MEZİTLİ KENT SAĞLIK PROFİLİ (Yönetici Özeti)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
SAĞLIKLI KENT MEZİTLİ PROJESİ MEZİTLİ KENT SAĞLIK PROFİLİ (Yönetici Özeti) YAYINA HAZIRLAYAN Dr. Öğr. Üyesi Yasemin SARIKAYA LEVENT (Proje Koordinatörü) PROJE EKİBİ Dr. Öğr. Üyesi Yasemin SARIKAYA LEVENT Doç. Dr. Ahmet Öner KURT Dr. Öğr. Üyesi Sinan BURAT Dr. Öğr. Üyesi Tolga LEVENT Dr. Öğr. Üyesi Ali Cenap YOLOĞLU Araş. Gör. Serkan GÖKALP Öğr. Gör. Servet KARACA MEZİTLİ BELEDİYESİ SAĞLIKLI KENTLER KOORDİNATÖRÜ Hürrem Betül LEVENT ERDAL Aralık, 2017 SAĞLIKLI KENT MEZİTLİ MEZİTLİ KENT SAĞLIK PROFİLİ (Yönetici Özeti) İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1. NÜFUS 3 BÖLÜM 2. SAĞLIK DURUMU 7 BÖLÜM 3. YAŞAM BİÇİMLERİ VE YAŞAM KOŞULLARI 18 BÖLÜM 4. SOSYO-EKONOMİK GÖSTERGELER 24 BÖLÜM 5. YAPILI ÇEVRE VE PLANLAMA 29 BÖLÜM 6. ÇEVRE, ÇEVRE KALİTESİ VE KORUMA 39 BÖLÜM 7. TOPLUMSAL YAPI VE SOSYAL SERMAYE 43 BÖLÜM 8. EŞİTSİZLİKLER 45 ii SAĞLIKLI KENT MEZİTLİ MEZİTLİ KENT SAĞLIK PROFİLİ (Yönetici Özeti) Tablo Listesi Tablo 1: Yıllar itibari ile Mersin İli Kent ve Kır Nüfusları ..................................................................................... 3 Tablo 2: Yıllar İtibariyle Türkiye, Mersin ve Mezitli İlçesi'nde Doğurganlık Göstergeleri * ................................ 7 Tablo 3: Yıllar İtibariyle Türkiye, Mersin ve Mezitli İlçesi'nde Kaba Ölüm Hızları* ............................................ 8 Tablo 4: Mezitli İlçesi'nde Bebek Ölüm Hızlarının Yıllara Göre Dağılımı ............................................................ 9 Tablo 5: Mezitli İlçesi'nde Yenidoğan Bebek Ölüm Hızlarının Yıllara Göre Dağılımı ........................................ 10 Tablo 6: Mezitli İlçesi'nde Yenidoğan Sonrası Bebek Ölüm Hızlarının Yıllara Göre Dağılımı ............................ 10 Tablo 7: Mezitli İlçesi’nde 15-49 yaş arası kadınlarda aile planlaması kullanma durumu ............................... 15 Tablo 8: Mezitli’de Yaşayan 18 Yaş ve Üzeri Bireylerin Yaşam Kalitesi Ölçek Puanları .................................... 16 Tablo 9: Mezitli İlçesi'nde Sigara Kullanma Durumu, 2017 .............................................................................. 18 Tablo 10: Mezitli İlçesi'nde Sigara Kullanım Durumunun Cinsiyete Göre Dağılımı, 2017 ................................ 18 Tablo 11: Mezitli İlçesi'nde Açık ve Yeşil Alanların Kullanımı Biçimleri ve Oranları ......................................... 21 Tablo 13: Mezitli İlçesi'nde Kullanıcılara Göre Açık ve Yeşil Alanlara İlişkin Şikâyet Konuları .......................... 21 Tablo 14: Mezitli İlçesi’nde Düzenli Egzersiz Yapılan Mekânların Dağılımı ...................................................... 22 Tablo 14: Mezitli İlçesi’nde Günlük Yolculuk Türü ........................................................................................... 32 Tablo 15: Mersin İli Trafik kazaları ................................................................................................................... 32 Tablo 16: Yıllar İtibariyle Mezitli İlçesi Doğalgaz Abone Sayıları ve Doğalgaz Tüketimi ................................... 34 Tablo 16: Mezitli İlçesi’nde Faaliyet Gösteren Derneklerin Faaliyet Alanına Göre Dağılımı ............................ 44 Harita Listesi Harita 1: Mezitli İlçesi Yapılaşmış Alan Sınırları.................................................................................................. 2 Harita 2: Mezitli İlçesi Arazi Kullanımı (Corine Seviye 3) .................................................................................. 39 Grafik Listesi Grafik 1: Mezitli İlçesi Nüfus Piramidi, 2008 * .................................................................................................. 5 Grafik 2: Mezitli İlçesi Nüfus Piramidi, 2016 * ................................................................................................... 5 Grafik 3: Yıllar İtibariyle Türkiye Genelinde ve Mersin İli'nde Ölüm Nedenlerindeki Değişim ........................... 9 Grafik 4: Mersin Merkez İlçeleri 1.000 Kişiye Düşen Otomobil Sayısı Karşılaştırması, 2015 ........................... 30 Grafik 43: 2008-2014 Dönemi Mersin İli Su Abone Sayısı (Mesken) ................................................................ 33 Görsel Listesi Fotoğraf 1: Soli-Pompeiopolis Antik Kentinin Genel Görünüşü ....................................................................... 40 iii SAĞLIKLI KENT MEZİTLİ MEZİTLİ KENT SAĞLIK PROFİLİ (Yönetici Özeti) Kısaltmalar ve Tanımlar ADNKS : Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ASM : Aile Sağlığı Merkezi BÖH : Bebek Ölüm Hızı DSÖ / WHO : Dünya Sağlık Örgütü World Health Organization MESKİ : Mersin Su ve Kanalizasyon İşleri Müdürlüğü OECD : Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü Organization for Economic Co-operation and Development SEGE : Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi TAP : Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği TNSA : Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması TSM : Toplum Sağlığı Merkezi TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu ZİÇEV : Zihinsel Yetersiz Çocukları Yetiştirme ve Koruma Vakfı iv SAĞLIKLI KENT MEZİTLİ MEZİTLİ KENT SAĞLIK PROFİLİ (Yönetici Özeti) 1950’lerde Mersin Liman’ının inşası ve sanayi yatırımlarını takiben Mersin’deki kentsel gelişmenin hızlandığı dönemin başlarında Mezitli, kentsel gelişme dinamiklerinden etkilenmemiș kırsal bir yerleşme niteliğindedir. 1950’lerde Mezitli yerleşmesinin merkezi bugün Eski Mezitli olarak bilenen bölgede, Mersin-Silifke Asfaltı’nın, bugünkü ismi ile Gazi Mustafa Kemal Bulvarı’nın, kuzeyinde yer almaktadır.1 1968 yılında Mezitli’nin ilçe ilan edilmesi ile yerleşim merkezi Eski Mezitli bölgesinden güneye, Mersin-Silifke Asfaltı’na doğru kaymaya başlamış; aynı dönemde Mersin’deki kentsel gelişme de batıya doğru yönelmiştir. Bunun yanı sıra kıyı kesiminde ikinci konut inşaatları başlamıştır. 1970’lerde Viranşehir Plajı ile günübirlik turizme hizmet veren İlçede ikinci konut gelişimi 1970’lerin sonunda görülmeye başlamıştır. İmar planı olmaması nedeniyle ikinci konut inşaatları için gerekli olan mekânsal düzenlemeler 6785/1605 sayılı İmar Yasası’nın 37- 45. maddeleri uyarınca yapılan ifrazlarla sağlanmıştır. İkinci konut üretiminin artması ve Mersin kent merkezinin batı yönünde gelişiyor olması nedeni ile planlı gelişme sağlanabilmesi adına 1986 yılında Mezitli İlçesi’nin ilk 1/1.000 ölçekli uygulama imar planı hazırlanmıştır. Plan, çeşitli değişiklik ve ilaveler ile merkez alanda halen kullanılmaktadır. Mezitli İlçesi’nin idari sınırlarının yıllar içerisindeki değişimi yerleşim düzenini ve aynı zamanda planlama süreçlerini de etkilemiştir. 23 Temmuz 2004 tarih ve 25531 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 5216 Sayılı Büyükşehir Kanunun, büyükşehir belediyelerinin sınırları genişleten geçici 2. maddesine göre uygulanan 20 km yarıçaplık bölgede kalan alanların büyükşehir belediyesine dâhil edilmesi ile 1968 yılından beri ilçe belediyesi olan Mezitli ve yanı sıra Çiftlik, Kuyuluk, Davultepe ve Tece Belediyeleri Mersin Büyükşehir Belediyesine bağlanmıştır. 22 Mart 2008 tarih ve 26824 Mükerrer Sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 5747 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Mersin Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı 4 ilçe belediyesi kurulmuş; Mezitli İlçesi Yenişehir, Akdeniz ve Toroslar ilçelerinden sonra 4. merkez ilçe olmuştur. Aynı yasal düzenleme ile ilk kademe belediyeleri tüzel kişilikleri 2009 mahalli idareler seçiminde kaldırılarak ilçe belediyelerine bağlanmış; bu uygulama sonucunda Çiftlik, Kuyuluk, Davultepe ve Tece Belediyeleri kapatılmış ve bu belediyeler Mezitli Belediyesine dâhil edilmiştir. 12 Kasım 2012 gün ve 6360 Sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunu’nda yapılan düzenlemeler ile büyükşehir belediyelerinin sınırları il mülki sınırlarına kadar 1 Sarıkaya Levent, Y. 2009. “Koruma-Planlama Süreçleri Üzerine Genel Bir Tartışma: Soli-Pompeiopolis Örneği” Planlama 2009/3-4 s.43-61. 1 SAĞLIKLI KENT MEZİTLİ MEZİTLİ KENT SAĞLIK PROFİLİ (Yönetici Özeti) genişletilmiştir. Mersin Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde bulunan 4 ilçe belediyesinin yanı sıra, diğer tüm ilçeler Büyükşehir Belediyesinin yetki ve sorumluluk alanına girmiştir. Yasal düzenleme aynı zamanda ilçe belediyelerinin de sorumluluk alanlarını genişletmiş; ilçe sınırları dâhilinde bulunan belde belediyelerinin tüzel kişilikleri 2014 mahalli idareler seçimlerinde sonlandırılmış ve bağlı bulundukları ilçelere mahalle olarak bağlanmış; yine ilçe belediyesi sınırları dâhilinde bulunan köy statüsündeki tüm kırsal yerleşmeler ilçe belediyelerine bağlı mahallelere dönüştürülmüştür. Bu uygulamalara istinaden Mezitli Belediyesi yetki sınırı tüm ilçe sınırı olmuş; belde belediyeler kapatılmış ve 15 adet köy mahalle statüsüne geçirilmiştir. (Harita 1) Harita 1: Mezitli İlçesi Yapılaşmış Alan Sınırları (*) Harita, uydu görüntüsündeki yapılaşmış alanın sınırına göre üretilmiştir. 2 SAĞLIKLI KENT MEZİTLİ MEZİTLİ KENT SAĞLIK PROFİLİ (Yönetici Özeti) Bölüm 1. Nüfus Demografik açıdan değerlendirildiğinde Mersin İli, Türkiye’nin büyük illerinden birisidir. 2016 yılı itibari ile TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre Mersin il nüfusu toplam 1.777.852 kişidir ve bu nüfus ile Mersin İli, Türkiye'deki 81 il içerisinde en büyük 11. il olmuştur. Bu nüfus ile, Mersin İli’nin Türkiye'nin toplam nüfusu içerisinde aldığı pay, %2,22'dir2. Demografik yapıya, kent ve kır nüfusları çerçevesinden bakıldığında, 1980 yılına kadar Mersin İli’nde, kır nüfusunun fazla olduğu, bu tarihte kent ve kır nüfuslarının toplam nüfus içerisindeki paylarının eşitlendiği ve sonrasında