçtaşı-çamurtaşı ardalanması, ku- varsit bant ve merceklerine dönüşmektedir. Bakacak Kartal Formasyonu Adı, İstanbul Paleozoyiği Dağı güneylerinde, Tersiyer dokanağma yakm kesim- adlamasma uygun olarak alman birimin tabanın- lerde, kırmızı renkli, ince-orta katman kalmlıklı, daki beyaz, kuvars-çamurtaşı çakıllı, ortalama 20 m. graptolitli, şeyi ve kireçtaşı katmanlarından oluşuk- kalmlıklı kesim Eskibağlar Üyesi olarak tanımlan- tur. Toplam kalınlık 1200 m. dir. Bakacak Dağı yö- mıştır (Kaya, 1973). BALLIDAĞI - ÇANGALDAĞI JEOLOJİSİ 5

Eskibağlar üyesi Denizel-derindenizel Fındıklı nizel bir çökeldir. Fındıklı Formasyonu ile genelde Formasyonu üzerinde hemen heryerde gözlenen, sığ uyumlu olan birim içerisindeki oolitli demir zonlan, denizel, olasılıkla plaj fasiyesinde çökelmiş, krem enerji indisinin yüksek olduğu, oldukça sığ ortamları renkli, kalın katmanla, ince-orta-kaba tane boylu, yarı karakterize eder. Bu zonlarm yersel olarak, bazı pa- köşeli, yarı yuvarlaklaşmış tıkız, çoğun kuvars ta- ralel uyumsuzluklara karşılık geldikleri düşünülebi- neli, silis çimentolu kumtaşı- »konglomeralardır (Şe- lir. Formasyon kalınlığı 200 m. iken doğuya doğru kil-4). Silüriyen-Devoniyen sınırında sığlaşmayı gös- 20-30 m. ye düşer. Birime Kaya (1973) ve Kipman teren bu litolojiler nedeni ile bu dokanakta ani sığ- (1974) in, Adapazarı Çamdağ alanında bulduğu; Ao laşmalara karşın gelen yerlerde bazı yersel uyum- rospıifer sp., Hystoroütes cf., İsortis sp., Spîroceras suzluklar düşünülebilir. Birime üst ve alt dokanak cf., Uneilauhis sp., Megastropia sp., Solenopora ve ilişkilerine göre Alt Devoniyen yaşı verilir. Eskibağ- Crinoidlere göre ve çalışma alanında bulduğumuz, lar üyesi üzerine uyumlu olarak Kartal Formasyonu SpMfer Frîgeri, Spiıifer subspesiousus a göre Alt gelir. Devoniyen yaşı verilmiştir. Bakacak Dağında yüzeyleyen Kartal Formasyo- Birim, Çamdağda yüzeylenen benzer litolojilerle, nu tabanda gri-san-beyaz renkli kumtaşı, koyu gri Bartm-înkum civarında yüzeyleyen bol spiıifer ve renkli, şeyi, kireçtaşı, dolomit ve demir yumrulu kır- brakyopod fosilli marn-kireçtaşı-şeyl ile, Zonguldak- mızı renkli oolitik kumtaşı-çamurtaşı içeren sığ de- Osmanlı Dağda, Eskibağlar kavarsiti üzerinde yer 6 AYDIN ^ ŞENTÜRK - SERDAR VE DİĞERLERİ

masyonundan ayırtedilmemiş olan, koyu gri renkli şeyi, gri-sarı renkli kumtaşı, çakıltaşı-silttaşı ve ince kömür bantları içerik, alt kesimlerde sığ denizel, üst kesimlere doğru deltayik ortamı karakterize eden birim, batıda Zonguldak yörelerinden bilindiği üze- re, alttan Yılanlı Formasyonu ile geçişlidir. Çalışma alanında ve kuzey batı devamında yapılan tayinler sonucu saptanan foraminiferler olan, Archaıediscus sp., Tetrataxis sp., Pachyspahaerina sp., Omphalotis sp.,Girvanella sp., ve ayrıca Goniatites sp., Pasido- nomya sp., Peuopteris sp., Aaspera sp., Meso cala- mites gibi fosillere ve alt dokanak ilişkisine göre Vizeen-Namuriyen yaşı verilmiştir. Zonguldak Formasyonu Azdavay-Söğütözü-Kara- fasıl yörelerinde yüzeylenen birini, gri-sarı renkli ça- kıltaşı, kumtaşı, silttaşı, ince katmanlı şeyi ve kaim Şekil 4 : Araç-Karadere: Fındıklı Formasyonu, Kar- kömür katmanları içermekte olup, deltayik, acısu ve tal Formasyonu ve Yılanlı Formasyonu genelde karasal ortamlarda çökelmiştir. Alttan Ala- Arasmdaki Dokanak İlişkileri. câağzı Formasyonu ile geçişlidir. Çakıltaşlan, meta- Figure 4 : Araç-Karadere Stream: Contact Between morfik ve mağmaıtik çakıllar içerir. Ayrıca, Bartm Fındıklı Formation and Kartal Formation, Tarlaağzı koyunda tüffit katmanları içerir. Kartal Formation and Yılanlı Formation. Çalışma alanımızda, Alacaağzı ve Zonguldak For- masyonları birbirlerinden ayıklanmadıklarından, top- lam kalınlıkları 1500 m. nin üzerinde olarak verilebi- alan çamurtaşı-ince katmanlı kireçtaşı ardalanmaları lir. ile korele edilebilir. Tarafımızdan yaş verebilecek fosiller bulunma- Devoıüyen-Karbonifer dığından, Tokay (1952) tarafından saptanan, Neurop- teris schlehani, Neuropteris gugentea, Sphenopteris Yılanlı Formasyonu Bakacak Dağı, Söğütözü sp., Lınopteris sp., Cystosporites sp., Gigantecu sp., köyü ve Ballıdağ'da yüzeyleyen (Şekil-1, 2, 3), koyu Calamites sp. gibi fosillere göre birim için Westfali- gri siyah renkli dolomikrit, dolosparit, kireçtaşı içe- yen-Stefaniyen yaşı kabul edilmiştir. ren, üst kesimlere doğru şeyi ara katkılarının da gir- diği formasj'on adını güzel yüzleklerinin gözlendiği Anlatımdan ve dikme kesitlerden anlaşılacağı Bartın yakınındaki Yılanlı Burnundan almaktadır üzere, Ordovisiyen-Alt Silüriyen yaşlı Kurtköy ve Ay- (Saner ve diğerleri, 1979). dos Formasyonları üzerine transgresyonla gelen, Si- lüriyen yaşlı fındıklı Formasyonunun üst kesimlerin- Kartal Formasyonunun üst kesimlerindeki şeyi den itibaren ortamda bir sığlaşma başlamış ve istif katkılarının azalması ve ince-orta katman kalmlıklı kesiksiz olarak-yersel paralel uyumsuzlukların dışın- dolomit ve dolomitik kireçtaşı katmanlarının artması da, karasal Zonguldak Formasyonu'nun sonuna ka- ile Yılanlı Formasyonu başlar (Şekil-4). dar regresif olarak devam etmiştir. Bu regresyon Bu yörelerde genellikle Üst Jura-Alt Kretase kar- tüm Karadenizde, ikinci regresif istifi oluşturmuştur. bonatları tarafından açısal uyumsuzlukla örtülen for- Permo-Triyas masyonun kalınlığı 500 m. civarındadır. Sajptanan fosiller olan, Endothyra sp., Calcisp- Çakraz Formasyonu Akyol ve diğerleri (1974) ta- haera sp., Diplospyaerina sp., Parathurammina dog- rafından adlanan birim, Azdavay-Söğütözü-Cide gü- marera, Calcisphaera sp., Girvanella cf. wetheredi, neyleri-Karafasıl-Maksut ve kuzeylerinde yüzeyleyen, Radioşphaera sp., Hyperammina sp., Tournayella sp., kırmızı renkli kumtaşı-çakıltaşı-silttaşı litolojilerin- Athyiis concestrica, Glossophylum bartini, Produc- den oluşuktur. Kalınlığı 0-2000 m. arasında değişir. tella subaculate, Lithostrotion irregulare, ye göre ve Alt dokanağı; Zonguldak Formasyonu ile açısal uyum- alt dokanak ilişkisine göre birime Orta-Üst Devoni- suzdur, sütüne yine açısal uyumsuz olarak Üst Li- yen-Alt Karbonifer yaşı verilebilir. yas-Dogger yaşlı Himmetpaşa Formasyonu gelir. Alt ve üst dokanak ilişkilerine göre birim için Permo- Yılanlı Formasyonu, İstanbul dolaylarındaki, Koz- Triyas yaşı kabul edilmiştir. yatağı kireçtaşı (Orta-Üst Devoniyen) ve çört ara bantlı kireçtaşları ile başlayan fliş tipi Trakya For- Okyanusal-Derin Denizel Birimler masyonu (Kaya, 1973) nun alt kesimleri ile ve Zon- Bunlar Şengör ve diğerleri (1980) tarafından «Kü- guldak Paleozoyiğindeki benzer litolojilerle korele re Nap'ı birimleri» olarak adlanan, Paleotetis çökel- edilebilir. leridir. Bu başlık altında, aynı okyanusun çeşitli yer- Alacaağzı Formasyonu Söğütözü köyü yörelerinde lerine çökelmiş, bazı litolojik ve fasiyes farklılıkları- yüzeyleyen, harita ve kesitlerimizde Zonguldak For- nın gözlendiği dört as birim anlatılacaktır. BALLIDAĞI - ÇANGALDAĞI JEOLOJİSİ 7

Şekil 5 : D-D', E-E', F-F' Jeoloji Enine Kesitleri. Figures : D-D', E-E', F-F' Geological Cross Sections.

Akgöl Formasyonu Ketin ve Gümüş (1962) tara- fından, Sinop-Ayancık yöreleri çalışmasında adlanan birim Üst Jura ve daha genç birimlere temel oluş- turmaktadır (Şekil-1, 2, 5). Koyu gri-siyah, genel olarak fosilce steril, man- ganez dendritleri içeren şeyi (Şekil-6), silttaşı, ince taneli kumtaşı, çok seyrek, ince kireçtaşı bantlı, spi- lit, diyabaz, gabro, serpantinit (Küre yöresi) gibi li- tolojileri içerik derin denizel-okyanusal ortam oluşuk- larıdır (Aydın ve diğerleri, 1980, 1982). Metamorfik Akgöl Formasyonu Akgöl Formas- yonu, özellikle erken Dogger tektoniği, bazı yersel ke- simlerde de Dogger yaşlı intrüzyonlar nedeniyle (Ya- ralıgözdağı-kuzey-kuzeybatısı) sleyt, fillat ve meta-ofi- yolit özelliği kazanmıştır. Birim, Düzdağ kuzeyinde tnaltı Formasyonu, Yaralı,gözdağı güneyinde Bürnük Şekil 6 : Ballıdağ Batısı: Akgöl Formasyonuna ait ve înaltı Formasyonları tarafından açısal uyumsuz şeyi ve silttaşı ardalanımı. olarak örtülür (Şekil-5). Figure 6 : West of Ballıdağ Mountain: Alternation of of shales and siltstones belong to Akgöl Erken Dogger yaşlı sokulumlar civarında yapı- Formation. lan, illitin kristalliği derecesi yöntemi ile metamor- 8 AYDIN - ŞEMTÜRK - SERDAR VE DİĞERLERİ fizma derecesinin saptanması sonucunda, bazı ke- simlerde illit kristallik derecesi 3,75-5,50 mm. arasın- da olan kayaçlar ankimetamorfik zona düşmüştür. Tipik illit+klorit parajenezine sahip olan bu kayaç- lar «sleyt» olarak adlandırılmışlardır. Diğer bazı ke- simlerde, klorit—serisitten oluşan bir matriks içinde kuvars ± turmalin ± apatit'ten oluşan litolojilerin il- lit kristallik dereceleri 3,05 mm. ile «epizon»a girmek- tedir. Bu kayaçlardaki kil mineralleri parajenezi muskovit + klorit olarak belirlenmiş ve «fillit» olarak tanımlanmışlardır (Yılmaz ve Boz tuğ, 1984). Tarafımızdan, Küre güneylerinden, Çangal Da- ğından, Düzdağ kuzeylerinden, Sinop-Boyabat yolun- dan derlenmiş olan, 9 adet metamorfik Akgöl For- masyonuna ait örneklerin metamorfizma saptama çalışmaları şöyledir : Kil topluluğunda illit başta ol- mlıak üzere, kaolinit ve klorite rastlanmıştır. Kaoli- nit, zaman zaman en bol kil minerali durumundadır. İllitin hem yan yükseklik genişliği (10 A° lik 001 piki- nin), hem de 2 e cinsinden kristalliği ölçülmüştür. Kubler (1980) e göre yapılan 2 e hesaplamalarında 6, 7 ve 9 numkralı örnekler, 0,35-0.35 ve 0.40 lık 2 e değerleri ile ankimetamorfik zon'da yer almaktadır- lar (Şekil-7). Geri kalan diğer altı örnek de diyajene- zin ileri evrelerinde, nerede ise diyajenez-ankimeta- morfizma smırmdadırlar. Geniş yayılımı olan bu bi- rimde, genelde aşırı olgunlaşma (diyajenez) etkisi gözlendiğinden yaşa bağıl bir gömülmenin de, rejyo- nal olarak etkin olduğu söylenebilir (O. Ertürk, 1984, sözlü görüşme). Gömülme metamorfizmasmın dışında, Kimmer ve Alpin fazlarının yoğun olduğu kesimlerden Düz- dağ ve Çangal Dağı güneylerinde, dislokasyon me- tamorfizmasmın da etkin olduğu görüşündeyiz.

Ayrılmamış Seri Buraya kadar anlatılan Akgöl Formasyonu litolojileri ve fasiyeslerinden biraz deği- şik, genelde tanınan Paleozoyik birimlerine benze- meyen, çalışma alanımızda Akgöl Formasyonu ile tektonik konumlu olarak gözlenen (Şekil-1, 5) meta- bazik, mermer, metasilttaşı gibi litolojileri içerik, ayırtlanmamış bir birlik mevcuttur (Aydın ve diğer- leri, 1984). Devrekani kuzeydoğusunda, Yılmaz (1980) tarafından «Ebrek metamorfiti» olarak adlanan bu Sivrikaya Antiklinali güneyi-Yaralıgözdağı batı- birim, Daday yörelerinde de Akgöl Formasyonu ve sında yüzeyleyen, altta koyu gri renkli, üste doğru Mesozoyik yaşlı Kızılsaray Grubu ile tektonik ilişkili gri-mavimsi-pembe renkli, kalın katmanlı-masif görü- olarak gözlenir (Şekil-1, 5). Bu birim, Devrekani ku- nüşlü, mikritik kireçtaşları da, Başakpınar metakar- zeydoğusu, Yaralıgözdağı güneyinde, Dogger-Alt Malm bonatmın, intrüziflerden ve tektonikten uzak bir ke- yaşlı karasallar tarafından açısal uyumsuzlukla ör- simidir. Onun doğu uzanımında, Yaralıgöz dağının tüldüğünden, yaşı Dogger öncesi olarak kabul edil- hemen kuzeyinde yüzeyleyen, şeyi ve baziklerle girik miş, Paleotetis'in güney kıyısına yakın çökeller ola- mermerler ise Dogger intrüfizleri ile kontaktadırlar. rak yorumlanmışlardır. Bazı yörelerde, özellikle Da- Paleotetis'in kapanımı süresinde de çökelimine day güneyi ve kuzeybatısında tektonik ilişkili olduğu devam eden Akgöl Formasyonu, Dogger yaşlı, gra- Silüryen yaşlı Fındıklı Formasyonu ile litolojik ben- nit-granodiyorit-kuvarsmonzonit gibi asitik intrüzif- zerliğinden ötürü, tam anlamıyla ayırt edilememiş lerle kesilmişlerdir (Şekil-5). olabileceğini de belirtmek isteriz. Akgöl Formasyonu içerisindeki tüm ofiyolitik Başakpınar metakarbonatı Yılmaz (1980) tara- kayaçlar ve asitik intrüzifler, çalışmalarımızın ama- fından, Devrekani kuzeydoğusundan adlanan birim, cına yönelik olarak, heryerde ayırtlanmamışlardır. metasilttaşları, gnayslar ve metabaziklerle girik mer- Ofiyolitler, JCüre, Yaralıgözdağ'ı kuzeyi, Devrekani gü- merlerdir. ' neyi, Düzdağ yörelerinde yüzlek verirler. Asitik intrü- BALLIDAĞI - ÇAMGALDAĞI JEOLOJİSİ 9

zifler, Sivri kaya Antiklinali, Küre Çangal Dağı ve Bakacak Dağı kuzeyinde yüzlek vermektedirler. «Okyanusal-derin denizel birimler» başlığı altın- da anlatılan tüm bu birimler içerisinde, özellikle me- tamorfik olmayan kesimlerden ve karbonatlı kesim- lerden derlenen, Invoiutina liassica SONES, Glomos- pira sp., Vidalîna sp., Frondicularia sp. gibi fosillere göre birimlere Üst Triyas-Liyas yaşı verilebilir. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Araştırma Laboratuvarmda, Kutluk ve Bozdoğan (1981) tarafın- dan yapılan palinoloji çalışmalarından da, Dogger ve Üst Pensilvaniyen-Alt Permiyen (?) yaşları alınmış- tır. Bu palinomorflardan Dogger yaşı veren dinofi- lagellatlar, Meirogonyaulax callomanîi, Meirogonyau- Iax cf. caytonensis, Systematophora areolata, Scıini- ododinîum pseudocryslallinium, Scriniodoninîum dictyatum, Scriniododinîum crystallinium, Ctenido- Şekil 8 : Yaralıgöz Dağı Batısı: Bürnük Formasyonu dinîum oraatum, CtenidodMum cf. combaziî, Nan- ile İnaîtı Formasyonu arasındaki açısal noceraptopsis gracilis, Prolixosphaeridium anasillum, uyumsuzluk. Adnatosphaeridium sp. ile denizel palinomorflar Figure 8 : West of Yaraîıgöz Mountain: Angular un- Micrhystridium inconspicum, Paredonia ceratophora, conformity between Bürnük Formation Canningia sp. dır. and Inalti Formation.

Üst Pensilvâniyen-Alt Permiyen yaşını verenler olarak, Gymnosperm palinomorflarmdan çift hava ke- seli bissaccate polenlerine rastlanmıştır. Alt Permi- yende egemen olan bu polenlere göre Üst Pensilva- niyen-Alt Permiyen (?) yaşları verilmiştir- Sunumuzda, olası Üst Pensilvaniyen-Alt Permiyen ve Dogger yaşları yerine, kesin olan Triyas-Liyas yaşı kabul edilmiştir.

Üst Liyas ve Daha Genç Birimler

Himmetpaşa Formasyonu Aydos Fayının hemen kuzeyinde, Cide güneylerinde yüzeyleyen birim (Şe- kil-1, 2, 3), Akyol ve diğerleri (1974) tarafından adlan- mıştır.

Kumtaşı, şeyi, silttaşı, yer yer kireçtaşı ve çakıl- taşı litolojilerinden kurulu olan birim, denizel-derin- denizel ortamda çökelmiştir. Kalınlığı 400-700 m. ara- Şekii 9 : Azdavay Batısı: îııaîü Formasyonu iîe sı değişen birim, alttan, Çakraz Formasyonu ile üst- Ulus Formasyonu arasındaki paralel ten, înaltı Formasyonu ile açısal-paralel uyumsuzdur, uyumsuzluk. tnaltı Formascyonu ile olan uyumsuzluğunda büyük Figure 9 : West of Azdavay: Disconformity between bir hiyatüs düşünülmemektedir. Aydos Fayının gü- înaltı Formation and Ulus Formation. neyinde ve doğu kesimlerinde, bu yaş konağında ka- rasal Bürnük Formasyonu çökelmiştir. Sadece Cide- Çakraz arasında gözlenen Himmetpaşa Formasyonu, Bümük Formasyonu Genelde, dağlar arası alüv- bu yörelerde, Üst Liyas-Dogger dönemindeki yersel yon yelpazesi ortamında çökelen (Ergun, 1980) bu bir çökmeyi göstermektedir. Güney ve güneydoğuda formasyon, kırmızı renkli çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı, karasal Bürnük Formasyonu çökelirken kuzey ve ku- kumlu kireçtaşı gibi litolojileri içerir. zeybatıda denizel Himmetpaşa Formasyonu çökelmiş- Çakıltaşlarmda, yaşlı birimlere ait şeyi, kumtaşı, tir. Üst Kretase sonu hareketleri ile oluşan Aydos diyabaz, gabro, granit, granodiyorit, metamorfik, do- Fayı ile bu iki ayrı fasiyes, birbirlerine yaklaşmıştır. lomit ve mermer litolojileri saptanmıştır. Birime, Pentacrmus basaltiformis Mil!, Posido- Yaralıgözdağı kuzeylerinde, bol makro fosilli, nomya sp., Posidonomhya radiata GOLDFUSS fo- kumlu karbonatlar ile başlar. sillerine göre Liyas, Megateuthıs giganteus gibi be- Birim alt ve üst dokanak ilişkilerine göre, göre- lemnitlerle, ayrıca bazı ammonitlere göre Dogger celi olarak Üst Dogger-Alt Malm yaşlı kabul edil- yaşı verilmiştir (Fratschner, 1953-55). miştir. 10 AYDIM - ŞENTÜRK - SERDAR VE DİĞERLERİ

İnaltı Formasyonu Himmetpaşa Formasyonunun Yemîşliçay Grubu çökelimi dışında, Dogger-Alt malm zamanında, genel- de su üstünde kalan ortama, Malm zamanında baş- Neotetis okyanusunun kapanımı ile ilgili, adayayı layan, güneyden, kuzeye, rejyonal bir transgresyonla volkanik a'ktivitesi ile başlayan ve Paleosen-Eosen sığdenizel birimler çökelmiştir (Şekil-8). uyumsuzluğu ile biten tüm birimleri kapsamına alan bir gruptur. Kuzey kesimlerde, yani volkanik yaya Gri, mavimsi gri renkli, kesif, orta-kalm katmanlı yakm olan yerlerde Çağlayan Formasyonunun üst ke- yer yer resifal karakterli, bazı kesimlerinde kum- simleri de volkanik katkı içermektedir (Aydın ve Ser- taşı katmanlarını da içerik birimin alt dokanağı Him- dar, 1979). Ancak, genelde volkaniksiz olduğundan, metpaşa ve Bürnük Formasyonları ile paralel veya Yemişliçay Grubundan ayrı tutulmuştur. 6 Formas- az açılı uyumsuzdur. yondan oluşan grup, Senomamyen-A.lt Eosen yaş ko- nağmdadır. Sunu alanımızın doğu dışında, Gerze-Dik- Karadeniz Bölgesinde geniş yayılımı olan birim, men derede, grubun altından, volkanik katkılı Çağ- üstüne gelen Kretase yaşlı birimlerle, sahanın bü- layan Formasyonunun en üst düzeylerinden, Albiyen yük bir kesiminde uyumsuzdur. Bazı kesimlerde, yaşı alınmıştır. Yani, volkanik etkinlik Albiyende baş- özellikle înaltı Formasyonunun mikritik olan üst ke- lamıştır. simlerinin gözlendiği yerlerde, bu dokanak ilişkisi uyumlu gibi gözlenmesine karşm, en azından para- Kapanboğazı Formasyonu Karadeniz Bölgesinde, lel bir uyumsuzluğun olduğunu düşünmekteyiz (Şe- litolojisi ve kalınlığı hemen hemen hiç değişmeden kil-9). Çoğun kesimlerde sert yüzeylerin ve yer yer devam eden, kuzey kesimlerde tüf-tüffit arakatkıları taban çakıltaşlarmm gözleniyor olması (Şenpazar ba- içeren, pembemsi kırmızı-gri renkli mikritlerdir. Alt dokanağı Çağlayan Formasyonu ile uyumludur. Sunu tısı), înaltı Formasyonu ile diğer Kretase birimleri alanımızın dışında, Cide-Amhasra arasında, volkaniz- arasında bir uyumsuzluğun olduğunun (kesin kanıtı- mamn şiddetine bağıl olarak, bu dokanakta yersel dır. Ayrıca, Alt Kretase birimlerinde yapılan paleo- uyumsuzluklar gözlenmiştir. akmtı yönü saptamalarında türbiditik kumtaşlarmm genelde kuzeybatıdan beslendikleri saptanmıştır. Gü- Üst dokanağı Yemişliçay Formasyonu ile geçişli neyden kuzeye olan bir transgresyonla çökelen tnaltı olan birime, Globotruncana helvetica (Bolli), Globot- Formasyonu üzerine, türbiditlerin genelde kuzeybatı- runca lapparenti (BOLLİ), Globotruncana bulloides dan olan bir beslenme ile çökelmeleri de bir uyum- (VOGLER), Prae^lobhotruncana sp., Heterohelix sp., suzluğun verisi sayılmalıdır. Çünkü, bu dönemde, bize Globigerinelloides sp gibi fosil kapsamına göre Tu- göre Neotetis yakınsaması başlamıştır. roniyen yaşı verilebilir. Birime aşağıdaki fosil kapsamından ötürü Üst Yemişliçay Formasyonu Adayayı volkaniklerinin Jura-Alt Kretase (?) yaşı verilebilir. Anchispirocyclina yaygın olduğu kesimdir. Salt volkanikler, piroklâstik- sp.,Trocholîna alpîna, Nautiloculina ooîithica, Proto- ler, silis bantları, şeyi, mikrit gibi litolojileri içeren penoroplis sp., Haurania amiyi, Pseudocycîammina birim, kıyı şeridi boyunca izlenir. Bilindiği gibi Kre- sp., Textularidae, Macroporelta sp., Thaumatoporella tase adayaymm kuzeyde olması nedeniyle kuzey ke- sp.,Likanella sp. simlerde salt volkanikler çoğunlukta ve kalınlık faz- la iken, genelde, bölgenin güneylerine doğru gelindi'k- Çağlayan Formasyonu Alt dokanağı înaltı For- çe volkaniklerde bir azalma, piroklâstik ve epiklâs- masyonu ile açısal-paralel uyumsuz olan birim, sarı- tiklere bir geçişle beraber kalmlıktada, fasiyes de- gri renkli türbiditik kumtaşı, çakıltaşı, koyu gri renkli ğişimleri şeklinde bir azalma olur. Örneğin, Çatal- şeyi, karbonatlı şeyi içerik, türbiditik bir fasiyestir. zeytin yörelerinde kalınlık 2000 m. civarında ve vol- Çökelimi esnasında, paleotopografyanm düzgün ol- kanikli katkılar fazla iken, Çangal Dağı doğusunda, mayışı nedeniyle, az da olsa fasiyes farklılıkları su- Dıranaz Tepesi yöresinde 825 m. kalmlıklı ve daha nar. Örneğin, Ağlı nahiyesi yörelerinde sığ denizel çok piroklâstik, epiklâstik katkılıdır. Bunun yanında, karbonat ve biraz kuzeyinde olistostromal çakıltaşı daha güneylerde, Hanönü yöresindeki kalınlığı 0-250 litolojileri içerir. Sunu alanı dışında, Zonguldak yö- m. arasında değişir (Şeldl-2). relerinde, bu yaş konağında, sahil fasiyesinde çökel- Alt dokanağı Kapanboğazı Formasyonu, üst do- miş kum taşları (Velibey Üyesi) ve mavi-gri renkli kanağı Gürsökü ve Namazhtepe Formasyonları ile marnlar mevcut iken, ikuzeyde, sahilde paralel olan geçişli olan birime, Globotruncana concavata (BROT- kesimlerde, üst kısımlarında volkanik katkılar göz- ZEN), Globotruncana coronata (BOLLI), Globotrun- lenmektedir. Devrekani kuzeylerinde, koyu gri renkli cana arca (CUSHMAN), Globotruncana renzi (GADOL- şeyllerin yerini, gri-açık yeşil renkli marn, siltli marn- FÎ), Globotruncana lapparenti (BOLLÎ). Hedbergella lar alır. sp. gibi fosil kapsamına göre Koniasiyen-Kampaniyen Şeyi ve marnlarda saptanan, Rotalîpora subtici- yaşı verilebilir. nensis GADOLFÎ, Rotalipora ticinensis GODALFÎ, Ti- Namazlıtepe Formasyonu Yemişliçay Formasyonu cinella cf. roberti GADOLFÎ, Praeqlobotruncana sp., ile Gürsökü Formasyonu arasında, onlarla yanal ve Calcisphaerula sp., Lituolidae, Textularidae, Dictiyo- düşey yönde geçişli olan bir fasiyestir. mictra sp. ye göre, birim Apsiyen-Senomaniyen yaş- Çangal Dağının kuzeylerinde yüzeyleyen birim, konagmdadır. kirli beyaz renkli, tüf-tüffit arakatmanlı, kumlu, tüf BALLIDAĞI - ÇANGALDAĞI JEOLOJİSİ 11

yumrulu kireçtaşlarmdan kuruludur. 400 m. kalınlık- lerinden kurulu, Atbaşı Formasyonu ile aynı yaşko- ta olan birim, batıya ve doğuya doğru, fasiyes ge- nağındaki birim «Ağlı Formasyonu» olarak ayrılmış çişleri şeklinde sıfır olur. ve haritalanmıştır. Siderolites sp. ve Globotruncana cf. stuarti içer- Saptanan Planktonlara göre Orta Paleosen-Alt mesine, yanal ve düşey yönde geçişli olduğu birimle- Eosen yaşlıdır. Globorotalia pseudomcnardi BOLLİ, rin yaşma göre birime Kampaniyen-Maestrihtiyen Globorotalia aequa CUSHMAN ve RENZ, Globoro- yaşı verilebilir. talia compressa PLUMMER, Globorotalia graçilis BOLLI,Globorotalia rex MARTIN, Globigerina spp., Gürsökü Formasyonu Sunu alanımızın kuzeydo- ğu kesimlerinde yüzlek veren bu birim, gri-yeşil Yaklaşık, Daday'dan kuzeye düz bir hat çekildi- renkli marn-şeyl, sanhgri-îbeyaz renkli türbiditik kum- ğinde, doğuda kalan alanlarda ve Aydos ters fay- taşı-türbiditik kireçtaşı gibi litolojileri içerik, türbi- şaryaj'ımn kuzeylerinde, Kretase zamanında, Çağla- ditik bir fasiyestir. Yüzlek verdiği alanlarda, genel- yan Formasyonu ve Yemişliçay Grubunun bir kısmı likle ıraksak-ortaç tipte türbiditlerden kuruludur. çökelirken, çizilen sınırın batısı ve güneyinde, bu Bunlarda yapılan paleo-akmtı yönleri saptama çalış- birimlere karşın Ulus Formasyonu çökelmiştir. malarında, malzeme gelim yönü K50-8OB'dan, güney- doğuya doğru olduğu açık olarak gözlenmiştir. Sunu Ulus Formasyonu ^alanındaki kalınlığı 700-800 m. kadar olan birim, da- Akyol ve diğerleri (1974) tarafından adlanan bi- ha doğuda 1650 m. kalınlıktadır. rim, kalınlığı 2000-3000 m. olan bir fliş fasiyesidir. Ge- Alttan Yemişliçay Formasyonu ve Namazlıtepe nellikle, kumtaşı, şeyi ardalanmasmdan oluşmuştur. Formasyonu, üstten Akveren Formasyonu ile yanal İnaltı Formasyonu, Dirgine granitoidleri, metamorfik, ve düşey yönde geçişlidir. Bu yüzden Gürsökü For- kırmızı renkli kumtaşı çakıllarından oluşuk olistost- masyonu batıya doğru, Yemişliçay ve özellikle Ak- romal seviyeler içerir. veren Formasyonlarına yanal ve düşey yönde geçiş Fliş içerisinde pelajik özellikte, kırmızı renkli, yaparak sıfır olur. ince katmanlı marn arakatkı düzeyleri olağandır. Bu formasyona içerdiği, Globotruncana arca Daha üstlerde, regresif özellikli kumtaşı katmanları (CUSHMAN), Globhotruncana ventricosa (WHITE), gözlenir. Globotruncana fornîcata (PLUMPER), Pithonella sp., istifte, paralel katmanlanma, kumtaşı- nöbetleş- Stomiosphaera sp., Marsonella sp., Lagena sp.ye ve mesi, Bouma'nın tanımladığı torthul yapıların varlığı, alt-üst dokanak ilişkilerine göre Kampaniyen-Maes- fazla kanallanmalarm olmayışı ve yanal olarak ani trihtiyen yaşı verilmiştir. kalınlık değişimlerinin bulunmayışı, birimin, klâsik Akvıeren Formasyonu Gürsökü Formasyonunda türbiditik fliş fasiyesinde olduğunu gösterir. yanal ve özellikle düşey yönde karbonat oram ar- Alt dokanağı, Şenpazar yöresinde, inaltı Formas- tarak, marn ve kalsi-türbiditlerden kurulu Akveren yonu ile açısal uyumsuzdur. G-^GB kesimlerde ise, Formasyonuna geçilir. Üst kesimlerinde devamsız tnaltı Formasyonu üzerine kumlu siltli seviyelerle çört bantları mevcut olan birimin sunu alanındaki başlar. Daha öncede belirttiğimiz gibi bu yörelerde, kalınlığı en fazla 500 m. iken, daha doğuda 1400 m. e alt dokanağı paralel uyumsuzdur. kadar çıkar. Devrekani yörelerinde resifal karakterli olan birim, yine bu yörelerde 100 m. kalmlıklıdır. Kurtgirmez Dağı'nm B-öB'da, Ulus Formasyonu üzerine, Üst Paleosen-Eosen yaşlı Boyabat Formas- Fosil kapsamına göre birim Maestrihtiyen-Alt yonu açısal uyumsuz gelirken, çalışma alanının ku- Paleosen yaşlıdır : Globotruncana stuarti DALAP- zeybatı dışında, Akveren Formasyonu uyumlu olarak PARENT, Heterohelix sp., Orbitoides medius d'ARC- gelir. HÎAC, Soderolites calcitro poides LAMARCK, Suleo- perculine sp., Globkorotalia trinidactensis BOLLI, Diyebilirizki, Ulus Formasyonu, yaş konağı ola- Globorotalia compressa PLUMMER, Globorotalia rak, inaltı Formasyonu-Akveren Formasyonu arasın- pseudobulloides PLUMMER. daki birimleri karşılar. Akveren Formasyonu, üst kesimlerinde, türbiditik Birime, Akyol ve diğerleri (1974) Hypacanthap- kireçtaşı katmanlarının arasına kırmızı renkli marn- lites aff jakobi (COLL), Ancyloceras sp., Deshaye- çamurtaşı litolojilerinin girmesiyle kılavuz seviye sites sp., Cheloniceras sp. makro fosillere ve Ticinella özelliği kazanır. sp.,Hedbergella sp., Spirillina sp. gibi foraminifer- Atbaşı Formasyonu Abana, Çatalzeytin ve Han- lere göre Apsiyen-Albiyen yaşını vermiştir. önü kuzeydoğusunda yüzlek veren, Yemişliçay Gru- Tarafımızdan saptanan, planktonik ve bentonik bunun bu son formasyonu, kırmızı renkli marn-ça- foraminiferler, Globotruncana lapparenti, Globot- murtaşı, ince katmanlı türbiditik kireçtaşı, kumtaşı ruricana arca, Globotruncana fomicata, Globotrun- katmanlarım içerir. Kalınlığı çalışma alanımızda 300- cana contusa, Globotruncana cf. bulloides, Orbitoides 400 m. arasıdır. sp., Watznoveria barnasae, Parhabdolithus ember- Ağlı nahiyesi yöresinde çökelmiş olan, sığdenizel geri göre Üst Kretase yaşını vermektedir. Birim ge- karakterli, çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı, marn litoloji- nelde Alt-Üst Kretase yaşlı olarak kabul edilir. 12 AYDIN - ŞENTÜRK - SERDAR VE DİĞERLERİ

Kusuri Formasyonu Atbaşı Formasyonu üzerine Alveolina elonglıota, Alveolina oblanga, Âlveolina açısal uyumsuzlukla gelen, silttaşı, marn, kumtaşı, schwagerina, Pseudochrysalidina sp., Rotalia, Textu- çakıltaşı, siltli-marn, birkaç seviyede türbiditik ki- laridae, Yalvulinidae, Atoxopharamidiae, Miliolidae, reçtaşı katmanlı, sunu alanının doğu dışında, tüf, gibi fosillere göre birime Alt-Orta Eosen yaşı verile- tüffit, volkanit arakatkılı, genelde bir fliş fasiyesidir. bilir, Alt kesimlerinde, delta önü fasiyesinde gelişmiş, Cemalettin Formasyonu kaim katmanlı som çakıltaşı, kumtaşı-marn, silitli- Sunu alanımızda, Hanönü doğusunda yüzeyleyen, marn, seyrek-ince katmanlı kömür bantcıkları içerik çakıltaşı, kumtaşı, sütü marn, ince kömür ve jips Ayancık üyesinden oluşuktur. Ayancık üyesi üstlere bantcıklarmdan oluşuk, örgülü akarsu çökelleridir- ve yanal olarak derin denizel fasiyeslere geçer. ler (Akarsu ve Aydın, 1977). Kusuri ve Boyabat For- Kusuri Formasyonu, Çatalzeytin doğusunda an- masyonu ile açısal uyumsuz olan bu birime ait kömür latılan bu fasiyeslerde gözlenirken, Kurtgirmez Dağı ve kil örneklerinde, TPAO; Araştırma Grubu eleman- güneybatısında, karbonat katkılarının çoğaldığı, tür- larından saym Cengiz Alişan'm saptamış olduğu, biditlerin gözlenmediği, sığ denizel fasiyeslerde, Bo- yabat Formasyonu ile geçişli olarak gözlenir. Sporlar, (Leiotriletes adriennis, Leiotrüetes mic- roadirennis, Cingulatisporites vitiosus, Laevigatospo- Birim, çalışma alanımızda 800 m. kalınlık sunar- rites haardti, Trilites solidus, Trilites asolidus, Cicat- ken, daha doğuda 1400 m. kalınlık saptanmıştır. ricosiporites dorogensis, Cingulatisporites cf. tribul- lis, Echinatisporis minutus) ve polenler, (Monocol- Fosil kapsamına göre Eosen yaştadır. popollenites labiatus, Inaperturopollenites dubius, Bulunan planktonlar, Globorotalia aragonensis Tricolpopollenites microhenrici, Tricolpopolienites NUTTALL, Globigerina bower! BOLLI, Globigerina cingulum, Tricolpopollenites coryphaeus, Tricolpopol- yeguanensis WEINZIERL ve APPLIN, Globorotalia lenites pseudorur&nsis) göre kesin olarak Üst Eosen gracills BOLLI, Globigerinatheka sp., Globigerina yaşlıdır. Yaş veren bu kesimin üzerinde, devamlı ola- collactea (FINLAY), Globpigerina cf. gravelli BRÖN- rak, yaklaşık 1000 m. kalınlıktı bir istif vardır. Bu- NIMANN, bentonik foraminiferler, Nummulites spp., durumu gözönüne alarak, birimin yaşını, Üst Eosen- Robulus sp., Rotalia sp., Alt Oligosen (?) olarak kabul etmekteyiz.

Boyabat Formasyonu Neojen Çalışma alanının kuzeylerinde fliş fasiyesinde Çalışma alanının çeşitli kesimlerinde ve yaygın Kusuri Formasyonu çökelirken, güneylerde, sığdeni- olarak güneybatı kesimlerinde gözlenebilen, turuncu, zel-resifal karakterdeki Boyabat Formasyonuna ait kirlibeyaz renkli, tüm karasal-gölsel çökeller «Neojen» kireçtaşları, marnlar çökelmiştir. başlığı altında toplanmıştır. Birim, Kurtgirmez Dağı güneybatısında, Ulus For- Kalınlığı 0-100 m. arasında değişen birim, ken- masyonu üzerine, Ağlı yöresinde Ağlı Formasyonu dinden yaşlı tüm birimleri açısal uyumsuzlukla örter. üzerine, Düzdağ doğusunda da metamorfik Akgöl Güneybatı kesimlerde, gevşek tutturulmuş çakıl- Formasyonu üzerine açısal uyumsuz olarak gelir. taşı, kumtaşı, silttaşı, çamur taşı litolojilerinden olu- Genelde Orta Eosen yaşı veren birim, bazı yersel şurken Taşköprü kuzeydoğusunda, golsel karbonatlar- kesimlerde Üst Paleosen'e kadar inmektedir. dan kuruludur. Bulunan bentonik foraminiferler, Nummulites Batıda, çalışma alanı dışında, Saner ve diğerleri sp., Discocyclina sp., Aetinocyelina sp., Fahianina sp., (1979) tarafından tanımlanan Yörük Formasyonu ile Amphistegina sp., Sphaerogypsina sp., Rotalia sp., korele edilebilirler. Nodosaria sp., planktonik foraminiferler-GIobigerin Çalışma alanı içerisinde fasil saptanamayan biri- Spp., Globorotalia spp., algler, Distichoplax biserialis me, Paleojen yaşlı birimler üzerine çökeldiğinden do- gibi fosillerdir. layı Neojen yaşı verilmiştir. Soğanlı Formasyonu Çalışma alanımızın batı-gü- Ayrılmamış Tersiyer neyl?atı devamında, Alt-Orta Eosen'de, Boyabat For- masyonu üzerine regresif olarak karasal birimler ge- Taşköprü ilçesi yörelerinde yüzeyleyen eosen-Oli- çişli olarak gelir. Alt Eosen sonlarında, ikinci bir gosen-Neojen çökelleridir. Çalışmalarımızın yoğun ol- transgresyonla, soluk portakal-gri renkli, sert, köşeli madığı bu yörelerde ayırtlanmamışlardır. kırılmalı, orta-kalm katmanlı kireçtaşı-marn litoloji- lerinden kurulu Soğanlı Formasyonuna ait sığ deni- METAMORFİKLER zel karbonatlar karasal birimlerin üzerine gelir. Sa- Kızılsaray Grubu ner ve diğerleri (1979) tarafından adlanan birim, ça- lışma alanımızda ise, Araç yakm kuzeylerinde, para- Araç-Daday çalışmalarımızda adlanmış olan bi- lel uyumsuzlukla doğrudan, Boyabat Formasyonu, Kı- rim, yer yer az metamorfik veya hiç metamorfik ol- zılsaray Grubu ve daha yaşlı birimler üzerine gelir. mayan Neotetis çökellerini içermektedir (Aydın ve Saptanan, Orbitoides complanatus, Alveolîna sp., diğerleri, 1984). BALLIDAĞI - ÇANGALDAĞI JEOLOJİSİ 13

Genellikle; bir karmaşık görünümünde olan biri- min alt kesimlerinde, yeşil renkli, yer yer şisti gö- rünümlü spilitik kayaçlar, mermerlerle ardalanır du- rumundadır. Mermerler çok ince olduğu gibi 200 m. kalınlığa kadarda ulaşabilirler. Bunların üzerine, ko- yu gri-siyahımsı renkli silisli çamurtaşları, spilit, kır- mızı renkli mikrit ardalanması, üstlerde radyolarit- lere geçer ve en üstte ise, olistostromal çakıltaşları bulunmaktadır. Birim, alttan, neotetis'e ait ofiyolitik kayaçlarla tektonik ilişkilidir. Sunu alam dışında, Araç güneyin- de, bu ofiyolitler, Kızılsaray Grubunun üzerine, arada olistostromları ile tektonik konumlu olarak gelmişler- dir. Üstten ise, Araç-Daday yörelerinde, Ayrılmamış Seri ve Paleozoyik birimlerle tektonik ilişkilidir.

Tektonikten ötürü eksikli kesitler sunan birim- Şekil 10 : Ballıdağ: Erken Dogger bindirmesi. den, tam kalınlık ölçülmemekle birlikte, 2000 m. den Figure 10 : Ballıdağ Mountain : Early Dogger overt- kaim olduğu sanılmaktadır. hrust. Kırmızı mikritlerden elde ettiğimiz Albiyen-Seno- maniyen ? yaşı veren, Globigerinelloides breggiensis, Ticiııella roberti, Hedbergella trochoidae, Hedber- Bolu-Kaplandededağ alanında, yine aynı uyumsuzluk- geîîa sp., RotaMpora sp., Dictyomitra sp., Radîoîaria... la, Kocatöngel Formasyonu üzerine, Fındıklı ve Kar- gibi fosil kapsamına, üst Triyas yaşı veren, Triassina tal Formasyonları olmaksızın, Yılanlı Formasyonu sp., İnvoîutîna sp., Melobesia, Bryozoa... gibi fosil- çökelmiştir. Bütün bunlar gözönünde tutulduğunda, lere, üstüne açısal uyumsuz olarak gelen Boyabat For- Silüryen yaşlı Fındıklı Formasyonu öncesi, ortamın, masyonunun yaşını ve literatürel korelasyonlara göre, engebeli bir paleotopoğrafyası olduğunu söyleyebili- birimin yaşmm Permiyen-Paleosen arasında olduğunu riz. Bu topografyanın kazanılması ise, Takoniyen oro- söyleyebiliriz. jenik as katma karşın gelir.

MetamorfMc Görsökü Formasyonu Silüryen başlarında transgresyonla başlayan II. Devrekani batısında, saha gözlemlerine göre dü- dönem, Karbonifer sonunda, karasalların çökelmesi şük derecede metamorfizmaya uğramış olan Gör- ile regresyonla biter. Silüryendeki derin denizel or- sökü Formasyonu, metamorfik Akgöl Formasyonu tam, Devoniyen-Alt Karbonifer'de, sığ ve enerji in- üzerine, oynamış dokanakla, uyumsuz olarak gelir. disi yüksek bir ortama, Orta Karboniferde deltayik, Üst Karboniferde karasal bir ortama dönüşür. Üst Birim, litolojik olarak, Görsökü Formasyonu ile ay- Karboniferde yükselen ortama, Permo-triyas karasal- nıdır. ları, açısal uyumsuzlukla çökelmiştir.

YAPISAL JEOLOJİ ve PALECOĞRAFYA Lavrazya ve Gondwana plâkalarının, Liyas sonu- erken Dogger'de, Paleotetis okyanusunu kapatmaları Bölgedeki en yaşlı birim olan Yedigöller For- ile (Şengör ve diğerleri, 1980) güneybatı-güneyde göz- masyonunun, Kambriyen-Alt Ordovizyen yaşlı Koca- lenen, Prekambriyenden, Permotriyas'a kadar olan, töngel Formasyonu tarafından, açısal uyumsuz ola- denizel, geçiş ve karasal ortamlarda çökelmiş, kıta- rak örtüldüğünü belirtmiştik. Sunu alanımızın dışın- sal kabuğa ait olan birimler, doğudaki, geç Jura ve da, Bolu-Sünnicedağ'da, Yedigöller Formasyonu, Kuıt- daha genç birimlere temel oluşturan, derin denizel- köy Formasyonu ile ilksel ilişkidedir. Yani, Prekamb- okyanusal çökellerden oluşuk Akgöl Formasyonu ve riyen yaşlı Yedigöller Formasyonu, Üst Kambriyen onun kıyıya yakın denizel fasiyesleri üzerine güney- öncesi engebeli bir topografya kazanmıştı. Batıda, güneybatıdan, kuzey-kuzeydoğuya itilmişlerdir (Şe- bu paleotopografyanm, Kambriyen öncesi kazanıldığı kil-1, 3, 5). Aynı tektonik olay ile Akgöl Formasyonu saptanmıştır. Baykaliyen orojenik faz'ma karşın ge- ve onun diğer fasiyesleride kendi işlerinde dilimlene- len bu durum sonucu çökelen denizel-derin denizel rek, kuzeye doğrhu itilmişlerdir. (Şekil-10). Ayrıca, Kocatöngel Formasyonundan, karasal Kurtköy For- Paleotetis okyanusunun, olasılıkla güney kıyısına ya- masyonunun sonuna kadar olan bir regresif istif göz- km fasiyesleride (Mı), Aîçgöl Formasyonunun üzeri- lenir. ne itilmişlerdir (Şekil-1, 2, 3). Ballıdağ yakm kuzey- doğusunda izlenebilen bu hattın, Devrekani yakm gü- Kurtköy Formasyonu üzerine, uyumsuz olarak neyine doğru olan devamı çok açık değildir. Daha gelen, denizel Fındıklı Formasyonu ile bölgede II. sonra, Ballıdağ kuzeyi-Sarayköy güneylerinde gözlen- transgresyon başlar. Yine batıda, Adapazarı Çamdağ diği gibi, Kretase yaşlı Ulus Formasyonu tarafından alanında, Fındıklı Formasyonu olmaksızın, Kurtköy uyumsuz olarak, bu birimler ve erken Dogger tek- Formasyonu üzerine Kartal Formasyonu çökelmiştir. toniği örtülmüştür. Kretase sonunda oluşan, Saray 14 AYDIN - ŞENTÜRK - SERDAR VE DİĞERLERİ

Alacaağzı Formasyonu, Zonguldak Formasyonu ve Çakraz Formasyonlarının, Kartdağ'dan daha gü- neydeki paleozoyik istifte gözlenmiyor olmalarıda, paleozoyik birimlerin ilksel çökelim alanlarında, bu dönemde, güneyde bir yükselim başladığım göstert- mektedir. Kıta kıta çarpışması ile meydana gelen, rejyonal yükselme sonucu ortam su düzeyi üzerine çıkmış ve aşınma evrelerini takiben, Dogger-Alt Malm yaşlı, ka- rasal Bürnük Formasyonu, erken Dogger tektoniğini, Akgöl Formasyonunu ve kıtasal kabuğa ait birimleri, açısal uyumsuzlukla örterek çökelmiştir. Kuzey kesimlerde, su düzeyi üzerine çıkamayan kesimlerde (Cide yöresi), Liyas-Dogger yaşlı, denizel Himmetpaşa Formasyonu, Çakraz Formasyonu üze- rine, paralel-az açılı uyumsuzluklarla çökelmiştir. Liyas-Alt Malm yaşlı Himmetpaşa ve Bürnük Formasyonlarının çökeliminden sonraki, paleocoğra- fik ve tektonik gelişmeler genelde aynıdır. köyden geçen, doğu-batı uzanan tektonik hattada göz- Tüm bölge için Üst Jura transgresyonu ile baş- lendiği gibi tekrar ekaylanmıştır. Şekil-3, C-C'de gö- layan yeni çökel dönemi sonucu, Üst Jura-Alt Kre- rüldüğü gibi, Yılanlı Formasyonu, Zonguldak For- tase de şelf tipi karbonatlar çökelmiştir. masyonu ve Çakraz Formasyonları, erken Doggerde, Kartdağ ve Söğütözü yörelerinde, Akgöl Formasyonu Paleotetis'in Triyas'ta veya daha önce yakınsa- üzerine itilmişlerdir. Üst Jura ve Kretase birimleri maya başlaması ile güneyde Neo-tetis rifleşmesi baş- tarafından, transgresif olarak örtülen birimler, Üst lamıştır (Şengör ve diğerleri 1980) Araç-Daday arasın- Kretase sonunda tekrar, kuzeye doğru ekaylanmışlar- da, Triyas'tan, Türoniyen'e kadar yaş veren, baziklerle dır. Yine, Şekil-3, B-B' kesitinde görüldüğü gibi, Da- ardalanmalı olan neritik karbonatlar, pelajik karbo- day-Ballıdağ arasında, Paleotetis'in güney kıyısına ya- natlar, radyolaritlerden kurulu, genelde az metamor- kın çöllerin (Mı), sleyt ve fillatlar üzerine, güneyden, fik Kızılsaray grubu ve ofiyolitler bu okyanuslaşma- kuzeye bindirdiği, Akgöl Formasyonu içerisindeki er- nm ürünleridirler. ken Dogger ekaylarmm Üst Jura ve Kretase birimleri Neotetis'in yakınsamasına bağıl, kuzeye olan dal- tarafından transgresif olarak örtülüşleri açıktır. Ay- ma-batma, bulgularımıza göre Albiyen öncesi başla- rıca, aynı kesitte, Küre yöresindeki, Paleotetis'e ait mıştır. Çünkü, adayayı volkanitlerini içerik Yemişli- bir serpantin ekayını oluşturan tektoniğin, Üst Jura çay grubunun alt kesimlerinden Albiyen yaşı alınmış- ve Kretase birimlerini etkilemediği gözlenmektedir. tır (Aydın ve Serdar, 1979). Sunu alammızdaki çalışmalar, Paleotetis yakın- Neotetis'in ıraksamasının durup, yakınsamaya sama olayının Liyas öncesi başladığını bize göstert- başlaması erken Alpin orejenik faz'ı içerisinde kalan, mektedir. Ancak, Akgöl Formasyonundan palinolojik Üst Jura-AltKretase uyumsuzluğuna ait hiyatüs sü- olarak saptanan, soru işaretli Üst Pensilvaniyen-Per- recinde olmuştur. miyen yaş'ı, Üst Karbonifer yaşlı Zonguldak Formas- yonunda ve Permo-Triyas yaşlı Çakraz Formasyonun- Neotetis'in Orta Alpin faz'mda kapanarak, kıta- da saptanan tüf ve tüffitlerin, kesin olmamakla be- kıta çarpışmasının başlamasiyle, güneyde, güneye doğ- raber bu yakınsamaya bağıl adayayı volkanizmasma ru itilmeler olurken, kuzeyde, kuzeye doğru gençleş- ait oldukları gözönüne alındığında, yakınsamanın Üst meli ters fay-şaryajlar, eski tektonik hatlarıda de Karbonifer başlarından itibaren olduğunu benimse- forme ederek, oluşmuştur. Sunu alanımızda kuzeye o- mek gerekir. Zaten, Siluryen'den itibaren, Permo-Tri- lan itilmelere en iyi örnek Aydos Fay Zonu'dur (Şekil - yas'a kadar olan birimlerde gözlenen regresif konum, 11). Şaryaj özelliğinde olan bu tektonik zon ile birbirle- yakınsama hareketinin sonlarına doğru oluşan molas rinden uzak kesimlerde çökelmiş Ulus Rormasyonu özellikli Çakraz Formasyonunun çökelişi ve nihayet ve onun kuzey eşdeğerleri, Cide güney ve doğusunda yakınsamanın olgunlaşma döneminde oluşan, Akgöl birbirlerine yaklaşmışlardır. Yani, Aydos Fay'ı, Kre- Formasyonunun ve kıtasal kabuğa ait birimleri kesen tasede, basenin güneyinde ve kuzeyinde çökelmiş fa- siyesleri yanyana getiren bir tektonik zon'dur. Bu fay asitik intrüziflerde, güneye olan dalma-batmanm, Li- f yas öncesi başladığının birer kanıtı olmalıdırlar. Ya- zon unun doğu devamı, sahamız dışında, Sinop-Ayan- kınsamanın bitişi, Bürnük Formasyonu çökelimi ön- cık yöresindeki, Sungurlu (1975) tarafından adlanan cesi olmuştur. Akgöl Formasyonunundan alman Dog- Balhfakı Fay Zonu'dur. ger (?) yaşı gözönüne alındığında, yakınsamanın en Güneye doğru olan itilmelere en iyi örnek ise son evrelerinin, yersel olarak, Dogger'e kadar çıka- Ekinveren ters fay'ı ve onun, Daday yörelerinde, Şar- bildiğini söyleyebiliriz. yaj'a dönüşmüş devamlarıdır. BALLIDAĞI - ÇAMGALDAĞI JEOLOJİSİ 15

Neotetis'in Albiyen öncesi yakınsamaya başla- Raporu. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, ması ile kuzeyde, Karadeniz riftleşmesi başlamıştır. Arama Grubu, rap. no : 1183, yayınlanmamış. Ark gerisi olarak açılan Karadeniz'in çökmesi, tek- Akyol, Z., Arpat, E., Erdoğan, B., Göğer, E., Güner, tonik gelişimi gibi birkaç fazlıdır. Çökelen sediman- Y., Şaroğlu, F., Şentürk, I., Tütüncü, K., ve larm karakterlerinden anlaşıldığı üzre, ilk başlarda Uysal, Ş., 1974, Cide Kurucaşile dolaylarının yavaş çökme, sonlarda süratli bir çökme vardır. Bu jeoloji haritası. Maden Tetkik ve Arama Ens- da, Neotetis'in yakınsama hızına bağıl olarak, Kara- titüsü. Türkiye Büyük Ölçekli Jeoloji Hari- deniz'in önce yavaş, sonra hızlı ıraksadığını gösterir. Nitekim, Karadeniz içerisindeki pro-delta veya yel- taları Servisi. paze (fan) da çökelen, üst kesimlerinde bol kayma Arıç-Sayar, C, 1969, Boğaziçi arazisinde Ordovisiyen yapıları gösteren, 14 km. kalmlıklı sediman istifte, conulariaları. Türkiye Jeoloji Kurumu Bül- hızlı ıraksama ve çökmenin bir kanıtıdır. teni, 12: 140-159 Arpat, E., Tütüncü, K. ve Uysal, Ş., 1978, Safranbolu SONUÇLAR yöresinde Kambriyen-Devoniyen istifi. Tür- 1 — Çalışma alanında, Prekambriyen'den Seno- kiye Jeoloji Kurumu, 32. Bilimsel Teknik zoyik sonuna kadarki yaşları içeren bir istif mevcut- Kurultayı, Bildiri Özetleri Kitabı, 67 s. tur. Ataman, G., Yılmaz, O., ve Ertürk, O., 1977, Diyaje- 2 — Üst Liyas'tan yaşlı birimler, kıtasal kabuğa nez-ankimetamorfizma geçişinin illi t kristal- ait olanlar ve derindenizel-okyanusal birimler olmak lik derecesi ile araştırılması (Batı Pontidler- üzere ikiye ayrılırlar. Bu ayırıma Neotetis çökelleri de bir deneme). Yerbilimleri, 3. (1-2): 145-160 olarak yorumladığımız Kızılsaray Grubu dahil edil- Aydın, M., ve Serdar, H. S., 1979, Gerze, Alaçam, Baf- memiştir. ra, Vezirköprü, Durağın sınırlı sahanın jeolo- 3 — Erken Dogger'de, Paleotetis'in kapammma jisi ve petrol olanakları. Türkiye Petrolleri bağıl olarak, Prekambriyen'den, Permo-triyas'a kadar Anonim Ortaklığı, Arama Grubu, rap. no: olan birimler, güneyden, kuzeye, Akgöl Formasyonu 1448, yayınlanmamış. ve fasiyesleri üzerine itilmişlerdir. Aydm, M., Üngör, A., ve Kasar, S., 1980, Azdavay, 4 — Paleotetis'in kapanması ile ortam yükselmiş Ağlı, Küre, İnebolu, Cide yöreleri çalışmaları ve karasal Bürnük Formasyonu çökelmiştir. hakkında ön jeoloji rapor. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Arama Grubu, rap. no: 5 — Üst Jura transgresyonla başlar. Albiyen-Pa- 1538 yayınlanmamış. leosen arasında, genelde kesiksiz bir istif vardır. Neo~ testisin, kuzeye olan dalma - batmasının başlangıcı Aydm, M., Şahintürk, Ö., Özçelik, Y., ve Çokuğraş, Albiyen öncesidir. Ve, bu dönemde Karadeniz, ark R., 1982, Cide Ulus, Azdavay, Araç, Daday gerisi basen olarak rifleşmeye başlamıştır. İlçeleri ile sınırlı sahanın jeolojisi. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Arama Grubu, 6 — Neotetis'in kapanmasiyle, kıta-kıta çarpışma- rap., no: 1644, yayınlanmamış. sı Üst Paleosen'de başlar. Bu dönemde, güneyde bir yükselme olmuştur. Kıta-kıta çarpışması ile güneyde, Aydm, M., Şahintürk, Ö., ve Özçelik, Y., 1984, Araç, güneye itilmeli ters fay-şaryajlar oluşurken, kuzeyde, Daday, Karadere dolaylarının jeolojisi ve kuzeye doğru gençleşen yaşlarda ters fay-şaryajlar hidrokarbon olanakları. Türkiye Petrolleri oluşmuştur. Bu şaryajlar, aynı yaştaki değişik fasi- Anonim Ortaklığı, Arama Grubu, rap., no: yesleri bir araya getirmiştir. 1948, yayınlanmamış. Blumenthal, M., 1940, Geologie des Chaines Ponti- KATKI BELİRTME ques Entre la Vallee du Gökırmak et la Mer Çalışmalarımıza yön veren ve saha denetimleri Noire. Maden Tetkik Arama Enstitüsü., rap., şeklinde katılan Sayın Ozan Sungurlu'ya, Sayın Ke- no: 1067 mal Saka'ya, illitin kristallik dereceleri ölçümlerini Charles, F., 1930, Observations sur le Devonien et le yapan, TPAO Araştırma Grubundan Saym Oğuz Er- Carbonifere du Nord de l'Anatolie. C.R.A.S., türk'e, fosil kapsamlarının sıralanmasında yardımcı Paris. olan, TPAO Araştırma Grubundan Saym Murat Köy- lyoğlu'na ve değişik tarihlerde paleontolojik ve pali- Charles, F., 1931, Note sur le Houiller d'Amasra (Asie nolojik tayinleri yapan, Türkiye Petrolleri Anonim Mineure). Ann. Soc. Geol. de Belgique, 54: Ortaklığı, Araştırma-Merkezinin ilgili tüm elemanla- 151-178, Liege. rına içten teşekkürü bir borç biliriz. Ergun, O.N., 1980, Sinop, Samsun Havzası, Gerze, DEĞİNİLEN BELGELER Dikmen dolayları tortul istifinin sedimanto- lojik incelemesi. Türkiye Petrolleri Anonim Akarsu, î., Aydın, M., 1977, Durağan, Boyabat Taşköp- Ortaklığı, Arama Grubu, rap., no: 1496, ya- rü ve Çatalzeytin İlçeleri civarının ön jeoloji yınlanmamış. 16 AYDIM - ŞENTÜRK - SERDAR VE DİĞERLERİ

Fratschner, W., 1953, Erster Bericht über eine Fel- ön raporu. Türkiye Petrolleri Anonim Ortak- dreise im Raum Kurucaşile-Eflâni-Cide. Ma- lığı, Araştırma Grubu, rap., no: 1545, yayın- den Tetkik ve Arama Enstitüsü, rap., no : lanmamış. 2061, yayınlanmamış. Saner, S., Taner. İ., Aksoy, Z., Siyako, M., ve Burkan, Fratschner, W., 1955, Voirschlag für ein Schüfbohrpro- K.A., 1979 Karabük, Safranbolu yöresinin jeo- gramm im Karbon-Aufbruch Kırmacı-Maksut. lojisi. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Maden Tetkik ve Araştırma Enstitüsü, rap., Arama Grubu, rap., no: 1322, yayınlanmamış. no: 2605, yayınlanmamış. Serdar, H., ve Demir, O., 1983, Bolu, Mengen, Devrek Geis, H.P., 1954, Karadeniz taşkömürü prospeksiyon dolayının jeolojisi ve petrol olanakları. Tür- bölgesi dahilinde İnebolu, Küre, Abana saha- kiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Arama Gru- sında yapılan jeolojik löve neticeleri. Maden bu, rap., no: 1781, yayınlanmamış. Tetkik ve Arama Enstitüsü, rap., no: 2973. Sungurlu, O., 1975, Sinop Sahalarının petrol imkân- Graney, W.S., 1939, Ueberlick über die bisherigen ları. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Aufschlussarbeiten und Ergebnisse in östlic- Arama Grubu, rap., no: 908, yayınlanmamış. hen anatolischen Steinkohlbecken. Maden Şengör, A.M.C., Yılmaz, Y., ve Ketin, İ., 1980, Rem- Tetkik ve Arama Enstitüsü Dergisi, rap., no: nants of Pre-Late Jurassic Ocean in Northern 4, 64-68 Turkey. Geological Society of America Bulle- Haas, W., 1968, Das Alt-Palaozoikum von Bithynien : tin, Part I, v. 91, p. 599-609, 8 figs. N., Jb., GeoL, Palâont., Abh., 131 : 178-242 Taugourdeau, P., ve Abdüsselâmoğlu, S., 1962, Presen- Kaya, O., 1973, The Devonian and Lower Carboni- ce de Chitinosoaries dans le Siluro-Devonien ferous stratigraphy of the Istinye, Bostancı turc des environs d'İstanbul. Extrait du C.R. and Büyükada Sübareas. Ege Üniversitesi S.S. de la Soc. GeoL de France du Novembre, Fen Fakültesi, Kitaplar Serisi, sa., 40-143 sa. 238. Ketin, I., ve Gümüş, Ö., 1962, Sinop, Ayancık ve gü- Tokay, M., 1952, Karadeniz Ereğlisi, Alaplı, Kızıltepe, neyinde, III. bölgeye dahil sahaların jeolojisi Alacaağzı Bölgesi jeolojisi. Maden Tetkik ve hakkında rapor. I, II. Türkiye Petrolleri Arama Enstitüsü Dergisi, sa., 42-43, 1-35 s. Anonim Ortaklığı, Arama Grubu, rap., no: Yalçınlar, İ., 1956, İstanbul'da bulunan graptolitli Si- 213-218 yayınlanmamış. lür şistleri hakkında not. İstanbul Üniversi- Kipman, E., 1974, Sakarya, Çamdağ alanının jeolo- tesi, Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 4: 157-160. jisi. İstanbul Üniversitesi, Fen Fakültesi, Yılmaz, O., 1980, Daday, Devrekani Masifi kuzeydoğu doktora tezi, yayınlanmamış. kesimi litostratigrafi birimleri ve tektoniği. Kovenko, V., 1939, Karadeniz Sahil mıntıkasının İne- Hacettepe Üniversitesi, Yerbilimleri Enstitü- bolu kısmında kâin bazı madenlere (mange- sü, Yerbilimleri Dergisi, cilt 5-6, s., 101-135 nez, civa) yapılan ziyaret hakkında rapor. Yılmaz, O., ve Boztuğ, D., 1984, İllitin kristallik dere- Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, rap. no: cesi yöntemiyle Büyükçay-Elmalıçay granitik 860, yayınlanmamış. sokulumundaki dokanak (Kontakt) metamor- Kovenko, V., 1944, La metallogenie de Fancien gite fizmasmm incelenmesi. Doğa Bilimleri Der- de pyritte cuivreuse de Küre, du gite nou- gisi, seri B, cilt 8, sayı: 3 vellement trouve d'Aşıköy et de la zone cotie- Zıjlstra, G., 1952, Report on the Azdavay Carbonife- re de la Mer Noire. Maden Tetkik ve Arama rous inlier. Maden Tetkik ve Arama Ensti- Enstitüsü Mecmuası, 2. ' tüsü, rap., no: 2033, yayınlanmamış. Kubler, B., 1980, Les premiers slades de la diagenese organique et de la diagenese minerale. Bull Ver., Schweiz Petroleum GeoL, Vol., 46, no: Yazının geliş tarihi : 16.3.1985 110, sa: 1-22 Düzeltilmiş yazının geliş tarihi: 13.9.1986 Kutluk, H., ve Bozdoğan, N., 1981, IV. Bölge Üst Pa- leozoyik-Alt Mesozoyik çökelîeri palinoloji Yayıma verildiği tarih : 1.10.1986