Komórki Macierzyste
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
| | EDUKACJA BIOLOGICZNA I ŚRODOWISKOWA 1 KWARTALNIK ISSN 1643-8779 BIOLOGICZNA I ŚRODOWISKOWA NUMER 1(45) ROK 2013 Komórki macierzyste Nefron SZKOŁA Wirtualny uniwersytet Geoportal KRÓTKO Scenariusze zajęć Materiały Zadania EDUKACJA BIOLOGICZNA I ŚRODOWISKOWA | ebis.ibe.edu.pl | [email protected] | © for the article by the Authors © for the edition by Instytut Badań Edukacyjnych 1 1/2013w numerze: geografia zdrowie narzędzia dydaktyczne wydarzenia biologiachemia jak uczyć pomysły recenzje badania scenariusze zajęć NAUKA środowiskofizyka SZKOŁA narzędzia w internecie KRÓTKO informacje przyroda jak zainteresować zadania najnowsze odkrycia 3 Karolina Archacka 31 Marcin Zaród 89 Here Comes Science – recenzja płyty Komórki macierzyste Wirtualna politechnika. Otwarte kursy Część I – wprowadzenie internetowe w edukacji przyrodniczo- 91 Pomagamy dzieciom w badaniu świata -technicznej – recenzja książki 8 Ewa Sitarska W komórkowej orkiestrze 42 Paulina Pokojska, Wojciech Pokojski 93 Edukacja środowiskowa Geoportal krajowy – niezastąpione – recenzja książki Przemysław Woźniak 19 źródło w edukacji przyrodniczej NAUKA Nefron 94 Nowości ze świata nauki Anna Batorczak 51 Noc Biologów na UW 25 Małgorzata Maciejczyk Charakterystyka skutecznej EZR 98 Zdrowie i medycyna w religiach świata w szkole 102 Zdjęcie numeru 58 Urszula Poziomek W ZAŁĄCZNIKU – MATERIAŁY Czy bać się przyrody? Na okładce: hodowla komórek mięśniowych (mioblastów) i zarodkowych komórek SZKOŁA macierzystych (komórek ES). Jednojądrowe mioblasty są komórkami zdolnymi do fuzji, Katarzyna Potyrała, Katarzyna Nycz SCENARIUSZ tj. łączenia się ze sobą, co prowadzi do powstania wielojądrowych miotub. Grupa zielonych 62 komórek ES widoczna jest w prawym górnym rogu. Komórki ES, które połączyły się z Mediacja problemów środowiskowych mioblastami „zabarwiły” cytoplazmę powstałej w ten sposób miotuby na kolor zielony. Kolor niebieski to jądra komórek (zarówno mioblastów, jak i komórek ES), a także jądra – propozycje rozwiązań dydaktycznych obecne w miotubie, wybarwione specyficznym barwnikiem wiążącym DNA. Agata Zabadaj, Urszula Poziomek SCENARIUSZ Fot.: K. Archacka 69 Poród – konspekt zajęć edukacyjnych poinformuj nas o nim z przyrody szykuje się ważne [email protected] KRÓTKO Pracownia Przedmiotów Przyrodniczych IBE NAUKA – artykuły przede wszystkim o charakterze 83 przeglądowym, adresowane do osób zainteresowanych Nowe zadania z omówieniem naukami przyrodniczymi – dotyczą głównie zagadnień biologii i biochemii, ale mogą też obejmować problematykę pozostałych dyscyplin przyrodniczych. W naszym zamierzeniu SZKOŁA – artykuły lub materiały przedstawiające rozmaite źródła mają zarówno dostarczyć rzetelną wiedzę, jak i skłonić do informacji (np. serwisy i kursy internetowe), uwarunkowania dyskusji, jakie treści i w jakiej formie warto proponować nauczania (m.in. prawne i społeczne), a także metody pracy KRÓTKO – recenzje (książek, a nawet płyt z muzyką), zapowiedzi nauczycielom, by pomóc im w nauczaniu. Sprawia to, że dział z uczniami, konspekty i scenariusze lekcji. W każdym numerze wydarzeń i relacje z nich, depesze o nowościach ze świata nauki ten ma charakter przede wszystkim pedagogiczny. – najnowsze zadania Pracowni Przedmiotów Przyrodniczych IBE. oraz dyskusje i komentarze. EDUKACJA BIOLOGICZNA I ŚRODOWISKOWA | ebis.ibe.edu.pl | [email protected] | © for the edition by Instytut Badań Edukacyjnych 2013 2 Redakcja Od numeru 1/2013 kwartalnik Od redakcji EBiŚ będzie dostępny jedynie w for- Redaktor naczelny: Takao Ishikawa mie elektronicznej, ale dzięki temu Sekretarz redakcji: Marcin Trepczyński Takao Ishikawa pragniemy Państwu udostępnić Redaktorzy merytoryczni: całą treść za darmo na stronie ebis. Urszula Poziomek, Jolanta Skorupa-Korycka ibe.edu.pl. Każdy numer będzie Szanowni Państwo, podzielony na trzy części z myślą mam przyjemność kontynuo- Kontakt z redakcją i propozycje tekstów: [email protected] o różnych grupach Czytelników: wać dzieło pani profesor Danuty Strona internetowa: ebis.ibe.edu.pl NAUKA, SZKOŁA i KRÓTKO. Cichy przejmując obowiązki redak- Adres redakcji: ul. Górczewska 8, 01-180 Warszawa NAUKA to dział, w którym tora naczelnego kwartalnika Edu- będą publikowane artykuły przede szczególnie nauczycieli zachęcam kacja Biologiczna i Środowiskowa. wszystkim o charakterze przeglą- do przeczytania artykułu Geopor- Rada naukowa Nazywam się Takao Ishikawa, dowym, które mają szansę zaintere- tal krajowy – niezastąpione źródło przewodniczący Rady: prof. zw. dr hab. Adam Kołątaj jestem biologiem pracującym od sować nie tylko ambitnego nauczy- w edukacji przyrodniczej, autorstwa (Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN, Jastrzębiec), 2007 r. na Wydziale Biologii Uni- ciela, ale także uczniów i studentów dr Pauliny Pokojskiej i dr. Wojciecha NAUKA zast. przewodniczącego: prof. dr hab. Katarzyna Potyrała wersytetu Warszawskiego. pasjonujących się naukami przy- Pokojskiego. O nowych możliwoś- (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie), Najważniejsze cele, które posta- rodniczymi. W dziale SZKOŁA ciach edukacji przez internet do- a także: dr hab. Ondrej Hronec (Uniwersytet w Presowie, Słowacja), wiłem sobie jako redaktor naczelny znajdą się treści bezpośrednio wiedzą się Państwo z pracy mgr. inż. prof. dr hab. Daniel Raichvarg (Uniwersytet Burgundzki w Dijon, EBiŚ, są dwa. Pierwszy to kontynu- związane z praktyką dydaktyczną Marcina Zaroda opisującej otwarte Francja), prof. dr hab. Valerij Rudenko (Wydział Geograficzny, acja ciężkiej pracy dotychczasowej w szkole, czyli rozmaite źródła in- kursy internetowe. W dziale tym Uniwersytet w Czerniowcach, Ukraina), prof. zw. dr hab. Wie- redaktor naczelnej i redakcji. Byłoby sław Stawiński (emerytowany profesor Uniwersytetu Pedago- formacji (np. serwisy internetowe), znajdą Państwo również materiały ogromnym błędem zaprzepaszcze- gicznego w Krakowie) metody pracy, scenariusze lekcji lub do przedmiotu przyroda, przed- nie dorobku czasopisma. Drugi cel opracowania (np. podsumowujące miotu uzupełniającego w szkole Poza radą czasopismo posiada również zespoły doradcze oraz to unowocześnienie i dalszy rozwój SZKOŁA realizację projektu dydaktyczne- ponadgimnazjalnej. stałych recenzentów – zob. na stronie: ebis.ibe.edu.pl EBiŚ. Wierzę, że dzięki temu czaso- go). Natomiast w dziale KRÓTKO Tych z Państwa, którym spo- pismo otworzy się na nowych Czy- będzie można dowiedzieć się o roz- doba się kwartalnik, szczególnie telników, którzy do tej pory nie mieli Wydawnictwo maitych wydarzeniach, publika- zachęcam do prenumeraty. Dzięki okazji zetknąć się z kwartalnikiem. cjach i nowościach ze świata nauki. temu będą Państwo otrzymywać Wydawca: Instytut Badań Edukacyjnych, Z ogromną nadzieją, ale i pew- W numerze 1/2013 EBiŚ, w dzia- cały numer w PDF z możliwością ul. Górczewska 8, 01-180 Warszawa nym niepokojem, oddajemy w Pań- le NAUKA znajdą Państwo artykuł swobonego drukowania i powiela- Projekt okładki: Marcin Broniszewski stwa ręce numer 1/2013. Z niepo- rozpoczynający cykl trzech prac do- nia na rozmaite urządzenia elektro- Redakcja techniczna: Elżbieta Gątarek kojem, dlatego że wprowadziliśmy KRÓTKO tyczących komórek macierzystych. niczne. Skład i łamanie: Marcin Trepczyński zmiany, których trudno nie zauwa- Dr Karolina Archacka w przystępny Mówi się, że internet daje swo- żyć. Z nadzieją, ponieważ wierzy- sposób wprowadzi Państwa w nie- bodę... proszę jednak sobie wyob- my, że EBiŚ w nowej odsłonie przy- zwykle prężnie rozwijającą się dzie- razić, że dzięki prenumeracie EBiŚ, padnie Państwu do gustu. Zdajemy dzinę biologii. Innych Czytelników będą mogli Państwo zabrać swój czasopismo punktowane: sobie sprawę, że niektórych z Pań- może zainteresować temat zdro- ulubiony kwartalnik nawet tam, 4 punkty na liście MNiSW z 2012 r. stwa nowy EBiŚ może zaskoczyć, wia i medycyny w religiach świata gdzie internet nie dociera! ale liczymy też na to, że część z Pań- wersją referencyjną czasopisma jest wydanie elektroniczne poruszony przez mgr Małgorzatę stwa od razu polubi nowinki, które Takao Ishikawa opublikowane na stronie: ebis.ibe.edu.pl Maciejczyk. W dziale SZKOŁA, wprowadziliśmy. EDUKACJA BIOLOGICZNA I ŚRODOWISKOWA | ebis.ibe.edu.pl | [email protected] | © for the edition by Instytut Badań Edukacyjnych 2013 Komórki macierzyste Część I – wprowadzenie | Karolina Archacka | EDUKACJA BIOLOGICZNA I ŚRODOWISKOWA 1/2013 3 Komórki macierzyste Wstęp Komórki macierzyste to Część I – wprowadzenie jeden z „najgorętszych” termi- nów biologicznych ostatnich Karolina Archacka lat. O komórkach macierzy- stych można przeczytać lub usłyszeć w mediach. W po- Streszczenie: radniach medycznych i innych Komórki macierzyste mają wyjątkowe właściwości wśród instytucjach dostępne są po- wszystkich komórek organizmu: są zdolne zarówno do święcone im ulotki, a w czaso- samoodnawiania własnej populacji, jak i różnicowania pismach reklamowane są kos- się w wyspecjalizowane komórki. Ze względu na te metyki zawierające komórki właściwości komórki macierzyste odgrywają kluczową macierzyste. Szum medialny NAUKA rolę w procesach rozwoju zarodkowego i płodowego, wokół komórek macierzy- podczas wzrostu organizmu, a także odpowiadają za stych wzmógł się w ostatnich regenerację tkanek u dorosłych osobników. Komórki miesiącach w związku z tym, macierzyste klasyfikowane są ze względu na pochodze- że w 2012 r. laureatami Na- nie (zarodkowe, płodowe, organizmów dorosłych) lub grody Nobla w dziedzinie fi- ze względu na zdolność do przekształcenia się w różne zjologii lub medycyny zostali Ryc. 1. Właściwości komórek macierzystych (wszystkie ryciny – opracowanie własne) rodzaje komórek (komórki