Risicoanalyse Van De Uitheemse Egeria (Egeria Densa) in Nederland
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
K 2014 Risicoanalyse van de uitheemse Egeria (Egeria densa) in Nederland K.R. Koopman, J. Matthews, R. Beringen, B. Odé, R. Pot, G. van der Velde, J.L.C.H. van Valkenburg & R.S.E.W. Leuven Risicoanalyse van de uitheemse Egeria (Egeria densa) in Nederland K.R. Koopman, J. Matthews, R. Beringen, B. Odé, R. Pot, G. van der Velde, J.L.C.H. van Valkenburg & R.S.E.W. Leuven 16 oktober 2014 Radboud Universiteit Nijmegen, Instituut voor Water en Wetland Research Afdeling Milieukunde, FLORON & Roelf Pot Onderzoek- en Adviesbureau In opdracht van Bureau Risicobeoordeling & onderzoeksprogrammering (Team Invasieve Exoten) Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) Ministerie van Economische Zaken Reeks Verslagen Milieukunde De reeks Verslagen Milieukunde wordt gepubliceerd door de afdeling Milieukunde, Instituut voor Water en Wetland Research, Radboud Universiteit Nijmegen, Heyendaalseweg 134, 6525 AJ Nijmegen, Nederland (tel. secretariaat: + 32 (0)243653281). Verslagen Milieukunde 469 Titel: Risicoanalyse van de uitheemse Egeria (Egeria densa) in Nederland Auteurs: K.R. Koopman, J. Matthews, R. Beringen, B. Odé, R. Pot, G. van der Velde, J.L.C.H. van Valkenburg & R.S.E.W. Leuven Omslag foto: Egeria (Egeria densa) in Hoogeveen, Nederland (Foto: J. van Valkenburg). Projectmanager: Dr. R.S.E.W. Leuven, Afdeling Millieukunde, Instituut voor Water en Wetland Research, Radboud Universiteit Nijmegen, Heyendaalseweg 135, 6525 AJ Nijmegen, Nederland, e-mail: [email protected] Projectnummer: RU/FNWI/FEZ 62002158 Client: Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, Postbus 43006, 3540 AA Utrecht Referentie cliënt: NVWA/BuRO/2014/5061 d.d. 27 mei 2014 Orders: Secretariaat van de afdeling Milieukunde, Faculteit der Natuurwetenschappen en Informatica, Radboud Universiteit Nijmegen, Heyendaalseweg 135, 6525 AJ Nijmegen, Nederland, e-mail: [email protected], onder vermelding Verslagen Milieukunde 469 Kernwoorden: Dispersie; ecologische effecten; invasief; invasiviteit; uitheemse soorten 2014. Afdeling Milieukunde, Instituut voor Water en Wetland Research, Faculteit der Natuurwetenschappen en Informatica, Radboud Universiteit Nijmegen, Heyendaalseweg 135, 6525 AJ Nijmegen, Nederland Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt in enige vorm van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Inhoud Samenvatting ........................................................................................................................ 3 Summary ............................................................................................................................... 8 1. Introductie ..................................................................................................................13 1.1 Achtergrond en probleemstelling ............................................................................13 1.2 Onderzoeksdoelen .................................................................................................13 1.3 Overzicht en samenhang van het onderzoek..........................................................13 2. Methoden ...................................................................................................................15 2.1 Componenten van de risicoanalyse ........................................................................15 2.2 Kennisdocument ....................................................................................................15 2.3 Risicobeoordeling ...................................................................................................15 2.3.1 Dispersie potentieel, invasiviteit en ecologische effecten ................................15 2.3.2 Sociaal-economische effecten en gevolgen voor de volksgezondheid ............18 2.4 Kansrijke opties voor risicomanagement ................................................................18 3. Risicoanalyse ............................................................................................................19 3.1 Waarschijnlijkheid van binnenkomst .......................................................................19 3.1.1 Conclusie ........................................................................................................21 3.2 Waarschijnlijkheid van vestiging .............................................................................21 3.2.1 Verspreiding in Nederland ...............................................................................21 3.2.2 Habitat en fysiologische toleranties .................................................................23 3.2.3 Klimaat en biogeografische vergelijking...........................................................27 3.2.4 Conclusie ........................................................................................................29 3.3 Waarschijnlijkheid van verspreiding ........................................................................29 3.3.1 Conclusie ........................................................................................................30 3.4 Risicovolle gebieden in Nederland .........................................................................30 3.4.1 Conclusie ........................................................................................................31 3.5 Risicoclassificatie met het ISEIA-protocol ...............................................................31 3.5.1 Expert consensus risicoscores voor de huidige situatie in Nederland ..............31 3.5.2 Dispersie potentieel of invasiviteit....................................................................31 3.5.3 Kolonisatie van waardevolle en/of beschermde habitats .................................32 3.5.4 Negatieve effecten op inheemse soorten ........................................................32 3.5.5 Wijzigen van ecosysteemfuncties ....................................................................33 3.5.6 Soortclassificatie voor de huidige situatie ........................................................35 3.5.7 Expert consensus risicoscores voor de toekomstige situatie in Nederland ......36 1 3.5.8 Dispersie potentieel en invasiviteit in de toekomst ...........................................36 3.5.9 Kolonisatie van waardevolle en/of beschermde habitats in de toekomst..........36 3.5.10 Negatieve effecten op inheemse soorten in de toekomst ................................36 3.5.11 Wijzigen van ecosysteemfuncties in de toekomst ............................................37 3.5.12 Soortclassificatie voor de toekomstige situatie ................................................37 3.6 Sociaal-economische effecten ................................................................................38 3.7 Risico’s voor de volksgezondheid ...........................................................................39 3.8 Risicomanagement opties ......................................................................................39 3.8.1 Preventie van introductie .................................................................................39 3.8.2 Eliminatie ........................................................................................................40 3.8.3 Beheer ............................................................................................................41 4. Discussie ...................................................................................................................42 4.1 Hiaten in kennis en onzekerheden .........................................................................42 4.2 Vergelijking van beschikbare risicoclassificaties .....................................................42 4.3 Risicomanagement.................................................................................................43 5. Conclusies en aanbevelingen ....................................................................................45 6. Dankbetuigingen ........................................................................................................49 7. Referenties ................................................................................................................50 Appendix 1. Kennisdocument van Egeria densa...................................................................55 2 Samenvatting Egeria (Egeria densa Planchon, 1849) (Familie Hydrocharitaceae) is een soort van een geslacht dat inheems is in Zuid-Amerika. E. densa is een populaire koudwater aquariumplant in Nederland en wordt vaak samen met goudvissen (Carassius auratus L., 1758) of in bundels van zuurstofplanten verkocht. Sinds de eerste waarneming van E. densa in het wild nabij Dordrecht in 1944 wordt de soort in Nederland in toenemende mate aangetroffen, maar meestal op wisselende en geïsoleerde plekken. Ter ondersteuning van de besluitvorming over mogelijke maatregelen om (potentiële) ecologische en sociaal-economische effecten en gevolgen voor de volksgezondheid te voorkomen, heeft het Team Invasieve Exoten van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (Ministerie van Economische Zaken) opdracht gegeven om een risicoanalyse van E. densa uit te voeren. Om ondersteuning te bieden aan een risicoanalyse van E. densa in Nederland is een kennisdocument opgesteld over de verspreiding en invasiebiologie van de soort (Appendix 1). Hiervoor zijn literatuurgegevens verzameld over fysiologische toleranties, substraatvoorkeur, dispersievectoren, kolonisatie, ecologische en sociaal-economische effecten en mogelijke beheersmaatregelen.