204. zenbakia · Otsaila 2021 · pulunpe

204. PULUNPE · 2021eko otsaila , Atetz, , , Lantz, eta Ultzamako aldizkaria 1 Olerkia

Argitaratzailea Ametza Bertsoa Kultur Elkartea Joxe Jabier Elizalde pulunpe sarea Euskara Zerbitzua, Gurutze, Patxi, Goizargi, Inma, Izaskun, Irantzu, Virginia, Josu, Arantxa, Maika, Itziar, Facebooken parte Egunkarian heldu da... hartzen duzuenak, banatzaileak, etab... “ Aldamiotik erori eta, Barka Iezaiguzue, aipatu ez zaituztegunok. hil egin zen gizona. emaila Igeltsero zebilen. [email protected] Diotenez, zenbaki honetako kolaboratzaileak Sareko taldekideez gain, Txurdan eta Lurra. gehienez bi metrora. koordinatzaileak “Zoritxarra” - dio jendeak- Garazi Zabaleta eta Itziar Perez “gizon zintzo, langile ona”. tirada Herrian dena berdin, 1.700 ale zakurrak, okina, haurren algara... inprimategia Gertu Teilatuak zuri, elurra, berriz mara-mara. maketazioa Zas Komunikazioa Emakume bat negarrez, Azaleko Argazkia bihotza orratzez beteta. Egilea: Tomas Goikoetxea Bizitza edota Herioaren zaplada. lege gordailua NA 721/93 Egunkarian heldu da, arratsaldeko bostetan, hileta. Inprimategira otsailaren 11an bidalia “

204. PULUNPE · 2021eko otsaila 2 ETXEBIZITZA PROMOZIOA 18 ETXEBIZITZA 8 LOKAL KOMERTZIAL

• 2, 3 eta 4 logeletako etxebizitzak trasteroarekin Doneztebeko Elizagibela kalean • Lokal komertzialak

www.elizagibelapromociones.com Elizagibela [email protected] 204. PULUNPE · 2021eko otsaila Promociones S.L. T. 643 466 998 3 Gaurko Gaia Inkisizioa

Sorgin-ehizak eskualdea kolpatu zuenekoa

Asisko Urmeneta komikigile ezaguna Larraintzarren () izan zen urtarrilean, ‘Sugarraren mende’ bere azken lana aurkezten. Euskal Herrian sorgin-ehizak eta Inkisizioak izandako eragina bildu du liburuan. Zugarramurdin sorgintzat epaitu eta sutan erre zituztenei buruz asko entzun dugu, baina, ba al dakigu hemen, gure eskualdean, nola bizi izan zen garai ilun hura eta zenbat jende epaitu zuten? Galdera horri erantzun batzuk ematen saiatuko gara erreportaje honetan.

1515. eta 1616. urteen artean, Anotzibar, bortizkeriaren lekuko Joanes Olaguekoak eta Maria sorginkeria aitzakia hartuta Larraintzarkoak berarengana epaiketa eta salaketa ugari “Ultzama errekaren bi aldeetan, jo eta herrian sorginak zeudela egon zen konkistatu berria zen Iruñea eta Belate artean, toki salatu zuten, prozesuari hasiera Nafarroan. Urte latzak izan ziren, askotan egon ziren sorginen emanez. Maria Joana eta Miguel Errege Kontseiluak eta Logroñoko aurkako salaketak eta epaiketak, Zubiri herritarrak izan ziren Inkisizioak purga zabala egin baina 1575ean Anotzibarren apostasiagatik, heresiagatik eta baitzuten Nafarroako mendialdean; gertatutakoa biziki krudela eta idolatriagatik salatuak. Maria eta Aresotik hasi eta Zaraitzu bortitza izan zen”, azaldu zigun Joanaren 10 eta 7 urteko bi ilobei eta Erronkariraino, , , Asisko Urmenetak. Nafarroan deklarazioak hartu eta pertsona Odieta, Ultzama, Luzaide eta gertatu ziren Inkisizio kasu gehiago ere nahastu zituzten Auriztik pasatuz. Antzekotasun gehienen kontrara, Anotzibarkoan prozesuan: Mariato Xandua, 40 handiak zituzten kasuei gogortasun herriko apaiza izan zen salaketa urteko herritarra, eta Rigerena desberdineko zigorrak aplikatu jarri zuena. “Apaizak akusatuak etxeko Miguel Zubiriren emazte zizkieten: 1507ko eta 1525eko izaten ziren normalki Nafarroan, Graziana Iraizotz. errepresio bortitzetatik hasi kleroa herritarren aldekoa baitzen –Inkisizioak aurrera eramandako gehienetan. Sorgin-ehizarekin oso Kartzelan, sorginak zirela onar lehen prozesua, Nafarroako 29 kritikoak izan ziren herri askotan”. zezaten tortura latzak jaso zituzten. emakume erail zituena–, eta multa Maria Joana izan zen sententzia edo diru-zigorretaraino, Ultzaman Aldiz, Pedro Etsain apaiza izan jasotzen lehena; urkamendian gertatu bezala. zen salatzailea Anotzibarren. hiltzera kondenatu zuten. Gerora, Miguel Zubiri eta Mariato Xandua ere Takoneran hiltzera kondenatuko zituzten, garrote bil bidez. Bi horiek eta Graziana Iraizotz ez ziren heriotza zigorra jasotzera iritsi, dena den, lehenago kartzelan hil baitziren hirurak. “Torturez gain, baldintza oso txarretan bizi ziren espetxean: gosea, depresioa... jende asko hiltzen zen”, zioen Urmenetak.

Lau herritar sorgintzat hartuak eta epaituak izan ziren Anotzibarren Bi urteko dokumentazio lana egin du Asisko Urmenetak 204. PULUNPE · 2021eko otsaila ‘Sugarren mende’ liburua atera aurretik 4 Inkisizioa

Zugarramurdin erre zituzten ustezko sorginen omenez ekitaldi ugari egiten dira egun Herri oso baten aurkako prozesua Beldurra eta salaketak Ultzama osoan “Florencio Idoatek lan ikaragarria egin zuen gai honen inguruko Anotzibarko gertaerarekin materiala biltzen, eta berak hunkituta gelditu ziren Nafarroako osatutako zenbait mapatan argi mendialdeko biztanleak, eta ikusten da non izan ziren ehiza komisarioak berriz ere herrietara prozesu latzenak: muga eratu bidaliak izan zirenean beldurra berriarekin bat etortzen da, azkar batean zabaldu zen. justuki”, zioen Urmenetak. Gaztelak Ultzamara eta Anuera Ozkoidi inbaditu eta gero bere mugak batxilerra etorri zen, eta segituan markatzeko beharrarekin lotzen jakin zuten hori sorgintzat du marrazkilariak garaiko sorgin- markatuta zeuden herritarrek. ehiza. “Sorginak beti belargileak Olagueko (Anue) Maria de Aniz edo antzeko lanak egiten zituztenak ‘Xopalda’ zen horietako bat. zirela iritsi zaigu, baina ez, ez Ostalaria zen bera, eta ‘gaueko egin behar izan zutela erreka zen horrela izan, sorginkeriagatik ez orduetan ibiltzea’ eta ostatuko ondoan zegoen sorgin andana epaituen artean denetik baitzegoen: merendu batean bi pertsona gainera etorri zitzaielako. apaizak, epaileak, militarrak, pozoitzea egotzi zioten. Aurrerago Hurrengo egunean, Egozkuen, ikazkinak, emaginak, marinelak...”. jakin zen, ordea, ez zela pozoitzerik Gartzia Beuntza zaurituta ikusi eta Herri oso baten aurkako prozesua inon izan eta heriotza naturalez hil bezperako sorginetako bat zela izan zela argi du Urmenetak. zirela ostatuko bi bezeroak. salatu zuten. Haren alaba Maria Grazia Beuntzaz, senarrak esaten Baina, zergatik salatzen zituzten Eskualdeko beste kasu omen zuen paretetatik igotzen eta herritarrak? Anotzibarko Maria entzutetsuenetakoak, Lizasoko leihotik etxera sartzen ikusi zuela. Joanaren kasuan, prozesuan hark (Ultzama) Santxo Iraizotz Senarra bere gaixotasunaren kontatutakotik zenbait pista atera basteroarena eta Urritzolako ondorioz deliratzen ari zela ez daitezke. Hain zuzen, epilepsia Luxearenako nagusi zen Maria zuten kontuan hartu. Alabak ere zuen: “Haurra zenean Urdazubira, Grazia Beuntzarenak izan ziren. ama gauez katu itxuran paseatzen Arrera eta Gulinako apaizarengana Azken hau sorgina zela eta bere ikusi zuela esan zuen... hamaika exorzismoak egitera eramana arte txarrak Egozkuen, bere aita kontu eta istorio fantastiko daude zuten behin baino gehiagotan, baina Gartzia Beuntzarengandik jaso jasoak. horietako batean ere ez zuten lortu zituela esaten zen. Bi horiez gain, bere eritasunarekin amaitzea”, Larraintzarko eta Eltsoko beste Ultzamako sorgin istorio eta dio komikigileak. Horratx garai zenbait sorginez ere hitz egiten salaketa guzti horiek, dena den, hartan bere krisiak sorginkeriatzat omen zen garaiotan. ez zuten Anotzibarkoek bezain hartzeko ingurukoek izan amaiera latza izan. Hamar zezaketen arrazoi posible bat. Ultzamako sorginen inguruko librako isuna izan zen Lizasoko Baina, sorginkeriak baino, eritasun beste istorio batek zioen hainbat basteroarendako ezarri zuten batek eraman izan zuen ziur asko testiguk, Urritzolatik Lizasora isuna, eta gainontzeko guztiak Maria Joana heriotza zigorrera. gauez zihoazela, hiru aldiz tiro absolbituak izan ziren.

Anotzibarko ihoteetan, sorgin-ehiza gogoan Duela zenbait urte Iñigo Ibarra eman eta antzerkitxo bat egin odietarrak Anotzibarko kasuaren zuten herriko haur eta helduen inguruko informazioa bildu zuen artean. Anotzibarko istorioa liburuxka batean. Hortik gutxira, berreskuratzeko eta ezagutarazteko Anotzibarko ihoteetan ‘inkisidorea’ asmoarekin daude bertako zenbait erretzen hasi ziren, eta iaz, lehen herritar, ikusiko dugu aurrerago aldiz, gaiari buelta bat gehiago nora iristen den kontua. Tortura latzak jasan zituzten salatutakoek, sorginak zirela onar zezaten

204. PULUNPE · 2021eko otsaila 5 Mendialdeko IKA euskaltegiek argitaratzen zuten Euskara ‘Etxetik Plazara’ aldizkaritik ekarritako kontakizuna errazeko artikulua

Hileta usadioak

Zein da heriotzaren esanahia hildakoak ezkutatzen Antzinako gure gizarteak, oraingoak ez bezala, dituen, heriotzari gauza arrotz gisa begiratzen dion, heriotza pasabide bat eta prozesu natural bat bezala hileta errituak ahazten dituen eta hil beharrari ikusten zuen. Gizarte hartan hildakoak ‘bizirik’ irauten larriduraz begiratzen dion gaur egungo gizarte zuen, errituen bidez bizi iraupena bermatzen zelako honetan? hilerriko bake isilean. Ikus ditzagun heriotzaren inguruko erritu horiek:

Antzinako hiletak 204. PULUNPE · 2021eko otsaila 6 Euskara errazeko artikulua

• Baserri hurbileneko etxejaunaren etorrerarekin eta • Ondoren, apaiza buru, segizioa elizarantz abiatzen hilotzaren prestaketarekin hasten zen dena. Haren zen andabidetik, hau da, hildakoen bidetik. Bide hark ardura normalean auzoko etxekoandreren batek garrantzi handia zeukan, berauxe baitzen etxea eta hartzen zuen: zenduaren gorpua garbitu eta begiak hilobiaren arteko lotura espiritual eta fisikoa. Auzoko itxi ondoren, beztitu eta eskuak uztartuko zizkion kide guztiek errespetatzen zuten bide hura. bular gainean eta gurutzea paratu bertan. Bien bitartean, ondoko etxejauna, normalean zenduak • Elizkizunak amaiturik segizioa berriro ere formatu bertze inorekin baino harreman estuagoa zuen eta hilerrirako bidea hartzen zen hil kanpainen gizona, etxeko zereginez arduratuko zen: aziendak soinu goibela lagun zutela, zenduaren sexu eta ohartaraziko zituen etxeko nagusiaren heriotzaz eta adinaren arabera doinua aldatuz. Ehorzketa amaituta zintzarriak kenduko zizkien. ahaideak eta andariak zenduaren etxera joaten ziren bazkaltzera. Ohitura zen bazkari hura egur hezeaz • Apaizak, berriz, ur bedeinkatuaz gorpua zipriztindu prestatzea, horretarakoxe bereziki moztua. eta errespontsu bat errezatuko zuen. Ondoren, bertara bildutako lagun guztiek ere otoitz egin eta • Heriotza inguratzen duten elementu materialen gorpua ur bedeinkatuaz zipriztinduko zuten erramu artean bi azpimarratzekoak dira: argizaiolak eta adar batekin. hartu-emana edo meza-diru edo sariak. Lehena, giza formako ohol txiki apala, bere figura geometriko • Aldi berean, etxeko edo auzoko emakumeren batek bitxiez dekoratua, argi eta garbi mintzo zaigu gure hil berria eskainiko zien erleei, jainko eta gizakien hileta errituetan suak eta argiak duten esanahi eta arteko mezulariei. Etxean, bitartean, leihoa zabaltzen garrantziaz, gure arbaso zenduen biziraupenaren eta zen eta teilatuan teila bat altxatzen omen zen arimari presentziaren presentziaren sinbolo gisa. Meza-diruak ateratzen uzteko, eta ispiluak eta armarriak, berriz, edo sariak, berriz, arimaren salbaziorako mezuak eta oihal beltz batez estaltzen ziren. errespontsuak errezatzeko ematen zituzten.

• Auzokideen egitekoa zen, halaber, zenduaren ohatzeko lastaira erretzea. Etxe barrenean senide Hiztegia eta auzokideak gaubeilan bildurik, zenduaren Uztartu: lotu, gurutzatu arimaren alde errezatzen zuten. Zipriztindu: busti, zirtatu Antzinako: aspaldiko, lehengo Halaber: modu berean, baita ere Estaltzen: tapatzen, ezkutatzen Beztitu: hil-atorra, jantzi Zendu: hildako Bermatzen: ziurtatzen, sendotzen Ohol: taula Ahaide: jendakiak, senideak Aziendak: abereak Lastaira: lastakia, matalaza, koltxoia Zeregin: lan, eginbehar Arbaso: asaba, aurreko, aitzineko Goibela: iluna, tristea, hitsa Ehorzketa: hilobiratze, lurperatze, lur-emate Hilotza: gorpua, hila

Antzinako gizarteak prozesu natural bezala ikusten zuen heriotza 204. PULUNPE · 2021eko otsaila 7 GaurkoiritziaAlbisteak gaia / Berriak

Iñigo Aranbarri Berria ‘Haize berriak’ koordinadora jaio da, energia burujabetzaren alde

Bi Reality Nafarroako iparraldean bost parke eoliko eraiki 2021eko urtarrilak 17 nahi dituela jakinarazi zuen iaz Sacyr enpresak. Horietako batek, Nafarroa 1-2 parkeak, hain zuzen, gure eskualdean eragina izanen luke:Odietan, Bi reality, ezer gutxi biek errealetik. Batean, Anotzibarko Aldaun mendian eraikiko lituzkete hiru beragatik espero dena egiten euskalduna. errota, eta Anuen ere, Etsainen, beste hiru. Hainbat Eta ez da euskaraz egitea. Erne, eman begia eskualdetako herritarrak batu dira orain 'Haize pantailari gaur iluntzean: «Nataliak botaka egingo bigarren atalean. Zergatik?». Berriro berriak' koordinadoran. ere, baserritarra ez baita deus baserritar izatera jarritako kaletarrik gabe. Ustezko Iaz Sacyr enpresak egitasmoaren berri eman zuenetik, lehian, betiereko kitscha betikoen lepotik. herritar askok adierazi du desadostasuna, proiektuak Eguna joan eta eguna etorri mamitzen ingurumenean izanen lukeen inpaktuagatik, batez diren imajinarioaz aritu da Karmen ere. Anotzibarren, esaterako, Batzarre Orokorra deitu Zabaleta Twitterren, eta ez du Nataliaren gomitularria kezka: «Twitterren, eta bestela zuten proiektua aurkeztu zenean, eta bertan, aho ere, sinbologia oso bat dago euskararen betez erabaki zuten aurka egitea. inguruan: baserria, aziendak, mendia… irudi horiek arrotzak dira hirian bizi den Azken hilabeteetan Nafarroako Gobernuan ekarpenak jendearentzat, hiri bateko periferiako langile aurkeztu, sinadura bilketak abiatu eta hitzaldiak batentzat. Ez da bere espazioa, ez eta bere antolatu dituzte, eta oraingoan, pauso berri bat errealitatea». eman eta parke eoliko proiektuak eragiten dien zazpi Bestean, bertako mendi ttattar eta pentze eskualdeko herritarrak plataforma batean elkartu muskerrak aski ez eta haraindira daramate dira. Horien artean daude Eguesibar, Esteribar, lehiakidea. Handiagoa behar da abentura eta Ezkabarte, Xulapain, Lizoain-Arriasgoiti, Odieta eta handiagoa, hagitzez, konkistatu beharreko mundua. Horrexegatik dago simaur Olaibarko bizilagunak. usaineko herri honetatik atera beharra, eta horrexegatik bozatzen da hizkuntza Koordinadoraren sorreraren berri emateko zabaldu txikia, besteak esango zukeen gisa, «jende duten oharrean diotenez, “lurraldearekin eta bertan gehiagorengana heltzeko». Behar da, ordea, bizi diren biztanleekin jasangarria izanen den energia Elkanorena jotzeko badarik ere, nondarrak trantsizio baten alde egiteko” batu dira. garen agertu, mintzoagatik auzokoekin nahas ez gaitzaten. Bada ordezkatze horretan arazotxo bat, konpontzen zaila ez dena. Erabiliko ez duen elea baino sakonago, urrunago, gorago harrotuko du irabazleak. Juan Luis Zabalak jo du ituan ostera ere: Landa legedian aditua «Norena da ikurrin hori? Nirea ez behintzat». · Erretiro edo jubilazio eskaerak · Lanerako ezintasunak · Herentzien tramitazioak · Zergen betetzeak · Erregistroak · Errekurtsoak

948 503 155 [email protected]

Basoak bizirik nahi dituztela aldarrikatu zuten Anotzibarko bizilagunek 204. PULUNPE · 2021eko otsaila 8 FONDO EUROPEO AGRÍCOLA DE DESARROLLO RURAL: EUROPA INVIERTE EN LAS ZONAS RURALES Albisteak / Berriak

Bizikletak konpontzeko gunea, Jauntsaratsen Udaletxearen ezkerraldean, Autoendako estalpearen ondoan, metalezko poste urdin bat jarri du Udalak. Bada, bizikletak konpontzeko gune berria da hori. Poste barruan hainbat tresna izanen dira: gurpilak puzteko gailuaz gain, bihurkina (destornilladorea), torx giltza sorta, allen giltza sorta, giltza finkoa, giltza zabalgarria (ingelesa) eta desmuntagarriak ditu. Edozeinek erabiltzeko moduan izanen dira erreminta horiek guztiak. Bizikletak konpontzeko gunea

Obra, Basaburuko udaletxean Otsailaren 1ean hasi ziren obrak eta hiru astez luzatuko dira. Udal bulegoko langileak gela handienera aldatu dira, eta bertan mostradore handi bat jarri dute. Covid 19aren ondorioz langileak gela ezberdinetan banatu behar izan dira, eta horrek, nolabait, haien arteko komunikazioa oztopatu du. Horri konponbide bat bilatzeko helburuz obra egitea erabaki du Basaburuko udalak. Irudian ikus dezakezuen planoan hobeki ulertuko duzue. Orain arte herritarrak hartzeko bulegoa zena, zinegotzien gela izanen da hemendik aurrera. Udal langileak, berriz, gela handienera aldatu dira. Bertan, paretan, erakusleiho bat ireki dute, herritarrak hartzeko. Gela honen ondoan izanen da udal idazkariaren gela. Bulegoa eta gela kristalezko ate batek konektatuko Basaburuko udaletxeko obraren planoa ditu, harremana errazteko.

Landa legedian aditua · Erretiro edo jubilazio eskaerak · Lanerako ezintasunak · Herentzien tramitazioak · Zergen betetzeak · Erregistroak · Errekurtsoak

948 503 155 [email protected]

204. PULUNPE · 2021eko otsaila FONDO EUROPEO AGRÍCOLA DE DESARROLLO RURAL: 9 EUROPA INVIERTE EN LAS ZONAS RURALES Albisteak / Berriak

79 herritarrek hartu dute honezkero Covid 19aren aurkako txertoa Ultzamako Osasun Etxean Urtarrilaren 18an hasi ziren Covid 19aren txertoa jartzen Ultzamako osasun etxean. 79 pertsonek jaso zuten orduan lehenengo dosia, eta bigarrena, otsailaren 8an dute jaso beharra. Gizarte Zerbitzuetako eta osasun etxeko langileek, mendekotasun handiko herritarrek eta haiekin bizi eta zaintzen dituztenek jaso dute.

Micaela Oricain Landa izan zen lehena, eta Orzuri Beldarrain medikuak esan zigunez amezti.eus-en elkarrizketa entzungai oso pozik azaldu zen.

Jauntsarasko medikuak esan zigunez, eskualdean egoera ez da larria, nahiz eta kasuak pixkanaka gora doazen. Bigarren olatua lehenengoa baino okerragoa izan zen. Ikusteke dago hirugarren honetan zer gertatuko den.

Azken datuen arabera, pandemia hasi zenetik 155 kutsatu izan dira guztira Ultzama aldean. Tasari dagokionez, 1000 biztanleko 51,94koa da. Nafarroako batezbestekoaren azpitik dago, 69,72koa baita. Micaela Oricain Landak jaso zuen Ultzaman lehen txertoa

Ana Galarren bineta 204. PULUNPE · 2021eko otsaila 10 Albisteak / Berriak

Estalpea eginen dute Iraizozko Ostatuaren aurrean Kontzejuko kide den Leire Etxeberriak Esan Erran horrez gain, Ostatua laguntzeko aukera ere emanen irratian adierazi zuenez, honezkero martxan da du estalpeak. Ainara Mutuberria ultzamarra izanen Ostatu atarian estalpe finkoa egiteko proiketua, eta da arkitektoa. baimenak eskuratu dituzte. Herriarena izanen da estalpea, eta beraz, herritarrek bertan ekimenak Iraizozkoaz gain, Auzan ere antzeko egitasmo bat egiteko aukera izanen dute eraikitzen denean. Baina, martxan dutela jakinarazi digute.

Iraizozko Ostatua

Sahararako elikagaien bilketa egin da Izarpe Kanpinean

Pandemiaren ondorioz eta Sahara jasaten ari den jaso dituztenak: lekaleak, arroza, pasta, azukrea, arrai gerra egoeragatik, elikagaiak lortzeko arazoak dituzte kontserbak, oliba olioa, xanpuak, gelak eta xaboia. errefuxiatu kanpamenduetan. Horregatik, elikagaien Azpimarratu dute txerrikirik gabeko produktuak izan bilketa kanpaina martxan jarri du ANAS Sahararen beharra dutela, eta ezin dutela kristalezko potoetan Lagunen Nafarroako Elkarteak. Gure eskualdean ere ontziratuak izan. kanpainarekin bat egin dute hainbat herritarrek, eta Izarpe Kanpineko elikagai bilketan 100 kilo janari Bestetik, janari bilketaz gain, norbaitek diru laguntza bildu direla jakinarazi digute. Ondoko elikagaiak dira ekarpena egin nahiko balu ere badago aukera. Hauek dira diru aportazioak egiteko kontuak:

LABORAL KUTXA: ES74 3035 0113 59 1130021437

RURAL KUTXA: ES93 3008 0001 11 0700365729

BIZUM: Telefonoa: 626 502 495

Diru-sartzearekin batera, kontzeptuan izena, abizenak eta NAN zenbakia adierazi beharra dira, datorren urteko errenta aitorpenean laguntzaren deskontua egiteko. Elikagaiak eskuratzeko zailtasunak dituzte errefuxiatu kanpamenduetan 204. PULUNPE · 2021eko otsaila 11 Albisteak / Berriak

Abian da pala eta frontenis txapelketa

Gartzarongo Toki Alai Elkartean eta Basaburuko eta Imozko Kirol Batzordean ez dago etenik. Pilota goxoko txapelketa amaituta, urtarrilaren bukaeratik abian da pala eta frontenisekoa. Taldeak eta egutegia ezagutzera eman dituzte.

Inoiz baino gehiagok eman dute izena aurten. 17 bikotek lehen mailan, beste hainbestek bigarrenean, eta zazpik frontenisean.

Behin-behineko egutegia ezagutzera eman dute eta amezti.eus-en aurkituko duzue. Urtarrilaren 29an abiatu zen txapelketa, eta apirilean bukatuko da. Aurreikusten denez, palako bigarren mailako finalaurrekoa martxoaren 26an izanen da eta lehen mailakoarena eta frontenisena, berriz, biharamunean. Eta finalak honela izanen dira: Bigarren mailako pala txapelketa apirilaren 9an eta biharamunean, aldiz, lehen mailakoena eta frontenisena, biharamunean, hilaren 10ean. Hala ere, pandemia egoerak aldaketak eragin ditzake, pilota goxoko txapelketan gertatu bezala. Pala txapelketa Gartzaronen, otsailaren 6ko partidetako bat

Txapelketa, Gartzaronen 204. PULUNPE · 2021eko otsaila 12 Albisteak / Berriak

Ainhoa Iraizotz eltsoarra, Euskadiko lokotx bilketan txapeldun

Ilbeltzaren 16ean Abadiñoko Matiena auzoan jokatu zen Euskadiko lokotx biltze txapelketa. Lau emakumezkok hartu zuten parte bertan: Maider Etxezabalek, Zuriñe Frutosek, Maika Ariztegik eta Ainhoa Iraizotz ultzamarrak. Iaz segundo gutxigatik txapela eskuratzerik ez zuen lortu Iraizotzek, baina aurtengoan bai, txapeldun suertatu da eltsoarra.

Hori gutxi balitz, hurrengo egunean, ilbeltzaren 17an, Lekunberrin jokatu zen trontza txapelketa mistoan ere txapeldun suertatu zen, Josetxo Barberenarekin batera. Emaitza bikainak ari da lortzen kirolari gaztea. Zorionak Pulunpeko kideen partetik!

Ainhoa Iraizotz, txapela jarrita Abadiñon

eta.... Ostegunero 8ak aldera Pintxo Pote

ESKATU ERAMATEKO JANARIA Oilasko errea patatekin 13,90€ Paella errazioak 9,5 € Pizzak, Hanburgesak...

Eguneko Menua Asteburuko Menu berezia Pizzak, Hanburgesak Plater konbinatuak Paellak.... eta askoz gehiago

204. PULUNPE · 2021eko otsaila 13 Gulina-Aroztegi errepidea 12.8km-an - Tfnoa.: 848 68 14 00 - 31867 Aroztegi - ATETZKO IBARRA Erreportajea Aizarotz, galgo leku

Galgo bat hartu du Marta Uhartek Aizarotzen

Iturriaren arabera kopurua oso ezberdina da, eta ezin ziurtasun osoz jakin zein den zuzena. Dena den, arazoa ezin da ukatu: urtero txakur ugari abandonatzen da, eta horietako asko galgo arrazakoak izaten dira. Ez du beti loturarik izanen, baina ehizarako eta lasterketetarako onak direnez, errentagarriak izateari uzten diotenean abandonatu edo hil egiten dituzte askotan. Horregatik, Galgo Leku elkarte bizkaitarra bezalako asko ari dira galgoak erreskatatzen. Haiekin elkarlanean hartu du galgo bat etxean Marta Uharte Aizarozko herritarrak.

Urtero milaka txakur abandonatzen Oso azkar egin dezakete laster Galgo Federazioak 200.000 txakur dira, edozein arrazatakoak, batzuk galgoek, eta ehizarako bakarrik ez, daudela kalkulatzen du, eta kopuru beren jabeen ustez ehizarako galgo lasterketarako ere erabiltzen hori hartuta --eta galgo baten bizi balio ez dutelako, eta beste batzuk dira. Kasu horretan ere, sasoi aktiboa batez beste lau urtekoa kapritxo izateari utzi diotelako. onenean egoteari eta jabeendako izanik--, urtean 50.000 galgok Horietatik asko galgoak izaten errentagarriak izateari uzten errentagarri izateari uzten diotela dira, beren arraza bereziarengatik. diotenean, abandonatu egiten kalkulatzen dute elkarteek. Eta horregatik sortu dira arraza dituzte. Bitartean, Guardia Zibilaren horietako txakurrak erreskatatzen unitatea den Sepronak (Servicio espezializatu diren elkarteak. de Protección de la Naturaleza) Galgo Leku da horietako bat. • Kopuruak, zalantza ugari 2018an, esate baterako, 172 Haiekin jarri zen kontaktuan Urtero polemika sortzen du txakur ehiza txakur erreskatatu zituen, Aizarozko Marta Uharte. abandonatuen kopuruak. Erreskate horietatik 52 galgo. 2017an, berriz, Hain zuzen, otsailean izaten elkarteek eta talde animalistek erreskatatuen artean 61 galgo izan da galgo gehien erreskatatzen Espainiako estatuan 50.000 eta ziren eta 46 beste arrazatakoak. den garaia, zenbait elkarteren 60.000 galgo abandonatzen edo Sepronako datuak oso urrun daude arabera. Ehiza txikirako erabiltzen hiltzen direla diote. Eta hori dio elkarteek ematen dituztenetatik, den txakur arraza da, erbiak Galgo Leku elkarteak ere bere eta azken horien ustez, salaketa ehizatzeko, batez ere. Orduan webgunean. Nondik ateratzen bidez jasotzen diren kasuak soilik bukatzen da denboraldia. da zifra hori? Bada, Espainiako kontatzen direlako gertatzen da hori. Horrela, beste kasu askok ihes egiten dizkio. Baina Guardia Zibilak edo Fundación Affinityk ematen duen kopurutik ere asko aldentzen dira elkarteenak nahiz Sepronakoenak. Fundazio horren azken txostenaren arabera, 2019an 183.103 txakur abandonatu ziren, eta horietatik %11,6 ehiza garaiaren bukaeran. Aipatzen diren abandonuen 13 arrazoien artean hirugarrena da ehiza garaiaren bukaerarena. Bestalde, Guardia Zibilak, urtero 100.000 txakur abandonatzen direla kalkulatzen du, horietatik %10 ehizakoak.

Galgoleku.org webgunean 204. PULUNPE · 2021eko otsaila aurkitu daiteke informazio guztia 14 Erreportajea

MARTA UHARTE ETA LEIA galgoa harreran hartu duenak • Zein da Leiaren historia? BISITATU GENITUEN ETXEAN erabaki behar du, kasu honetan nik. Bere garapena ikusten dut Leiak bost urte ditu. Colmenar • Nondik sortu zitzaizun Leia egunero, Leiak adibidez beste Viejotik, Madrildik, etorri da. hartzeko ideia? txakurrekin oso harreman ona Kalean bizi zen eta Galgo Lekuk duela ikusi dut, oso lagunartekoa Madrildik Kantabriara eraman Hemen herrian bi galgo bizi dela, alaia... laztan asko zuen. Niri tokatu zitzaidan izena dira, txikiak zirenetik ezagutzen eskatzen dituela ere sumatu dut, jartzea, familiaren eta lagunen ditut, eta asko gustatu izan eta horrekin kontuz ibili behar artean galdetu nuen, baina Leia zaizkit beti. Orain, pandemian, da, galgoek banandu ondorengo izan zen bururatu zitzaidan sozializatzea mugatuta dugun antsietatea garatzeko joera izan lehenengoa. Star Wars zalea honetan, etxean denbora dezaketelako. Orain, familia naiz eta iaz Carrie Fisher gehiago ematen dut eta txakur bat ezagutzen ari naiz eta ikusi aktorea hil zenez –pelikulan Leia bat faltan botatzen nuen. Iaz, beharko dut Leia adoptatzeko izena zuena-- bere omenez jarri Ortzi, nire betiko txakurra hil egokia den. nion, baita gure Leiari printzesa baitzitzaidan 16 urtetan. Txakur itxura ere hartzen niolako, oso bat epe luzean mantentzeak, dotorea baita (barreak). ordea, diru asko eta arreta handia eskatzen du. Luzera • Norbaitek galgo bat harreran begira jarrita, ez dut nire burua hartzeko interesa balu, zer prest ikusten horretarako, egin beharko luke? baina epe motzera bai. Horrela, harreran hartzea pentsatu Webgunean ikusi nuen nuen. Interneten begiratu eta kontaktua, nor nintzen eta galgoleku.org agertu zitzaidan. galgo bat harreran zergatik hartu nahi nuen azalduz idatzi • Eta zer egin behar da txakur nien. Berehala deitu zidaten eta edo galgo bat harreran hartzen abendu hasieran harremanetan denean? jarri ginen. Nafarroan Galgo Lekurekin txakur bat harreran Etxean duzun bitartean hezi hartu duen bigarrena naiz. egiten duzu, eta elikadura Beno, orain bakarra, beste edo osasun arazoak baditu emakumeak azkenean adoptatu albaitarira eramaten duzu egin baititu harreran hartutako -horren gastuak elkarteak bi galgoak. Batek baino ordaintzen ditu, norberak soilik gehiagok galdetu dit ea onena janariarena hartzen du bere ez ote litzatekeen ni Leiarekin gain--. Hiru eta sei hilabete geratzea. Baina esan dudanez, artekoa izaten da harreraren momentu honetan, luzera iraupena. Bitarte horretan, begira, ezingo nioke behar duen adopzio familia bat bilatzeko guztia eman. Dena dela, egia prozedura bat dago, familiak da harreran hartzen duenak txakurrarekin bat egiten adoptatzeko lehentasuna duela. duela eta haien bizimodua Adoptatuz gero albaitariaren animaliarendako egokia dela Esne behiak kendu eta haragitarakoak gastuak ordaindu behar dira, baieztatu behar dugu. Hori jarri ditu Erbitik orain 200 euro inguru izan ohi dira.

Galgo Leku elkartea Euskal Autonomi Erkidegoan sortu zen eta, ondoren, bertako herritarren laguntzarekin zabalduz joan da: Kantabrian, Madrilen, Alacanten eta Nafarroan ere aritzen da. Haien webgunean, galgoleku.org,

204. PULUNPE · 2021eko otsaila 15 204. PULUNPE · 2021eko otsaila 16 204. PULUNPE · 2021eko otsaila 17 Ongi etorri Oskotza Ongi etorri!

“Hemen, herri txiki batean, aske bizi gara”

Eskualdeko herriak husten ari diren eta biztanleria zahartzen doan bitartean, Oskotzek hiru herritar berri jaso ditu. 25 urteko hiru lagun dira, eta Martixenean alokairuan bizi dira urritik. Beñat Arregi eta Urki Gortadi Oronoz-Mugairikoak dira, lehena elektrikaria da Lekunberriko fabrika batean, eta bigarrenak ostalaritzan egiten du lan, baina ERTEn dago orain. Jabi Lezaun da hirugarrena, Iruñekoa, eta Nafarroako Ospitaleko Zaintza Intentsiboetako Unitatean dihardu berak: “Etxeko heroia dugu, logelatik ateratzen den bakoitzean txalotzen dugu” esan digu barre artean Lanbide Heziketako ziklo batean ezagutu zuen Gortadik. Oskotzen, orain arte haiendako ezezaguna zen herrian, bilatzen zutena aurkitu dutela diote, baina pandemia pasatzeko zain daude, jende berria ezagutu nahi baitute eta horrela ezinezkoa baitzaie.

• OSKOTZ EZAGUTZEN AL nahi nuen pixka bat. Azkenean, Urki: Eta gainera jende berria ZENUTEN? nahiz eta 60 biztanle besterik ezagutu nahi genuen, herri batetik ez izan, niretzako zibilizaziotik etorriak hemengo giroa gustatuko Guztiak batera: Ez. gertuko toki bat da Oskotz, Iruñetik zitzaigulakoan... baina egia esanda Urki: Hemen amaitzeko arrazoi hurbil... ez dugu sobera jende ezagutu (barreak). nagusia zera zen, haiek Iruñetik Jabi: Horrela bukatu genuen eta Lekunberritik gertu izan nahi hemen, eta terraza honek guztiz Beñat: Egungo egoerak ere ez du zuten, eta ni baserri batean bizi konbentzitu gintuen! (barreak) batere laguntzen, ostatuak hertsita nintzenez, Baztanen, handik atera egon dira, elkartea ere bai... hurbileko bizilagunak besterik ez ditugu ezagutu.

• EZ DUZUE JENDE ASKO EZAGUTU ORAINDIK, BAINA OSKOTZEN ONGI HARTU ZAITUZTETE? Beñat: Bai. Adibidez, Joxe dugu auzokide, eta artista da! Jabi: Bai, nik uste dut ilusioa egiten duela herrian gaztetxo batzuk bizitzera etortzeak. Aire freskoa ekartzeko. Urki: Uste dugu, baina ez digute esan... (barreak) Beñat: Jabi eta biok behin korrika egitera joan ginen Beuntzaraino, eta han galdetzen ziguten: “Oskozko granjan lanean ari zarete?”. Lan Iruñean eta Lekunberrin egiten dugula esan genienean harrituta galdetzen ziguten: “Eta Oskotza etorri zarete?”. Harriduraz bai, baina ilusioz ere esaten zuten. Ezk.-esk. Beñat Arregi, Jabi Lezaun eta Urki Gortadi 204. PULUNPE · 2021eko otsaila 18 Ongi etorri Oskotza Ongi etorri!

Kontatu ziguten zenbat gazte ziren • GAZTEOK BIZI DUTEN • AURKITU DUZUE BILATZEN lehen hemen, etxe bakoitzean 10 EZEGONKORTASUN EGOERA ZENUTENA? seme-alaba zirela, eta nola orain HONETAN... MERKEAGOA AL DA husten ari diren herriak. HERRI BATEAN BIZITZEA? HORI Jabi: Nik, behintzat, bai. AUKERA BAT IZAN AL DAITEKE Urki: Puntu anitzetan, bai. HAIENTZAT? • ETA, BAZTANDARRAK IZANDA, Beñat: Bai, baina izaten ahal zen ZERGATIK EZ HAN GELDITU? Beñat: Proportzioan, bai, hobea ere nire ustez. Egoera ez da Urki: Beno, bizitza osoa eman merkeagoa da. Iruñean prezioak onena izan. Dena den, aldi berean, dugu Baztanen, baina jende berria neurriz kanpo daude, etxe honek egoera berak gehiago izorratuko ezagutu nahi genuen, gure lagun berak Iruñean ez dakit zenbat gintuen Iruñean, hemen baino. sarea zabaldu. Hemen Jabik balioko lukeen! Ordaintzen duguna Hemen askoz ere askeagoak gara. baditu bere lagunak... adina ordainduko genuke gela Urki: Egia esanda, urritik gaude bakarreko “pisu” bategatik. Egia hemengo gazteek atea noiz Beñat: Aldaketa pixka bat ere da han autorik ez duzula behar, bilatzen genuen. joko diguten esperoan, ilusioz erosoagoa dela, hemen kotxea (barreak). Baina ez da gertatu, Jabi: Nolabait zuek hirira pixka behar duzu edozein gauzatarako... ez... edo bestela, bizilagunak, bat hurbildu nahi zenuten eta nik Urki: Bestalde han, hirian, etxetik bizkotxoarekin etortzeko... (barre kontrakoa, hiritik aldendu. atera eta segituan gastatzen gehiago). Beñat: Bai, eta oreka hori opatu hasten zara. Aisialdia ere dugu. Hiria ez da, baina hiritik garestiagoa da. Hemen, adibidez, • ANEKDOTARIK IZAN AL DUZUE? gertu gaude, segituan Berriozaren lasterka egitera edo frontoian baikaude. jolastera joan zaitezke. Zentzu Jabi: Kontatuko dugu edo ez? horretan, hemen askeagoak gara. (barreak, guztiok baietz egiten dute buruarekin). Kontua da, • ERRAZ LORTU AL ZENUTEN Jabi: Bai, ez zaude diruari horren lotuta, ezta? behean badugula garaje bat, eta ETXEA? ASKOTAN EZ BAITAGO lehenengo astean kotxeak sartzen AUKERA HANDIRIK... Urki: Ezetz uste dut nik. Hirian ezin genituen bertan. Baina ez dago Beñat: Horrelako herrietan etxe zara etxetik atera dirurik gabe. asfaltatuta, belarra da, eta egun asko hutsik daude, baina asko ez Agian ohitura kontua da... herritik horietan euri asko bota zuenez daude alokatzeko eta bizitzeko kanpo gutxi atera gara eta hirian kotxeko gurpilak irristatzen ziren. moldatuta. Gehienetan ahoz aho estimulu gehiegi izaten ditugu! Egun batean ni furgoneta ezin egiten dira gauzak. Guk interneten (barreak). atera nenbilela, gure bizilagun bilatu genuen, eta ez da asko jatorra, Joxe, laguntzera etorri ikusten, ez. Eta hori pena da, etxe • ETA HEMEN ZER EGITEN DUZUE zen, eta eskerrak! Egurra jartzeko asko hutsik baina alokatzeko EGUNEROKOAN? esan zigun, bultzatzen ibili ginen... aukerarik ez izatea. Ez bakarrik eta ezin atera! Hamaika gauzekin hemen, Baztanen ere hala Beñat: Lasterka egitera joaten saiatu eta gero, esan zigun: gertatzen da. gara, palan aritzen gara, eguraldi “Hemendik ordu erdira bizilaguna ona badago askotan Etxalekura etorriko da Pascualiarekin”. Eta Urki: Beharbada herri txikietan oinez edo lasterka joan, han nik, hiritar inoxenteak: “Zein ematen den mesfidantza puntu frontoian jolastu eta gero buelta da Pascuali, ba?”. Denok esan horrek ere badu eragin pixka bat... egiten dugu. zidaten: “Pascuali traktore bat da kanpoko norbait etortzea... eta!!” (barreak). Jabi: Tarteka Aroztegiko kanpinera Jabi: Bai, batzuetan beldur ere joaten gara, baita Latasara ere, Beñat: Pascuali traktore marka pixka bat ere eman dezake, Lekunberriko Printza gaztetxera... bat da. ezta? Lagunei ere esan genien, alokatzeko baserriren bat edo Urki: Jabiri bertsolaritza ere Urki: Joxek ez zuen ezer esan ezagutzen bazuten, abisatzeko. gustatzen zaio eta saiatzen da baina auskalo zer pentsatuko Herri txiki batera etorriz gero, guri ere hori zabaltzen... denetatik zuen! argi genuen ez ginela pisu batean pixka bat egiten dugu eta ongi sartuko, etxe batean bizi nahi pasatzen dugu. genuela. Beñat: Eskalatzera ere joaten gara.

204. PULUNPE · 2021eko otsaila 19 Aspaldiko kontuak Gurean ziren lanbideak

Eskulangileak eta bertze

Azkeneko Pulunpen, Lizason herriek aldamenekoarekin edo, -Mendi mutilak: batez ere udan, nekazalgoaz at bizi zirenak aipatu elkarrekin izaten zuten errota. aizkoraz eta zerraz aritzen ziren. genituen. Eta ez ziren gutxi. Motxaleak. Bakarren bat ikusi dut, Gainera, oraindik ere garai hartan, Gainerako herrietan ez ziren Auzan noski. enborrak oihanean zerratzen ziren, hainbertze, hurbilik ere! Nolanahi zurak eta oholak egiteko. 1886. dela, Ultzaman 1886. urtean Garraioa urterako langintza hau beheraka ageri diren eskulangintza guzien Mandazainak. Garraioa mandoz hasiko zen, XX. mendean bukatu zerrenda aterako dugu: egiten zutenak. artio (Erroldan ez dut mendi-mutil Itzaiak. Batez ere idiekin gurdiz edo edo antzeko ofiziodunik ikusi, Arropa eta oinetakoen egileak: galeraz garraioa egiten zutenak. baina bai bazirela eta ez gutxi!) Zapatariak Bastagileak (bat topatu dut. Jakina, Espartzingileak errepideak egitean, mandazainak Zerbitzu batzuk Ehuntzaleak bukatuz joan ziren eta lanbide hau Ostalaria. Herri guzietan izaten Sastreak ere gainbehera zetorren ordurako) zen ostatua, baina denak ez ziren Joskinak Eta gero, bertze hau, Arzonero berdinak, ezta hurririk ere. Herri bat bertze herri batean. Bastagilea ttikienetako ostatuek ez zuten Konstrukzioko ofizioak izanen da ia seguru. bizitzeko ematen. Harginak Gurdi egileak. Gurdiak eta galerak Postaria: Ultzaman bat baino Kisuskilak egiten zituztenak gehiago izaten zen. Zurginak Garagar saltzailea. Bat topatu dut. Jornaleroak, peoiak. Gure Jakina, abreei, zamariei emateko ustearen kontra, paperetan Janariak eta abar behar izaten zen garagarra. behintzat, peoi gutxi ageri da. Dendariak Zaldarea du izena abreei emateko Nolanahi dela, peoigintzan aritzen Txokolateroak (Txokolatero gehienak janari horrek: Zaldi alea, alegia. zela jendea dudarik ez dago. argizarigileak ere izaten ziren) Jendeak, orain, goizez, alea edo Aunitzetan, etxeko nekazal lur Okinak pikorra jateko ohitura hartu duen puxkarekin aski ez, eta aldika Estanko dendariak honetan, elikagai hau zaldarea auzo-etxeetara joan beharko izen politarekin bataiatzea ez zait zuten aunitzek. Bertzalde, Bertze zerbitzu batzuk batere gaizki iruditzen. Nik beti maistarrak nagusiarendako ari Arotzak. Ia herri guzietan izaten zaldarea deitzen diot. Ja, ja, ja! behar izaten zuten maiz samar, ziten arotzak. uzta biltzerakoan edo jorrakoan, Errotariak. Ia herri gehienetan Oihanetako lana erraterako. izaten zen errota. Ugaldea zen -Ikazkinak. Txondorrean egurra Artzaia. Etxe frankotan, artaldea tokietan, jakina. Errota ez zuten egosi eta ikatza egiten zutenak zutenetan, artzaia izaten zen. Eta hauetako aunitz artxaikoak ziren, hots, mutiko gazteak.

Hona bertze ofizio batzuk aipatu dugun Erroldan ageri ez direnak: Zamargin edo zamargileak Sarraila egileak Isasgileak. Isatsak egiten zituzten. Arrantzaleak (Ihabenen) Ahuntzaiak eta unaiak herri frankotan izaten ziren (Ultzamako erroldan ez dut horrelakorik sumatu, baina seguru bazirela) Uztargileak: uztarriak egiten zituztenak. Txurdan Auzako aroztegian mandoa ferratzen (Romero Aizpuruak emana) 204. PULUNPE · 2021eko otsaila 20 Gurean ziren Aspaldiko kontuak lanbideak

OHARRAK: Emakume ikazkinak: Emakumeak: Emakumeen lana Emakumeak nekazaritzan aritzea Hiztegitxoa, alfabetikoki eratua: joskintza, ostalaritza eta horrelako arrunta dugu, baina oihanean? Hori Aditua: Entendido gauzak ziren. Horietaz landa, bertze zailagoa da, nahiz paperetan ikusi izan Ahuntzaia eta unaia: Etxeetako lanbide batzuetan ere laguntzen dudan bat, Erason, Fermina Goñi Igoa, azienda, ahuntza edo abelgorriak zuten. sortzez muskiztarra, alarguna, 45 bildu, eta herriko larretan Emakumeak nekazaritzan, ez dugu urtekoa eta Erason bizi zena, ikazkina. zaintzen zituena. Erdaraz dulero. erranen gizonak adina aritzen Beharko familia aurrera ateratzeko, Alea=pikorra (gurean pikorra) zirenik, baina latz aritzen zirela zerbaiti jo behar! Arotza: herrero (Gipuzkoan bai. Alargundu eta nekazalgoarekin 77 urtetan hil zen emakume bizkor hau zurgina esan beharrean arotza segitzen zutenean, “nekazaria” Etxalekun 1886an. esaten dute) deitzen zieten paperetan, Ultzaman, Eta Auzako Alkoborroko bordako Arrotza: extraño. baina ez hala Basaburuan, Micaela Ziaurritz, Antonio bertsolariaren “ocupaciones de su sexo” jartzen alaba, senarrarekin batera ibilitzen Basta=Pasta: Baste. Abreei zuten Basaburuan. omen zen oihanean, edozeintan. gainean jartzen zaien tramankulua, karga eroso eraman dezaten. Ehuntzalea=Ehulea: Tejedor. Gure alderdian ehuntzalea ibiltzen da. Enborra=trunkua. Dena dela, gurean enborra trunku lodi eta zakarrari esaten zaio. Garagarra: cebada Vulcanoren sutegia. Ezkerrekoa Apolo jainkoa da zerbait azaltzen Vulcanoren sutegikoei, Vulcano eta bere lagunei. Denak belarriak erne: batek ezin-sinetsia, besteak harridura… denak ere jakin-minez. Garraioa, karrotoa: transporte (Velazquez pintore-maisua deituarena) Hots: es decir. Ile-apaintzailea: peluquero Medikuak eta albaitariak Isasgilea: isatsak egiten dituena. Aspaldikoak dira herri hauetan jatorrizko izena Iribarnia izan. Eta Escobero jendea eta azienda sendatzeko Olaguen baten faltan, bi: Barbenia Itzaia: idiak gidatzen dituena lanbideak. Udal guzietan izaten ziren. eta Barbazenia (Berberenea eta bere akuiluarekin. Jendea sendatzeko lanbideak Barberazarrenea) Joskina= modista. Dendaria XIX. mendean, bi izaten ziren: Eta albaitariak? Aunitzetan, arotzak ere ibiltzen da joskina bezala: profesor de medicina deitua eta edo ferratzaileak egiten zuten “Donostiako hiru damatxo, zirujaua (cirujano) Orain lehenari lan hori, beti aziendekin ibiltzen Errenterian dendari…” familia-medikua deitzen diogu eta baitziren; eta azienden gaitzetan ere Kisuskila: albañil bigarrenari erizaina. adituak izaten ziren. Hemen, azkena Motxalea: esquilador. Batez ere Zirujaua bigarren mailako medikua ez baldin bazen, azkenetekoa astoak eta mandoak mozteko. izaten zen, erizain gisakoa. Eta izanen zen Arrarasko Benito Goñi Jitoak ibiltzen ziren maizenik. askoz ere lehenago barberak izaten Juanbeltz, bertako arotza eta Mendi mutilak=oihan mutilak. ziren. Barbera entzutean askori Basaburua aldean albaitari lanetan Arbolak botatzen aritzen zirenak arrotza eginen zaie. Jakina, garai ibiltzen zena XX. mendean. edo direnak batean bizargile edo bizarra kentzen Eta etxeen izenetan era arrastoa utzi zuenak erizain lana ere berekin zuen. du: Albeitarena etxea dugu Olaguen, Okina: panadero. Hortik Okiñena deitura. Gure aitatxi- Barbera, Iparraldean eta Nafarroa hots, albeitar-tik datorren izena. guzian ibiltzen zen hitza zen. amatxik ibiltzen zuten hitz hau. Hortik, errate baterako, hemengo OHARRA: Orain ileapaintzaile asko Zergatik guk ez? herri aunitzetan barberaren etxea, izaten da, batez ere emakumeendako. Postaria: cartero Barberenea deituak, eta ez dira 1886an bat bakarra ere ez dugu Sarraila=Cerraja gutxi: Lantzen hor dugu Barbernia, ikusi Ultzaman, ez gizonendako eta Uzta: cosecha. Berueten Barbonea, eta Eguaratsen, gutxiago emakumeendako. Ez, ez; Zamargina: zamarrak egiten Gelbentzun eta Ostitzen ere bai. Eta ez da batere aldatu kontua, alajaina! dituena, eta bertze larruzko Ultzaman ez? Bai. Ultzaman ere Barberia etxea ezaguna da Iraizotzen, zenbait gauza (hede, kopetako...) bada Barbenia, Lizason, nahiz bere baina modernoa da.

204. PULUNPE · 2021eko otsaila 21 ‘Ekimenak’ Ilargiaren egutegi biodinamikoa

Baratzeko esperimentuak ez dira beti ongi ateratzen...

ARGIA aldizkariak eta Usurbilgo Alkartasuna kooperatibak urtero ateratzen dute baratzeko lanei eskainitako ilargiaren egutegi biodinamikoa, eta bertan, esperimentu bat proposatzen diete herritarrei: egutegiko hiru egun konkretutan patata ereinez, ilargiak, eguzkiak, planetek eta konstelazioek baratzean zein eragin duten aztertzea. Ihabengo (Basaburua) Bizieneakoek proba egin zuten iaz, eta egiari zor, esperimentuak ez zizkien esperotako emaitzak eman.

Eskualdeko etxe askotan Bada, hauxe izan zen iazko hau da, uztarik handiena egutegiko egonen da zintzilikatuta egutegian egin zuten proposamena: egun egokienetan ereindakotik segur aski ilargiaren egutegi maiatzaren 2an –fruitu eguna zen, ateratzen ote zuten egiaztatzeko. biodinamikoa. Gauza ezaguna eta beraz, patatak ereiteko ez da ilargiaren fase desberdinek zen egokiena--, maiatzaren 4an • Emaitza guztiz aldrebesak eragina dutela baratzean –eta –sustrai eguna zen, berez, patata Ihabengo Bizieneakoez gain, beste gauza askotan--, baina, ereiteko egokiena--, eta maiatzaren Oñatiko Akelenea baserrikoek ba al zenekiten Maria Thun-en 5ean –baratzeko edozein ere parte hartu zuten iazko egutegi biodinamikoak ilargiaren lanetarako oso desegokia zen esperimentuan, eta bietan ere faseez harago, beste planeten eguna-- lurreko zati berean patatak emaitza oso harrigarriak utzi eta konstelazioen eraginaren ereitea. “Iaz, konfinamendua zela zituen probak. Izan ere, sustrai informazioa ere jasotzen duela? eta, denbora dezente izan genuen eguneko emaitzak bi tokietan Egutegi horretan lan bakoitzerako baratzean fundamentua egiteko, txarrenak izan ziren, patata egunak bost talde desberdinetan eta egutegian proposatzen zen kantitate txikiena atera zuten bi sailkatzen dira: marra gorriz bezalaxe, hiru egun horietan, baserriek ustez egun egokiena fruituak erein eta landatzeko egun eguerdiko 12:00etan, hamabosna zenean ereindakotik. Alkartasuna aproposak, marroiz sustraienak, zulo egin eta Arabako patata erein Kooperatibako kideak gehien urdinez hostoenak eta horiz genuen”, azaldu digu Bizieneako harritu zituen emaitza, dena loreenak. Marra zuri-beltza duten Arantxa Agirreurretak. Hiru den, Bizieneako esperimentuan egunak, berriz, desegokiak dira hilabete itxoin beharko zituzten lan guztietarako desegokia zen baratzeko edozein lanetarako. esperimentuko emaitzak jasotzeko, egunean diferentzia handiz uztarik onena jaso izana. “Ulertezinagoa da Ihabengo egun ezegokiko emaitza ona. Horrek bai ez duela azalpenik. Beraz, aztertzen jarraitzea komeni zaigu eta arrazoiak aurkitzea”, diote 2021eko egutegian. Bizieneakoek ere harriduraz bizi izan dute esperimentuaren emaitza. “Emaitza oso arraroak izan ziren, baina behintzat patata jaso genuen, eta ez kardoa!”, zioten barrez. Hori bai, 2021. honetako egutegian proposatzen dena berriz ere eginen dutela diote. Ea aurtengoan emaitza hobeak lortzen dituzten! Zuek ere zuen baratzeetan egin dezakezue proba...

Elurrez estalita topatu genuen Bizieneako baratzea. 204. PULUNPE · 2021eko otsaila Argazkian, Arantxa Agirreurreta 22 Urte Berezia “Ez nuen usteberri jendeak on! hainbeste babestuko ninduenik”

Logo eta estudio berriarekin eman diote ongi etorria urteari Esan Erran Irratian

Askok inoiz baino gogo gehiago izango zituzten 2020. urtea agurtzeko. Esan Erran irratian logo eta estudio berriarekin eman nahi izan diogu ongi etorria 2021ari. Logoa Altsasuko Miren Arregi Olivenza diseinatzaileak egin digu, eta estudioa guk geuk berritu dugu, kolaboratzaileren baten laguntzarekin.

• Logo berria da Esan Erranen, eta hori Miren Arregi: nolabait sartu nahi nuen. Orduan Esan bezala, Miren Arregi bururatu zitzaidan bokaten ideia, Olivenzak diseinatu digu logo “Euskara oso euskararen sinboloa sartzeko. berria. Diseinuaren produkzioa eta Beste bi bokata jarri nituen, bata elementu kudeaketa ikasten ari da Iruñean; irrati uhinak zituena eta bestea eta, aurretik, Diseinua eta Edizioa garrantzitsua da elkarrizketen edo hitz egitearen ikasi zuen Urnietan. Altsasukoa, esanahia adierazi nahi zuena. eta Guaixen aritutakoa, logo bat Esan Erranen,eta Hauen barruan aurreko logoaren egin behar zuen ikasketen proiektu koloreak sartu nituen. Niretzako hori nolabait sartu gisa, eta Esan Erranekoa berak garrantzitsua zen logoaren egitea eskatu genionean, baiezkoa nahi nuen.” koloreak mantentzea, 20 urte eman zigun. baino gehiagoko ibilbidea duen Irratiaren irudiarekin jolastuz logo bat zen, eta jarraipen bat hiruzpalau zirriborro egin ondoren, izatea garrantzitsua da”, azaldu serioegiak zirelakoan albo batera digu diseinatzaileak. utzi eta definitiboa aukeratu Aurretik, gainera, logoarekin bete- genuen denon artean. “Euskara betean asmatzeko lan ikaragarria oso elementu garrantzitsua egin zuen: “Prozesuaren hasieran logoa sortzeko inspiratuko nauten gauzak aztertzen ditut: irudiak, argazkiak, sinbologia, antzeko tokien logoak... Esan Erranerako, adibidez, Nafarroako irratien logoak aztertu nituen. Hurrengo pausua brifinga egitea izan zen, hau da, Esan Erran hobeto ezagutzeko inkesta moduko bat. Horrela, Esan Erraneko historia Orain eta ibilbidea ezagutu nahi nituen, Ultzama aldea eta bertako • Estudio berria biztanleak; eta, noski, logoarekin Irudi berriarekin eman diogu ongi zer transmititu nahi zenuten etorria urteari, beraz, eta ez logoari jakitea zen beste helburuetako dagokionez bakarrik, erredakzioak bat. Adibidez, galdetegi horren ere aurpegia berritu baitu. Alde bidez, irratian euskarak duen batetik, zuriz margotu ditugu garrantziaz konturatu nintzen”. paretak, argi gehiago sartu dadin. Irratiari bakarrik ez, irakasleari Eta, bestetik, tokia irabazteko ere gustatu zitzaion emaitza, 9ko erabiltzen ez genituen gauzak atera nota lortu baitzuen. eta guztia txukundu dugu. Esan Erraneko logo berria 204. PULUNPE · 2021eko otsaila 23 Ardo frexkoa Gazte bati hitzak falta

Enantzatu behar dugu

Nondik hasi ezin asmatuz nabil. Hitz horietako bat “enantzu” zen. zaharrek ez dituzte gauza guziek Gaurko Ardo Frexkoari nondik Gauza bat egiteko eta aurrera ongi erabiltzen. Gehienak bai, heldu ez dakit. Buruari astinaldi eramateko abilezia, gauzak baina den-denak ez) bat eman beharra dut, baina idor azkar eta aise egiteko gaitasuna: eta antzu ote dagoen nago ni. Hots, “Emakume hori enantzu handikoa Enantzu eta induria, berriz ere ideiak burutatzen ez. Hori bai, da” edo “mutil horrek ez du gure ezpainetara ekarri beharreko gutxienez nora joan nahi dudan enantzurik, enantzu gabekoa da”. hitzak. Bai bat eta bai bestea, oso- edo, gutxienez nondik pasatu behar oso inportanteak. Ez da zimitza ez Eta enantzu hitzetik “enantzatu” dudan behintzat badakit, gazte aditza. Eman dezagun, etxeko baten eskarioa baitut buruan. lanak egiterakoan enuxu-banuxu Bai, bai, lehengo egun batean ari bazara, festara ez zara iritsiko Hiztegia gazte batekin jolasean eta hitz bat garaiz eta zure ahizpak oihuka, Hezi: Educar atera zitzaidan pentsatu gabe. Eta “enantzatu beharko dun gehiago, Hots: es decir. berak, -Zer? ez gaitun eta iritsiko soinua hasterako!” Euskaltzaindiko Burutatu: zerbait asmatu, zerbait Esanahia azaldu beharra izan hiztegian ez dator ongi enantzu burutara ekarri (Burutazioa: nion. Eta ondoren, berriz ere, ahora hitzaren esnahia. Konpondu ocurrencia) beste hitz bat eta berak burua beharko dute. Eta enantzatu hitza altxa eta ez zuela entendatu. Eta ez dator. -Jolas egin, jolasean ari, ni harrituxe, bietako bat ere ez jolastu=Yolas egin, yolasean ari, zekiela eta. Beste hitza “induria” da. yolastu=solas egin, solasean ari, “Induriarik gabe nago” Induria solastu=hitz egin -Hurrengoan Pulunperako gutxiko emakumea. Gogoa, Gezurra dirudi jolastu beste idazten dudanean idatziz indarra, kemena falta zaiona esanahi batekin nola sartu zaigun azalduko ditiat hitz horien zerbaitengatik, ez ongi gorputzez eta jostatu baztertu duen. Ez dut esanahia - agindu nion. edo izpirituz ahul! Edo berez ulertzen batere. Euskara idatzian horrelakoa dena: induriarik ez -Ongi, ederki, eskertuko dizut. horrelako oker gehiago ere sartu du muttiko horrek. (Hizketakoan zaigu. Eta orain ahozko euskaran gurean InduriAren A hori kendu Eta ni harrituxe, horrelako jarrera ere bai. egiten dugu: indurik gabe nago, bikaineko gazte bat topatzean. induri gutxiko ikaslea… (A horiek, Jarrera: disposicion. Ez esan Euskaraz ikasi nahi duena, esan berez ez genituzke kendu beharko, disposizio txarra eta disposizio nahi dut. Ez ahal da bakarra baina herri hauetako euskaldun ona. Jarrera ona edo txarra, baina izanen! jarrera. Zein inportantea den jarrera! Eta onerako, jarrera ona! Enuxu-banuxu= dudan egon edo ibili harat honat, deus fundamentuzkorik egin gabe. Zimitza: gazta egiteko moldea (Erderazko chinche ere bada) Bizkar haga: Etxe bateko teilatuak goiti duen zur lodia, bizkarrean. Aditza: verbo Zutabea: columna

Apalategian hiztegi multxo bat. Erdian Azkue handiarena, 204. PULUNPE · 2021eko otsaila euskal hiztegigintzan, oinarrizkoa izan dena. 24 Bere gaztaroko lana izan zen, gerra aurrean. Lan ikaragarria benetan. hitzak falta

dakizula zer den edo bizkar haga ekarriko baititugu hona. Besterik ez duzula ikasi. Hitz guziak ez dira gabe, izan ongi, eta ozpin kontuak inportantzia berekoak. Zimitza eta utzi beste baterako. bizkar haga gutxitan erabaliko dira. Eta gaurko ekarri ditugunak, Txurdan berriz, inportanteak dira, egunero OHARRA: ez, baina maiz samar erabili -Enantzu eta enantzatu oraintsu beharko genituzkeenak. artio, Nafarroan, Tafallatik Baztana eta Zangozatik Altsasura bitartean Gaurkoan ezin hasiz ibili naiz ibiltzen genituen hitzak. Eta eta orain ezin bukatuz, beste bi gainera, erdaldunek ere erabiltzen zutabetan ere ez nituzke bukatuko zituztenak. (Enanzo eta enanzar) esan beharreko gauzak. Ardo fresko Jose Maria Iribarrenek Vocabulario bikainetik hasten garenean, hori Navarro hiztegian badakarzki. da gertatzen, gozo gozo sartzen Kontuz, enantzua handia edo ttikia dela zintzurretik eta aitzina horrela izan daiteke, ez asko edo gutxi. segituko genukeela, dzanga dzanga -Induria ere badakar Jose Maria edanez, atertu gabe. Iribarrenek, baina esnahia habilidad Jose Maria Iribarrenen Nafarroako hitz bezala dakar. Gurean ematen diogun Eta honekin, hurrengo artio, berriz bilduma. Meritu handia izan zuen Jose Maria esanahia ez da bera. Hurbilekoa bai, ere hitz inportanteen kontuak Iribarrenek. Gerra ondorengo lana da hau. baina bera ez.

Zorionak iara! Infinito maite Zorionak Alaia! zaitugu Zoriondu zure laguna Pulunpen!

[email protected] 204. PULUNPE · 2021eko otsaila 25 Kirola Ander Uria

“Asko eskatzen duen kirola da eskalada, baina bueltan toki eta jende asko ezagutzeko aukera ematen du” Unibertsitate garaian hasi zen eskalatzen Ander Uria iraizoztarra (Ultzama), eta geroztik, horretan dihardu buru belarri. Oporrak eta denbora libre ia guztia arrokara itsatsita ematen duela onartu digu... zerbait berezia izanen du kirol horrek! Ea sekretua kontatzen digun...

Noiz eta zer dela eta hasi zinen izotz eskalada eta alpinismoa. Eta, non eskalatzen duzu, Euskal eskalatzen? Ni kirol eskaladan egon naiz oso Herrian barrena, edo hortik kanpo zentratua. Kirolekoan gehiago Gasteizko unibertsitatean kirol ere bai? bilatzen ditugu gure muga tekniko, ikasketak egiten hasi nintzen, Nafarroan asko Etxaurin eskalatzen fisiko eta taktikoak; eskalada eta ikaskide batzuk eskalatzen dugu, eta , Itoitz eta klasikoa, berriz, arriskutsuagoa aritzen ziren. Haiekin probatzera inguruko beste leku askotara ere da: eguraldia aldatu daiteke, joan nintzen orduan, eta uste dut joaten gara. Euskal Herri mailan paretako seguruak ez dira lehen momentutik asko gustatu udan aritzen gara batez ere, itzalak finkoak eta eskalatzailea doa zitzaidala. Rokodromoan hasi bilatzeko, Nafarroan itzal gutxi horiek jartzen... Ni orain arte kirol nintzen hasieran, baina pixkana, dagoelako. Gasteiz aldera eta eskaladan zentratua egon naiz, ahal nuenetan arrokara joaten hasi Errioxara asko jotzen dugu sasoi baina etorkizun batean uste dut nintzen. 2007-2008 ikasturtean horretan. Neguan, berriz, Huescara eskalada klasikoa ere badela izan zen hori. Denbora dezente eta Lleidara mugitzen gara... praktikatu dezakedan modalitatea. daramat honetan, beraz. Geroago, Oporrak ditugunean Espainia osotik Ultzamako beste bi lagunekin Txapelketetan parte hartu izan mugitzen gara, eta Frantzian eta –Jese eta Rubenekin-- soka duzu? Turkian ere ibili naiz. Egia esan, opor erosi eta Nafarroako eskalada guztiak eskaladako bidaiak egiteko Egia esan, askoz ere gehiago eskoletara joaten hasi ginen. erabiltzen ditut nik! gustatzen zait arroka, eta hor ditut Eskaladarako guneak izaten dira nire erronka nagusiak. Noizbehinka Zer du berezia kirol honek? Jende eskola horiek. txapelketetan ere parte hartu izan asko ari da animatzen azken Eskalada mota desberdinak dut, batez ere esperientzia berriak urteotan... bizitzeko helburuarekin. 2017an daude, ezta? Zein da zuk egiten Kirol exijentea da eskalada, bai hiruzpalau txapelketatan jokatu duzuna? fisikoki eta baita psikologikoki ere. nuen, adibidez, baina geroztik ez Bai. Kirol eskalada dago alde Baina, horretaz aparte, bidaiatzeko dut gehiagotan parte hartu. batetik, eskalada klasikoa bestetik, aukera ematen du, naturarekin harremanean zaude, toki desberdinak ezagutzen dituzu, jende asko ere bai... Lagun asko eta onak egin ditut nik eskaladaren bidez!

Gurean ere bada arrokan eskalatzeko aukerarik Goldaratz (Imotz) inguruan eskalatzeko hiru gune daudela kontatu digu Uriak: hornitu zen lehena ‘Goldaratz’ deitutako gunea da, eta bertan eskalatzeko 10-12 bide desberdin daude. Beste bi lekuak ‘Kaxarna’ eta ‘Goldaratz txiki’ dira

Hamar urte baino gehiago daramatza 204. PULUNPE · 2021eko otsaila 26 iraizoztarrak eskaladan Ingurumena Ander Uria Lurraren ekoaholkuak

Kontsumo ekologikoa eta logikoa

Maiztasun handiago edo ur kopuruaren erabilera murriztuz, berriz: ekologikoa al da Zelanda txikiagoarekin etxe guztietan lurraren zein lur-azpiko uren Berriko kiwi ekologikoak Euskal saskia jakiz bete behar izaten kutsadura ekidinez (erabilitako Herrian erostea? dugu. Horretan ere, aukera zabala ongarrien, herbizida edota da eta erabakiak hartu behar: sendagaien ondorioz,...), etab. Hori Saski ekologikoa nahi baduzue, denda txikietan edo handietan, hala dela ziurtatzen duen kontrol logika erabiltzea da giltza: ireki eta zakarrontzira joango sistema bat gainditzearen ondorioz ekologia, bai noski, baina bertakoa diren bilgarriekin edo gabe, lortzen da etiketa ekologikoa. eta garaikoa ere bai. Noski, horrek garaiko produktu freskoak edo esan nahi du Nafarroako kiwiak prozesatuak,... Beraz, kontsumitzaile gisa, jateko garaia orain dela eta udan, produktu ekologikoak erosten garaiko beste fruta fresko eta goxo Heldu den hilabeterako ditugun aldiero, amalurrarekiko bat jan beharko dugula. proposatutako erronka etiketei errespetuzko jarduera dagokiona da. Geroz eta gehiago ekonomikoak sustatzen ditugu. Aurrerantzean saskia jaki ditugu: produktu artisaua dela, Eta noski, gure etxea zaintzen ekologiko zein logikaz bete Nafarroakoa dela, ekologikoa dugunean, gure burua ere zaintzen ezazuela!!! dela,... Oraingoan azkeneko honi ari gara. erreparatuko diogu. Jaki ekologikoen eskaera handituz Elikagai batek ekologikoa dela joan den heinean, hauen eskaria dioen etiketa duenean, zer esan ere handitu da. Ondorioz, munduko nahi du? Elikagai honek bere herrialde guztietako ekologiko ekoizpenean zehar ingurumenaren etiketadun produktuak topa gaineko eragina ahalik eta txikiena ditzakegu dendetan eta horrek izaten saiatu dela; besteak beste: mahai gainean galdera jarri digu Lurra

Josean Iturralde, Goldaratzen Virginia Ihaben, Egillorko alaba (Imotz) arrautzak eta ahuntz- (Atetz), ekologikoan erosten du gazta ekologikoan ekoizten dituen Izarpe Kanpinean abeltzaina “Zergatik ekologikoan? Bada, “Nire ustez osasuntsuagoak dira, antzinatik, gure arbasoengandik eta lurrari sortzen dizkioten jasotako kulturarekin jarraitu nahi kalteak txikiagoak dira. Planeta, dudalako, ekoizpen eredu txikian igurumenaren aldetik, egoera larri eta estentsiboan, eta herri txikietan batean ikusten dut; eta ez badugu lan eginez. Merkatuan, gainera, oso zerbait egiten ez dugu etorkizunik. garrantzitsua da zure produktua Baina, munduko beste puntatik besteetatik desberdintzea. Nola badator, elikagai ekologiko batek lortu zure produktua ekoizle dexente kutsatu dezake. Beraz, konbentzionaletatik, enpresa nire iritziz, garrantzitsua da handietatik edo intentsiboetatik ekologikoa aukeratzea, baina bereiztea? Bada, zigilu bat edukitzea baita tokikoa ere. Dena den, horretarako aukera bat da. Hori gabe produktu ekologikoak kasu ere joan gintezke, baina zigiluak gehienetan garestiagoak dira, eta merkatuan desberdintzeko eta zure familia batzuentzat urrun daude” produktua nolakoa eta nola egina den modu argian azaltzeko balio du”. Josean Iturralde

204. PULUNPE · 2021eko otsaila 27 Zer irakurri Ultzamako Liburutegia

Munstroak, identifikatu gabeko animaliak eta superpatatak

Normalean, kolaborazio honetan helduendako liburuak gomendatzen ditugu, baina, ez, ez ditugu haurrak ahaztu, eta gaur zakutoan (gogoratu, liburuen kontrabandistak gara, edo horrela sentitzen gara behintzat garai arraro honetan) txikiendako hiru nobedade ekarriko ditugu. Hiru komiki, hain zuzen ere. (6 urtetik aurrerakoendako)

BIGA TIGREAREN SUPERPATATA AMESGAIZTOAREN Lehenengoa BIGA da, Roman Pujol KONTRA Goian esan dugu BIGAk eta Vincent Caunena dira egileak, superbotereak zituela, eta orain eta Astiberri argitaletxeak kaleratu aipatuko dugun liburuan beste du. BIGA da protagonistaren Emily Tetryrena da bigarren superheroi bat egonen da, izena eta baita akronimo bat komiki hau, eta hau ere Astiberrik Superpatata, hain zuzen ere. Nik, ere: Benetan Identifikatu Gabeko argitaratua. Kasu honetan Tigre, benetan, ez dakit nola deskribatu, Animalia. Hainbat istorio motz protagonista, beste animalia bat beraz kontrazala idatziko dut: biltzen dira liburu honetan, denak da, baina honetan bai, identifikatua. protagonista berarekin: BIGA. Bera bai, baina bere ohe azpian Eta nor da BIGA ? Ba, ez dakigu dagoena ez hainbeste. Tigre horrek bere gurasoei kontatzen die ohe Maltzur doktore gaiztoak oso ongi. Animalia bat da eta Supermax, ilerik apainena duen animaliendako eskola batera azpian munstro bat daukala (denok txikitan imajinatu dugu justiziaren defendatzailea, patata joaten da. Bere ikaskideak jirafak, bihurtu du. Eta, hori gutxi balitz, krokodiloak eta hartzak dira, baina halako zerbait, ezta?), eta Tigreren gurasoek ez dute sinesten, batez ere aurre egiten dion edonor patata BIGAk ez du haietariko inoren bihurtzeko mehatxu egin du. antzik, ez da sugea, ez da arraina... Tigre txikia ez dagoelako beldurtuta, alderantziz, pozik dago munstroak Maltzur doktoreak ez daki, ordea, Eta hori gutxi balitz, superbotereak Supermax, orain patata bat den edo ahalmen miragarriak ditu. Eta, amesgaiztoak uxatzen laguntzen diolako. Munstro hori benetakoa arren, ez dela tuberkulu soila. noski, horrek guztiak jakinmina Superpatata da. pizten du bere ikaskideen artean. den ala ez jakiteko, lagunok, komikia Oso dibertigarria da, benetan, eta irakurri beharko duzue! irakurtzeko oso erraza... Nor ez da sentitu noizbait arraro, arrotz, Erakargarria, ezta? Superpatatak txakur berde, benetan identifikatu arrakasta handia lortu omen gabeko animalia? du haur literaturan eta hau da bere lehenengo abentura, beraz, ikusiko dugu gure artean ere nagusituko ote den. Horrela bada, eskatuko ditugu bere abentura gehiago. Beraz, zatozte liburutegira zuen Superpatataren bila eta mintzatuko gara, horretaz, munstroez, identifikatu gabezko animaliez, piratez, detektibeez... denatatik daukagu liburutegian.

204. PULUNPE · 2021eko otsaila 28 Zer irakurri Liburutegia

MUSIKA, ARGAZKIGINTZA ETA LIBURUAK (OTSAILEKO OSTIRAL KULTURALEN PROGRAMAZIOA)

Bi kontzertu, dokumental bat, liburu aurkezpen bat... Otsaila urteko hilabeterik motzena bada ere, ekimen kulturalez betea dator. Hasiko gara, otsailaren 5ean zinema eta argazkigintza batera baitatoz.

MARC BADAL Hurrengo ostiralean, 12arekin, Mac Badal etorriko da liburu bat aurkeztera: Vidas a la intemperie. ITZIAR OLAGUE, Marc Badalek dio nekazal herriek inoiz ez dutela beren historia NAHIA GARAIKOETXEA idatzi, beti beste batzuk izan ETA MAIALEN AIZPUN dira landa-ingurua nolakoa LACALLE den kontatu digutenak. Vidas a Ez da Rodriguez Purroyrena al intemperie topiko horietatik izanen konzertua bakarra, Joxe Lacalleren argazkiak egindako ibilbidea da. Eta Badal hurrengo astean, otsailaren 26an, zintzilikatuko dira otsailean arlo honetan oso ahots edo egile Itziar Olague (Lizaso) etorriko Gizarte Etxeko sarreran. Lacalle famatua da, benetan. Ez galdu! baita. Nahia Garaikoetxeak eta argazkilari ospetsua da, behintzat Maialaen Aizpunek lagunduta, Iruñerrian eta Nafarroan, Gara eta akustikoan joko dituzte euskal Egunkaria egunkarietan lan egin musikako abestiak. Bi emanalditan zuelako, eta beti zebilelako kalean, eskainiko digute kontzertua: saltsa guztietan. Joxe bera etorriko 18:00etan eta 20:00etan. Sarrerak da bere argazkiak komentatzera email honetan erreserbatu behar eta, gainera, egun horretan berari dira: [email protected]. Eta, buruz egin duten dokumentala adi! Lerro hauek idatzi ditugun ikusiko dugu. Egileak Virginia unean oso sarrera gutxi geratzen Senosiain eta Juan Luis Napal dira, dira eta! hauek ere gure artean ezagunak ALBERTO RODRÍGUEZ (hain zuzen, duela gutxi egon ziren PURROY Larraintzarren beste dokumental Gogoratu nahi ditugu, bukatzeko, bat aurkezten: Florecica). 19an Alberto Rodríguez Purroyk, kultur ekimenak egiten jarraitu Dokumental honetan Joxe Iruñeko kantautoreak, bere nahi badugu bete behar ditugun Lacalleren bizitza kontatzen da. “Instantánea” bakarkako lehen neurriak eta protokoloak: eskuak Bere oroitzapenak, esperientziak, disko profesionala aurkeztuko garbitu aretora sartu baino lehen, emozioak, sentsazioak; bere digu. Kontzertu komentatua maskarilla erabili momentuoro, argazkigintzaren ibilbidea eta izanen da, gainera, hau da, egileak distantzia mantendu eserlekuetan Lacalle tabernaren jabea izan bere unibertso sortzaile, poetiko -elkarrekin bizi direnak izan ezik-, zen garaia (lehergai bat jarri eta musikalari buruz hainbat multzoak saihestu sartu zioten ultraeskuinekoek tabernan azalpepn edo sekretu emanen ikurriña jartzegatik); bere biziko dizkigu... Aukera paragabea, beraz, borroka, bere indarra, bere musikaren eta sorkuntzaren Patxi Irurzun hurbiltasuna, bere goxotasuna... mundua barnetik ezagutzeko. Ultzamako liburuzaina

204. PULUNPE · 2021eko otsaila 29 Jaiotzak, ezkontzak eta heriotzak 2020ko abenduan

2020ko abenduan gure alderdian izan ziren jaiotzak eta heriotzak: Sortzeak: IMOTZ Zarrantz Eider Yaben , azaroaren 25ean jaio zen Etxeberriko bordan; Juan Mari eta Elenaren alaba.

Zorionak Suarbeko Hegoa gurasoekin Eider dugu gure ttikia. Eta Anne bere ahizpa. gurasoei Gurasoak, berriz, Juan Mari eta Elena ULTZAMA Suarbe Hegoa Altuna Hualde, abenduaren Heriotzak: BASABURUA lehenean sortu zen Polloneko bordan. Gartzaron Gurasoak: Unai eta Laida. ANUE Joaquina Telletxea Oskotz, Olague abenduaren 15ean hil zen 88 urtetan. ODIETA Juan Gubia Etxebertz, Juantxo, Joantsantzeneko etxekoandrea. Latasa Manexeneko Baltegiko nagusia, Angela Barberena, abenduaren abenduaren lehenean hil zen, 69 urtetan. 13ean hil zen 87 urtetan. Etxeberriko etxekoandrea.

Joaquina Telletxea Ihaben Jesus Maria Garcia Olias, abenduaren Juantxo Gubia 23an hil zen 73 urtetan. Ihabengo Angela Huarte bentako nagusia Juan Eleta Larraiotz, abenduaren ULTZAMA 19an hil zen, 92 urtetan. Iraizotz Paulina Nuin Ezkarai, abenduaren 13an hil zen 87 urtetan. Eskolazarreko etxekoandrea.

Jesus Mari Garcia Itsaso Maria Micaela (Maritxu) Zia Goñi, abenduaren 25ean hil zen, 85 urtetan. Goikoxukaldeko etxekoandrea. Juan Eleta

ATETZ Beratsain Paulina Nuin Miguel Maria Gerendiain Eritze, abenduaren 10ean hil zen, 79 urtetan. Azpikoetxeko semea. Gure oroimenean Martitxu Zia izanen zarete 204. PULUNPE · 2021eko otsaila 30 2020ko abenduan gure alderdian izan ziren jaiotzak eta heriotzak:

204. PULUNPE · 2021eko otsaila 31 Urte berri, logo berri! 2021 urte zoriontsua opa dizuegu denoi!

Esan erranen, irudi berriarekin hasiko dugu urtea... Egilea: Miren Arregi

204. PULUNPE · 2021eko otsaila 32