Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave 1

Inleiding 3

1 Algemeen 5 1.1 Voetbal Volg Systeem 5 1.2 Meldpunt Voetbalvandalisme 5 1.3 Website CIV 5 1.4 Internationale samenwerking 6 1.4.1 Algemeen 6 1.4.2 Handboek Internationale Samenwerking 6 1.4.3 Champions League Meeting 2001 6 1.4.4 Overige internationale ondersteuning 7

2 Het voetbalseizoen 2001/2002 9 2.1 Algemeen 9 2.2 Incidenten 9 2.3 Stewards 10 2.4 Kaartverkoop/ clubkaarten 11 2.5 Gebruik videoapparatuur 12 2.6 Informatiepositie politie 12 2.7 Wedstrijdwijzigingen 13

3 Politie-inzet 15 3.1 Algemeen 15 3.2 Adoptie 15 3.3 Voorbereiding 15 3.4 Stijging aantal uren politie-inzet 15 3.5 Vermindering politie-inzet 16 3.6 Inzet per divisie 17 3.6.1 Ere Divisie 18 3.6.1.1 Conclusies inzet Ere Divisie 18 3.6.2 Eerste Divisie 18 3.6.2.1 Conclusies inzet Eerste Divisie 19 3.7 Inzet per “soort” politie 19 3.7.1 Algemene politiediensten 20 3.7.2 Inzet ME 20 3.7.3 Supportersbegeleiding 21 3.7.4 Politiesurveillanten 21 3.7.5 Vrijwillige politie 21 3.7.6 Wedstrijdwijzigingen en politie-inzet 21

4 Gedrag supporters 23 4.1 Algemeen 23 4.2 Discriminatie/ spreekkoren 23 4.3 Geweld 24 4.4 Aanhoudingen 25 4.4.1 Algemeen 25 4.4.2 Aanhoudingen per club 26 4.4.3 Aanhoudingen per gemeente 26 4.4.4 Aanhoudingen per leeftijdsgroep 27 4.4.5 Aanhoudingen per wedstrijdsoort 29

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 1 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

5 Sancties aangehouden supporters 31 5.1 Algemeen 31 5.2 Politie 31 5.3 Openbaar Ministerie 31 5.4 Uitspraken rechter 32 5.5 Conclusies strafrechterlijke afhandeling 33 5.6 Civiele uitsluitingen versus aanhoudingen 34 5.7 Meldingsplicht 35 5.8 Omgevingsverbod 36

Lijst met afkortingen 39

Bijlagen I Overzicht incidenten 41 II Politie-inzet per regio 49 III Aantallen aanhoudingen per BV O 51 IV Aantallen aanhoudingen per gemeente 53 V Aantallen aanhoudingen per supporter/ wedstrijd 55 VI Overzichten leeftijden afgezet tegen gemiddelden van afgelopen seizoenen 57 VII Beslissingen politie 59 VIII Beslissingen OM 61 IX Beslissingen rechter 65

2 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Inleiding

Het seizoen 2001 – 2002 is een seizoen geweest met enkele spraakmakende gebeurtenissen, zowel positief als negatief.

Als eerste moet geconstateerd worden, dat Nederland weer een winnaar heeft van een Europese competitie. Feyenoord won de UEFA cup. In het verlengde daarvan moet ook worden geconstateerd, dat de politie in staat is een dergelijk grote finale, in dit geval zelfs nog met een thuisspelende club, in goede banen te leiden. Dat er achteraf rellen zijn geweest, staat los van de inzet tijdens de wedstrijd. Deze inzet vroeg extra aandacht in verband met de moord op Pim Fortuyn en de sfeer in Nederland op dat moment.

De finale van de Amstelcup, een door eerdere incidenten tussen beide supportersgroepen beladen wedstrijd in een “vijandige stad”, heeft de politie ook zonder incidenten kunnen laten plaatsvinden. Het CIV is van mening dat deze twee grote wedstrijden aantonen, dat door goede veiligheidsmaatregelen voetbalwedstrijden zonder (noemenswaardige) incidenten kunnen plaatsvinden. Echter de politie-inzet die dit vergt was erg groot. In het hoofdstuk van de politie- inzet blijkt ook dat de gemiddelde inzet bij dergelijk (Europese) wedstrijden erg hoog is. In de discussie over de politie-inzet zal er altijd een (politieke) afweging moeten zijn wat de consequenties van die inzet kunnen zijn. Veel politie zonder incidenten (preventieve werking) of weinig politie met de kans op incidenten. Overigens is de totale politie-inzet in dit verslagseizoen weer toegenomen, tot 300.000 uren. In de reguliere competities is er in de Ere Divisie een stijging en in de Eerste Divisie een daling van de politie-inzet waarneembaar.

Het CIV is van mening dat de informatie vooraf over de te spelen wedstrijd een hele belangrijke rol moet spelen bij de afweging hoeveel politie er dient te worden ingezet. Dit seizoen heeft het CIV diverse malen de opmerking gehoord, dat betrokkenen bij de organisatie van wedstrijden die informatiepositie in sommige gevallen onvoldoende vinden. Het CIV is van mening, dat die informatiepositie, met name gericht op de (risico)supporters een extra impuls zal moeten hebben. Voetbalcoördinatoren, supporterbegeleiders en de RID zullen daarbij een belangrijke rol moeten spelen. Over elkaars rol zullen duidelijke afspraken gemaakt moten worden. Het CIV tekent daarbij aan, dat er ten aanzien van de politie-inzet in deze een spanningsveld kan ontstaan bij de inzet van supporterbegeleiders bij zowel thuis- als uitwedstrijden.

Het gedrag van de supporters baart het CIV zorgen. Aan het begin van het seizoen waren er twee grote incidenten in het stadion waarbij onschuldige supporters slachtoffer werden van gedrag van vandalen. Dit was een signaal dat het mogelijk een roerig seizoen zou worden. In het verdere verloop van het seizoen waren nog diverse grote incidenten, ook buiten wedstrijden om, zoals het blokkeren van het spoorwegknooppunt in Utrecht. Dit en de actie van de burgemeester in Amsterdam waarbij 600 supporters terug werden gestuurd na het roepen van discriminerende teksten, luidde een ommekeer in in het beleid van de overheid ten aanzien van de aanpak van voetbalvandalisme. De tolerantie werd minder en sommige clubs werden duidelijk op hun verantwoordelijkheid gewezen ten aanzien van de veiligheid in en rond het stadion.

De uiterlijke verschijnselen van het voetbalvandalisme, rellen en confrontaties tussen supporters onderling en/of supporters en politie, kwamen prominent in de aandacht. Over hele seizoen constateert het CIV een toename van incidenten of overtredingen waarbij geweld aan de basis staat. Uit de cijfers van het VVS blijkt dat de groep van 22-24 jarigen het meeste geweld plegen, althans het meest voor gewelddadige delicten wordt aangehouden. Dat geweld wordt niet alleen onderling of tegen de politie gebruikt maar ook aantoonbaar meer tegenover stewards.

Het geweld tegen stewards en andere bij de veiligheid rond voetbalwedstrijden betrokken personen, ook de politie, vindt het CIV een zorgelijke ontwikkeling. Ten aanzien van de steward bestaat het gevaar dat zij stoppen met de voor een club belangrijke taak. Evenals vorige seizoen

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 3 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002 pleit het CIV er voor dat stewards die slachtoffer zijn geworden van geweld, hiervan aangifte doen. Politie en Openbaar Ministerie zullen serieus omgaan met deze aangiften, zoals is toegezegd.

Aan de andere kant zouden de KNVB en de clubs extra moeten investeren in de kwaliteit van stewards. De goede niet te na gesproken, maar het is het CIV gebleken, dat vele stewards na hun eerste beperkte opleiding, nooit meer een aanvullende of herhalingsopleiding hebben gehad. Een beter opgeleid steward korps is ook belangrijk tegen de achtergrond van de zich uit het stadion terugtrekkende politie

H.J. Groenevelt Hoofd CIV

4 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

1 Algemeen 1.1 Voetbal Volg Systeem De statistische gegevens waarover het CIV beschikt komen uit het zogenaamde Voetbal Volg Systeem, het VVS. In dit landelijke geautomatiseerde systeem dat in 1998 is ontwikkeld, voeren de meeste partners (politie, KNVB, justitie en enkele BVO’s) zelf alle relevante gegevens in. Het CIV put uit het VVS haar gegevens voor o.a. de jaarverslagen. Mede op basis van deze gegevens worden trends e.d. aangegeven. De bouwer van het VVS heeft bij het ontwerpen ervan enkele standaard vragen voorgeprogrammeerd waardoor het CIV in staat is snel antwoord te kunnen geven op actuele vragen.

Sinds begin 2002 beschikt het CIV zelf over automatiseringsdeskundigheid. Hierdoor is het CIV in staat ook buiten de standaardvragen om in de diepte vragen aan het systeem te stellen. Bij de bevraging van de cijfers voor dit jaarverslag bleken er enkele afwijkingen te zijn ten opzichte van de in de vorige jaarverslagen vermelde gegevens. Zo bleek o.a. ten aanzien van de politie-inzet een dubbeltelling te zijn opgenomen. De inzet voor adoptie is automatisch in de totaalcijfers opgenomen, maar ook nog eens apart vermeld en wederom bij het totaal opgeteld. De totalen verschillen, maar ten aanzien van de aangegeven trend: stijging van de politie-inzet, verandert er echter niets.

Met betrekking tot leeftijdscategorieën van de aangehouden supporters bleken er echter wel significante verschillen te zijn met de antwoorden van de standaardvragen. Geconstateerd werd dat er in deze voorgeprogrammeerde vragen een fout zat. Het gevolg is dat de tot en met het vorige seizoen gehanteerde cijfers onjuist zijn en derhalve ook de aangegeven trends. Het CIV betreurt deze gang van zaken ten zeerste. Zij heeft de fout op korte termijn laten herstellen en maatregelen genomen om dergelijk fouten in de toekomst zoveel als mogelijk te voorkomen. In dit jaarverslag zijn de aangepaste cijfers over de vorige seizoenen opgenomen.

1.2 Meldpunt Voetbalvandalisme In het vorige jaarverslag werd er al melding van gemaakt dat het nummer van het Meldpunt Voetbalvandalisme 0900-1433 in Nederland niet of nauwelijks bekend is. Er wordt slechts zeer zelden naar het nummer gebeld om meldingen te doen naar aanleiding van ongeregeldheden rond voetbalwedstrijden. Aan het begin van dit verslagseizoen heeft met ministerie van BZK een nieuwe publiciteitscampagne opgestart, waarbij o.a. “rode kaarten” met het nummer werden uitgedeeld en nieuwe posters werden verspreid. Kort nadat het nummer opnieuw in de publiciteit werd gebracht, kwamen er wel de nodige bruikbare meldingen binnen en men was zelfs bereid om niet anoniem de informatie te geven. Aanleiding hiertoe waren ongeregeldheden die hadden plaats gevonden en waarbij tijdens de berichtgeving speciaal het nummer 0900-1433 onder de aandacht was gebracht. Daarnaast heeft het CIV in haar contacten met de media daar waar mogelijk het nummer genoemd. Helaas moet worden geconstateerd dat dit niet het gewenste resultaat heeft gehad. Er wordt nog steeds nauwelijks gebeld.

Het zou dus een goede zaak zijn wanneer regionale politievoorlichters het nummer als een meldingsmogelijkheid zouden vermelden bij hun voorlichting naar aanleiding van ongeregeldheden rond een wedstrijd. Het voortbestaan van het huidige nummer staat onder druk. Het nummer voldoet niet aan de criteria die de OPTA hanteert bij korte 0900-nummers. In het volgende seizoen zal besloten moeten worden over te gaan op een langer nummer, dan wel het nummer op te heffen.

1.3 Website CIV Op de website van het CIV: www.civ-voetbal.com staan de jaarverslagen van de afgelopen seizoenen vermeld, zowel in het Nederlands als Engels. De mogelijkheid om de jaarverslagen daar direct te kunnen lezen blijkt ook dit jaar weer in een behoefte te hebben voorzien. Vertegenwoordigers van de media, maar ook vooral studenten en leerlingen van diverse onderwijsinstellingen blijken met een zekere regelmaat de inhoud van de jaarverslagen te

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 5 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002 gebruiken voor artikelen, werkstukken en presentaties die zij moeten houden. Ook worden via de e-mail functie vragen gesteld aan het CIV naar aanleiding van de geraadpleegde informatie. Per seizoen worden ruim 200 van dergelijke mailtjes ontvangen. Gezien de positieve reacties die in de e-mails aan het CIV geschreven worden, voorziet dit medium nog steeds in een behoefte.

1.4 Internationale samenwerking

1.4.1 Algemeen De internationale samenwerking en met name de informatie-uitwisseling, heeft dit seizoen een extra impuls gekregen. Enerzijds is het EU Handboek Internationale Samenwerking bij internationale voetbalwedstrijden door België geactualiseerd. Hierbij hebben Nederland (CIV), Engeland en Duitsland een belangrijke bijdrage aan geleverd. Anderzijds is binnen de EU besloten, dat elke lidstaat van de EU een nationaal informatiepunt ten behoeve van die internationale informatie-uitwisseling dient te hebben. Het belangrijkste is wel de uitvoering van e.e.a. Het CIV heeft het initiatief genomen om voorafgaande aan het Champions League toernooi van dit verslagseizoen een bijeenkomst te organiseren om tot goede afspraken te komen m.b.t de informatie-uitwisseling en politieondersteuning (zie Hoofdstuk 1.4.3.)

1.4.2 Handboek Internationale Samenwerking Het eerste Handboek, waarvan Nederland de initiatiefnemer was, was ontwikkeld ter gelegenheid van EURO 2000. Na de evaluatie van EURO 2000 heeft België het initiatief genomen om samen met Nederland, Duitsland, Engeland en Portugal het Handboek aan te passen, dan wel te actualiseren. Het nieuwe Handboek, in feite een aanbeveling binnen de EU, is in een resolutie van de Raad van de Europese Unie van 6 december 2001 aangenomen. In april 2002 heeft België in nauwe samenwerking met het CIV, Duitsland en Engeland een internationaal seminar georganiseerd voor de lidstaten en kandidaat lidstaten van de EU om de aanbevelingen van het handboek onder de aandacht te brengen. Daarnaast werd aandacht gevraagd voor de ontwikkeling binnen de EU om in elk land een nationaal informatiepunt in te laten stellen. België, Duitsland, Nederland en Engeland hebben ervaringen met betrekking tot het functioneren van hun informatiepunt uitgewisseld met de aanwezige deelnemers. Er waren 62 deelnemers, afkomstig uit 27 landen. Zeker de wat minder “ervaren voetballanden” gaven aan het einde van het seminar aan veel nieuwe dingen te hebben gehoord. Bij de evaluatie gaven alle landen aan dat de internationale politiesamenwerking rond voetbalwedstrijden in de toekomst beter zal gaan verlopen.

1.4.3 Champions League Meeting 2001 In 2001 heeft het CIV het initiatief genomen een zogenaamde “Champions League meeting” te organiseren. Voor deze bijeenkomst werden de nationaal informatiepunten van de landen uitgenodigd waarvan een club deelnam aan de Champions League, alsmede de locale politiemensen die belast zijn met de organisatie van de veiligheid rond wedstrijden in de Champions League. Vertegenwoordigers van acht landelijke informatiepunten en van vijftien teams waren aanwezig. Daarnaast waren vertegenwoordigers aanwezig van het ministerie van BZK van België en Nederland, alsmede een vertegenwoordiger van de EU. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft hierbij een ondersteunende rol vervuld. De bijeenkomst werd gehouden op Schiphol.

Als basis voor de bijeenkomst gold het Handboek Internationale Politiesamenwerking van de Europese Unie. Het doel van de bijeenkomst was te komen tot een goede informatie-uitwisseling en het maken van nadere afspraken over verdere informatie-uitwisseling en politie ondersteuning. In de voorbereiding had het CIV reeds de nodige informatie van de deelnemende clubs opgevraagd en op basis van die informatie en het speelschema een analyse gemaakt. Na een algemene informatie-uitwisseling hebben de deelnemers per poule nadere informatie uitgewisseld en afspraken gemaakt. Het CIV had ook samen met België, Duitsland en Engeland twee formulieren ontwikkeld voor de internationale informatie-uitwisseling. Nieuw was dat besloten werd ook na wedstrijden informatie uit te wisselen, zodat collega’s in andere landen gebruik konden maken van

6 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002 de ervaringen die men had opgedaan met bepaalde clubs. Het CIV heeft de coördinatie van die informatie-uitwisseling op zich genomen en de ervaringen gevoegd bij de reeds ontvangen informatie. Op die wijze ontstaat er een duidelijk profiel van gedragingen van supporters van clubs die internationale wedstrijden spelen. Deze informatie zal weer gebruikt worden bij eenzelfde bijeenkomst voorafgaande aan het seizoen 2002-2003. Aan het eind van de dag kon worden geconcludeerd dat deze bijeenkomst een goede eerste aanzet was om te komen tot uitvoering van de afspraken van de EU. Aan het eind van het seizoen bleek dat niet alles perfect liep en dat er nog diverse zaken verbeterd kunnen worden.

1.4.4 Overige internationale ondersteuning Het CIV heeft ook geconstateerd dat er internationaal veel belangstelling is voor de ervaringen van Nederland opgedaan bij de bestijding van het voetbalvandalisme. Zo zijn er verzoeken geweest vanuit Estland om een seminar te organiseren en vanuit Japan en Korea om de autoriteiten te adviseren bij de aanpak van voetbalvandalisme tijden het WK in 2002. Er zijn twee medewerkers van het CIV naar Japan en Zuid-Korea geweest en zij hebben de autoriteiten aldaar geadviseerd over de organisatie van de informatie huishouding, de internationale informatie-uitwisseling en politie ondersteuning tijdens EURO 2000. Tijdens het WK 2002 bleek dat veel zaken door beide landen zijn overgenomen, waardoor de politiemensen uit de deelnemende Europese landen in een voor hen herkenbare werksituatie terechtkwamen.

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 7 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

8 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

2 Het voetbalseizoen 2001/2002

2.1 Algemeen Dit seizoen hebben de supporters, of althans mensen die zich supporter noemen, op diverse fronten van zich laten horen. Geweld, intimidatie/chantage en het zich willen manifesteren stonden hierbij voorop. Het seizoen begon met enkele ernstige incidenten in een stadion, in Arnhem en Enschede, waarbij onschuldige supporters het slachtoffer werden. Mede door een onjuiste kaartverkoop konden supporters in andere vakken dan het daarvoor bestemde vak, het zogenaamde bezoekersvak terechtkomen

In het vorige jaarverslag is geschreven over de trend van de afgelopen jaren, namelijk de bedreigingen, intimidaties e.d. door supporters. Helaas is dit seizoen gebleken dat deze praktijken zich hebben voortgezet. Het meest prominente voorbeeld is wel de blokkade door FC Utrecht supporters van het spoorwegknooppunt in Utrecht om van de NS extra treinen af te dwingen voor het bezoek aan de wedstrijd tegen Ajax. De algemene mening is dat partijen die betrokken zijn bij de organisatie van voetbalwedstrijden of bij de bestijding van voetbalvandalisme, zich nimmer door dergelijke acties moeten laten beïnvloeden. Het CIV is dezelfde mening toegedaan.

Een lastiger probleem zijn de bedreigingen die naar individuele personen worden gedaan. Het betreft personen die belast zijn met de veiligheid rond wedstrijden zoals stewards en bestuursleden, maar ook trainers, spelers en scheidsrechters. Het is het CIV bekend dat niet alleen betrokken personen zijn bedreigd, maar ook mensen in hun omgeving. Ook zouden er vernielingen aan privé eigendommen zijn aangericht. Angst is de reden waarom betrokkenen geen aangifte durven te doen tegen deze onbekende “tegenstander”. Het CIV is van mening dat niet genoeg benadrukt kan worden dat, wil men hier een eind aan kunnen maken, betrokkenen de bereidheid moeten hebben om aangifte te doen. Politie en Justitie zullen derhalve al het nodige moeten doen dat in hun vermogen ligt om deze personen de nodige bescherming te bieden. Deze toezegging is ook gedaan en heeft in de praktijk al een paar maal tot speciale maatregelen geleid. Tevens zal er tijd en menskracht vrijgemaakt moeten worden voor de opsporing en vervolging van de daders.

Het CIV moet constateren dat het geweld binnen het voetbalvandalisme is toegenomen. Hierbij moet niet alleen gedacht worden aan fysiek geweld, maar ook verbaal geweld, zoals spreekkoren en discriminatoire uitlatingen. In Hoofdstuk 4 is een aparte paragraaf gewijd aan het geweld in relatie tot de leeftijdsgroepen. Eveneens in Hoofdstuk 4 is een paragraaf gewijd aan de spreekkoren.

Bij het geweld is het aantal incidenten waarbij sprake is van gepleegd geweld tegen stewards opvallend. De stewards maken deel uit van de veiligheidsorganisatie van de club en verdienen gesteund te worden door zowel de KNVB, besturen van de club en de overheid in hun niet altijd eenvoudige taak. Aan de andere kant verdient het aanbeveling de werving en de opleiding van de stewards een nieuwe impuls te geven. Dit zou de kwaliteit van de het stewardkorps een kwalitatieve impuls kunnen geven. In paragraaf 2.3. wordt daar op teruggekomen.

2.2 Incidenten Ook dit seizoen is er weer een groot aantal incidenten geweest. Het CIV registreert geen “incidenten” aangezien er geen duidelijke definitie is. Veel aanhoudingen bij een wedstrijd betekent niet automatisch dat het een incident betrof, terwijl er ook voorvallen zijn die worden ervaren als een incident waarbij geen enkele aanhouding heeft plaatsgevonden. q Gezien de behoefte om inzicht te krijgen in de aantallen en soorten incidenten heeft het CIV een aantal criteria bepaald. Er is sprake van een incident als deze criteria aan de orde zijn.

Voetbalincident Onder een politioneel voetbal incident wordt verstaan een gebeurtenis die extra politie-inzet vereist en waarbij het gedrag van een groep supporters is gericht op de volgende handelingen; het zoeken

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 9 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002 van de confrontatie of het plegen van vernielingen of het plegen van openlijk geweld of het uitten van discriminerende opmerkingen. Daarnaast wordt hieronder verstaan de gewelddadige handelingen van individuele supporters, welke gericht zijn tegen de politie en de medewerkers van de veiligheidsorganisatie van de clubs die zijn ingezet bij de voetbalwedstrijd.

Op basis van deze criteria heeft het CIV uit het VVS 117 incidenten geselecteerd. Een overzicht van die incidenten staat in bijlage I.

Naast de enkele in 2.1. genoemde spraakmakende incidenten waren er nog diverse opvallende incidenten. Een kleine bloemlezing uit het overzicht: q supporters pleegden vernielingen omdat een serveerster een Davidsster als sieraad droeg; q enkele malen werden er bussen aangevallen. Eenmaal raakte de chauffeur hierdoor zo in paniek dat hij wegreed zonder de trainer. Ook het slopen van een bus was dit seizoen weer aan de orde. q een 62 jarige supporter van Willem II raakte bij een thuiswedstrijd zwaar gewond; q meerdere malen ongeregeldheden vooraf aan de wedstrijd in de binnenstad; q naast het terugsturen van supporters van FC Utrecht door de burgemeester van Amsterdam, werd er nog een keer een trein met supporters, 75 stuks, teruggestuurd; q uitdagend gedrag van sponsoren, opvallend alcohol drinken terwijl de rest van het stadion was “drooggelegd”, was de aanleiding tot ernstige ongeregeldheden met supporters; q alle inzittenden van een bus werden aangehouden omdat de chauffeuse onzedelijk was betast en in de bus vernielingen waren aangericht; q geweld tegen de politie, waarbij politiemensen (licht) gewond raakten; q een supporter uit Groningen in de leeftijdscategorie van 31 jaar en ouder die verklaarde naar het voetbal te gaan om te “knokken”.

2.3 Stewards Het beleid van de politie is er op gericht zich terug te trekken uit de stadions. De handhaving van de orde en veiligheid in de stadions is primair een verantwoordelijkheid van de clubs. Deze stelling wordt door zowel de overheid als de politie steeds verkondigd. Jarenlang was het in veel stadions de politie die als eerste optrad, thans wordt die taak in de meeste gevallen overgelaten aan de clubs en de hen ten dienste staande veiligheidsorganisatie. De meeste clubs zetten stewards en/of een particuliere veiligheidsdienst in voor deze taken. In de praktijk betekent het dat de stewards de eersten zijn die moeten optreden tegen supporters, dan wel supporters corrigerend tegemoet moeten treden. De in punt 2.1. vermelde aantal bekende (geweld)incidenten tegen stewards is in dat kader een belangrijk signaal. Geweld tegen stewards e.d. kwamen vroeger ook voor, alleen werd er weinig melding van gemaakt. Thans zien wij dat er in ieder geval in 14 zaken melding van gemaakt is.

Een steward: q werd bedreigd omdat hij optrad tegen supporters; q raakte gewond toe hij gedwongen werd toegangskaarten af te geven aan supporters die niet in het bezit waren van een kaartje; q werd geslagen omdat hij iemand aansprak op zijn gedrag; q werd door een dronken “supporter” geslagen. Dit zijn slechts enkele voorbeelden uit de reeks van de bekende incidenten. Met nadruk wordt “bekende incidenten” vermeld, omdat bekend is dat niet elke steward kennis geeft van iets wat hem is overkomen, vaak uit angst. Het CIV heeft in eerdere jaarverslagen reeds vermeld dat de kwaliteit en kwantiteit van de veiligheidsorganisatie van de clubs, in casu de stewards, de laatste jaren is verbeterd. Uit de incidenten kan ook de conclusie worden getrokken dat de stewards wel degelijk hun werk goed willen doen en niet schromen corrigerend op te treden. Zij komen dan met een zekere regelmaat in de knel met alle gevolgen van dien. Een steward die in een dergelijke situatie terecht komt en niet of onvoldoende door de club en de politie wordt gesteund, kan snel besluiten na te laten op te treden of zelfs zijn stewardjas “aan de wilgen” te hangen.

10 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

De politie realiseert zich dat zij zich niet zondermeer kan terugtrekken uit het stadion. Er moet wel iets voor in de plaats komen. Zoals gesteld is de stewardorganisatie bij de meeste clubs de laatste jaren aanzienlijk verbeterd. Echter het is het CIV gebleken, o.a. op basis van signalen van de voetbalcoördinatoren en eigen gesprekken met stewards dat het wenselijk is dat de kwaliteit van de stewards een extra impuls zou moeten krijgen. Veel stewards delen die mening ook. Het is evident dat de stewards bij of na incidenten door de politie en het OM gesteund moeten worden door supporters die geweld e.d. tegen de stewards gebruiken op te sporen en te vervolgen. Er is echter ook een taak weggelegd voor de KNVB, de clubs en de stewardorganisatie zelf. Het zou aanbeveling verdienen als er landelijke richtlijnen ten aanzien van de selectie en werving zouden komen. Na de selectie is een goede opleiding met periodiek een opfriscursus essentieel voor een goede kwaliteit van de stewards. De (lokale) politie zou daarin een goede rol kunnen vervullen. Een vaak gehoorde klacht is de beloning van de stewards. Die beloning is in de ogen van diverse stewards minimaal en door de fiscale maatregelen voor velen niet aantrekkelijk.

Het gedrag van supporters verandert. Per vak in een stadion gedragen supporters zich vaak ook verschillend. Een gefaseerde inzet van een “makkelijke” plaats naar een “moeilijke” plaats in het stadion zou zo een bijdrage kunnen leveren aan de opleiding van een steward. Het onderwerp vervolgopleidingen komt helaas bij veel clubs nog te weinig uit de verf. Het CIV staat een jaarlijkse bijscholing voor om deze belangrijke medewerkers van een clubs adequaat voor hun taak berekend te laten zijn. Uit de gesprekken van het CIV met diverse stewards blijkt dat velen zelf ook die behoefte hebben, behoefte aan praktijkgerichte opleidingen. De intentie van de steward is dat hij deëscalerend wil werken. Hij moet dan wel de “sociale” vaardigheden hebben en verder bijgebracht worden om in dergelijke situaties te weten wat hij wel en niet moet/kan doen. Het herkennen van bepaald gedrag van supporters en weten hoe daar het beste op gereageerd kan worden geeft de steward zelfvertrouwen dat hij ook naar de supporters kan uitstralen. Naast de sociale vaardigheden blijken vele stewards ook behoefte te hebben aan een opfriscursus over de bevoegdheden van een steward. Een weifelende steward komt niet zeker over. Daarbij komt dat de steward ook moet weten wat hij moet doen in geval hij een supporter heeft aangehouden. Kortom, in de discussie over het terugtreden van de politie uit de stadions gaan de stewards een steeds belangrijker rol spelen. In de opleiding van de stewards zou de politie ook een rol moeten/kunnen spelen. Zij zijn immers gebaat bij een goede veiligheidsorganisatie en dus een goed stewardkorps. Daarnaast is het voor de stewards belangrijk te weten op welke wijze de politie hen bij het werk zal ondersteunen.

2.4 Kaartverkoop/clubkaarten In eerdere jaarverslagen heeft het CIV de niet overal goed georganiseerde kaartverkoop aan de orde gesteld. Ook dit seizoen blijkt dat er nog veel aan schort. Niet zelden wordt besloten de kaartverkoop vrij te houden, dan wel in geval van een verplichte combi alsnog op de dag van de wedstrijd aan de kassa vrij kaartjes te verkopen. Inkomsten voor de club is vaak het argument om dit te doen, waarbij het gevaar van kaartverkoop aan buiten de combi om reizende supporters op de koop toe wordt genomen. Het CIV realiseert zich dat het niet mogelijk is om een 100% waterdicht kaartverkoop systeem te hanteren. De KNVB en de clubs moeten zich echter realiseren dat bij bepaalde wedstrijden vermenging van supporters niet gewenst is. Commerciële belangen zullen in dat geval moeten wijken voor veiligheidsaspecten.

Een ander aspect is het clubkaartensysteem. De meeste clubs hebben clubkaarten. Houders van deze kaarten zijn met naam en toenaam bij de club bekend. De clubs kunnen die informatie op allerlei wijzen gebruiken, enerzijds om houders aan zich te binden, anderzijds om sancties e.d. tegen hen te kunnen opleggen bij misdragingen. Enkele clubs hebben clubkaarten waarop een foto van de houder staat vermeld. Dit is ook het geval bij de zogenaamde “uitkaart” van bepaalde clubs. Elders is gesteld dat de overheid de verantwoordelijkheid voor de orde en rust in de stadion duidelijk legt bij de clubs. Dit houdt naar de mening van het CIV in dat de clubs alles in het werk moeten stellen om supporters te weerhouden van misdragingen en daar wat zulks wel gebeurt er ook adequate maatregelen worden genomen, al dan niet in overleg met de KNVB. Het CIV heeft ernstige twijfels over de kwaliteit van de administratie van de clubkaarten bij diverse clubs. Een schrijnend voorbeeld kwam naar voren bij een onderzoek naar aanleiding van rellen. Bij

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 11 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002 dat onderzoek bleek dat de administratie van de clubkaarten niet deugde. De elders opgeslagen foto’s bleken absoluut niet te koppelen te zijn aan persoonsgegevens van clubkaarthouders die in de administratie van de club te vinden waren. Onderzoek wees zelfs uit dat er foto’s van baby’s, vakantiefoto’s en foto’s van personen die zich in bad hadden laten fotograferen waren ingeleverd. Het CIV gaat ervan uit dat genoemd voorbeeld een extreem incident is, maar toch wordt er voor gepleit controle op dergelijk zaken nauwkeuriger uit te voeren en een dergelijke administratie serieus te voeren. De club mag best eisen stellen aan de gegevens die zij wenst te ontvangen van personen die een seizoenkaart en/of clubkaart willen hebben. Het is naar de mening van het CIV geen recht om een dergelijk kaart te krijgen, maar een gunst en als de aanvrager niet voldoet aan de voorwaarden die de club stelt, zou de afgifte geweigerd moeten worden.

2.5 Gebruik videoapparatuur De KNVB stelt als eis bij de inrichting van het voetbalstadion dat het stadion dient te beschikken over een goed werkende video-installatie die minimaal bepaalde plaatsen in het stadion moeten kunnen bestrijken. Zo wordt o.a. gesteld dat de toegangen goed zichtbaar moeten zijn, alsmede het bezoekersvak.

Het CIV krijgt regelmatig videobeelden die met camera’s in de stadions zijn gemaakt. Wat opvalt is dat niet bij elke BVO de bediening professioneel is, dan wel de kwaliteit van de opnamen bruikbaar is. Ideaal zou zijn, als er voldoende camera’s zijn om overzichten van bepaalde sectoren in het stadion te kunnen observeren, alsmede herkenbare details in diezelfde sector. Niet zelden is er slechts sprake van één van deze mogelijkheden. Bedienaars maken regelmatig de keus voor bepaalde beelden, terwijl op dat moment juist de behoefte is aan andere, bijvoorbeeld overzichtsbeelden. Opnamen en kwaliteit van de beelden blijken niet altijd gebruikt te kunnen worden voor onderzoeken door de club en/of de politie na incidenten. Enerzijds komt het door de kwaliteit van de bedienaar, maar vaker door de kwantiteit en vooral kwaliteit van de apparatuur. Met name opnamen bij duisternis beperken de herkenningsmogelijkheden van individuele personen.

Het is het CIV ook bekend dat bij onderzoeken waarbij video-opnamen voorhanden zijn het bekijken van deze banden achterwege blijft. Het blijkt namelijk erg arbeidsintensief te zijn de beelden te bekijken en te proberen te achterhalen wie de personen zijn waar men belangstelling voor heeft. Daar waar het wel gebeurt moet geconstateerd worden dat de onderzoekers vaak worden geconfronteerd met het feit dat de veiligheidsorganisatie van de clubs, maar ook de politie de personen niet met naam en toenaam kennen, terwijl deze personen wel behoren tot de vaste kern (lastige)supporters. Het CIV is van mening dat de politie in het algemeen meer zou moeten investeren in het daadwerkelijk kennen van de supporters, een onderdeel van de informatiepositie van de politie. Het CIV acht het ook wenselijk dat naast kwantiteit de KNVB ook eisen zou moeten gaan stellen aan de kwaliteit van de te gebruiken videocamera’s, ondanks dat dit ook financiële consequenties voor de clubs zal hebben.

2.6 Informatiepositie politie Een goede informatiepositie van de politie binnen de supportersgroepen is van groot belang. Dit belang is reeds in de evaluatie van de kampioensrellen in 1999 in Rotterdam door het COT aan de kaak gesteld. Beslissingen, ook die van de inzet van het schaarse goed “politie” dient gebaseerd te zijn op goede en betrouwbare informatie. Binnen de politie zorgen primair de voetbalcoördinatoren en/of de supporterbegeleiders/spotters van de regiokorpsen voor die positie en de Regionale Inlichtingen Diensten (RID-en). Er is in principe een scheiding van de soorten informatie die door beide organisaties wordt ingewonnen. De RID richt zich met name op de zogenaamde “zachte” informatie. Belangrijk is dat de RID contacten opbouwt binnen supportersgroepen om zodoende informatie te verkrijgen over mogelijk op handen zijnde acties, dan wel confrontaties. Het is niet altijd mogelijk betrouwbare informatie te verkrijgen, waarbij de beperkte “bevoegdheden” van deze dienst in sommige gevallen de slagvaardigheid in de weg staan. Het is o.a. namelijk niet mogelijk “informanten” af te schermen als men informatie officieel wil gebruiken. Een ander probleem is dat nog niet alle RID-en zodanig zijn georganiseerd dat zij goede contacten hebben binnen het

12 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002 supporterswereldje. De evaluatie van de verkregen informatie of die nu komt van de voetbalcoördinatoren of de RID, laat soms te wensen over, althans dat zijn signalen die het CIV hebben bereikt. Beleidsmakers varen soms blind op niet geëvalueerde informatie en nemen op basis daarvan beslissingen, zoals extra inzet-politie, die niet altijd nodig is. Het CIV is met de coördinerende RID van mening dat de informatiepositie van de politie op diverse punten verbeterd kan worden. Beide organisaties, CIV en de coördinerende RID, hebben intensief contact met elkaar en hebben reeds het initiatief hiertoe genomen.

2.7 Wedstrijdwijzigingen Het vaststellen van de wedstrijdschema’s in de Ere Divisie en in de Eerste Divisie gebeurt altijd weer met grote zorg. Toch moeten er elk jaar wedstrijden verschoven worden naar andere dagen dan de oorspronkelijk geplande. Meestal worden de verschuivingen tijdig bekend gemaakt, maar het vraagt van de zijde van de politie steeds weer aanpassingen. De inzet van de politie bij voetbalwedstrijden wordt namelijk al lang van te voren gepland.

Het spelen van wedstrijden in de Europacup, Amstelcup of wedstrijden van een nationaal team was wederom een belangrijke oorzaak om wedstrijden te verschuiven. Enkele opvallende oorzaken waren: de aanslagen in Amerika (4 wedstrijden), het koninklijk huwelijk (2 wedstrijden) en verder werd er een wedstrijd gestaakt na 20 minuten, één in verband met hevige sneeuwval en eenmaal gingen de spelers en het publiek liever naar het carnaval. Slechts éénmaal (net als vorig seizoen) verbood een burgemeester een wedstrijd.

Reden verschuiving 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002 verzoek BVO onbekend 26 21 21 tv uitzending 18 18 5 23 competitiebelang 26 14 41 61 risicoduel onbekend 3 14 2 verbod burgemeester onbekend 12 1 1 weersomstandigheden 19 7 6 9 nieuwbouw 16 5 0 0 onbekend 58 21 1 5 overig 8 3 3 26 totaal 145 109 92 148

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 13 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

14 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

3 Politie-inzet

3.1 Algemeen De overzichten van de politie-inzet van de afgelopen jaren wijken enigszins af van de in eerdere jaarverslagen vermelde gegevens over de betreffende seizoenen. De oorzaak is gelegen in het feit dat is geconstateerd dat er ten aanzien van één onderdeel een dubbeltelling is geweest. Deze dubbeltelling is gecorrigeerd. De consequentie is dat alle totalen enigszins naar beneden zijn bijgesteld. De tendens, namelijk een stijging van de politie-inzet gedurende de afgelopen jaren, blijft gehandhaafd. Het is moeilijk om betrouwbare cijfers te krijgen ten aanzien van de uren nodig voor de voorbereiding van wedstrijden. Dit seizoen is er een nieuwe, meer op de realiteit gebaseerde rekenmethode gebruikt. Deze rekenmethode is met terugwerkende kracht ook toegepast op de vorige jaren. Hierdoor zijn de totalen van de politie-inzet ook enigszins gewijzigd. Tot slot kan worden aangegeven dat bij de totalen de inzet bij onderzoeken naar aanleiding van incidenten, vaak rechercheonderzoeken, achterweg zijn gelaten. Het CIV is niet in staat om ook maar enigszins betrouwbare cijfers te krijgen. Het blijkt dat de voetbalcoördinatoren ook onvoldoende zicht hebben op het aantal uren dat in de regio wordt besteed aan rechercheonderzoeken en het derhalve niet alle uren in het VVS kunnen opnemen. De in het VVS opgenomen uren, zie onder punt 3.7. betreft de inzet bij wedstrijden. Onderzoeken na incidenten is bij de vaststelling van het Beleidskader in 1997 één van de speerpunten van de politie. Na een nadere inventarisatie bij de voetbalcoördinatoren blijkt dat er minimaal 4625 uren aan rechercheonderzoeken is besteed. Tot slot kan worden aangegeven dat in de cijfers alleen de cijfers van de inzet van de beroepspolitie zijn opgenomen. De inzet-uren van de vrijwillige politie zijn in de totaal overzichten niet meegerekend.

3.2 Adoptie Adoptie van de “eigen” supporters, was eveneens één van de speerpunten van de politie bij de ondertekening van het Beleidskader in 1997. De registratie van het aantal uren dat aan deze taak wordt besteed, is niet volledig. In de afgelopen seizoenen werd er naast een beperkte registratie een aantal uren als aanname opgenomen. Deze uren waren echter onderdeel van de totalen van de inzet. Het aantal uren dat aan adoptie werd besteed, werd extra zichtbaar gemaakt, maar abusievelijk wederom bij de totalen opgeteld, dus dubbel geteld. In dit verslag is deze dubbeltelling gecorrigeerd, evenals de voorafgaande seizoenen.

3.3 Voorbereiding Zoals in de voorgaande jaarverslagen staat vermeld, wordt het aantal uren dat besteed wordt aan de voorbereiding van een wedstrijd niet in het VVS apart vermeld. De cijfers die gepubliceerd zijn, waren eveneens een aanname. In dit jaarverslag is wederom een schatting gemaakt. De schatting is nu echter gebaseerd op een vast aantal uren per soort wedstrijd. Bij de Ere Divisie wordt bijvoorbeeld per wedstrijd uitgegaan van gemiddeld 24 uur en bij de Eerste Divisie van 16 uur. Deze “sleutel” is in dit jaarverslag ook gehanteerd bij de berekening van de voorbereiding van de vorige seizoenen. De gecorrigeerde cijfers zijn in de overzichten opgenomen. Door het hanteren van een aangepast rekenmethode ten behoeve van de uren voorbereiding ontstaat er een evenwichtiger beeld dan de tot vorig seizoen veelal gehanteerde aannames. Totdat de voetbalcoördinatoren consequent hun uren van voorbereiding in het VVS vermelden, zal van deze methode gebruik worden gemaakt.

3.4 Stijging aantal uren politie-inzet Zoals gesteld, zullen de eindtotalen afwijken van de cijfers over de afgelopen seizoenen. Geconstateerd wordt dat vergeleken met de inzet in het vorige seizoen (2000-2001), er wederom een stijging is in het totale aantal uren politie-inzet en wel van 267.727 naar 298.755 uren (inclusief onderzoeksuren: 303.380). Dit is een stijging van ongeveer 30.000 uren, oftewel een stijging van meer dan 10%. Eén opmerking is hierbij echter wel op zijn plaats. Het aantal wedstrijden dat afgelopen seizoen in de Europese competities werd gespeeld, was hoger dan het aantal in het seizoen 2000 – 2001,

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 15 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002 namelijk 46 tegen 28. In onderstaande tabel is de inzet bij de diverse soorten wedstrijden aangegeven. Hierbij is tevens inzichtelijk gemaakt wat de gemiddelde inzet per soort wedstrijd is. Dit geeft naast de totalen een reëler beeld ten aanzien van de belasting. De diverse soorten wedstrijden kunnen derhalve ook beter met elkaar worden vergeleken. In de volgende onderdelen zal de gemiddelde inzet als basis dienen voor een nadere analyse van die inzet.

Uren Aantal Uren Aantal Uren Aantal Uren Aantal Uren Aantal Competitie seizoen wedstr seizoen wedstr seizoen wedstr seizoen wedstr seizoen wedstr

97-98 97-98 Gemid 98-99 98-99 Gemid 99-00 99-00 Gemid 00-01 00-01 Gemid 01-02 01-02 Gemid

Ere Divisie 128404 307 418 128807 309 417 155890 307 508 153928 307 501 161257 311 519 Eerste Divisie 28655 289 99 38666 308 126 44334 309 143 38563 308 125 34828 310 112 Europa cup 25952 19 1366 11591 13 892 22348 25 894 23437 28 837 42698 46 928 Beker 12421 48 259 26504 64 414 16358 79 207 20404 78 262 25264 73 346 Nacompetitie 9306 17 547 6440 24 268 8301 24 346 5563 24 232 10076 25 403 Interland 4449 5 890 2294 8 287 10747 9 1194 5148 7 735 4145 4 1036 Oefen/Vriend 2727 7 390 2073 11 188 5835 23 254 5340 31 172 4567 24 190 Voorbereiding 13980 14648 15316 15344 15920

Totaal 225894 692 306 231023 737 294 279129 776 340 267727 783 322 298755 793 357

In onderstaande grafiek is de gemiddelde inzet bij de diverse soorten wedstrijden aangegeven. Het blijkt dat internationale wedstrijden, interlands van het Nederlandse elftal en clubwedstrijden in Europees verband, veel politie-inzet vragen.

In de nationale competities blijkt dat wedstrijden in de Ere divisie gemiddeld de meeste inzet vragen, bijna 5 maal zoveel inzet per wedstrijd als in de Eerste Divisie. Zelfs wedstrijden in de nacompetitie, de beker en de enkele geregistreerde oefenwedstrijden, vergen meer politie-inzet dan wedstrijden in de Eerste Divisie.

Wordt tenslotte naar de gemiddelde inzet bij alle soorten wedstrijden gekeken, dan blijkt dat dit verslagseizoen de inzet is gestegen van 322 uren naar 356 uren per wedstrijd.

3.5 Vermindering politie-inzet In 1994 heeft de politie aangegeven er naar willen streven om de politie-inzet de volgende vijf jaar jaarlijks met 10% te laten dalen. Zou deze lijn worden doorgetrokken vanaf 1997, het jaar van nieuwe afspraken m.b.t. de geïntegreerde aanpak, dan zou dit inhouden dat het aantal uren politie-inzet voor het seizoen 2001-2002 uit zou moeten komen op ongeveer 165.000 uren. Het daadwerkelijk aantal uren politie-inzet is echter bijna twee maal zo hoog.

In de vorige jaarverslagen is op de gewenste daling nog nader ingegaan. De praktijk blijkt echter weerbarstiger te zijn. De vraag om politie-inzet is namelijk van te veel, vaak niet door de politie te beïnvloeden, factoren afhankelijk. Niet zelden wordt de politie- inzet mede bepaald door: “geen enkel

16 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002 risico willen nemen”, dan deze alleen te baseren op de beschikbare informatie. Het is in die gevallen dan ook niet alleen de politie die daarover beslist, maar vooral de plaatselijke overheid, in casu de burgemeester.

De discussie over de politie-inzet is er één van de laatste jaren en komt steeds weer terug. Het CIV is van mening dat genuanceerd naar de politie-inzet moet worden gekeken. Veel of weinig politie- inzet heeft neveneffecten. Het is in diverse gevallen te makkelijk om te stellen dat “er teveel politie is ingezet” bij een bepaalde wedstrijd omdat er niets is gebeurd. Het is bekend, dat sommige supporters “koppen” tellen en de pakkans inschatten. Daarbij komt, dat uit een eerder onderzoek blijkt, dat bij wedstrijden waar relatief veel politie is, de kans op aanhoudingen ook groter is. Bij wedstrijden met minder politiemensen is de politie minder in staat om verdachten aan te houden. Voetbalcoördinatoren geven bijvoorbeeld aan, dat er een relatie bestaat tussen het aantal aanhoudingen in de Eerste Divisie en de (daling) van de politie-inzet. Twee voorbeelden in het afgelopen seizoen waarbij de politie een zeer grote inspanning heeft geleverd zijn de wedstrijden die aan het einde van het seizoen in Rotterdam werden gespeeld,namelijk de UEFA-cup finale en de Amstelcup finale. Bij beide wedstrijden heeft de politie zodanig veel mensen ingezet dat er bij de wedstrijden nauwelijks problemen zijn ontstaan. De problemen later op de avond naar aanleiding van de overwinning van Feyenoord staan hier los van. Bij de Amstelcup finale werd de politie min of meer “gedwongen” extra maatregelen te nemen en extra eenheden in te zetten doordat er onvrede was bij supporters van Ajax over het beperkte aantal kaarten dat beschikbaar was. Die extra maatregelen en verhoging van de politie-inzet maakte het mogelijk een extra veiligheidsring te realiseren waardoor meer supporters van Ajax de wedstrijden konden bezoeken en er een strikte scheiding van beide supportersgroepen kon worden gerealiseerd. Het CIV is van mening dat de politie in Rotterdam heeft aangetoond dat de Nederlandse politie in staat is om dergelijke grote wedstrijden zonder problemen te laten verkopen, maar dat de prijs ervoor, veel politie, daarbij geaccepteerd zal moeten worden.

3.6 Inzet per divisie Het aantal wedstrijden in de Ere Divisie en Eerste Divisie zijn de enige twee constante factoren. Wedstrijden in de overige (inter)nationale competities zijn te onregelmatig van aantal en verschilt per club, zodat deze bij de verdere beschouwing achterweg worden gelaten. Inspanningen van de regio’s om de politie-inzet terug te dringen kunnen het beste worden bekeken in het reguliere competitieverband. Het blijkt inderdaad dat sommige clubs er in slagen om de politie-inzet terug te dringen.

In onderstaande grafieken is het aantal uren politie-inzet afgezet tegen het gemiddeld aantal uren politie-inzet gedurende de vier daaraan voorafgaande seizoenen. Een algemene opmerking bij de grafiek is op zijn plaats. Het is van belang te weten dat een voetbalwedstrijd in de Ere Divisie altijd meer uren politie-inzet vraagt dan een wedstrijd in de Eerste Divisie. De politie-inzet bij clubs die dus gepromoveerd of gedegradeerd zijn, kunnen dit seizoen met hun uren derhalve plotseling heel negatief of positief beeld hebben. Deze kanttekeningen zullen dus bij de twee divisies moeten worden geplaatst. 3.6.1 Ere Divisie In de grafiek van de Ere Divisie is duidelijk te zien dat slechts enkele politieregio’s er in geslaagd zijn om hun inzet neerwaarts om te buigen. Over het geheel genomen bedraagt de gemiddelde stijging van de inzet in de Ere Divisie dit seizoen 14,4% t.o.v. de inzet in het vorige seizoen.

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 17 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

3.6.1.1 Conclusies inzet Ere Divisie Op basis van de grafiek kunnen de volgende conclusies worden getrokken: 1. de inzet bij Willem II en RKC Waalwijk is vorig seizoen met ruim 12% gedaald vergeleken met de gemiddelde inzet over de afgelopen vier seizoenen; 2. de daling van de politie-inzet bij Ajax heeft zich, ook afgezet tegen de gemiddelde inzet van de afgelopen vier seizoenen, voortgezet, 4%; 3. hetzelfde geldt voor AZ, 4% daling, met daarbij wel de aantekening dat AZ in de vergeleken seizoenen één seizoen in de Eerste Divisie heeft gespeeld; 4. bij Heerenveen en PSV is de inzet, vergeleken met de gemiddelde inzet over de afgelopen vier seizoenen, een fractie gestegen, terwijl bij de overige 12 clubs de inzet is gestegen van 7,3% bij Vitesse tot ruim 60% bij FC Den Bosch.

Ten aanzien van de conclusie in het vierde punt moet worden opgemerkt dat NAC 1 seizoen, FC Groningen 2 seizoenen en FC Den Bosch 3 seizoenen in de Ere Divisie hebben gespeeld in de vergeleken periode. Het beeld van de inzet bij deze clubs wordt daardoor enigszins vertroebeld. Dit geldt echter niet voor FC Utrecht, Sparta en NEC. Dit zijn derhalve de sterke stijgers. Het CIV heeft geen zicht op de oorzaken van de forse stijging bij de clubs waarbij geen bijzonderheden te vermelden zijn. Het is aan de lokale politie, dan wel overheid, na te gaan welke (lokale) factoren een rol hebben gespeeld waardoor er een stijging is van de politie-inzet.

3.6.2 Eerste Divisie In de grafiek van de Eerste Divisie is duidelijk te zien dat in tegenstelling tot het beeld in de eredivisie, er slechts bij een enkele politieregio sprake is van een stijging van de politie-inzet. Die stijging is dan ook wel erg fors, namelijk van 56,2 tot 67,4% Bij deze grafiek is eveneens het aantal uren politie-inzet weer afgezet tegen het gemiddelde van de voorafgaande vier seizoenen. Opvallend is te zien dat 12 van de 18 politieregio’s een daling van hun inzet hebben weten te bereiken; het omgekeerde beeld dus dan bij de Ere Divisie.

18 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

3.6.2.1 Conclusies inzet Eerste Divisie Op basis van de grafiek kunnen de volgende conclusies worden getrokken: 1. MVV en Cambuur Leeuwarden vertonen de grootste daling met resp. 51,6% en 43,5% t.o.v. de gemiddelde inzet over de afgelopen vier seizoenen. Hierbij dient wel te worden aangetekend dat zij 2 resp. 3 seizoenen in de Ere Divisie speelden; 2. Top Oss bracht haar inzet terug met ruim 43%, terwijl het onafgebroken in de Eerste Divisie heeft gespeeld; 3. Opvallend zijn de stijgingen bij Go Ahead Eagels (26%), Helmond Sport (56,2%), Heracles Almelo (56,8%) en Haarlem met maar liefst 67,4%.

Het CIV kan ook hier geen duidelijke oorzaak voor deze stijging aangeven. De betreffende regio’s zullen dit zelf vermoedelijk wel kunnen. Ondanks enkele forse stijgingen is de gemiddelde inzet in de Eerste Divisie in het afgelopen seizoen toch gedaald en wel met bijna 10% ten opzichte van het gemiddelde van de voorafgaande vier seizoenen.

3.7 Inzet per “soort” politie Het overzicht van de inzet van de diverse “soorten” politie is gebaseerd op de door de voetbalcoördinatoren versterkte gegevens. Het overzicht toont eens temeer dat er meer soorten politie betrokken zijn bij voetbalwedstrijden. Veelal ziet men ME, maar wordt vergeten dat er nog velen op een andere manier zijn of worden ingezet. Op basis van onderstaande tabel wil het CIV ten aanzien van enkele “soorten” politie de volgende opmerkingen maken.

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 19 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Soort inzet 97-98 98-99 99-00 00-01 01-02

Aanhoudingseenheden 19317 17340 19839 19060 20851 Alg.politiedienst ADOPTIE 0 0 3356 1201 1875 Algemene Politie Dienst 67778 65049 75369 56287 53542 Arrestantenafhandeling 2111 2355 3950 5060 5580 Bereden Brigade 11161 10863 10779 11139 12281 Bijzondere Wetten 17 38 276 149 166 Diversen 2269 4409 3940 5995 6195 Hondenbrigade 8509 9035 8503 9412 10189 ME in ME tenue 76117 81561 90233 84946 99794 ME in ME-Tenue ADOPTIE 0 0 3928 1697 697 OG Groepen 1356 1978 3973 5101 6911 Parketpolitie 427 686 1232 1792 2504 Politiesurveillanten 3203 3806 3251 4633 6395 Recherche 1392 1743 2853 1827 2429 Supp. begeleiding ADOPTIE 0 10 7669 13428 15047 Supporters begeleiding 6374 6658 10832 12229 16271 Verbindingen 1232 1093 2280 2669 2980 Verkeerspolitie 9952 9007 9977 12756 15467 Verkeerspolitie ADOPTIE 0 0 282 249 476 Video Observatie 699 611 1681 2792 3188 Vreemdelingendienst 0 74 17 38 32 Vrijwillige politie 3039 8149 18378 16513 12540

3.7.1 Algemene Politiedienst Opvallend is dat de inzet van de Algemene Politiedienst, de zogenaamde “platte petten” (politie in regulier uniform), de afgelopen 4 seizoenen aan het afnemen is. Deze inzet maakte in het seizoen 97-98 nog 32% van de totale inzet uit, het afgelopen seizoen was dit terug gelopen tot 19%.

3.7.2 Inzet ME De inzet van de ME in ME-tenue blijft rond de 35% van de totale inzet bedragen, maar in absolute aantallen loopt wel op naar bijna 100.000 uur. De vraag kan gesteld worden of de inzet van de ME in ME tenue op de huidige wijze door moet gaan. Inzet van de ME kost veel capaciteit. Sommige regio’s hanteren bij incidenten bij sommige wedstrijden het principe wat ook geldt bij de normale Noodhulp, namelijk binnen 10 minuten ter plaatse zijn. M.a.w. er staat geen grote groep politiemensen meer te wachten totdat er iets gebeurt, maar men is met andere zaken bezig totdat men wordt ingezet. Veel van de inzet tijd van de ME wordt besteed aan wachten totdat men bij (dreiging van) incidenten wordt ingezet. Dit komt mede doordat er een trend waarneembaar is om de ME bij bepaalde wedstrijden zo lang als mogelijk uit het zicht te laten. De ME wacht dan in de nabijheid van het stadion tot men moet gaan optreden. Er zou kritisch gekeken kunnen worden naar de invulling van deze uren wachten. Er zijn voorbeelden in het land bekend dat deze politiemensen soms worden ingezet voor verkeerscontroles gedurende hun “wachturen”. Wanneer een verkeerscontrole in de buurt van het stadion wordt verricht en men net zo snel vanaf die locatie als vanaf de school of kazerne in het stadion kan zijn, dan zou deze manier van werken in meer politieregio’s ingevoerd kunnen worden. De uren wachten worden dan effectief omgezet in uren politiewerk.

Bij EURO 2000 werden bepaalde delen van de stad en gebieden rond het stadion “blauw” geverfd. Politiemensen werden in koppels van twee en/of vier personen belast met toezicht. Het voordeel van een dergelijke aanpak is dat incidenten sneller kunnen worden geconstateerd en in de kiem kunnen worden gesmoord. Daarnaast heeft men de indruk dat overal politie is. Het verdient aanbeveling eens kritisch tegen de “wachtende” inzet van de ME aan te gaan kijken.

20 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

3.7.3 Supportersbegeleiding De uren supportersbegeleiding zijn met maar liefst 33% gestegen. Dit past in de afspraken van 1997 in het Beleidskader, waarin de politie de taak op zich heeft genomen meer te investeren in de adoptie van de “eigen supporters”. De stijging van deze inzet is een positieve ontwikkeling. Het kort in de buurt van supporters aanwezig zijn van politiemensen kan enerzijds een deëscalerende en anderzijds een preventieve werking hebben op het gedrag van de supporters. Het principe van “kennen en gekend” worden, wordt door deze inzet geëffectueerd. Deze inzet staat wel op gespannen voet met de wens van de politie om een minimale inzet in het stadion te hebben. Wil je echter als politie weten wat er met “jouw supporters” gebeurt en hoe zij zich gedragen, dan zal men er bij moeten zijn.

Het CIV is van mening dat het voordeel van de aanwezigheid van supporterbegeleiders/ spotters, al dan niet herkenbaar in uniform, in het stadion in diverse situaties opweegt tegen het principe van “politie uit het stadion”. De taak van deze groep is niet zozeer ingrijpen bij kleine incidenten, maar meer contact houden met de supporters en hen laten merken dat zij niet gemakkelijk in de anonimiteit kunnen duiken. De werkelijkheid zal in enkele stadions wat genuanceerder liggen, maar het CIV pleit er voor om deze schakel in de “informatiepositie” wel te behouden.

3.7.4 Politiesurveillanten De inzet van de politiesurveillanten is met 38% gestegen en ook de inzet van de verkeerspolitie steeg met 21%. Het is de vraag of een (groot) deel van de taken die door deze “groepen” politie worden verricht, niet door de veiligheidsorganisatie van de club, in casu de stewards, zouden kunnen worden uitgevoerd. De politiesurveillant heeft een toezichthoudende en begeleidende taak. Deze taken zouden derhalve ook uitgevoerd kunnen worden door goed opgeleide stewards. Daarnaast blijkt dat in steeds meer regio’s stewards worden opgeleid tot verkeersregelaar. Zij regelen op de kruisingen rond het stadion de verkeersstromen en hebben een toezichthoudende taak bij het parkeren, ook in wijken rondom het stadion. Indien dit algemeen gebruik zou worden, kan dat een daling van de inzet van die “groepen” politie tot gevolg kunnen hebben. Verder zouden de motorrijders van de verkeerspolitie gedurende de wedstrijd ook verkeerscontroles of gerichte surveillances uit kunnen voeren. Vaak zijn zij tot een kwartier na aanvang van de wedstrijd druk en een kwartier voor einde van de wedstrijd komt hun verkeer begeleidende taak weer op gang. Gedurende ruim een uur kunnen zij dus mogelijk ook andere taken uitvoeren.

3.7.5 Vrijwillige politie Opvallend is dat de inzet van de vrijwillige politie met 25% is afgenomen. Een juist oorzaak kan het CIV daarvoor niet geven. Voor de taken die hiervoor echter staan genoemd, zoals de taak van de politiesurveillant en het verkeer regelen rond het stadion door de verkeerspolitie, is de vrijwilliger uitermate geschikt om te worden ingezet. We zien hier dus mogelijk een verschuiving van de inzet van de vrijwillige politie naar de politiesurveillant en verkeerspolitie.

3.7.6 Wedstrijdwijzigingen en politie-inzet In Hoofdstuk 2.7 is aangegeven dat er dit seizoen 148 wedstrijdwijzigingen waren. De indruk bestond dat die wijzigingen een grote impact zouden hebben op de politieorganisatie, dan wel de politie-inzet. Deze inzet wordt vaak lang tevoren bepaald en vastgesteld. In de eerste helft van het seizoen 2001 – 2002 heeft het CIV een onderzoek ingesteld naar de effecten van die wijzigingen op de politie-inzet.

Dit onderzoek leerde dat in de onderzoeksperiode de wedstrijdwijzigingen geen grote impact hebben op de politie-inzet. In de eerste helft van deze competitie had het verschuiven van de wedstrijd slechts in vijf gevallen invloed op de personeels inzet van de politie. In vier gevallen leverde het meer uren politie-inzet op en in één geval kon met minder politie-inzet worden volstaan. In totaal gaf dit een inzetverhoging van slechts 155 uur. Op het totaal van de politie- inzet een te verwaarlozen invloed. Het CIV heeft dan ook in de tweede helft van dit seizoen dit onderzoek niet meer voortgezet.

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 21 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

22 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

4 Gedrag supporters

4.1 Algemeen In hoofdstuk 2 is reeds een beeld gegeven van het verslagseizoen. Gesteld moet worden dat de meerderheid van de supporters geen problemen veroorzaakt. Helaas moeten de maatregelen worden genomen tegen de relatief kleine groep onruststokers en meelopers. Het gedrag van supporters heeft dit seizoen in enkele gevallen tot grote maatschappelijke verontwaardiging geleid. Hierbij moet o.a. gedacht worden aan de blokkade door FC Utrecht supporters van het spoorwegknooppunt en de discriminatoire spreekkoren in Amsterdam. Naar aanleiding van dergelijke incidenten wordt de roep om (hard) optreden van de overheid vaker gehoord. Er ligt echter ook een verantwoordelijkheid bij de clubs in deze. Deze zich supporter noemende personen beschadigen immers ook de goede naam van de club waarvan zij beweren lid te zijn. Clubs zouden een inspanning moeten doen om dergelijke personen uit te sluiten van het bezoek van wedstrijden door hen minimaal, mochten zij daarvan in het bezit zijn, hun club- of seizoenkaart te ontnemen. Dit verslagseizoen waren er ook protesten tegen de grootte van de zogenaamde “uitvakken”. Supporters, gesteund door de overkoepelende supportersvereniging SOVS, maakten bezwaar tegen het feit dat de bezoekersvakken in sommige stadions niet voldoen aan de eisen van de KNVB, waardoor er minder supporters naar bepaalde wedstrijden konden gaan. In sommige gevallen werd de overheid met dit “interne” conflict geconfronteerd. De mening van de lokale overheid is dat verwacht mag worden dat de organisatoren van een wedstrijd, club, maar ook de KNVB, alles in het werk stellen om een goed verloop van de wedstrijd te garanderen.

4.2 Discriminatie / spreekkoren Al diverse jaren zijn er spreekkoren in de stadions te horen. Spreekkoren die variëren van ludieke, kwetsende, beledigende tot discriminerende teksten. De indruk bestaat dat er bij voetbalwedstrijden andere normen gehanteerd worden dan er buiten, m.a.w. men heeft diverse soorten spreekkoren geaccepteerd. Zoals eerder gesteld, kan worden geconstateerd dat de tolerantiegrenzen in dit seizoen zijn aangescherpt. Dit geldt ook ten aanzien van spreekkoren. Het meest spraakmakende incident was wel het terugsturen, door de burgemeester van Amsterdam, van ruim 600 FC Utrecht supporters nadat een deel van hen discriminerende teksten had geroepen. De reacties op deze actie waren verschillend. Het CIV is van mening dat hier een duidelijk signaal is afgegeven nadat er grenzen waren overschreden. Het is bekend dat het erg moeilijk is effectief op te treden tegen spreekkoren. De Amsterdamse actie liet echter zien dat het wel degelijk mogelijk is, daarbij incalculerend dat de goeden onder de kwaden lijden. Het CIV heeft geconstateerd dat de KNVB en vele clubs zich bewust zijn van hun verantwoordelijkheid en een gezamenlijke strategie met de overheid t.a.v. het optreden hebben afgesproken, zoals bijvoorbeeld het “drie-stappen-plan” in Rotterdam en enkel andere steden. Die drie stappen hebben betrekking op de aanpak van een groep. Individualisering van hetgeen op en rond de tribunes gebeurt blijkt vooralsnog erg lastig te zijn. KNVB/clubs zijn in veel gevallen van mening dat primair de overheid hiertegen in de stadions dient op te treden. Het CIV is van mening dat ook hier een duidelijke verantwoordelijkheid bij de clubs ligt. Dit past ook in de afspraak dat de clubs primair verantwoordelijk zijn voor de orde en veiligheid in het stadion. Zeker in die gevallen waarbij de politie “op afroep” beschikbaar is past accuraat optreden van de club. Gelukkig zijn er enkele voorbeelden waarbij dat ook daadwerkelijk gebeurt. Het aanhouden van individuele personen is en blijft een moeilijke zaak.

Toch zijn er dit seizoen diverse personen aangehouden inzake strafbare feiten die een relatie hebben met discriminatie, dan wel belediging en wel: q 11 aanhoudingen ter zake overtreding van artikel 137c WvSr (belediging van een groep op grond van ras/godsdienst); q 4 aanhoudingen ter zake overtreding van artikel 137d WvSr (aanzetten tot haat/discriminatie); q 1 aanhouding ter zake overtreding van artikel 137g WvSr (opzettelijk discrimineren op basis van ras).

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 23 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

4.3 Geweld Het CIV constateert een toename van het geweld rond voetbalwedstrijden. Enerzijds blijkt dat uit de rapportages van de wedstrijden, anderzijds uit de aantallen aanhoudingen op basis van geweldsdelicten. Het CIV heeft voor dit seizoen per leeftijdsgroep een overzicht gemaakt van de tien meest gepleegde strafbare feiten, een zogenaamde “delicten top 10 per leeftijdsgroep”. Duidelijk moet worden gesteld dat deze personen op basis van dat artikel zijn aangehouden. De aanhouding is de basis voor de sanctie, maar het kan zijn dat die sanctie, door het OM en/of de rechter, uiteindelijk gebaseerd wordt op een ander artikel dan waarvoor betrokkene is aangehouden. Voorbeeld: iemand is aangehouden voor openlijke geweldpleging (art 141 WvSr) en krijgt een sanctie opgelegd op wegens mishandeling (artikel 300 WvSr) of vernieling (artikel 350 WvSr). Deze verschillen heeft het CIV (nog) niet onderzocht. Deze feiten top 10 per leeftijdsgroep dekt tussen de 81% en 88% van alle door de leeftijdsgroep gepleegde feiten af. Het geeft dus een duidelijk beeld voor welke delicten men is aangehouden. Opvallend is dat de top 5 in alle leeftijdscategorieën nagenoeg hetzelfde is. Op de eerste plaats staat overal: openlijke geweldpleging tegen goederen dan wel tegen personen. Daarna volgen, soms in een andere volgorde, overtredingen van de APV, de Wet ID (Identificatieplicht), baldadigheid en belediging van een ambtenaar. Op basis van een globale nadere analyse van de verslagen van de voetbalcoördinatoren blijkt: q Dat de aangehouden personen in de leeftijdscategorie van 12–15 jaar meer geweld tegen goederen, o.a. vernielingen, hebben gepleegd dan geweld tegen personen; q De leeftijdsgroep van 16-18 jaar meer geweld tegen personen dan tegen goederen; q De leeftijdsgroep van 19-21 jaar meer geweld tegen personen dan tegen goederen; q De leeftijdsgroep van 22-24 jaar meeste geweld tegen personen, dus het meest gewelddadig; q De leeftijdsgroep van 25-30 jaar naast geweld tegen personen ook duidelijk verbaal aanwezig; q De leeftijdsgroep van 31 jaar en ouder een afname van het groepsgeweld, maar een toename van het individuele geweld.

Leeftijd 12-15 Leeftijd 16-18 Aantal % Aantal % SR 141 1 Openl. Geweldpleging 18 43 SR 141 1 Openl. Geweldpleging 106 37 APV Alg. Politie Verordening 3 7 APV Alg. Politie Verordening 52 18 SR 184 Niet voldoen bevel 3 7 SR 184 Niet voldoen bevel 27 9 SR 424 1 Baldadigheid 3 7 SR 435 f Wet ID 22 8 SR 267 2 Belediging ambtenaar 2 5 SR 424 1 Baldadigheid 14 5 SR 350 1 Vernieling 2 5 SR 350 1 Vernieling 9 3 SR 435 f Wet ID 2 5 SR 138 1 Huisvredebreuk 7 2 VWM 12 1 Vuurw afst verb tijd 2 5 SR 300 1 Eenv. Mishandeling 6 2 SR 137 c Belediging groep 1 2 SR 302 1/45 Poging zware mishandeling 5 2 SR 138 1 Huisvredebreuk 1 2 SR 266 Eenv. Belediging 4 1

Leeftijd 19-21 Leeftijd 22-24 Aantal % Aantal % SR 141 1 Openl. Geweldpleging 165 42 SR 141 1 Openl. Geweldpleging 156 42 APV Alg. Politie Verordening 54 14 APV Alg. Politie Verordening 35 9 SR 435 f Wet ID 32 8 SR 435 f Wet ID 35 9 SR 184 Niet voldoen bevel 30 8 SR 184 Niet voldoen bevel 32 9 SR 424 1 Baldadigheid 21 5 SR 267 2 Belediging ambtenaar 20 5 SR 300 1 Eenv. Mishandeling 13 3 SR 424 1 Baldadigheid 15 4 SR 350 1 Vernieling 9 2 SR 138 1 Huisvredebreuk 9 2 SR 267 2 Belediging ambtenaar 7 2 SR 350 1 Vernieling 8 2 SR 429 1 Brandgevaar 7 2 SR 300 1 Eenv. Mishandeling 7 2 SR 138 1 Huisvredebreuk 6 2 SR 302 1/45 Poging zware mishandeling 6 2

24 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Leeftijd 25-30 Leeftijd 31 en ouder Aantal % Aantal % SR 141 1 Openl. Geweldpleging 183 41 SR 141 1 Openl. Geweldpleging 101 29 APV Alg. Politie Verordening 35 8 APV Alg. Politie Verordening 39 11 SR 435 f Wet ID 34 8 SR 184 Niet voldoen bevel 27 8 SR 184 Niet voldoen bevel 29 7 SR 267 2 Belediging ambtenaar 26 8 SR 424 1 Baldadigheid 29 7 SR 435 f Wet ID 25 7 SR 267 2 Belediging ambtenaar 23 5 SR 424 1 Baldadigheid 19 6 SR 300 1 Eenv. Mishandeling 15 3 SR 300 1 Eenv. Mishandeling 13 4 SR 350 1 Vernieling 11 2 SR 138 1 Huisvredebreuk 12 3 SR 138 1 Huisvredebreuk 10 2 SR 285 1 Bedr.met 7 delicten 9 3 SR 310 Diefstal 9 2 SR 225 1 Valsheid geschrifte 6 2

Als uitgangspunt voor de geweldsdelicten worden de artikelen mishandeling (in alle gradaties), openlijke geweldpleging, doodslag en moord genomen. In totaal werd er het afgelopen seizoen 834 maal een supporter aangehouden als verdacht van overtreding van één van deze artikelen. Iets minder dan de helft van de aanhoudingen is derhalve gerelateerd aan het gebruik van geweld.

Supporters deinzen er blijkbaar niet meer voor terug geweld te gebruiken. Door de massaliteit van sommige incidenten, zoals in Arnhem, Enschede, maar ook in Amsterdam en in Rotterdam bij de UEFA-cup finale, voelen diverse “supporters” zich redelijk veilig en anoniem.

4.4 Aanhoudingen

4.4.1 Algemeen Het aantal aanhoudingen voor strafbare feiten is het afgelopen seizoen met ruim 50% gestegen. Was er in het seizoen 2000-2001 nog sprake van 1200 aanhoudingen, in het seizoen 2001-2002 is dit opgelopen tot 1887.

Zoals reeds eerder in een jaarverslag is vermeld, mag aan het aantal aanhoudingen niet de conclusie worden verbonden dat het voetbalvandalisme af- of toeneemt. Wel kan geconstateerd worden dat de pakkans is vergroot en dat de politie alerter optreedt bij incidenten en blijkbaar een lagere tolerantiegrens heeft, ondanks dat niet elke aanhouding leidt tot een strafrechtelijk sanctie (geldboete, maatregel of veroordeling door de rechter), dan wel een stadionverbod door de KNVB.

Van het aantal aanhoudingen bleken er 1408 personen voor de eerste keer bij een voetbalwedstrijd te zijn aangehouden, de zogenaamde first offenders. Evenals de vorige drie seizoenen blijkt het aantal first offenders weer rond de 75% van het aantal aanhoudingen te liggen. Onderstaande tabel geeft een overzicht in deze over de afgelopen vijf seizoenen.

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 25 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

4.4.2 Aanhoudingen per club In de tabel van bijlage III is een overzicht gegeven van het aantal aanhoudingen van de supporters van de clubs over de afgelopen seizoenen. In het overzicht zijn een aantal opvallende “stijgers” en “dalers” te zien en wel: Stijgers: q HFC Haarlem: ging van 2 naar 54; q FC Zwolle van 7 naar 103; q Vitesse van 46 naar 102; q Feyenoord van 134 naar 341 en q Ajax van 90 naar 495. Genoemde clubs zijn samen verantwoordelijk voor een stijging van het aantal aanhoudingen met 816. De meeste aanhoudingen zijn verricht bij incidenten rond de wedstrijden. Het grote aantal aanhoudingen van supporters van sommige clubs geeft niet automatisch aan, dat die club in de breedte probleemsupporters heeft. Bij sommige incidenten zijn namelijk grote groepen supporters in één keer aangehouden. De spreiding van de aanhoudingen geeft een betere indicatie (zie verder bij Hoofdstuk 4.4.3). Dalers: q PSV van 161 naar 115; q Willem II van 49 naar 3; q Fortuna Sittard van 40 naar 14; q Dordrecht 90 van 24 naar 3 en q Top Oss van 17 naar 1.

Deze clubs zijn samen verantwoordelijk voor een daling van 155 aanhoudingen. De overige BVO’s bleven wat hun aanhoudingen betreft redelijk in evenwicht met het vorige seizoen.

4.4.3 Aanhoudingen per gemeente Het CIV heeft getracht een beeld te kunnen krijgen over het algemene gedrag van de supporters van de diverse clubs. Het feit dat er veel aanhoudingen van supporters van een bepaalde club zijn, betekent nog niet dat die club in de breedte probleemsupporters heeft. Er hoeft maar één incident te zijn waarbij veel supporters zijn aangehouden, terwijl er bij de andere wedstrijden hoegenaamd geen supporters zijn aangehouden. Aan de andere kant kunnen er clubs zijn waarvan de supporters bij diverse wedstrijden worden aangehouden.

26 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

In bijlage IV is een overzicht gegeven van het aantal aanhoudingen dat in betreffende speelgemeente heeft plaatsgevonden. Opvallende stijgers: q Amsterdam van 67 naar 403; q Rotterdam van 168 naar 358; q Nijmegen van 17 naar 108; q Velsen van 15 naar 62 en q Den Bosch van 36 naar 74. Opvallende dalers: q Eindhoven van 208 naar 56; q Tilburg van 100 naar 29; q Leeuwarden van 25 naar 8 en q Roosendaal van 35 naar 17.

In bijlage V is een overzicht gegeven van het aantal supporters per club dat is aangehouden en tevens in welke gemeente, dan wel bij welke wedstrijd zij zijn aangehouden. Het CIV is van mening dat op basis van de overzichten in de bijlagen III, IV en V de volgende conclusies kunnen worden getrokken: De meeste supporters worden aangehouden in hun eigen speelstad. Factoren die daarbij mogelijk een rol spelen zijn: § Het aantal thuisbezoekers is groter dan het aantal dat een uitwedstrijd kan/mag bezoeken(beperkt aantal bezoekersplaatsen, dan wel combiregeling met “geselecteerde” supporters); § Reisafstand naar tegenstander; § “harde kern” speelt thuiswedstrijd. q Het hoge aantal aangehouden supporters van bepaalde clubs is terug te voeren op een enkel incident (bijvoorbeeld FC Zwolle in Oss; Vitesse in Nijmegen; Cambuur Leeuwarden in Zwolle en Haarlem in Velsen); q Clubs waarvan de supporters gespreid over het seizoen worden aangehouden kunnen worden aangemerkt als clubs met lastige supporters. Deze zijn: Ajax, FC Utrecht, Feyenoord, NEC en in mindere mate NAC en FC Den Bosch. Een enkele opmerking is hier op zijn plaats. Feyenoord en Ajax gaan bijvoorbeeld met en geselecteerde groep supporters naar een uitwedstrijd. Zij zijn in het bezit van een speciale “uitkaart”, bijvoorbeeld de Goldcard bij Feyenoord. Deze clubs staan garant voor het gedrag van hun supporters. Bij wangedrag wordt het privilege van die uitkaart ingetrokken. Derhalve zou kunnen worden aangenomen dat de bij de diverse wedstrijden aangehouden supporters niet behoren tot deze groep. De aangehouden supporters zouden derhalve supporters moeten zijn die buiten de combiregeling om naar een wedstrijd zijn gegaan.

4.4.4 Aanhoudingen per leeftijdsgroep Evenals vorige seizoenen heeft het CIV ook weer een overzicht gemaakt van de leeftijdscategorieën van de aangehouden supporters. In Hoofdstuk 1.1 is reeds aangegeven dat bij het samenstellen van de overzichten in de vorige jaarverslagen is uitgegaan van onjuiste gegevens als gevolg van een fout in de database. Het in deze paragraaf vermelde leeftijdenoverzicht geeft thans een juist beeld, ook van de vorige seizoenen. Aan de tot nu toe gehanteerde leeftijdsindeling is niet getornd.

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 27 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

In onderstaand overzicht zijn de absolute aantallen per leeftijdscategorie van aangehouden personen vermeld.

De cijfers van het afgelopen seizoen geven voor alle leeftijdsgroepen in absolute zin een stijging tot sterke stijging te zien. De verklaring hiervoor is dat er in dit verslagseizoen ook 50% meer aanhoudingen zijn verricht. Van de 1887 aanhoudingen werd: q 2,2% verricht in de groep 12-15 jarigen; q 15,3% verricht in de groep 16-18 jarigen; q 21,0% verricht in de groep 19-21 jarigen; q 19,8% verricht in de groep 22-24 jarigen; q 23,5% verricht in de groep 25-30 jarigen en q 18.2% verricht in de groep van boven de 31 jaar.

Kijken wij naar het verhoudingsgewijze aandeel van de verschillende leeftijdscategorieën (zie onderstaande grafiek), dan is in de leeftijdsgroep 12-15 jarigen een dalende trend te constateren, terwijl in de oudste categorie juist een stijgende trend is te constateren. De absolute stijgingen in de leeftijdscategorieën 16-18 jarigen, 19-21 jarigen en de 22-24 jarigen, geven geen bijzondere trend aan in de verhoudingen. Wel kan gesteld worden dat de leeftijdscategorieën 19-21 jarigen en 25-30 dominanter aanwezig zijn bij de aangehouden supporters dan de overige categorieën.

In bijlage VI zijn twee grafieken opgenomen waarbij gekeken is naar het “gemiddelde” beeld van afgelopen vier seizoenen waartegen de constateringen van dit seizoen zijn afgezet. In deze grafieken is duidelijk de trend zichtbaar van een afname van het aandeel van de jongeren in de leeftijdscategorie 12-21 jaar tegenover een stijging van de leeftijdscategorie van 22 jaar en ouder. De trend van de leeftijdscategorie van 22 jaar tot met 30 jaar vertonen een lichte stijging van 1,2% resp. 0,1%. Die van de groep van boven de 31 jaar vertoont echter een sterke stijging, namelijk van 5,8% (bijlage VI). Kijkend naar deze cijfers is duidelijk dat het negatieve aandeel van de jeugdige supporters aan het afnemen is.

28 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Het CIV heeft (nog) geen duidelijke verklaring voor de oorzaak van de afname van het aandeel jeugdigen en de forse toename van de ouderen. Het valt zeker niet uit te sluiten dat de invloed van de Sociaal Preventieve projecten hier merkbaar is en dus zijn vruchten begint af te werpen. Het bijvoorbeeld naar het stadion halen van vooral de jeugd en hen in het stadion begeleiden waarbij hen normen en waarden binnen het voetbalstadion worden bijgebracht, zou een positieve werking kunnen hebben. Enkele willekeurige voorbeelden hiervan zijn: q de kidscorner bij Roda JC; q het project “Helden rond de velden” bij Cambuur Leeuwarden; q de Fanclub van Helmond Sport en q het project bij ADO Den Haag.

Vermeld moet echter wel worden dat men binnen de Sociaal Preventieve Projecten de vraag of er een preventieve werking van deze activiteiten uitgaat vooralsnog nog niet durft te beantwoorden.

De Sociaal Preventieve projecten richten zich vooral op jongeren dan wel op jonge/nieuwe aangehouden supporters. Met dit laatste wordt ook bedoeld de groep van first-offenders. Getracht is inzicht te krijgen in de leeftijdscategorie van de first-offenders. Het blijkt dat; q van de aangehouden personen in de categorie van 12-15 jaar er 98% first-offender is; q van de aangehouden personen in de categorie van 16-18 jaar er 91% first-offender is; q van de aangehouden personen in de categorie van 19-21 jaar er 81% first-offender is; q van de aangehouden personen in de categorie van 22-24 jaar er 75% first-offender is; q van de aangehouden personen in de categorie van 25-30 jaar er 73% first-offender is; q van de aangehouden personen in de categorie van 31 jaar en ouder er 79% first-offender is.

De conclusie die uit deze cijfers kan worden getrokken is, dat hoe jonger in leeftijd hoe groter de kans dat betrokkene first-offender is. Deze groep “nieuwe aanwas” zou derhalve de doelgroep van de Sociaal Preventieve projecten moeten zijn. Aan de andere kant moet worden geconstateerd dat de recidivisten in de “oudere groep” zitten, namelijk in de groep van 22 tot 30 jaar. Elders in het jaarverslag wordt opgemerkt dat supporters uit de leeftijdsgroep van 22- 24 jaar het meest worden aangehouden voor geweldsdelicten. Het CIV is van mening dat het repressieve beleid van zowel de club als de overheid (politie en Openbaar Ministerie) zich met name op deze categorie personen dient te richten.

4.4.5 Aanhoudingen per wedstrijd soort In het onderstaand overzicht is weergegeven hoeveel aanhoudingen er gemiddeld verricht worden per “soort” wedstrijd. De meeste aanhoudingen, namelijk 904, werden verricht tijdens de 311 wedstrijden in de Ere Divisie. Dit komt neer op 2,9 aanhoudingen per wedstrijd. Hiermee staan de wedstrijden in de Eredivisie op de tweede plaats. Op de eerste plaats komen de wedstrijden die in het kader van de Champions League danwel de UEFA-cup worden gespeeld. Tijdens deze wedstrijden worden er gemiddeld tweemaal zoveel, namelijk 5,8 aanhoudingen, per wedstrijd verricht. Het CIV kan hieruit geen goede conclusie trekken. De oorzaak zou kunnen liggen in het feit dat deze wed- strijden vaker als risicowedstrijd worden gezien en er relatief meer politie wordt ingezet. Hierdoor stijgt de kans op aanhoudingen derhalve ook. Het CIV heeft geen aanwijzing dat het aantal incidenten bij dergelijke wedstrijden groter is dan bij andere wedstrijden. De wedstrijden gespeeld in het kader

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 29 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002 van de Eerste Divisie, beker, interlands en nacompetitie zorgen gemiddeld voor 2 tot 2,5 aanhoudingen per wedstrijd. De conclusie zou voor de hand liggen dat er bij de wedstrijden in de Eerste Divisie minder incidenten zijn en derhalve ook minder aanhoudingen. Deze stelling wordt door de voetbalcoördinatoren van de Eerste Divisie echter niet volledig onderschreven. Zij geven ook aan dat de beperkte inzet van de politie een relatie heeft met het aantal aanhoudingen.

Tenslotte moet vermeld worden dat niet alle aanhoudingen direct verbonden kunnen worden aan een gespeelde wedstrijd. Er vinden ook aanhoudingen plaats buiten de wedstrijden om waarbij geen sprake is van een wedstrijd, maar wel een strafbaar feit wordt gepleegd dat “voetbalgerelateerd” is. Hierbij moet o.a. gedacht worden aan aanhoudingen bij incidenten van de overwinning van Feyenoord van de UEFA cup en Ajax bij de kampioenshuldiging. Dergelijke aanhoudingen worden in het VVS opgenomen. Dit seizoen betrof het 144 aanhoudingen.

30 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

5 Sancties aangehouden supporters

5.1 Algemeen De strafrechtelijke afhandeling in de keten van de aanpak van voetbalvandalisme is de laatste schakel van die keten. Het aantal aanhoudingen in dit seizoen is aanzienlijk groter dan het vorige seizoen. De afhandeling betekent derhalve ook extra capaciteit van politie, OM en rechterlijke macht. Het is algemeen bekend dat de beschikbare capaciteit van deze drie organisaties onder druk staat door het grote werkaanbod buiten het aanbod van het voetbalvandalisme. De ketenwerking is in dit proces erg belangrijk, ook ten aanzien van het lik-op-stuk beleid dat bij het voetbalvandalisme wordt voorgestaan. Niet alleen de drie “strafrechtelijke” organisaties zijn van elkaar afhankelijk, maar ook de KNVB ten aanzien van het uitbrengen van stadionverboden. Snelheid bij de politie dan wel OM heeft ook zijn positieve effecten bij de snelheid die de KNVB kan toepassen bij het uitbrengen van een civiel stadionverbod. Het OM is zich zeer bewust welke rol zij speelt bij het uitbrengen van stadionverboden door de KNVB. De KNVB moet zich baseren op de beslissing van het OM en heeft derhalve meer informatie nodig dan alleen de personalia en het artikel waarvoor betrokkene is aangehouden. Door een wijziging in het VVS is het OM nu in staat meer gegevens over het gepleegde feit op te nemen, waardoor de KNVB een genuanceerde beslissing kan nemen ten aanzien van de termijn van het stadionverbod.

5.2 Politie In onderstaand overzicht is aangegeven wat de beslissing van de politie was ten aanzien van aangehouden verdachten. Het overzicht is een momentopname van de situatie per oktober 2002. VII staan de overzichten van de vorige seizoenen.

Enkele constateringen: q er zijn verhoudingsgewijs meer zaken nog in behandeling bij de politie; q er zijn (nog) minder processen verbaal opgemaakt; q dit seizoen heeft de politie verhoudingsgewijs in meer zaken een transactie aangeboden.

Deze laatste constatering wil het CIV positief beoordelen en wel: 1. er is meer lik-op-stuk gereageerd door de politie; 2. de belasting van het OM en dus de rechter wordt hierdoor minder.

SEIZOEN 2001 / 2002 Per oktober 2002 SOORT BESLISSING Aantal % Halt verwijzing 9 0,48% Proces-verbaal 1131 59,94% Politie sepot 364 19,29% Politie transactie 215 11,39% In behandeling 163 8,64% Politie sepot gering feit 1 0,05% Politie sepot schade geregeld 4 0,21% TOTAAL 1887 100,00%

5.3 Openbaar Ministerie In onderstaand overzicht is aangegeven wat de beslissing van het OM was ten aanzien van de door het politie opgemaakte en ingediende processen verbaal. Het overzicht is een momentopname van de situatie per oktober 2002. In bijlage VIII staan de overzichten van de vorige seizoenen.

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 31 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Enkele constateringen: q verhoudingsgewijs meer sepots. Deze stijging kan veroorzaakt worden doordat de politie eerder overgaat tot “massale” dan wel “groeps” aanhoudingen, terwijl later blijkt dat de individuele bewijslast moeilijk te leveren is; q het OM heeft minder vaak een transactie aangeboden.

SEIZOEN 2001 / 2002 Per oktober 2002 SOORT BESLISSING Aantal % Overdracht 0,00% In behandeling 328 29,00% Onvoorwaardelijk beleids sepot 11 0,97% Onvoorwaardelijk sepot 5 0,44% Onvoorwaardelijk techn.sepot 76 6,72% Voorwaardelijk sepot 15 1,33% Transactie 329 29,09% Voorgeleiding RC 0,00% Taakstraf met uren/schadeverg. 12 1,06% Schadevergoeding 1 0,09% Leerproject 2 0,18% Voegen 6 0,53% Dagvaarden 346 30,59% TOTAAL 1131 100,00%

5.4 Uitspraken rechter In onderstaand overzicht is aangegeven wat de beslissing van het OM was ten aanzien van de door de politie opgemaakte en ingediende processen-verbaal. Het overzicht is een momentopname van de situatie per oktober 2002.

In bijlage IX staan de overzichten van de vorige seizoenen. Enkele constateringen: q een fractie meer vrijheidsstraffen; q minder geldboetes; q minder vrijspraak; q relatief meer zaken waarover nog geen uitspraak is gedaan; q er zijn in dit seizoen 9 strafrechtelijke stadionverboden opgelegd, waaraan in 4 gevallen een (strafrechtelijke) meldingsplicht is gekoppeld.

32 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

SEIZOEN 2001 / 2002 Per oktober 2002 SOORT BESLISSING Aantal % Geldboete 39 11,27% Strafoplegging 34 9,83% Ontslag van rechtsvervolging 0,00% Taakstraf 13 3,76% Werkstraf 48 13,87% Leerstraf 1 0,29% Meldingsplicht 4 1,16% Vrijspraak 15 4,34% Nog geen uitspraak 167 48,27% Aanhouden strafzaak 11 3,18% Schuldig zonder straf 1 0,29% Jeugddetentie 2 0,58% Plaatsing in inrichting 0,00% Voorw. Straf met JR 10 2,89% OM niet ontvankelijk 0,00% Nietigheid dagvaarding 0,00% Voorw. Straf zonder bijz. voorw. 1 0,29% TOTAAL 346 100,00%

5.5 Conclusies strafrechtelijke afhandeling De strafrechtelijk afhandeling is een voortschrijdend proces. Op basis van de cijfers van het meetpunt, enkele maanden na afloop van de competitie, kunnen geen grote conclusies worden getrokken. De doorloopsnelheid van de afwerking van de wat ingewikkelde zaken door de politie, de verwerking van de processen-verbaal door het OM en de uiteindelijke behandeling door de rechter hangt van vele factoren af. Capaciteit is vaak een factor die vertragend werkt. De enige conclusie die wel getrokken kan worden en ook min of meer als tendens kan worden gezien is dat er zowel bij de politie als bij de afhandeling bij de rechter verhoudingsgewijs meer zaken geboekt staan als “nog in behandeling”. Ook valt te constateren dat vrijwel de meeste zaken die door het OM bij de rechter worden gebracht binnen de twee jaar volledig zijn afgewerkt. Er lijkt echter een stagnatie te ontstaan bij het OM. Die voorzichtige conclusie kan worden getrokken uit het feit dat ruim een jaar na het einde van het seizoen 2000 – 2001 het OM in 113 zaken, 13,24%, van de door de politie opgemaakte processen-verbaal nog geen beslissing heeft genomen. De voorgaande seizoenen lag dit percentage aanzienlijk gunstiger.

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 33 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

5.6 Civiele uitsluitingen versus aanhoudingen Dit verslagseizoen vonden er 1887 aanhoudingen plaats naar aanleiding van bij of in relatie tot voetbalwedstrijden gepleegde strafbare feiten. Zoals gesteld is dit een stijging van ruim 50% ten opzichte van het seizoen 2000-2001. Het aantal dit seizoen uitgebrachte civiele uitsluitingen (stadionverboden) n.a.v. dit seizoen gepleegde strafbare feiten, steeg niet zo sterk, namelijk met ongeveer 10% tot 1222. Het is mogelijk dat dit aantal nog iets stijgt omdat zaken nog in behandeling kunnen zijn en de exploten nog niet aan de supporter zijn uitgereikt. Gezien het kleine aantal zal dit niet een grote verschuiving teweeg gaan brengen. In het seizoen 2000-2001 werden er 1034 stadionverboden van kracht en dit seizoen zijn dat er 1222. Aan het einde van het seizoen hadden nog 999 voetbalsupporters een “lopend” stadionverbod. In onderstaande grafiek is een overzicht gegeven van het aantal aanhoudingen (1887), het aantal in dit seizoen uitgebrachte stadionverboden (1222) en het aantal aan het eind van het seizoen nog lopende stadionverboden (999).

34 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Het stadionverbod heeft ook het afgelopen seizoen weer meerdere malen ruim in de belangstelling gestaan. Vooral na incidenten kwam de effectiviteit van het stadionverbod steeds weer ter sprake. Het CIV is nog steeds van mening dat het civiele stadionverbod een goed middel is om lastige supporters uit te stadion te houden. De bewering dat er vele personen met een stadionverbod toch in het stadion worden gesignaleerd, wordt niet gestaafd door het aantal overtredingen van huisvredebreuk. Voor zover het CIV kan nagaan, is er in 79 gevallen een verzoek van een club naar de KNVB gegaan om een landelijk stadionverbod op te leggen. Het CIV heeft de indruk dat de clubs iets terughoudender zijn in hun verzoek een stadionverbod landelijk te maken. In dit seizoen is 41 keer een proces-verbaal opgemaakt voor huisvredebreuk (artikel 138 WvSr) en 2 maal voor erfvredebreuk (artikel 139 WvSr), artikelen die gekoppeld worden aan de overtreding van het stadionverbod. Dit aantal wijkt niet veel af van het seizoen 2000 - 20001. Opgemerkt moet wel worden dat 17 zaken zijn geseponeerd omdat deze geen relatie blijken te hebben met de overtreding van het stadionverbod maar dat het hier het lopen in privé tuinen betrof.

Controle op de stadionverboden is een blijft primair de taak van de clubs. Naast het repressieve optreden is het ook aan de clubs om mensen met een stadionverbod de toegang tot een stadion zo moeilijk mogelijk te maken. Hierbij valt te denken aan: q geen kaartverkoop aan iemand met een stadionverbod; q het intrekken (uit het systeem halen) van de clubkaart/seizoenkaart van de betreffende supporter; q bij de aanvraag van een clubkaart/seizoenkaart ook een recente pasfoto overleggen die in geval van een stadionverbod gebruikt als controlemiddel gebruikt mag/kan worden; q goede geautomatiseerde toegangscontrole waarbij ook de mogelijkheid moet zijn om op personen met en stadionverbod te controleren (dus niet alleen controle op het kaartje). M.a.w. controle op de geldigheid van de club/seizoenkaart in combinatie met de identiteit van de supporter; q meldingsplicht van de supporters met een stadionverbod bij de politie tijdens de wedstrijden van hun team.

Het blijkt nog steeds mogelijk te zijn dat supporters met een stadionverbod op hun eigen naam een seizoenkaart/clubkaart bij een andere club kunnen kopen. De door de KNVB toegezegde landelijk registratie van de uitgifte van clubkaarten wordt blijkbaar niet of nauwelijks geraadpleegd. Hoewel de controle op de stadionverboden primair een taak is van de club, kan de politie zich niet geheel afzijdig houden. De veiligheidsorganisatie van de clubs moet zich daadwerkelijk gesteund voelen door de politie.

Een bijkomend probleem bij de handhaving van de stadionverboden moet hier zeker genoemd worden. Zowel binnen de politie, de stewardorganisatie als binnen de groep mensen die werkzaam zijn in de sociaal preventieve projecten wordt soms niet opgetreden tegen supporters die met een stadionverbod toch in het stadion zijn. Redenen die men noemt zijn onder andere: q de supporter houdt zich rustig, want hij wil tenslotte niet opvallen, dus laat men hem zitten. Verwijderen van de tribune zou voor veel onrust kunnen zorgen; q het stadionverbod is bijna afgelopen. Binnen het sociaal preventieve project worden met deze supporter goede resultaten geboekt. Bij melding/aanhouding krijgt hij 450 Euro boete en een verlenging van een jaar van het stadionverbod. Gevolg: al het werk verricht in het project gaat weer verloren.

5.7 Meldingsplicht Ook dit verslagseizoen is er een discussie geweest over het koppelen van een meldingsplicht aan het civielrechtelijke stadionverbod. Deze mogelijkheid bestaat reeds bij een strafrechtelijk stadionverbod en kan ook worden afgedwongen. De roep om een meldingsplicht in te voeren bij het civiele stadionverbod wordt steeds luider. In dit verslagseizoen hebben voor zover het CIV bekend, 87 personen zich vrijwillig bij de KNVB aangemeld voor een meldingsovereenkomst. In deze zaken heeft het CIV bemiddeld tussen de KNVB en de plaats van melden. Het doel van een meldingsplicht is lastige supporters bij wedstrijden weg te houden. Een dergelijke meldingsplicht

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 35 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002 zou een van de middelen zijn om voetbalvandalisme tegen te gaan, dan wel meer te kunnen beheersen. Het CIV wil bij deze roep wel enige kanttekeningen plaatsen: q het is nogmaals niet bewezen dan het stadionverbod massaal wordt ontdoken; q indien er een wettelijke mogelijkheid komt om een dergelijke meldingsplicht bij civiele stadionverboden op te leggen, dan zou het CIV voorstander zijn van het selectief opleggen daarvan. M.a.w. alleen voor: § die personen die een stadionverbod hebben overtreden; § die personen die recidivist zijn en § die personen die een stadionverbod krijgen naar aanleiding van gewelddadig optreden, zoals mishandeling, openlijke geweldpleging, e.d. Het heeft naar de mening van het CIV weinig zin om iedereen die een stadionverbod krijgt een meldingsplicht op te leggen. Zeker niet als de melding op een politiebureau moet gaan plaatsvinden. Tevoren zal men zich moeten realiseren welke gevolgen dit voor de politie kan hebben als de politie verantwoordelijk wordt gesteld voor de uitvoering van dergelijke meldingsplichten. Primair levert het extra werkdruk op voor de politie. Teveel van dezelfde “soort” supporters op eenzelfde tijdstip bij een politiebureau kan andere ongewenste neveneffecten hebben.

De eerlijkheid gebied te zeggen dat aan de andere kant het ook weer een positieve invloed zou kunnen hebben op de politie-inzet tijdens voetbalwedstrijden. Zijn de raddraaiers niet meer in of rond het stadion dan zou de politie-inzet daar op den duur kunnen verminderen. Het CIV pleit er voor om te bezien welke rol de club bij de invoering van een meldingsplicht naar aanleiding van een civielrechtelijk stadionverbod zou kunnen gaan spelen.

5.8 Omgevingsverbod Een middel dat een relatie heeft met de meldingsplicht is het zogenaamde “omgevingsverbod”. Dit is een bestuurlijke maatregel die genomen kan worden door de burgemeester. De mogelijkheid ervan dient echter wel in de plaatselijke verordening te zijn opgenomen. Onder anderen de gemeenten Nijmegen, Leeuwarden en Groningen boeken daar goede resultaten mee. Deze maatregel houdt in dat een persoon in een bepaalde (tijds)periode niet in een met name omschreven omgeving, in dit geval een voetbalstadion, mag komen. Het middel “omgevingsverbod” is echter geen wondermiddel om problemen te voorkomen. Het voordeel is wel dat de politie bij de handhaving ervan een grote rol speelt, het om een beperkte groep gaat en dus de pakkans bij overtreding groot is. Het verbaast het CIV overigens dat niet meer gemeenten gebruik maken van de mogelijkheden die men heeft om lastige, dan wel ongewenste personen bij stadions weg te houden. Inmiddels heeft het CIV voorbeelden van dergelijke plaatselijke verordeningen in de bibliotheek van het VVS gezet, zodat iedere aangesloten partner op het VVS zijn/haar voordeel met de ervaringen van anderen kan doen.

Utrecht, december 2002.

36 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme

Postadres: Postbus 8300 3503 RH Utrecht

Telefoon: 030 – 239 72 12

Website: http://www.civ-voetbal.com

Bezoekadres: Kroonstraat 25 3511 RC Utrecht

Medewerkers van het CIV: H.J. Groenevelt H.B.J. te Roller

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 37 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

C.G.L. Kerkhof A. Kunenborg W. Bakker S.N. Elsendoorn

38 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 39 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Lijst van gebruikte afkortingen

AE = Aanhoudings Eenheid APD = Algemene Politie Dienst APV = Algemene Politie Verordening BVO = Betaald Voetbal Organisatie BZK = Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties CIV = Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme EU = Europese Unie KNVB = Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond ME = Mobiele Eenheid NS = Nederlandse Spoorwegen OM = Openbaar Ministerie OG = Observatie groep OvJ = Officier van Justitie PCC = Persoonsgebonden Club Card RID = Regionale Inlichtingen Dienst SOVS = Samenwerkende organisaties voetbalsupporters UEFA = Europese Voetbalbond (Union Des Associations Européennes de Football) VNG = Vereniging Nederlandse Gemeenten VVS = Voetbal Volg Systeem VWS = Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Wet ID = Wet op de identificatieplicht WvSr. = Wetboek van Strafrecht W.W.M. = Wet Wapens en Munitie

40 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 41 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage I: Overzicht incidenten

42 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage I Overzicht incidenten Datum Wedstrijd Soort Aanhouding Omschrijving

augustus 2001 8-8-2001 Ajax Europa cup 6 Supporters gooien met meubilair vanuit partycentrum. Celtic 11-8-2001 AZ Beker Korte confrontatie waarbij klappen zijn gevallen. Extra Haarlem inzet voor begeleiding.

12-8-2001 PSV Beker 2 Confrontatie bij café in de stad met enkele supporters. FC Twente 19-8-2001 Ajax Eredivisie 7 Vooraf problemen bij Sunrise vervolgens confrontaties bij Roda JC Arena veel vernield.

22-8-2001 Roda JC Eredivisie 8 Confrontatie in stadion buiten bezoekersvak. Feyenoord 25-8-2001 De Graafschap Eredivisie 2 Tiental NEC supporters na deze wedstrijd naar Gelredome NEC en daar vier aangehouden

25-8-2001 Vitesse Eredivisie 24 Knokpartij supporters op andere plaatsen chaos waardoor FC Utrecht velen overstuur. (4NEC)

26-8-2001 Feyenoord Eredivisie 32 Roerige Feyenoord-Ajax waarbij het ouderwets onrustig Ajax was. Diverse ME charges. september 7-9-2001 Helmond Sport 1e divisie 2 Bus bekogeld na wedstrijd extra personeel in dienst Haarlem gehaald voor begeleiding.

8-9-2001 FC Twente Eredivisie 5 Uitbraak van supporters waardoor confrontatie nabij Ajax familievak.

8-9-2001 NEC Eredivisie 1 Vernielingen omdat serveerster een sieraad in de vorm Feyenoord van een davidster droeg.

16-9-2001 Ajax Eredivisie 4 Supporterbegeleiders licht gewond.ME opgetreden en AZ aanhoudingen verricht.

16-9-2001 FC Groningen Eredivisie 5 Charges ME om bussen te beschermen tegen FC Twente stenengooiers.

19-9-2001 PSV Europa cup 16 Enkele opstootjes met Turkse supporters. Diverse charges Galatasaray en aanhoudingen.

21-9-2001 RBC 1e divisie 15 Vernielingen, hek opengebroken stadion werd massaal ADO Den Haag verlaten en enkele gewonden.

28-9-2001 VVV 1e divisie Verzoek om supporters te begeleiden ivm vechtpartij Eindhoven vooraf.

30-9-2001 FC Groningen Eredivisie 1 Spelersbus aangevallen waardoor chauffeur in paniek Ajax wegreed zonder de trainer. oktober 2001 5-10-2001 MVV 1e divisie 1 ME extra ter bescherming bestuur club. FC Volendam 7-10-2001 FC Zwolle 1e divisie 29 Buiten verplichte combi om reizende supporters Cambuur aangehouden.

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 43 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Overzicht incidenten Datum Wedstrijd Soort Aanhouding Omschrijving oktober 2001 12-10-2001 ADO Den Haag 1e divisie Door files te laat, weigerden om te laten fouilleren hierna Top Oss vechten met stewards

12-10-2001 Roda JC Eredivisie 4 ME optreden noodzakelijk om verdachte aan te houden. PSV 13-10-2001 Go Ahead Eagles 1e divisie 3 Conducteur geslagen waarvoor twee verdachten werden Telstar aangehouden.

14-10-2001 Feyenoord Eredivisie Bij het ophouden kwamen de stewards in de knel FC Groningen waarvan er één een klap kreeg.

14-10-2001 NAC Eredivisie 3 Knokpartij op hoofdtribune. FC Den Bosch 14-10-2001 NEC Eredivisie 86 Bus met supporters aangehouden omdat deze nagenoeg Vitesse geheel vernield was.

19-10-2001 Excelsior 1e divisie Hek vernield daarna tribune ontruimd, supporters begeleid Haarlem naar CS.

20-10-2001 Sparta Eredivisie Confrontatie tussen Sparta en Feyenoord supporters. Roda JC 20-10-2001 Telstar 1e divisie 2 Steward geschopt, dader opgepakt en 18 maanden Dordrecht 90 stadionverbod.

21-10-2001 FC Den Bosch Eredivisie 2 Gespannen sfeer waarbij een politieman is geschopt en FC Utrecht steward behoorlijk gewond.

26-10-2001 Roda JC Eredivisie 23 Na noodbevel bus teruggestuurd. NEC 27-10-2001 Go Ahead Eagles 1e divisie 3 Politiemensen die te voet waren belaagd door stenen Heracles Almelo gooiende supporters.

27-10-2001 SC Heerenveen Eredivisie Confrontatie na afloop wedstrijd. De Graafschap november 2001 1-11-2001 Ajax Europa cup 8 Na verlies Ajax kwam het tot ernstige ongeregeldheden FC Kopenhagen buiten het stadion.

2-11-2001 Willem II Eredivisie Confrontatie op afgesproken plek, voorkomen door veel Vitesse politie en camera.

4-11-2001 De Graafschap Eredivisie 6 Nav aanhouding keerde men zich tegen de politie. Ajax 4-11-2001 FC Utrecht Eredivisie 3 Confrontatie in gracht stadion na vernielen hek. FC Twente 4-11-2001 FC Volendam 1e divisie 7 Supporters breken uit naar thuisclub. Charge en Go Ahead Eagles versterking uit Amsterdam.

4-11-2001 Telstar 1e divisie 58 58 personen begeleid naar het station daar zij zich Haarlem hinderlijk gedroegen.

16-11-2001 Excelsior 1e divisie Steward werd bedreigd omdat hij optrad. Dader heeft Emmen stadionverbod gekregen.

44 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Overzicht incidenten Datum Wedstrijd Soort Aanhouding Omschrijving november 2001 16-11-2001 VVV 1e divisie 1 Steward mishandeld, aangifte gedaan, zaak in onderzoek, Dordrecht 90 één persoon aangehouden.

18-11-2001 Ajax Eredivisie 90 Uitdagend gedrag sponsoren daardoor ernstige NAC ongeregeldheden met supporters.

23-11-2001 RBC 1e divisie Confrontatie tussen een 15 tal supporters. Korte charge MVV met wapenstok.

24-11-2001 De Graafschap Eredivisie Bij station een confrontatie dat door politieoptreden met Sparta wapenstok is voorkomen

25-11-2001 Ajax Eredivisie 22 Onrustige wedstrijd met vernielingen en stenengooiers. PSV 25-11-2001 NEC Eredivisie 2 Steward gewond bij gedwongen afgifte toegangskaarten. FC Utrecht 28-11-2001 NEC Eredivisie 7 Onderlinge vechtpartij op gastenvak waarbij stewards NAC gewond raakten.

30-11-2001 De Graafschap Eredivisie 6 Wanordelijkheden waarbij gewonde supporters in FC Groningen ziekenhuis zijn behandeld.

december 2001 2-12-2001 FC Volendam 1e divisie 2 Op terugreis vechtpartij ADO en Ajax supporters nabij ADO Den Haag CS.

2-12-2001 Willem II Eredivisie 8 Zwaar lichamelijk letsel 62 jarige Willem II supporter. NAC 8-12-2001 NAC Eredivisie Hek bussluis vernield en gooien stenen waardoor steward RKC Waalwijk gewond.

11-12-2001 FC Utrecht Beker 1 Vervelende sfeer en versterking gevraagd. Na wedstrijd Excelsior confrontatie met politie.

14-12-2001 Top Oss 1e divisie 1 Sloeg steward die hem aansprak op zijn gedrag. Heracles Almelo 15-12-2001 FC Twente Eredivisie 1 Inzet extra ME peloton ter voorkoming van interne AZ escalatie

15-12-2001 Roda JC Eredivisie 10 Vechtpartij tussen supporters die kaartjes hadden anders Ajax dan voor het uitvak.

23-12-2001 FC Utrecht Eredivisie 8 Supporters zwerven door het land en worden Ajax aangehouden bij andere wedstrijden

23-12-2001 Go Ahead Eagles 1e divisie 19 Dit incident is gerelateerd aan de wedstrijd FC Utrecht - ADO Den Haag Ajax

23-12-2001 NEC Eredivisie 1 Het nemen van revanche naar aanleiding van incident bij Roda JC eerdere wedstrijd. januari 2002 6-1-2002 NAC Oefen/Vriendsc Confrontatie met knuppels en kettingen bij supp. Café GBA Antwerp NEC.

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 45 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Overzicht incidenten Datum Wedstrijd Soort Aanhouding Omschrijving januari 2002 25-1-2002 Eindhoven 1e divisie Supporters zoeken de confrontatie door opschaling tijdens MVV de wedstrijd voorkomen

26-1-2002 De Graafschap Eredivisie 3 Extra politie-inzet ivm berichten over confrontatie. Fortuna Sittard 27-1-2002 FC Den Bosch Eredivisie 10 Aanval op achtergebleven supporters met autopech. Ajax Bekogeld met stenen

27-1-2002 RKC Waalwijk Eredivisie 1 Ruim na de wedstrijd werden op de bus wachtende Willem II supporters aangevallen.

30-1-2002 PSV Beker 2 Ontduiken combi door kaarten te kopen van PSV Feyenoord supporters en problemen met NS.

31-1-2002 Willem II Eredivisie 4 Mishandeling steward omdat de bezoekers opgehouden FC Groningen zouden worden. februari 2002 1-2-2002 Cambuur 1e divisie Uit ongenoegen ivm omrijden werden vernielingen ADO Den Haag aangericht.

2-2-2002 Fortuna Sittard Eredivisie 65 Confrontatie van supporters voorafgaande aan de PSV wedstrijd.

3-2-2002 Heracles Almelo 1e divisie 13 Eén groep supporters die zich misdroegen zijn FC Zwolle aangehouden met verzet.

3-2-2002 Willem II Eredivisie 2 Twee stewards mishandeld door binnendringende Ajax Ajax supporters.

6-2-2002 Feyenoord Eredivisie 2 Dronken bezoeker slaat steward. Fortuna Sittard 7-2-2002 Ajax Beker 7 Vernielingen in bezoekersvak waardoor ME moest FC Groningen opgetreden.

10-2-2002 FC Utrecht Eredivisie 1 Supporters probeerde een hek te forceren dat door ME NEC optreden werd voorkomen.

10-2-2002 FC Groningen Eredivisie 10 Na de wedstrijd werden bezoekende supporters Feyenoord aangevallen.

15-2-2002 Dordrecht 90 1e divisie Niet voldoen aan verplichte combi. Terug sturen vereist Top Oss alle politie capaciteit.

17-2-2002 Go Ahead Eagles 1e divisie 11 Diverse aanhoudingen verricht. FC Zwolle 23-2-2002 Helmond Sport 1e divisie Korte confrontatie waarbij sjaaltjes zijn afgepakt. RBC 23-2-2002 Vitesse Eredivisie 7 Auto's van de bezoekers vernield door de thuissupporters. FC Den Bosch 24-2-2002 NAC Eredivisie 48 Chauffeuse onzedelijk betast en vernielingen in die bus. Ajax Allen aangehouden.

27-2-2002 Fortuna Sittard Eredivisie 2 Optredende steward werd mishandeld. Verder vechten Ajax Ajax supporters onderling

46 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Overzicht incidenten Datum Wedstrijd Soort Aanhouding Omschrijving februari 2002 28-2-2002 Feyenoord Europa cup 40 Diverse kleine vechtpartijen. Glasgow Rangers maart 2002 2-3-2002 Willem II Eredivisie 1 Vechtpartij op tribune door omzeilen buscombi. FC Utrecht 3-3-2002 Ajax Eredivisie 15 Diverse opstootjes en vernielingen, een aantal personen Feyenoord zijn aangehouden

3-3-2002 FC Groningen Eredivisie Confrontatie in trein op terugreis door Groningen RKC Waalwijk supporters.

9-3-2002 FC Den Bosch Eredivisie 36 35 man aangehouden APV NAC 14-3-2002 PSV Europa cup 20 Supporters op andere vakken leidde tot vechtpartijen. Feyenoord 15-3-2002 Haarlem 1e divisie Op station een confrontatie, daarna extra inzet ivm Excelsior begeleiding.

16-3-2002 Veendam 1e divisie Confrontatie op parkeerterrein waarbij rake klappen zijn Emmen gevallen.

17-3-2002 FC Twente Eredivisie 28 Eigen supporters zochten de confrontatie met de politie. FC Groningen 17-3-2002 RKC Waalwijk Eredivisie Bezoekers ondernemen vergeldingsactie tegen supporters NEC na gooien etenswaren.

22-3-2002 Eindhoven 1e divisie Supporters begeleid naar station. Optreden beredenen en Haarlem gebruik wapenstok.

23-3-2002 Excelsior 1e divisie 10 Binnen dringen stadion om fouilleren te ontlopen. ME ADO Den Haag opgetreden.

23-3-2002 SC Heerenveen Eredivisie 4 Vervelend en hinderlijk gedrag gecombineerd met NEC binnendringen stadion.

24-3-2002 FC Groningen Eredivisie Uitsupporters op verzoek begeleid naar bussen om Roda JC confrontatie te voorkomen.

24-3-2002 PSV Eredivisie 2 Bestormen trein hierdoor niet gefouilleerd. Vernielen net Ajax bezoekersvak.

29-3-2002 VVV 1e divisie 2 Vele malen aan de noodrem getrokken, machinist reist niet Helmond Sport verder

31-3-2002 Haarlem 1e divisie 4 Spreekkoren waarna wedstrijd wordt gestaakt en Telstar ongeregeldheden ontstaan.

31-3-2002 Vitesse Eredivisie 4 ME optreden nadat Ajax supporters zo'n 120 stoeltjes Ajax hadden vernield.

april 2002 6-4-2002 De Graafschap Eredivisie Bezoekers slaan thuissupporters uit café en die raken licht RKC Waalwijk gewond.

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 47 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Overzicht incidenten Datum Wedstrijd Soort Aanhouding Omschrijving april 2002 7-4-2002 FC Groningen Eredivisie 8 Vooraf in de binnenstad hevige en langdurige NEC confrontaties.

10-4-2002 Ajax Beker 4 Vooraf confrontatie in de binnenstad. PSV 12-4-2002 Top Oss 1e divisie 83 Trein met bezoekende supporters retour gestuurd. FC Zwolle 13-4-2002 NAC Eredivisie 6 Auto vernield omdat kentekenplaat verwees naar stad NEC bezoekende club.

14-4-2002 FC Groningen Eredivisie 2 Eigen supporters bestormen na de wedstrijd het stadion. Vitesse 20-4-2002 SC Heerenveen Eredivisie 5 Vroeg in de stad, spanning door FC Limburg en rode kaart Roda JC zorgde voor vernieling.

21-4-2002 Ajax Eredivisie 11 Trein teruggestuurd na spreekkoor "Hamas". Gevolgd FC Utrecht door vernielingen.

26-4-2002 ADO Den Haag 1e divisie 2 Opgeschaald om op te kunnen treden tegen massaal FC Volendam scanderen van "Hamas".

26-4-2002 Helmond Sport 1e divisie 1 Bestorming van de toegangspoort waardoor confrontatie Dordrecht 90 met politie ontstond.

mei 2002 3-5-2002 MVV 1e divisie 2 15 tal supporters verstoren de wedstrijd met hinderlijk Emmen gedrag en vernielingen.

5-5-2002 NEC Eredivisie 74 Viering kampioensfeest liep op het Leidseplein uit op Ajax rellen.

5-5-2002 RKC Waalwijk Eredivisie Met vergunning vuurwerk afgestoken. Bestorming stadion Vitesse door 50 man zonder kaart.

5-5-2002 Sparta Eredivisie 2 Diverse charges 1 pers aangehouden en vrijgelaten om FC Groningen escalaties te voorkomen???

8-5-2002 Feyenoord Europa cup 86 Veel politie betekent veel laagdrempelige aanhoudingen Borussia 12-5-2002 FC Utrecht Beker 12 1 bus supporters teruggestuurd ivm mishandelingen op de Ajax Marathonweg.

12-5-2002 FC Volendam Nacompetitie 1 Hinderlijk gedrag ADO supporters waarbij diefstallen ADO Den Haag gepleegd zijn in het dorp.

14-5-2002 FC Den Bosch Nacompetitie 13 Confrontatie politie thuissupporters, ernstig gewonde ivm RBC aanrijding.

16-5-2002 ADO Den Haag Nacompetitie 3 Door niet laten fouilleren, vechtpartij ontstaan. Eén keer Excelsior de leus "Hamas"".

18-5-2002 RBC Nacompetitie 12 Confrontatie ME en plunderen van benzinestations. FC Den Bosch 22-5-2002 ADO Den Haag Nacompetitie 14 Een gooi- en smijtpartij met legio aanhoudingen. FC Volendam

48 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 49 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage II: Politie-inzet per regio

50 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 51 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage III: Aantallen aanhoudingen per BVO

52 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage III Aanhoudingen per BVO

Divisie Club 97-98 98-99 99-00 00-01 01-02 Ere Ajax 155 153 117 90 497 Ere AZ 24 25 17 9 14 Ere De Graafschap 5 3 25 24 14 Ere FC Den Bosch 36 55 56 31 56 Ere FC Groningen 129 163 19 32 46 Ere FC Twente 98 65 31 40 43 Ere FC Utrecht 86 114 73 79 97 Ere Feyenoord 153 313 463 134 347 Ere Fortuna Sittard 11 15 14 40 14 Ere NAC 53 67 36 57 57 Ere NEC 73 36 84 63 63 Ere PSV 85 39 197 161 115 Ere RKC Waalwijk 3 4 7 1 1 Ere Roda JC 0 22 37 22 33 Ere SC Heerenveen 2 5 5 2 6 Ere Sparta 5 6 0 16 3 Ere Vitesse 35 178 47 46 103 Ere Willem II 17 41 34 49 3 Eerste ADO Den Haag 82 68 72 29 53 Eerste Cambuur Leeuwarden 12 21 61 24 34 Eerste Dordrecht 90 3 7 13 24 3 Eerste Eindhoven 0 1 0 0 3 Eerste Emmen 3 11 0 1 0 Eerste Excelsior 0 7 1 0 3 Eerste FC Volendam 0 0 0 0 1 Eerste FC Zwolle 62 6 9 7 104 Eerste Go Ahead Eagles 27 37 13 54 40 Eerste Haarlem 5 6 6 2 54 Eerste Helmond Sport 11 19 2 10 7 Eerste Heracles Almelo 7 1 8 5 5 Eerste MVV 26 28 21 9 13 Eerste RBC 0 3 1 0 1 Eerste Telstar 8 6 11 27 6 Eerste Top Oss 23 10 8 17 1 Eerste Veendam 1 0 1 0 0 Eerste VVV 3 3 2 2 0 Sub totaal 1243 1538 1491 1107 1840 Nederland 5 3 13 12 6 Overige 46 13 64 81 41 Totaal 1294 1554 1568 1200 1887

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 53 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage IV: Aantallen aanhoudingen per gemeente

54 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage IV Aantallen aanhoudingen per gemeente

Gemeente 97-98 98-99 99-00 00-01 01-02 gem Alkmaar 15 20 16 9 6 13 Almelo 20 8 10 9 16 13 Amsterdam 93 63 100 67 404 145 Apeldoorn 1 0 0 0 4 1 Arnhem 29 177 52 54 68 76 Breda 100 63 8 43 56 54 Den Bosch 40 28 81 36 74 52 Den Haag 38 30 66 17 23 35 Deventer 8 25 9 24 50 23 Doetinchem 28 9 53 37 29 31 Dordrecht 0 1 9 3 0 3 Edam-Volendam 3 2 0 0 0 1 Eindhoven 92 59 157 208 56 114 Emmen 5 2 0 1 0 2 Enschede 34 107 109 8 39 59 Groningen 109 98 19 32 35 59 Haarlem 4 32 4 13 3 11 Heerenveen 18 12 29 22 18 20 Helmond 9 22 2 10 3 9 Kerkrade 17 27 32 28 61 33 Leeuwarden 1 15 37 25 8 17 Maastricht 12 55 38 10 13 26 Nijmegen 45 5 51 17 107 45 Oss 64 9 24 21 81 40 Roosendaal 4 13 7 35 17 15 Rotterdam 210 279 231 168 364 250 Sittard 11 44 42 37 75 42 Tilburg 24 68 271 100 29 98 Utrecht 30 49 38 39 62 44 Veendam 1 58 2 0 1 12 Velsen 9 6 13 15 62 21 Venlo 4 5 4 4 4 4 Volendam 11 0 0 1 9 4 Waalwijk 11 8 10 9 8 9 Zwolle 139 64 15 58 40 63 Overige 55 91 29 40 62 55 TOTAAL 1294 1554 1568 1200 1887 1501

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 55 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage V: Aantallen aanhoudingen per supporter/ wedstrijd

56 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 57 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage VI: Overzichten leeftijden afgezet tegen gemiddelden

van afgelopen seizoenen

58 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage VI Overzichten leeftijden afgezet tegen gemiddelden van afgelopen vier seizoenen

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 59 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage VII: Beslissingen politie

60 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage VII Beslissingen politie

SEIZOEN 1998 / 1999 Per september 1999 Per oktober 2000 Per oktober 2001 Per oktober 2002 SOORT BESLISSING Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Halt verwijzing 20 1,29% 20 1,29% 20 1,29% 20 1,29% Proces-verbaal 1068 69,08% 1071 68,92% 1067 68,66% 1046 67,31% Politie sepot 292 18,89% 343 22,07% 356 22,91% 367 23,62% Politie transactie 102 6,60% 105 6,76% 101 6,50% 112 7,21% In behandeling 55 3,56% 6 0,39% 1 0,06% 0,00% Politie sepot gering feit 8 0,52% 8 0,51% 8 0,51% 8 0,51% Politie sepot schade geregeld 1 0,06% 1 0,06% 1 0,06% 1 0,06% TOTAAL 1546 100,00% 1554 100,00% 1554 100,00% 1554 100,00%

SEIZOEN 1999 / 2000 Per oktober 2000 Per oktober 2001 Per oktober 2002 SOORT BESLISSING Aantal % Aantal % Aantal % Halt verwijzing 12 0,77% 16 1,02% 16 1,02% Proces-verbaal 1092 70,45% 1086 69,22% 1085 69,15% Politie sepot 312 20,13% 349 22,24% 352 22,43% Politie transactie 102 6,58% 106 6,76% 106 6,76% In behandeling 23 1,48% 2 0,13% 0,00% Politie sepot gering feit 0,00% 0 0,00% 0,00% Politie sepot schade geregeld 9 0,58% 10 0,64% 10 0,64% TOTAAL 1550 100,00% 1569 100,00% 1569 100,00%

SEIZOEN 2000 / 2001 Per oktober 2001 Per oktober 2002 SOORT BESLISSING Aantal % Aantal % Halt verwijzing 20 1,68% 22 1,83% Proces-verbaal 841 70,49% 842 70,11% Politie sepot 210 17,60% 227 18,90% Politie transactie 68 5,70% 84 6,99% In behandeling 40 3,35% 12 1,00% Politie sepot gering feit 3 0,25% 3 0,25% Politie sepot schade geregeld 11 0,92% 11 0,92% TOTAAL 1193 100,00% 1201 100,00%

SEIZOEN 2001 / 2002 Per oktober 2002 SOORT BESLISSING Aantal % Halt verwijzing 9 0,48% Proces-verbaal 1131 59,94% Politie sepot 364 19,29% Politie transactie 215 11,39% In behandeling 163 8,64% Politie sepot gering feit 1 0,05% Politie sepot schade geregeld 4 0,21% TOTAAL 1887 100,00%

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 61 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage VIII: Beslissingen OM

62 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage VIII Beslissingen Openbaar Ministerie

SEIZOEN 1998 / 1999 Per september 1999 Per oktober 2000 Per oktober 2001 Per oktober 2002 SOORT BESLISSING Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Overdracht 1 0,09% 1 0,09% 1 0,09% 0,00% In behandeling 345 32,30% 102 9,52% 68 6,37% 32 3,06% Onvoorwaardelijk sepot 31 2,90% 86 8,03% 98 9,18% 100 9,56% Voorwaardelijk sepot 3 0,28% 4 0,37% 4 0,37% 3 0,29% Transactie 417 39,04% 478 44,63% 482 45,17% 493 47,13% Leerproject 0 10 0,93% 20 1,87% 20 1,91% Voegen 3 0,28% 5 0,47% 5 0,47% 5 0,48% Dagvaarden 268 25,09% 385 35,95% 389 36,46% 393 37,57% TOTAAL 1068 100,00% 1071 100,00% 1067 100,00% 1046 100,00%

SEIZOEN 1999 / 2000 Per oktober 2000 Per oktober 2001 Per oktober 2002 SOORT BESLISSING Aantal % Aantal % Aantal % Overdracht 0 0,00% 0 0,00% 0,00% In behandeling 172 15,75% 16 1,47% 7 0,65% Onvoorwaardelijk sepot 35 3,21% 61 5,62% 62 5,71% Voorwaardelijk sepot 3 0,27% 7 0,64% 7 0,65% Transactie 464 42,49% 511 47,05% 515 47,47% Leerproject 4 0,37% 15 1,38% 15 1,38% Voegen 3 0,27% 9 0,83% 10 0,92% Dagvaarden 411 37,64% 467 43,00% 469 43,23% TOTAAL 1092 100,00% 1086 100,00% 1085 100,00%

SEIZOEN 2000 / 2001 Per oktober 2001 Per oktober 2002 SOORT BESLISSING Aantal % Aantal % Overdracht 1 0,12% 0,00% In behandeling 233 27,71% 113 13,42% Onvoorwaardelijk sepot 25 2,97% 53 6,29% Voorwaardelijk sepot 8 0,95% 10 1,19% Transactie 310 36,86% 350 41,57% Voorgeleiding RC 2 0,24% 2 0,24% Taakstraf met uren 0 0,00% 20 2,38% Schadevergoeding 0 0,00% 2 0,24% Leerproject 7 0,83% 7 0,83% Voegen 2 0,24% 2 0,24% Dagvaarden 253 30,08% 283 33,61% TOTAAL 841 100,00% 842 100,00%

SEIZOEN 2001 / 2002 Per oktober 2002

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 63 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

SOORT BESLISSING Aantal % Overdracht 0,00% In behandeling 328 29,00% Onvoorwaardelijk beleids sepot 11 0,97% Onvoorwaardelijk sepot 5 0,44% Onvoorwaardelijk techn.sepot 76 6,72% Voorwaardelijk sepot 15 1,33% Transactie 329 29,09% Voorgeleiding RC 0,00% Taakstraf met uren/schadeverg. 12 1,06% Schadevergoeding 1 0,09% Leerproject 2 0,18% Voegen 6 0,53% Dagvaarden 346 30,59% TOTAAL 1131 100,00%

64 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 65 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage IX: Beslissingen Rechter

66 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

Bijlage IX Beslissingen rechter

SEIZOEN 1998 / 1999 Per september 1999 Per oktober 2000 Per oktober 2001 Per oktober 2002 SOORT BESLISSING Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Geldboete 29 10,82% 90 23,38% 114 29,84% 116 29,29% Strafoplegging 18 6,72% 44 11,43% 42 10,99% 45 11,36% Ontslag van rechtsvervolging 1 0,37% 1 0,26% 1 0,26% 1 0,25% Taakstraf 27 10,07% 87 22,60% 92 24,08% 94 23,74% Leerstraf 1 0,37% 3 0,78% 3 0,79% 4 1,01% Vrijspraak 40 14,93% 88 22,86% 108 28,27% 111 28,03% Nog geen uitspraak 127 47,39% 40 10,39% 0 0,00% 3 0,76% Aanhouden strafzaak 23 8,58% 19 4,94% 3 0,79% 2 0,51% Schuldig zonder straf 2 0,75% 5 1,30% 5 1,31% 5 1,26% Jeugddetentie 0,00% 4 1,04% 5 1,31% 5 1,26% Plaatsing in inrichting 1 0,26% 1 0,26% 1 0,25% Voorw. Straf met JR 1 0,26% 2 0,52% 2 0,51% OM niet ontvankelijk 0,00% 0,00% 0 0,00% 0,00% Nietigheid dagvaarding 0 0,00% 0,00% Voorw. Straf zonder bijz. voorw. 0,00% 2 0,52% 6 1,57% 7 1,77% TOTAAL 268 100,00% 385 100,00% 382 100,00% 396 100,00%

SEIZOEN 1999 / 2000 Per oktober 2000 Per oktober 2001 Per oktober 2002 SOORT BESLISSING Aantal % Aantal % Aantal % Geldboete 196 47,69% 263 56,32% 258 55,01% Strafoplegging 36 8,76% 53 11,35% 54 11,51% Ontslag van rechtsvervolging 1 0,24% 1 0,21% 1 0,21% Taakstraf 31 7,54% 51 10,92% 55 11,73% Leerstraf 0,00% 3 0,64% 3 0,64% Vrijspraak 29 7,06% 54 11,56% 80 17,06% Nog geen uitspraak 107 26,03% 26 5,57% 3 0,64% Aanhouden strafzaak 5 1,22% 4 0,86% 1 0,21% Schuldig zonder straf 1 0,24% 5 1,07% 5 1,07% Jeugddetentie 0,00% 2 0,43% 2 0,43% Plaatsing in inrichting 1 0,24% 1 0,21% 1 0,21% Voorw. Straf met JR 0 0,00% 1 0,21% OM niet ontvankelijk 1 0,24% 1 0,21% 1 0,21% Nietigheid dagvaarding 1 0,24% 0 0,00% 1 0,21% Voorw. Straf zonder bijz. voorw. 2 0,49% 3 0,64% 3 0,64% TOTAAL 411 100,00% 467 100,00% 469 100,00%

SEIZOEN 2000 / 2001 Per oktober 2001 Per oktober 2002

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 67 Jaarverslag seizoen 2001 – 2002

SOORT BESLISSING Aantal % Aantal % Geldboete 47 18,58% 73 25,80% Strafoplegging 20 7,91% 27 9,54% Ontslag van rechtsvervolging 0 0,00% 0,00% Taakstraf 44 17,39% 79 27,92% Leerstraf 0 0,00% 1 0,35% Vrijspraak 33 13,04% 48 16,96% Nog geen uitspraak 94 37,15% 36 12,72% Aanhouden strafzaak 1 0,40% 1 0,35% Schuldig zonder straf 1 0,40% 2 0,71% Jeugddetentie 0 0,00% 2 0,71% Plaatsing in inrichting 0 0,00% 0,00% Voorw. Straf met JR 0 0,00% 0,00% OM niet ontvankelijk 0 0,00% 0,00% Nietigheid dagvaarding 1 0,40% 0,00% Voorw. Straf zonder bijz. voorw. 12 4,74% 14 4,95% TOTAAL 253 100,00% 283 100,00%

SEIZOEN 2001 / 2002 Per oktober 2002 SOORT BESLISSING Aantal % Geldboete 39 11,27% Strafoplegging 34 9,83% Ontslag van rechtsvervolging 0,00% Taakstraf 13 3,76% Werkstraf 48 13,87% Leerstraf 1 0,29% Meldingsplicht 4 1,16% Vrijspraak 15 4,34% Nog geen uitspraak 167 48,27% Aanhouden strafzaak 11 3,18% Schuldig zonder straf 1 0,29% Jeugddetentie 2 0,58% Plaatsing in inrichting 0,00% Voorw. Straf met JR 10 2,89% OM niet ontvankelijk 0,00% Nietigheid dagvaarding 0,00% Voorw. Straf zonder bijz. voorw. 1 0,29% TOTAAL 346 100,00%

68 Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme