Blad 48 Oost Middelburg Blad 49 West Bergen op Zoom Bodemkaart van Schaal l: 50 000 Nederland Uitgave 1987 Stichting voor Bodemkartering Bladindeling van de BODEMKAART van NEDERLAND schaal 1:50000 verschenen kaartbladen, eerste uitgave verschenen kaartbladen, herziene uitgave deze kaartbladen Bodemkaart van Nederland Schaal l: 50 000 Toelichting bij de kaartbladen 48 Oost Middelburg en 49 West Bergen op Zoom door M.A. Bazen Wageningen 1987 Stichting voor Bodemkartering Hoofdprojectleider: H.L. Kanters Projectleider: M.A. Bazen Wetenschappelijke begeleiding en coördinatie: Ir. G.G.L. Steur en Ir. C. van Wallenburg Presentatie: Pudoc, Wageningen Druk: Van der Wiel B.V., Arnhem Copyright: Stichting voor Bodemkartering, Wageningen, 1987 CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG Bodemkaart Bodemkaart van Nederland: schaal 1:50 000. - Wageningen: Stichting voor Bodem- kartering. Toelichting bij de kaartbladen 48 Oost Middelburg en 49 West Bergen op Zoom / door M.A. Bazen. - III. Met lit. opg. ISBN 90-327-0223-8 geb. SISO 631.2 UDC [912:631.47] (492*4330)+(492*4600) Trefw.: bodemkartering: Middelburg / bodemkartering: Bergen op Zoom. Inhoud 1 Inleiding 9 1.1 Opzet van de toelichting 9 1.2 Het gekarteerde gebied 9 1.3 Opname en gebruikte gegevens 10 2 Geologie 13 2.1 Algemeen 13 2.2 Pleistoceen 16 2.2.1 Afzettingen uit het Vroeg Pleistoceen 16 22.2 Afzettingen en vormingen van lokale oorsprong uit het Laat Pleistoceen 17 2.3 Holoceen 18 2.3.1 Basisveen 18 2.3.2 Afzettingen van Calais 18 2.3.3 Hollandveen 19 2.3.4 Afzettingen van Duinkerke 22 2.3.5 Afzettingen en vormingen van lokale oorsprong 25 3 Ontginnings- en bedijkingsgeschiedenis 27 3. l De naamsoorsprong van Beveland en Tholen 27 3.2 Bewoning vóór de bedijking 27 3.3 Bedijkingsactiviteiten 28 3.3.1 Defensieve bedijking 28 3.3.2 Offensieve bedijking (na 1200) 28 3.4 Moernering 33 4 Bodemgeografie 35 4.1 Inleiding 35 4.2 Het dekzandgebied 35 4.2.1 Oude cultuurgronden in dekzand 35 4.2.2 Jonge cultuurgronden in dekzand, deels in jong stuif zand 37 4.3 De zeekleipolders 38 4.3. l Zeekleipolders met een vrij vlak reliëf van hoger gelegen kreekruggen/ oeverwallen en lager gelegen kommen/poelen; veelal met kalkarme gronden afgronden met kalkarme tussenlagen; deels op veen 40 4.3.2 Zeekleipolders met een vrij vlak reliëf van oeverwallen en open of verlande kreken 40 4.3.3 Zeekleipolders met een vlakke ligging en weinig, overwegend verlande kreken 41 4.3.4 Zeekleipolders met een vlakke ligging in voormalige (grote) zeearmen 43 4.4 Het buitendijkse zeekleigebied 43 4.5 Markante landschapselementen 44 5 Veengronden 47 5. l Definitie en indeling 47 5.2 De eenheden van de waardveengronden 47 6 Moerige gronden 49 6.1 Definitie en indeling 49 6.2 De eenheden van de moerige podzolgronden 49 7 Podzolgronden 51 7.1 Definitie en indeling 51 7.2 De eenheden van de veldpodzolgronden 51 7.3 De eenheden van de laarpodzolgronden 52 8 Dikke eerdgronden 55 8.1 Definitie en indeling 55 8.2 De eenheden van de enkeerdgronden 55 9 Kalkloze zandgronden 57 9.1 Definitie en indeling 57 9.2 De eenheden van de eerdgronden 57 9.3 De eenheden van de vaaggronden 58 10 Kalkhoudende zandgronden en kalkhoudende bijzondere lutumarme gronden 61 10.1 Definitie en indeling 61 10.2 De eenheden van de kalkhoudende zandgronden 61 10.3 De eenheden van de kalkhoudende bijzondere lutumarme gronden 65 11 Niet-gerijpte minerale gronden 67 11.1 Definitie en indeling 67 11.2 Enkele aspecten van de bodemvorming in slikken en schorren 67 11.3 De eenheden van de slikvaaggronden 69 11.4 De eenheden van de gorsvaaggronden 69 12 Zeekleigronden 73 12.1 Definitie en indeling 73 12.2 Moedermateriaal en bodem vorming 73 12.3 De eenheden van de eerdgronden 75 12.4 De eenheden van de vaaggronden 75 13 Oude kleigronden 103 14 Samengestelde legenda-eenheden 105 14.1 Associaties van twee enkelvoudige legenda-eenheden 105 14.2 Associaties van vele enkelvoudige legenda-eenheden 110 15 Toevoegingen en overige onderscheidingen 117 15.1 Toevoegingen 117 15.2 Overige onderscheidingen 118 16 Grondwatertrappen 119 16.1 De betekenis van de Gt op de bodemkaart 119 16.2 Vaststelling van de grondwatertrappen 119 16.3 Beschrijving van grondwatertrappen 120 16.4 Documentatie 121 17 Enkele bodemfysische gegevens 123 17.1 Dichtheid van de grond 123 17.2 Vochtleverantie van kalkhoudende zandgronden, bijzondere lutumarme gronden en van de zeekleigronden 124 17.2.1 Inleiding 124 77.2.2 De hoeveelheid gemakkelijk opneembaar vocht 124 17.2.3 Capillaire vochtaanvoer 125 17.2.4 Toelichting bij aanhangsel 3 125 18 Bodemgeschiktheid voor fruitteelt 127 18.1 Inleiding 127 18.2 De beoordelingsfactoren en hun gradaties voor de fruitteelt 127 18.3 De geschiktheid voor fruitteelt 127 18.4 Toelichting bij de geschiktheidsbeoordeling voor fruitteelt 128 Literatuur 131 Aanhangsel l Alfabetische lijst van kaarteenheden 136 Aanhangsel 2 Analyse-gegevens 142 Aanhangsel 3 Gemakkelijk opneembaar vocht en capillaire vochtaanvoer bij de kaarteenheden van de kalkhoudende zandgronden, de bijzondere lutumarme gronden en de zeekleigronden 153 Aanhangsel 4 De beoordelingsfactoren van de kaarteenheden en de geschiktheid voor akkerbouw, weidebouw en bosbouw 154 Aanhangsel 5 De beoordelingsfactoren van de kaarteenheden en de geschiktheid voor fruitteelt 158 Aanhangsel 6 De kaarteenheden gerangschikt.naar hun geschiktheid 162 l Inleiding 1.1 Opzet van de toelichting Bij deze toelichting is een afzonderlijke handleiding gevoegd, waarin de basisbegrippen en de algemeen gebruikte indelingen zijn opgenomen (Steur en Heijink, et al., 1983). De omschrijving van de kaarteenheden wordt gegeven in de vorm van een beknopte profielschets. Deze heeft betrekking op een representatief geacht vertegenwoordiger van de betreffende eenheid en wordt voor de getalsmatig uit te drukken grootheden, zoals humusgehalte en textuur, ook in cijfers gegeven. Daaronder wordt per laag tussen haakjes de geschatte spreiding binnen de kaarteenheid, zoals die in het gekarteerde gebied voorkomt, vermeld. De geschiktheidsbeoordeling voor akkerbouw, weidebouw, bosbouw en fruitteelt ge- schiedt volgens het systeem van beoordelingsfactoren (Haans, red., 1979). De geschikt- heidsclassificatie van de kaarteenheden is zowel in volgorde van de legenda (aan- hangsels 4 en 5) als in volgorde van afnemende geschiktheid voor elk van de genoemde gebruiksvormen (aanhangsel 6) vermeld. Enkele fysische bijzonderheden zijn in aanhangsel 3 aangegeven. 1.2 Het gekarteerde gebied Deze toelichting heeft betrekking op de kaartbladen 48 Oost en 49 West. Het gekar- teerde gebied omvat vrijwel geheel Zuid-Beveland, delen van Noord-Beveland en 48W 490 Afb. l Gemeentelijke indeling naar de toestand op l januari 1983. De nummers verwijzen naar de opsomming in de tekst. Tholen, een deel van westelijk Noord-Brabant en het noordelijk gedeelte van oostelijk Zeeuws-Vlaanderen. Dit laatste gebied is ook afgebeeld op de bodemkaarten van 54 Oost en 55 (Stichting voor Bodemkartering, 1980). Op deze bladen komen de volgende gemeenten voor (afb. 1): Kaartblad 48 Oost Op Noord-Beveland: Kortgene (1), Wissenkerke (2). Op Tholen: Tholen (10). Op Zuid-Beveland: Arnemuiden (3), Borsele (4), Goes (5), Kapelle (6) en Reimerswaal (7). In oostelijk Zeeuws-Vlaanderen: Terneuzen (8) en Hontenisse (9). Kaartblad 49 West Op Tholen: Tholen (10). Op Zuid-Beveland: Reimerswaal (7). In oostelijk Zeeuws-Vlaanderen: Hontenisse (9) en Hulst (11). In westelijk Noord-Brabant: Nieuw-Vossemeer (12), Steenbergen (13), Halsteren (14), Bergen op Zoom (15), Woensdrecht (16) en Ossendrecht (17). Uitgestrekte bebouwde kommen, industrieterreinen en andere terreinen voor burger- lijk gebruik zijn niet gekarteerd. Ook de zandplaten in de Zeeuwse stromen zijn niet opgenomen. 1.3 Opname en gebruikte gegevens Bij het vervaardigen van de bodemkaarten is gebruik gemaakt van de aanwezige oudere, meer gedetailleerde kaarten (afb. 2), die vrijwel alle zijn opgenomen zonder inventarisatie van de grondwaterhuishouding of waarvan deze na de opname ingrij- pend is veranderd. Deze kaarten zijn omgezet in de legenda van de bodemkaart l : 50 000 en vereenvoudigd. Daarbij was aanvullend veldwerk nodig, vooral voor de opname of de herziening van de grondwatertrappen in een groot deel van het gebied. Aan het hoofdstuk bodemgeschiktheid voor fruitteelt werd medewerking verleend door Dr. Ir. J.G.C, van Dam en Ing. W.C.A. van der Knaap. Veel grondgebruikers hebben waardevolle inlichtingen verschaft over hun ervaringen • met het gebruik en de behandeling van de grond. Deze zijn van grote betekenis geweest, met name voor de landbouwkundige waardering van de verschillende gronden. De Stichting voor Bodemkartering en haar medewerkers zijn hen zeer erkentelijk voor de bereidwilligheid en hulp. Bij de kartering van de buitendijkse gronden in het gebied van de Oosterschelde is mede gebruik gemaakt van gegevens die de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders ter be- schikking heeft gesteld. 10 48W 490 10km SCHAAL l :2500 •X'X-X-J 1 Detailed soil and vegetation maps: intertidal zone Rattekaai and near Hoogerwaardpolder (Kooistra, 1978) SCHAAL 1:10 000 2 Bergen op Zoom (Haans, 1948) 3 Kraaijertpolders (Pons en Ovaa. 1951) 4 BathpoldersfAcarla, 1951) 5 Polder Hoedekenskerke (Van der Meer en Ovaa, 1953) 6 Fredericapolder (Acarla, 1952) 7 Zak van Zuid-Beveland (Steur, Ovaa en De Buck, 1955) 8 Noord-Beveland (Steur, Bazen en De Buck, 1956) 9 Noordwestelijk deel Zuid-Beveland (Steur en Ovaa, 1957) 10 Waterschap Waarde (Steur en De Buck, 1957) 11 Borsselepolder, Koningspolder en Van Citterspolder (Ovaa, 1959) 12 Polders in de omgeving van Krabbendijke (Van der Sluijs en Bazen, 1960) 13 Polders in voormalige Zwake en Kamer, en Zuid-Kraaiert (Van der Sluijs en De Buck, 1961) 14 Scheldezoom (Ovaa, Bazen en De Buck, 1966) 15 Kapelle-Wemeldinge (Ovaaen Bazen, 1971) SCHAAL 1:25 000 16 Enkele Zuidbevelandse polders (De Bakker, 1950) 17 De Brede Watering bewesten Yerseke (Van der Meer, Ovaa en De Buck, 1952) 18 Tholen (Kuipers, 1960) SCHAAL 1:50 000 ||:j:j:j:|:j:j:j:jj 19 West-Brabant (Kamers, Van den Akker en Steur, 1978) 20 Kaartblad 54 Oost, Terneuzen (Stichting voor Bodemkartering, 1980) 21 Kaartblad 55, Hulst (Stichting voor Bodemkartering, 1980) Afb.