COLLECT NL – Sept 2015

KUNST ANTIEK DESIGN

Opendeurdagen in HET SPIEGELKWARTIER

SÈVRES en de vrucht van de Verlichting bezwerende kunst: KATINKA LAMPE & MARC MULDERS J.M.W. TURNER Dubbeltentoonstelling in Enschede en Zwolle

Maandblad verschijnt niet in januari, juli en augustus Eric Jan Sluijter: 20ste jaargang SEPTEMBER 2015 / NR . 6 - € 4,95 P 708152 ‘Rembrandt deed alles anders’ “GESCHONDEN SCHOONHEID“ 5 september t/m 1 november 2015

Ten grondslag aan deze tentoonstelling ligt het blijvende onbegrip over de geestelijke en lichamelijke schade bij vrouwen na misbruik en geweld. De schatting is dat wereldwijd één op de zeven vrouwen slachtoffer is van femicide. Negen schilders hebben zich in dit onderwerp verdiept ieder op haar/zijn manier. Telkens komt naar voren hoe sterk vrouwen kunnen zijn. De schoonheid van de vrouw is niet slechts zichtbaar aan de buitenkant maar zeker ook aan haar innerlijke moed en dapperheid

Henk Fresen, ‘Kwikstaarten’, brons. Marli Koeman, ‘Zonder titel’. Roos van der Vliet , ‘Storytellers v’. Hanneke Naterop, ‘Insight’.

Meg den Hartog, ‘Is er licht’. Peter Pel, ‘Gesprek’, brons. Brita Seifert, ‘A hundred years Alexandra van Thiel, ‘Is this what Marije van Wieringen, ‘Invictrix 3 ‘. of solitude’. God created Beauty for’.

Hans van Uden, ‘Trots’, steen. Wivine Vervaeke, ‘Vastberaden’. Marian Spekreyse, ‘Vrijheid’, brons. Joep Verheijden , ‘Krab in schelp’, Bert van Steen, ‘Zonder titel’. brons.

SCHILDERS Meg den Hartog, Marli Koeman, Hanneke Naterop, Brita Seifert, Bert van Steen, Alexandra van Thiel, Wivine Vervaeke, Roos van der Vliet, Marije van Wieringen. BEELDHOUWERS Clemens Briels, Jop van Driel, Henk Fresen, Fieke Hordijk, Jack van Iwaarden de Vreede, Bert Koerts, Albert Kramer, Cees Meijer, Roland Menten, Peter Pel, Thea Slikboer, Marian Spekreyse, Hans van Uden, Joep Verheyden. KERAMISTEN Hermien Buytendijk, Hetty Kok, Leon Strous. SIERADEN Barbera de Leeuw, Neeltje Meerman, Ineke Otte.

HOFSTEDE GALERIE LIJN 3 - MIJMERTUIN EN BEELDENPARK Provincialeweg 1 / 4494 NA Geersdijk / Noord-Beveland Tel 0113 - 85.06.09 / contact persoon: Anthonia van Rappard Openingstijden: donderdag t/m zondag van 11.00 tot 17.00 uur en op afspraak. www.galerielijn3.nl [email protected]

Jan Verschoor Verstilde vormen - Sculpturen

13 september t/m 29 november

Jasper Krabbé PORTRAITS 12 september t/m 22 november MUSEUM BELVÉDÈRE HEERENVEEN | ORANJEWOUD www.kasteelkeukenhof.nl open: dinsdag t/m zondag 11.00 uur - 17.00 uur Oranje Nassaulaan 12 8448 MT Heerenveen T: 0513 644 999 www.museumbelvedere.nl

ggl.nl @ openingstijden uur 11.00-17.00 di t/m zo Glas Galerie Leerdam Glas Galerie Leerdam 44 Zuidwal 4141 BE Leerdam 0031 (0)345 631424 www.ggl.nl galerie

Dé galerie voor 2 Museumplein Drachten DD 9203 47 56 51 [t] (0512) unieke objecten 29 08 > 01 11 van internationaal 2015 uniek voor gerenommeerde NEDERLAND ¡Que Viva Picasso! glaskunstenaars. een overzicht van het graﬁ sche oeuvre KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP ONZE WEBSITE: WWW.MUSEUMDRACHTEN.NL TENTOONSTELLING Grenzeloos schilderachtig

kunst r antiek r decor Boundlessly Picturesque

Een Friese schotel, Harlingen, ca. 1840-50, schilder: Bauke Potting, ø 29 cm. Katwijks Museum j. en r. stuurman, grote st.jansstraat 1, 3811 hx amersfoort. 7 juli t/m 7 november 2015 tel. 033 4728971 b.g.g. 033 4610501/4659244 fax 033 4633722 open: di. t/m vr.10.00-17.30 en za.10.00-17.00. www.pienkunstantiek.nl www.katwijksmuseum.nl J U B I L E U M P A R A D E I I Bage, Chapelle, Courcelles, Devolder, Jurriën, Niessen, Radar, Hillenius, Kempers, Klement, Greetje en Hans Petri, Wassing. 3 sept t/m 24 okt GALERIE BLOM Joh. de Wittstraat 43, 3311 KH Dordrecht (1 min. vanaf station Dordrecht centr.) do t/m za van 12 – 18 uur + zondag 6 en 13 sept, 4 okt. www.galerieblom.nl

Art Gallery O-68

Oranjestraat 68, 6881 SG Velp

Theo Kuijpers Op zoek naar de Oorsprong

13 september - 18 oktober 2015

Theo Kuijpers is aanwezig bij de opening op 13 september, 15-17 uur.

Hendrik Kolenberg, ‘Senior Curator Drawings, Prints and Water Colours” van museum ‘Art Gallery NSW Sydney’ opent de expositie.

Openingstijden tijdens expositie: di t/m vr 14-17 uur

Van 6-9 oktober is de galerie gesloten i.v.m. deelname aan Art The Hague (7-11 oktober), waar O-68 ook werk van Kuijpers zal brengen.

O-68 Theo Kuijpers, 2011, stamping ground, olieverf collage op doek, 150x130cm www.collectkaj.nl chef-redactie/verantwoordelijke uitgever: els bracke eindredactie: frederik barends, reinold stuurman KUNST ANTIEK DESIGN layout: annick blommaert redactie assistente: liesbeth langouche SEPTEMBER 2015 administratie: véronique wispenninckx redactiesecretariaat: tel. +32 (0)9 216 20 28 fax +32 (0)9 216 20 27 78 In de kantlijn van de kunstmarkt [email protected] 79 Personalia met regelmatige medewerking van: 80 Websiteadressen peter van ardenne, frederik barends, jan f. h. h. beekhuizen, rob driessen, sebastiaan s. hesselink, drs anna laméris, 81 Te koop gevraagd en drs kitty laméris, frans leidelmeijer, robert-jan van ravesteijn, jaap versteegh, te koop aangeboden anton vos oplage: 20.000 exemplaren 82 Opendeurdagen in © kunst & antiek journaal te gent het Spiegelkwartier abonnementen negen nummers: 8 Up to date nederland: € 29,50 10 Up to art musea 90 Beursberichten belgië: € 29,50 - europa: € 40,00 overige landen: € 70,00 18 Up to art galeries 95 Designklassieker: Fortuny Floor Lamp van Mariano Fortuny Opgave en vragen 19 Licht op zilver over abonnementen alleen in Nederland /buitenland: Abonnementenland 96 Beursagenda Postbus 20 20 Altijd op weg 1910 AA Uitgeest De geschilderde verhalen van Theo Kuijpers Tel. 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 98 Veilingagenda € 0,10 per minuut 102 Veilingresultaten Fax 0251-31 04 05 22 De bezwerende kunst van Katinka Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen Lampe en Marc Mulders 104 Veilingen op komst en opzeggingen. 106 Veilingresultaten België Opgave en vragen 26 Eric Jan Sluijter: over abonnementen alleen in België “Rembrandt deed alles anders” [email protected] of tel. 0032 (0)9 2162023 32 Boekbesprekingen Beëindigen abonnement: Opzeggingen dienen 12 weken voor afloop van de 34 Het palet als portret abonnementsperiode in ons bezit te zijn.

Prijswijzigingen voorbehouden. 42 Cy Twombly, ondoorgrondelijk schilder adverteren in Collect antiquairs, kunsthandel, veilinghuizen en kunst- en antiekbeurzen 46 De collectie Jean-Louis Remilleux stuurman promotions v.o.f. stichtse rotonde 3e, 3818 gv amersfoort 50 Sèvresbiscuit tel. 033-4610501, fax. 033-4633722 [email protected] 56 De souvenirs van Vigée-Le Brun. De schilderende vriendin van Marie Antoinette galeries, beurzen, hedendaagse kunst en musea hrb b.v. 60 Het sublieme van Turner hoogstraat 164, 2851 be haastrecht tel. 0182-501066 64 Veilingen wereldwijd [email protected] joris van glabbeek 68 Is het ideale middel tegen de tel. +32 (0)9 216 20 24 veilingkoorts eindelijk [email protected] uitgevonden? Een voorstel van Kas Buunk cover Groep glaswerk uit de collectie Van Beek. 70 Veilinghuis Bubb Kuyper Frides Lameris Kunst & Antiek, Groots in boeken en prenten Nieuwe Spiegelstraat 55. (zie ook pagina 84) niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of 74 Galerieagenda openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, of op welke andere wijze ook zonder toestemming van de uitgever. 76 Museumagenda meningen, feiten, weergegeven in ondertekende artikelen of bijdragen aan dit blad vallen onder de verantwoordelijkheid van de betreffende auteur. redactie en uitgever zijn hiervoor niet aansprakelijk

COLLECT l 5 UP TO DATE

Kort nieuws Afgelopen lente, met name op 12 april, is schilder Thijs Overmans (°1928, Rotterdam) overleden +++ Vanaf 12 september gaat de kunstmanifestatie Bosch Geluk van start in het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch (nog t/m 29-11). Centrale vraag is: kan een andere kijk op geluk bijdragen aan een prettiger samenleving? www.reinventinghappiness.nl +++ De Open Monumentendag(en), op 12 en 13 september, staan in het teken van Kunst & Ambacht +++ De oudste klompenmakerij van Nederland, de fabriek Roesink waar ook een museum is gevestigd, wordt geveild. De 77-jarige eigenaar heeft geen opvolger en biedt het geheel met machines en gereedschappen te koop aan via Troostwijk Veilingen. Het startbedrag staat op € 10.000 en de veiling sluit af op 17 september +++ In Amsterdam komt er een heus ZERO-symposium: op 24 en 25 september herzien kunstenaars en cu-

Yves Klein, L’accord blue (RE 10), 1960. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam. Rechts: Bertus Roesink, eigenaar van de klompenfabriek en-museum te Borne. © Foto: Annina Romita.

Paniek op Chinese kunstmarkt? Afgelopen mei verkocht Sotheby’s op één avond drie topwerken – ‘Bassin aux nymphéas, les rosiers’ van Monet, ‘L’Allée des Alyscamps’ van Van Gogh en ‘Femme au Chignon dans un Fauteuil’ van Picasso – met bijhorende prijzen aan Chinese kopers. Maar dat was vóórdat de Chinese beurs onderuitging. De vraag kan gesteld worden of de sukkelende aandelenkoersen van de afgelopen tijd een weerslag zullen hebben op de kunstmarkt. Volgens Ken Yeh, voormalig voorzitter van Christie’s Asia, zal er zeker een impact zijn en was de kunstmarkt in Hongkong reeds dit voorjaar hevig verzwakt. In dit verband haalde Artnet aan dat de veilingverkoop in China in de eerste helft van 2015 met 30% is gedaald. Doch, dit betreft vooral de lokale kunstmarkt. Want wereldwijd zijn de Chine- zen nog steeds krachtige kopers, die zich vooral interesseren voor westerse ‘trofee’-werken, zoals de genoemde Picasso of Monet. “Deze worden gekocht door de allerrijksten, die een grotere buﬀer hebben”, aldus Suzanne Gyorgy, hoofd van de Art Advisory & Finance Group bij de Citi Private Bank. “En mocht het Chinese publiek toch massaal afhaken op de wereldmarkt, dan neemt de Amerikaanse, Europese of Arabische markt het wel van hen over.” Nu is het dus uitkijken naar wat de grote veilinghuizen dit najaar zullen doen. Vorige herfst haalden Sot- heby’s en Christie’s een totaalresultaat van € 1,6 miljard, onder meer dankzij de vele Chinese bieders. “Iedereen zal met argusogen naar de herfstveilingen kijken”, zegt Gyorgy, “Op de kunstmarkt speelt het psychologische een even grote rol als het ﬁnanciële. Als er één veiling tegenvalt, krijgt iedereen het al benauwd.” Vincent van Gogh, ‘L’Allée des Alyscamps’, 1888. Olie op doek, 91,7 x 73,5 cm. Verkocht op 5 mei 2015 voor € 61.109.000 bij Sot- heby’s New York aan een Chinese verzamelaar.

8 l COLLECT UP TO DATE

Oproep H.W. Koekkoek Drs. Jos Hilkhuijsen, conservator aan het Nationaal Militair Museum, doet onderzoek naar het leven en werk van de militair schilder en oorlogsillustrator Herman Willem Koekkoek (1867-1929). Tussen 1887 en 1900 schilderde Koekkoek taferelen uit de Frans-Duitse oorlog en portretteerde hij het Nederlandse en Engelse leger. Tijdens zijn jaren (1900-’20) als fulltime oorlogsillustrator van The Illustrated London News woonde hij in Londen. Daarna schilderde hij vooral Hollandse waterlandschappen. Van zijn honderden schilderijen, aquarellen en tekeningen is voor een groot deel de verblijfplaats onbekend. Personen die hierbij kunnen helpen, kunnen contact opnemen via [email protected], [email protected] of 06-14898126. Herman Willem Koekkoek rond 1910.

Duitsland wil verzamelen beperken In Duitsland ligt een wetsvoorstel op tafel dat de internationale verkoop van kunst, antiek en archeologie zeer streng zal reguleren. Zo zou de eigenaar van een ‘cultureel goed’ met een waarde vanaf € 2.500 uitgebreide be- Als protest tegen het wetsvoorstel heeft Georg wijzen van herkomst moeten Baselitz (foto) tien werken van hem terugge- kunnen voorleggen. Voor ar- vraagd die hij aan Duitse musea in bruikleen cheologische stukken ligt de had gegeven. Günther Ueker, Gerhard Richter en Max Beckmans kleindochter dreigen met minimumwaarde op € 100. een gelijkaardige actie. Door de bijgaande restric- ties inzake export van kunst – voor werken ouder dan 70 jaar of met een waarde vanaf € 300.000 is Kudditji Kngwarreye, ‘My Country’, 2007. 190 x 240 cm. In het najaar organiseert een exportvergunning nodig – zou deze wet rampzalige gevolgen kun- SmithDavidson Gallery in Amsterdam een grote solo-expositie rond deze Aboriginal nen hebben op de Duitse kunstmarkt. Het gevaar bestaat dat belangrijke kunstenaar (° 1928). – Duitse – werken alleen nog in Duitsland verkocht mogen worden, het- ratoren de geschiedenis van ZERO en be- geen het voor Duitsland uiteindelijk goedkoper zou maken om zelf werken spreken ze de actuele relevantie van haar aan te kopen voor haar musea. Als reactie hiertegen is een online petitie gestart, die – ook anoniem – getekend kan worden: www.openpetition. nalatenschap. Meer info en inschrijvingen: de/petition/online/fuer-den-erhalt-des-privaten-sammelns www.stedelijk.nl +++ Onlangs kwam aan het licht dat in maart 2014 ingebroken was in een villa van de familie Philips in Eindho- David Smith en Gabriëlle Davidson. In de huid van Van Gogh Het Van Gogh Museum ontwikkelt een reizende, interactieve ‘experience’ ven. Er zou onder meer een portret Titus van Rijn gestolen zijn, maar er die de bezoeker op innovatieve wijze meeneemt in de wereld van Vin- rijzen vragen bij dit werk. Er zijn acht portretten van Rembrandts zoon cent van Gogh. Met facsimile’s, au- bekend, en die hangen allemaal in topmusea. Bovendien verklaarde een diovisuele en digitale toepassingen, expert die voor de familie Philips taxeerde, dat deze twee werken bezit briefcitaten, levensechte reproducties en scènes van zijn kunstwerken, leven die – ten onrechte – aan Rembrandt toegeschreven waren, maar dat daar en omgeving beleeft de bezoeker het geen Titus bij zat +++ Na 45 jaar verandert Leslie Smith Gallery van naam. verhaal van Van Gogh. Wie er als eerste Paul Geerlings (gallery-manager): “Mensen associeerden de naam Leslie bij wil zijn, moet wel naar China. Want Smith meestal met de 19e-eeuwse romantiek. De laatste jaren ligt de daar wordt ‘Meet Vincent van Gogh’ nadruk echter voornamelijk op onze collectie moderne en hedendaagse in het voorjaar van 2016 gelanceerd. www.vangoghmuseum.nl kunst. De naamsverandering maakt deze omschakeling compleet. Bo- vendien zijn er plannen om een tweede galerie te openen in Miami.” De Vincent van Gogh, Zelfportret als schilder, Parijs, december 1887 - februari 1888. olie- nieuwe naam, SmithDavidson Gallery is gekozen naar het eigenaars- verf op doek. Van Gogh Museum, Amster- echtpaar David Smith en Gabriëlle Davidson. www.smith-davidson.com dam (Vincent van Gogh Stichting).

COLLECT l 9 UP TO ART MUSEA

Botanische kunst In het Noordbrabants Museum belicht verschillende kanten van is de tentoonstelling ‘Botanische botanische kunst door de eeuwen kunst – Een bloemrijke weten- heen. Zo wordt de variëteit en schap’ te zien. Het museum vitaliteit van de bloem en plant als brengt een unieke verzameling onderwerp extra benadrukt. Het botanische kunst bijeen. Histori- Noordbrabants Museum kent een sche tekeningen van kunstenaars rijke traditie aan exposities waarbij als Gerard van Spaendonck en ﬂora centraal staat. Ook in de vaste Charles Schull, worden getoond presentatie van het museum zijn naast moderne kunstwerken van veel bloemstillevens en botani- bijvoorbeeld Erik Andriesse, Marc sche prenten vertegenwoordigd. Mulders en Jan Cremer. Ruim Frans Francken II, ‘Heksenkeuken’. Kunsthistorisches Museum Wenen. zeventig kleurrijke tekeningen en Noordbrabants Museum schilderingen van de Vereniging Verwersstraat 41 De heksen van Bruegel van Botanisch Kunstenaars Neder- ’s-Hertogenbosch In de tentoonstelling ‘De heksen en er door de schoorsteen ook land complementeren het vijftigtal www.hetnoordbrabantsmu- van Bruegel’, in Museum Catha- weer uitvliegt. In de haard staat een klassieke en moderne werken uit seum.nl rijneconvent, is eenmalig een grote heksenketel waarin ze haar eigen collectie. De tentoonstelling 12-09 t/m 13-12 unieke collectie heksenvoorstel- tovermiddeltjes kookt en ondertus- lingen uit de roerige periode sen warmt een kat zich bij het vuur. van heksenvervolgingen in de Minder bekend is dat dit heksbeeld Nederlanden (1450-1700) te zien. door kunstenaars uit de Neder- Deze tentoonstelling toont aan landen werd bedacht, met Pieter dat niemand minder dan Pieter Bruegel de Oude als voorloper. Bruegel aan de wieg stond van de verbeelding van de heks zoals we Museum Catharijneconvent die nu kennen. Lange Nieuwstraat 38 Iedereen weet hoe een heks eruit Utrecht ziet: het is een lelijke vrouw die op www.catharijneconvent.nl een bezemsteel de haard invliegt 19-09 t/m 31-01

Grenzeloos Schilderachtig In de tentoonstelling ‘Grenzeloos Schilderachtig’ presenteert het Katwijks Museum een ruime selectie van schilderijen die tussen 1873 en 1914 in Katwijk en vijf andere Europese, aan zee gelegen kunstenaarskolonies zijn ontstaan: de vissersdorpen Newlyn (Engeland), Berck-sur-Mer (Frankrijk), Knokke-Heist (België), Skagen (Denemarken) en Ahrenshoop (Duitsland). Weliswaar gescheiden door landsgrenzen, hadden deze dorpen toch veel met elkaar gemeen, omgeven als ze waren door een ongerept kustlandschap, met een bevolking die vaak in streekdracht gekleed ging en met de bedrijvigheid van binnenko- mende vissersschuiten en de visafslag. De tentoonstelling sluit af met een overzicht van kunstwerken uit het Katwijk van honderd jaar later. Ook in de huidige tijd wordt het dorp jaarlijks door een internationaal gezelschap van kunstenaars bezocht.

Katwijks Museum Voorstraat 46 Katwijk www.katwijksmuseum.nl t/m 07-11 Jan Verhas, ‘Meisje op het strand, Knokke-Heist’.

10 l COLLECT UP TO ART MUSEA

Jan Cremer, ‘Tulpenveld’, 1991, lithografie. Collectie Het Noordbrabants Museum. © Jan Cremer c/o Pictoright Amsterdam, 2015.

COLLECT l 11 UP TO ART MUSEA

Marjolijn van Assem veertig jaar van haar kunstenaarschap bestrijken. Het is vrij bijzonder dat een museum een kunstenaar zo lang in haar ontwikkeling volgt. In 1999 werd deze collectie voor het laatst getoond. Nu ruim vijftien jaar later organiseert het museum opnieuw een omvangrijke expositie van haar werk. In die tussentijd is er echter veel gebeurd in het werk van Marjolijn van den Assem. In 1999 stond het olieverfschilderij nog centraal in haar doen en denken, in- George Henry, ‘Noon’, 1885. Olieverf op doek. Particuliere collectie. middels heeft het tekenen, veelal op groot formaat en uitgevoerd in krijt en Oost-Indische inkt de overhand Marjolijn van den Assem, ‘via campag- gekregen. Schots impressionisme 1880-1900 nano 154’, 2005. Potlood, oost-indische Het Drents Museum presenteert in zien dat exclusief gewijd is aan inkt op papier. Museum Gouda een grote internationale tentoon- deze Schotse kunstenaars, in meer Sinds 1976 heeft het Museum Oosthaven 9 stelling met werken van The Glas- dan tachtig schilderijen en veertig Gouda regelmatig werk aange- (tevens museumwinkel) gow Boys, een van de belangrijkste werken op papier, met natuurge- kocht van Marjolijn van den Assem Achter de Kerk 14 Britse kunstenaarsgroepen van trouwe Schotse landschappen, (*1947). Inmiddels is die collec- (tevens museumcafe) hun tijd. Eind negentiende eeuw boerenkinderen in ingetogen tie tekeningen, schilderijen en Gouda kwam het werk van deze groep kleuren, decoratieve en symbolisti- objecten gegroeid tot ver over de www.museumgouda.nl jonge Schotse schilders, waaronder sche schilderijen met sprankelende honderd werken, die bij elkaar zo’n 22-09 t/m 10-01 James Guthrie, George Henry en kleurcontrasten en beelden van het John Lavery, tot bloei. Geïnspireerd moderne leven in de stad. door de schilders van Barbizon, de Haagse School en het Franse Drents Museum impressionisme, werkten zij in Brink 1 een moderne Europese stijl. Voor Assen het eerst sinds 1900 is nu buiten www.drentsmuseum.nl Groot-Brittannië een overzicht te 22-09 t/m 07-02

Jasper Krabbé Voor de tentoonstelling ‘Portraits’ nam beeldend kunstenaar Jasper Krabbé (*1970) een zelfportret van de door hem bewonderde schilder Jan Mankes (1889- 1920) als uitgangspunt. Hij liet zich inspireren door dit topstuk uit de collectie van Museum Belvédère en sloot zich daarna op in zijn atelier, waar hij onafge- broken werkte aan tientallen nieuwe schilderijen en tekeningen. Het levert een veelzijdige en verrassende tentoonstelling op, waarin het kunstenaarschap van Krabbé op een bijzondere wijze wordt belicht. Uitgeverij Lecturis laat bij de tentoonstelling een rijk geïllustreerd boek verschij- nen.

Museum Belvédère Oranje Nassaulaan 12 Heerenveen-Oranjewoud 12-09 t/m 22-11

Jasper Krabbé, ‘Maid’, 2014.Potlood op papier, 29 x 18 cm.

12 l COLLECT UP TO ART MUSEA

¡Que Viva Picasso! Museum Dr8888 heeft dankzij een aantal verzamelaars de mogelijk- heid gekregen om een overzicht tentoon te stellen van het grafische werk van Pablo Picasso. De expositie geeft een uniek overzicht van de diversiteit van het grafische oeuvre van na 1945 en toont maar liefst 113 werken van de kunstenaar. Picasso bewonderde de grafische technieken in hoge mate, vooral de uiteenlopende mogelijkheden die het Sjoerd Buisman, ‘hangende boom, tuin Kranenburgh’. Foto Peter H. Toxopeus. bood. Naast de talrijke afzonderlijke vellen en series illustreerde Picasso meer dan 130 boeken met De bomen van Buisman etsen, litho’s en andere druktech- Beeldend kunstenaar Sjoerd Buis- Grote kans dat het publiek na het nieken. In de tentoonstelling zijn man (*1948) is gefascineerd door zien ervan nooit meer hetzelfde alle hoogtepunten van Picasso’s de natuur. Verwacht van hem geen kijkt. Niet langer is een boom iets grafiek te bewonderen. Een bijzon- Afbeelding uit: Pablo Picasso, Les Meni- nes et la vie, ‘Cercle d’Art Paris’ 1958 by landschappen op doek. Hij maakt groens op een bruinige stam. dere serie zijn de illustraties die Georges Bloch, eerste Franse editie. kunstwerken met soms levende Buisman maakt je bewust. Hij laat Picasso voor een gedichtenbundel bomen en struiken en legt knopen bezoekers echt kijken naar de van Tristan Tzara heeft gemaakt, Museum Drachten in takken. De kunstenaar manipu- schoonheid en de processen van de voorman van de Dada-Bewe- Museumplein 2 leert en observeert. Hoe reageert de natuur. ging. Het dekblad en de acht com- Drachten een boom als Buisman hem onder- posities, in aquatint uitgevoerde www.museumdrachten.nl steboven hangt? En op wat voor Museum Kranenburgh etsen, zijn ook te zien. 29-08 t/m 01-11 manier kijken mensen ernaar? Hoflaan 26 De tentoonstelling ‘de Bomen van Bergen NH Buisman’ in Museum Kranenburg www.kranenburg.nl geeft antwoord op die vragen. 15-09 t/m 29-11

Verstilde beweging In de historische omgeving van Landgoed Kasteel Keukenhof in Lisse is vanaf 13 september het werk van kunstenaar Jan Verschoor (1943) te zien. Het landgoed met het kasteel is, zoals de meeste buitenplaat- sen, altijd al een broedplaats en presentatieplek geweest voor kunst en cultuur. De hedendaagse kunst van Verschoor wil een verbintenis aangaan met de geschiedenis van kamers en torens van het gebouw, met zichtbare vormen uit de afgelopen eeuwen. Voor het eerst wordt zijn kunst getoond in een dergelijke klassiek/historische setting. De expositie omvat een dwarsdoorsnede van Verschoors oeuvre met zowel ouder als meer recent werk, maar ook een aantal nieuwe stukken, speciaal voor deze tentoonstelling gemaakt. In totaal ruim 25 werken, waaronder een aantal bruiklenen van de Stichting Jan Verschoor.

Kasteel Keukenhof Keukenhof 1 Lisse www.kasteelkeukenhof.nl 13-09 t/m 29-11 Jan Verschoor, ‘Liggende figuur’, 2014, glas.

COLLECT l 13 UP TO ART MUSEA

Sarkis in dialoog met Paradjanov Schommelende composities in het Turkse als in het Armeense van ruimte en tijd paviljoen. In Brussel brengt hij bij Ruimtelijkheid tot uitdrukking brengen op een doek, de derde wijze van hommage een dialoog dimensie integreren in de eerste twee, een geschikt - figuratief of tussen zijn eigen werk en dat van abstract - motief vinden en dat ettelijke keren herhalen, de juiste Paradjanov. Deze laatste verblufte expressieve kleuren vinden, soms gewoon een prachtig wit, dat een de internationale kritiek en het hoofdrol toebedeeld krijgt en alle onderdelen van het werk met publiek door de betoverende elkaar verbindt. Via verwarrende schaalverdraaiingen omhullende schoonheid van twee van zijn ‘settings’ creëren, die lijken op modernistische vormen of motieven, films: ‘De Vuurpaarden’ (1964) en afkomstig van folkloristische textielpatronen. Met bovendien een ‘Sayat Nova’ (1968). Zijn ideeën en knipoog naar Malevitsj, Mondriaan en zelfs Charles en Ray Eames. Fa- stijl beantwoordden echter niet rah Atassi (*Brussel, 1981) combineert al die verschillende elementen aan de ideologische normen van tot een heel eigen stijl. Binnenkort kunt u in de Extra City Kunsthal de Sovjet-Unie. Van 1973 tot in in Antwerpen kennismaken met haar nieuwste schilderijen, die iets 1977 zat Paradjanov opgesloten in hypnotisch hebben, samen met oudere werken. (ah) een kamp met een streng regime. Sarkis, ‘IKONA 141,”4.3.2003 (aan Parad- Daar begon hij collages, dozen, Extra City Kunsthal janov)’. Aquarel op glas op foto, lijst van poppen en hoeden te maken, als eind 19e-eeuws glas-in-lood uit Elzas, 40 Eikelstraat 31 x 34 cm. © de kunstenaar. Galerie Nathalie een ‘film in een notendop’, zoals Antwerpen-Berchem Obadia Parijs-Brussel. Adagp Parijs 2015. hij dat zelf omschreef. Dit heel www.extracitykunsthal.org aparte oeuvre vormt een boeiend 12-09 t/m 06-12 Dit is een niet te missen ten- geheel met het poëtische en poli- toonstelling, want ze verenigt tieke oeuvre van Sarkis. (ah) werk van twee vooraanstaande hedendaagse kunstenaars, beide Boghossian Stichting van Armeense afkomst: beeldend Villa Empain kunstenaar Sarkis en cineast Ser- Franklin Rooseveltlaan 67 gueï Paradjanov (1924-1990). Deze Brussel zomer stelt Sarkis werk tentoon www.villaempain.com op de Biënnale van Venetië, zowel 24-09 t/m 24-01

Ode aan de vreugde Wat maakt een mens blij? Zijn het dezelfde dingen die iemand ook aanzetten kunst te creëren? En hoe drukt een kunstenaar blijd- schap uit? Die boeiende vragen vormen het uitgangspunt van deze tentoonstelling, die u na de vakantie nog even in een vrolijke stem- ming houdt. Kunst diende vaak om uiting te geven aan vreugde: het vermaak der zinnen, de geestelijke genoegens, de weldaden van de natuur, enz. Aan de hand van verschillende thema’s, zoals Arcadia, de ideale samenleving, de kleine dagelijkse geneugten en natuurlijk ook muziek, dans en zang, laat deze tentoonstelling zien hoe de vreugde werd voorgesteld in zowel de oude als de hedendaagse kunst. De dorpsfeesten van Brueghel, de vrolijke ﬁguren van Frans Hals, de luisterrijke feesten van Tiepolo, maar ook de zonnige schilderijen van Rothko en de volslanke danseressen van Niki de Saint-Phalle. Kortom, vrolijkheid alom. (ah)

Palais des Beaux-Arts Farah Atassi: ‘Modern Toys III’, 2013. © Kunstenares. Place de la République 1 Lille www.pba-lille.fr Jules Lefebvre: ‘La rieuse’, 1861. Olieverf op doek, 66 x 51 cm. Amiens, Musée de Picardie – 16-09 t/m 24-01 Musée des Beaux Arts. © Rmn – Grand Palais / foto: Agence Bulloz.

14 l COLLECT UP TO ART MUSEA

COLLECT l 15 UP TO ART MUSEA

De liefde volgens Fragonard Tzara en dada De liefde was voor de We hadden deze tentoonstelling Franse schilder Jean Honoré al aangekondigd in ons aprilnum- Fragonard (1732-1806) een mer, maar door allerlei vertra- belangrijk thema en wel zijn gingen opent ze haar deuren hele carrière lang. Het is ook uiteindelijk pas eind september. Ze het thema van deze tentoon- laat u kennismaken met het veel- stelling. Fragonard was een zijdige oeuvre van Tristan Tzara leerling van François Boucher. (1896-1963), een van de gangma- Hij gaf een nieuwe gevoelig- kers van het dadaïsme. Het was Jean Honoré Fragonard: ‘L’ enjeu perdu ou Le heid en sensualiteit aan de in februari 1916, in een cabaret in Baiser gagné’, ca. 1760. Olieverf op doek, 48,3 x pastorale motieven en my- Zürich, dat een handjevol schilders 63,5 cm. New York, The Metropolitan Museum of Art, schenking van Jessie Woolworth Dona- thologische taferelen van zijn en dichters (zoals Tzara) een hue, 1956. meester, die een afspiegeling anticonformistische beweging ten van de Franse levensgenie- doop hield. De naam ervan werd ting in de achttiende eeuw vormden. Door de Vlaamse meesters te lukraak gekozen uit een woorden- Man Ray, Tristan Tzara, circa 1924 bestuderen stapte hij echter over van geraﬃneerde erotiek naar lan- boek. De tentoonstelling beperkt delijke taferelen met een uitgesproken sensueel karakter. Hij liet zich zich niet tot die enkele jaren dat ook inspireren door Watteau en gaf een eigen, poëtische dimensie de beweging bestond (tegen Man Ray), alsmede niet-westerse aan het thema dat die had geïntroduceerd in de Franse schilderkunst: het eind van de oorlog viel ze al kunst en art brut. (ah) het ‘fête galante’. Later zou hij ook het thema van de ‘romantische uiteen), maar omvat de hele car- liefde’ behandelen. Eerder was hij bovendien een bijzonder produc- rière van Tzara, die trouwens ook Musée d’Art Moderne et Con- tieve tekenaar geweest. Zo maakte hij boekillustraties, onder meer een verzamelaar was, onder meer temporain voor ‘Don Quichot’ en de Fabels van La Fontaine. Op deze tentoon- van Afrikaanse kunst. Aanvullend Place Hans Arp 1 stelling krijgt de bezoeker tal van bekende werken, zoals ‘Le Verrou’, krijgt de bezoeker werk te zien Straatsburg te zien, samen met hedendaagse werken, zowel literaire als picturale. van bevriende kunstenaars (o.a. www.musees.strasbourg.eu Het geheel herinnert eraan dat de achttiende eeuw wel degelijk die Picasso, Arp, Ernst, Picabia, Miró en 24-09 t/m 17-01 van de verleiding en de amoureuze intriges was en dat Fragonard dat meesterlijk wist uit te beelden. (ah)

Musée du Luxembourg Rue Vaugirard 19, Parijs www.museeduluxembourg.fr 19-09 t/m 24-01

Design in het Bauhaus Het Bauhaus was ongetwijfeld de een grote invloed op het design. meest beroemde kunstschool van Het is op dit laatste aspect dat deze de twintigste eeuw. Hij veran- tentoonstelling zich toespitst. Aan derde radicaal de opleiding van de hand van tal van objecten en kunstenaars, of het nu ging om documenten laat ze zien hoe het schilders, beeldhouwers, architec- rationele denken evolueerde, in ten, dan wel interieurontwerpers. een streven om schoonheid, func- Die werden aangespoord samen te tionaliteit en productie met elkaar werken om kunst te integreren in te combineren. Typische Bauhaus- elk deel van de woning. De school werken worden vergeleken met werd opgericht in Weimar, in 1919, andere realisaties uit die tijd én met verhuisde in 1926 naar een door hedendaagse werken. (ah) Gropius ontworpen - en thans gerestaureerd - complex in Dessau Vitra Design Museum en uiteindelijk naar Berlijn, waar Charles-Eames-Str. 2 de nazi’s de school in 1933 sloten. Weil am Rhein Het Bauhaus zorgde voor een heel www.design-museum.de Kurt Schmidt, F.W. Bogler en G. Teltscher, ‘Das mechanische Ballet’, 1923. Opnieuw uitge- andere kijk op (sier)kunst en had 26-09 t/m 28-02 voerd door het Theater der Klänge, 2009. © Foto : O. Eltinger.

16 l COLLECT UP TO ART MUSEA

De verrassende John Waters Overzichtstentoonstelling Ai Weiwei zijn heel eigen humor, groeide hij Sinds hij in 2011 enkele maanden in de gevangenis zat, geniet Ai uit tot een icoon van de under- Weiwei grote media-aandacht. Deze belangrijke representant van de groundfilm. Waters is ook (stem) onafhankelijke Chinese kunstscene, geniet wereldwijd erkenning. De acteur, verteller en auteur. Op 23 Royal Academy in Londen wijdt een grote overzichtstentoonstelling september zal hij aanwezig zijn in aan zijn oeuvre, aangevuld met enkele speciaal voor deze gelegen- het Kunsthaus in Zürich, voor een heid gemaakte werken. Zo krijgt men onder meer ‘Straight’ te zien, onemanshow van negentig mi- een bekend werk gecreëerd na de aardbeving in de Chinese provin- nuten. Een ander, minder bekend cie Sichuan in 2008, met ter plekke gevonden stalen staven. Dit werk facet van hem vormt het thema laat zien hoezeer Ai Weiwei rekening houdt met de gebeurtenissen van deze tentoonstelling: dat van die zich rond hem afspelen. De Chinese kunstenaar, architect en een beeldend kunstenaar die tentoonstellingscurator, werkte jarenlang in de Verenigde Staten, onder meer filmfoto’s samenvoegt maar verblijft nu weer in China. Hij paart de aloude tradities van zijn tot afzonderlijke storyboards, geboorteland aan moderne elementen en laat zich daarbij vooral die volwaardige werken zijn. graag inspireren door Marcel Duchamp. (ah) John Waters heeft ook een reeks sculpturen en uiteenlopende Royal Academy objecten gecreëerd. Die worden Burlington House John Waters: ‘Beverly Hills John’, 2012. C- print, 76,2 x 50,8 cm, nr. 1/5. Privécollectie. zelden tentoongesteld, maar Piccadilly © Kunstenaar. sommige bevinden zich nu in de Londen permanente collecties van het www.royalacademy.org.uk Met films als ‘Serial Mom’ en ‘Pink Kunsthaus. (ah) 10-09 t/m 13-12 Flamingos’ bekleedt regisseur John Waters een aparte plaats Kunsthaus Zürich in de Amerikaanse filmkunst. Heimplatz 1 Door zijn gedurfde thema’s en Zürich trash-scènes, zijn sarcastische kijk www.kunsthaus.ch op de moderne samenleving en T/m 01-11

Ai Weiwei, ‘Dropping a Han Dynasty Urn’, 1995. Drie zwart-witafdrukken van elk 148 x 121 cm. © de kunstenaar. Ai Weiwei Studio. Keltische voorouders Het fameuze schild van Battersea, ontdekt bij het baggeren van de Theems, vlak bij de Battersea Bridge, is een van de mooiste pareltjes van de Keltische beschaving te vinden in het British Museum. Die beschaving strekte zich uit over een groot deel van Europa, van het einde van de prehistorie tot het Romeinse tijdperk en omvatte tal van stammen. De Kelten beheersten meesterlijk de kunst om objecten te maken met vuur, zoals sieraden met kleurrijk emailwerk. De Keltische sierkunst was bijzonder complex, met elementen ontleend aan zowel de mensen- als de dierenwereld en verfraaid met geometrische motieven, zoals lijnen, spiralen en cirkels. In Engeland zou die stijl nog de hele middeleeuwen lang een sterke invloed blijven uitoefenen. Deze tentoonstelling is gebaseerd op recente vondsten en studies. Het is een boeiend overzicht, met prestigieuze sieraden en voorwerpen uit het dagelijkse leven. (ah)

British Museum Great Russell Street Londen www.britishmuseum.org Kom in gedreven zilver, Gundestrup, Noord-Denemarken, 100 voor Chr. – 1 na Chr. 24-09 t/m 31-01 © The National Museum of Denmark.

COLLECT l 17 UP TO ART GALERIES

Carolein Smit Werk van Carolein Smit (°1960) is dit najaar o.a. te zien in het Bon- nefantenmuseum (tentoonstelling ‘Ceramix’) en krijgt in 2017-’18 een grote solo-expositie in het Victoria & Albert Museum te Londen. Voor een preview daarvan zit u goed bij Flatland Gallery. Zij tonen met ‘Walls of art’ het jongste project van Smit: de kleurrijke losstaande figuren van weleer zijn vervangen door witte en grijsblauwe sculptu- Carolein Smit, ‘Medusa’. ren die – vaak op consoles – tegen de wand hangen. Waar Smit niet je inderdaad rillingen, door hun van afwijkt, is het weelderig ba- onrustwekkende uiterlijk én hun rokke en het morbide. Zelf zegt zij schoonheid. Alexandra van Thiel, ‘Is this what God created beauty for?’, 2015. Acryl en olie op paneel, keien, 95 x 95 cm. over haar werk: “Ik wil dat mensen van mijn werk houden. Maar ik wil Flatland Gallery het hen niet te makkelijk maken. Lijnbaansgracht 312-314 Geschonden schoonheid Het is pijnlijk, fragiel, onvervuld Amsterdam In het schilderij ‘Is this what Godin of moeder. Aan de klappen en soms gevaarlijk.” Haar skelet- www.flatlandgallery.com God created beauty for?’ beeldt die vrouwen moeten incasseren, ten en Medusa-koppen bezorgen 05-09 t/m 03-10 Alexandra van Thiel op een on- hun pijn, eenzaamheid en kracht gewone manier een steniging af: is de thematentoonstelling ‘Ge- niet de vrouw, maar het schilderij schonden Schoonheid’ gewijd. vangt de klap op. Desalniette- Schilder- en beeldhouwwerk, From China with love min ondervindt de geschilderde maar ook keramiek en sieraden Hoofdthema bij de Chinese beeldhouwer Zhang Yong is de mens in vrouwenrug ook schade. Met dit zijn te zien van o.a. Meg den al zijn naaktheid, met al zijn eenzaamheid en overpeinzing. Sinds zijn beeld van geweld uit Van Thiel Hartog, Brita Seifert, Jop van Driel, ontdekking in 2013 door Galerie Kunstbroeders, vertegenwoordigen haar solidariteit met vrouwen die Albert Kramer, Hetty Kok en Ineke zij hem exclusief in Europa. Welke andere paradepaardjes zij op stal het slachtoffer zijn van lichamelijk Otte. hebben, tonen zij deze maand op twee locaties; in hun eigen galerie en/of geestelijke mishandeling en én in MaCloud Gallery brengen zij een dwarsdoorsnede van hun onderdrukking. Dit zijn wereld- Hofstede Galerie Lijn 3 collectie. Van meer dan vijftien kunstenaars worden meer dan 100 wijd naar schatting één op zeven Provincialeweg 1 werken getoond, gaande van de vrouwengezichten in close-up van vrouwen en meisjes! En toch Geersdijk Zhang Xiang Ming, de verschijnende/verdwijnende figuren van Tang overheerst in de kunst het beeld www.galerielijn3.nl Tao, de vrolijke beelden van Gong Dong, maar ook Sheng Shaopeng, van de vrouw als verleidster, 05-09 t/m 01-11 Xie Aige, Piao Ji You, Wei Ping en anderen.

Galerie Kunstbroeders Weverssingel 22 Amersfoort www.kunstbroeders.com 19-09 t/m 20-12

MaCloud Gallery Julianalaan 1 Bilthoven www.macloud.nl 19-09 t/m 20-12

Zhang Yong, ‘The Genesis’, 2015. Marmer. © foto: Galerie Kunstbroeders.

18 l COLLECT UP TO ART GALERIES

Gravur on Tour Het Glass Engraving Network telt honderden leden over de gehele wereld, van Argentinië tot Noord-Canada, van Australië, Nieuw-Zeeland, China, Rusland, Afrika tot in Europa. Dit netwerk wil nieuwe generaties inspireren om het potenti- eel van het glas graveren te verkennen en startte daartoe afgelopen mei een reizende verkoopten- toonstelling. Dit najaar houden de werken van 31 internationale glasgraveerders-glaskunstenaars halt in Epe, de enige galerie tussen alle museale stopplaatsen van de expositie. De eindbestem- ming is het Glasmuseum in het Duitse Frauenau in de zomer van 2016, alwaar een grootschalige glas graveer-jamboree gehouden zal worden.

Galerie De Aventurijn Polweg 2 Epe www.aventurijnglasgalerie.nl 27-08 t/m 11-10 De Engelse Katharine Coleman opent op 30 augustus de tentoonstelling Gravur on Tour.

Licht op zilver Informatierubriek Hedendaags Zilver Nederland Tamara van Kekerix, ‘Get the Zilverstadrotondes grooves sunshine’, schaalob- jecten van 1e gehalte zilver Op 5 september worden de eerste twee kunstwerken in het kader en messing, 2015, 21x10(h) van de Zilverstadrotondes in Schoonhoven onthuld. Deze kunstwer- resp. 15x7(h). ken in de vorm van twee trouwringen respectievelijke een armband zijn ontworpen door de Schoonhovense edelsmid Esther van Vliet en in het groot uitgevoerd door het plaatselijke constructiebedrijf. De vervaardiging van de gebogen stalen buizen onder een druk van 1500 ton is indrukwekkend. De realisatie van het project ‘Rondom Zil- ver’ zal nog dit jaar worden voltooid met in totaal vijf grote ‘zilveren’ kunstwerken op de vijf rotondes die toegang geven tot de zilverstad Schoonhoven.

Guido Schram, ‘Verstuiving’, objecten van 1e gehalte zilver, 2015, 10 x 8 à 10(h).

Nieuwe zilverkunst De jonge zilversmeden Tamara van Kekerix en Guido Schram met atelier in Heukelum zijn volleerde edelsmeden en maken - ook in opdracht - zowel sieraden als ‘groot zilver’. Zij hebben elkaar op de Schoonho- De werkplaats van het Schoonhovense constructiebedrijf waarbij ontwerpster/ edelsmid Esther van Vliet de vervaardiging van één van de ringen bewondert. Foto: vense Vakschool leren kennen en zijn nu zoals ze zelf stellen ‘een jong Rob Glastra. stel met passie & liefde voor het vak’. Met toewijding en enthousiasme ontwerpen en maken ze nieuwe zilverwerken zoals het afgebeelde zilver Hebt u ook een aankondiging betreﬀende hedendaags zilver? vervaardigd in de masterclass 2015 van Jan van Nouhuys. Laat het ons weten op: [email protected].

COLLECT l 19 Geschilderde verhalen van THEO KUIJPERS TEKST: ANNE MIE EMONS

“Ik werk nooit ter stam horen. Ik heb ‘Songs’ geschilderd voordat ik dit wist. Overigens blijf ik het bijzonder vinden plaatse, maar neem de dat ene Theo Kuijpers uit Mierlo het landschap impressies en emoties in zich opneemt, de sfeer oppikt en dan werken maakt, die de essentie van de ‘Song’ weergeven. mee naar de discipline AME: In de jaren ’60 begon u te experimenteren met allerlei materialen, aangebracht op het doek, om ze van mijn atelier.” daarna met verf te bedekken. TK: Dat is een tik van mij. Ik heb altijd al iets ge- had met materie, omdat ik me verwant voelde met Wagemaker in Nederland of Tàpies in Spanje. Dat was in de jaren ’60, ’70 en het is terugge- komen in het Australische werk. Die twijgen en stokken, ‘sticks’ zeggen ze in New York, liggen in de woestijn. Ik werkte een half jaar in New York bij het MoMA PS1, het Contemporary Art Cen- ter New York en daar zeiden ze “Ah, you are from Theo Kuijpers in zijn atelier. Foto: Leon Mommers. the sticks.” AME: Die voorwerpen komen uit de levende natuur, Anne Mie Emons: Gedurende meer dan vijftig jaar maar ook zijn ze soms van textiel of van tentzeil. hebt u een consistent oeuvre opgebouwd, dat zich Waarom gebruikt u geen dingen uit de niet-levende beweegt tussen ﬁguratie en abstractie. Wat zijn uw natuur, zoals zand en stenen? Of gebruiksvoorwerpen inspiratiebronnen? zoals lepels en vorken? Zijn het miniverhalen binnen Theo Kuijpers (*1939): Er zijn in mijn werk twee het grote verhaal? grote aandachtsgebieden. De architectuur, met TK: Wat betreft die miniverhalen, daar ben ik het name die in Marokko, en het Australische landschap, niet mee oneens. De samenhang ontstaat vanzelf gecombineerd met aboriginalkunst. En dan gaat het gedurende het werk, maar ook wel via een plan, daarbij vooral om de sporen die mensen achterlaten. een idee waar ik naar toe wil. Er zit overigens een Eigenlijk zijn het verhalen over mensen. enkele keer weleens zand in, maar ik gebruik nooit AME: Hoe valt in uw werk de verhouding tussen kleur metalen gebruiksvoorwerpen. Dat past niet bij de en compositie uit? Beide zijn namelijk vrij sterk. aard van mijn werk. TK: Dat is een erg wetenschappelijke vraag. Ik ben AME: In de catalogus bij uw expositie vorig jaar in Syd- niet zozeer bezig met de kleur of de compositie, ney, schreef curator Hendrik Kolenberg: ‘Theo Kuijpers maar eigenlijk gaat het bij mij meer om het ge- can be considered an inheritor of the heady ﬁrst wave heel. Ik laat de dingen dan ook op me inwerken en of the post-war Dutch art of the late 1940s and early werk nooit ter plaatse, maar neem de impressies 1950s- of the COBRA group as well as those who took en emoties mee naar de discipline van mijn atelier another path and used heavy impastos of paint or tur- in Eindhoven. Daar componeer ik mijn herinne- ned to collage, found objects and sculpture to create ringen dan op het doek, als sublimaties van het abstract works.’ Is er verwantschap met Arte Povera, eenmaal beleefde. Mijn indrukken sla ik op in de en de ZERO-beweging? ‘grijze massa’. Dat kan ik goed, want dat mag ik TK: Zero is een zoektocht naar eenvoud, naar de na al die jaren werken wel zeggen. Na een paar oorsprong. Ik was een jaar of vijftien geleden maanden komt er een soort sfeer naar boven en op een kijkdag bij Sotheby’s in Amsterdam. Het dan heb ik houvast. Van daaruit start ik. hing er bomvol met werk van allerlei Nederlandse De laatste keer dat ik in Australië was sprak ik een kunstenaars. Ineens werd ik er aangetrokken door antropoloog. Hij vond dat ik de ‘Songs’ van de een werk van Jan Schoonhoven. Het was voor aboriginalbevolking zo goed weergaf. Maar ik had mij net alsof al die andere werken er alleen maar boven die ‘Songs’ nooit gezien, hoewel ik er wel over ge- hingen om het werk van Schoonhoven meer te Theo Kuijpers, ‘Rainforest’, 2013. Olieverf en collage op doek, lezen had. Een ‘Song’ is het gebied waar ze tijdelijk laten stralen. Ik stond perplex. Hoewel ik altijd 200 x 160 cm. Foto: Peter Cox. wonen, maar het zijn ook de liederen die bij een al gefascineerd was door de monochroom-achtige

20 l COLLECT werken van Manzoni, Uecker, Newman, Klein of boven Clyﬀord Still, spande dat serene witte reliëf van Theo Kuijpers, ‘Sign for magic’, 2013, Olieverf en collage op doek, Schoonhoven de kroon. 80 x 100 cm. Foto: Peter Cox. AME: Er zijn door u ook werken op papier gemaakt, zoals de gouaches die eerder dit jaar op een exposi- onder tie bij Galerie Borzo in Amsterdam hingen. Dat is toch Theo Kuijpers, ‘De oorsprong’, 2014. een heel andere vorm van creatie dan bij de werken Olieverf en collage op doek, 160 x 200 cm. Foto: Peter Cox. met objecten onder de verf. TK: Toen ik de laatste keer in Australië was, nodigde een bevriende kunstenaar uit Adelaide me bij zich uit. Na een paar dagen waren we zo’n beetje uitgepraat en toen zei hij: “Theo hier is papier, doe er eens iets mee.” Zoiets doe ik eigenlijk nooit, maar ik ben toch begonnen met de verf die hij zelf gemaakt had, bestaande uit pigmenten met was en olie. Zo ontstonden die boompjesachtige vor- daan, maar het Duitse systeem is beter dan het men op papier. Ja, en toen was de beer los. Ik heb Nederlandse. Hier heeft een student veel te veel er een stuk of twintig gemaakt, waarvan de mooi- docenten. In Duitsland heb je één docent en werk ste zijn aangekocht door het museum in Sydney. je daardoor een-op-een met hem. Je studeert dan AME: In veel van uw werken zie ik een bepaalde rit- ook af bij je eigen professor/kunstenaar, zodat je miek, die me doet denken aan ‘minimal music’. Hoe bijvoorbeeld daarna altijd kunt zeggen: ‘Ik heb ge- gaat u te werk? studeerd bij Joseph Beuys’. TK: Het is gewoon een kwestie van beginnen en AME: Is het altijd van een leien dakje gegaan? dan dromen op het papier of het doek. En verder TK: In de jaren ’60 had ik een echte identiteitscri- reageren op wat ik net gedaan heb. sis, waardoor ik toen twee jaar helemaal niets heb AME: Simpelweg dromen op het doek en dan is het gedaan. Het was een zoeken naar: ‘Wie ben ik nu goed? eigenlijk?’ De uitkomst was verbluﬀend, zowel in TK: Of niet natuurlijk! diepte als simpelheid. Ik kwam tot de conclusie AME: U hebt lesgegeven aan de kunstacademie in dat ik moest gaan werken vanuit mezelf en vooral Den Bosch. Zijn de kunstopleidingen in Nederland dicht bij mezelf blijven. Weet je wat mijn docent van een behoorlijk niveau? toen zei: “Heel goed Theo; dat wist Socrates 2000 TK: Lesgeven heb ik hier altijd met veel plezier ge- jaar geleden ook al.”

Meer weten Bezoeken Art Gallery o-68 Oranjestraat 68 6881 SG Velp www.gallery-O-68.com In de expositie ‘Land, licht, lucht en water’ in Museum Van Bommel is ook werk van Theo Kuijpers te zien. www.vanbommelvandam.nl 20-09 t/m 20-03

COLLECT l 21 Kunst moet bezweren Vorig jaar ontmoetten ze elkaar voor het eerst. Nu hebben ze samen een grote show in Museum Arnhem. Schilders Katinka Lampe en Marc Mulders over hun werk, de tentoonstelling en de natuur.

TEKST: IRIS DE FEIJTER

Mulders: “Katinka e één woont in de stad, de ander in een zomervakanties doorbracht. Mulders woont hier natuurgebied. De één schildert woest sinds 2008. Katinka Lampe woont in Rotterdam, slaagt erin een por- impressionistische landschappen met maar reisde met veel plezier af naar het landgoed. tret van de wereld Dvele lagen verf, de ander glad gebor- “Wat is het hier toch prachtig, Marc,” zegt ze en- stelde enigmatische portretten. Maar toch putten thousiast als ze haar auto uitstapt. Ze heeft groot te schilderen.” Katinka Lampe (52) en Marc Mulders (56) inspi- gelijk. De tuin staat vol wuivende veldbloemen ratie uit elkaars werk. Ze hebben binnenkort zelfs met daarachter uitgestrekte akkers en bossen. samen een tentoonstelling in Museum Arnhem: Voor Mulders is deze omgeving zijn grootste in- Tegen het licht in. Om over de tentoonstelling te spiratiebron. Zijn atelier in de oude schuur heeft spreken, nodigde het duo ons uit op Landgoed twee gigantische deuren die allebei uitkijken over boven Baest bij Eindhoven. Een prachtig domein dat de kleurige velden. Er staan twee grote ezels met Marc Mulders, ‘Twilight Zone’, 04.04.15. Olieverf op doek, 260 x 340cm, 2015. werd gesticht in de 12e eeuw en waar in de ja- een paar nieuwe werken erop. “Kijk, dit doek zou Courtesy of the artist. Foto Peter Cox. ren ’40 actrice Audrey Hepburn regelmatig haar ik ook graag nog meenemen naar de expo, Ka-

22 l COLLECT links Katinka Lampe, ‘600152’, 2015. Olieverf op doek, 60 x 60 cm. Collectie Cathy Wills Collection, London.

onder Katinka aan het werk in haar atelier. Foto: Kees Liekens.

tinka. Wat denk je daarvan?” polst Mulders als geheim van een goed werk. Zo kan je maatschap- we zijn atelier binnenwandelen. Katinka knikt pelijke thema’s aanraken zonder de betovering instemmend. “Heel mooi Marc.” van het schilderij te doorprikken. Wanneer je als kunstenaar te letterlijk wordt in je maatschappe- Realiteit vol geheimen De tentoonstelling die te zien zal zijn in Museum Arnhem is eigenlijk een vervolg op de presentatie die het duo liet zien op Art Rotterdam eerder dit jaar. Op de stand van de Amsterdamse Gale- rie Ron Mandos – de vaste galerie van Katinka Lampe – was de show ‘In the in between’ te zien met werk van Lampe en Mulders. Lampe: “Voor ons ging die show over de laag tussen de realiteit en je eigen interpretatie daarvan. We reageren op wat er vandaag in de wereld gebeurt. Maar daar overheen leggen we wel een sluier, zodat het niet te letterlijk wordt.” Die mysterieuze sluier vinden Lampe en Mulders ook in de werkelijkheid. Denk maar aan de confronterende video’s van IS. Daar- op zijn de gezichten vaak grotendeels bedekt zodat de menselijke expressie verborgen blijft. Ook in de natuur zie je dit bijvoorbeeld door mist of dauw die de werkelijkheid verhult. Het is realiteit vol geheimen. Mulders: “In die sluier schuilt het

COLLECT l 23 rechts Marc Mulders, ‘Twilight zone 10.04.15’, 2015. Olieverf op doek, 260 x 340 cm. Courtesy of the artist. Foto Peter Cox.

onder Marc Mulders in zijn atelier in Landgoed Baest, lente 2015.

lijke, sociale, psychologische of politieke uitspra- geeft Mulders een woordje uitleg: “Naast schilder ken, verliest je werk aan impact. Dan is het niet ben ik ook glazenier. Als ik mijn glasramen ont- langer bezwerend.” werp, werk ik op een lichtbak. Dan schilder ik De show op Art Rotterdam in februari werd opge- letterlijk tegen het licht in. Dat vonden we zo’n merkt door Miriam Windhausen, hoofd museale mooie beeldspraak dat we besloten dat als titel te zaken bij Museum Arnhem. Ze sprak het duo aan nemen.” Lampe knikt: “Als je tegen het licht in en daarna ging het snel. Een half jaar intussen zijn kijkt, zie je niet alles meer scherp. De details ver- ze bezig met de laatste voorbereidingen. Lampe: dwijnen en het beeld vervormt. Dat idee sluit heel “De scenograﬁe beslisten we samen met Miriam. mooi aan bij ons thema.” We kregen in het museum drie heel mooie aan- palende ruimtes. De expositie loopt van donker Compliment naar licht. Als bezoeker word je als het ware naar Lampe en Mulders ontmoetten elkaar voor het het licht toegezogen. De eerste ruimte is duister eerst een dik jaar geleden, in maart 2014. Ze na- met donkere wanden en werken in dito sfeer en men toen beiden deel aan een grote groepsten- bijpassende zwaardere thema’s. Daarna volgt een toonstelling in Park, een kunstenaarsinitiatief in neutrale grijze ruimte en tot slot eentje waar een Tilburg. Lampe: “Ik had zin om eens met iemand teveel aan licht is zodat alles sterk wordt belicht.” samen te werken. Op zoek naar een goede tan- De opbouw van de tentoonstelling sluit dus per- dem keek ik door de tentoonstelling. Marcs werk fect aan bij de titel: Tegen het licht in. Daarover sprak me heel erg aan. Ook al is het totaal anders dan het mijne. Misschien daardoor juist. Toen ik hem aansprak, was hij meteen heel enthousiast.” Mulders lacht hartelijk: “Meestal was ik degene die op andere kunstenaars afstapte, om samen iets te doen. Het was heel leuk om het eens andersom mee te maken. Bovendien was ik al lange tijd een groot bewonderaar van Katinka’s werk. Zij slaagt erin een portret van de wereld te schilderen. Dat zij met mij wilde samenwerken vond ik een groot compliment.”

Giverny Lampe en Mulders zijn generatiegenoten, ze groeiden allebei op in Tilburg, ze werden allebei schilder en ze hebben dezelfde tomeloze drive. Maar hun werk ligt ver uiteen, net als hun werkwijze. In het atelier van Katinka Lampe

24 l COLLECT katinka lampe en marc mulders

staan altijd veel werken, de meeste nog niet af. “Schilderkunst laat zich niet dwingen, hoe graag ik dat ook zou willen. Soms is een werk na één dag bijna af en werk ik er daarna nog een maand aan tot het helemaal goed zit. Momenteel ben ik bezig aan zes werken tegelijk. Die liggen dan allemaal in mijn atelier. Ik maak mijn schilderijen met sjablonen die ik uitsnij van wit tegenpapier. Laag voor laag bouw ik zo’n doek op. Alle sjablonen – de vormen én de restvormen – hou ik bij tot een werk af is. Naast het inhoudelijke aspect bekijk ik schilderen ook als een formeel proces. Alle onderdelen – de kleuren, de vormen, de verhoudingen – moeten kloppen. Pas dan is het af. Heel belangrijk voor mij is dat een schilderij een esthetisch object blijft. Schilderen is een ambacht en ik heb de techniek in de vingers. Ik kan schilderen wat ik wil en ik vind het leuk met die schoonheid te spelen. Ik kan er mensen mee lokken. ‘Kijk eens hoe mooi.’ Maar ik geef er dan wel een twist aan, zodat het ongemakkelijk wordt.” Lampe schildert alleen portretten, maar maakt geen realistische weergaves van mensen. Door haar modellen in een toneelachtige setting te fotograferen, creëert ze haar eigen realiteit ge- inspireerd op internettrouvailles, krantenknip- sels of tv-fragmenten. Mulders werkt vooral rond thema’s als religie, traditie en ambacht. De natuur is voor hem het Lampe: symbool van de schepping. Zijn atelier ligt te midden van de bloemenvelden. “Dit is mijn ei- “We reageren op wat er vandaag in de wereld gebeurt. gen hedendaagse Giverny. Al gebruik ik dit uit- zicht vooral als inspiratie. Ik schilder niet recht- Maar daar overheen leggen we wel een sluier, zodat het streeks wat ik zie. Liever put ik uit mijn mentale niet te letterlijk wordt.” visuele bibliotheek. Sinds ik hier kwam wonen, is

mijn werk veranderd. Vroeger liet ik dagelijks uit links Aalsmeer emmers vol papavers, irissen of pioenro- Marc Mulders, ‘Garden Rhythm 05.03.15’, 2015. Olieverf op doek, 70 x 50 cm. Cour- zen komen, afhankelijk van het seizoen. Daarvan tesy of the artist. Foto Peter Cox. maakte ik doeken vol bloemenpatronen. Toen ik verse bloemen in mijn eigen achtertuin had, ver- boven Katinka Lampe, ‘600141’, 2014. Olieverf op dween vreemd genoeg mijn interesse. Niet langer doek, 60 x 60 cm. Particuliere collectie. de bloemen zelf, maar de ruimte tussen het bloe- menveld en de bosrand aan de horizon: dat werd mijn nieuwe speelruimte om te schilderen. Mijn aandacht verschoof van de bloem als object naar het vergezicht. Mijn onderwerp is niet langer een ding dat je kan vastpakken, maar iets etherisch en abstract. Ik verruilde het materiële voor de lu- ciditeit. Die spirituele bocht heeft zeker ook mijn met leeftijd te maken. Eenzelfde evolutie zie je bij veel andere schilders, zoals Arshile Gorky en Willem De Kooning. Die laatste trok op zijn Meer weten 60e van New York naar Long Island om daar Bezoeken zeezichten te schilderen. Binnenkort verhuis ik ‘Tegen het Licht in’ van Katinka terug naar de stad. Ik heb voldoende bagage om Lampe en Marc Mulders de natuur te blijven schilderen zonder dat ik ter Museum Arnhem plaatse ben. Al zal ik me blijven laven aan het www.museumarnhem.nl natuurschoon.” 12-09 t/m 06-12

COLLECT l 25 Eric Jan Sluijter Rembrandt deed alles anders

Emeritus hoogleraar Eric Jan Sluijter is internationaal een van de toonaangevende kunsthistorici op het gebied van de Nederlandse schilderkunst van de zeventiende eeuw. Hij schreef een erudiet boek over de historieschilderkunst in Amsterdam vanaf het moment dat Rembrandt zich daar vestigde. “Nu valt pas goed op hoe uitzonderlijk Rembrandt was.”

TEKST: BERNADETTE VAN DER GOES PORTRETFOTO: ANKE TEUNISSEN

Wedijver voorstellingen uit de Bijbel, klassieke mythologie, “Elke generatie kunsthistorici bekijkt de zeven- literatuur en geschiedenis, benaderen vanuit het tiende eeuw, de periode waarin de Nederlandse oogpunt van artistieke wedijver. Rembrandt ver- schilderkunst een verbluﬀend hoog niveau be- ruilde in 1631 Leiden voor Amsterdam. Op dat reikte, op een andere manier. Wat ik in mijn moment was daar een aantal lokale historieschil- boek ‘Rembrandt’s Rivals, History Painting in ders actief, die in korte tijd gezelschap kregen van “Rembrandt had niet Amsterdam 1630-1650’ heb gedaan is niet eer- een groot aantal collega’s van buiten. In snel tem- der gebeurd. Namelijk de enorme productie van po ontwikkelde het welvarende Amsterdam zich veel echte navolgers.” historiestukken, dat wil zeggen schilderijen met tot hét centrum van de historieschilderkunst. Al

26 l COLLECT eric jan sluijter die schilders moesten zien dat zij een reputatie nand Bol, tot en met de brede middenmoot en “Om aan de bak te verwierven en zich positioneerden op de kunst- de kleine schilders die aan de onderkant van de markt. Zij dienden zich te onderscheiden van markt ploeterden. Sommige van hen waren voorkomen moest iedere andere schilders en een klantenkring op te bou- heen niet of nauwelijks bekend. Zoals de schilder wen. Hoe deden ze dat? Welke keuzes maakten Hans Creupelbeen, van wie we tot nu toe slechts historieschilder een zij? Van welke netwerken maakten zij gebruik? één schilderij kennen. Het boek beslaat de eerste eigen ‘niche’ creëren.” Wat waren hun artistieke ideeën? In welke on- twintig jaar van Rembrandts carrière in Amster- derwerpen specialiseerden zij zich? Wie waren dam. Hij wijkt in alles af van wat andere schilders hun klanten? En welke rol speelde het prijsniveau doen. Doordat zijn werk nu beter vergeleken kan van hun schilderijen? Om aan de bak te komen worden met dat van andere Amsterdamse schil- moest iedereen een eigen ‘niche’ creëren. Door de ders valt pas goed op hoe uitzonderlijk hij was. onderlinge wedijver ontstond in korte tijd niet al- Ik eindig in 1650, omdat de historieschilderkunst leen een enorme diversiteit aan voorstellingen en toen op zijn hoogtepunt was en daarna een heel stijlen. De kwaliteit steeg tot een ongeëvenaarde andere ontwikkeling doormaakte. In mijn vol- hoogte.” gende boek behandel ik de tweede helft van de 17e eeuw.” Overzicht “Los van de bijzondere invalshoek is het boek Onderscheiden ook een overzichtswerk. Iedereen die tussen 1630 “Rembrandt gebruik ik als toetssteen voor wat onder en 1650 als historieschilder in Amsterdam actief anderen deden. Want dat was hij voor tijdgenoten Rembrandt, ‘Belsassars feest’, c. 1635, was en van wie werk bekend is staat erin. Van ook. Toch had hij, in tegenstelling tot wat vaak olieverf op doek, 167,6 x 209,2 cm, toppers als Rembrandt, Govert Flinck en Ferdi- wordt gedacht, niet veel echte navolgers. Veel Londen, The National Gallery.

COLLECT l 27 “Rembrandt gedroeg schilders werkten juist in een heel andere stijl. brandt werd vroeger als eenzaam genie gezien, Leerlingen als Govert Flinck en Ferdinand Bol en is altijd geïsoleerd bestudeerd. Maar juist door zich als een auto- volgden hem om hun carrière op gang te bren- hem in de context van zijn tijdgenoten te plaatsen gen. Zodra zij zich zelfstandig vestigden gingen wordt duidelijk dat hij echt in alles wat hij deed noom kunstenaar.” ze zich steeds meer van Rembrandt onderschei- welbewust een uitzondering was. Rembrandt den. Een verrassing was voor mij de bijzondere was altijd aan het experimenteren. Zijn artistieke kwaliteit van het werk van Bartholomeus Breen- wedijver richtte zich niet in de eerste plaats op de bergh. Na een verblijf in Rome keerde hij terug schilders in zijn omgeving maar op grote mees- naar Amsterdam om Italiaanse landschappen te ters als Titiaan en Rubens. Hen wilde hij over- schilderen die hij stoffeerde met historievoorstel- treffen. Waarbij hij zich tegelijkertijd afzette te- lingen. Hij gebruikte duidelijk zijn kennis van de gen wat onder tijdgenoten als voorwaarden voor toenmalige Italiaanse meesters. Een enkele maal het maken van goede kunst gold: verkiezing van baseerde hij zich voor zijn compositie letterlijk op het schone, gebruikmaken van de zuivere lijn, een ets van Rembrandt. Maar hij transformeerde nastreven van gratie. Rembrandt gooide het al- boven diens levensechte, onopgesmukte gestalten tot lemaal overboord om zo levensecht mogelijk pas- Rembrandt, ‘De blindmaking van Samson’, 1636, olieverf op doek, 205 geïdealiseerde, klassiek-geïnspireerde figuren. x 272 cm, Frankfurt am Main, Städel Alsof hij wilde zeggen: ‘Zo kan het ook’.” Museum. “Het maatschappelijk belang van Uitzonderlijk rechts “De historieschilderkunst was Rembrandts voor- kunsthistorici is heel anders dan Rembrandt, ‘De roof van Ganyme- des’, 1635, olieverf op doek, 177 x 130 naamste specialisme. Het belangrijkste resultaat dat van artsen, rechters of bur- cm, Dresden, Staatliche Kunstsamm- van mijn onderzoek is dat ik de uitzonderlijkheid lungen. van Rembrandt heb kunnen aantonen. Rem- gemeesters.”

28 l COLLECT eric jan sluijter

COLLECT l 29 “Ik heb er altijd naar gestreefd schilderijen vanuit de picturale traditie te bekijken.”

lingen van voorgangers en tijdgenoten kom je er achter wat in een uitbeelding conventioneel en wat uitzonderlijk is. In dit boek heb ik die benadering geïntegreerd met kunstmarktonderzoek.”

Prijzen “Rembrandts omgang met klanten was al even uitzonderlijk als zijn werk. Kunstkenners en verzamelaars betaalden vaak torenhoge prijzen. Ook wat dat betreft liet hij al zijn collega’s ver achter zich. Wat overigens sterke overeenkomsten ver- toont met hoe het er op de huidige kunstmarkt aan toegaat. Voor grote namen worden krankzin- nige prijzen betaald, dan komt een hele tijd niets en daarna volgt de rest met meer redelijke prijzen. Dat verschijnsel is toen ontstaan. Soms was een klant niet tevreden. Uit documenten weten wij hoe arrogant en brutaal Rembrandt dan re- ageerde. ‘Kennelijk zijn er geen kunstkenners in Messina’, schreef hij zijn Italiaanse opdrachtgever en vermaarde verzamelaar Antonio Ruﬀo, toen die minder wilde betalen voor een doek. Alsof niemand Rembrandts werk naar waarde kon schatten, behalve hijzelf. Er spreekt een enorm gevoel van eigenwaarde uit. Rembrandt was zo overtuigd van zijn positie dat hij zich gedroeg als een autonoom kunstenaar.”

Begrip boven sies en emoties uit te kunnen beelden, en deze “Het overzicht dat wij nu van de Amsterdamse Ferdinand Bol, ‘Vertumnus en Po- zo dicht mogelijk bij de belevingswereld van de historieschilderkunst hebben, hadden tijdgeno- moma’, 1644, olieverf op doek, 155 x 131 cm, Cincinnati, Cincinnati Art toeschouwer te brengen. Het ging hem erom dat ten niet. In het boek staat het nu mooi bij elkaar, Museum. een voorstelling de toeschouwer aangreep, dat wij maar wel gezien vanuit hedendaags perspectief. de uitgebeelde emoties meebeleven. Tijdgenoten Aan de andere kant hadden kunsthandelaren, zagen dat al als de kern van zijn kunst, en het verzamelaars en kunstenaars in die tijd veel ken- werkt nog steeds. Zijn schilderijen maken ook op nis die wij nu niet meer hebben. Zo is er heel ons een enorme indruk.” weinig bekend over aankoopprijzen en over de export van schilderijen. Ik hoop dat we daar Traditie ooit meer over te weten komen. Natuurlijk zijn “Lange tijd is de historieschilderkunst vooral beer belangrijker zaken dan het doen van dit soort naderd vanuit de iconologie, het duiden van wat fundamenteel onderzoek. Het maatschappelijk iets voorstelt. Maar kunsthistorici behoren zich belang van kunsthistorici is heel anders dan dat ook in te leven in de toenmalige toeschouwer. van artsen, rechters of burgemeesters. Door ons Wat zag de zeventiende-eeuwse toeschouwer en onderzoek ontstaat meer kennis en een beter be- welke indruk maakte dat? In mijn boek ‘Rem- grip. Vroeg of laat bereikt dat een breder publiek brandt and the Female Nude’ heb ik dat aan de van museumbezoekers. De Nederlandse schil- hand van de erotische voorstellingen uitvoerig derkunst van de zeventiende eeuw behoort tot de verkend. Schilderijen zijn voor mij altijd het uit- top van de westerse kunst. Mensen zien dat het gangspunt. Vanaf het begin van mijn carrière heb bijzonder is en willen zich erin verdiepen. Ik lever ik ernaar gestreefd schilderijen vanuit de pictu- daar graag mijn bijdrage aan. Of zij er gelukkiger rale traditie te bekijken. Alleen door een werk te van worden weet ik niet, maar het heeft waarde bestuderen tussen talloze gelijksoortige voorstel- voor ze.”

30 l COLLECT eric jan sluijter

boven Bartholomeus Breenbergh, ‘Christus en de Samaritaanse vrouw’, c. 1635, olieverf op doek, 37 x 55 cm, Johan- nesburg, Art Gallery. onder Rembrandt, ‘Christus en de Samari- taanse vrouw’, 1634, ets, 12.2 x 10.8 cm.

Meer weten Lezen Eric Jan Sluijter, Rembrandt’s Rivals, History Painting in Amsterdam 1630-1650, uitgeverij John Benjamins Publishing Company, Amsterdam 2015. ISBN 978 90 272 4966 1 www.benjamins.com

Het boek is een van de resultaten van het NWO-onderzoek ‘Artistic and Economic Competition in the Amsterdam Art Market c. 1630-1690; History Painting in Rembrandt’s Time’, dat van 2007 tot 2011 onder leiding van Eric Jan Sluijter plaatsvond en waaraan ook andere Nederlandse kunsthistorici meewerkten.

COLLECT l 31 BOEKEN

steeds is: ‘wat is het waard?’ Van fantasie en humor, brengt bij ieder- de vele duizenden objecten die in een een glimlach om de lippen. 30 jaar gepasseerd zijn, komen 101 van de fraaiste ontdekkingen aan Felieke van der Leest. The Zoo of Life. Jewellery & Objects 1996-2014, door bod. Maar ook de experts vertellen Jorunn Veiteberg en Ward Schrijver over zichzelf en hun ervaringen Uitgave: Arnoldsche tijdens de opnamedagen. 152 pagina’s met 125 kleurillustraties Engels-, Noors- en Nederlandstalig ISBN: 9783897904217 Tussen kunst en kitsch. 101 ontdek- Prijs: € 29,80 kingen Uitgave: Waanders 192 pagina’s met 150 kleuren zwart- witillustraties ISBN: 9789462620377 Prijs: € 19,95 Bunke, Paul Baum, Rudolf Bartels, Strandbeest Peter Paul Draewing, Alfred Hein- sohn en Helene Dolberg. Afgelopen zomer liet Theo Jansen zijn Strandbeesten opnieuw Met de natuur als leermeester. De kun- de vrije loop op het strand van stenaarskolonie Schwaan, door Francisca Scheveningen. Met uitverkochte van Vloten kijksessies lieten de wandelende, Uitgave: De Factory 90 pagina’s in kleur geïllustreerd door wind aangedreven, skeletach- ISBN: 9789081172790 tige creaturen niemand onberoerd. Prijs: € 15 Ook fotografe Lena Herzog volgt al jaren de activiteit van Theo Jansen. Haar foto’s zijn gebundeld in dit Ben Viegers Nederlands design boek en capteren de poëzie van Ben Viegers (1886-1947) was een in ‘40-’45 deze monsters van PVC. van de bekendste schilders die In de kunst- en designgeschiedenis in Nunspeet heeft gewoond en wordt er doorgaans gesproken over Strandbeest. The dream machines of gewerkt. Als schilder kan hij ge- een vooroorlogse en een naoor- Theo Jansen, door Lena Herzog en Law- rence Weschler plaats worden in de nabloei van logse periode. Aan wat er tijdens de Uitgave: Taschen de Haagse School: hoewel hij een oorlogsjaren zelf gebeurde, wordt 328 pagina’s in zwart-wit geïllustreerd veel zonniger palet hanteerde, doorgaans voorbijgegaan. De Engels-, Duits- en Franstalig ISBN: 9783836548496 werkte hij bij voorkeur in plein-air. centrale vraag die dit boek dan ook Prijs: € 39,99 Deze mooie monograﬁe is dan stelt is: hoe verhielden Nederlandse ook doorspekt met zijn vredige vormgevers, fabrikanten, onderne- natuur- en stadszichten en het mers en gewone burgers zich tot occasionele portret. het langzaam maar zeker veran- Felieke van der Leest derende cultureel-economische Door de ogen van Ben Viegers Felieke van der Leest (°1968) is een klimaat tijdens de Duitse bezetting? Uitgave: Boldart 120 pagina’s in kleur geïllustreerd van de pioniers van het verhalende De politieke realiteit, de heersende ISBN: 9789082283907 sieraad. Haar stukken vormen ideologie en de ononderbroken Prijs: € 29,95 kleine tableaus – een hert dat zich wil om te blijven innoveren, zijn in het struikgewas verschanst, een hoofdthema’s in deze publicatie, Kunstenaarskolonie chimpansee die buitenpropor- die daarbinnen ingaat op ontwer- Schwaan tioneel grote pinda’s meesleurt, pen van o.a. Hendrik Werkman, Aan het einde van de 19e eeuw of een stoere bulterriër die een Willem Sandberg, Cris Agterberg, ontstonden her en der in Europa pijl doormidden breekt – die Gerrit Rietveld, Andries Copier, Mart kunstenaarskolonies, zo ook in tegelijkertijd miniatuursculptuur Stam, Philips en Gispen. Tussen kunst en kitsch het Noord-Duitse Schwaan. Deze en draagbaar juweel zijn. Haar Tussen Kunst en Kitsch is het uitgave begeleidt de huidige grote aantrekkingskracht haalt V = Vorm. Nederlandse vormgeving 1940-1945, door Yvonne Brentjens langst lopende programma op de tentoonstelling (t/m 08-11) in het ze uit de speelse combinatie van Uitgave: nai010 Nederlandse televisie. Jong en oud MTVP Museum Domburg, welke plastic speelgoedbeesten, kleurrijk 352 pagina’s met 200 kleurillustraties houdt van het leerrijke en amusan- gewijd is aan het leven en werk haakwerk en kostbare materialen. ISBN: 9789462082083 Prijs: € 45 te gegeven, waarbij de hamvraag van Schwaan-kunstenaars als Franz Dit overzicht van haar werk, vol

COLLECT geeft een exemplaar weg van ‘Strandbeest’, ‘Ben Viegers’ en ‘Met de natuur als leermeester’! Om kans te maken op een van deze boeken, volstaat het een mailtje te sturen naar [email protected] met de vermelding van uw naam, postadres en boek van voorkeur. De winnaars worden persoonlijk op de hoogte gebracht.

32 l COLLECT COLLECT KUNST ANTIEK DESIGN

Een jaar lang leesplezier voor slechts €29,50

U wilt een jaarabonnement: 9 nummers voor € 29,50 Nederland en België www.collectkaj.nl Eugène Delacroix

34 l COLLECT PALET als portret Zoals muzikanten hun instrument koesteren zo doen schilders dat ook met hun palet. Elk object draagt de eigenzinnige sporen van de meester. Hun werkwijze, hun tempera- ment en hun kleurkeuzes laten onuitwisbare sporen na. Dat men aan de hand van een schilderspalet een kunstenaar herkent, is werk voor specialisten. Maar als je weet wie het ooit ter hand nam, ontdek je een bijzondere laag van hun werk. Fotograaf Matthias Schaller raakte geboeid door schilderspaletten toen hij toevallig in contact kwam met dat van Cy Twombly, wiens werk hij bewonderde. De dikke druppels verf, vastgekoekt op het hout, laag op laag, in een zoektocht naar de juiste toon, vormden de getuigenis van de creatie van een kunstwerk. Wat volgde, is een boeiend fotograﬁsch oeuvre waaraan Schaller telkens nieuwe kunste- naarspaletten toevoegt. Van Delacroix tot Turner, van Matisse tot Picasso, van Kandinsky tot Bacon, elk palet draagt de persoonlijke sporen van de verfstreken, messen en zelfs vingerafdrukken van de meester. In indrukwekkende formaten afgedrukt, is het mogelijk om op de foto’s elk detail te ontdekken.

Meer weten Bezoeken www.matthiasschaller.com

COLLECT l 35 Paul Gauguin

36 l COLLECT schilderspalet

Auguste Renoir

COLLECT l 37 Henri Matisse

38 l COLLECT schilderspalet

Henri de Toulouse-Lautrec

COLLECT l 39 Edvard Munch

40 l COLLECT schilderspalet

Claude Monet

COLLECT l 41 42 l COLLECT Twombly ondoorgrondelijk schilder In het najaar wijdt het Kunstmuseum in Basel een grote tentoonstelling aan de Amerikaanse kunstenaar Cy Twombly. Het is de eerste grote tentoonstelling sinds zijn overlijden in 2011. Tevens een gelegenheid om nader kennis te maken met het nog altijd te weinig bekende werk van deze belangrijke kunstenaar uit de tweede helft van de 20e eeuw.

TEKST: CHRISTOPHE DOSOGNE

linkerpagina ‘Quattro Stagioni, Autunno’, 1993-1995. Acryl, olie, potlood en grafiet op doek, 313 x 215 x 3,5 cm. Dit werk is van het Tate Modern in Londen, die het in 2002 verwierf dankzij financiële steun van de Amerikaanse vrienden van de Tate Gallery en haar leden. © Cy Twombly Foundation. Tate.

links © The Observer.

Olieverf krijgt de kleur van lichaamsvocht (roomwit, bruin, uitlopend roze en rood), terwijl de doorgaans witte doeken gevuld worden door krabbelende, aan schrijven verwante gebaren.

COLLECT l 43 onder amen met zijn boezemvrienden Robert 1953 reisde hij naar Europa en Noord-Afrika, in In 1971 komt Nini Pirandello, de Rauschenberg en Jasper Johns was Cy gezelschap van Robert Rauschenberg, met wie hij echtenote van Twombly’s Romeinse Twombly een van de belangrijkste repre- toen een relatie had. In 1959, na in New York te zijn galerist Plinio De Martiis plotseling sentanten van een generatie kunstenaars getrouwd met de Italiaanse barones Tatiana Fran- te overlijden. Als hommage aan haar S maakt de kunstenaar deze serie wer- die in de jaren 1950 afstand nam van het ab- chetti, vestigde hij zich in Italië, waar hij afwisselend ken, die een afwezigheid lijken in te stracte expressionisme en een bijzonder originele in Rome en Gaeta (in de regio Lazio) woonde. New houden, welke onmogelijk in woor- en invloedrijke schilderstijl in het leven riep. Het York had Parijs toen al onttroond als internationale den te vatten is. Zijn obsessionele oeuvre van Twombly ontwikkelde zich los van de kunsthoofdstad, maar Twombly deed net het te- tekens, die aan woorden of cijfers dominante stromingen binnen de Amerikaanse genovergestelde: hij vestigde zich in Italië, vlak bij doen denken, verdwijnen en lossen voor onze ogen op. ‘Nini’s Painting’, kunst. Door zijn aﬃniteit met de Europese cul- de antieke bronnen van de kunst. Daar maakte hij Rome, 1971. Olie, waskrijt en potlood tuur hechtte hij, in tegenstelling tot andere Ame- niet alleen kennis met het mediterrane licht, maar op doek, 260 x 300 cm. The Eli and rikanen van zijn generatie, belang aan de conti- ook met de antieke geschiedenis, mythologie en po- Edythe L. Broad Collection, East Lan- nuïteit tussen verleden en heden. Zijn werk was ezie, die zijn oeuvre diepgaand zouden beïnvloeden. sing. © Cy Twombly Foundation. noch illustratief, noch louter abstract. Zijn schil- Verwijzingen naar de klassieke cultuur zag je niet derijen, tekeningen en sculpturen zitten vorme- alleen op zijn doeken, maar ook in de titels van zijn lijk gezien vol schijnbare tegenstrijdigheden. Juist werken (namen van goden of antieke helden, ver- daardoor is zijn uitgebreide oeuvre zowel zeer ge- zen van beroemde dichters, beeldhouwers uit het varieerd als uniek. oude Griekenland, zoals Kephisodotus, Lysippus, Myron, Phidias, Polycletus, Praxiteles en Scopas). Antieke bronnen Die invloed merk je vooral heel duidelijk in zijn wer- Twombly werd in 1928 geboren in Lexington, ken van zeer groot formaat uit de jaren 1970, ge- in Virginia (V.S.). Hij overleed in Rome in 2011. wijd aan de Grieks-Latijnse mythologie, al werd zijn Aan het begin van de jaren 1950 studeerde hij werk er eigenlijk al door beïnvloed vanaf het einde aan het befaamde Black Mountain College, in van de jaren 1950. North Carolina. Hij maakte er kennis met de schilders Franz Kline en Robert Motherwell, de Een kenmerkende stijl dichter Charles Olson, de componist John Cage Twombly ontwikkelde een heel eigen ‘handen de choreograaf Merce Cunningham. In 1952- schrift’, een tot zijn meest elementaire vorm

Wat overblijft, is nog slechts energie, die hij weigert te beheersen.

44 l COLLECT twombly

gereduceerd schrift. De ijle, vage, vibrerende links Op veilingen zijn Twombly’s doeken lijnen, de driftige krijt- en kleurstrepen, de teer uit de 2e helft van de jaren ’60 het opgebrachte kleurvlekken, de steeds weerke- meest gewild. ‘Untitled’, Rome, 1966. rende symboolachtige motieven, tekens en cijfers Olie, muurverf en waskrijt op doek, zijn schijnbaar chaotisch, maar weloverwogen 190 x 200 cm. Sammlung Lambrecht- gerangschikt, om een sterke beweging te sugge- Schadeberg. Rubenspreisträger der Stadt Siegen. © Cy Twombly Foun- reren. In het voorwoord bij de catalogus van de dation. eerste Parijse tentoonstelling over Twombly, in 1961, schreef criticus Pierre Restany: “Zijn gra- onder fische stijl is poëzie, reportage, een steels gebaar, Robert Rauschenberg, ‘Cy + Reliques’, seksuele uitleving, écriture automatique, zelfbe- Rome, 1952. Foto uit de monografie ‘Cy Twombly’ bij uitgeverij Hazan. vestiging en ook afwijzing … Er is noch syntaxis, © Hazan, Parijs, 2014. noch logica, maar een huivering van het menselijke wezen, geruis dat doordringt tot de kern van de zaak.” Olieverf krijgt de kleur van lichaamsvocht (roomwit, bruin, uitlopend roze en rood), terwijl de doorgaans witte doeken gevuld worden De marktwaarde van Twombly door krabbelende, aan schrijven verwante geba- Twombly stond het grootste deel van zijn carrière niet ren: lijnen, tekens en stukken van woorden. Het echt in de schijnwerpers. Samen met zijn boezem- zijn sporen van persoonlijke herinneringen, wel- vriend Robert Rauschenberg zorgde hij toch voor de eerste schandalen onder de erfgenamen van het ab- licht verbonden met de kwellingen van een dub- stracte expressionisme, terwijl de beroemde galerie- belzinnige seksualiteit, benevens sporen van het houder Leo Castelli, die de grootste Amerikaanse kun- collectieve geheugen, waarbij woorden worden stenaars van die generatie heeft gepromoot, hem onder gekoppeld aan beelden. Roland Barthes, die in zijn vleugels nam. Die late erkenning is te wijten aan zijn 1973-1976 enkele van de boeiendste teksten over verhuizing naar Italië, aan het einde van de jaren 1950, en het werk van Cy Twombly schreef, omschrijft aan zijn nogal moeilijk te doorgronden en definiëren oeu- het erotische van de gebaren als volgt: “(…) al- vre, in elk geval vanuit het oogpunt van de Amerikaanse leen zijn hand leidt hem, het verlangen van zijn historiografie. Toch wordt hij nog altijd zeer gewaardeerd hand, niet de technische vaardigheid (…) In ze- door zijn Amerikaanse landgenoten, die in de periode kere zin bevrijdt Twombly het schilderen van het 1997-2010 goed waren voor 71 % van de omzet, terwijl de Europeanen goed waren voor 29 %. De echte interna- kijken, want de ‘onhandige’ (de ‘linkshandige’) tionale erkenning kwam er pas aan het begin van de 21e verbreekt de band tussen de hand en het oog: hij eeuw. In 2001 won Twombly de Gouden Leeuw op de Bi- tekent in het donker (zo deed Twombly dat in het ennale van Venetië, waar hij sinds 1964 werk had tentoon- leger).” Door dit aan het automatisme ontleende gesteld. Deze prijs had echter geen onmiddellijk effect picturale handschrift bevrijdt de kunstenaar als op zijn marktwaarde. De belangstelling voor zijn werk op het ware de grafische activiteit van het tekenen veilingen nam plotseling toe in 2004, dankzij de reizende uit een grotere opzet. Wat overblijft, is nog slechts tentoonstelling ‘Cy Twombly, 50 jaar tekeningen’, te zien in energie, die hij weigert te beheersen. Het is de ex- Rusland, Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië. Niet toe- pressie van de zuivere, obscure psyche, een taal vallig boekte hij in dat jaar een veilingomzet van meer dan die afbeeldingen creëert komende uit een wereld $ 17 miljoen. In 2005 was dat zelfs al meer dan $ 21 mil- waar niets meer gezegd kan worden, een wereld joen. In de periode 2006-2008 steeg zijn marktwaarde nog eens met 27 %. De wereldrecords bleven niet uit. die je niet kunt uitbeelden. Zo boekte Sotheby’s in New York op 11 mei 2010 een veilingrecord met ‘Untitled’ (1967), afgehamerd op $ 13,5 miljoen. Op 12 februari 2014 ging ‘Untitled (Rome)’ (1964) bij Sotheby’s in Londen van de hand voor £ 10,8 miljoen, terwijl concurrent Christie’s, in New York, op 12 november van datzelfde jaar een ‘Untitled’ uit 1970 wist te verkopen voor maar liefst $ 62 miljoen, een absoluut record voor deze kunstenaar! Volgens Art- price was elke € 100 die in 2000 werd geïnvesteerd in werk van Cy Twombly in februari 2015 al € 382 waard. Dat is een stijging van 282 %. Het meest in trek zijn Meer weten de doeken daterend uit de tweede helft van de jaren Bezoeken 1960. Op 13 mei jongstleden kocht een liefhebber bij ‘Cy Twombly. Schilderijen en Christie’s in New York een ‘Untitled’ uit 1969 voor $ 38 sculpturen’ miljoen. Jaarlijks veranderen er minder dan tien van Kunstmuseum Twombly’s schilderijen van eigenaar, maar op veilingen Basel kun je wel tal van tekeningen en aquarellen op papier Zwitserland op de kop tikken, voor een gemiddelde prijs van nog www.kunstmuseumbasel.ch geen € 35.000. (cd) 12-09 t/m 13-03

COLLECT l 45 La Vie de Château De veiling van de collectie van Jean-Louis Remilleux bij Christie’s

Jean-Louis Remilleux (*1959) is vooral bekend als producer van succesrijke televisieprogramma’s als ‘Sagas’ en ‘Secrets d’histoire’, gepresenteerd door Stéphane Bern. Hij is echter ook een liefhebber van fraaie objecten en eigenaar van het Château de Groussay, in het Franse departement Yvelines, dat ooit toebehoorde aan de rijke en excentrieke kunstverzamelaar Don Carlos de Beistegui y de Yturbe. boven In de inkom van het Château de Di- goine staat een ensemble van zeven TEKST: CHRISTOPHE DOSOGNE beelden uit de serie van beroemde mannen in Sèvres-biscuit, welke in de 17e eeuw gemaakt werd naar model- n 2012 kocht hij ook het prachtige Château meer voor het interieur van de Opéra Garnier in len van Augustin Pajou (1704-1778). de Digoine, in de Bourgogne, dat hij in enkele Parijs. Het theater in Digoine is geïnspireerd op © Christie’s Images Ltd. jaren tijds liet restaureren, terwijl hij het daar- het kleine theater van het Château de Chimay. onder Ibij ook volledig voorzag van nieuwe meubelen. De actrice Sarah Bernhardt repeteerde er voor Digoine werd gebouwd in de 18e Het achttiende-eeuwse gebouw telt niet minder ‘L’Aiglon’, terwijl componist Jacques Oﬀenbach eeuw door onder meer architect dan ruim honderd vertrekken en is omringd door de kasteelbewoners er vergastte op een ‘Sympho- Edme Verniquet. Gelegen in het evenveel hectaren grond, inclusief een grote En- nie pastorale’. Het theater bevindt zich thans in zuiden van de Bourgogne, was het kasteel tot 2012 eigendom van de gelse tuin. Eind september gaat de inboedel van erbarmelijke staat. Het is om het te laten restau- aristocratische Belgische familie De het kasteel onder de hamer bij Christie’s in Parijs. reren en er nieuwe stukken te kunnen opvoeren, Croix. © Christie’s Images Ltd. Van dat gebeuren hier alvast een voorproefje. dat Jean-Louis Remilleux nu 1.300 lots - zo’n negentig procent van de kasteelinboedel - laat Vanwege de restauratie veilen. Digoine ligt in het zuiden van de Bourgogne, “Het kasteel is gered”, zegt de eigenaar, “Maar nu waar het charolaisrund wordt gefokt. Het kasteel moeten we nog de grote stallen, de bijgebouwen is deels te danken aan de architect Edme Verni- en vooral het prachtige theater, met zijn plafond, quet. In de negentiende eeuw werd het voorzien loges en balkon, restaureren. Om de restauratie van decoratie door de beeldhouwer Claude Mi- van die ruimte, waar ik erg van hou en die ik chel, bijgenaamd Clodion. Er werd ook een klein graag wil delen met het publiek, verder te kunnen theater in Italiaanse stijl gebouwd, versierd door bekostigen, doe ik nu mijn collectie schilderijen, Pierre-Luc-Charles Ciceri. Deze tekende onder meubelen en decoratieve objecten van de hand.”

46 l COLLECT Een ‘Belgische’ erfenis Vóór het kasteel in handen van de huidige eigenaar kwam, behoorde het achtereenvolgens toe aan de families De Digoine, De Damas, De Reclesne, De La Coste Messelière, Moreton de Chabrillan en De Croix. Het kasteel werd eigendom van de familie De Croix, een adellijk geslacht van Belgische origine, dat afstamt van de familie Van Groesbeeck, toen de markiezin De Croix d’Heuchin het in 1908 kocht voor haar zoon Pierre de Croix, om te gebruiken als gezinswoning. Samen met zijn vrouw Denyse du Chastel de La Howarderie, begon Pierre aan een grootscheepse restauratie. Later zouden ook sommige onderdelen van het theater en de fraaie negentiende-eeuwse serre aan de beurt komen. Het kasteel diende hoofdzakelijk als zomerver- blijf. Drie generaties lang bleef het eigendom van de familie, tot het in 2012 werd verkocht. De inboedel ging toen onder de hamer bij veilinghuis Beaussant Lefèvre in Parijs. Jean-Louis Remilleux wilde op dat moment weg uit het Château de Groussay, waar hij al meer dan tien jaar woonde. Hij kocht het kasteel, samen met alle waardevolle objecten die bij Beaussant Lefèvre werden geveild. Zoals gewoonlijk begon hij zijn nieuwe verblijf volgens de regels der kunst te restaureren. Daarbij spaarde hij kosten noch moeite om alle vertrekken van geschikte meubelen te voorzien. Sommige liet hij overkomen uit het Château de Groussay. “Jean-Louis Remilleux is altijd al een liefhebber van mooie objecten geweest”, vertelt zijn assistent Olivier Desserre. “In Londen en Parijs koopt hij geregeld voorwerpen die een band hebben met de geschiedenis van Frankrijk. Hij verzamelt ook Italiaanse kunst en onlangs is hij begonnen aan

boven Wellicht zal de Franse staat In de appartementen, waaronder dit van ‘Madame Roland’, hangen bij de verkoop van deze collectie portretten zoals dit van de toekomstige hertogin van Angoulême en de zijn slag slaan. toekomstige koning Lodewijk XVII door Jacques-Antoine-Marie Lemoine de restauratie van een achttiende-eeuws palazzo (1751-1824). Ernaast hangt het portret van Marie-Antoinette als kroonprinses in de Siciliaanse stad Noto. Hij heeft nu wel be- door Jean-Germain Drouais (1763- slist de inboedel van het Château de Digoine van 1788) alsook dat van Marie-Antoinette de hand te doen, maar hij bewaart de werken die in de tempel door Alexandre Kuchars- een nauwe band met het kasteel hebben. Het is ky (1741-1819). © Christie’s Images Ltd. zijn vurigste wens het nieuw leven in te blazen, het helemaal open te stellen voor het publiek en links er een cultureel festival te laten plaatsvinden.” Toegeschreven aan de Antwerpenaar Jacob Ferdinand Voet (1639-1689), Meesterwerken Portret van Christina van Zweden, circa 1626-1689. Olie op doek. Dit portret Het Château de Digoine maakt niet alleen in- hangt in een eetzaal in het kasteel. druk door zijn majestueuze verschijning en het © Christie’s Images Ltd. natuurlijke decor eromheen, maar ook door de Richtprijs : € 20.000-30.000

COLLECT l 47 rechts In de Marie-Antoinette-salon staan enkele hoogtepunten van de veiling, zoals een fauteuil in ivoor. Dit 19e-eeuwse Brits-Indisch werk werd gesculpteerd, en van moulures en verguld brons voorzien. De ivoren zuil op de voorgrond, onder een stolp bewaard, zou gemaakt zijn door koning Lodewijk XVI. Achteraan op de muur prijkt een portret van Marie-Antoinette met rozen, in pastel uitgevoerd naar Louise-Elisabeth Vigée-Lebrun. © Christie’s Images Ltd. Richtprijs: € 2.000-3.000 voor het pastel.

kwaliteit van de inboedel. Sommige objecten zijn chelieu van Du Fresnoy, de bergère van madame al tientallen jaren eigendom van Jean-Louis Re- Elisabeth, de zuster van Lodewijk XVI, afkom- milleux en zijn onmiskenbaar waardevolle onder- stig uit het Château de Compiègne, het portret delen van het Frans patrimonium. Wellicht zullen van de hertogin van Angoulême en de toekomsti- ze in voorkoop worden genomen door de Franse ge Lodewijk XVII, van Lemoine, het portret van overheid, om ze een plaats te geven in het Lou- Marie-Antoinette in de rouw, van Kucharski, een vre, het Château de Fontainebleau of het Palais de ivoren zuil gemaakt voor Lodewijk XVI, een paar Versailles. Zoals bijvoorbeeld het portret van Ri- portfolio’s uit de tijd van het empire (ca. 1810) die

48 l COLLECT jean-louis remilleux

linksboven Jacob Ferdinand Voet, Portret van Hortense Mancini (1646-1699), hertogin van Mazarin, met een broche. Olie op doek, 73,4 x 57 cm. Dit was het nichtje van Kardinaal Mazarin en naar verluidt één van de mooiste vrouwen uit haar tijd. Zij was maîtresse van Lodewijk XIV, en overgrootmoeder van de vier zussen van Nesle, die allen maîtresses waren van Lodewijk XV. Via haar achter-achterkleindochter Louise d’Aumont was zij één van de voorouders van de huidige prinsen van Monaco, uit de Grimaldi-dynastie, aan wie zij haar vele titels heeft door- gegeven. © Christie’s Images Ltd.

rechtsboven Dit zeldzame ensemble van suiker- potten, koffie- en theekannen in Naamse faïence uit ca. 1790, heeft zilveren monturen. Het maakt eveneens deel uit van de veiling en zou een mooie aanwinst kunnen zijn voor enkele Belgische instellingen. Napoleon als balling zou meenemen naar het ei- vóór ze tegen haar zin huwde met de hertog De © Christie’s Images Ltd. land Elba en een bed uit dezelfde periode dat deel La Meilleraye. Een ander Vlaams meesterwerk is onder uitmaakte van het meubilair van het Château de een groot schilderij van de Antwerpse kunstenaar Deze bergère uit de Lodewijk XVI- Fontainebleau, alvorens te verhuizen naar de ﬂat Frans Snijders (1579-1657), met daarop een teef periode is van koninklijke afkomst. van Greta Garbo in New York. en haar pups bedreigd door een andere hond. Gedateerd uit het laatste kwart van Verder omvat de kasteelinboedel vele beschei- Wat sierkunst betreft, kan men bieden op een de 18e eeuw, stond zij in de apparte- dener, maar niettemin bijzonder fraaie werken, fraai en zeldzaam ensemble, bestaande uit een menten van Madame Elisabeth in het Château de Compiègne. Gesneden die een eclectisch geheel vormen. Zo zijn er, wat koﬃe-, thee- en suikerpot, van ‘zwarte faience’, en verguld hout, hoogte 95 cm, leng- meubelen betreft, enkele uitgelezen exemplaren typerend voor de Naamse productie uit de acht- te 71 cm. © Christie’s Images Ltd. van Martin Carlin, onder meer een Lodewijk tiende eeuw. Dit harde, bijna zwarte aardewerk, Richtprijs : € 80.000-120.000. XVI commode met vakken. Van Henri Jacob met een sterk glanzende glazuurlaag en rijke zil- worden twee ensembles Lodewijk XVI salon- veren versiering, is geïnspireerd op het toenma- meubelen aangeboden. Ook is er van de bekende lige Britse aardewerk. Op het menu van deze heel meubelmaker van Nederlandse afkomst, Bernard bijzondere veiling staat ook een groot ensemble II Van Riesen Burgh, alias B.V.R.B., een opval- met beroemde personages, uitgevoerd in Sèvres- lende commode uit de tijd van Lodewijk XV, biscuit (zie ook elders in dit nummer), daterend waarvan de panelen zijn versierd met coroman- uit de achttiende en negentiende eeuw. dellakwerk. Andere meubelen zijn waardevol door hun prestigieuze herkomst, zoals een em- pirecommode die ooit toebehoorde aan Gianni Versace, een achttiende-eeuwse schrijftafel waar Karl Lagerfeld lange tijd aan heeft getekend en een paar houten Lodewijk XVI kariatiden, ooit eigendom van de hertog en hertogin van Wind- sor. Deze laatste stonden destijds in de hal van hun woning te Parijs.

Belgische kunst Wat schilderijen betreft, zullen de Belgische liefhebbers ongetwijfeld geïnteresseerd zijn in het Meer weten grote ‘portret van koningin Christine van Zwe- Bezoeken den, toegeschreven aan Jacob Ferdinand Voet (ca. Veiling ‘La Vie de Château. 1639-1700). Dat was een schilder van Antwerpse Collection Jean-Louis Remilleux’ afkomst, die werkte aan het hof van Lodewijk Christie’s XIV. Van hem is ook een paar portretten van de Avenue Matignon 9 beeldschone Hortense Mancini, de nicht van de Parijs Franse kardinaal en staatsman Mazarin. Naar www.christies.com verluidt was ze de minnares van de Zonnekoning, 28-09 t/m 29-09

COLLECT l 49 Sèvres en de vrucht van de Verlichting

50 l COLLECT Sèvres maakte in de tweede helft van de achttiende eeuw gebruik van de toenmalige ver- volmaking van de techniek van het maken van porselein. Het leidde tot beeldschone resultaten in biscuit.

TEKST: HUUB VAN DER VALK

ie weer een keer in Parijs is, moet beslist eens met lijn 9 van de me- tro naar het eindpunt rijden. Steek, W als u daar boven de grond komt, de Seine over via de Pont de Sèvres en u staat na honderd meter voor het uit 1876 daterende Musée National de la Céramique. Het bezit een collectie van ruim 50.000 stuks keramiek, waarvan er 5.000 in Sèvres gemaakt zijn. Voor wie er al een poos niet geweest is, de volgende informatie. Se- dert januari 2010 heet het ‘Cité de la Céramique, Sèvres & Limoges’ en bestaat het uit een samen- voeging van de porseleinfabriek Sèvres, het hier- boven genoemde museum en het Musée National rijkste kunstenaars uit Frankrijk aangetrokken. boven de la porcelaine Adrien Dubouche te Limoges, Na 1780 liep het niveau echter enigszins terug en ‘Nimfen met een schelp’, ca. 1761. dat na Sèvres het grootste keramiekmuseum van dat herstelde zich pas weer tegen het begin van Jean-Claude Duplessis in samenwerking met vermoedelijk Falconet,. Frankrijk is. de negentiende eeuw. Gezien dat koninklijk ei- Zacht biscuitporselein. Foto: © RMN- En dan nog even dit: vanaf 19 september a.s. is er gendom en de daaruit voortvloeiende bemoeienis Grand Palais (Sèvres, Cité de la céra- in deze ‘Cité’ een boeiende expositie te zien over met de manufacture door Louis XV en later in mique). Martine Beck-Coppola. het achttiende-eeuwse Sèvresbiscuit. De catalogus mindere mate die van Louis XVI, ging tijdens (432 pagina’s, formaat 21,5 x 28,5 cm, € 45,00), de Revolutie het bedrijf in handen van de Franse linkerpagina Etienne Maurice Falconet, ‘Le baiser die in de loop van september verschijnt, belooft Staat over. Men bleef daarna tot aan de dag van donné’, 1765. Zacht Sèvres biscuitpor- een standaardwerk te zijn, met een overzicht van vandaag produceren, maar voor deze expositie is selein, 19 x 19,5 x 15,5 cm. al het vroege, te Sèvres gemaakte biscuit. gekozen voor die periode van het ‘ancien régime’. ‘Un peu d’histoire’ Wat is biscuit? Aan de basis van Sèvres stond een in 1740, in het Porselein wordt in feite twee keer gebakken. De leegstaande Château de Vincennes, opgerichte eerste keer vindt dat plaats bij een temperatuur porseleinfabriek, die moest concurreren met van iets meer dan 900° C. Het komt dan onge- Meissen (1710) en Chantilly (1725). glazuurd en met een mat-witte teint uit de oven. Het bedrijf werd spoedig verplaatst naar Sèvres, Dat heet dan biscuit en dat kan daarna eventueel waar tussen 1753 en 1756 een nieuwbouw plaats- worden beschilderd en geglazuurd en vervolgens vond, die ruimte bood aan zo’n tweehonderd ar- een tweede keer worden gebakken. In Vincennes beiders. Zowel de Franse koning Louis XV, die maakte men in 1752 een zacht soort porselein, aanvankelijk 25% van de aandelen bezat, als Ma- z.g. ‘pâte tendre’, dat geen kaolien bevatte, en dat dame de Pompadour hielden zich na 1759 inten- product mocht dus, mits het één keer gebakken sief met de bedrijfsvoering bezig. Het werd een was, in principe biscuit genoemd worden. volledig koninklijke onderneming, wat leidde tot In 1768 werd in Saint-Yrieix-la-Perche, niet ver de naam ‘Manufacture Royale de Sèvres’. Voor de van Limoges, kaolien aangetroﬀen. Louis XV vormgeving van de productie werden de belang- verwierf het jaar daarop het eigendom van de

COLLECT l 51 Het biscuit van Sèvres groeve en in 1770 werd voor het eerst te Sèvres 1750 ook een poosje in Vincennes geweest was. kaolien toegepast. Men kon toen ‘hard paste’, of- Van 1773 tot 1800 zwaaide Louis-Simon Boizot moest marmer imiteren tewel écht hard porselein maken, waardoor het er de scepter. Zo’n modelleur maakte, vaak naar biscuit ook van een veel betere kwaliteit was. Men voorbeeld van een prent of schilderij, een model beschouwde het daardoor als een imitatie van in klei. Hiervan werd een meerdelige gipsmal ge- marmer. In 1771 schreef Nicolas-Christiein de maakt. Doordat de klei in die mal door de dro- Thy comte de Milly er een verhandeling over. Het ging enigszins kromp, kon het kleimodel gelost feit dat in de titel van de tentoonstelling verwezen worden. Dit werd vaak gebakken en op de expo- wordt naar de Verlichting, hangt samen met de sitie is dan ook een tachtigtal terracotta’s te zien. vele technische verbeteringen die te Sèvres, dank- In de mal werd daarna door een medewerker met zij de wetenschappers die uit deze stroming voort- behulp van kleipap het eigenlijke figuurstuk ge- kwamen, gerealiseerd zijn. De comte de Milly was goten. Hij voorzag het vaak van zijn eigen merk, lid van de academie van wetenschappen. omdat hij het, voordat het in de oven ging om tot onder biscuit gebakken te worden, nog bijwerkte. ‘De ganzen van vader Philippe, naar Hoe werd het gemaakt Het achttiende-eeuwse biscuit varieert in hoogte een fabel van Fontaine’, 1789-1800. Sèvres bezat, zoals de meeste grote manufactu- van 11 cm voor de kleine tafelversieringen, tot Ontworpen onder toezicht van Si- ren, een apart atelier voor het modelleren van de vormstukken met meerdere figuren van 30-35 mon Louis Boizot (1743-1809). Hard figuurplastiek. Aan het hoofd hiervan stond een cm. Uitschieters worden gevormd door borstbeel- biscuitporselein van Sèvres. Foto: © RMN-Grand Palais (Sèvres, Cité de kunstenaar en van 1757 tot 1766 was dat Étienne- den van Louis XV, Louis XVI, Marie Antoinette la céramique). Martine Beck-Coppola Maurice Falconet. Hij werd tussen 1766 tot 1773 en Madame du Barry, met een hoogte van 50 (detail). opgevolgd door Jean-Jacques Bachelier, die na cm. In de negentiende eeuw zijn echter veel van

52 l COLLECT sèvres

links ‘De voedster’, 1774, 1774, 1775-1799. Ontworpen onder toezicht van Si- mon Louis Boizot, toegewezen aan Josse-François-Joseph Le Riche. Hard biscuitporselein van Sèvres. Foto : © RMN-Grand Palais (Sèvres, Cité de la céramique). Martine Beck-Coppola.

volgende pagina rechts ‘De Melancolie et de Meditatie’, 1774 en 1775. Modellen van Étienne Mau- rice Falconet (1716 – 1791) onder toezicht van Boizot. Aardewerk en hard biscuitporselein van Sévres. Foto: © RMN-Grand Palais (Sèvres, Cité de la céramique). Martine Beck-Coppola.

volgende pagina links ‘Pygmalion en Galatée’, 1763, ca. 1774. Dit is een legendarische sculptuur uit Cyprus, Pygmalion wordt verliefd op zijn standbeeld, Galatea, die leven geeft aan de godin Venus. Étienne Maurice Falconet (1716 – 1791). Hard biscuitporselein van Sèvres. Foto : © RMN-Grand Palais (Sèvres, Cité de la céramique). Martine Beck-Coppola. de vroege modellen op groter formaat heruitge- 2000, twee badende nimfen uit 1775 en 1770, bei- voerd. de naar een ontwerp van Falconet, respectievelijk £ 11.163 en £ 7.638 op. Op diezelfde veiling wa- Waar is het nog te zien? ren er twee vormstukken, ook van Falconet, maar Sèvresbiscuit maakt uiteraard deel uit van de uit 1765, dus nog van zacht porselein. Ze stelden afdelingen met decoratieve kunst van alle grote een ‘fluitles’ en ‘druiveneters’ voor en werden sa- musea, zoals het Louvre te Parijs, het Metropo- men afgeslagen voor £ 17.625. Raak overigens dit litan Museum te New York, het Victoria and Al- vroege soort biscuit nooit met blote handen aan. bert Museum en het British Museum te Londen, Het neemt, door zijn poreusheid, huidvet op en de Hermitage te St.-Petersburg en natuurlijk van dat kan tot vervelende vlekken leiden. de vaste collectie van het Cité de la Céramique te Vooral in de Verenigde Staten heeft men er veel Parijs. Maar ook op plaatsen waar u het niet zou voor over. In New York werd bij Christie’s op verwachten kunt u het aantreffen. Dat zijn bijvoorbeeld het Musée du Château de Versailles, het Mu- sée Lambinet aldaar, of in de Salon du Musique van het Château de Compiègne. In de Verenigde Staten is het onder meer te zien in het J. Paul Getty Center in Brentwood, Los Angeles, het Cincinnati Art Museum in Cincinnati, het Museum of Fine Arts in Houston, Texas, het Saint Louis Art Mu- seum in St.-Louis en zelfs in de Frick Collection in New York, waar het overigens zelden getoond wordt. Het Rijksmuseum bezit een aantal kleine reliëfplaquettes, maar daar staat ook het marmeren beeld dat Madame de Pompadour in 1757 door Étienne-Maurice Falconet liet maken voor de tuin van het Hotel d’Evreux te Parijs. Deze kunstenaar maakte deze cupidofiguur na 1758 op kleiner formaat na, waarna hij nog vele malen te Sèvres in biscuit gerealiseerd werd.

Wat is de marktwaarde? links Door de jaren heen is achttiende-eeuws biscuit, ‘Bedreigende liefde’, 1758/1758-1766. Étienne Maurice Falconet (1716 – 1791). vooral de modellen die ook in museumcollecties Zacht biscuitporselein. Foto : © RMN- voorkomen, altijd hoog gewaardeerd. Zo brachten Grand Palais (Sèvres, Cité de la céra- op een veiling van Christie’s in Londen op 14-12- mique). Martine Beck-Coppola.

COLLECT l 53 54 l COLLECT sèvres

24-10-2012 een groot aantal vormstukken van met enkele bacchantes’, vonden een koper voor biscuit geveild, meestal ontworpen door Falco- $ 18.750. Zelfs een laat vormstuk, voorstellende net. ‘Pygmalion’ en ‘Galatea’, uit 1766, werden ‘Apollo en Daphne’, ontstaan in 1796, kwam Meer weten afgeslagen voor $ 32.500. ‘Cupido’ en ‘Psyche’, toch nog tot $ 11.250. Bezoeken ontstaan tussen 1766 en 1774, noteerden samen En tot slot nog een tip. Al vele jaren heeft Sèvres $ 21.250. De twee badende nimfen, dit keer in het museumgebouw aan de Place de la Ma- ‘La Manufacture des Lumières, La sculpture à Sèvres de Louis XV beide uit 1770 en dus niet dezelfde als in Lon- nufacture te Parijs een toonzaal annex winkel- à la Revolution’ den, haalden $ 40.000. Een paar vormstukken, ruimte. Daar kunt u altijd ook biscuit kopen. Het Cité de la Céramique voorstellende ‘de liefde’ en ‘de vriendschap’, in is natuurlijk van recente datum, maar soms zijn 2, Place de la Manufacture 1772 en 1773 gemodelleerd door Bachelier en daar ook herhalingen van de vroegere productie Sèvres, Parijs Boizot, kwamen tot $ 30.000. Bacheliers tussen bij. En de naam Sèvres staat in ieder geval borg www.sevresciteceramique.fr 1768-1773 gedateerde ‘drie gratiën’ en ‘Bacchus voor perfecte kopieën. 19-09 t/m 18-01

COLLECT l 55 56 l COLLECT Vigée-Le Brun De schilderende vriendin van Marie Antoinette In het Parijs van vóór de Revolutie was zij een van de meest gezochte portrettisten. In diezelfde stad kunt u deze herfst in het Grand Palais zelf vaststellen waarom dat was. U zult er dan tevens de bekoring ondergaan van haar elegante en verﬁjnde schilderijen.

TEKST: FREDERIK F. BARENDS

ouvenirs de ma vie’, bevat het levensver- stateren of u het daarmee eens bent. En mocht u links haal van Marie Louise Élisabeth Vigée- deze expositie missen: u kunt op een later tijdstip ‘Marie-Antoinette in hofkleding’, 1778. Olie Le Brun. Ze schreef het, zoals uit de ook in het Louvre terecht. Dat bezit negen schil- op doek, 273 x 193,5 cm. Wenen, Kunst- titel blijkt, namelijk zelf en wel tussen derijen en een pastel van haar. historisches Museum. © Kunsthistorisches ‘S Museum, Wenen. 1835 en 1837. Ze vatte toen haar tachtig voor- afgaande jaren op een uitvoerige manier samen De ‘Souvenirs’ over het begin onder en wie dat honderden pagina’s tellende boek leest Marie Louise Élisabeth Vigée werd op 16 april ‘Zelfportret van Elisabeth Louise Vigée-Le kan maar één ding constateren: deze schilderes, 1755 te Parijs geboren. Haar vader was Louis Brun met haar dochter Julie op de schoot’, ze zou uiteindelijk 86 worden, wist dat op een Vigée, een man die hoofdzakelijk pastelportret- 1786. Het schilderij wordt ook ‘Moederlijke tederheid’ genoemd. Olie op eikenhout, uiterst geestige en onderhoudende wijze te doen. ten maakte. In de literatuur wordt zijn werk als 105 x 84 cm. Parijs, Musée du Louvre. uiterst middelmatig aangemerkt, maar volgens © RMN-Grand Palais (musée du Louvre). Heldere puurheid de schrijfster van de ‘Souvenirs’ waren ze prach- Foto : Franck Raux. Dat boek door Madame Vigée-Le Brun geeft tig. Haar moeder heette Jeanne Maissin en moet niet alleen een beeld van haar leven, er vallen ook beeldschoon zijn geweest. allerlei details in te lezen over de tijd waarin ze Tijdens haar kleuterjaren werd Marie Louise Éli- leefde, maar vooral over de personen die ze ont- sabeth uitbesteed bij een boerenfamilie en van moette. Wie daarnaast echter wat meer over de haar zesde tot haar elfde verbleef zij op een inter- kunstzinnige benadering van haar werk wil we- naat. Daar tekende ze al op alles wat los en vast ten, zal te rade moeten gaan bij de meer kunst- zat en een van die tekeningen, een man met een historisch gerichte lectuur. Daar valt te lezen dat baard, heeft ze, alweer volgens die ‘Souvenirs’, heel zij aanvankelijk werkte in de stijl van Watteau en haar leven bewaard. Toen ze weer thuis woonde Fragonard, maar daarbij wel een grotere sober- gaf haar vader, die haar talent al vroeg ontdekt heid betrachtte. Een enkele criticus merkte aan- had, haar les, maar helaas overleed hij in mei 1768. vullend haar grote vaardigheid als portrettiste op, Ze was toen juist dertien geworden. maar stelde daarbij ook een zekere kunstmatig- Marie Louise Élisabeth vond zichzelf als kind niet heid vast, omdat zij niet altijd wist te ontsnappen mooi. Volgens haar boek liep ze in die tijd ‘zo krom aan de ‘maniertjes’ van haar achttiende-eeuwse als een wilg’. Haar zelfportretten bewijzen echter vakgenoten. Over de typisch vrouwelijke zacht- dat op latere leeftijd het tij gekeerd moet zijn. heid en de heldere puurheid van haar werk is ie- Na het overlijden van haar vader, liet een rijke dereen het eens en ook over het feit dat haar beste juwelier, wegens haar aantrekkelijk uiterlijk, zijn portretten alle uit haar vroege jaren stammen. oog op haar moeder vallen. Zij ging een huwelijk Haar latere werk verraadt een zekere invloed van met hem aan. Rijk was hij inderdaad, maar gierig Greuze. Aan de hand van de ruim 130 werken ook. Marie Louise Élisabeth, die op haar vijftien- in het Grand Palais, waarbij er een aantal uit de de al portretopdrachten had, moest de revenuen Verenigde Staten en Canada komt, kunt u con- daarvan aan hem afstaan.

COLLECT l 57 Haar ‘Souvenirs de Verkeerd huwelijk In 1778 schilderde ze het portret van de duchesse Die stiefvader huurde na enige jaren een gedeelte de Chartres en dat viel zo succesvol uit, dat er ma vie’ behoren tot van een huis in de rue de Cléry. Het was van de meerdere opdrachten uit adellijke kringen volgde verplichte litera- schilder, verzamelaar en kunsthandelaar Jean- den. Ze bleef daardoor niet onopgemerkt aan Baptiste Pierre Le Brun, die er zelf ook woonde. het hof en in 1779 mocht ze een portret van tuur voor iedereen die Het duurde niet lang of hij raakte onder de be- Marie Antoinette maken. Volgens de ‘souvenirs’ koring van de bevallige twintigjarige stiefdochter was ze tijdens de eerste zitting erg zenuwachtig, geïnteresseerd is in de van zijn huurder. Hoewel zij weinig in hem zag, maar de koningin had dat in de gaten en stelde achttiende eeuw. huwde zij hem in 1776 na zes maanden op aan- haar op haar gemak. Het portret waarop de ko- raden van haar moeder. Het werd geen gelukkig ningin was weergegeven in een satijnen japon en onder huwelijk en de zeven jaar oudere Le Brun bleek met een roos in haar hand, was bestemd voor ‘Yolande-Gabrielle-Martine de Polas- een slechte naam te hebben. Marie Louise Élisa- haar broer, keizer Joseph II. Marie Antoinette tron, hertogin van Polignac’ beth hield haar echtverbintenis met hem dan ook was erop te zien tijdens het hoogtepunt van haar (1749-1793), 1782. Olie op doek, een tijd geheim. Zo bleef ze voor haar opdracht- schoonheid. Zij was er zo tevreden over dat ze er 92,2 x 73,3 cm. Versailles, châteaux de Versailles et de Trianon. gevers onder de voorname burgerij, waar de re- een kopie voor zichzelf van bestelde. © RMN-Grand Palais (Château de putatie van Le Brun niet onbekend was, werken Versailles). Foto : Gérard Blot. onder de naam Vigée. Intieme relatie Daarna heeft de schilderes Marie Antoinette nog ruim twintig keer geschilderd. Veel van die portretten waren bestemd voor vrienden of buitenlandse diplomaten. Op een keer was zij door ziekte verhinderd om voor een afgesproken ses- sie naar Versailles te komen, maar de volgende dag ging zij haar excuses hiervoor aanbieden. Een van de kamerheren stond haar vrij bruusk te woord, maar de koningin, die nét een rijtuig had laten inspannen, zag van haar rit af en ging onmiddellijk voor de schilderes poseren. Die liet per ongeluk haar schilderkist vallen, waarop Marie Antoinette zelf de penselen opraapte. Er ontstond door die vele zittingen als vanzelf een intieme relatie tussen hen en ze zongen vaak tijdens of na het poseren samen duetten van Grétry. Over hoe dat klonk heb ik zo mijn twij- fels, want Marie Antoinette was niet zo heel erg muzikaal. Marie Louise Élisabeth geeft in haar ‘Souve- nirs’ ook een uitvoerige beschrijving van het uiterlijk van de koningin. Ze was lang, had een goed ﬁguur en bewoog zich altijd zeer statig. Ze had een Griekse nek, mooi gevormde armen en kleine handen. Van haar familie had zij een wat langgerekt gezicht geërfd met een enigszins bol voorhoofd. Haar neus was delicaat, haar mond klein, maar ze had dikke lippen. Ze had kleine blauwe ogen, maar het mooiste was haar teint. Marie Louise Élisabeth heeft voor het weergeven daarvan nooit omber hoeven te gebruiken. Die vermelding is overigens de enige over haar techniek die in de ‘Souvenirs’ voorkomt. In 1787 schilderde zij te Versailles haar laatste portret van Marie Antoinette, dit keer samen met haar kinderen. In de wieg lag haar dochtertje Marie Sophie Hélène Béatrix, die echter datzelfde jaar nog overleed. De koningin was steeds zeer ontroerd als zij dat schilderij zag, waarop het kind in de wieg werd overschilderd. Ondanks dat werd het schilderij verbannen naar een uithoek van het paleis. In de ‘Souvenirs’ valt

58 l COLLECT vigée-le brun

te lezen dat het alleen daardoor is ontkomen aan de woede van de ‘viswijven’, die in Versailles zelfs het bed van Marie Antoinette verscheur- den.

Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden In 1780 werd haar enige dochter, Jeanne Julie Louise Le Brun geboren. Ze was er erg dol op dat kind en ze heeft het dan ook vele malen ge- portretteerd. Twee jaar later ondernam ze met haar echtgenoot een zakenreis naar Brussel. Daar wilde Le Brun op 6 oktober 1782 zijn slag slaan, tijdens de belangrijke veiling van de collectie van Maximilien de Hase. Marie Louise Élisabeth werd er, dankzij haar relaties, voorgesteld aan de prinses d’Arenberg en de prins van Ligne. Met deze laatste bezocht zij het kasteel Beloeil. Daarna ging zij naar Antwerpen, waar zij ‘La chapeau de paille’, Rubens’ portret van Suzanne Lunden, zag. Suzanne was de jongste zus van zijn tweede vrouw Helena Fourmant. Het maakte zo’n indruk op haar, dat zij daarna in Brussel een zelfportret in een vergelijkbare stijl maakt (zie COLLECT KAJ september 2014, p.27). Na haar terugkeer in Parijs was dat zelfportret te zien op de Salon de la Correspon- dance. De Rubens hangt sinds 1897 in de Na- tional Gallery te Londen. Daarna ging het echtpaar nog naar Maastricht, Amsterdam en Saardam (Zaandam). Ze was opgetogen over de properheid die ze in de Hol- landse steden aantrof en zeer verbaasd over de huizen die een extra deur hadden, waardoor een overledene zijn woning verliet.

Jaren van ballingschap Op 5 oktober 1789, toen de Revolutie steeds he- viger om zich heen greep, vluchtte zij met haar dochtertje via Zwitserland naar Italië. Terecht vreesde zij dat haar vriendschap met de koningin en haar relaties met de adel haar zwaar zouden worden aangerekend. Ze bleef vele jaren Ze was opgetogen over de pro- ‘Hyacinthe Gabrielle Roland, toe- in het buitenland en pas in de zomer van 1800 komstige Markiezin van Wellesley’, keerde ze naar Parijs terug. Tijdens die jaren van perheid die ze in de Hollandse 1791. Olie op doek, 99,1 x 74,9 cm. San ballingschap verbleef ze o.a. te Rome, Napels, Francisco, Fine Art Museum of San Florence, Venetië, Wenen, St.-Petersburg, Mos- steden aantrof en zeer verbaasd Francisco, Museum Purchase, Mildred Anna. Williams Collection, bequest kou en Berlijn. In 1801 ging ze voor bijna drie over de huizen die een extra deur Fund of Henry S. Williams in memory jaar naar Engeland en tussen 1808 en 1809 was of H.K.S. Williams. © Fine Art Museums ze in Zwitserland, waar ze te Coppet een portret hadden, waardoor een overle- of San Francisco. van Madame de Staël maakte. Meer weten Tijdens haar verblijf in St.-Petersburg werd dene zijn woning verliet. Bezoeken haar dochter, toen zeventien jaar oud, verliefd ‘Elisabeth Louise Vigée-Le Brun’ op Gaetan Bernard Nigris, de directeur van het Galeries nationales du Grand staatstheater. Tegen het verbod van haar moe- Tijdens het laatste deel van haar leven verdeel- Palais der in trouwde ze met hem. Daardoor leefden de Marie Louise Élisabeth haar tijd tussen een Avenue Winston Churchill moeder en dochter, tot de dood van Jeanne Julie buiten in Louveciennes en haar stadswoning te Parijs Louise Le Brun, op 8 december 1819 te Parijs, Parijs, waar zij op 30 maart 1842 op hoge leeftijd www.grandpalais.fr op gespannen voet met elkaar. overleed. 21-09 t/m 11-01

COLLECT l 59 J.M.W. Turner Gevaar en schoonheid Turner is voor Groot-Brittannië wat Rembrandt is voor Nederland. De dubbeltentoonstelling in En- schede en Zwolle presenteert ruim vijftig schilderijen en aquarellen van Turner in de context van de Europese kunstgeschiedenis, van de late middeleeuwen tot nu, met werk van Aelbert Cuyp, Claude Lorrain, Caspar David Friedrich, Gustave Courbet, Armando, Gerhard Richter en vele anderen.

TEKST: FEICO HOEKSTRA

an 5 september 2015 t/m 3 januari 2016 Subliem is in Museum de Fundatie in Zwolle De invloed van Joseph Mallord William Turner en Rijksmuseum Twenthe in Enschede (1775-1851), zoals hij voluit heette, reikt tot ver boven de dubbeltentoonstelling ‘Gevaar & buiten zijn eigen land en tijd. Hij belichaamt Joseph Mallord William Turner, ‘The V Schoonheid - Turner en de traditie van het sublie- het sublieme landschap, dat een revolutionaire Eruption of the Souffrier Mountains’, me’ te zien. De tentoonstelling kwam tot stand in visie op de natuur verbeeldde, waarin gevaar en ca. 1815. Olieverf op doek, 79,4 x 104,8 cm, University of Liverpool Art Gallery samenwerking met de Tate in Londen, die Turners schoonheid elkaar niet uitsluiten maar juist ver- & Collections. nalatenschap beheert. strengeld zijn. In ‘A Philosophical Enquiry into

60 l COLLECT our Ideas of the Sublime and the Beautiful’ uit Het is geen toeval dat de belangrijkste prijs voor 1757 omschreef de ﬁlosoof Edmund Burke de ervaring van het sublieme als de sterkste emotie die hedendaagse kunst in Groot-Brittannië, de Turner een mens kan beleven. Voor schilders die aan het Prize, naar hem is genoemd. sublieme uitdrukking wilden geven, betekende dit een ommekeer van beredeneerde en beheerste schoonheid naar verbijstering, een beleving zo in- tens dat zij niet meer te bevatten is – ’larger than het gevaar hebben opgezocht door tijdens stor- life’, zouden we tegenwoordig zeggen. Turner, men het water op te gaan om hoge golven en don- die zichzelf volgens de verhalen ooit liet vastbin- kere luchten te bestuderen. In de traditie van het den aan de mast van een schip in zwaar weer om idyllische landschap, dat bij Turner evolueerde tot zo’n ervaring aan den lijve te ondergaan, bracht ongrijpbare, haast abstracte visioenen van licht de overweldigende sensatie van de natuur het en kleur, zag hij zich als erfgenaam van groothe- meest pregnant in beeld: de verlammende chaos den als Claude Lorrain en Aelbert Cuyp. Op de van een storm op zee, de adembenemende diepte exposities in Rijkmuseum Twenthe en Museum van een ravijn en het verblindende licht van een de Fundatie laat het werk van deze en andere vuurspuwende vulkaan. “Combining the force of oude meesters enerzijds zien hoezeer Turner aan nature and of truth”, zo omschreef hij zelf de es- de traditie schatplichtig was en anderzijds dat hij sentie van zijn schilderkunst. die volledig naar zijn hand zette. Het meest vrij voelde hij zich in zijn aquarellen en tekeningen, Traditie zoals op de tentoonstelling valt af te leiden uit de De verbeelding van de natuur als onverzettelijke schetsboeken die Turner tijdens reizen door Ne- oerkracht was op zich niet nieuw en kent zelfs een derland voltekende. Deze tekeningen uit de col- lange traditie in de Europese schilderkunst. Tur- lectie van Tate Britain waren nooit eerder te zien ner was zich daarvan zeer bewust. Hij beschouw- in het land waar ze ontstonden. de zichzelf als opvolger van beroemde Hollandse 17e-eeuwse ‘stormschilders’ als de Van de Velde’s, Mist dat wil zeggen de Oudere en de Jongere Willem, Met zijn aquarellen probeerde Turner de vluch- die beiden in Londen werkten, en Ludolf Bak- tigheid van licht en kleur vast te leggen. Som- huizen. Laatstgenoemde wordt wel gezien als een mige worden aangeduid met ‘colour beginnings’. voorloper van de romantiek en van het sublieme Die benaming zegt precies wat het zijn: zeer snel in het bijzonder. Net als Turner zou Bakhuizen en zeer dun aangebrachte vegen aquarelverf, nat-

links Ludolf Bakhuizen, ‘Hollandse schepen in woelig water voor een rots- achtige kust’, 1702. Olieverf op doek, 67,5 x 94,5 cm, The Kremer Collection.

COLLECT l 61 Het meest vrij voelde Turner zich kunstcritici dan voor zichzelf misschien. Uitgere- kend vanwege deze schilderijen, die na zijn dood in zijn aquarellen en tekeningen. werden aangetroffen in zijn atelier, staat Turner volgens sommigen aan de wieg van het modernis- me. Het is geen toeval dat de belangrijkste prijs in-nat, waar het witte papier als een lichtbron op voor hedendaagse kunst in Groot-Brittannië, de de achtergrond doorheen schijnt. De bladen moe- Turner Prize, naar hem is genoemd. ten als studies worden beschouwd, maar komen verrassend dicht in de buurt van zijn latere olie- Wegbereider verfschilderijen. Een aantal van die schilderijen, Er zijn inderdaad maar weinig schilders die de waaronder ‘Seascape with a Distant Coast’ en kunstgeschiedenis zo radicaal hebben veranderd ‘Falls of Schaffhausen’, beide op de dubbelten- als Turner. Ook dat wordt zichtbaar in Ensche- toonstelling aanwezig, laat weinig meer zien dan de en Zwolle. Het Franse impressionisme van een lege ruimte. Het is alsof je door de mist kijkt. Claude Monet of het Nederlandse luminisme Een vlek, een streepje, iets donkerder dan de om- van Piet Mondriaan, waarin de pure sensatie van geving, suggereert een rots of een boot. Een iets licht is weergegeven met losse verftoetsen in hel- lichter stuk suggereert de zon. Ze zijn geschilderd dere kleuren, is zonder Turner ondenkbaar. Het op een witte grondlaag, een praktijk die inging expressionisme, aan de andere kant van het spec- tegen de academische traditie om van donker trum, heeft de emotionaliteit van schilderen en de naar licht te werken. In hoeverre deze werken heftigheid van palet met Turner gemeen. De fu- boven voltooid zijn, is niet in alle gevallen even duide- turisten, die de dynamiek van het moderne leven Joseph Mallord William Turner, ‘Falls of Schaffhausen’, ca. 1845. Olieverf op lijk. Bekend is dat Turner onaffe werken meenam tot onderwerp van hun kunst maakten, vonden in doek, 91,4 x 121,9 cm, National Gallery naar tentoonstellingen om er ter plekke details Turner eveneens een wegbereider. Hetzelfde geldt of Victoria, Melbourne, Australia. aan toe te voegen, eerder voor het publiek en de voor iemand als Richard Long, die de fysieke be-

62 l COLLECT turner

leving van een landschap tot kunst maakte, of Piero Manzoni, die oneindigheid uitbeeldde met volledig witte schilderijen. Kunstenaars die vandaag de dag bewust of onbewust aansluiten bij de lijn die door Turner werd uitgezet, zijn onder andere Eyal Gever en Hiroyuki Masuyama. Turner is met andere woorden nog altijd actueel, wat zijn grote populariteit bij zowel kenners als liefhebbers verklaart.

De elementen ‘Gevaar & Schoonheid - Turner en de traditie van het sublieme’ is een tweeluik, gepresenteerd op twee locaties. De werken zijn paarsgewijs ver- deeld naar de vier elementen, die Turner met zijn werk expliciet bestudeerde, soms afzonderlijk en soms in hun interacties. De kunstwerken rond de elementen water en vuur zijn te zien in Museum “Combining the force of nature and of truth”, zo om- de Fundatie, die rond aarde en lucht in Rijksmu- seum Twenthe. Daarmee staat in Zwolle het zee- schreef Turner zelf de essentie van zijn schilderkunst. gezicht centraal, terwijl in Enschede de nadruk ligt op het vaste land, met name het bergland- schap. In totaal bestaat de dubbeltentoonstelling en Berndnaut Smilde. Dat het sublieme soms ver- uit zo’n 170 kunstwerken, zowel schilderijen, rassende vormen aan kan nemen, bewijst Lotte aquarellen en tekeningen als beeldhouwwerken, Geeven met haar installatie ‘The Sound of the foto’s en licht- en video-installaties. Naast het Earth’. Toen zij in 2014 samen met een team van werk van bekende en minder bekende buiten- wetenschappers in Zuid-Duitsland in het diepste landse kunstenaars is er veel aandacht voor de open boorgat ter wereld geluidsopnamen maakte, boven Raquel Maulwurf, ‘Black Sea II’, 2011. wijze waarop het sublieme zich manifesteert in die vervolgens aﬂuisterde en een onbestemd ge- Houtskool en pastel op museumkarton, het werk van hedendaagse Nederlandse kunste- knisper en gereutel hoorde, kreeg zij kippenvel. 153 x 263 cm, collectie Ploum Lodder naars als Raquel Maulwurf, Olphaert den Otter Dat was een sublieme ervaring! Princen, Rotterdam.

links Claude Monet, ‘Falaises près de Pourville’, 1882. Olieverf op doek, 60,4 x 80,9 cm, Rijksmuseum Twenthe, Enschede.

Meer weten Bezoeken ‘Gevaar & Schoonheid - Turner en de traditie van het sublieme’ Museum de Fundatie in Zwolle Rijksmuseum Twenthe in Enschede www.museumdefundatie.nl www.rijksmuseumtwenthe.nl 05-09 t/m 03-01

COLLECT l 63 Veilingen Wereldwijd

VEILINGRESULTATEN naar een Aziatische verzamelaar voor € 510.200. Op 2 juni stond impressionistische en moderne Record voor een handtas in Hongkong kunst op het programma, met een groot aan- Een record voor een handtas! Dat zegt althans bod van werken behorende tot uiteenlopende Christie’s over de Hermès-tas van reptielleer Europese kunststromingen. Deze avondveiling behorende tot de lijn genoemd naar actrice en bracht in totaal € 4,7 miljoen op. 64 % van de zangeres Jane Birkin, die op 1 juni in Hongkong lots werd verkocht. Het kwam daarbij tot me- onder de hamer ging voor HK$ 1,72 miljoen, zo’n nige biedstrijd. Een uiterst zeldzame collage van Hermès € 200.000 volgens de op die datum geldende Max Ernst, ter illustratie van de bundel ‘Répéti- handtas model Diamond Birkin 35, 2014, fuchsia krokodillenleer, goud van 18 karaat en diamanten. wisselkoers. Toch ligt dat bedrag niet zo veel tions’ van Paul Eluard, ging bij het begin van de Christie’s, Hongkong, 01-06. © Christie’s. hoger dan de opbrengst die experts van het veiling de deur uit voor € 559.800, vier keer meer HK$ 1.720.000 (€ 200.000). veilinghuis hadden verwacht: 15 % meer dan dan de richtprijs, wat meteen goed is voor een de hoogste richtprijs. Op de veiling gingen zo’n nieuw internationaal veilingrecord voor een col- 300 handtassen van bekende merken onder lage van Max Ernst. Het werk ‘Points’ van Fran- de hamer, waaronder een tas van zwart kroko- cis Picabia, dat een link legde met de veiling dillenleer behorende tot een aan Grace Kelly van de vorige dag, kon eveneens rekenen op gewijde lijn. Die veranderde van eigenaar voor heel wat belangstelling van verzamelaars in de € 133.392. Ook dat is een veilingrecord, in ieder zaal en aan de telefoon. Uiteindelijk mocht een geval voor een Kelly-model van Hermès. Deze Amerikaanse verzamelaar het meenemen voor resultaten zijn de bevestiging van een algeme- € 448.200, vier keer meer dan de richtprijs. nere trend van hoge bedragen voor luxetassen, de nieuwe manie van Aziatische verzamelaars. Oude meesters in New York Ook de merktassen die niet op veilingen wor- Op 3 juni gingen bij Christie’s in New York werden aangeboden, zijn zeer in trek op de twee- ken van oude meesters onder de hamer. Het dehandsmarkt. De wachttijd om een nieuwe tas aanbod omvatte verschillende werken afkoms- op de kop te kunnen tikken, is soms zo lang dat tig uit topcollecties, onder meer 26 schilderijen investeerders niet aarzelen het dubbele of nog die waren teruggegeven aan de erfgenamen méér neer te tellen, vooral omdat het een prima van Jacques Goudstikker, de grootste Neder-

Jan Frans van Dael investering blijft. Elk jaar stijgt de waarde van landse kunsthandelaar en -verzamelaar van het ‘Pioenen, rozen, tulpen, een iris en andere bloe- deze producten nog. Samen met de violetkleu- interbellum. Bij de Duitse inval in 1940 vluchtte men in een albasten vaas op een stenen plint met rige halen de roze Birkin-tassen van Hermès te- hij, maar hij verongelukte bij de oversteek van vruchten’, 1814, olieverf op doek, 106 x 82,2 cm. Christie’s, New York, 03-06. © Christie’s. genwoordig zoals we vernamen gemiddeld de het Kanaal richting Dover. Zijn schilderijen $ 365.000 (€ 335.000). hoogste prijs op de tweedehandsmarkt. werden in beslag genomen door de bezetter. In 2006 werden niet minder dan 202 van deze Topprijzen bij Artcurial werken teruggegeven aan zijn erfgename Marei Begin juni vonden in Parijs verschillende vei- von Saher. Verschillende ervan gingen op 3 juni lingen van impressionistische, moderne en he- dus onder de hamer bij Christie’s, waaronder dendaagse kunst plaats. Op 1 en 2 juni zorgde een portret van een dame, doorgaans geïden- Artcurial voor een primeur. Voor het eerst waren tiﬁceerd als de Poolse koningin Maria Ludovica twee veilingen met elkaar verbonden door mid- Gonzaga (1611-1667). Dit olieverfschilderij op del van een tentoonstelling, met een selectie doek van Ferdinand Bol uit 1645 ging van de werken uit de gehele 20e eeuw. Die dialoog hand voor $ 149.000 (€ 137.000), een bedrag dat tussen kunstenaars en werken kon in ieder ge- in de buurt van de laagste richtprijs lag. Men kon val rekenen op de belangstelling van Franse en ook bieden op verschillende werken uit de col- internationale verzamelaars. Die zorgden voor lectie van Philip Tracy Cunningham, waaronder zes nieuwe veilingrecords. De veiling van naoor- een stilleven met bloemen van de Antwerpse logse en hedendaagse kunst op maandag 1 juni schilder Jan Frans van Dael, die gespecialiseerd bracht zo’n € 6,3 miljoen op. Voor 80 % van de was in dit type stilleven. Het werk werd afgeha- lots werd een nieuwe eigenaar gevonden. De merd op $ 365.000 (€ 335.000). Het belangrijkste internationale kunst deed het daarbij bijzonder lot van de veiling was echter een schilderij van Torso van de godin Diana, wit marmer, goed. Zo gingen drie werken van Chu Teh-Chun El Greco voorstellende de heilige Mauritius. Het Romeinse kunst, 1e-3e eeuw n.C. elk van de hand voor ﬂink wat meer dan de richt- gaat om het laatste nog resterende deel van de Millon, Parijs, 08-06. © Millon. € 227.242. prijs. Het olieverfdoek uit 1971-1972 (lot 20) ging tweede versie van ‘De marteldood van de hei-

64 l COLLECT veilingen wereldwijd

lige Mauritius’. Het lot werd toegewezen voor hoorn van een neushoorn, gingen van de hand $ 1.085.000 (€ 998.000), het dubbele van de voor meer dan het drievoudige van de richtprijs, hoogste richtprijs. respectievelijk voor € 163.000 en € 132.000. Op 9 juni, bij Christie’s, was het een kom met dek- Topbedragen voor archeologie bij Millon sel van wit jade uit de tijd van de Qing-dynastie, Op 8 juni vond in Drouot een veiling van archeo- met name de Qianlong-periode, die de richtprijs logische objecten plaats, onder de vaardige lei- van € 120.000-180.000 verpulverde, met een ding van veilingmeester Alexandre Millon. Het eindbod van € 3 miljoen. De kom behoorde toe Vairocana-beeldje, Ming-dynastie,15e eeuw, ver- ging om 310 objecten, gaande van de prehis- aan de nazaten van baron Gros, die in 1857-1858 guld brons, 51,3 cm hoog. Sotheby’s, Parijs, 10-06. © Sotheby’s. torie tot de late klassieke oudheid. De totaal- naar China en Japan reisde. Het object was nooit € 3,4 miljoen. opbrengst bedroeg € 694.653, dubbel zoveel dan eerder op de markt verschenen, wat in de ogen verwacht. De esthetische kwaliteit van de door van het Aziatische koperspubliek een belangrijke expert Daniel Lebeurrier geselecteerde objec- troef is. Het was trouwens niet de enige verras- ten wekte de belangstelling van culturele instel- sing van formaat bij Christie’s: een rol uit de 18e lingen en internationale verzamelaars, voor- eeuw, met een richtprijs van € 80.000-120.000, al uit België, Portugal, Duitsland, Zwitserland werd afgehamerd op € 5,6 miljoen, liefst zeven- en Japan. Die boden flink tegen elkaar op in de tig keer meer dan de laagste richtprijs! Bij Sothe- zaal, aan de telefoon en via internet. De meeste by’s werd op 10 juni € 267.000 geboden voor belangstelling was er voor de Romeinse kunst, een ryton van jade uit de tijd van de Qing-dy- met onder meer drie stukken van museumkwa- nastie, met een richtprijs van € 6.000-8.000. Een liteit komende uit een oude Belgische collectie. Vairocana-beeldje van verguld brons uit de tijd Deze brachten ook het meest op. Liefhebbers van de Ming-dynastie, met name de 15e eeuw, van klassieke beeldhouwkunst streden om een met een richtprijs van € 300.000-500.000, ging bijzonder fraaie witmarmeren torso van Diana van de hand voor € 3,4 miljoen, inclusief kosten. uit de 1e-3e eeuw n.C., met een richtprijs van Volgens Camille de Foresta, een deskundige bij € 20.000-30.000. Na een hevige biedstrijd ging Sotheby’s, is dit hoge bedrag te verklaren omdat de Romeinse godin naar een koper uit Lissabon het erg in is. Boeddhistische sculpturen van ver- voor € 227.242. Het volgende lot was een man- guld brons worden tegenwoordig beschouwd nelijke buste zonder hoofd van een efebe, een als ‘must haves’. Rik Wouters prachtige Romeinse sculptuur van wit marmer, ‘Vrouw met gele bloes’, olieverf op doek. Christie’s, toegewezen voor € 87.686, vier keer meer dan Belgische kunst Amsterdam, 09-06. © Christie’s. € 217.500. de hoogste richtprijs. Het derde hoogste bod schittert in Amsterdam was voor een faun met op zijn linkerarm vruch- Op 9 juni hield Christie’s in Amsterdam opnieuw ten in een doek, een marmeren beeld met beige een veiling van moderne kunst, dit keer met patina uit de 3e eeuw. De nieuwe eigenaar bood werk van Noord-Europese kunstenaars actief in er € 51.580 voor. de periode 1900-1940. Deze bracht € 3,1 miljoen in het laatje. Meer dan 80 % van de lots werd Succes voor Aziatische kunst in Parijs verkocht. Er waren ook werken van Belgische Begin juni vonden in Parijs verschillende vei- kunstenaars bij. Het hoogste bedrag ging naar lingen van Aziatische kunst plaats. Bij Artcurial het portret ‘Vrouw met gele bloes’, dat Rik Wou- was dat op 8 juni, met een totaalopbrengst van ters schilderde in Bosvoorde, in 1911. Het werk € 1,6 miljoen, bijna het dubbele van wat werd was al meer dan vier decennia niet meer te zien verwacht. Voor 74 % van de lots werd een ko- geweest. Het werd toegewezen voor € 217.500, per gevonden. Het hoogste bod was voor een een bod dat binnen de richtprijzen viel. Van zeldzame sculptuur van zitan, voorstellende een James Ensor was er een jeugdwerk uit 1880 geti- boeddhistische leeuw met welp uit de Qian- teld ‘De blauwe flacon’. Het gaat om een stilleven long-periode. Het werk was sinds de jaren 1920 met een homp brood, gevogelte en een blauwe binnen dezelfde Franse familie gebleven. Het fles. De richtprijs bedroeg € 60.000-80.000, maar werd toegewezen voor € 392.400, liefst twintig de nieuwe eigenaar bood er € 127.500 voor. keer meer dan de richtprijs! De hele middag Een jeugdwerk van René Magritte uit 1920, met boden kandidaat-kopers flink tegen elkaar op, een richtprijs van € 10.000-15.000, ging van de Dubbelmasker, Baoulé, Ivoorkust, 28 cm hoog. in de zaal, aan de telefoon en via internet. Twee hand voor € 56.700, terwijl een compositie met Sotheby’s, Parijs, 24-06. © Sotheby’s. plengbekers, vervaardigd van de fijn bewerkte bomen van Leon Spilliaert uit 1919, met een € 5,4 miljoen.

COLLECT l 65 richtprijs van € 20.000-30.000, werd afgehamerd Op 24 juni kocht een telefonische bieder bij op € 39.900. Sotheby’s in Parijs een dubbelmasker van de Baoulé, een volk uit Ivoorkust, voor € 4,6 miljoen Succes voor judaïca bij Bergé (€ 5,4 miljoen kosten inbegrepen). De verkoper Op 23 juni ging bij Pierre Bergé & Associés, in deed daarmee een gouden zaak, want hij had Parijs, de collectie van Isucher Ber Frydman het masker in 2006 gekocht voor € 1,3 miljoen onder de hamer. Deze was nooit eerder geveild. (inclusief kosten) op de veiling van de collec- De totaalopbrengst bedroeg € 2,4 miljoen, in- tie van Claude en Pierre Vérité in Drouot. Het is clusief kosten. Dat is meer dan het drievoudige ook meteen een nieuw wereldrecord voor een van de laagste richtprijs (€ 700.000). Onder de kunstwerk van de Baoulé en een succes voor kandidaat-kopers waren heel wat Amerikanen, Sotheby’s, dat het met zijn genuanceerde richt- Andy Warhol biedend in de zaal (het Atelier Richelieu) of aan prijzen stukken beter deed dan rivaal Christie’s, ‘Skull’, 1976, acryl en zeefdruk op doek, 38,3 x 48,4 cm. Christie’s, 30-06. © Christie’s. de telefoon. Sommige kopers aarzelden niet om waar de veiling van etnische kunst op 23 juni £ 1,2 miljoen (€ 1,7 miljoen). tien keer meer dan de richtprijs te bieden voor niet bepaald denderend was. Het laatste lot op een object uit de befaamde collectie. Zo ging de veiling bij Sotheby’s was een hoofd van de een perkamenten manuscript met gebeden uit Akan-volken (Ghana) dat doet denken aan de 1769 na een verwoede biedstrijd van de hand hoofden uit Amarna, in het oude Egypte. Het lot voor € 81.844. Tal van internationale kandidaat- verpulverde zijn richtprijs met een eindbod van kopers boden ook tegen elkaar op voor een € 855.000, een wereldrecord voor een kunstwerk thora-sierplaat van zilver en vermeil, vervaardigd van de Akan. De Belg Didier Claes kocht een in Galicië omstreeks 1775. Die werd uiteindelijk beeld van de Songye uit Congo voor € 700.000, toegewezen voor € 89.320. kosten inbegrepen. Dat is een mooi resultaat, omdat de aanwezigheid van schubben op het Keramiek van Picasso nog altijd beeld de uitvoer naar de Verenigde Staten on- zeer gewild mogelijk maakt. Een gedenkbeeld van de Fon Op 25 juni werd de collectie keramiek van Pablo Tchatchuang (Batoufam, Kameroen), afkomstig Picasso verkocht door zijn kleindochter Marina uit de befaamde Belgische collectie van René Picasso bij Sotheby’s, in Londen. De veiling was en Odette Delenne, ging van de hand voor een groot succes. Alle lots werden verkocht. De € 735.000, meer dan de hoogste richtprijs. totaalopbrengst bedroeg € 17,3 miljoen, het dubbele van de hoogste richtprijs. Het hoogste Indrukwekkende resultaten voor bod was voor een ‘Cabri’ (ca. 1947), een vaas van hedendaagse kunst beschilderde keramiek in de vorm van een geit. De veiling van naoorlogse en hedendaagse Die ging de deur uit voor € 681.000, het viervou- kunst bij Christie’s in Londen, op 30 juni, bracht Jurk van Balenciaga, organlaine, collectie HC P/E 1958, opgelegde struisvogelveren. dige van de richtprijs. in totaal £ 95 miljoen (€ 121 miljoen) op. Twee Sotheby’s, Parijs, 08-07. werken van Francis Bacon werden gekocht door © Sotheby’s. Succes voor eerste ‘Now!’-veiling een Russische en een Aziatische koper voor € 56.250. Op 1 juli vond bij Sotheby’s de eerste geza- respectievelijk £ 12 miljoen en £ 10,7 miljoen. menlijke veiling van hedendaagse en moderne Verschillende in 1976 begonnen vanitassen kunst, foto’s en design plaats. De veiling was van Andy Warhol gingen de deur uit voor het een succes, met een totaalopbrengst van € 1,2 dubbele van de richtprijs, tussen £ 1,2 miljoen miljoen. De tien hoogste bedragen overtroﬀen en £ 3,7 miljoen. De dag erna, op 1 juli, boekte alle de richtprijs. Het meest begeerde lot van Sotheby’s het beste resultaat ooit voor een vei- de veiling was een Kompliment-poef van Franz ling van hedendaagse kunst in Europa: £ 130,4 West uit 2003, toegewezen voor € 135.000 aan miljoen (€ 165,7 miljoen). Dat is stukken meer een Franse verzamelaar. De veiling trok heel dan rivalen Christie’s en Phillips, ook al deden die wat liefhebbers, hoofdzakelijk Europese, in ver- het beter wat het percentage verkochte werken leiding gebracht door de originele werken met betreft. De troef van Sotheby’s in dit geval was schappelijke richtprijzen. Zo kocht een verzame- het aantrekkelijke aanbod, met nogal wat wer- laar een vaas van Besnard (ca. 1930) voor € 2.125. ken die voor het eerst op de markt verschenen, Een landschap aan de oevers van de Seine, gete- zoals twee werken van Bacon, die vrijwel sinds kend door Pierre Bonnard in 1921, ging van de hun ontstaan in dezelfde familie waren geble- hand voor € 4.375, terwijl een sculptuur uit 1987 ven en werden afgehamerd op respectievelijk van César, voorstellende een staande man, een £ 14,7 miljoen en £ 15,2 miljoen. Een derde werk nieuwe eigenaar vond voor € 8.125. van Bacon, waar toch veel van verwacht werd, werd niet verkocht. Het eerste van de drie ‘Dol- Ferdinand Bol Records voor etnische kunst bij Sotheby’s lar Paintings’ van Andy Warhol, het enige dat ‘Kinderportret’, olieverf op doek. Sotheby’s, Op de markt van de etnische kunst zijn herkomst hij zelf heeft gecreëerd, ging van de hand voor Londen, 08-07. © Sotheby’s. £ 5,2 miljoen (€ 7,4 miljoen). en ouderdom altijd weer van cruciaal belang. £ 20,9 miljoen, meteen het hoogste bod op deze

66 l COLLECT veilingen wereldwijd

veiling bij Sotheby’s. Voor de twee andere werd tische particulier had er £ 5,2 miljoen (bijna € 7,5 geen koper gevonden. Een fraai werk van Rich- miljoen) voor over. Dat is een nieuw internatio- ter uit 1987 bracht £ 14,1 miljoen op, een bedrag naal veilingrecord voor deze kunstenaar. dat binnen de richtprijzen viel. Die wisselvallige resultaten, onder meer voor werken die onte- Wereldrecord voor een stoel uit de recht als meesterwerken werden beschouwd, 18e eeuw doen waarnemers vrezen dat de onstabiele Een zeldzaamheid: het laatste bekende exem- markt van de hedendaagse kunst aan zijn pla- plaar van een reeks van zestien stoelen (acht fond zit. Het is wachten op de resultaten van de bergères en acht reservestoelen), omstreeks oktoberveilingen om te zien of dat klopt. 1780 besteld door koningin Marie-Antoinette voor het Belvédère-paviljoen in de Engelse tuin Haute couture nog altijd verleidelijk van het Petit Trianon in Versailles. De stoel werd Op 8 juli ging in Parijs de collectie van Didier gemaakt door François II Foliot, naar een ont- Ludot onder de hamer. Sotheby’s organiseerde werp van Jacques Gondoin. Het houtsnijwerk de veiling in samenwerking met Kerry Taylor is van Pierre-Edme Babel of Toussaint Foliot. François II Foliot, bergère, geleverd aan Marie- Auctions. Ook nu stelde de haute couture niet De koningin wilde stoelen naar de allerlaatste Antoinette voor het Belvédère-paviljoen in de teleur: de totaalopbrengst bedroeg € 966.259, mode. Het geheel kostte toen zo’n 20.000 pond Engelse tuin van het Petit Trianon in Versailles, terwijl experts hadden gerekend op € 285.000- en is daarmee het duurste meubilair ooit besteld ca. 1780. Christie’s, Londen, 09-07. © Christie’s Images Ltd. 415.000. Alle lots werden verkocht. Het ging om door de koningin. Dit exemplaar werd verkocht £ 1.762.500 (€ 2.441.063). 171 stukken, daterend van 1924 tot 2006. Het op een openbare veiling na de Franse Revolutie. resultaat is meteen ook een hommage aan de Op 9 juli ging het onder de hamer bij Christie’s Franse haute couture en de aloude vakkennis. in Londen, met een richtprijs van £ 300.000- Het hoogste bod ging naar een volledig met roze 500.000, wat zeker niet overdreven is voor een veren bedekte avondjurk van Balenciaga, die ooit uniek meubel van een dergelijke herkomst. Een toebehoorde aan een van de meest elegante anonieme koper bood er echter £ 1,8 miljoen Parisiennes van haar tijd: Francine Weisweiller. De (€ 2,4 miljoen) voor. Op dezelfde veiling kon men richtprijs bedroeg € 6.000-8.000, maar de nieuwe ook bieden op tal van andere meubelstukken uit eigenaar telde er € 56.250 voor neer. Het aan- de 18e eeuw. Die brachten allemaal veel meer bod omvatte ontwerpen van onder meer Poiret, op dan de richtprijs. Yamamoto, Grès, Dior, Balenciaga, Alaïa, Castelba- jac, Galliano en Comme des Garçons. Een volle- VEILINGEN OP KOMST dig overzicht van de mode van de 20e eeuw dus. Hokusai Van Cardin was er een avondjurk van appelgroen Amerikaans en Brazilaans design ‘oban yoko-e’, ‘De grote golf bij Kanagawa’, ca. gazar, verkocht voor € 41.250, terwijl een topje Design is een van de specialiteiten van het Pa- 1830-1831, afdruk van houtsnede op papier, 24,8 x 36,6 cm. Piasa, Parijs, 30-09. © Piasa. van bronsgroen leer van Thierry Mugler werd toe- rijse veilinghuis Piasa. Op 16 september kan men Richtprijs: € 25.000-30.000. gewezen voor € 35.000. er bieden op Amerikaans en Braziliaans design. In totaal gaat het om zo’n tweehonderd lots, een Record voor Ferdinand Bol uitgelezen selectie werken van Paul Evans, Judy Werk van de Nederlandse schilder Ferdinand Bol Kensley McKie, Philip en Kelvin LaVerne, Isamu (1616-1680) vind je tegenwoordig in de grootste Noguchi, Terence Harold Robsjohn-Gibbings, Vla- musea. Toch is hij nog vrij onbekend bij het grote dimir Kagan, Claude Conover, Joaquim Tenreiro publiek. In zijn geboorteland staat hij te boek als en Sergio Rodrigues. De richtprijzen gaan van een van de grootste schilders van de Gouden € 1.500 tot € 30.000. De veiling toont ook de kruis- Eeuw, samen met Vermeer, Jacob van Ruisdael en bestuiving tussen die twee culturen aan en laat Frans Hals. Hij was de zoon van een chirurgijn uit ons kennismaken met ontwerpers van wie op de Dordrecht. In 1635-1641 was hij een leerling van internationale markt vrij weinig werk te vinden is. Rembrandt, in Amsterdam. Misschien is hij minder bekend omdat hij zich pas in de jaren 1650 Traditionele Japanse kust echt bevrijdde van de invloed van zijn beroemde Japanse kunst is synoniem met elegantie en raf- meester. Zijn werk is in ieder geval vaak meer ﬁnement. Al meer dan een eeuw weet ze verza- waard dan men zou denken, zoals op 8 juli nog melaars te bekoren, vooral de prenten. Prenten zijn bleek bij Sotheby’s in Londen, waar een schilderij een specialiteit van veilinghuis Piasa. Op 30 sep- daterend uit zijn rijpere periode (toen hij een van tember kan men er bieden op driehonderd uitge- de invloedrijkste kunstenaars van Nederland was) lezen objecten, aangekocht door een verzamelaar onder de hamer ging. Het ging met name om een in de loop van verschillende decennia. Het gaat prachtig olieverfschilderij op doek, voorstellende om een coherent geheel, waarin alle takken van de Suzuribako van zwart en goudkleurig lak met een jongen met zijn hand om een glas die op een Japanse kunst aan bod komen: tsuba, aardewerk, zilveren goudkleurige ‘hira maki-e’-versiering van gestileerde bloemen op een fond van zwarte en rijkelijk versierde tafel staat. De richtprijs bedroeg dozen van lak, en vooral prenten, onder meer van goudkleurige ruitjes, 3,5 x 18 x 23 cm. Piasa, Parijs, £ 2-3 miljoen (€ 2,8-4,2 miljoen), maar een Azia- Hokusai, Utamaro en Hiroshige. (cd) 30-09. © Piasa. Richtprijs: € 2.000-3.000.

COLLECT l 67 De veilingkoorts Is het ideale anti-middel eindelijk uitgevonden? Een voorstel van Kas Buunk

Op vrijdagmiddag 19 juni jl. was er een gezelschap van 72 deelnemers uit de veilingwereld, de kunsthandel en die van de schilderijenverzamelaars op een symposium in Ede aanwezig. Men wis- selde er ideeën uit over een nieuwe veilingmethode.

TEKST: FREDERIK F. BARENDS

p kunstveilingen gaat het er al eeu- gesloten envelop worden ingeleverd en de kavel wenlang op dezelfde wijze toe. De werd eveneens toegewezen aan de hoogste bie- hoogste bieder is de koper en dat wordt der, maar….. tegen het bod van de onderbieder. Ohij dankzij een soort wedstrijd tussen Wilde men dus een redelijke kans maken op het hem en de onderbieder. Veilingmeesters vinden verwerven van een aangeboden lot, dan moest dat prima, want als de ene bieder niet wil dat zijn men de uiterste prijs opgeven die men er écht tegenbieder er met de buit vandoor gaat, heeft dat voor over had. Ter verduidelijking hiervan even altijd een gunstige invloed op de prijs. De kranten een voorbeeld. Bieder A waardeerde een kavel laten de laatste tijd menigmaal met uitroeptekens op € 100,00 en gaf deze bieding bij de notaris aan hun lezers weten als zoiets bij een grote in- op. Bieder B had voor hetzelfde lot € 80,00 over. ternationale veiling weer eens tot een recordprijs Na het openen van de enveloppen werd A dus de geleid heeft. Maar misschien bent u zelf, op een nieuwe eigenaar, echter niet voor € 100,00, maar wat bescheidener wijze, ook wel eens het slachtof- voor € 80,00. Hij werd dus met € 20,00 beloond fer geworden van wat in de wandeling de veiling- voor zijn bieding, die naar zijn overtuiging op de Iets op een veiling koorts heet en waardoor u hoger geboden heeft werkelijke waarde gebaseerd was. kopen tegen het dan u van plan was. Kas Buunk, de zoon van In 1961 gaf William Vickrey, hoogleraar aan de kunsthandelaar Frank Buunk uit Ede, lijkt hier Columbia University, meer bekendheid aan deze bod van de onder- een oplossing voor gevonden te hebben. methode en sindsdien wordt die meer en meer toegepast, onder andere bij de veilingen van eBay. bieder, kan dat? De Vickreyveiling En de professor, naar wie deze manier van ver- Dat uit de hand lopen van de biedingen door de kopen inmiddels een Vickreyveiling wordt ge- Kas Buunk. Foto: Arjan van Bruggen. rivaliteit onder de deelnemers aan een veiling kan noemd, heeft er in 1996 zelfs de Nobelprijs voor op eenvoudige wijze worden voorkomen door economie mee gewonnen. hen, in plaats van hun aanwezigheid in de veilingzaal, bij de notaris een bod in een gesloten In de praktijk envelop te laten uitbrengen. Dat lijkt een oplos- Kas Buunk, de 22-jarige economiestudent, sing - die overigens niet vaak wordt toegepast - schreef er een bachelorscriptie over en maakte zijn want in de praktijk is gebleken dat veel bieders vader er warm voor. Zo’n Vickreyveiling kan men dan een lager bedrag opschrijven dan ze werkelijk namelijk ook in de kunsthandel toepassen. Ter voor een bepaalde kavel over hebben. Ze gokken introductie van het systeem is er dan ook onlangs dan op de onbekendheid over de waarde van het voor een aantal belangstellenden een minisym- betreﬀende lot bij hun mededingers. posium gehouden, waarop niet alleen de voorde- Om dit te voorkomen is daarom al in 1893 bij len van deze manier van veilen uitvoerig werden enkele postzegelveilingen een ander systeem be- uitgelegd, maar waarop ook de bedenkingen van dacht. De biedingen moesten daarbij ook in een de aanwezigen aan bod kwamen. Ten overvloe-

68 l COLLECT links Corneille (‘Corneille’ Guillaume Beverloo), Luik (België) 1922-2010 Auvers-sur-Oise (Frankrijk), ‘Nu rose’. Kleurenlitho op papier 89 x 61,5 cm. Annotatie: ‘pour Mia’ en rechtson- der oplagenummer ‘EA’ (Épreuve d’Artiste), gesigneerd r.o. en gedateerd ‘94.

de werd er aan het eind van de bijeenkomst als geval op door Frank Buunk met een euro kruis voorbeeld een drietal kunstwerken geveild. of munt te laten gooien. Ze hadden, zoals op elke conventionele veiling bij opbod, uiteraard een reële inzetprijs. Zo be- Gaat dit de toekomst worden? droeg de limiet voor een aquarel van Nicolas Kas Buunk neemt zich voor nog even met zo’n Charles Dekker, voorstellende het interieur van Vickreyveiling te wachten. Het zal wel ongeveer de Nieuwe Kerk in Amsterdam, € 700,00. Het 2017 worden voordat hij zo’n veiling met een hoogste afgegeven bod was € 805,00, maar het twintigtal kunstwerken zal gaan houden. Het is werd gegund voor € 800, het bedrag van de on- dus nog even afwachten of het koperspubliek er derbieder. Groter was het verschil bij een aquarel rijp voor is. Om deelnemers aan zo’n Vickreyge- van Dwight Clark Shepler, met een besneeuwd beuren te trekken, gaat ieder verkocht kunstwerk landschap in Vermont. Hiervan bedroeg de li- dan vergezeld van een echtheidsverklaring en een miet € 1.500,00. De gelukkige was de bieder van taxatie voor de verzekering. Bovendien kan men € 1.750,00, die het echter voor de € 1.622,00 de aankoop binnen een jaar bij de kunsthandel van het lager afgegeven bod kreeg. Beide aqua- van zijn vader gebruiken als basis bij de ruil voor rellen van deze wat mindere kunstenaars, stam- een ander schilderij. Het systeem heeft verder een den overigens uit de nalatenschap van H.K.H. aspect dat met discretie te maken heeft. De hoog- prinses Juliana. Het derde kunstwerk, een grote te van het in de gesloten envelop geboden bedrag kleurenlitho van Corneille, moest minimaal zal verder nergens worden gepubliceerd. Vooral € 1.100,00 opbrengen. De onderbieder had er dat laatste is voor veel kopers aantrekkelijk, want € 2.001,00 voor over, maar er bleken twee bie- lang niet iedereen wil te koop lopen met het be- dingen van € 2.500,00 te zijn. En daar had men drag dat hij of zij voor iets betaald heeft. En voor- Meer weten dus meteen een probleem dat zich in de praktijk al met dat laatste konden ze bij de ﬁrma Buunk Bezoeken ook kan voordoen. De notaris loste het in dit wel eens met een ijzersterk punt te maken hebben. www.simonis-buunk.com

COLLECT l 69 Veilinghuis Bubb Kuyper

“Natuurlijk zijn de Groots in boeken en prenten moderne technie- In Haarlem kan je al sinds jaar en dag vertrouwd kopen en verkopen bij Bubb Kuyper. Gespecia- liseerd in het veilen van boeken en prenten staan zij al meer dan een kwart eeuw aan de top in ken van het internet Nederland. een bedreiging voor het boek, maar rs. Bubb Kuyper (69) was leraar Neder- apparaat van de schoolkrant, als betaling kreeg lands aan een middelbare school en had hij boeken. Zo ontstond een hechte vriendschap er gaat niets boven als hobby het verzamelen van boeken. tussen de twee, die nog steeds voortduurt. Hij maakte gestencilde boekenlijsten een echt gedrukt D voor de verkoop en dat was het begin van het Van antiquariaat naar veilinghuis exemplaar”. huidige bedrijf in Haarlem. Een van zijn leerlin- In 1978 nam Bubb antiquariaat Verboom over gen op school was Jeffrey Bosch (56), die even- aan de Kleine Houtstraat te Haarlem. Aanvan- Links Thijs Blankevoort en rechts eens veel belangstelling voor boeken had en hem kelijk hield Bubb de winkel een paar dagen in Jeffrey Bosch. hielp door de verkooplijsten te stencilen op het de week open, de andere dagen gaf hij nog les en zijn vriend en leerling Jeffrey Bosch, die inmiddels Nederlands studeerde, hield de andere dagen het antiquariaat open. Het antiquariaat groeide en in 1986 verhuisde de zaak naar Het Hofje Van Staats aan de Jansweg in Haarlem en begon Bubb naast het antiquariaat zijn veilinghuis. Boven was het antiquariaat gevestigd en op de begane grond het veilinghuis. Jeffrey Bosch was inmiddels fulltime in vaste dienst. Het bedrijf groeide door enthousiasme, gedrevenheid en klantvriendelijkheid van Bubb en Jeffrey en in 1989 kwam drs.Thijs Blankevoort (55) (an- glist) in dienst. In 1994 kocht Jeffrey zich in en werd mede- eigenaar en in 2004 kocht ook Thijs zich in de zaak en trok Bubb zich terug. Omwille van de groei werd er in 1998 een pand aan de overkant bijgekocht, maar toen er voor de deur een bus-

70 l COLLECT baan werd aangelegd, was laden en lossen vrijwel hele wereld. “Natuurlijk zijn de moderne tech- Het bedrijf groeide onmogelijk. Er werd uitgekeken naar een ander nieken van het internet een bedreiging voor pand en na lang zoeken werd dat een kapitale het boek, maar er gaat niets boven een gedrukt door enthousiasme, villa aan het Kenaupark 30, prachtig gelegen, exemplaar”. De veilingen zijn steeds in mei en gedrevenheid en vlak bij het station en met een parkeergarage in november. de buurt. Na een grondige verbouwing werd het klantvriendelijkheid. in 2013 in gebruik genomen.

Avant-garde en oude meesters Jeﬀrey en Thijs bezitten en drijven nu samen het veilinghuis en hebben door de groei inmiddels zeven medewerkers in dienst. Het antiquariaat is sinds 1994 opgeheven en twee keer per jaar wordt er geveild. De veiling bestaat tegenwoordig voor ongeveer de helft uit boeken en voor de andere helft uit (prent)kunst. Afgelopen mei werd al weer de 62e veiling gehouden. Een zeldzame hardcover catalogus van De Nederland- Meer weten sche Kabelfabriek te Delft, ontwerp Piet Zwart, Bezoeken met een richtprijs van €10.000 – 15.000, werd Bubb Kuyper, Veilingen Boeken aan een buitenlandse verzamelaar verkocht voor Manuscripten en Grafiek bv € 42.228 (incl. veilingkosten). Op de vraag aan Kenaupark 30 veilingmeester Jeﬀrey Bosch wat tegenwoordig 2011 MT Haarlem het meest in trek is, antwoordde hij “de vroege Tel. 023 5323986 avant-garde en tekeningen van oude meesters”. [email protected] Door het internet komen de klanten nu uit de www.bubbkuyper.com

GEVRAAGD VOOR VEILING Kunst- en Antiekveiling Chinees porselein en kunstnijverheid 25 t/m 28 september 2015 Zilver en schilderijen uit voormalig Nederlands-Indië Komt o.m. onder de hamer: sculpturen, zilver, keramiek, aziatica en etnograﬁ ca, schilderkunst en graﬁ ek, meubilair, wijnen, grote verzameling antieke juwelen uit privécollectie.

Hollandse school, olieverf op Cornelis van Leemputten paneel, Portret van een voor- (1841-1902), olieverf op name dame, gedateerd ‘1638’, doek, Elegante tuinpartij, afm. ges. r.o., afm. 46 x 57 cm. 64 x 51 cm. Taxatie € 1.500 - € 3.000 Taxatie € 2.000 - Antieke Belle Epoque zilveren op gouden € 4.000 broche/hanger, 14 krt., bezet met briljant geslepen diamanten en safﬁ eren, l. 9 cm., Taxatie € 2.000 - € 4.000

Aanvang Sluiting vr. 25 sept. 9.00 uur ma. 28 sept. 21.00 uur

Kijkdagen van 25 t/m 28 september Een gedeelte van een Chinees famille rose theeservies, Yongzheng periode Openingstijden: Inbreng van goederen voor de decemberveiling (1723-1735). vanaf nu mogelijk! Bieden kan tijdens de kijkdagen in de vr. 25 sept. t/m 11.00 - 17.00 uur Bredestraat 23/23A of via uw eigen computer. Voor onze veilingen zijn wij speciaal op zo. 27 sept. zoek naar Chinees en Japans porselein en kunstnijverheid. ma. 28 sept. 11.00 - 21.00 uur Voor vrijblijvende taxatie en/of inbreng (laatste veilingdag) kunt u contact met ons opnemen. SEDERT 1930

Bekijk nu al enkele stukken op de preview van onze website: www.veilingmaastricht.nl

Tot ziens in ons veilinghuis!

Kipstraat 54, 3011 RT Rotterdam | 010 411 85 44 Venduehuis Dickhaut B.V. I Bredestraat 23/23A I 6211 HA Maastricht [email protected] | www.notarishuis.nl Tel (043) 321 30 95 I Fax (043) 325 93 84 I [email protected]

COLLECT l 71 Openbare verkoop van antiquiteiten VEILING VAN en kunstobjecten Meer dan 2.500 loten KUNST EN ANTIEK RopsVeilinghuis Anno 1833 Kijkdagen: 28, 29 en 30 augustus Veilingdagen vanaf 31 augustus

Waterloosesteenweg, 320 5002 St Servais (Namen) Tel: 081/74.99.88. www.rops.be www.vanspengen.com 4 & 5 Oktober om 13u .RQLQJLQQHZHJ.5+LOYHUVXP7HO

veilinggebouw de zwaan Sinds 1818 Directie-Makelaar G. van den Brink BV. ALGEMENE KUNST EN ANTIEKVEILING Nicholas Cammilieri (1762-1860). Z.M. Prins Hendrik Willem Mesdag (1831-1915). Gezicht van Oranje afzeilende van het leger van Algezieras op een vaart, olieverf op paneel, gesign. r.o., 1874, op 29 november 1817. Aquarel, 51 x 72 cm. 3 T/M 17 NOVEMBER 22 x 27 cm. Taxatie € 2.000-4.000 Taxatie € 2.000-3.000 KIJKDAGEN: Donderdag 29 oktober t/m zondag 1 november van 10.00 – 17.00 uur. Tevens donderdagavond 19.00 – 21.00 uur INBRENG MOGELIJK T/M VRIJDAG 25 SEPTEMBER

Perzië, paar zilveren vazen met grave en repousse Salomon Garf (1879-1943), Figuren op het strand, voorstelling van figuren, 19e eeuw, 3e gehalte, pastel, gesign. l.o., 30 x 45 cm. h. 32 cm. Taxatie € 800-1.200 Taxatie € 800-1.200

China, blauw-wit porseleinen bord, Kangxi, met Sumatra, Batak, paar voorouderfiguren. China, gepatineerd bronzen Gu-vaas, Frankrijk, marmeren Frankrijk, paar wit marmeren drielichts kandelaars decor van Joosje te paard. Gemerkt Ming, Cheng h. 34 cm. en 36 cm. Herkomst DaSilva Ming, herkomst: Stein, Amsterdam. kolompendule, ca. 1830, met in Louis XVI stijl, 19e eeuw, h. 65 cm. Hua, diam. 20 cm. Taxatie € 200-300 Den Haag. Taxatie € 2.000-4.000 h. 28 cm. Taxatie € 1.800-2.200 vuurverguldemontering, h. 55 cm. Taxatie € 3.000-5.000 Taxatie € 700-900 Veilinggebouw De Zwaan - Keizersgracht 474 b/d Leidsestraat - 1017 EG Amsterdam - Telefoon: 020-6220447 - www.dezwaan.nl - [email protected] Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 9.00-17.00 Veilinghuis Peerdeman Utrecht

Veilingen Najaar 2015 Zondag 30 augustus RNWREHUGHFHPEHU

.XQVW $QWLHN=LOYHU 6LHUDGHQ%URFDQWH 'HVLJQ Zondag 11.00-18.00 uur

Extra: Perfume Bottles Zaterdag 17 oktober

Ex Libris & Antiquarische boeken Vrijdag 4 december

Veilinghuis Peerdeman Utrecht Mississippidreef 17 3565 CE UTRECHT 030-2610485 E-mail: [email protected] Website: www.veilinghuispeerdeman.nl

kunst & antiek: 29 september aziatica: 30 september

DEZE VEILING BEVAT OOK ENKELE COLLECTIES: VIJZELS, VULPENNEN (TOPKWALITEIT!) EN YIXING THEEPOTTEN.

VRIJDAG 25 SEPT. 13.00-17.00 UUR MAANDAG 28 SEPT. 10.00-17.00 UUR KIJKDAGEN: WOENSDAG 30 SEPT. 10.00-12.00 UUR ZATERDAG 26 SEPT. 10.00-16.00 UUR DINSDAG 29 SEPT. 10.00-12.00 UUR

DEVENTER Polweg 2 GALERIE AGENDA LOES & REINIER INTERNATIONAL Gravur on Tour CERAMICS t/m 11-10 0570-613004 AMERSFOORT GALERIE RADEMAKERS Korte Assenstraat 15 GEERSDIJK GALERIE KUNSTBROEDERS 06-24698805 Shino glazuur HOFSTEDE GALERIE LIJN 3 061-14133123 Prinsengracht 570-572 13-09 t/m 31-10 0113-850609 Weverssingel 22 Carli Hermès. Curves Provincialeweg 1 From China with Love 08-10 t/m 31-10 GALERIE KONINGSHOF Geschonden schoonheid 19-09 t/m 20-12 Alexandra van Thiel ARNHEM 0570-672753 Grote-Overstraat 16-18 05-09 t/m 01-11 GALERIE STIJL Grafisch werk van Kees van Dongen AMSTERDAM Hoflaan 3 t/m 24-10 GIETHOORN ALEX DANIELS GALLERY 026-3794438 KUNSTHANDEL DUINE-RHEE GIET- 020-6272832 UitBoulevard DORDRECHT HOORN Weteringschans 79 A vanaf 06-09 GALERIE BLOM 0521-362570 Todd Hido Jan Hendriks. Reliëfs 078-6313130 Molenweg 36 12-09 t/m 07-11 19-09 t/m 26-10 Joh. De Wittstraat 43 Eerst grijs dan wit dan blauw. Schilderijen Jubileumparade 2 t/m 25-10 FLATLAND GALLERY ASPEREN 03-09 t/m 24-10 020-3305321 LAND EN BEELD GRONINGEN Lijnbaansgracht 314 Oude Zuiderlingedijk 12 KUNSTGALERIJ EUROP ART GALERIE WITH TSJALLING Walls of Art 062-1908504 Grotekerksbuurt 8 06-44896856 Carolein Smit Art, beyond nature 078-6148024 Oosterstraat 23 05-09 t/m 17-10 Albert Verkade, Alinda Ottens, André René de Jong, I. Dijkman en Cornelis Trust – Anne van As, Erik Buijs Pielage e.a. Raaphorst t/m 26-09 EDUARD PLANTING GALLERY t/m 04-10 t/m 31-12 06-28133036 DEN HAAG Eerste Bloemdwarsstraat 2 BERGEN PICTURA DE AFFICHE GALERIJ Storytelling GALERIE ED DE GRAAF 078-6149822 070-3537006 Alex Timmermans, collodium fotografie 06-50617943 Voorstraat 190-192 Spui 70 t/m 24-10 Ada Breedveld. Schilderijen en beelden Via Via – kunstenaars uit Recklinghausen Een Fantastische Vijand doorlopende expositie t/m 05-09 Studenten grafisch ontwerper of fotografie EUROPEAN MAKERS GALLERY t/m 20-09 020-622088 THE OBSESSION OF ART EGMOND AAN DE HOEF Spiegelgracht 2a 072-5818461 GALERIE DE KAPBERG HAAGSE KUNSTKRING Permanente verkoopsexpositie met heden- Molenstraat 3 06-19087751 070-3647585 daagse keramiek, schilderijen en sculpturen Anchors of Joy Slotweg 17 Denneweg 64 van Europese kunstenaars Andrea Padovani, schilderijen Sonja van Londen, Pieter Borstlap en Jaap Les français arrivent! Franse grafische Uitgelicht in september: t/m 04-10 Ploos van Amstel ontwerpers Grant Aston, sculpturen t/m 13-09 BILTHOVEN t/m 27-09 Peter Blokhuis, schilderijen FRANKENDAEL FOUNDATION ARTTRAVERSE- GEMEENTEHUIS DE BILT ENSCHEDE 19-09 t/m 11-10 Middenweg 72 030-2288111 BEELD & AAMBEELD Een dwaze zomer op Frankendaael Soestdijkseweg Zuid 173 053-4300357 LIVINGSTONE GALLERY Hedendaagse folly’s Harm van den Berg, schilderijen en video’s Walstraat 13 070-3609428 t/m 08-11 20-09 t/m 10-11 Manfrid Nipp, schilderijen en tekeningen Anna Paulownastraat 70-b Maria Hees, sieraden en tassen Paris Perspectives GALERIE ROB KOUDIJS DELFT 12-09 t/m 28-10 Jan Dibbets, foto-collages en foto’s 020-3318796 GALERIE INKT Diary of a Sailor Elandsgracht 12 015-213 86 50 FOTOGALERIE OBJEKTIEF Simon Schrikker, schilderijen Daniel Kruger Choorstraat 29 053-4322507 06-09 t/m 31-10 t/m 27-09 25 jaar Inkt Delft Walstraat 33 Amsterdam Drawing 2015. Solo presentatie t/m 24-09 Sanne Griekspoor van Raquel Maulwurf GALERIE RA t/m 26-09 17-09 t/m 20-09 020-6265100 GALERIE TERRA Nes 120 015-2147072 EPE PULCHRI STUDIO Esther Knobel, sieraden Nieuwstraat 7 GALERIE DE AVENTURIJN 070-3461735 Yonathan Ward, sieraden Martin McWilliam 0578-610535 Lange Voorhout 15 t/m 10-10 t/m 03-10 Sierk Schröder terug op het Voorhout

74 l COLLECT GALERIEAGENDA

t/m 20-09 LOCHEM UDENHOUT GALERIE JOS JONKERGOUW Zomersalon 15a Galerie & Beeldentuin T ACHTERHUIS 0343-481144 t/m 20-09 0575-469458 013-5111649 Wilhelminastraat 2A Najaarsalon met uitreiking van de Van Om- Galgengoorweg 15a Kreitenmolenstraat 92 Popuppodium III meren De Voogt Prijs Hedendaagse abstracte, non-ﬁguratieve 511 BACK Y ‘ART Schilderijen, keramiek en mixed media 26-09 t/m 18-10 beelden 25-09 t/m 27-09 t/m 10-10 t/m 18-10 HARLINGEN UTRECHT WINTERSWIJK GALERIE DE VIS DE DRIELUIK KUUB VILLA MONDRIAAN WINTERSWIJK 0517-417116 0573-256656 06-43524833 0543515400 Noorderhaven 40 Achterstraat 6 Pieterstraat 3 Zonnebrink 4 Improvisaties op Wind, Water en Wad Presentatie van nieuwe kunstwerken Tom Eyzenbach tekent Uit de Verf: hedendaagse kunstenaars naast t/m 26-09 Iedere eerste zondag van de maand t/m 18-10 Mondriaan Bloemen in de zomer 19-09 t/m 17-01 Peter Keizer NIEZIJL VELP t/m 27-09 GALERIE RUIGEWAERT ART GALLERY o-68 ZWOLLE Beeld van een tuin 0594-213738 Oranjestraat 8 ART BLEIJENBERG Gerard Howeler, Peter Keizer, Iris le Rütte, Rijksstraatweg 1 Theo Kuijpers Sassenstraat 15 Reinier Lagendijk, Hans Jouta Memories. Het onzichtbare zichtbaar Op weg naar de oorsprong 06-519 86 509 t/m 27-09 12-09 t/m 22-11 13-09 t/m 18-10 Stockopstelling vaste kunstenaars 05-09 t/m 10-10 LEERDAM ROTTERDAM GALERIE QUINTESSENS GLAS GALERIE LEERDAM WITTE DE WITH 030-2322351 KUNSTUITLEEN ZWOLLE 0345-631424 010-4410144 Nieuwegracht 53 038-4216118 Zuidwal 44 Witte de Withstraat 50 Heleen Cornet, schilderijen uit Saba Voorstraat 31 ’Young’ Sini Majuri en Ella Varia In Light of 25 Years 23-09 t/m 31-10 Uit passie t/m 21-09 t/m 03-01-2016 Evelien Sipkes, sieraad-objecten uit Curaçao Suzanne Esser, sieraden 23-09 t/m 31-10 t/m 30-09 LISSE SAAXUMHUIZEN Hexagoon KUNSTKASTEEL KEUKENHOF DE PRONKKOAMER WIJK BIJ DUURSTEDE Floos Max, sieraden 06-53405085 0595-425078 BEELDENTUIN DE PRUIMENGAARD t/m 15-09 Keukenhof 1 Saaxumhuizerweg 2 0343-573410 Verstilde vormen. Sculpturen Wianda Keizer, Friederiek Linssen en Anja Middelweg Oost 9A 13-09 t/m 29-11 Nutters Franz Boder, Anneke Harting, Peter H.Hein e.a. t/m 06-09 t/m 06-09

COLLECT l 75 MUSEUMAGENDA GALERIEAGENDA MUSEUM AGENDA ALKMAAR STADSARCHIEF MOA t/m 15-03 STEDELIJK MUSEUM ALKMAAR Tussen ziek en beter Armando, Buisman, Donker Piet Boendermaker t/m 15-11 t/m 20-09 DEN HAAG Mecenas van de Bergense School STEDELIJK MUSEUM FOTOMUSEUM t/m 25-10 Tromarama DEURNE Hellen van Meene Portret van Alkmaar – Alkmaar Prachtstad t/m 06-09 MUSEUM DE WIEGER t/m 29-11 vanaf 06-06 ZERO Nederlandse kring van tekenaars. Thema: GEM Dit is Van der Heck. Een schilderswerkplaats t/m 08-11 De Peel op papier Mark Bradford in de Gouden Eeuw TASSENMUSEUM HENDRIKJE t/m 20-09 t/m 18-10 04-09 t/m 24-01 Gabriella Ingram A wish in Return. Mark van Overeem t/m 06-09 DOMBURG t/m 18-10 AMERSFOORT Kotur MARIE TAK VAN POORTVLIET MUSEUM GEMEENTEMUSEUM DEN HAAG MUSEUM FLEHITE 08-09 t/m 08-11 Met de natuur als leermeester The Vincent Award Room: In the Picture. Thuis in twee werelden: emigranten toen TROPENMUSEUM De kunstenaarskolonie Schwaan Fotografie als brons voor schilderkunst en nu Secret Love, sexual diversity in China t/m 08-11 t/m 29-11 t/m 25-10 t/m 13-09 Outsider Art MONDRIAANHUIS Gabriella Ingram DORDRECHT t/m 04-10 Anders Abstract t/m 06-09 DORDRECHTS MUSEUM ZomerExpo ‘Woest’ t/m 10-15 DE APPEL ARTS CENTRE Holland op z’n mooist: Sentiment en t/m 20-09 Gerlach en koop - choses tuées werkelijkheid Simoen Koene. Een grafisch oeuvre AMSTELVEEN 12-09 t/m 08-11 t/m 06-09 t/m 20-09 COBRA MUSEUM VOOR MODERNE HOF VAN NEDERLAND De Ateliers / Debuut Series. Lara Almar- KUNST APELDOORN Koninklijke foto’s Voncent Mentzel in Het cequi Douliana van Derk Thijs CODAMUSEUM Hof t/m 15-11 t/m 15-11 CODA Paper Art t/m 20-09 HAAGS GEMEENTEARCHIEF t/m 25-10 HUIS VAN GIJN 24 uur met Willem AMSTERDAM PALEIS HET LOO NATIONAAL MUSEUM KLEIN! Poppen & poppenhuizen in Huis 03-09 t/m 03-01 ALLARD PIERSON MUSEUM SISI, sprookje en werkelijkheid van Gijn MAURITSHUIS Bijzondere collecties: Goed fout t/m 27-09 t/m jan16 Rembrandt? De zaak Saul en David t/m 06-09 De Oranje-wandeling t/m 13-09 Schijnbeweging, Illusie in de Griekse kunst t/m 31-10 DR8888 MUSEUM MEERMANNO t/m 06-09 MUSEUM DRACHTEN Dick Matena JOODS HISTORISCH MUSEUM ARNHEM Que Viva Picasso t/m 27-09 Haagse meesters van de romantiek. De MUSEUM ARNHEM t/m 01-11 PANORAMA MESDAG gebroeders Verveer herontdekt Alles behalve kleren. Mode, fotografie, Unieke werken uit de collectie van de t/m 01-11 magazines ENSCHEDE familie Mesdag- Van Houten FOAM t/m 13-09 RIJKSMUSEUM TWENTHE t/m 04-10 Swinging Sixties London - Photography in Louise te Poele Metamorphosen. Ovidius in de heden- MUSEUM BEELDEN AAN ZEE the Capital of Cool t/m 27-09 daagse kunst. Vormidable, Hedendaagse Vlaamse Beeld- t/m 02-09 Gelders Balkon 28: Elke Oudenampsen t/m 04-10 houwkunst Winnaar Paul Huf Award 2015 (Momo t/m 04-10 Huis van Heek op Kasteel Huis Bergh: t/m 25-10 Okabe) Tegen het licht in. Marc Mulders en Kan- Heilige en onheilige families HISTORISCH MUSEUM t/m 25-10 tinka Lampe t/m 01-03 Op ’t duin – duingezichten en duinge- Magnum photo - Contact Sheets 12-09 t/m 06-12 Gevaar en schoonheid. William Turner en dichten 11-09 t/m 09-12 de traditie van het sublieme t/m 15-09 HERMITAGE AMSTERDAM ASSEN 07-09 t/m 03-01 Hollanders van de Gouden Eeuw DRENTS MUSEUM HAARLEM t/m eind 2016 Schots impressionisme 1880-1900 GOES HISTORISCH MUSEUM Alexander, Napoleon & Joséphine 22-09 t/m 07-02 HISTORISCH MUSEUM DE BEVELANDEN H2O-aarlem t/m 08-11 Mangeldoeken en Merklappen van Berthi t/m 27-09 MUSEUM VAN LOON BARNEVELD Smit Sanders FRANS HALSMUSEUM Made in de Kerkstraat PALEIS SOESTDIJK t/m 01-11 Frans hals werk in uitvoering t/m 27-09 Palace in Wonderland. Tijdelijke kunstwer- B(l)oeiende quilts t/m 27-09 Bachelor’s Delight ken in landshapstuin t/m 01-11 TEYLERS MUSEUM Jasmijn Visser, mixed media installatie t/m 27-09 Muziek op zak 02-10 t/m 08-11 GORINCHEM t/m 25-10 DE NIEUWE KERK BAARN GORCUMS MUSEUM Reis in de Tijd VELUWS MUSEUM NAIRAC Papier in de hoofdrol HARDINXVELD t/m 05-09 Barneveldsch Fabricaat. De industriële t/m 13-09 MUSEUM DE KOPEREN KNOP HUIS MARSEILLE geschiedenis van Barneveld Symposon Setting the Stage: Pyongyang, North Korea t/m 31-10 GORSSEL t/m 12-09 Life is Strange: fotografische ontdekkingen MORE Dick Bruna, meer dan Nijntje uit tijdschrift Het Leven BERGEN Openingsexpo ‘Scherp kijken. Traditie en ei- t/m12-09 t/m 06-09 MUSEUM KRANENBURGH genheid in de collectie van Museum MORE’ Portretten van ‘Prachtige oude mensen’ Caro Reisewitz: Florestas, favelas e De bomen van Buisman vanaf 24-05 22-09 t/m 31-10 Falcatruas 15-09 t/m 29-11 t/m 06-09 STERKENHUIS GOUDA HEERENVEEN Hanne van der Woude/ Emmy’s World De eeuw van het Sterkenhuis. Parels uit de MUSEUM GOUDA MUSEUM BELVÉDÈRE 12-09 t/m 06-12 collectie Le Salon 2015 Improvisaties op locaties Esko Männikkö/ Time Flies t/m 29-11 t/m 06-09 Improvisaties op water, wind en wad 12-09 t/m 06-12 Van Michel tot Israëls t/m 13-09 MUSEUM HET REMBRANDTHUIS BERGEN OP ZOOM t/m 06-12 Jasper Krabbé Rembrandts etsen en Japans papier uit MARKIEZENHOF Marjolijn van Assem 12-09 t/m 22-11 Echizen Justus Turcq en het geheim van het 22-09 t/m 10-01 t/m 20-09 pestparfum HOORN RIJKSMUSEUM t/m 21-09 GRONINGEN WESTFRIES MUSEUM Landschapstekeningen uit een particuliere GRONINGER MUSEUM Kaap Hoorn verzameling DEN BOSCH H.N. Werkman (1182-1945) t/m 10-01 t/m 21-09 NOORDBRABANTS MUSEUM t/m 01-11 New for now Uit verre landen. Koffie, thee en andere Song Dong. Life is Art, Art is Life IJSSELSTEIN t/m 27-09 koloniale waren t/m 01-11 MUSEUM IJSSELSTEIN Miro at the Rijksmuseum t/m 13-09 Huug Pleysier Uit liefde voor hout voor MIJ. Van Ijssels- t/m 11-10 Botanische kunst t/m 04-10 teinse meubelindustrie tot Gerrit Rietveld Dick Bruna, de kunstenaar. Boekomslagen, 12-09 t/m 13-12 HET OUDE GRONINGER MUSEUM en herman de vries affiches, collages, tekeningen en Nijntje Breekbaar goed. De collectie Aziatische t/m 27-09 t/m 15-11 BUNNIK keramiek

76 l COLLECT MUSEUMAGENDA

JOURE André Rieu - Liefde voor detail Lies Ros. In mijn verzameling kan ik wonen MUSEUM CATHARIJNECONVENT MUSEUM JOURE t/m 27-09 t/m 28-02 De heksen van Bruegel Roel Endendijk NEDERLANDS FOTOMUSEUM 19-09 t/m 31-01 t/m 01-11 MEPPEL Photo to Fashion. Mattijs van Bergen DRUKKERIJMUSEUM 26-09 t/m 10-01 VALKENBURG AAN DE GEUL KAMPEN Kunstkring De Ploeg Photographer of style. Horst P. Horst MUSEUM LAND VAN VALKENBURG STEDELIJK MUSEUM KAMPEN t/m 03-10 Genomineerden Steenbergen Stipendium Joseph Kerﬀ, schilder en illlustrator Tegenvoeters- Cornelius Rogge & Pjotr 2015 t/m 27-09 Müller MIDDELBURG 26-09 t/m 01-11 t/m 06-09 ZEEUWS MUSEUM WITTE DE WITH VEENDAM Tasten in het duister Karakter is lot. Willem de Rooij – Piet VEENKOLONIAAL MUSEUM VEENDAM KATWIJK Handwerk Mondriaan 75 toppers uit de collectie – de keuze van de KATWIJKS MUSEUM t/m najaar 2015 t/m 03-01 conservator Grenzeloos Schilderachtig Schieten tegen het vergeten In Light of 25 Years t/m 20-09 t/m 07-11 t/m 22-11 t/m 03-01 Art in the Age of… Asymmetrical Warfare VEERE KRIMPEN AAN DEN IJSSEL NAARDEN 11-09 t/m 03-01 MUSEUM DE SCHOTSE HUIZEN STREEKMUSEUM KRIMPENERWAARD COMENIUS MUSEUM Bit Rot, the end of the middle class and what Henri en Maurice Seghers Babytijd Het Woord en de Waarheid comes next (curator Douglas Coupland) Een lofzang aan de zeilvaart t/m 19-09 Jan Hus in 1415 en 600 jaar later 11-09 t/m 03-01 t/m 27-09 t/m 31-01 LEERDAM SCHIEDAM VENLO NATIONAAL GLASMUSEUM NIJMEGEN STEDELIJK MUSEUM MUSEUM VAN BOMMEL VAN DAM Collectie Highlights MUSEUM HET VALKHOF Altena Boswinkel Collectie Suzanne Berkers, Between time t/m 15-05 De mooie man – de 35 mooiste mannen uit Erik Odijk. School van het Sublieme 02 t/m 13-09 museumAtelier + Aïda Bakhtiari. De Jacht de collectie Unisono 28: Otobong Nkanga. Taste of a t/m 01/11 t/m 05-10 Stone VLIELAND Jens Pfeifer. Golden Cut High Tech Romeinen. Kijk wat ze konden! t/m 18-10 MUSEUM TROMP’S HUYS t/m 01/11 Doe wat ze deden! Karel Appel. De Geverfde Man Het lied van de geredde drenkeling Schatten achter de Ramen t/m 24-01 t/m 18-10 Participatiekunstwerk van Henrike Gootjes t/m 01/11 t/m 06-09 Nieuw leven in Oude Mallen NOORDWIJK SCHIJNDEL t/m 01/11 MUSEUM NOORDWIJK MUSEUM JAN HEESTERSHUIS VOLENDAM Schilderfestival Noordwijk Jan Heesters en de invloed van Vincent van VOLENDAMS MUSEUM LEEUWARDEN t/m 01-09 Gogh Wilm Wouters schildert Volendam FRIES MUSEUM t/m 13-09 t/m 08-11 Mata Hari NUNSPEET t/m 31-12 NOORDVELUWS MUSEUM SCHOONHOVEN VOORSCHOTEN Horizonnen Schapenschilders NEDERLANDS ZILVERMUSEUM KASTEEL DUIVENVOORDE t/m 14-02 t/m 05-12 SCHOONHOVEN Adellijke familieportretten Goud - Gevonden schatten uit de mid- Schoonhoven Silver Award t/m 24-10 deleeuwen OSS t/m 20-09 t/m 03-01 MUSEUM JAN CUNEN WOERDEN PRINCESSEHOF Pizzeria Vasari – Gijs Frieling SNEEK STADSMUSEUM De 20ste eeuw – keramiek als spiegel van t/m 31-12 FRIES SCHEEPVAARTMUSEUM Woerdens mooiste de tijd Gijs Assmann. Desalniettemin, de Liefde Restauratie van de Koningssloep De andere boerderij 05-09 t/m 03-07 t/m 20-09 t/m 21-09 Fototentoonstelling van Ellen Kok VERZETSMUSEUM t/m 04-10 Hongerkinderen OTTERLO SPAKENBURG t/m 31-12 KRÖLLERMÜLLER MUSEUM MUSEUM SPAKENBURG ZAANDAM Zomerpresentatie Feest der herkenning, van indianen tot NEDERLANDS UURWERK LEIDEN t/m 27-09 kraplappen Het Tijdnetwerk LAKENHAL Van Gogh & Co Ineke de Vroede Elektrische tijdmeting in Nederland Global Imaginations (in De Meelfabriek) t/m 27-09 t/m medio mei t/m 01-11 t/m 04-10 herman de vries - toevalstekeningen Schenking Hendrik Valk 1970-1975 TEGELEN ZUIDBROEK 05-09 t/m 29-11 t/m 20-09 KERAMIEKCENTRUM TIENDSCHUUR NOORDNEDERLANDS TREIN & TRAM RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN Passie in Tegelen MUSEUM Ooggetuigen van Waterloo RAVENSTEIN t/m 13-09 De Hoop en de Streekschilders t/m 27-09 MUSEUM VOOR GLAS EN EMAILLE t/m 20-09 SIEBOLDHUIS KUNST TILBURG Shinkichi Tajiri: Universal Paradoxes Licht op Jeroen Bosch. Deel 2 TEXTIELMUSEUM ZWOLLE t/m 29-11 t/m 31-12 Artist Textiles: Picasso to Warhol MUSEUM DE FUNDATIE MUSEUM VOLKENKUNDE Oost-europese emailkunst geïnspireerd op t/m 14-09 Tegenvoeters Verbinding van culturen: Chinezen uit de wereld van H. Bosch Under the skin. Berlinde De Bruyckere, Cornelius Rogge Indonesië in Nederland t/m 30-10 Rebecca Horn, Grayson Perry e.a. en Pjotr Müller t/m 17-01 Emaillekunst in groot formaat van kunste- t/m 20-09 t/m 06-09 Gezinstentoonstelling: Draken & Donder- naars uit o.a. Morez Art Nouveau damast – Chris Lebeau en Barbara Klemm vogels t/m 31-12 tijdgenoten Tussen Willy Brandt en Andy Warhol t/m 01-11 t/m 01-11 05-09 t/m 29-11 GRRR….Machtige dieren wereldwijd ROERMOND DE PONT Ellen Auerbach t/m 03-01 HISTORIEHUIS RIOT Berlijn ° Tel Aviv ° New York Gezinstentoonstelling: Draken & Donder- Noormannen in Asselt Figuratie, van Cobra tot Studio Job Een fotograﬁsche wereldreis vogels t/m 27-09 t/m 06-03 05-09 t/m 29-11 t/m 01-11 CUYPERSHUIS ROERMOND Zomeropstelling Collectie Gevaar en schoonheid Een sieraad voor de stad t/m 04-10 Turner en de traditie van het sublieme LISSE t/m 08-11 Kleur in het kwadraat: Iames Turell & Amish 05-09 t/m 03-01 KASTEEL KEUKENHOF Quilts (wolhokke) STEDELIJK MUSEUM ZWOLLE Verstilde beweging ROTTERDAM t/m 04-10 Strijd! Oorlog en overleven in beeld 13-09 t/m 29-11 MUSEUM BOIJMANS VAN BEUNINGEN t/m 13-09 In scène gezet UTRECHT Van Sonsbeeck en Van Voorst tot Voorst, MAASTRICHT t/m 28-02 AAMU twee ondernemende families BONNEFANTEN MUSEUM Eveline Visser - The Bird’s Empire De kracht van hout t/m 25-10 Peter Buggenhout t/m 13-09 t/m 10-01 KASTEEL HET NIJENHUIS t/m 20-09 Ted Noten - Non zone CENTRAAL MUSEUM Tegenvoeters The Floor is yours: Han van Wetering t/m 18-10 60 jaar Nijntje Cornelius Rogge & Pjotr Müller t/m 20-09 Sensory Spaces: Aleksandra Domanovic t/m 20-09 t/m 06-09 Aldo Rossi t/m 18-10 Kruisridders en weldoeners, de Ridderlijke t/m 15-11 NL-BE Design Derby Duitse Orde Balije van Utrecht MUSEUM AAN HET VRIJTHOF t/m 13-09 t/m 22-11

COLLECT l 77 KANTLIJN In de kantlijn van de kunstmarkt Notities van Robert-Jan van Ravensteijn

fgelopen voorjaar maakten mijn echtgenote en ik een onaanzienlijk bedrag gestort en het is onder ambtenaren nu eenmaal rondreis door Frankrijk, waarbij we bewust op onze Tom- een heilige wet dat zoiets tot de laatste euro moet worden opgebruikt. Tom ‘snelwegen vermijden’ hadden ingetikt. We wilden Ook hier zijn er dus gemeenten op het platteland die al aan hun zesde Anamelijk zoveel mogelijk van het landschap zien en graag rotonde toe zijn. kastelen en kerkjes ontdekken, die tot nog toe aan de toeristische Van oudsher heeft op financieel gebied de ene gemeente minder zor- gidsen wisten te ontkomen. Bovendien hadden we alle tijd en pro- gen dan de andere en dat is goed aan de aankleding van de roton- beerden we zoveel mogelijk de avond en de nacht door te brengen des te zien. Er zijn er dus in ons land die alleen uit een bergje zand in een landelijke gelegenheid, die overigens in dat land met de dag met een aantal weinig onderhoud behoevende struikjes bestaan. Ook schaarser beginnen te worden. Op de secundaire en tertiaire wegen, zijn er gemeenten die op hun rotondes tegen een aantal duizenden waartoe dat ‘weg van de snelweg’ ons leidde, hebben we zeker meer euro’s per jaar reclame laten plaatsen of die een bedrijf de gelegenheid dan duizend ‘rond-points’ genomen. Praktisch gesproken was het bieden daar iets neer te zetten waardoor de aandacht op hen geves- om de drie of vijf kilometer raak. Het is een soort ziekte aan het tigd wordt. Maar als het even kan moet er natuurlijk een kunstwerk worden, want aangemoedigd door een blijkbaar bodemloze put aan komen en liefst een van een grootte en originaliteit die iedere pas- EU-subsidies, gaat het meest onbeduidende dorp tot de aanleg ervan serende automobilist zich eeuwig zal blijven herinneren. Dat heeft over. Ik heb me laten vertellen dat het er in Frankrijk inmiddels meer niet alleen geleid tot een nieuw woord in onze taal, maar helaas ook dan 30.000 zijn, zodat de helft van alle rotondes op de wereld in dat vaak tot creaties waar veel mensen zich bij achter de oren krabben. land te vinden zijn. Dat zal ir. Gustave Rotond, die voor Colombey- Wat betreft dat woord rotondekunst; in veel gevallen is het begrip les-Deux-Églises in 1906 het eerste rond-point ontwierp, nooit ge- kunst hierbij ver te zoeken. Hoewel elke kunstbeoordeling volkomen droomd hebben. subjectief is, ben ik het met iedereen eens die vindt dat veel van die Natuurlijk staat het zonder meer vast dat de veiligheid van het ver- op rotondes geplaatste objecten inderdaad sterk wisselend van kwa- keer ermee gemoeid is, maar in landelijke streken zijn ze vaak aan- liteit zijn. Dat heeft voor een deel te maken met de angst die bij het gelegd op plaatsen waar vroeger hoogstens eens per uur iets van de merendeel van de bestuurders en de subsidienten heerst, dat ze zich onsterfelijk belachelijk zullen maken door blijk te geven van hun ondeskundigheid op dit gebied. Zij winnen dus voor veel geld het Onze taal is verrijkt met het advies in van een commissie, die vaak ook maar uit een bij elkaar ge- raapt stelletje lieden bestaat dat zichzelf als deskundig beschouwt. Er woord rotondekunst, maar is het is voor dit soort projecten geen enkele richtlijn of voorschrift, terwijl er meestal minimaal € 100.000 of meer mee gemoeid is. En zo ver- wel altijd kunst? schijnen er op rotondes soms reusachtige tuinkabouters, verwrongen windmolens, stapels autowrakken, overgebleven onderdelen van car- landbouw de weg kruiste. In zo’n geval gaf de nog steeds bestaande navalsoptochten, uit hun krachten gegroeide paperclips of fluitketels, verkeersluwheid op zo’n plek ons de gelegenheid het daar verschenen schroothopen of zich in de grond borende straaljagers. Ze werden door rond-point eens goed te bekijken. Meestal had men op het midden- hun bedenkers met een glad praatje over de allerindividueelste expres- eiland een mager bloemperkje aangelegd, of stonden er een paar bo- sie van hun allerindividueelste emotie de overheid in de maag gesplitst. men of struiken. Het was duidelijk dat de subsidie niet in meer had In 2008 werd onder de noemer kunst in Tilburg op een rotonde een voorzien. In de wat grotere plaatsen had de toeristische dienst er soms armetierige doorzonwoning geplaatst, stijl jaren ’60, die daar via rails iets neergezet dat met de streek te maken had, hoewel we, ver weg ieder etmaal een rondje op aflegde. Kosten: bijna € 400.000, waar de van Parijs, ook een keer een klein model Eiffeltoren aantroffen. Een provincie Noord-Brabant een flink bedrag aan bijdroeg. Toen enkele enkele keer was er iets ondernomen dat de richting van kunst uitging, jaren geleden een zwerver er zich meerdere keren onderdak in verschaf- maar dan was het toch zelden iets om over naar huis te schrijven. te, werd hij steeds door de politie verwijderd. Ongetwijfeld waren er Het is hier in Nederland nog niet zo erg als in Frankrijk, maar we zijn toen Tilburgers die in dat al of niet gerechtvaardigde ingrijpen van de de laatste twintig jaar ook behoorlijk op weg. Veel gemeenten hebben heilige hermandad tegenover die dakloze, een positieve toevoeging aan ontdekt dat ze voor een rondweg met rotondes vaak met succes een dat kunstwerk zagen. Ik bedoel maar, dat soort lieden is er ook. beroep kunnen doen op het Europees Fonds voor Regionale Ontwik- Het is dan ook niet gek dat er zo nu en dan iemand ’s nachts zo’n keling. In dat fonds wordt door Brussel namelijk jaarlijks een niet r o t o n d e k u n s t w e r k i n b r a n d s t e e k t o f h e t m e t g r a ffi t i b e k l a d t .

78 l COLLECT PERSONALIA

Anthony Ruys bij museum Beelden aan Zee Eind 2015 volgt Anthony Ruys de huidige voorzitter van museum Beelden aan Zee, Fokko van Duyne op. Ruys heeft een ruime ervaring in het bedrijfs- leven én in de culturele sector, onder meer als voorzitter bij Madurodam en tot 2012 als voorzitter van de Raad van Toezicht van het Rijksmuseum. Anthony Ruys. © Foto: Erik van der Burgt | Verbeeld, HH. Veilinghuis van der Sommen stopt De derde generatie Van der Sommen zal de veilingactiviteiten niet In memoriam Nico Clingeborg voortzetten. Hierdoor komt de ruimte van Veilingzaal van der Som- Op 15 juni overleed Nico Clingeborg, net geen 80 jaar. Nico was men in Eindhoven beschikbaar. Eventuele belangstellenden binnen de antiquair en bekend als specialist in volkskunst en ‘vroeg goed’. Reeds veilingbranche of daarbuiten kunnen daarover contact opnemen via als student biologie verdiende hij bij door op het Waterlooplein o.a. 0031(0)40-2 432 432 of [email protected] . medische antieke objecten te kopen om weer door te verkopen. Aan- getrokken door het vak van antiquair opende Nico begin jaren ‘60 zijn Veilinghuis De Atlas failliet eerste winkeltje aan de Amstel. Daar leerde ik Nico kennen en bezocht hem vaak, kocht van hem en leerde van hem. Op antiekbeurzen als de Veilinghuis De Atlas BV in Deventer is op 15 juli failliet verklaard. Het Kunstmin in Gouda was hij graag. Het was trouwens daar dat hij in faillissement was volgens het bedrijf onvermijdelijk, nadat de meubel- 1974 zijn vrouw Trudie leerde kennen, die er met haar ouders stond prijzen kelderden en de inkomsten uit de internetveilingen zwaar te- die handelden in oosterse tapijten. Samen kochten Nico en Trudie genvielen. twee winkelpanden in de Gravestraat, eveneens in Amsterdam. Maar na in 1980 een boerderij in Lienden gekocht te hebben, verlieten ze Venduhuis Utrecht gestopt de stad. Zijn trouwe klanten en collega-antiquairs bleven gelukkig komen. In december 2013 werd bij Nico kanker geconstateerd, waaraan Op zondag 2 augustus hield Venduhuis Utrecht haar laatste veiling. De hij dit jaar is overleden. Nico was een gedreven liefhebber en antiquair locatie waar werd geveild is verkocht. Venduhuis Utrecht was in de oude en 11 dagen voor zijn heengaan kocht hij nog een fraai vroeg renais- binnenstad gevestigd sinds 1811. sance gestoken deurtje op de veiling dat hij op internet had gezien. We wensen Trudie, de kinderen en kleinkind Ebbe heel veel sterkte. 25 jaar Galerie Inkt Delft We zullen hem missen. Galerie Inkt Delft, gespecialiseerd in hedendaagse graﬁek, bestaat 25 jaar. Om Reinold Stuurman dit jubileum te vieren komt er van 29-08 t/m 24-09 een speciale tentoonstelling met 25 kunstenaars die al lange tijd verbonden zijn aan de galerie. Restauratie Atelier Van Asten Jeroen Hermkens, ‘De Markt in Delft’. Lithografie, speciaal gemaakt voor de jubileum- is verhuisd expositie van Galerie Inkt Delft. Sinds April is het meubelrestauratie Atelier Van Asten gevestigd in een karakteristieke bollenschuur uit de jaren ’30, gevestigd aan de Zeestraat 52 te Noordwijkerhout. www.res- tauratieateliervanasten.nl

Michiel van Asten (links) en Koos Belder (rechts) voor een Hollands mahonie Louis XV kabinet dat door hen is gerestaureerd.

Hebt u ook een aankondiging betreﬀende personalia? Laat het ons weten op: [email protected].

COLLECT l 79 WEBSITE ADRESSEN

ANTIQUARIATEN GALERIE K NOOR CAMSTRA Schloßstraße 6 - Kleve - Duitsland Burg. Leenstraat Lochem, ANTIQUARIAAT FORUM op 24 km. van Nijmegen Postbus 101, 7240 AC Lochem Westrenen, Tuurdijk 16, HOLLANDSE KUNST VANAF DE 18E EEUW Tel.: 0573-256273 3397 MS, ’t Goy-Houten ALLES PROFESSIONEEL GERESTAUREERD EN mob: 06-51270507 Telefoon 030-6011955, fax 030-6011813 INGELIJST O.A. KOEKKOEK, KLUYVER, KAMERLINGH lid Restauratoren Nederland TAXATIES & IN EN VERKOOP ONNES, MEIJS, WANDSCHEER, ANDREA, VRIELINK.... [email protected] ZELDZAME BOEKEN, HANDSCHRIFTEN, PRENTEN, www.galerie-k.eu GESPECIALISEERD IN AARDEWERK, KAARTEN EN TEKENINGEN. STEENGOED  PORSELEIN www.forumrarebooks.com KUNSTENAARS www.keramiek-restauratie.nl

ANTIQUAIRS PETER GABRIELSE MAUD SCHERMER KIJKKASTENMAKER RESTAURATIE ATELIER DE REFTER www.PeterGabrielse.com KAREL DOORMANLAAN 220 Nieuwlandstraat 23-25 3572NZ UTRECHT 5038 SL Tilburg KUNSTHANDELAREN TEVENS AFGIFTE BREDA MOGELIJK Tel. 013-5431229 TEL: 0610794875 INBOEDEL EN BOEKEN UIT KLOOSTERS: BEELDEN, ARTS 1900 MAIL: INFOSCHERMERRESTAURATIE.NL KANDELAARS, PARAMENTEN, SCHILDERIJEN, DEVO ART NOUVEAU/ ART DECO/ DESIGN/ SCHILDERIJEN PORSELEIN, AARDEWERK, GLAS, TIONALIA, OUD LINNENGOED, SERVIEZEN. www.arts1900.nl EMAIL EN AANVERWANTE MATERIALEN www.refter.nl RESTAURATOREN NEDERLAND § INSTITUUR PASSAGE ARTS COLLECTIE NEDERLAND LICENTIE PIEN 20E EEUWSE TOEGEPASTE KUNST www.schermer-restauratie.nl Grote St.-Jansstraat 1, 3811 HX Amersfoort ART NOUVEAU/ ART DECO tel.: 033-4728971/4610501 VINTAGE COSTUME JEWELRY ATELIERS FRANS DE ROO fax: 033-4633722 06 53516091 Koudenhorn 8, 2011 JC Haarlem KUNST - ANTIEK - ART NOUVEAU - ART DECO [email protected] 023-5313803 www.pienkunstantiek.nl www.arts1900.nl [email protected] LIJSTENMAKERS & RESTAURATOREN RODENBURG EN KEUS ANTIEK BROTHERS IN ARTS RUIME ERVARING IN VERGULDEN Prinsenstraat 12, 3311 JS Dordrecht www.kunsthandelbrothersinarts.nl OPMERKELIJK FRAAI VAKWERK SPECIALISATIE: PORTRETMINIATUREN, zomeruitverkoop 35% korting op gehele collectie www.ateliersfransderoo.com MINIATUUR VOORWERPEN EN MEUBELEN. www.antiekdordrecht.nl LIJSTENMAKERS VAN IJKEN METAALRESTAURATIE Raamsteeg 2, Leiden FRANTZ HEMELEERS ATELIERS FRANS DE ROO Tel: 0617506860 61, Avenue des Casernes, 1040 Brussel Koudenhorn 8, 2011 JC Haarlem (bij kleine objecten tevens afgifte Tel. 0032 2 640 29 16 tel. 023 5313803, [email protected] Amsterdam mogelijk) AANVOER VAN ANTIQUITEITEN UIT ZWEDEN, LIJSTENMAKERS & RESTAURATOREN RESTAURATIE VAN ALLE METALEN ENGELAND, FRANKRIJK,... MEUBILAIR, SCHILDE RUIME ERVARING IN VERGULDEN SCULPTUUR, RIJEN, BRONZEN, ZILVERWERK, LAMPEN,... OPMERKELIJK FRAAI VAKWERK KUNST EN GEBRUIKSVOORWERPEN 600 M² EXPOSITIERUIMTE, www.ateliersfransderoo.com Gediplomeerd restaurator, NABIJGELEGEN PARKING lid van Restauratoren Nederland www.frantzhemeleers.be RESTAURATIE www.vanijken.com

COLLECTIONEURS ATELIER ZOPPI KOPERBEWERKING VAN ECK MEUBELRESTAURATIE sinds 1916 B.A.D.A. PGDipl. West Dean College JUDAICA Jacobastraat 19 2512 HZ Den Haag Tingietersweg 93 fam. Verhoeven - de Jonge Tel. 0703899462 2031 ER Haarlem [email protected], tel. 020-5038222 RESTAURATIE VAN KOPEREN,TINNEN, BRONZEN tel: 0612806268 VERZAMELAAR VAN JOODSE EN METALEN VOORWERPEN. [email protected] VOORWERPEN JUDAICA TEVENS; VERGULDEN,VERZILVEREN,VERBRONZEN Restauratie van al uw antieke meubelen VRAAGT TE KOOP JOODS ANTIEK EN POLIJSTEN EN VERVAARDIGING VAN EXCLUSIEVE en houten objecten www.judaic.nl VERLICHTING EN KUNSTOBJECTEN. www.vaneckmeubelrestauratie.nl LID VAN RESTAURATOREN NEDERLAND. VARIA GALERIES www.zoppi.nl

ARTPRICE ART GALLERY KOERTS RESTAURATORS SCRIPTUM ART BOOKS Grote Markt 39 A, 3111 NH Schiedam Eligiusstraat 71, 7121EB, Aalten Nieuwe Haven 151, 3117 AA Schiedam, Tel. 010/455561/06-51922582 tel. +31 6 54338681 +31(0)104271022, [email protected] Fax. 010-4567012 PORSELEIN, AARDEWERK, KUNSTBOEKEN VERKOOP, VERHUUR EN ADVIES STEENGOED, BEELDEN, SCHILDERIJEN, ONLINE KUNSTBOEKWINKEL EN 50 KUNSTENAARS, O.A. CLEMENS BRIELS, JOOP PANELEN, WIJZERPLATEN, ETC. ANTIQUARIAAT POLDER, WOUTER STIPS EN ADA BREEDVELD www.koertsrestaurators.nl www.scriptumart.nl www.artipico.com

80 l COLLECT ZOEKERS ZOEKERS

VERENIGINGEN VERZEKERINGEN GALERIE EN MUSEUMAGENDA FEDERATIE VAN TAXATEURS INVICTA ART INSURANCE OPNAME IN DE GALERIE EN MUSEUMAGENDA VEILINGHOUDERS IN ROERENDE ZAKEN EECKMAN JEANPIERRE & EECKMAN ISABELLE IS VOLLEDIG GRATIS VOOR INBRENG BIJ VEILINGEN EN 6769 BD. REYERSLAAN  1030 BRUSSEL Wij willen u verzoeken om tijdig uw gegevens naar ons TAXATIERAPPORTEN TEL: 0032 2 735 55 92 HET VEILINGHOUDERSREGISTER EN HET REGISTER EECKMAN.JPEPORTIMA.BE  EECKMAN.IEPORTIMA.BE door te sturen op [email protected] (met als onder- VAN MAKELAARS EN TAXATEURS BIEDEN ECHTE INVICTA.BELGIUMPORTIMA.BE werp ‘agenda collect’). Wij ontvangen graag de data DESKUNDIGHEID EN BETROUWBAARHEID MUSEA  PRIVÉ COLL.  TENTOONSTELLINGEN voor de nieuwe maand telkens in de eerste week van www.federatie-tmv.nl  PARTICULIERE EN BEROEPSSTICHTINGEN  de maand vóór publicatie. VERBLIJVEN  TRANSPORT Wij kijken alvast uit naar uw informatie! www.invicta.com

Uw website onder de loep? Stuur uw gegevens naar: [email protected] 1 plaatsing: € 45 - jaarcontract 9 plaatsingen: € 340 ZOEKERS TE KOOP GEVRAAGD EN AANGEBODEN Verzamelaar zoekt oude/antieke Neder- Het afgeronde rechthoekige tafelblad rust T.k. 6 prachtige boerenknopstoelen met TE KOOP GEVRAAGD landse volkskunst te koop. Groot of klein op twee voeten versierd met gekruld acan- biezenzitting in prima staat; Vraagprijs 125 voor gebruik of voor sier, van allerlei mate- thusblad met daarin een bolvorm verwerkt. euro. Tel. 0413-364957. rialen, zoals hout beschilderd of besneden. De voeten staan op keramische wieltjes. ▼ KERAMIEK Mobiele: 0646135700 of e-mail: H.80cm, B.136cm, L302cm. Verlenging van [email protected]. de tafel is mogelijk met een extra tafelblad VARIA T.k. gevr. gaaf plateel van van 60 cm/120cm. Vraagprijs €3.750,00. Te koop antieke tuinbankbeugels van giet- ROZENBURG-Den Haag Verzamelaar zoekt antieke hangsloten en [email protected] ijzer diverse modellen. Tel. 046-4422101. [email protected]/0517-395437 sleutels, 030-6620162 . [email protected]. Spaanse kist van kastanjeboom. 18de eeuw Verzamelaar zoekt ROZENBURG vazen, glad bovenblad, voorkant voorzien van ro- T.k.a. 2 prachtige complete albums van ontwerp COLENBRANDER. Beschadigd geen Gezocht: Verzamelaar biedt topprijs voor setten en op sloﬀen. Chromos Liebig met in ieder album 300 bezwaar. 06-10581818 oude gebruiksvoorwerpen m.b.t. HEN- Tel 0641601609, [email protected] plaatjes en tevens nog 262 series van 6 GELSPORT. Heeft u iets of weet u iets? ? stuks plaatjes, totaal 1572 stuks. Vraagprijs in Graag bericht naar: [email protected], totaal 350 euro. Tel. 0413-36457. ▼ KUNST 06-28902900. Aangeboden Olie op doek 485 x 585 mm. Door Victor Marais Milton ( 1872 – 1968 ) Leo Nardus, Max Moreau schilderijen en ▼ VERLICHTING anderen met Arabische voorstelling en of verzamelaar zoekt bavelaartje (antiek dio- Schaak spelende Prelaten. In dorso een rama kastje) genegen goede prijs te betalen. over Tunesie. te koop gevraagd. tel: 070 317 handgeschreven etiket ondertekend door Twee mooie staande Italiaanse zware de- telefoon 0172-616132 81 90. de schilder, sign lampen koppelbaar Prijs Euro 6500. Tel.013-5211488. 160 en 180 cm hoog Gevraagd Indonesische schilderijen en foto’s Jaren 60 . 06-28444040 van 1860-1960. Tel. 0182-393492. TE KOOP AANGEBODEN

Verzamelaar betaalt zeer hoge prijs Voor mooie/aparte HARM KAMERLINGH ONNES. ▼ GLAS (schilderij/aardewerk) Tel: 0255 515605. TE KOOP GEVRAAGD en AANGEBODEN: Wegens inkrimping van een grote verzameling talrijke unica. Balgavy, Copier, Heessen, GRATIS PLATFORM voor abonnees die iets te koop ▼ POSTKAARTEN Meydam, Thomassen e.v.a. Prijs n.o.t.k. Tele- willen aanbieden of op zoek zijn naar kunst of antiek. Verzamelaar vraagt oude ansichtkaarten van foon: 0345-619566 voor 1960 te koop, ook grotere hoeveelheden. Tel: 06-15451873. DOORSTUREN ZOEKERTJES: ▼ KERAMIEK Bij voorkeur per e-mail via [email protected] Verzamelaar biedt goede prijs voor oude The Inaugural MS Eurodam 2008 Holland Indien u niet niet over e-mail beschikt, ansichtkaarten van voor 1960, ook grotere America Line. Westraven Handmade gelieve de tekst te sturen naar hoeveelheden. Tel: 0182-526781. Delftware. Member of Royal Delft. # 24 cm. Scriptum Art/zoekertjes, Nieuwe Haven 151, 3117 AA Schiedam GSM +31 (0)6 13623435. of per fax 010-4736625. Verzamelaar zoekt zwart/witte ansichtkaar- E [email protected] ten van ﬁlmsterren uit de jaren 1920 t/m 1960. Tel. 0413-364957 Opgepast: Graag duidelijk de rubriek aangeven waaronder u wenst te wor- ▼ KUNST den opgenomen (affiches, boeken/foto’s/prenten, glas/kristal, info, keramiek/ ▼ PRENTEN Schilderij van Evert Thielen (ﬁjnschilder). tegels/porselein, kunst, meubelen, oude juwelen, postkaarten, spellen/poppen, Voorstelling: Het straatbeeld(Gouda) gezien uurwerken, varia, verlichting, zilver). Verzamelaar zoekt opticaprenten, alleen door een pop in een vensterbank. U geeft per maand slechts één zoekertje op. De tekst mag hoogstens 85 indien ingekleurd, in mooie staat, Gemaakt op paneel, 1979, 50x60 cm. tekens bevatten. Foto’s kunnen alleen op de website worden geplaatst. U compleet met marges, niet opgeplakt. Tel. tel.nr. 0639410264/0597-551049 0651324818 : [email protected] vermeldt steeds uw telefoonnummer in uw zoekertje. Er kan geen enkele t.k.a. diverse beelden en tekeningen van reclamatie telefonisch aangenomen worden, u kunt schriftelijk reageren. De Jan Wolkers. geplaatste zoekertjes vallen onder de verantwoordelijkheid van de aanvra- ▼ VARIA Allen afgebeeld in diverse publicaties. ger. Privé museum zoekt Toverlantaarns met een 0650206105 houten kast. : u kan de bijhorende foto bij dit zoekertje teugvinden Enkele of dubbele lenzen. ▼ Tevens toverlantaarn platen. MEUBELEN op onze website www.collectkaj.nl onder de rubriek ‘te koop Kijk a.u.b op: www.toverlantaarn.eu. Victoriaanse mahoniehouten tafel (19e gevraagd en aangeboden’ Tel: 072-5620043. eeuws) uitschuifbaar (coulissen tafel) in of: [email protected] perfecte staat.

COLLECT l 81 Veel te beleven in het Spiegelkwartier

Laat op 26 en 27 september het Rijks- en andere Amsterdamse musea even links liggen en begeef u naar het Spiegelkwartier, het kloppende hart van de Nederlandse kunst- en antiekhandel. Ook daar treft u zalen (of zaken) vol kunstzinnige schoonheid en historische kennis. En aangezien de ruim 70 handelaren er gezamenlijk hun opendeurweekend houden, is er extra veel te zien en mee te maken.

TEKST: LIESBETH LANGOUCHE

Erik Renssen, ‘View of the Rijks- museum V’, 2014. Olieverf op doek, 75 x 70 cm. Renssen Art Gallery, Nieuwe Spiegelstraat 44 Meer weten Bezoeken OPEN! Spiegelkwartier Amsterdam www.spiegelkwartier.nl 26-09 t/m 27-09

82 l COLLECT spiegelkwartier

Voor uw ogen Want dat opendeurweekend gaat steevast ge- paard met nieuwe tentoonstellingen. Onder meer tinexpert Jan Beekhuizen (Nieuwe Spiegelstraat 49), klokkenspecialisten Lars Gude en Jos Meis (Nieuwe Spiegelstraat 60) en allround-antiekhan- delaar Jaap Polak (Spiegelgracht 3) tonen hun nieuwste aanwinsten. Maar er zijn er ook die het thematisch aanpakken. Zo focust Van der Laag / MOYA ((Spiegelgracht 36 sous) op de sieraden van twaalf Nederlandse goudsmeden (o.a. Cécile van Eeden, Chiel Hendriks Design, Jochen Thiele, JFM- Werken, MOYA, Wietse Wolters en Tanzo), en vaart er een ‘Tribal Sail Parade’ met schepen uit verschillende niet-Westerse culturen door Tribal Design (Spiegelgracht 8). Meer overzeese reizen zijn te Groep glaswerk uit de collectie maken bij Dick Meijer en diens tentoonstelling Van Beek. ‘Small people of the ancient pre-Columbian world’ Frides Lameris Kunst & Antiek, Nieuwe Spiegelstraat 55 (Keizersgracht 539). De liefde voor het glas, die ook het echtpaar Van Beek ervoer, komt geheel tot uiting bij Frides Lameris Kunst & Antiek. Het kop- pel legde in de jaren 1970-’80 een collectie 16e- en 17e-eeuws Venetiaans glas aan, aangevuld met Ne- derlands glas à la façon de Venise, roemers en Frans verre de fougère van rond 1700 (Nieuwe Spiegel- straat 55). Vault17 Art Gallery laat technologie, links Schaal uit de cultuur van de Cycladen, multimedia en schilderkunst door elkaar lopen in Griekenland, 3.000-2.000 voor Chr.. een expositie rond de Nederlandse kunstenaar Ga- Archea Ancient Art, Nieuwe Spiegel- byGaby (Weteringschans 69). Andere kunstenaars straat 37’

20 jaar De oudheid binnen handbereik

Een ruime keuze aan archeologische Canopenkist met deksel, hout met uitgebreide polychrome objecten uit Mesopotamië, Egypte, beschildering en hiërogliefen. Egypte, Derde Tussenperiode, Griekenland en het Romeinse Rijk 1069-702 v.Chr. H. 36 cm.

Herkomst: Nederlandse particuliere verzameling, Jubileumtentoonstelling in de galerie verworven rond 1950. zaterdag 26 september 12.00 – 17.00 zondag 27 september 12-00 – 17.00 NIEUWE SPIEGELSTRAAT 371 1017 DC AMSTERDAM TEL 020 6250552, De tentoonstelling valt [email protected] www.archea.nl samen met ! Geopend op woensdag, www.spiegelkwartier.nl donderdag en vrijdag 11.00 – 17.00 uur tevens op afspraak Onze eerstvolgende beurs BAAF Bazel 13 – 18 November www.baaf.ch

COLLECT l 83 rechts die extra onder de aandacht komen, zijn Chris Be- Jacob Cats, een vrouw met fruitmand rens (Jaski Art Gallery, Nieuwe Spiegelstraat 29), in omlijsting van een raam, naar een werk van Gerard Dou. 1786. Aquarel, Katelijne Davids & Angelo Moyano (Kunstzalen pen en grijze inkt op papier. A. Vecht, Nieuwe Spiegelstraat 40) en Takashi Mu- 38,1 x 29,3 cm. rakami (Galerie Nico Delaive, Spiegelgracht 23). Bruil & Brandsma Works of Art, Schilder Kees de Goede laat zich bij Kunsthandel Nieuwe Spiegelstraat 68 Inez Stodel van een andere kant zien: geïnspi- onder reerd door brood in al zijn vormen vervaardigt hij Takashi Murakami, ‘Red Flower Ball’. kandelaars van verguld aluminium. Zo verheft hij Galerie Nico Delaive, Spiegelgracht 23 ons dagelijks brood tot een letterlijk schitterend pronkstuk (Nieuwe Spiegelstraat 65). Bij Archea Ancient Art komen de beschavingen van de oude Grieken, Romeinen en Egyptenaren bijeen in de jubileumtentoonstelling ‘20 jaar De Oudheid onder handbereik’: deze maand is het immers twintig jaar geleden dat Vincent Geerling zijn galerie in het Spiegelkwartier opende (Nieuwe Spiegelstraat 37’).

Voor uw oren Een nog iets belangrijker historische gebeurtenis die herdacht zal worden, is de Slag van Waterloo. Dit gebeurt bij Robert Schreuder Antiquair, die een collectie fraaie Napoleontica toont, waaronder een vroege bronzen tabaksdoos met daarop Napoleon als eerste consul, gedateerd uit het jaar VIII (1799-1800 in de revolutionaire kalender) (Nieuwe Spiegelstraat 48). Tevens geeft hij op 26 september een lezing over de empirestijl van de Bonapartes, welke bijgewoond kan worden om 12u bij Hogal Lovells (Nieuwe Spiegelstraat 17). Dit is meteen de eerste van een reeks lezingen die die dag plaatsvinden. Om 13u30 linkt de kunsthistoricus Drs. Jaap Nijstad de Rijksmu- seumzichten van schilder Erik Renssen aan het werk van o.a. Matisse, Stieglitz en de gezichten op het Oosterpark van Witsen (Renssen Art Gallery, Nieuwe Spiegelstraat 44). Bij Gude & Meis valt er heel wat bij te leren over het ont-

FRIDES LAMÉRIS Views at the Rijksmuseum ART AND ANTIQUES Verkoopexpositie met aanwinsten en De collectie Van Beek Met de catalogus: Liefde voor glas ZATERDAG 11.00 UUR opening door René van Beek met een inleiding over het verzamelen van zijn ouders r.s.v.p. 00.31.20.6264066 of [email protected] ZATERDAG 26 SEPTEMBER TOT EN MET ZATERDAG 3 OKTOBER 11.00 tot 18.00 uur. Erik Renssen (geb. NL, 1960) / View at the Rijksmuseum VIII, 2015 / Linosnede, 44 x 51 cm / Editie van 48 Glas met vier ringetjes van aquamarijn kleurig glas, Venetië, laatste kwart zestiende, begin 17de eeuw, H: 13,8 cm Renssen Art Gallery, Nieuwe Spiegelstraat 44, Amsterdam +31(0)20-3038718 Nieuwe Spiegelstraat 55, 1017 DD Amsterdam Iedere dag open van 11 tot 17.30 uur. tel. 020 626 40 66 - [email protected] - www.frideslameris.nl www.renssen-art.com

84 l COLLECT spiegelkwartier

staan en de ontwikkeling van het Amsterdamse staand horloge (14u, Nieuwe Spiegelstraat 60). Even later organiseert Galerie Wuyt de lezing ‘Een versluierde periode uit het leven van Marc Chagall en zijn vrouw Basia Rosenfeld’, welke gebracht zal worden door Drs. P.H. Zuidema van het Chagall-Research Centrum te Amsterdam (14u30, auditorium Rijksmuseum). En tot slot bespreekt Drs. Karin van Beek het werk van de

Chinese schilderes Juane Xue, met speciale aan- IN- EN VERKOOP VAN ANTIEK, DELFTS AARDEWERK EN ANTIEKE TEGELS dacht voor de bijzondere rol van het licht daarin kunst & antiek (15u, Morren Galleries, Prinsengracht 572). KRAMER inkoop › verkoop › verhuur Voor alle lezingen dient ingeschreven te worden. Prinsengracht 807 (hoek Nieuwe Spiegelstraat) | 1017 KA Amsterdam | the Netherlands 0031 (0)20 626 11 16 | [email protected] | www.antique-tileshop.nl Dat kan via www.spiegelkwartier.nl.

boven Modelboot Nauru, Micronesië. Hout, 152 cm. Tribal Design, Spiegelgracht 8 rechts Manchetknopen in geelgoud met hout. Frankrijk, circa 1980. Ans Hemke-Kuilboer juweliers & antiquairs, Nieuwe Spiegelstraat 67 onder Van Cleef & Arpels, ‘Alhambra’ halssnoer, na 1980. 18 karaat goud met onyx. Parijs. Lengte 82 cm. Marjan Sterk, Nieuwe Spiegelstraat 63

boven Hollandse wortelnoten staande klok met speelwerk, ca. 1740. 290 x 61 x 35 cm. Gude & Meis Antieke Klokken, Nieuwe Spiegelstraat 60.

COLLECT l 85 Schatten in het Spiegelkwartier VOOR ROND DE € 1.500 Heeft u ongeveer € 1.500 om te spenderen in het Spiegelkwartier? Hier zijn enkele ideetjes...

1 4

1. Een 15-ringenring in 14 karaat eigenaarsinitialen EGS en jaartal 1769. goud. Hoogte: 25 cm Doorsnede voet: 13,3 € 1.425 cm. Atelier ’t Sieraad, 3e Weteringdwars- € 1.500 straat 8c Jan Beekhuizen Kunst- en Antiekhan- del, Nieuwe Spiegelstraat 49

5 3 € 1.500 3. Stel vergulde kandelaars met Dekker Antiquairs, Spiegelgracht 9 donker gepatineerde putti. Frankrijk, 19e eeuw. 6. Coco Chanel Paris, klassiek Gri- € 1.450 poix halssnoer met parels en kralen, 2 Toussaint Bonnet, Nieuwe Spiegelstraat jaren ’70. 11b € 1.595 Droomfabriek de Groot & de Jong, 4. Cartier, horloge, jaren 1970. Nieuwe Spiegelstraat 9b 2. Een Duitse glazen bierpul of € 1.500 ‘Humpe’, 3e kwart van de 18e eeuw. Juwelier & Antiquair Bruens, Nieuwe 7. Cachepot van delfts aardewerk, Gegraveerd glas en tin. Eenmaal Spiegelstraat 53 met zeldzaam geel decor. Delft, circa stadsmerk met leeuwtje en tweemaal 1760-1775. 12 x 11,5 x 11 cm. gietersmerk met initialen GGS = mees- 5. Hamilton Electric, horloge PACER- € 1.500 6 ter IGS. Op het deksel gegraveerde Model 500. Amerika, ca 1957. Salomon Stodel, Spiegelgracht 11

86 l COLLECT spiegelkwartier

8. Een 18 karaat gouden geometrische broche bezet met een roze en een groene toermalijn en een citrien, alle sugarloaf geslepen, MK(J)LTD. Ches- ter, circa 1968-1977. Gewicht: 11,3 gram, 4.6 x 2 cm. € 1.600 Kunsthandel Inez Stodel , Nieuwe Spiegelstraat 65 7 9. Leon Strous, ‘De Plopper’. Fijne cha- motte met majolica glazuur en oxides. Hoogte: 62 cm. € 1.350 Galerie Strous, Prinsengracht 582

10. Angelo Moyano, ‘2 piedras’. Albast. € 1.500 8 Kunstzalen A. Vecht, Nieuwe Spiegel- straat 40 10

11. Theo Mackaay. ‘Bufar’. Gemengde techniek op papier op paneel, 24 x 30 cm. € 1.400 Morren Galleries, Prinsengracht 572 12

12. Oesterring met rollende parel in 18 karaat goud 13. Model van het Maison Carrée in € 1.450 Nîmes. 19e eeuw. Hout, papier en gips. Van der Laag/MOYA, Spiegelgracht 36 18,3 x 12 x 27 cm. sous € 1.950 R. Schreuder Antiquair, Nieuwe Spiegel- straat 48 (zie volgende pagina)

CHRIS BERENS 2015

26 september - 18 oktober 2015

9 WWW.JASKI.NL

COLLECT l 87 15 13 14. Een zittende figuur, gekleed in 16. GabyGaby, vierluik op doek, 20 x 20 een mantel, groot hoofddeksel en oor- cm per doek. sieraden. Mexico, Teotihuacan. 100-700 € 1.500 A.D. Terracotta met resten van gele en Vault17 Art Gallery, Weteringschans 69 witte verf. Hoogte 11,6 cm. € 1.500 17. Benen sierkam met aan de boven- Dick Meijer, Keizersgracht 539 zijde twee dolfijnen. Romeins, 1e-3e eeuw. Hoogte: 6,5 cm. 15. Antieke tegel met een door een € 1.500 dolfijn gedragen zeewezen. Ca.1650, Archea Ancient Art, Nieuwe Spiegel- vermoedelijk Amsterdam. straat 37’ € 1.500 Kramer Kunst & Antiek, Prinsengracht 807

14 16

88 l COLLECT spiegelkwartier

21. Chris Berens, ‘Heaven on their 17 Minds’, 2008. Litho, 105 x 90 cm. € 850 Jaski Art Gallery, Nieuwe Spiegelstraat 29

22. Verre fougère of varenglas. Frankrijk, circa 1700. Zeer dun, bijna kleurloos wijnglas met een zweem van grijs. Hoogte: 11,0 cm € 750 Frides Lámeris Kunst en Antiekhandel v.o.f., Nieuwe Spiegelstraat 55 21

18. Broche/hanger in de vorm van een gestileerde margriet. Wenen, vroege jaren ‘50. Goud en platina, bezet met diamanten en cabuchon geslepen robijnen. € 1.700 Ans Hemke-Kuilboer juweliers & antiquairs, Nieuwe Spiegelstraat 67

19. Dogon katapult, Mali. Hoogte: 18 cm. € 1.500 Tribal Design, Spiegelgracht 8

20. Erik Renssen, ‘View of the Rijks- museum VIII’, 2015. Linosnede, 44 x 51 cm. Ed. van 48 € 990 Renssen Art Gallery, Nieuwe Spiegel- straat 44

19 22

COLLECT l 89 BEURZEN

Selections The Hague Herman van Belkom heeft al vaak op de vraag moeten antwoorden waarom hij een zoveelste nieuwe beurs in het leven roept. Na tien jaar in de organisatie gezeten te hebben van de Art & Antiques Fair ’s Hertogenbosch, kent hij de knepen van het beursvak, maar wil hij ook laten zien dat het anders kan en moet: “Een beurs moet opnieuw bereikbaar worden. Ik heb, denk ik, het laagste beurstarief, waardoor het voor de deelnemers opnieuw mogelijk wordt om uit de kosten te komen.” Binnen de kortste keren waren de 40 plekken voor Selections dan ook volgeboekt. Zowel pas beginnende antiquairs als doorwin- terde beursdeelnemers zullen er iets moois van maken in Den Haag. Enkele namen zijn: Jan Roelofs Antiquairs, Anthony Short Antiques (VK), Remco van Leeuwen Antiquair, Antique Canes Amsterdam en Lieven Moenaert (België). Van Belkom wilde geen ‘mix-beurs’ en richt zich uitsluitend tot de geïnteresseerde in antiek. Verdere nieuwe Gert Bullée ontwierp met ‘Solid’ het beursobject van de 27e Inter- projecten staan ook op stapel, waaronder een beurs met moderne en nationale Glaskunstbeurs Leerdam (11-09 t/m 13-09, www. glaskunstbeurs.nl). Naast antiek, modern en hedendaags glas, zal hedendaagse kunst. Maar daarover horen we volgend jaar meer. deze keer ook keramiek te koop zijn in Cultureel Centrum Het Dak. Eveneens nieuw is een heuse glasveiling. En wie meer wil weten Selections The Hague over de boeiende wereld van het glas, kan deelnemen aan het Glass College, met lezingen over o.a. de geschiedenis van de fles, Nederlandse bakbarometer, circa 1775. Grote Kerk, Den Haag en het werk van Daum, Lalique en Gallé. www.selectionsthehague.nl Gesigneerd: ‘P. Wast en Zoon, Fecit Amsteldam. Te zien bij Fontijn Antiek 01-10 t/m 04-10 vof op Selections The Hague.

Meer dan 200 kunstenaars en designers De Hongaarse kunstenaar Peter Puklus Traditionele sieraden en textiel worden Op de Exclusive Art Fair (01-10 t/m 04- uit Nederland én daarbuiten presenteren combineert in zijn werk op een voor- meer en meer op hun waarde geschat, 10, www.exclusiveartfair.nl) komen kunst, in totaal ruim 1.500 kunstwerken op de uitstrevende manier disciplines als maar zijn moeilijker te verkrijgen doordat sfeer en geschiedenis samen in de histori- Annual Dutch Art Fair (26-09 t/m 27- fotografie, beeldend, grafisch en video. er steeds vaker een uitvoerverbod op dit sche Bergkerk in Deventer. Verspreid over 09, www.adaf.nl). Er is werkelijk iets voor Hij verzorgde de campagnebeelden van cultureel erfgoed rust. Op de Amster- een 65-tal stands is allerlei moois te zien, ieders smaak en beurs. Plaats van afspraak Unseen. De Unseen Photo Fair vindt dam Traditional Jewelry & Textiles van klassieke sieraden tot hedendaagse is het World Fashion Centre/Beursplaza in plaats van 18 t/m 20 september in de Fair in Kerk de Duif (27-09, www.amster- sculpturen, van oude boeken tot ab- Amsterdam. Bert Jan Hekket, ‘Nubian girl’, Westergasfabriek te Amsterdam. Maar tot damjewelryfair.nl) kan men echter met stracte schilderijen en van handgemaakt 2015. Olieverf op doek, 50 x 70 cm. en met 27 september krijgt het evene- een gerust hart kiezen uit de vele stukken textiel tot art nouveau glaswerk. Sebasti- ment uitbreiding door het eerste Amster- uit o.a. Afrika, Afghanistan, China en India. aan Brinkhorst, ‘Koe’. Brons. Te zien bij dam Unseen Festival op diverse locaties Uitgedost met kralensnoeren komen Sebastiaan Brinkhorst Sculpturen. in de stad. www.unseenamsterdam.com alle jonge meisjes op het DIPO festival te Ghana bijeen met hun vrouwelijke fami- lieleden om de overgang van kind naar Gratis naar de Annual Dutch Art volwassenheid te vieren. Foto Afrikaad Fair! COLLECT deelt duotickets uit voor Khyber Gallery. aan de eerste vijf lezers die mailen naar [email protected] met vermelding ‘Gratis naar de ADAF’.

90 l COLLECT BEURZEN

Design in Brussel… Beoordeeld op de grote hoeveelheid – meer dan 100! – evenementen waaruit Design September (10-09 t/m 30-09, www.designseptember.be) bestaat, is het aan te nemen dat men hiermee een hele maand zoet is. Al die tijd is Brussel het platform voor Belgisch en internationaal design. Heel populair zijn de atelier- opendeurdagen, die de doorgaans verborgen werkomgeving van de ontwerpers onthullen. Enkele van de belangrijkste tentoonstellingen zijn die van Muller Van Severen (BOZAR), het overzicht van de 10 voorbije Designers van het Jaar (galerie 11-12-13 van Design Vlaanderen), en die van Xavier Lust (Botanique). Deze laatste is, samen met o.a. Mario Bellini, Studio Job en Alfredo Häberli, één van de sprekers op het september 2015 lezingenprogramma.

NIEUW: AFDELING KERAMIEKt(-"44$0--&(&t7&*-*/(&/7"/%&06%&'-&4$) Cultureel Centrum HET DAK | Tiendweg 9a | Leerdam | T: 0345-613626 … en verder Vr. 11/9 van 14.00-20.00 uur Za. 12/9 en Zo. 13/9 van 10.00-17.00 uur WWW.GLASKUNSTBEURS.NL

links In Wenen worden ongeveer 150 activi- teiten gepropt binnen een tijdspanne van 10 dagen. De Vienna Design Week is dan ook het grootste design- festival van Oostenrijk en brengt de rasechte designkenner en het grote publiek samen op tentoonstellingen, workshops, lezingen, wandelingen en dies meer (25-09 t/m 04-10, www.vien- nadesignweek.at). Stamm, ‘There will be light’. Thersien- thal/Florian Holzer. © Stamm.

boven Het loont zeker de moeite om tussendoor ook eens af te zakken naar Parijs voor de vijfde Paris Design Week (05-09 t/m 12-09, www. parisdesignweek.fr). Ontdek nieuw talent op Now! le Off, treed in contact met interieurarchitecten tijdens het nieuwe Parcours spécial Projects, of stippel uw eigen parcours uit langs de vele designadres- jes. Foto Maison & Objet © Agence Laforge. rechts Maar ook Londen doet hier niet voor onder. Meer dan 350 evenementen en installaties zullen over de Britse hoofdstad verspreid zijn ter gelegenheid van het London Design Festival (19-09 t/m 27- 09, www.londondesignfestival.com) Enkele grote shows zijn 100% Design in de Olympia hall, Decorex International in Syon Park, en designjunction in zowel The College als Victoria House. Adriana Tavares, ‘Toppiece Footstool’. Te zien bij Anthrolopologie op het London Design Festival.

COLLECT l 91 BEURZEN

Parcours des mondes Dit jaar is Parcours des mondes edelmetalen objecten uit China pas waarlijk een reis rond de en Centraal Azië. Vele andere deel- wereld te noemen nu ook Azië nemers groeperen hun objecten er volwaardig in opgenomen is. zelfs rond een bepaald thema, Kon men vorig jaar nog bij 68 zoals het Yoruba-schrijn bij Berz galerieën terecht, dit jaar is het Gallery of African Art, de dualiteit deelnemersaantal fors gegroeid man-vrouw bij Galerie Pablo tot 84! Want naast ‘traditionele’ Touchaleaume, fauna en flora op Parcours-galerieën als Didier Japanse prenten bij Tanakaya, of Claes, Serge Schoffel, Alain Bovis, het typische ‘zweten’ van geoliede Furstenberg en Michael Evans, Afrikaanse beelden bij Tribal Art Otobong Nkakga, ‘Playground 2005-2015’. © de kunstenaar en Galerie in situ, Fabienne worden o.a. ook Wei Asian Arts, Classics. Leclerc (Parijs). Te zien op tentoonstelling ‘La vie moderne’ tijdens de Biennale de Lyon. Marcel Nies, Mingei Japanese Arts, Christophe Hioco, Alexis Renard Parcours des mondes Biennale de Lyon en Mehmet Hassan verwelkomd. Saint-Germain-des-Prés Tot begin 2016 borrelt de dertiende the Greek Crisis’ heet. De pijnpun- Deze laatste viert diens 25e ver- Parijs biënnale van Lyon in de kolven ten van de moderne maatschappij jaardag met een tentoonstelling www.parcours-des-mondes. van het macLYON, het Musée des wereldwijd worden dus niet ontwe- rond bronzen sculpturen uit Tibet com Confluences, La Sucrière en andere ken. Naast deze dissectie, uitge- en Nepal, alsook schilderijen en 08-09 t/m 13-09 locaties. De drie genoemde zijn die voerd door een zestigtal kunste- waar de hoofdtentoonstelling ‘La naars uit achtentwintig landen, zijn Padmapani, Japan, Fujiwara periode. Gedeeltelijk verguld hout. Dit beeld is via de C14- vie moderne’ plaatsvindt. Deze legt andere grote tentoonstellingen te techniek gedateerd in de periode 760-950 na Christus. Te zien bij Mehmet Hassan Asian Art (Bangkok) op Parcours des mondes. het moderne leven onder een ver- vinden in Le Plateau, het Institut grootglas. Onderzoekers van dienst d’art contemporain en het Couvent zijn o.a. Sammy Baloji, Darren Bader, de la Tourette. Voor de vele andere Cyprien Gaillard, Liu Wei, Ahmet tentoonstellingen in en buiten Ögüt, Kader Attia, die via een Lyon, is de website de aangewezen video-installatie teruggrijpt naar de gids. tragedie bij Charlie Hebdo, Andra Ursuta met een sculptuur rond de Biennale de Lyon migratie- en uitwijzingspolitiek, en Lyon Andreas Lolis, wiens trompe-l’oeil www.biennaledelyon.com marmeren beeld ‘Monument tot 10-09 t/m 03-01

Braderie de Lille De begindagen van de grote toe met de halve marathon op za- braderie van Lille zouden zich al in terdagmiddag, en de reusachtige de 12e eeuw bevinden. Met enkele bergen lege schelpen van alle ups en downs heeft deze groot- mosselen die in de restaurants schalige rommelmarkt – waarop opgegeten werden. Het feest gaat van oorsprong de bedienden de ook ’s nachts door, want de brade- oude spullen van hun meesters rie begint op zaterdag om 14u, om verkochten – vele eeuwen ge- zonder rust pas op zondagavond trotseerd. En nog steeds is zij één om 23u te eindigen. van de jaarlijkse hoogtepunten op de culturele kalender van Lille. Braderie de Lille Bijna 2 miljoen bezoekers lopen de Lille 100 km aan straten af, waarlangs www.lille.fr/cms/braderie-de- de kramen van 10.000 deelnemers lille staan. Het zijn hallucinante cijfers, 05 & 06-09 en de gekte neemt alleen maar

92 l COLLECT BEURZEN

Tribal Art London

gewijd publiek hier in het Verenigd Koninkrijk, en we werken hard om meer internationale kopers naar Tribal Art London te krijgen. Een van de redenen waarom we het evenement hebben verschoven naar begin september is om vóór Parcours des Mondes te openen. Op die manier kunnen interna- Mwangi Hutter, ‘Field of Joy’, 2015. Te zien op ‘STADT/BILD. Xenopolis’ in de Deutsche tionale musea, handelaars en Bank KunstHalle (16-09 t/m 08-11). verzamelaars ons in Londen komen bezoeken, alvorens ze naar het continent gaan.” In Londen worden Berlin Art Week ze bovendien getrakteerd op een In Berlijn vindt de aftrap van het nisme dat niemand toebehoort aantrekkelijk lezingenprogramma. nieuwe kunstseizoen plaats in de (‘Xenopolis’ in de Deutsche Bank Enkele onderwerpen zijn: snuifta- Berlin Art Week. Deze zesdaagse KunstHalle), of als een gevaarlijke Nomoli stenen figuur, Sierra Leone, 13e- bak in Zuid-Afrika, de waarde en staat garant voor diverse vernis- jungle (‘Welcome tot the Jungle’ 17e eeuw. Te zien bij Adam Prout op Tribal betekenis van kralen, de conser- sages op allerhande cultuurloca- in KW Institute for Contemporary Art London. vatie van tribale klederdracht, en ties, waaronder de tentoonstellin- Art). Veel is ook te doen in de Vorig jaar was er de eerste editie traditioneel borduurwerk bij de gen van Alicja Kwade in Haus am kunstencentra, privéverzamelin- van Tribal Art London. Zo goed Banjara in Indië. Waldsee en Gustav Metzger in het gen, alsook in de Arena Berlin, de als alle deelnemers van toen Neuer Berliner Kunstverein. De Kraftwerk en Station-Berlin, waar zijn ook nu weer van de partij, Tribal Art London Berlinische Galerie, de Deutsche respectievelijk de kunstbeurzen aangevuld met o.a. Gallery Lemaire The Mall Galleries, Londen Bank KunstHalle, het KW Institute Positions, Berliner Liste en abc art uit Amsterdam. Medeorganisator www.tribalartlondon.com for Contemporary Art en de Natio- berlin contemporary plaatsvinden. Adam Prout: “We hebben een toe- 02-09 t/m 05-09 nalgalerie – Staatliche Museen zu Berlin zijn verenigd in het project Berlin Art Week ‘Stadt/Bild (Image of a city)’. Elk Berlijn instituut benadert het gegeven www.berlinartweek.de van ‘de stad’ op zijn manier: 15-09 t/m 20-09 bijvoorbeeld als levend orga-

Carl Ulke, ‘Studie van een paardenbloem (Taraxacum)’. Te zien bij Crispian Riley-Smith Fine Arts Ltd op de Lapada Art & Antiques Fair. £ 1.400 (€ 2.000)

Lapada Na de enorme opkomst vorig jaar – er werden meer dan 200.000 bezoekers geteld – werd besloten om de beurs dit jaar met een dag te verlengen. Verder blijft alles bij het oude: meer dan 100 leden van de LAPADA brengen hun prachtobjecten mee, waaraan een prijskaartje hangt vanaf £ 500 tot enkele honderden duizenden ponden. Enige uitleg over ‘Drawing in Venice: Titian to Canaletto’, de komende tentoonstelling in het Ashmolean Museum te Oxford, wordt gegeven door Catherine Whistler. Andere lezingen zijn die over hoe u uw kunstwerken ’s nachts kunt verlichten, en een debat tussen sieradenhandelaren omtrent de toekomstige verzamelgebieden op het vlak van de juweelkunst.

Lapada Art & Antiques Fair Berkeley Square, Londen www.lapadalondon.com 22-09 t/m 27-09

COLLECT l 93 BEURZEN

Kort beursnieuws

Zonder zout is er geen leven, maar anderzijds is zout water bijzonder corrosief. Verder zal de bezoeker aan 14e Istanbul Biennial: SALTWATER (05-09 t/m 01-11, http://bienal.iksv.org/en) heel wat tijd spenderen op en aan het zoute water van de Bosporus. Ruim 80 kunstenaars, alsook oceanografen en neurowetenschappers presenteren op meer dan 50 locaties hun werk rond golven, stromingen en de dichtheid van water. Mullany Haute Epoque Fine Art (Londen) is één van de weinige niet-Italiaanse ex- Nieuw op de Beirut Art Fair (17-09 t/m 20-09, www.beirut-art-fair.com) dit jaar is het Istanbul heeft deze maand heel wat te posanten op Biennale Internazionale platform ‘Virtual/Reality’ met een focus op digitale kunst. Als extraatje hierbij krijgt de bieden op vlak van hedendaagse kunst dell’Antiquariato di Firenze (26-09 Servische kunstenares Marina Abramovic een videoretrospectieve. Marina Abramovic, met o.a. Moving Image en uiteraard t/m 04-10, www.biaf.it). Nicholas Mullany: ‘Balkan Baroque’, 1997. C-print, 138 x 108 cm. Te zien bij Kappatos Gallery (Athene). Artinternational (04-09 t/m 06-09, “Italië is een belangrijke markt voor ons, www.artinternational-istanbul.com). met de Biënnale van Firenze onmisken- Daarop staat een 80-tal galerieën, waar- baar de meest vooraanstaande van alle onder heel wat Turkse, maar nog meer Italiaanse beurzen.” Baccio da Montelupo Europese, zoals Upstream van bij ons. (1469- ca. 1535), Sint-Anthonius, ca. 1510- Frank Ammerlaan, ‘Untitled’, 2014. Olie- 1515. Terracotta. Hoogte: 85 cm. verf, draad en kralen op doek, 200 x 170 cm. Te zien bij Upstream Gallery (Amsterdam).

94 l COLLECT DESIGNKLASSIEKER

Fortuny Floor Lamp van Mariano Fortuny

uim honderd jaar geleden projectie op verschillende materia- ontworpen, maar nog altijd len. Daarom zocht hij de oplossing actueel en in productie. Al- in een grote, holle constructie van leen al hierom is de Fortuny gips of stof waarin een gloeilamp R indirect zijn licht projecteerde. Hij met recht een designklassieker van formaat te noemen. Maar het woord patenteerde zijn uitvinding een jaar ‘formaat’ moet men zeker ook let- later als Cyclorama Dome, constru- terlijk nemen. Met zijn enorme af- eerde een dimmer en kon nu het metingen (max. hoogte 240 cm) lijkt licht in elke gewenste intensiteit op hij enigszins op een radiotelescoop en het toneel laten schijnen en daar- niet direct bedoeld voor toepassing in mee fel zonlicht, schemering en alde woning. Zijn oorsprong ligt dan les er tussenin suggereren. Fortuny ook elders. Mariano Fortuny (1871- bleef aan zijn ontwerp sleutelen en 1949), van huis uit kunstschilder en kwam uit op een gestoffeerde, hal- couturier die roem verwierf met zij- ve bol; een soort paraplu met een den en fluwelen creaties, ontwierp doorsnede van ruim tachtig centi- hem in 1907 als theaterlamp. Dat meter die op een stalen, driepotig verdient wel enige toelichting. Tij- statief staat. Aan een staaf aan de dens zijn bezoek aan Parijs in 1892 rand van de opening zitten de ver- woonde hij enkele uitvoeringen van stelbare fitting en gloeilamp, en het Richard Wagners werk bij. Met hem interieur van de kap herbergt een deelde hij de opvatting dat de kunst- concave reflector. De techniek in de vormen muziek, zang, dans, poëzie, theaters evolueerde, maar de Itali- architectuur en schilderen in één aanse fabrikant Pallucco pakte het enkele voorstelling moesten zijn ver- idee van Fortuny’s lamp weer op en enigd. Door de toenmalige belichting kwam in 1985 met een exemplaar echter was die eenwording op toneel dat geschikt was voor het interieur. verre van volmaakt. Het licht was moeilijk te doseren, wat grote De standaarduitvoering is voorzien van een stoffen kap, zwart of gevolgen had voor scènewisselingen, sfeerveranderingen en het to- crème van buiten en wit van binnen, maar in de loop der tijd kwa- tale toneelbeeld. Fortuny, in 1900 ingehuurd voor het ontwerpen men enkele varianten op de markt waarvan de buitenkant werd van kostuums en decor van Tristan en Isolde in La Scala te Milaan, gesierd door patronen die ooit door Fortuny werden getekend. ging in zijn Venetiaanse palazzo aan de slag om een oplossing voor Wie een ruim huis en dito portemonnee heeft, kan de lamp voor dit probleem te vinden. Lichtintensiteit en -kleur veranderen door circa € 3.800 aanschaffen. Peter van Ardenne

E X P O S I T I E R U I M T E

T E H U U R Karakteristiek monumentenpand, centraal in de Randstad, voorzien van ophangsysteem, verlichting, alarminstallatie, bar/pantry. Gratis parkeergelegenheid. 5 Km vanaf Gouda.

Hooghstate Museum, Hoogstraat 164, 2851 BE Haastrecht, tel. 0182-501066, [email protected].

COLLECT l 95 BEURSAGENDA BEURSAGENDA BEURSAGENDA

NEDERLAND – Brocanterie Belle Epoque – la Photo à Montréal – several locations Aéroport SEPTEMBER Hendrikaplein en Zeedijk 18-20 PARIS – Expo4Art – Halle des Till 27/09 RIJSWIJK – Textiel Biënnale – TURNHOUT – KempARt – several CHINA Blancs Manteaux Museum Rijswijk locations SEPTEMBER 18-21 TROYES – Salon d’Antiquités et 01/09-11/10 GRONINGEN – 19-27 BRUSSEL – The Ceramic Event – 11-13 SHANGHAI – Photo Shanghai – Brocante – Parc Expo Noorderlicht internationale 139 Avenue Molière Exhibition Centre 19-20 STRASBOURG – Salon européen fotomanifestatie – Oude Suikerfabriek 25-26 BRUSSEL – Brussels Art Square de la Brocante et de l’Antiquité – Parc 04-06 HOORN – Open Atelier Route – – Zavel OKTOBER des expositions several locations 26 LEUVEN – Brocanterie Tiense om te 04-07 HONG KONG – Fine Art Asia – FRANCE – Les Journées européennes du NOORDWEST-VELUWE – Kunstroute zien – Tiensestraat (bovengedeelte) Hong Kong Convention and Exhibition Patrimoine Noordwest-Veluwe – several locations 26-27 TURNHOUT – KempARt – several Centre 19-27 PARIS – Salon des Antiquaires AALSMEER – Kunst aan de locations 08-11 HONG KONG – Asia Paris XVII – Salle Wagram Westeinderplassen – Kudelstaartseweg 26/09-04/10 LIBRAMONT – Libr’Art – Contemporary Art Show – Conrad Hotel 22-27 PARIS – Parcours de la céramique 05-06 ALMERE HAVEN – Kunstmarkt Halle aux Foires BEIJING – CIGE. China International et des arts du feu – Carrè Rive Gauche – city centre 27 BRUGGE – Rommelmarkt Gallery Exposition – China World Trade and other parisian locations 06 ALMERE HAVEN – Brocante- en Zandfeesten – ‘t Zand, Beursplein and Center Exhibition Hall 22/09-22/11 PARIS – Photoquai Antiekmarkt – harbour Koning Albertpark biennale des images du monde – Musée 11-13 LEERDAM – Glaskunstbeurs – BRUSSEL – Second Life Festival – Hotel DENEMARKEN du Quai Branly Partycentrum Het Dak Le Berger SEPTEMBER 25-27 BORDEAUX – art3f – Parc des ROTTERDAM – De wereld van het Witte 11-13 COPENHAGEN – Alt_Cph 15 – Expositions de Withkwartier – Witte de Withkwartier OKTOBER Factory of Art and Design 25/09-04/10 CHATOU – Foire de 11-20 NETHERLANDS – Fotoweek – 01+03-04/10 ANTWERPEN – A.track 18-20 COPENHAGEN – Art Copenhagen Chatou – Ile des Impressionistes several locations design parcours – several locations – Forum Copenhagen 17-20 AMSTERDAM – Amsterdam 01/10-01/11 LIEGE – Reciprocity Design OKTOBER Drawing – Amsterdam-Noord, NDSM- Liège – several locations FINLAND 05 STRASBOURG - Marché Européen de werf 02-04 LA LOUVIERE – Marché du Livre SEPTEMBER la Brocante et de la Collection du Broglie 18-20 AMSTERDAM – Unseen – de Mariemont – Centre Keramis 09-13 HELSINKI – ArtHelsinki – – Place Broglie Westergasfabriek NAMUR – ArtisanArt – Namur Expo Messukeskus 08-11 PARIS – Les Puces du Design – 20-21 GRONINGEN – Art Fair 03-04 LASNE – Foire du Verre – Centre HELSINKI – Antiikki – Messukeskus Place des Vins de France, Bercy village International – Martini Plaza Sportif HELSINKI – Habitare – Messukeskus 09-11 ANGERS (49) – Salon National des 26-27 AMSTERDAM – Open! 04 BRUSSEL – Art nouveau en art HELSINKI – ValoLight – Messukeskus Antiquaires – Parc des Expositions Spiegelkwartier – several locations decobeurs – Ecole n°11 et 13. Av. De CHATEAUROUX – Salon des Antiquaires AMSTERDAM – Annual Dutch Art Fair – Roodebeeklaan 103 FRANKRIJK – Couvent des Cordeliers World Fashion Centre/Beursplaza GENT – Gent Matinee – several locations SEPTEMBER LEIDEN – Kunstroute Leiden – several EEKLO – Rommelmarkt Kaaifeesten – 29/08-13/09 PERPIGNAN – Visa DUITSLAND locations around Zuidmoerstraat pour l’image. Festival International du SEPTEMBER 27 AMSTERDAM – The Amsterdam BRUSSEL – Collect-Hit – Brussels Kart photojournalisme – several locations 01 HAMBURG – AlsterKult – Kampnagel Traditional Jewelry & Textiles Fair – Kerk Expo Till 20/09 ARLES – Les Rencontres 04-06 WOTERSEN – Kunst & De Duif LEUVEN – Brocanterie Indoor – d’Arles Photographie – several locations Antiquitäten – Schloss Wotersen BERGEN OP ZOOM – Erfgoedfair – Brabanthal LANGUEDOC-ROUSSILLON – In situ. 15-20 BERLIN – Berlin Art Week – Landgoed Mattemburgh 07-11 LEUVEN – The Big Draw – several Patrimoine et art contemporain – several several locations locations locations 17-20 BERLIN – Positions Berlin – Arena OKTOBER 08-11 BRUSSEL – Bozar Electronic Arts Till 30/09 LA GACILLY – Festival Photo Berlin 01-04 DEVENTER – Exclusive Art Fair Festival – Bozar – several locations BERLIN – Berliner Liste – Kraftwerk – Bergkerk Till 31/10 VENDÔME – La Triennale BERLIN – ABC Art Berlin Contemporary – DEN HAAG – Selections The Hague – AUSTRALIE de Vendôme – Manège Rochambeau & Station Berlin Grote Kerk SEPTEMBER Musée de Vendôme 18-20 DÜSSELDORF – Lebenslust – 03-04 ROTTERDAM – The Big Draw – 10-13 SYDNEY – the Other Art Fair – 03-06 PARIS – art3f – Porte de la Villette Galopprennbahn Grafenberg several locations Central Park 28 Broadway 04-08 PARIS – Maison & Objet – Paris SCHWETZINGEN – Vernissage 07-11 DEN HAAG – Art The Hague – SYDNEY – Sydney Contemporary – Nord Villepinte Kunstmessen – Schloss Schwetzingen Fokker Terminal Carriageworks 05 STRASBOURG – Marché Européen 18/09-15/11 MANNHEIM- 08-11 AMSTERDAM – GAF – Endemol de la Brocante et de la Collection du LUDWIGSHAFEN-HEIDELBERG – 5. Studio’s OOSTENRIJK Broglie – Place Broglie Fotofestival – several locations SEPTEMBER 05-06 LILLE – Grande Braderie de Lille 18/09-07/02 BAD ROTHENFELDE – BELGIE Till 04/10 WIEN – Vienna Biennale – – city centre Lichtsicht projections biennale – several SEPTEMBER several locations GERS (32) – Salon d’Antiquités – Château locations Till 13/09 FERNELMONT – Fernelmont 23-27 WIEN – Parallel Vienna – Alte de Terraube 19-20 STUTTGART – Münzenmesse – Contemporary Art Festival – Château de Post, Dominikanerbastei 05-12 PARIS – Design Week – several Schleyer-Halle Fernelmont 24-27 WIEN – viennacontemporary – locations 24-27 HAMBURG – P/ART – Kraftwerk Till 21/09 COAST – Beaufort – several Marx Halle 08-13 PARIS – Parcours des mondes – Bille locations 25/09-04/10 WIEN – Vienna Design Saint-Germain-des-Prés BERLIN – Inter Art – Logenhaus, Till 26/09 MONS – Triënnale van de Week – several locations 10-13 PARIS – Révélations – Grand Emserstrasse 12-14 fotograﬁe – Ateliers des Fucam Palais 29/08-08/11 MECHELEN – Contour – OKTOBER 10/09-04/10 LYON – Docks Art Fair – 59 ITALIE several locations 06-08 FELDKIRCH – ArtDesign – Quai Rambaud SEPTEMBER 07 LEUVEN – Brocanterie Jaarmarkt – Reichenfeld Areal & Montforthaus 10/09-03/01 LYON – Biennale de Lyon – Till 22/11 VENEZIA – Biennale di Martelarenplein Feldkirch several locations Venezia – several locations 12-27 MONS – City Sonic – several 08-11 WIEN – Viennafair – Reed Messe 11-13 ROUEN – Les Puces rouennaises 04-06 CITTA DI CASTELLO – Mostra locations – Parc Expo Mercato Nazionale del Libro Antico e 10-30 BRUSSEL – Design September – 13 PARIS – Brocante de l’Avenue du della Stampa Antica – Loggiato Gildoni several locations BRAZILIE Président Wilson – between Place d’Iéna 17-20 REGGIO EMILIA – Regium – Fiere 11-13 BRUSSEL – Brussels art days – SEPTEMBER and Place de l’Alma 18-20 FORLI – Vintage Forli – Area ﬁere several locations 09-13 RIO DE JANEIRO – ArtRio – Pier 15 MONTPELLIER – Journée 19-27 TREVISO – Treviso Antiquaria – BRUSSEL – Art on Paper – BOZAR Mauá professionnelle internationale de Ca’ dei Carraresi BRUSSEL – Wiels Art Book Fair – Wiels l’antiquité et de la brocante – Frejorgues 26-28 REGGIO EMILIA – Immagina 12-13 BRUSSEL – Brussels Design CANADA 16 AVIGNON – Déballage international Arte – Fiere Market – Tour & Taxis SEPTEMBER – Parc des Expositions de Châteaublanc- 26/09-04/10 FIRENZE – Biennale 19-20 NIEUWPOORT-BAD 10/09-11/10 MONTRÉAL – Le Mois de

96 l COLLECT Internazionale dell’Antiquariato – Palazzo RUSLAND OKTOBER Fair – Tatton Park Corsini SEPTEMBER 01-04 STOCKHOLM – Affordable Art 19-27 LONDON – London Design Festival 11-13 MOSCOW – Cosmoscow – Gostiny Dvor Fair – Magasin 9 – several locations OKTOBER 22/09 -01/10 MOSCOW – 6th Moscow 20-23 LONDON – Decorex International 02/10-01/11 BOLOGNA – Foto/Industria Biennale of Contemporary Art – VDNKh TURKIJE – Sydon Park – city centre Moscow’s All-Russia Exhibition Centre SEPTEMBER 22-27 LONDON – The LAPADA Art & 03-11 PARMA – Mercante in fiera 04-06 ISTANBUL – Art International Antiques Fair – Berkely Square autunno – Fiere di Parma ZUID-AFRIKA Istanbul – Haliç Congress Centre MANCHESTER – Buy Art Fair – Old Gra- SEPTEMBER ISTANBUL – Moving Image – Haliç nada Studios JAPAN 11-13 JOHANNESBURG – FNB Joburg Congress Centre 23-26 LONDON – 100 Design – Olympia SEPTEMBER Art Fair – Sandton Convention Centre 05/09-01/11 ISTANBUL – Istanbul 24-27 LONDON – designjunction – The 19-21 TOKYO – The Tokyo Art Book Biennial – several locations College and Victoria House Fair – Kyoto University of Art and Design, OKTOBER 25-27 STAFFORD – Bingley Hall Tohoku University of Art and Design 02-04 JOHANNESBURG – Saada VERENIGD KONINKRIJK Antiques Fair – County Showground Gaien Campus Antiques Fair – The Wanderers club SEPTEMBER 29/09-04/10 LONDON – The Decorative 01-02 ARDINGLY – IACF International Antiques & Textiles Fair – Battersea Park LIBANON ZUID-KOREA Antique & Collectors Fair – South of SEPTEMBER SEPTEMBER England Showground U.S.A. 17-20 BEIROET – ME.NA.SA.ART Beirut 11-13 SEOUL – Affordable Art Fair – DDP 02-05 LONDON – Tribal Art London – SEPTEMBER Art Fair – Beirut International Exhibition The Mall Galleries 01-30 SAN ANTONIO – Fotoseptiembre & Leisure Center OKTOBER 04-06 PETERSFIELD – Petersfield USA – several locations 07-11 SEOUL – KIAF – Coex World Trade Antique Fair – The Festival Hall 09-12 HOUSTON – Houston Fine Art Fair LUXEMBOURG Center CHESHIRE – Galloway Antiques Fair – – NRG Center SEPTEMBER Arley Hall 10-13 NEW YORK – Affordable Art Fair – 26-27 LUXEMBOURG-KIRCHBERG – SPANJE 09-13 LONDON – 20/21 British Art Fair – Metropolitan Pavilion SEPTEMBER Foire à la Brocante – Luxexpo Royal College of Art 10-20 NEW YORK – Photoville – Brooklyn 10-13 MADRID – Summa contemporary 10-13 LONDON – Start Art Fair – Saatchi Bridge Park MALEISIE – Matadero Madrid Gallery 17-20 CHICAGO – Expo Chicago – Navy SEPTEMBER LONDON – The London Art Book Fair – Pier OKTOBER 10-13 KUALA LUMPUR – Expo Art Whitechapel Gallery 18-20 NEW YORK – The NY art book fair Malaysia – MECC 01-04 BARCELONA – SWAB 11-13 WEST YORKSHIRE – The – MOMA PS1 International Contemporary Art Fair – Harewood Antiques & fine Art Fair – NOORWEGEN The Italian Pavilion Harewood Estate OKTOBER SEPTEMBER 13 LONDON – The London Photograph 01-04 HOUSTON – Texas Contemporary Till 06/09 SANDHORNØY – Salt ZWEDEN Fair – Holiday Inn Bloomsbury – George R. Brown Convention Center SEPTEMBER Till 27/09 Momentum 8 Biennial - 40 17-20 LONDON – Chelsea Antiques Fair – 01/10-30/11 NEW YORK – New York NOK 12/09-22/11 GÖTEBORG – Göteborg Chelsea Old Town Hall Biennale Art – Javits Center 28/08-27/09 LOFOTEN – International International Biennial for Contemporary 18-20 BRISTOL – Affordable Art Fair – Art Festival – Kabelvåg Art – several locations Brunel’s Old Station CHESHIRE – Decorative Antiques & Art Onze topstukken! VEILING do. 1 en vr. 2 oktober

Zilveren Kandelaars (2x) Zilveren bonbonmandje Zilveren mandje Witgouden broche Rijk gedecoreerd. 1978-1994. Getorst hengsel. Engeland Op vier voeten. Tweede gehalte Bezet met briljant en roos Hoogte 45 cm. (Londen). William Vincent. 1774. zilver (835). JHVOHSHQGLDPDQWHQHQVDI¿HU 14 karaat.

Geelgouden ring Geelgouden armband Nederland 25 gulden Dukaton of Zilveren Rijder Bezet met Camee en 14 parels. Bezet met roos geslepen diamanten Type: 1860. Geeltje. Holland. 1703 afslag in goud. 14 karaat. en robijn. 14 karaat.

Bijna 2000 kavels Kijkdagen: Zaterdag 26 september (10.00-16.00 uur) en woensdag 30 september (17.00-21.30 uur) Donderdag 1 oktober 10.00-15.00 uur (100 kavels voor afslag) en vrijdag 2 oktober 10.00-16.00 uur (100 kavels voor afslag)

Munten, Bankbiljetten, Zilver, Goud, Sieraden, Horloges, Speelgoed, Kunst en antiek, Swarovski en Penningen

Industrieweg 13 | 3286 BW Klaaswaal | Tel. 0186 746 746 | [email protected] Zaal en online bieden: www.verzamelaarsveiling.nl VEILINGAGENDA VEILINGAGENDA

NEDERLAND T. 010-4118544 Amsterdam – Europees interieur 5 ABS Veilingen – Deurwaarderstukken SEPTEMBER 22-25 OPRECHTE Veiling T. 020-3012950 Mechelen – T 015/24 26 00 30/08 Veilinghuis PEERDEMAN Haarlem – Kunst en antiek 6 e.v.d. Veilinghuis OMNIA Librairie FERRATON - Art Africain Utrecht - Kunst en antiek T. 023-5319408 Sappemeer – Kunst, antiek en curiosa Bruxelles - T 02/538 69 17 T. 030-2610485 22-27 ONDER DE BOOMPJES T. 0598-392592 6-7 MONSANTIC – Art et antiquités vanaf 31 Veilinghuis VAN SPENGEN Leiden – Kunst en antiek 7-8 VENDUEHUIS DER NOTARISSEN Mons - T 065/73 94 00 Hilversum T. 071-5145832 Den Haag – Kunst en antiek 7 AMBERES - Burgerveiling T. 035-6400989 22-29 Veiling ALKMAAR T. 070-3658857 Antwerpen – T 03/226 99 69 t/m 01/09 ALD FRYSLÂN Veilinghuis Alkmaar – Kunst en antiek Galerie en Veilinghuis PICTURA – Sneek – kunst en antiek T. 072-5154206 ONLINE Kunst en antiek, veel boeken (bibliofiele T. 0515-445522 25-28 DICKHAUT SEPTEMBER uitgaven) Veilingbedrijf SPIES Ede Maastricht – Kunst en antiek t/m 07 NOTARISHUIS ARNHEM Gentbrugge - T 0475/74 49 25 T. 0318-61 00 57 T. 043-3213095 Inboedel UCCLE ST JOB – Kunst, antiek en Art t/m 02/09 Middelburgs Veilinghuis 26 Veilinghuis BOUWMAN & www.notarishuis-arnhem.nl Deco Bruxelles - T 02/372 92 19 Middelburg – Kunst en antiek BOUWMAN 7-8 VAN ZADELHOFF 8 BEGUINAGE Salle des Ventes – Kunst T. 011-8627639 Brummen – Speelgoed Kunst en antiek en antiek 2-3 VENDUEHUIS DER NOTARISSEN T. 0575-560393 www.vanzadelhoff.nl Bruxelles - T 02/218 17 42 Den Haag – Kunst en antiek 27 AAG 21-4/10 KORST VAN DER HOEFF 9-10 GALERIE ATHENA – Kunst en T. 070-3658857 Amsterdam - Wijn Inboedel antiek 7-10 DERKSEN T. 020-3012950 www.korstvanderhoeff.nl Bruxelles - T 02/250 00 00 Arnhem – Kunst en antiek 29 ZEEUWS Veilinghuis 10 Salle de ventes des Huissiers T. 026-4421498 Middelburg – Aziatica BELGIE Justice - Deurwaarderstukken 7-16 KORST - VAN DER HOEF Veilingen T. 0118-650680 SEPTEMBER Brussel – T 02/513 34 47 Den Bosch – Kunst en antiek 30 ZEEUWS Veilinghuis 1 BEGUINAGE Salle des Ventes – Kunst 11 PHOENIX AUCTION – Oud T. 073-6131886 Middelburg – Kunst en antiek en antiek speelgoed en algemeen antiek 13 e.v.d. Amsterdams Venduhuis DE T. 0118-650680 Bruxelles - T 02/218 17 42 Wavre - 010/45 42 63 ELAND - DE ZON 3 Salle de ventes des Huissiers Justice 12 ABS Veilingen – Diemen – Kunst en antiek - Deurwaarderstukken Deurwaarderstukken T. 020-6230343 OKTOBER Brussel – T 02/513 34 47 Mechelen – T 015/24 26 00 17-18 Vendu Notarishuis ROTTERDAM 1-2 VERZAMELAARSVEILING 4-5 VEILING SYLVIES wine auctions JEAN ELSEN et ses fils - Munten Rotterdam – Kunst en antiek Klaaswaal – Goud, zilver, juwelen, – Groot aanbod van wijnen in het Bruxelles – T 02/734 63 56 T. 010-4118544 munten en bankbiljetten bijzonder van Spanje (collectie 14 ABC Veilingen – Art et antiquités 21-22 Vendu Notarishuis ROTTERDAM T. 0186-746746 Vandermeuken) Brussel – T 02/219 92 99 Rotterdam – Kunst en antiek 5 AAG Antwerpen – T 03/776 90 77 AMBERES - Burgerveiling

Kunst en Antiek veiling september 2015 Kijkdagen Vrijdag 4 september Zaterdag 5 september Zondag 6 september dagelijks van 11.00 - 17.00 uur.

Kunst en antiek veiling met ongeveer 3000 kavels w.o. moderne kunst. Veilingdagen Veiling vanaf 7 september tot en met 16 september.

*HFHUWL¿FHHUG5HJLVWHUWD[DWHXUYHLOLQJKRXGHU53YDQGHU+RHII +HNHOODDQ/;µV+HUWRJHQERVFK WHOLQIR#NYGKQO

98 l COLLECT VEILINGAGENDA VEILINGAGENDA

Antwerpen – T 03/226 99 69 antiquités OKTOBER d’art UCCLE ST JOB – Moderne en oude Liège - T 04/221 09 09 1 Salle de ventes des Huissiers Justice AGUTTES – Tableaux du XIXe siècle et tapijten 22 BEGUINAGE Salle des Ventes – Kunst - Deurwaarderstukken tableaux modernes Bruxelles - T 02/372 92 19 en antiek Brussel – T 02/513 34 47 LE FUR & ASS - Tableaux, mobilier et 14-15 BERNAERTS – Kunst en antiek Bruxelles - T 02/218 17 42 3 ABS Veilingen – Deurwaarderstukken objets d’art Antwerpen - T 03/248 19 21 ELYSEE Hôtel de Ventes – Vente Mechelen – T 015/24 26 00 MAIGRET de - Tableaux, mobilier et HORTA Hôtel de Ventes – Art et bourgeoise CAMPO & CAMPO - Graﬁekveiling objets d’art antiquités Liège - T 04/221 09 09 Antwerpen - T 03/218 47 77 MILLON & ASSOCIES – Art Nouveau, Bruxelles - T 02/741 60 60 MONT de PIETE - Bijoux 4-5 ROPS – Kunst en antiek Art Déco 15 BEGUINAGE Salle des Ventes – Kunst Bruxelles - T 02/512 13 85 Namur - T 081/74 99 88 VILLANFRAY & ASS – Bijoux modernes en antiek 23-24 MOSAN Hôtel de Ventes 5 AMBERES - Burgerveiling Bruxelles - T 02/218 17 42 Liège - T 04/344 91 70 Antwerpen – T 03/226 99 69 La Service de la Défense – Rollend en 24 Hôtel de Ventes LEGROS – Art et 6 BA AUCTIONS – Belgische kunst – Van divers materiaal antiquités Ensor tot Permeke Zutendaal - 02 701 67 37 Verviers - T 087/33 01 00 Bruxelles – T 02/511 53 24 LOECKX – Kunst en antiek Salle de ventes des Huissiers Justice - BEGUINAGE Salle des Ventes – Kunst Gent - T 09/223 37 93 Deurwaarderstukken en antiek MONT de PIETE – Bijoux et peintures Brussel – T 02/513 34 47 Bruxelles - T 02/218 17 42 A. Mak B.V. Dordrecht Bruxelles - T 02/512 13 85 26 ABS Veilingen – Deurwaarderstukken MONT de PIETE - Bijoux Kunst- en Antiekveilingen 15-16 Galerie MODERNE – Kunst en Mechelen – T 015/24 26 00 Bruxelles - T 02/512 13 85 sinds 1839 antiek 27 LEGIA AUCTION 7-8 DEBAVEYE – Kunst en antiek Visstraat 25 3311 KX Dordrecht Bruxelles - T 02/511 54 15 Hannut – T 019/63 55 59 Harelbeke - T 056/71 15 80 Tel 078-6133344 Fax 6149461 VANDERKINDERE Hôtel de Ventes 28 AMBERES – Kunst en antiekveiling 8 Salle de ventes des Huissiers Justice [email protected] Bruxelles - T 02/344 54 46 Antwerpen – T 03/226 99 69 - Deurwaarderstukken 17 Salle de ventes des Huissiers Justice UCCLE ST JOB – Ontwerpen jaren Brussel – T 02/513 34 47 Kunst-, Antiek- en - Deurwaarderstukken 50/60/70/80/90 9 BONHAMS - The Zoute Sale Brussel – T 02/513 34 47 Bruxelles - T 02/372 92 19 Knokke-Heist – T 01/ 42 61 10 11 Brocanteveiling 19 ABS Veilingen – Deurwaarderstukken 29 BEGUINAGE Salle des Ventes – Kunst 9-10 VAN DE WIELE AUCTIONS – 3, 4 en 5 november Mechelen – T 015/24 26 00 en antiek Oude kaarten, boeken, graﬁek en Kijkdagen: 30 okt. 10.00-16.00 MONT de PIETE – Bijoux et peintures Bruxelles - T 02/218 17 42 handschriften 31 okt. en 1 nov. 12.00-16.00 Bruxelles - T 02/512 13 85 MONT de PIETE - Bijoux Brugge - T 050/49 07 69 2 nov. 10.00-16.00 20 D.V.C. – Alles-moet-weg-veiling Bruxelles - T 02/512 13 85 10 ABS Veilingen – Gent - T 09/224 14 40 29-30 D.V.C. – Kunst en antiek met Deurwaarderstukken MAISON JULES – Kunst en antiek collectie van de Nederlandse adellijke Mechelen – T 015/24 26 00 Gent – T 0475/45 86 23 familie Van der E. 21 AMBERES - Burgerveiling Antwerpen - T 03/232 36 64 FRANKRIJK Antwerpen – T 03/226 99 69 JORDAENS – Kunst en antiek Parijs ELYSEE Hôtel de Ventes- Art et Mortsel - T 03/449 44 30 DROUOT RICHELIEU SEPTEMBER Chinees famille rose 5 GIAFFERI - Tableaux, mobilier et objets d’art LE CALVEZ et ASS - Tableaux, mobilier et objets d’art, art d’Asie et bijoux 9 DROUOT ESTIMATIONS – Tableaux, mobilier et objets d’art 11 LE FLOC’H - Tableaux, mobilier et objets d’art OGER – BLANCHET - Tableaux, mobilier Copier unica F 137, 1933 et objets d’art 15 EVE - Cadres ROSSINI - Tableaux, mobilier et objets Meer info, catalogus en foto’s: d’art www.makveilingen.nl 16 ADER - Tableaux, mobilier et objets

Kunst & Antiekveiling v.a. 6 oktober 2015 aanvang 19.00 uur Kijkdagen: vrijdag 2/10 17.00 - 21.00 uur. zaterdag 3/10 & zondag 4/10 11.00 - 17.00 uur.

Menschkunde; W. Goeree 1753 > Kendi Japan 17e eeuw >> Leendert van der Vlist (1894-1962)

Kijk op de site voor een preview!

Slochterstraat 107 9611 CN Hoogezand Sappemeer 15 km v..a. Groningen tel.: (0598) 39 25 92 www.veilinghuis-omnia.nl fax: (0598) 39 48 03 Veilinglocatie: "Rengerspark" A. Plesmanlaan 1p Kolham/Hoogezand

COLLECT l 99 VEILINGAGENDA

17 AUDAP – MIRABAUD - Tableaux, Tableaux, mobilier et objets d’art Furniture – Design Americain /Brésilien XIXe suite succession : Mobilier, tableaux mobilier et objets d’art 10 COUTAU-BEGARIE – Bande dessinée 30 PIASA – Arts du Japon, succession de et bibelots BOISGIRARD – Presse-papiers, verreries Madame X 11 FONTAINEBLEAU (77) – Me Osenat - GALERIE CHARPENTIER 18 CAUDRON - Tableaux, mobilier et Bibelots, mobilier, tableaux et bijoux SEPTEMBER objets d’art OKTOBER 12 COMPIEGNE (60) - Me Loizillon – 29-30 SOTHEBYS – Une Collection DOUTREBENTE - Tableaux, mobilier et 7 PIASA – La lumière Finlandaise Vente Mobilière Classique pour l’histoire: Importants tableaux, objets d’art 13 L’ISLE ADAM (95) - Liladam – Vente dessins, meubles et souvenirs historiques LE FLOC’H - Tableaux, mobilier et objets CHRISTIE’S marché de l’art à l’Isle-Adam appartenant à la famille de France d’art SEPTEMBER VERSAILLES (78) - Me Pillon – Tableaux PESTEL-DEBORD – Bijoux, montres 28-29 CHRISTIE’S – La Vie de Château, du XIXe siècle et modernes litographies, OKTOBER 19 LOMBRAIL-TEUCQUAM – Jouets, Collection Jean-Louis Remilleux sculptures 8 SOTHEBYS – Palladio ’70 - Mobilier et poupées, objets de curiosité 15 CANNES (06) - Cannes Enchères - Objets d’Art provenant d’une villa décorée 20 DROUOT ESTIMATIONS – Bijoux, OCTOBER Vente courante par John Fowler et Tom Parr argenterie et orfèvrerie 6 CHRISTIE’S – Un Appartement Quai 16 LYON (69) - Me de Baecque – Vente KAPANDJI MORHANGE – Vins et Alcools d’Orsay décoré par Jansen de la Rentrée : Mobilier, Objets d’Art, PESCHETEAU-BADIN - Céramiques ESPACE TAJAN 7 CHRISTIE’S - Sacs & Accessoires Tableaux, Gravures 21 LECLERE - Tableaux, mobilier et objets SEPTEMBER 17 LYON (69) - Aguttes – Tableaux d’art HÔTEL DES VENTES DE NEUILLY modernes 16 TAJAN – Mobilier et Objets d’Arts des SEPTEMBER MILLON & ASSOCIES – Art Nouveau, Art XVIIe, XVIIIe, et XIXe siècle – Collection 19 COMPIEGNE (60) - Me Loizillon – 29 AGUTTES – Mobilier et Objets d’Art Déco Bon Marché Livres anciens et modernes RENARD - Tableaux, mobilier et objets 23 TAJAN – Arts Décoratifs du XXe siècle LYON (69) - Aguttes – Street Art ARTCURIAL d’art et Design 21 LILLE (59) - Mercier & Cie – Vente de 22 AUDAP – MIRABAUD - Tableaux, SEPTEMBER timbres postes et cartes postales mobilier et objets d’art OKTOBER 21 ARTCURIAL – More. Design, Limited ROUBAIX (59) - Mes May & Duhamel – RIEUNIER ET ASS. – Vente classique 1 TAJAN – Art Urbain Edition, Urban Art, Collectibles Vente courante tableaux, objets d’art et mobilier 2 TAJAN – Vins et Spiritueux 25 ARTCURIAL – Fine Wine and Spirits 22 CANNES (06) - Cannes Enchères - 23 ART RICHELIEU – Linge, dentelles 8 TAJAN – L’invitation au Voyage – Arts Vente courante OKTOBER et tissus d’Asie – Art d’Orient 25 BREST (29) - Mes Thierry & Lannon – KAPANDJI MORHANGE - Tableaux, 5-6 ARTCURIAL – From Paris to Hong Vente nautique: voiliers, vedettes mobilier et objets d’art HOTEL DES VENTES DE NOGENT-SUR-MARNE Kong. Mobilier et Objets d’Art, Art LOUVIERS (27) - Me Prunier – Art déco et MAIGRET de - Tableaux, mobilier et SEPTEMBER Moderne, Art Comporain, Art Déco, modernité Hermès Vintage, Automobiles de objets d’art 10 LUCIEN PARIS – Après successions 26 COMPIEGNE (60) - Me Loizillon - Collection MASSOL - Bijoux 24 LUCIEN PARIS – Succession Milgrom, Bijoux anciens et modernes- Vins ﬁns MILLON & ASSOCIES – Tableaux du XIXe LYON (69) - Aguttes – Tapis troisième partie – La collection de colons HOTEL DES VENTES DE LA VARENNE St HILAIRE siècle, tableaux modernes LYON (69) - Me de Baecque – Art d’asie SEPTEMBER 24 MATHIAS, BARON, RIBEYERE & ASS. Contemporain et Design 26 LOMBRAIL-TEUCQUAM – Objets de – Tableaux, mobilier et objets d’art OKTOBER 27 L’ISLE ADAM (95) - Liladam – 24-25 LOMBRAIL-TEUCQUAM – Bijoux vitrine, meubles et objets d’art, nombreux Tableaux et sculptures modernes, artistes 1 LUCIEN PARIS – L’entier contenu d’une tableaux, gravures et litographies 28 COPAGES AUCTION - Tableaux, mobi- villa Nogentaise provençaux, bijoux, vins lier et objets d’art 8 LUCIEN PARIS – Fonds de maisons et FONTAINEBLEAU (77) – Me Osenat – 29 ART RICHELIEU - Tableaux, mobilier LOCAL SALES Meubles et objets d’art et de décoration parties de mobilier garnissant un hôtel SEPTEMBER et objets d’art particulier 29 CANNES (06) - Cannes Enchères - 29-30 SOTHEBYS – Une Collection pour 1 CANNES (06) - Cannes Enchères Vente courante l’Histoire - Bijoux 30 BREST (29) - Mes Thierry & Lannon – SALLE ROSSINI LILLE (59) - Mercier & Cie – Vente dite de 30 CORNETTE DE SAINT CYR - Tableaux, OKTOBER Vente artistique mobilier et objets d’art Braderie 2 ALDE – Bibliothèque à Georges GROS & DELETTREZ – Bijoux anciens et 3 BREST (29) - Mes Thierry & Lannon – OKTOBER Wendling et à divers amateurs modernes Vente mobilière 2 FONTAINEBLEAU (77) – Me Osenat – PIERRE BERGE – Tableaux, mobilier et 5 BEAULIEU – Bonhams – Collectors’ Bibelots, mobilier, tableaux et bijoux objets d’art PIASA RIVE GAUCHE Motor Cars & Motorcycles 6 CANNES (06) - Cannes Enchères - 8 CANNES (06) - Cannes Enchères - SEPTEMBER Vente courante Vente courante OKTOBER 16 PIASA – George Nakashima, Back 9 FONTAINEBLEAU (77) – Me Osenat - 9 L’ISLE ADAM (95) - Liladam - Vente 1 MATHIAS, BARON, RIBEYERE & ASS.– in Paris – William Wegman, Dogs on Bibelots, mobilier, tableaux et bijoux

Nieuwstraat 38 2312 KC Leiden tel: 071-5145832 fax: 071-5141564 e-mail: [email protected] www.onderdeboompjes.nl “Abraham Hulk I (1813- 1897), r.o. gesigneerd, olieverf SEPTEMBER VEILING: op paneel, schepen voor de kust op kalm water, Kijkdagen: 18 – 20 september van 10 tot 17 uur. 17 x 23 cm. €2500 - €3500, Veilingen: 22 – 25 september vanaf 19 uur 22 september 2015.” en zondag 27 september vanaf 12 uur. Live & online bieden: u kunt bij ons live meebieden vanachter uw computer, lees hierover meer op onze website. Bezoek onze site met informatie, de complete catalogus en foto’s op: www.onderdeboompjes.nl Wilt u graag een digitale uitnodiging ontvangen voor de kijkdagen? Stuur een e-mail naar: [email protected]

100 l COLLECT VEILINGAGENDA

10 FONTAINEBLEAU (77) – Tapis 9 CHRISTIE’S SK – Arts & Textiles of the and Glass 26 NEW YORK - Sotheby’s – A Islamic & Indian Worlds 15 ZURICH - Koller WEST - Jewellery magnificent Selection of the Exeptional VERENIGD KONINKRIJK ZURICH - Koller - Jewellery Cellar of James H. Clark, part II Londen Local Sales 16 ZURICH - Koller WEST – Clocks, 28 LOS ANGELES - Bonhams – California SEPTEMBER Furniture, Miscellaneous, Sculptures and Jewels SEPTEMBER 8 NEWBURY – Dreweatts & Bloomsbury – Paintings 29 NEW YORK - Sotheby’s – 3 BONHAMS NB – Fine and Rare Wines Timed Online – Jewellery, Coins & Silver 17 ZURICH - Koller – Furnitures and Contemporay Curated 4 BLOOMSBURY HOUSE – Autographs & GODALMING - Dreweatts & Bloomsbury – Sculptures, Carpets 30 NEW YORK - Antiquorum – Important Memorabilia The Bibliophile Sale 18 ZURICH - Koller WEST – Prints and Modern & Vintage Timepieces 7 SOTHEBY’S NB – RM Sotheby’s: 8-9 BILLINGSHURST –Summers Place Drawings NEW YORK - Christie’s Rockefeller Center London Auctions - Garden, Design & Natural 18 ZURICH - Koller – Old Master Prints, – First Open 8 BONHAMS Knightsbridge – Period History Auction Old Master Drawings, Collection of Italian Design 15 NEWBURY – Dreweatts & Bloomsbury Miniatures, Old Master Paintings, 19th OKTOBER CHRISTIE’S SK - Interiors – Fine Clocks, Barometers & Scientific Century Paintings 1 NEW YORK - Sotheby’s – Carpets and 8-9 CHRISTIE’S SK – Interiors Instruments 19 ZURICH - Koller – Books & Textiles from Distinguished Collections 9 BONHAMS Knightsbridge - Jewellery 23 NEWBURY – The Transport Sale Autographs, Photography 2 NEW YORK - Sotheby’s – American BONHAMS NB –The South Africain Sale 30 OXFORD -Bonhams – The Oak Interior Paintings, Drawings and Sculpture CHRISTIE’S SK – Christies Interiors OVERSEAS 3 HONG KONG - Bonhams – Modern and Including Asian Works of Art OOSTENRIJK SEPTEMBER Contemporary Art 10 CHRISTIE’S SK – 19th Century SEPTEMBER 6 SYDNEY – Bonhams – Important HONG KONG - Sotheby’s – The Classical European Art – Out of the Ordinary 5 WIEN - Dorotheum – Palais - Sporting Australian Art Cellar of a Prestigeous Collection – The 15 BONHAMS Knightsbridge – Watches and Vintage Guns 11-12 HONG KONG - Christie’s – Fine Contemporary Cellar of Impeccable and wristwatches – Modern British and 8-9 WIEN - Dorotheum – Palais - Stamps and Rare Wines including the Collection Storage at Octavian Irish Art 10 WIEN - Dorotheum – Palais - Property of Peter Chu 4 HONG KONG - Sotheby’s – Modern and 16 BONHAMS Knightsbridge – Prints from Aristocratic Estates and Important 14 LOS ANGELES - Bonhams – Coins and Contemporary art and Multiples Provenance Medals 5 HONG KONG - Sotheby’s – CHRISTIE’S King Street – Prints & 16 WIEN - Dorotheum – Palais – Antique NEW YORK - Bonhams – Chinese Art from Contemporary Asian Art – Full Cirkle: Multiples Arms, Uniforms and Militaria the Scholar’s Studio – Indian, Himalayan & Yoshihara Jiro Collection – Contemporary CHRISTIE’S SK – Jewels & Watches 17 WIEN - Dorotheum – Palais – 19th Southeast Asian Art Ink Art SOTHEBY’S NB – A Great Bordeaux Cellar Century Paintings and Watercolours SAN FRANCISCO - Bonhams – Important LOS ANGELES - Bonhams – Art + Decor 16-17 CHRISTIE’S SK – Christie’s Interiors 21 WIEN - Dorotheum – Palais – Oriental American Indian Art from the Collection Including Latin American Art and – Style & Spirit Carpets, Textiles and Tapestries of Mario Luraschi – Art and artefacts of Jewellery 17 CHRISTIE’S King Street – Fine and 22 WIEN - Dorotheum – Palais – Books the Americas NEW YORK - Christie’s Rockefeller Center Rare wines and Decorative Prints 15 NEW YORK - Christie’s Rockefeller - Photographs CHRISTIE’S SK – Prints & Multiples: First 24 WIEN - Dorotheum – Palais – Center – Indian & Southeast Asian - The PHILADELPHIA – Bonhams – Preserving Impression Jugendstil and 20th Century Arts and Sporer Collection the Automobile – An Auction at the 22 BONHAMS Knightsbridge – British Crafts NEW YORK - Sotheby’s – Monochrome Simeone Foundation and European Art, Part I & II 29 WIEN - Dorotheum – Palais – Posters, 15-16 NEW YORK - Sotheby’s – 6-7 NEW YORK - Sotheby’s - Photographs SOTHEBY’S NB - Watches Advertising Art, Comics, Films and Important Chinese Art 7-8 NEW YORK - Christie’s Rockefeller 23 BONHAMS Knightsbridge – Asian Photohistory 16 NEW YORK - Christie’s Rockefeller Center – Living with Art Art 30 WIEN - Dorotheum – Palais – Center –Fine Chinese Paintings – CHRISTIE’S King Street – The Paiggio Master Drawings, Prints before 1900, Mandarin & Menagerie: The Sowell ONLINE Collection – From a Genoese Villa - Un Watercolours, Miniatures Collection, Part II – The Ruth and Carl SEPTEMBER Estilo de Vida Moderno – The Property of Barron Collection of Fine Chinese Snuff 1-15 CHRISTIES – www.christies.com – a Spanish Collector TSJECHIE Bottles: Part I Christies’s Wine CHRISTIE’S SK – First Open/LDN SEPTEMBER NEW YORK - Sotheby’s – Images of t/m 07 NOTARISHUIS ARNHEM - www. 24 BONHAMS NB – Fine Jewellery 19 DOROTHEUM – Art and Antiques Enlightenment: Devotional Works of Art notarishuis-arnhem.nl - Inboedel CHRISTIE’S King Street – Australian Art 17 NEW YORK - Christie’s Rockefeller 7-8 VAN ZADELHOFF – www. 29 SOTHEBY’S NB – Rock & Pop – Prints DUITSLAND Center – Elevated Beauty: Fine Chinese vanzadelhoff.nl – Kunst & antiek & Multiples SEPTEMBER Display Stands from an Important Private 7-13 BRUUN RASMUSSEN - www.bruun- 30 BONHAMS Knightsbridge – Silver, 12-13 AHLDEN - Schloss Ahlden – American Collection – South Asian rasmussen.dk- Paintings, works of art, Objects of Vertu including Flatware and International Art & Antiques Modern + Contemporary Art – The Fine design , coins and wine Portrait Miniatures 23 KOLN - Lempertz – Paintings and Chinese Ceramics and Works of Art – The 10-24 ARTPRECIUM – www.artprecium. BONHAMS NB –Antiquities Drawings 15th – 19th Century Lai Family Collection of Fine Chinese com – Atelier d’Andrée Pollier CHRISTIE’S King Street – The Opulent 22 MUNCHEN - Quittenbaum – Italian Furniture and Works of Art 14-20 BRUUN RASMUSSEN - www. Eye – 19th Century Furniture Sculpture & Design NEW YORK - Phillips – New Now – bruun-rasmussen.dk- International Works of Art 23 MUNCHEN - Neumeister – Fine Art & Feauturing Property from a Private paintings, antiques and modern art PHILLIPS – London Design Jewellery American Collection 15-24 BRUUN RASMUSSEN - www. SOTHEBY’S NB – Exploration and MUNCHEN - Quittenbaum – Murano NEW YORK - Sotheby’s – Fine Classical bruun-rasmussen.dk- Paintings, works of Discovery, 1576-1939 - The Library of Glass Chinese Paintings & Calligraphy art, design , coins and wine Franklin Brooke – Hitching Part 4 Q-Z – 24 MUNCHEN - Quittenbaum – Design 18 NEW YORK - Christie’s Rockefeller 15-29 CHRISTIES – www.christies.com – Made in Britain 24-25 MUNCHEN - Hampel – Furniture & Center – The Fine Chinese Ceramics and Japanese Prints Interior, Sculpture & Works of Art, 16-18th Works of Art 17-1 ARTPRECIUM – www.artprecium. OKTOBER Century Paintings, Russian Art, 19th- 20th SAN FRANCISCO - Bonhams – Fine & Rare com – Bandes Dessinées 1 CHRISTIE’S King Street – Antiquities Century Paintings, Asian Art Modern Art, Wines 21-27 BRUUN RASMUSSEN - www. – Fine and Rare Wines, A Superb Private Luxury Auction 19 NEW YORK - Sotheby’s – Saturday at bruun-rasmussen.dk- Paintings, works of Collection 25-26 KOLN - Lempertz - Antiquarian Sotheby’s: Asian Art art, design , wine and stamps PHILLIPS – Nordic Design Books, Old and Modern Prints 21 NEW YORK - Bonhams – History of 21- 04/10KORSTVANDERHOEFF - www. 6 BONHAMS NB –Islamic and Indian Art 30 KOLN - Van Ham – Achenbach Art Science & Technology korstvanderhoeff.nl - Inboedel CHRISTIE’S King Street – Oriental Rugs Auction – XXL Auction 22 NEW YORK - Bonhams – Fine Books 22-6 CHRISTIES – www.christies.com - and Carpets and Manuscripts Wine SOTHEBY’S NB – The Sven Gahlin OKTOBER NEW YORK - Christie’s Rockefeller Center 28- BRUUN RASMUSSEN - www.bruun- Collection – Modern & Contemporary 5 MUNCHEN - Gorny & Mosch – Ancient – American Art rasmussen.dk- Paintings, works of art, South Asian Art high-quality Coins 23 HONG KONG - Bonhams – Jewellery design, coins and wine 6-7 CHRISTIE’S SK – Christie’s Interiors – 6-7 MUNCHEN - Gorny & Mosch – and Jadeite - Watches and wristwaches - Including 20th & 21th Century Pictures Ancient Coins and Lots Fine Writing Instruments OKTOBER 7 BONHAMS Knightsbridge – Jewellery 8-9 MUNCHEN - Gorny & Mosch – 24 NEW YORK - Bonhams – Fine -4 BRUUN RASMUSSEN - www.bruun- – Marine Paintings Medieval and Modern Coins, Russia Furniture, Silver, Decorative Arts and rasmussen.dk- Paintings, works of art, SOTHEBY’S NB – Arts of the Islamic Clocks design, coins and wine World, including Art of Imperial India ZWITSERLAND NEW YORK - Christie’s Rockefeller Center 6-20 CHRISTIES – www.christies. 8 CHRISTIE’S King Street – Art of the SEPTEMBER – American Furniture, Folk Art & Outsider com – Japanese Art: A Private American Islamic and Indian Worlds 14 ZURICH - Koller WEST – Porcelain, Art Collection – Small is Beautiful CHRISTIE’S SK – Travel, Science & Natural Faience and Glass 24-25 NEW YORK - Sotheby’s – 7-21 CHRISTIES – www.christies.com– History ZURICH - Koller – Silver, Porcelain, Faience Important Jewels Christies Wine Online / NYC

COLLECT l 101 VEILINGEN RESULTATEN VEILINGEN NEDERLAND Sabben Poster Auctions Hoorn.

€ 5.040 Johann G. Van Caspel (1870-1928). ‘Van Houten’s Cacao und Veilinghuis Middelburg.

Chocolade’, 1899, € 19.500 een poster op Japans Een 5 rijen bloedkoralen collier, aan 18 papier, 40 x 67 cm. krt gouden haakslot, 19e eeuw, Zuid Verkocht op 13 juni Beveland, fraaie en grote kralen, diam. bij Van Sabben Poster 10 – 14 mm, gew. 517 gram. Verkocht Auctions Hoorn. in de veiling van 25 en 26 mei bij Venduhuis De Jager Goes. € 4.800 Leonetti Capiello (1874-1924). € 23.328 ‘Vermouth Cora Harrie Kuijten (1883-1952). ‘Porte Saint- Torino’, 1916, een Martin, Parijs’, gesigneerd, olieverf op poster, 130 x 200 doek, 51,9 x 61,2 cm. Verkocht op 8 juni cm. Verkocht op € 262.500 bij Veilinghuis AAG Amsterdam. 13 juni bij Van Willem Gerard Hofker (1902-1981). Sabben Poster ‘Ni Rindit in de Sawah’, gesigneerd en Auctions Hoorn. gedateerd 1940, olieverf op doek, 54 x 35 cm. Verkocht in de veiling van 3 en 4 juni bij Zeeuws Veilinghuis Middelburg. € 26.000 € 137.000 Een Chinees porseleinen dekselpot, Lee Man Fong gemerkt Jiajing 1522 – 1566, met (1913-1988). vergulde mascerons, h. 23 cm, zeer ‘Twee duiven’, zeldzaam ( 1 kleiner exemplaar bekend gesigneerd, olie- in de collectie van het Rijksmuseum verf op board, € 35.000 Amsterdam). Verkocht in de veiling van 122 x 60 cm. Niet Corneille (1922-2010). ‘Solo de piano 25 en 26 mei bij Venduhuis De Jager gelijst. Verkocht pour printemps’, gesigneerd en geda- Goes. in de veiling van teerd ’64, verso: getiteld en gedateerd 3 en 4 juni bij ’64, olieverf op doek, 61 x 51 cm. Zeeuws Veilinghuis Verkocht op 8 juni bij Veilinghuis AAG Middelburg. Amsterdam.

€ 4.200 Ontwerper onbekend, ‘IXe Olympiade Amsterdam’, 1928, een poster, 39.5 x 49,5 cm. Verkocht op 13 juni bij Van Sabben Poster Auctions Hoorn.

€ 9.100 Een spiegeltelescoop, Van der Bildt Franeker, 18e eeuw, l. 65 cm, in maho- € 81.250 niehouten kist met alle toebehoren, Willem Roelofs (1839-1895). zeer zeldzaam in deze grootte, 1 ex. ‘Stadsgezicht’, gesigneerd, olieverf € 91.500 Bekend in Teyler Museum te Haarlem. op doek, 86 x 125 cm. Verkocht in Johan van Hell (1889-1952). ‘Touristen’, Verkocht in de veiling van 25 en 26 mei de veiling van 3 en 4 juni bij Zeeuws gesigneerd en gedateerd 1932, olieverf bij Venduhuis De jager Goes. Veilinghuis Middelburg. op doek, 95,5 x 70 cm. Verkocht op 9 juni bij Christie’s Amsterdam. € 28.600 € 81.250 Een porseleinen wapenschotel, Chine Cornelis Springer (1817-1891). ‘Gezicht € 8.400 € 12.960 de commande, 18e eeuw, diam. 35 cm. op het weeshuis van Kampen’, gesig- Henri de Toulouse-Lautrec (1864-1901). Gerard Hoet I (1648-1733). ‘Bacchanaal Verkocht in de veiling van 25 en 26 mei neerd en gedateerd 1862, olieverf ‘Jane Avril;’ 1893, een poster, druk: in een arcadisch landschap’ , olieverf op bij Venduhuis De Jager Goes. op paneel, 30 x 41 cm. Verkocht in Chaix, Paris, op linnen gedrukt, 91 x paneel, 24,2 x 28,5 cm. Verkocht op 15 de veiling van 3 en 4 juni bij Zeeuws 127 cm. Verkocht op 13 juni bij Van juni bij Veilinghuis AAG Amsterdam.

102 l COLLECT VEILINGEN

€ 5.461 cm. Verkocht in de veiling van 23 en 24 Anthonie Lodewijk Koster (1859-1937). juni bij Christie’s Amsterdam. ‘Bollenveld’, marouflé, 30 x 43 cm. Verkocht in de veiling van 21 juni e.v.d. bij Venduhuis De Eland en de Zon Diemen.

€ 9.751 Lita Cabellut (1961), ‘Portret € 31.250 houdens en hoven. Verkocht op 21 juni man’, verso: € 5.934 Lodewijk Johannes Kleijn (1817-1897). bij Veilinghuis Peerdeman Utrecht. gesigneerd A.D. Copier (1901-1991). Een geel ‘Bedrijvigheid op het ijs’, gesigneerd, en gedateerd glazen Leerdam Unica vaas met tin- olieverf op paneel, 43,2 x 59,5 cm. 2005, olieverf craquelé huid, uitvoering Glasfabriek Verkocht op 15 juni bij Veilinghuis AAG op board, Leerdam, 1930, gesigneerd Leerdam Amsterdam. 110 x 80 cm. Unica G138 A.D. Copier, h. 30 cm, Verkocht in de ø 35 cm. Verkocht op 29 juni in de veiling van 21 Designveiling bij Vendu Notarishuis juni e.v.d. bij Venduhuis De Eland en de Rotterdam. Zon Diemen.

€ 4.864 € 5.120 Een rond rood lakwerk bord met Een eierschaal porseleinen Chine-de- reliëfdecor: bloemen en bladeren commande kop en schotel met poly- achterzijde met `Chinese tekens, Ø 36 chroom decor van de familiewapens cm. Verkocht op 21 juni bij Veilinghuis € 5.751 van Reverhorst, De Winter, De Bruyn, Peerdeman Utrecht. Een bronzen vijzel met versieringsmo- € 10.965 De Vroede, Groenendijk, Van Peenen tieven van selderieblaadjes, bolletjes Pablo Picasso (1881-1973). Een aar- en Schrevelius, ca. 1730. Verkocht in de en figuurtjes overgaande in takjes met dewerk kan in de vorm van een uil, veiling van 15 – 19 juni bij Veilinghuis vogel en verder overgaande in hoor- uitvoering atelier Madoura, Vallauris van Spengen Hilversum. nen van overvloed en engeltjes die (Frankrijk), ontwerp 1969, ingekraste een vat omkeren en uitgieten, Willem signatuur aan de onderzijde: ‘Edition Wegewart Sr. Anno 1597. Afgeb. In Pablo Picasso 196/250 Madoura’, met ‘Nederlandse vijzels, dr. D.A. Wittop zegelvormige stempels ‘Madoura Plein Koning’ blz. 49. feu’ en ‘Edition Picasso’. Verkocht op € 7.040 Verkocht in de veiling van 21 juni e.v.d 29 juni in de Designveiling bij Vendu Marius Alexander J. Bauer (1867-1932). bij Venduhuis De Eland en de Zon Notarishuis Rotterdam. ‘Pronkwagen bespannen met ossen’, Diemen. gemonogrammeerd, olieverf op € 21.930 € 1.408 paneel, verso met papieren label: ‘E.J. Gerrit Th. Een Delfts aardewerk haringschaaltje van Wisselingh & Co’, 18,5 x 31,5 cm. Rietveld (1888- met gecontourneerde rand, 18e eeuw, Verkocht op 21 juni bij Veilinghuis 1964). Een br. 27 cm (randschilfers). Verkocht in de Peerdeman Utrecht. gezwart houten veiling van 15 – 19 juni bij Veilinghuis ‘pianostoel’ met van Spengen Hilversum. blauw gelakte uiteinden, voorzien van € 5.461 bruin lederen Een zilveren brandewijnkom, zitting en rugleuning, uitvoering door Groningen 18e eeuw. Verkocht in de Rietveld’s meubelmaker Gerard van de veiling van 21 juni e.v.d bij Venduhuis Groenekan, ontwerp 1926, productie De Eland en de Zon Diemen. circa 1970, ongesigneerd. Door de huidige eigenaar direct bij Gerard van de Groenekan gekocht. Verkocht op € 94.720 € 4.608 29 juni in de Designveiling van Vendu Een Zwitsers 18 krt. Gouden herenhor- Charles van Wijk (1875-1917). Notarishuis Rotterdam. loge met gouden schakelarmband, ‘Wandelende moeder met kind’. Brons, merk: Patek Philippe, model Catatrava gesigneerd, 47 x 30 cm. Verkocht op 21 € 4.386 (2525) met zwarte wijzerplaat voorzien juni bij Veilinghuis Peerdeman Utrecht. Carlo Scarpa (1906- van separate secondewijzer, caliber: 1978). ‘Een Pulegoso 12-600 AT, uurwerk: 761447, case: groen glazen vaas, 686596. uitvoering Venini, Verkocht in de veiling van 15 – 19 juni € 289.500 Murano, gesigneerd bij Veilinghuis van Spengen Hilversum. Sebastiaan Vrancx (1573-1647). met etsmerk, h. 20 ‘Gezicht op Antwerpen bij nacht met cm. Verkocht op 29 € 3.584 elegante personen op weg naar een juni in de design- Een kookboek, laat 18e eeuw met ca. masquerade’, gesigneerd met mono- veiling van Vendu 1500 recepten (ingrediënten en berei- gram, olieverf op paneel, 26,8 x 37,8 Notarishuis Rotterdam. dingswijzen) voor grote en rijke huis-

COLLECT l 103 VEILINGEN

ving van). ‘Landschap met personen’, gesigneerd, olieverf op paneel, 36 x 22 cm. Verkocht in de internetveiling van 6 en 7 juli bij Van Zadelhoff Veilingen Hilversum.

€ 11.664 Een zilveren deels vergulde prijspen in de vorm van een ganzenveer, € 16.835 Amsterdam, 1753, Jan Aernout Bos, Willy Sluiter (1873-1949). ‘Volendamse herkeuringsteken van 1807, rijksstem- caféscene’, gesigneerd, olieverf op pelmerk 1814-1893. De veer natura- doek, 140 x 200 cm. Verkocht in t/m 3 juli bij Veilinggebouw de Zwaan € 5.805 listisch uitgevoerd, het Amsterdamse de veiling van 23 juni t/m 3 juli bij Amsterdam. Rutger Verburgh (1678-1746). stadswapen opgelegd, waaronder Veilinggebouw de Zwaan Amsterdam. ‘Stadsplein met diverse personen en het jaartal 1754 op de banderol. De gebouwen’, olieverf op doek, 67 x 81 schacht gegraveerd 5. Gew. Ca. 44 cm. Verkocht in de internetveiling van gram, l. 24,5 cm. Verkocht op 29 juni bij 6 en 7 juli bij Van Zadelhoff Veilingen Velinghuis AAG Amsterdam. Hilversum.

€ 4.902 Elias Pieter van Bommel (1819- 1890). € 12.950 ‘Hotel de Ville à St.Omer’, gesigneerd en Hendrik Reekers (1815-1854). ‘Stilleven’, gedateerd 1872, 55 x 37 cm. Verkocht gesigneerd, olieverf op paneel, 43 x 36 in de internetveiling van 6 en 7 juli bij cm. Verkocht in de veiling van 23 juni Van Zadelhoff Veilingen Hilversum. € 21.773 t/m 3 juli bij Veilinggebouw de Zwaan Een paar Japanse exportlak bestek- Amsterdam. € 2.193 kisten met hengsels, 1730-1780, met € 15.540 Een pendule gevat schuin scharnierend deksel en een Perzië, Keshan, 16e/17e eeuw, een in een bronzen vaas spiegelbeeldig decor van figuren bij rechthoekige tegel, 61 x 38 cm. met vijf kindjes, op een rivier met brug in goudlak en Verkocht in de veiling van 23 juni t/m marmeren sokkel, nashiji op een zwarte ondergrond, 3 juli bij Veilinggebouw de Zwaan Egide Rombaux slotplaat en scharnieren gegraveerd. Amsterdam. (1865-1942), h. 65 Op vier klauwpootjes, h. 37,5 cm. cm. Verkocht in de Verkocht op 29 juni bij Veilinghuis AAG € 12.430 internetveiling van 6 en 7 juli bij Van Amsterdam. Spanje, een met schildpad belegd € 9.675 Zadelhoff Veilingen Hilversum. en geëboniseerd kunstkabinet, 17e Jan van Goyen (1596-1656) (omge- eeuw. Verkocht in de veiling van 23 juni OP KOMST VEILINGEN NEDERLAND VendueHuis der Notarissen Richtprijs: Veilingbedrijf Derksen Richtprijs: € 1.500 – 3.000 Den Haag € 400 – 600 Arnhem Een Romeinse amphora met twee www.venduehuis.com Herman www.derksen-veilingbedrijf.nl oren en aangegroeid met koraal, 100 v. Kunst- en antiekveiling Berserik Kunst- en antiekveiling Chr. – 200 n. Chr, h. ca. 93 cm, in ijzeren 2 en 3 september (1921-2001). 7 – 10 september houder. ‘Toen de vogels nog praten konden’, gesigneerd en gedateerd ’57, aquarel, 27,5 x 18,5 cm. Richtprijs: € 4.500 – 6.500 Lucebert (Lubertus Jacobus Richtprijs: Swaanswijk) (1924-1994). ‘Coloquio € 400 – 600 Bajo el Cipres’, gesigneerd en geda- Een Chinees teerd 1975, olieverf op doek, 50 x Richtprijs: € 500 – 700 porseleinen 80 cm. Herk.: Coll. Van Stuijvenberg, Gerard Hofker (1902-1981). Balinees fencai ‘double Museo de Arte Contemporaneo de meisje ‘Ni Kenjoeng’, gesigneerd en gourd’ vaas. Caracas, Cobra Museum. gedateerd Bali 1946, mezzotint, nr. 44, 35 x 25,5 cm.

104 l COLLECT VEILINGEN

geslepen diamanten en saffieren, l. 9 cm, ca. 30,6 gram.

Denemarken, jaren ’50. (gekocht Hulshoff Leiden, ca. 1960). Richtprijs: € 18.000 – 22.000 Han van Meegeren (1889-1947). Venduehuis Dickhaut ‘Genezing van de zieken’, olieverf op Maastricht doek, gesigneerd, 150 x 200 cm. www.veilingmaastricht.nl Richtprijs: € 500 – 1.000 internetveiling kunst en antiek Een bicolour gouden broche/hanger, Richtprijs: € 2.000 25 – 28 september in de vorm van een vlinder, bezet met Richtprijs: € 500 – 1.000 - 3.000 smaragden, rode en gele saffieren, oud Jan Hendrik Weissenbruch (1824-1903). Een spiegel in ver- slijpsel en cabochon geslepen saffier, ‘Toren van Nieuwkoop bij Noorden’, guld houten Louis afm. 4,5 x 7 cm. aquarel en potlood, 30 x 22 cm. XV lijst versierd met s-voluten, ca. 1740, Zeeuws Veilinghuis Vendu Notarishuis 247 x 133 cm. Middelburg Rotterdam www.zeeuwsveilinghuis.nl www.notarishuis.nl Veilinghuis Onder de Boompjes Kunst en antiekveiling 29 septem- Curiosaveiling Leiden ber 17 september www.onderdeboompjes.nl Aziatica veiling 30 september Kunst- en antiekveiling 22 – 27 september

Richtprijs: € 2.000 – 4.000 Hollandse school, ‘Portret van een Richtprijs: € 100 - 200 voorname dame’, gedateerd 1638, olie- Een wit aardewerk terrine, twee klei- verf op paneel, 64 x 51 cm. nere en twee treeften, P. Regout.

Richtprijs: € 2.500 – 3.500 Abraham Hulk I (1813-1897). ‘Schepen voor de kust op kalm water’, gesigneerd, olieverf op paneel, 17 x 23 cm. Richtprijs: € 2.000 – 3.000 Richtprijs: Een gedenkstuk opgedragen aan € 1.500 – 2.500 Hendrik van den Broecke (1777-1821), Een wortelnoten- gemaakt door Johannes Hubertus en mahoniehouten Reygers (1767-1849), 64 x 56 x 12 cm. Richtprijs: € 300 – 400 kabinet met orgel- Richtprijs: € 1.500 - 3.000 Het Rijksmuseum bevat een vergelijk- Een tegeltableau van 72 tegels met de gebogen 3-laads Cornelis van Leemputten (1841-1902). baar werk van deze kunstenaar. voorstelling van een driemaster. ondergedeelte, ‘Elegante tuinpartij’, gesigneerd, olie- interieur met 8 verf op doek, 46 x 57 cm. laden en 2 gehei- me laatjes, de gehele kast voorzien van biesintarsia, Holland midden 18e eeuw, 250 x 210 x 65 cm.

Richtprijs: € 1.500 – 2.500 Han Snel (1925- 1998). ‘Een jonge vrouw’, gesigneerd Richtprijs: € 500 – 800 en gedateerd Een wortelnotenhouten vitrinekast Bali’69, pastel op met gestoken kuif en klauwpoten. papier, 64,5 x 47 cm.

Venduhuis De Eland De Zon Richtprijs: € 700 – 1.000 Diemen Een serie van 6 teakhouten eetkamer- Richtprijs: € 3.000 – 4.000 www.deeland.nl stoelen, zgn. ‘floating chairs’, met cog- Een bronzen vijzel met stamper en Kunst en antiekveiling nac-kleurige kunstlederen bekleding, Richtprijs: tekst: ‘Ick ben gegoten in ’t jaer MDXLV, 13 september e.v.d. ontwerp Erik Buch, model #49, vervaar- € 2.000 – 4000 h. 17 cm. en ‘super-sunday’ 20 september digd door Oddense Maskinsnedkeri Een antieke Belle Epoque gouden broche/hanger, 14 krt, bezet met briljant

COLLECT l 105 VEILINGEN

Richtprijs: op aanvraag Richtprijs: € 2.000 – 3.000 Een collectie van ca. 160 ‘collectors’ Een blauwwitte klapmutskom, China, vulpennen. Kangxi. Aan de buitenzijde scènes met figuren, langs de rand vier vakken met Veilinghuis AAG perziken gescheiden door ruitpatroon, Amsterdam in de bodem drie zotjes. Gemerkt: www.veilinghuisaag.com Chenghua, Ø 20,8 cm. Wijnen 27 september Het Europese interieur Richtprijs: € 8.000 – 10.000 5 oktober Een Yixing theepotje met hoge greep en polychroom decor van bloemtak- Richtprijs: € 8.000 ken. Dekselknop in de vorm van een – 10.000 vrucht. China, 19e eeuw, h. 13 cm. Romané-Conti Richtprijs: € 300 – 400 Grand Cru 1996. Couvent des Jacobins 1999. Saint- Domaine de la Emilion, Grand Cru Classé, 12 flessen in Romanée-Conti, originele kist. Richtprijs: € 2.000 – 3.000 Vosne-Romanée. Een verguld zilveren en email cloi- 1 fles. sonné natlan, Rusland, 20e eeuw, rond de hals een inscriptie met betrekking tot netilat yadayim. Twee oren, romp en voet gebombeerd, met kleurrijk bloemdecor, h. 18,5 cm. RESULTATEN VEILINGEN BELGIË

€ 20.740 Domien Ingels (1881-1946). Een bronzen paard. Verkocht op 12 mei bij Loeckx Auctions Gent. Verkocht op 9 juni bij Veilingzaal ’t Pand Wetteren.

€ 19.520 Een Volkswagen Karmann Ghia 1300 Cabriolet. Van eerste eigenaar, 1966, ca. 35.000 km, chasisnr. 146276876, Verkocht op 29 juni bij Amberes Antwerpen.

€ 4.250 € 22.570 Een paar zilveren kandelaars, Een verguld bronzen beeldje, Antwerpen, 18e eeuw. Verkocht in Mongolië, Zanabazar stijl. Verkocht op de veiling van 17 en 18 mei bij Rops 12 mei bij Loeckx Auctions Gent. Veilinghuis St Servaes (Namen). € 1.250 € 9.760 € 53.680 € 8.750 Een neo-gotieke kelk. Verkocht op 9 Een geelgouden heren-armbandhorlo- Walasse Ting (1929-2010). ‘Woman’, Een paar Chinees porseleinen vazen, juni bij Veilingzaal ’t Pand Wetteren. ge, Jaeger-Le Coultre, ca. 1990, model: gesigneerd, acryl op rijstpapier, signa- Kanton, 19e eeuw. Verkocht in de Grand Réveil, Calendrier Perpétuel, no. tuurstempel, 97 x 179 cm. Verkocht op veiling van 17 en 18 mei bij Rops € 1.098 180.1.99. Met certificaat. Verkocht op 16 mei bij Galerij De Vuyst Lokeren. Veilinghuis St Servaes (Namen). Een 19e eeuws reliekkadertje. 29 juni bij Amberes Antwerpen.

106 l COLLECT GEVRAAGD VOOR VEILING A Chinees porselein en kunstnijverheid UM MS Zilver en schilderijen uit voormalig Nederlands-Indië R T T E N R

N A

Voor de najaarsveiling ingebracht: Een Chinees blauwwit bord, Kangxi periode (1662-1722) ‘Romance of the Western Chamber’. Uit een serie van 27 borden. Antiek-kunst-curiosa-vintage Een zilveren sirihdoos, Batavia, 18e eeuw. Uit een verzameling. MEER DAN 55 HANDELAREN, 6 DAGEN PER WEEK Kipstraat 54, 3011 RT Rotterdam | 010 411 85 44 Elandsgracht 109 [email protected] | www.notarishuis.nl

DRENTSMUSEUM.NL THE GLASGOW BOYS 22 SEPTEMBER 2015 T/M 7 FEBRUARI 2016

SCHOTS IMPRESSIONISME 1880 - 1900 Tijdens de algemene taxatiedagen zijn TAXATIEDAGEN specialisten voor schilderijen, Chinees/ Europees porselein, zilver, juwelen, horloges, BONHAMS AMSTERDAM klokken, toegepaste kunst, jachtgeweren en automobielen aanwezig voor vrijblijvend veilingadvies en taxaties.

SEPTEMBER 2015 OKTOBER 2015 Kasteel Middachten en Rijksmuseum Twenthe zijn toegankelijk zonder afspraak (entrée prijs Horloges Algemene taxatiedag locatie dient betaald te worden). Bonhams Amsterdam Kunst & Antiek Dinsdag 8 september Rijksmuseum Twenthe Voor de taxatiedagen op kantoor verzoeken 10.00 - 17.00 uur Maandag 5 oktober wij u vriendelijk een afspraak te maken. 11.00 - 16.00 uur

Algemene taxatiedag Juwelen CONTACT Kunst & Antiek Bonhams Amsterdam +31 (0) 20 6709701 Kasteel Middachten Dinsdag 6 oktober [email protected] Donderdag 17 september 10.00 - 17.00 uur 11.00 - 16.00 uur De Lairessestraat 154 1075 HL Amsterdam

bonhams.com/amsterdam