Fylkesveg 55 Sognefjellet - Vadheim Overordna utgreiing Utgreiing som grunnlag for Regional transportplan 2014 - 2023 Sogn og Fjordane fylkeskommune
Region vest Vegavdeling Sogn og Fjordane Plan- og forvaltningsseksjonen SVEIS: 2012/172814-13 Desember 2012
Forord Denne rapporten er ei utgreiing for fylkesveg 55 i Sogn og Fjordane. Fylkesveg 55 går frå grensa med Oppland på Sognefjellet til Vadheim. Strekninga frå Sogndal til Hella er ikkje med, sidan det er riksveg.
Fylkesveg 55 er omtala i «Handlingsprogram for fylkesvegnettet 2010 – 2013 (19)» under kapittel 8.2.1 Større investeringar:
Vadheim – Dragsvik og Sogndal ‐ Sognefjellet. Rv. 55 bind saman kommunane på nordsida av Sognefjorden frå Vadheim til Sognefjellet. Den er særleg viktig for pendling mellom kommunane Luster, Sogndal og Leikanger, Mellom Balestrand og Høyanger, samt for pendlarar mellom Vik, Balestrand og Leikanger. Strekninga frå Hella til Sogndal får riksvegstatus frå 2010, resten av strekninga vert fylkesveg.
Fylkestinget vedtok 8. desember 2009 at Vadheim – Dragsvik + Sogndal ‐ Sognefjellet skulle stå på ny marginalliste for store prosjekt – alfabetisk/uprioritert.
Utgreiinga er laga etter oppdrag frå Sogn og Fjordane fylkeskommune. Den er ei fagleg tilråding frå Statens vegvesen og vil vere eit av grunnlagsdokumenta for Regional transportplan 2014 ‐ 2023. Den vil bli handsama etter reglane i plan‐ og bygningslova. Det er der prioriteringar og val vert gjorde.
Utgreiinga er laga etter mønster av dei rutevise planane Statens vegvesen lagar for riksvegnettet.
Rapporten inneheld ein utbetringsstrategi for vegen sett i eit 30‐års perspektiv. Dei konkrete tilrådingane er likevel retta inn mot kommande 10‐års planperiode.
Arbeidet er gjort i samarbeid med dei kommunane fylkesveg 55 går gjennom – Luster, Sogndal, Balestrand og Høyanger.
Ei intern samarbeidsgruppe i Statens vegvesen og medarbeidarar frå Sogn og Fjordane fylkeskommune har bidrege til arbeidet.
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 1
Innhald Forord ...... 1 1. Innleiing ...... 3 2. Vegen sin noverande og framtidige funksjon ...... 5 2.1 Omfanget og utstrekninga til vegen ...... 5 2.2 Vegen sin funksjon ...... 6 2.3 Vegen sin funksjon i det overordna transportnettet ...... 6 3. Status og utfordringar for vegen ...... 8 3.1 Trafikktilhøve ...... 8 3.2 Geometrisk standard og framkomst ...... 10 3.3 Trafikktryggleik ...... 23 3.4 Miljøtilhøve ...... 24 3.5 Nasjonal turistveg ...... 34 4. Mål for utvikling av fylkesveg 55 ...... 36 4.1 Mål i eit 30‐årsperspektiv ...... 36 4.2 Utfordringar for vegen ...... 36 4.3 Mål for vegen ...... 36 5. Strategiar og tiltak for å nå måla ...... 37 5.1 Ein samanhengande strategi for vegen ...... 37 5.2 Samanheng mellom investeringar og drift og vedlikehald på vegen ...... 37 5.3 Investeringstiltak ...... 38 5.4 Oppsummering ...... 52
2 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
1. Innleiing Riksvegane er ryggrada i det overordna nasjonale vegsystemet. Dei bind landsdelar og regionar saman. Mellom riksvegane, og ut frå riksvegane, går fylkesvegane som fordeler trafikken i regionen.
Mange av fylkesvegane, særleg dei som var riksvegar før regionreforma frå 1. januar 2010, har viktige hovudvegfunksjonar. Samstundes er dei viktige for den lokale trafikken.
Fylkesveg 55 frå grensa med Oppland og til Vadheim er ein slik veg. Den føljer store delar av nordsida av Sognefjorden og strekkjer seg nesten 200 kilometer frå Jotunheimen og langt ut i ytre Sogn. Historisk var dette ein veg, men omlegginga av det nasjonale vegnettet 1. januar 2010 gjorde at deler (Hella – Sogndal) vart riksveg.
Denne utgreiinga omfattar dei 160 kilometrane som i dag er fylkesveg 55, men i ein del samanhengar er det vanskeleg å sjå bort frå at det er ein veg.
Stortinget har gjennom handsaminga av Nasjonal transportplan lagt stor vekt på meir samanheng‐ ande utbygging av høgt trafikkerte riksvegar for å betre trafikktryggleik, framkomst og føreseielege transportar for næringslivet. For at nytten av dette også skal komme resten av regionane til gode, må også neste nivå i vegnettet, fylkesvegane, ha tilfredsstillande standard. Også her må det også vere tilfredsstilande trafikktryggleik, breidde og bereevne. Det betyr i mange tilfelle at vi må ta att forfallet som vi har fått i vegnettet.
Målsetjinga med denne utgreiinga er å lage eit grunnlag for ein heilskapleg og samordna strategi for utviklinga av fylkesveg 55. Kvar skal det eventuelt byggjast nye veglenkjer eller gjerast full ombygging av vegen? Kvar kan vi nøye oss med utbetring av dagens veg? Kvar er det aktuelt med andre typar tiltak for å gjere trafikktryggleik og miljø betre for dei som bur langs og ferdast på vegen?
Grunnlaget for utgreiinga er vegnormalane frå Statens vegvesen. Fylkeskommunen kan gjere fråvik frå dei, men det er i enkeltsaker og etter konkrete vurderingar. Dei viktigaste vegnormalane i denne samanhengen er “Veg‐ og gateutforming” (veggeometri for nye og utbetra vegar), “Rekkverk” (side‐ området til vegen), “Vegbygging” (oppbygging av vegkroppen) og “Vegtunneler”.
Utgreiinga skal vere det faglege grunnlaget for samspelet med politikarar, brukarar og andre interes‐ sentar om utvikling av vegen. Den skal vere grunnlaget for strategiske diskusjonar og avgjerder, ikkje for detaljert utforming av kvar delstrekning. Utgreiinga skal konsentrere seg om vesentlege faktorar for val av utbyggings‐ og utviklingsstrategi.
Vi har valt å nytte eit 30‐års perspektiv i utgreiinga. Prosjekt som er så store at dei ligg langt utanfor handlingsrommet til fylkeskommunen i dette tidsrommet, og som kanskje krev endra stastus på vegen til riksveg for å kunne gjennomførast, er ikkje omtala i denne rapporten. Det gjeld slike prosjekt som tunnel under Sognefjellet og bru over Fjærlanfsfjorden.
Kostnadane i utgreiinga er i 2012‐kroner inkludert meirverdiavgift, om anna ikkje er angitt. Dei nye reglane for meirverdiavgift for vegtiltak (ingen fritak) er lagd til grunn.
Det er lite aktuelt å finansiere nokon av investeringsprosjekta som er omtala i denne utgreiinga med bompengar. Potensialet for inntening er for lite på grunn av låg trafikkmengde.
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 3
Tiltak som er føreslegne i denne utgreiinga, må derfor finansierast gjennom fylkeskommunale midlar. Skredsikringstiltak vert finansiert med statlege midlar som eigne tilskot til fylkeskommunen.
Denne utgreiinga vil vere eit grunnlagsdokument for fylkeskommunen sitt arbeid med Regional transportplan 2014 ‐ 2023 og for konkrete prioriteringar for perioden 2014 – 2023. Regional transportplan vert handsama etter reglane i plan‐ og bygningslova.
4 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
2. Vegen sin noverande og framtidige funksjon
2.1 Omfanget og utstrekninga til vegen Fylkesveg 55 startar på fylkesgrensa mellom Oppland og Sogn og Fjordane på Sognefjellet i Luster kommune. Den er eit framhald av fylkesveg 55 i Oppland som startar i krysset med riksveg 15 i Lom. Frå Lom til fylkesgrensa er det 52,7 km.
I Sogndal møter fylkesveg 55 riksveg 5 i krysset ved Loftesnesbrui. Vidare gjennom Sogndal sentrum er det fellesstrekning for riksveg 5 og riksveg 55 til rundkjøringa på Stedje. Der skil dei to riksvegane lag, og riksveg 55 går vidare gjennom Sogndal og Leikanger kommunar mot Hella. Ferjestrekninga frå Hella til Dragsvik er riksvegferje.
Frå ferjekaien i Dragsvik og til rundkjøringa i Dragsvik er det fellesstrekning mellom fylkesvegane 13 og 55. Frå rundkjøringa i Dragsvik og til Vadheim går vegen på nordsida av Sognefjorden gjennom Balestrand og Høyanger kommunar fram til krysset med E39.
Fylkesveg 55 har ein kort arm (0,5 km) til Balestrand ferjekai. Dette er ein reservekai for riksvegsam‐ bandet Hella – Dragsvik – Vangsnes (den vert nytta til eitt ordinert anløp om morgonen). Kaien vert også nytta om vinteren når det går kriseferje som følgje av at vegen rundt Esefjorden er stengd på grunn av ras eller rasfare.
Figur 2.1 Fylkesveg 55 Oppland grense – Vadheim
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 5
Strekning Veglengde Oppland grense – Fortun 24,3 Fortun – Gaupne 31,2 Gaupne – Sogndal 27,6 Sogndal – Hella (rv. 55) 36,8 Hella – Dragsvik (ferje, rv. 55) 1,8 Dragsvik ferjekai – Dragsvik (fv. 13)1 0,6 Dragsvik – Høyanger 52,8 Høyanger ‐ Vadheim 23,8 Arm til Balestrand ferjekai 0,5 Totalt for fylkesveg 552 160,2 Totalt for Oppland grense ‐ Vadheim (utanom ferje) 197,0 Tabell 2.1 Veglengder (km)
Lengda på “gamle” riksveg 55 (frå før regionreforma i 2010) frå Lom til Vadheim var såleis 250 kilo‐ meter.
2.2 Vegen sin funksjon Fylkesveg 55 er ikkje samanhengande mellom grensa til Oppland og Vadheim (riksveg 55 og fylkesveg 13) kjem inn i mellom, men for å sjå på vegen sin funksjon, må vi sjå på heile strekninga samla. For brukarane av vegen har ikkje fargen på skiltet og kven som tek kostnadene betydning.
Vegen bind saman dei fem kommunane på nordsida av Sognefjorden – Luster, Sogndal, Leikanger, Balestrand og Høyanger. Den har både funksjon som sambindingsveg aust vest og som viktig hovud‐ veg lokalt i dei fem kommunane. Ikkje minst knyter den kommunane opp mot riksvegnettet i landet, og det er viktig for at næringslivet i området skal kunne overleve i konkurransen med meir sentralt plasserte aktørar.
Kommunane på nordsida av Sognefjorden fungerer i dag delvis som eit felles arbeidsmarknad fordi dei ulike tettstadene og kommunane har forskjellige typar arbeidsplassar å tilby. I Høyanger og Luster er det industri, og i Leikanger og Sogndal er det kompetansearbeidsplassar. I dag betyr det til dels lange pendlarreiser, og at mange vert hindra i å utnytte dei muligheitene som finst. Derfor er god veg (og ferjesamband) avgjerande for vidare utvikling i denne regionen, som på grunn av anna samferds‐ leutbygging ikkje lenger ligg like sentralt som før.
2.3 Vegen sin funksjon i det overordna transportnettet I aust er sambandet over Sognefjellet ei viktig transportrute austover og nordover i landet så lenge den er open. Vanleg vis er vegen vinterstengd frå desember til mai (fem månader). På grunn av sterk stigning, stor høgdeskilnad opp til toppen (høgste punktet ligg 1434 meter over havet) og relativt dårleg kurvatur er tungtrafikken beskjeden i absolutte tal. Der i mot er Sognefjellsvegen ei viktig rute spesielt for turisttrafikken. Den inngår då også i Nasjonale turistvegar (mellom Lom og Gaupne).
1 Fellesstrekning fv. 13 og fv. 55 (559 meter), fv. 13 har lågast nummer og er derfor den vegen denne strekninga vert rekna med til 2 Eksklusiv fellesstrekning Dragsvik ferjekai – rundkjøring med fylkesveg 13 i Dragsvik
6 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
I Sogndal har vegen tilknyting til riksveg 5. Mot sør har ein dermed samband til E16 i Lærdal og aust‐ vest‐sambandet Oslo – Bergen. Nordover leier vegen til Skei og E39 og nord‐sør‐sambandet Ålesund – Bergen, med tilknyting til riksveg 15 og heilårssambandet austover over Strynefjellet.
På Hella fører riksvegferjesambandet riksveg 13 over fjorden og vidare om Vik til Voss og E16.
Frå Dragsvik går fylkesveg 13 over Gaularfjellet med tilknyting til E39 i Sande eller Moskog.
I Vadheim er vegen knytt til resten av riksvegnettet via E39.
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 7
3. Status og utfordringar for vegen
3.1 Trafikktilhøve
3.1.1 Trafikkmengde Trafikken er relativt liten. I 2010 var årsdøgntrafikken (ÅDT3) mindre enn 1500 på 83 % av strekninga. (Gjennomsnittleg trafikkmengde var 1050.) Lågast trafikk (bortsett frå Sognefjellet) har vegen innafor Høyanger (ÅDT 500). Mest trafikk er et mellom Hafslo og Sogndal (ÅDT 2 700).
Figur 3.1 Trafikkmengder (ÅDT) Oppland grense ‐ Vadheim 2010
ÅDT ‐ intervall < 300 301‐500 501‐1000 1001‐1500 1501 ‐2000 >2000 Lengde (km) 14,1 40,3 37,5 39,5 9,6 17,4 % 8,9 25,4 23,7 24,9 6,0 11,0 Tabell 3.1 Fordeling trafikkmengder Oppland grense ‐ Vadheim 2010
Om vi ser på trafikkutviklinga i perioden frå 2000 til 2010, er trafikkbiletet på fylkesveg 55 relativt stabilt. Sjå tabell 3.2. Det kan vere ein god del uvisse i desse tala på grunn av at dei vert rekna ut på grunnlag av eit avgrensa tal målingar, og fordi inndelinga i delstrekningar kan ha vorte noko endra.
Tendensen er at trafikken er uendra eller har ein liten vekst. Mellom Balestrand og Høyanger regi‐ strerer vi ein liten nedgang.
3 ÅDT, årsdøgntrafikk, gjennomsnittleg trafikk pr. døgn rekna over året
8 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Stadnamn 2010 (ÅDT) Utvikling 2000 – 2010 (%) Sognefjellet 300 0 Fortun – Skjolden 550 +6 Gaupne 2000 +5 Hafslo ‐ Sogndal 2700 +2 Hella – Dragsvik4 761 ‐ 11 Dragsvik ‐ Balestrand 550 +6 Balestrand ‐ Høyanger 500 ‐7 Kyrkjebø ‐ Vadheim 1050 +5 Tabell 3.2 Trafikkutvikling 2000 til 2010
Fylkesveg 55 skil seg klart ut frå resten av fylket når det gjeld trafikkvekst. I perioden 2000 til 2010 hadde Sogn og Fjordane ein trafikkvekst på 30 %. Statistisk sentralbyrå sine prognosar for framtidig trafikkvekst vert nytta i samband med arbeidet med Nasjonal transportplan. Med den gjennom‐ snittlege fordelinga mellom lette og tunge det er på fylkesveg 55 (9,8 %), gir dette ein auke på 15 % over 30 år. Dette er lite sett i historisk samanheng i Sogn og Fjordane. Det har derfor i andre saman‐ hengar vorte brukt 1,75 % pr. år for trafikkveksten her i fylket. Over 30 år gir dette 68 % auke. Det er vanskeleg å seie noko om korleis trafikken på fylkesveg 55 vil utvikle seg, men held den fram med same utvikling som siste 10 åra, stemmer Statistisk sentralbyrå sine prognosar godt.
1200
1000
800
600
400
månadsdøgntrafikk 200
0
Lånefjorden Gullringen Rudstadseter
Figur 3.2 Trafikkfordeling over året i 2010
Trafikken varierer over året. Kor mykje den varierer, er nokså ulikt ut frå karakteren til trafikken. I Lånefjorden mellom Balestrand og Høyanger er det små variasjonar over året med berre ein beskjeden topp om sommaren (15 % over ÅDT i juli).
I Lustrafjorden er trafikken langt meir påverka av turisttrafikk. (Tala er frå Gullringtunnelen.) Her er variasjonane mellom vinter og sommar store (juli ligg 104 % over ÅDT).
4 For Hella – Dragsvik er 2009 siste tilgjengelege trafikktal. Samanlikninga vert då med perioden 2000 ‐ 2009
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 9
Endå meir ekstremt vert dette på Sognefjellet som er stengd ca. fem månader i året. Her er julidøgn‐ trafikken 1110 kjøretøy (270 % over ÅDT). (Tala her er frå Rudstadseter i Oppland.)
3.1.2 Tungtrafikk Gjennomsnittleg tungtrafikkandel for fylkesveg 55 er 9,8 %. Størst andel er det der trafikken er minst, over Sognefjellet og mellom Balestrand og Høyanger. Her er den over 10 %. Aller høgst andel (15 %) er det rett aust for Høyanger. Dei absolutte tala er likevel relativt små.
Små tal gjer at utslaga kan bli store i prosent. Generelt kan vi seie at tungtrafikken er relativt stabil med ein moderat auke nokre stader, bortsett frå vest for Balestrand der det er ein nedgang.
Stadnamn 2010 (ÅDT‐tunge) Utvikling 2000 – 2010 (%) Sognefjellet 33 0 Fortun – Skjolden 61 +17 Gaupne 160 +5 Hafslo ‐ Sogndal 189 +2 Hella – Dragsvik 95 ‐ 15 Dragsvik ‐ Balestrand 66 +27 Balestrand ‐ Høyanger 75 ‐13 Kyrkjebø ‐ Vadheim 156 ‐2 Tabell 3.3 Tungtrafikk (same note som tabell 3.2) 3.2 Geometrisk standard og framkomst
3.2.1 Vegstandard
Vegbreidde Ein oversikt over vegbreidde er vist i tabell 3.4 og figur 3.4. Det manglar data om vegbreidde for 2,7 kilometer i denne oversikten.
Ut frå krava i vegnormalen (handbok 017 Veg‐ og gateutforming), skal vegbreidda for fylkesveg 55 vere 6,5 eller 7,5 meter. 35 % av strekninga har over 6,5 meter breidde. Ein del av vegen som er 6,5 meter brei (mellom Gaupne og Marifjøra og mellom Hafslo og Sogndal) skulle eigentleg vore 7,5 meter brei på grunn av stor trafikkmengde. Det betyr at store deler av fylkesveg 55 har vegbreidde under kravet i vegnormalen.
Største delen av vegen har ei breidde5 mellom 5 og 6,5 meter (58 %). Ein liten del (5 %) har breidde under 5 meter. Slike strekningar finn vi først og fremst langs Lustrafjorden. Tek vi med riksveg 55 i oversikten, vert resultatet nesten uendra.
<5,0 m 5,0 – 6,5 m 6,5 – 7,5 m 7,5 – 8,5 m Fylkesveg 55 (km) 10,1 91,6 49,0 6,8 Fylkesveg 55 og riksveg 55 (km) 10,1 112,8 56,4 7,0 Fylkesveg 55 (%) 6 58 31 4 Fylkesveg 55 og riksveg 55 (%) 5 60 30 4 Tabell 3.4 Vegbreidde fordelt på intervall
5 Data er henta frå dekkeregisteret i Vegdatabanken. Det er kjent at det kan vere ein del unøyaktige registreringar i dette registeret
10 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Figur 3.4 Vegbreidde
Figur 3.5 Strekningar med midtlinje
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 11
Figur 3.5 viser strekningar på fylkesveg 55 der det er merka opp midtlinje. Dette utgjer 45 % av heile strekninga.
Kravet til oppmerking av midtlinje, er at den asfalterte breidda skal vere 6 meter. I tillegg skal ei strekning som oppfyller dette kravet, vere minst fire kilometer lang før den kan merkjast opp.
Største delen av strekninga med midtlinje er merka med varsellinje. Det er eit signal til trafikantane om at sikten er for dårleg til å kjøre forbi. Berre 11 % av strekningane med midtlinje er merka med kjørefeltlinje (5 % av heile fylkesvegstrekninga). Dette er strekningar som oppfyller kravet til forbi‐ kjøringssikt i ein eller begge retningar. Det er 13 slike strekningar på fylkesveg 55.
Stigningstilhøve Vegen kan grovt delast inn i to deler ut frå stigning:
Sognefjellet langs Sognefjorden
Oppstigninga til Sognefjellet har lange og sterke stigningar, sjå figur 3.6. Frå Fortun til Oskarshaug stig vegen med bort i mot 1200 meter på 14,5 kilometer, det vil seie ei gjennomsnittleg stigning på over 8 %. Hardaste stigninga er mellom Opptun og Turtagrø med nesten 10 % gjennomsnittleg stigning. Vanskelegaste stigninga er Korpabakkane opp mot høgste punktet på fjellet i Sogn og Fjordane (1398 m.o.h.) med 10,5 % stigning.
Stigninga på Sognefjellsvegen er spesiell også ved at kurvaturen er relativ dårleg. På denne strek‐ ninga har 3,4 % av veglengda radius på under 25 meter. Nesten 20 % har radius under 100 meter. Berre litt over halvparten har radius over 200 meter, som er minimusmskurvatur i følgje vegnormal‐ en. Dekkebreidda er i gjennomsnitt 5,6 meter.
1 600 1 400 1 200
havet 1 000
800 over
600
høgde 400 200 0 0 5 10 15 20 25 km
Figur 3.6 Lengdeprofil av strekninga frå grensa med Oppland til Fortun
Resten av fylkesveg 55 frå Fortun til Vadheim er relativ flat. Det finst nokre unnatak. Mellom Marifjøra (Luster) og Årøy (Sogndal) når vegen opp i 315 meter over havet på Heggmyrane. Frå Geitaneset til Ugulen stig vegen med om lag 7 %, og mellom Stupshølen og Årøy er stigninga mellom 5 og 6 %. Her er vegen utbetra i løpet av dei siste 20 – 30 åra og har tilfredsstillande breidde og
12 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 kurvatur, bortsett frå nokre enkeltkurver mellom Stupshølen og Årøy (radius under 100 meter). Kvamsøyhøgda (Balestrand) går opp til vel 90 meter over havet med ei stigning på 6 % mot Balestrand og 7 % mot Høyanger. Mot Balestrand er vegen utbetra og har god standard, medan det mot Høyanger til dels både smalt og dårleg kurvatur.
Punkt med fri høgde mindre enn 4,50 meter Ti tunnelar har skilta høgd mindre enn 4,5 meter.
Namn Skilta høgd (m) Lengd (m) Ottatunnelen 4,0 571 Råumtunnelen 4,3 514 Røneidstunnelen 4,0 656 Stupshølentunnelen 4,3 77 Årøytunnelen 4,3 405 Kræklingtunnelen 4,0 337 Tussviktunnelen 4,2 520 Kongsnestunnelen 4,0 245 Høyangertunnelen 4,4 7584 Vadheimtunnelen 4,0 1658 Tabell 3.5 Strekningar med fri høgde under 4,50 meter
Berre ved Kræklingtunnelen i Balestrand at det er mogeleg med omkjøring.
Dette betyr at det i praksis ikkje er mogeleg å trafikkere fylkesveg 55 med høgre kjøretøy enn 4,0 meter.
Strekningar med spesielt dårleg standard Spesielt dårleg standard har vi når fleire av faktorane kurvatur, breidde og stigning verkar samtidig, eller når ein av dei kjem spesielt dårleg ut. Dårlege tilhøve for gåande og syklande, spesielt i tett‐ bygde område, tel med i ei slik vurdering. Tunnelar som ligg langt under standardkrava til tryggleiks‐ utrustning, vil måtte karakteriserast som spesielt dårlege.
Det vil vere ei vurderingssak kva som hamnar i denne kategorien. Ser vi overordna på det, kan vi peike på følgjande strekningar:
store deler av Sognefjellet frå fylkesrensa til Fortun (Luster) store deler av Lustrafjorden frå Skjolden til Nes (Luster) deler av Esefjorden (Balestrand) deler av strekninga mellom Balestrand og Nessane (Balestrand) deler av strekninga mellom Kyrkjebø og Vadheim (Høyanger)
3.2.2 Fartsgrenser Tabell 3.6 og figur 3.7 viser fordelinga av fartsgrenser på fylkesveg 55.
Det aller meste av strekninga har fartsgrense 80 km/t (82 %). Vi finn nokre strekningar med nedsett fartsgrense til 50 km/t eller 60 km/t ved tettstader som vegen går gjennom, og nokre 70 km/t‐soner nokre få stader av omsyn til trafikktryggleik generelt.
Den høge andelen utan nedsett fartsgrense betyr ikkje at vegen har god standard, men at store deler av den går gjennom område utan busetnad eller med spreidd busetnad.
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 13
<50 km/t 60 km/t 70 km/t 80 km/t Fylkesveg 55 (km) 5,6 14,1 8,6 132,0 Fylkesveg 55 (%) 3 9 5 82 Tabell 3.6 Fartsgrenser fordelt på intervall
Figur 3.7 Fartsgrenser
3.2.3 Reisetid I tabell 3.7 er det vist ein oversikt over reisetider. Her er også teke med strekningar utanfor fylkesveg 55 («rute 55») mellom Lom og Vadheim for å få eit totalbilete.
Reisetidene er rekna ut med Statens vegvesen sin reiseplanleggjar Visveg. Dette programmet tek ikkje omsyn til vegstandard, men baserer seg i stor grad på fartsgrenser. Det er derfor sannsynleg at reisetidene for ein del reisestrekningar er lenger enn oppgitt i tabellen.
Reisetida mellom Lom og Vadheim er rekna til i overkant av fire timar. Meir realistisk er den truleg over fem timar.
Mellom Sogndal og Fortun er reisetida i overkant av ein time.
Mellom Sogndal og Balestrand er reisetida i underkant av ein time (avhengig av eventuell ventetid på ferja). Reisetida mellom Sogndal og Høyanger er om lag ein og ein halv time, når vi ser bort frå ferja. I praksis er den derfor nærare to timar, om vi reknar med noko ventetid på ferja. Reisetida mellom Sogndal og Vadheim er nærare to og ein halv time.
14 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Strekning Avstand (km) Reisetid (min.) Lom – Sogn og Fjordane grense 53 51 Oppland grense – Fortun 24 22 Fortun – Gaupne 31 31 Gaupne – Sogndal 30 29 Sogndal – Hella 36 36 Hella – Dragsvik (2) (9) Dragsvik – Høyanger 54 52 Høyanger – Vadheim 24 25 Oppland grense – Sogndal 85 82 Sogndal – Vadheim 114 113 Lom – Vadheim 252 246 Tabell 3.7 Avstandar og reisetid (berekna med Visveg)
Med buss tek det mellom tre og tre og ein halvtime å reise frå Lom til Sogndal. Reisetida frå Sogndal til Fortun er ein time og eit kvarter. Mellom Sogndal og Balestrand er reisetida ein time og eit kvarter, mellom Sogndal og Høyanger om lag to timar og mellom Sogndal og Vadheim to og ein halv time.
Dagens «45‐minuttsregion» langs fylkesveg 55 rekna i høve til Sogndal strekkjer seg om lag frå Høyheimsvik til Hella. Utbetring av vegen langs Lustrafjorden kan få den til å strekkje seg noko lenger innover fjorden. Motsett veg må det til svært store investeringar med bru over Fjærlandsfjorden for at Balestrand skal kunne komme innafor ein slik region.
3.2.4 Tunnelstandard På fylkesveg 55 er det 13 tunnelar med ei samla lengde på 16 395 meter. Ein oversikt over stand‐ arden for desse tunnelane er vist i tabell 3.8.
Berre Gullringtunnelen som er nesten ny, tilfredsstiller alle gjeldande krav. Alle dei andre tunnelane har større eller mindre manglar.
Ingen av dei tilfredsstiller krav til geometrisk utforming. Det betyr at siktkrav ikkje er oppfylt (oftast stoppsiktkrav i innerkurve), for lite profil (for liten høgde eller breidde), manglande havarinisjar eller manglande heva skulder med kantstein. Fleire av tunnelane har ubeskytta vatn‐ og frostsikring (det vil seie plater av PE‐skum – desse skal vere beskytta med 8 cm betong).
Alle har veglys, men ingen av anlegga tilfredsstiller krava i vegnormalen (Stupshølentunnelen er under 100 meter, og då er det ikkje krav om veglys). Det er først og fremst overganssonene i inngangane som er for dårlege eller manglar. Nokre tunnelar har også gamle anlegg med for liten lysstyrke.
Alle tunnelane over 500 meter har brannslokkarar (det er ikkje krav for dei som er kortare). Det manglar naudtelefonar i fleire av tunnelane over 500 meter (krav). Ingen av tunnelane (bortsett frå Gullringtunnelen) har naudsamband og radio. Alle tunnelane over 1 000 meter har ventilasjon (krav).
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 15
Namn Lengde
(m)
6
Nei) Nei)
Nei) Ikkje
Nei)
Nei)
Nei) (Beskytta,
(Ja, (Ja, Nei)
(Ja,
(Ja, (Ja,
(Ja, standard
Manglar)
(Ja, Uaktuell)
Nei,
frostsikring
Veglys tilfredsstillande) (Ja, sikkerheitsgodkjennast og Gassmålar
Ventilasjon Ubeskytta, Havarinisjar Geometrisk ‐ Nødtelefonar (Tilfredsstillande, Radiosamband Brannslokkarar Kan Vatn Gullringtunnelen 1210 J J J J J J J T B J Ottatunnelen 572 J* J N N N N N I U N Råumtunnelen 514 J* J N N N N N I U N Røneidtunnelen 656 J* J N N N N N I U N Stupshølentunnelen 77 N N N N N N N I U U Årøytunnelen 405 J* N N N N N N I U U Kræklingtunnelen 337 J* N N N N N N I U U Tussviktunnelen 520 J* J N N N N N I M N Kongsnestunnelen 245 J* N N N N N N I U U Høyangertunnelen 7584 J* J J N N J J I B N Kvernahaugtunnelen 1334 J* J N N N J J I B N Hovdetunnelen 1283 J* J N N N J J I U N Vadheimtunnelen 1658 J* J N N N J J I U N Tabell 3.8 Oversikt over standarden på eksisterande tunnelar (*veglysanlegg oppfyller ikkje vegnormalkrav)
Gjeldande regelverk set ikkje formelt krav om sikkerheitsgodkjenning av fylkesvegtunnelar. Fylkes‐ kommunen har likevel avtalt med Statens vegvesen at regelverket for riksvegar også skal leggjast til grunn for fylkesvegane ved at alle nye tunnelar over 500 meter skal sikkerheitsgodkjennast, og at alle tunnellar over 500 meter skal sikkerheitsinspiserast. Berre Gullringtunnelen ville kunne bli godkjend slik tunnelane er i dag.
Mange tunnelar manglar dekning for mobiltelefon, mellom anna Høyangertunnelen. Dette vert ikkje rekna som ordinær tryggleiksutrustning, men kan ha ein slik effekt, spesielt der det manglar naud‐ telefonar. I tillegg er det med på å auke sørvisnivået for trafikantane. Det er derfor vanleg å leggje til rette for installering av utstyr for mobildekning når anna elektroutstyr vert montert i tunnelane. Men det er mobiloperatørane sitt ansvar å ta kostnadene ved å skaffe dekning.
3.2.5 Høgfjellsproblematikk Sognefjellsvegen vart opna i 1939. Den ligg i Oppland (Lom) og Sogn og Fjordane (Luster), og er den høgstliggjande fjellovergangen i landet, 1434 meter over havet (høgste punktet ligg aust for Sogne‐ fjellshytta i Lom kommune).
Fjellovergangen er relativt lang. Frå siste garden i Lom (Storlie) til første i Luster (Opptun) er det om lag 45 kilometer. Sjølve høgfjellsstrekninga frå Krossbu til Turtagrø er om lag 20 kilometer. 17 kilo‐ meter av vegen ligg over 1200 meter over havet, 13 kilometer over 1300 meter og 2,5 kilometer over 1400 meter.
6 Sikkerheitsgodkjenning etter handbok 269 “Sikkerhetsforvaltning av vegtunneler”. I denne samanhengen er det meint om tunnelen oppfyller krava i denne handboka til godkjenning
16 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Kurvatur, stigning, breidde, utforming og plassering i terrenget og høgda over havet saman med ein god del snø og mykje vind om vinteren, gjer at det er utenkjeleg å halde vegen open om vinteren. I dag vert vegen brøyta med plog, og når det ikkje lenger er mogeleg å halde vegen open på denne måten, vert den stengd for vinteren. Sjølv med tungt utstyr og massiv innsats ville det berre vere mogeleg å utvide opningstida marginalt. Vanleg vis vert vegen steng i november (det kan variere frå oktober til desember). Dei siste åra har opningstidspunktet om våren vore 1. mai. Det vil seie at vegen berre er open om lag halve året. Det krev stor innsats med mykje tungt utstyr for å opne vegen om våren.
Det er ønskje frå kommunane om å få til eit tidlegare opningstidspunkt.
3.2.6 Kollektivtransport Det er ingen gjennomgåande bussruter på fylkesveg 55. Dei fleste går til og frå Sogndal, medan ein del er reine lokale ruter. I sommarmånadene (25/6 – 2/9) er det to ruter tur/retur Sogndal – Otta. Utanom sommarsesongen er det fire ruter tur/retur Sogndal – Førde og tre tur/retur Sogndal – Bergen som nyttar fylkesveg 55. Mellom Sogndal og Gaupne er 7 – 9 turar (varierer over året), vidare mor Skjolden og Fortun litt færre. Mellom Høyanger og Balestrand er det 8 – 9 turar, og mellom Høyanger og Vadheim 12 – 13.
Langs fylkesveg 55 er det 89 haldeplassar for buss (47 i Luster, 7 i Sogndal, 24 i Balestrand og 11 i Høyanger)7.
Fleire av haldeplassane kan trengje utbetring. Det gjeld til dømes med bygging av leskur og tilrette‐ legging for universell utforming. Nokre av dei er også berre kantsopp (stopp‐plassar i kjørebana).
Det er ikkje gjort ei systematisk registrering av behovet for utbetring av haldeplassar i samband med denne utgreiinga.
Vi har fått innspel på at haldeplassen ved Geitaneset på Indre Hafslo (Luster) har trong for utbetring. Her er det også behov for noko gang‐ og sykkelveg.
3.2.7 Ferjesamband Det er ingen ferjestrekningar på fylkesveg 55.
Ferjestrekninga Hella – Dragsvik ligg på riksvegdelen (riksveg 55) som deler fylkesveg 55 i to. Det er derfor naturleg å omtale dette sambandet, sjølv om drøfting av standarden fell utanfor ramma av denne utgreiinga.
Hella – Dragsvik er 1,8 kilometer lang og overfartstida er ca. 10 minutt. Ferja er plassert i takstsone 2 og er den nest kortaste i Sogn og Fjordane (berre Daløy – Haldorsneset er kortare).
I 2009 var ÅDT 761 med tungtrafikkandel på 13 %.
Om sommaren er det 27 avgangar kvar veg. Om vinteren er det 24 avgangar. Ei av avgangane frå Dragsvik om morgonen (07:15) går om Balestrand. Opningstida er frå 05:50 til 24:00.
Når vegen i Esefjorden er stengd, vert rutene lagde om. Turane frå Dragsvik til Hella (og Vangsnes) går frå Balestrand (og omvendt) på rutetid. Ferjene går innom Dragsvik, slik at det er 15 avgangar
7 Data henta frå Vegdatabanken
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 17 mellom Balestrand og Dragsvik og 12 avgangar mellom Dragsvik og Balestrand i løpet av døgnet. På den måten vert det gjennomgåande sambandet aust – vest halde oppe, samstundes som det er mogeleg å reise lokalt i Balestrand kommune.
Dette ferjesambandet har i dag ikkje riksvegstandard.
Det er eit sterkt ønskje i området å få tettare avgangar, helst “stive” ruter, og nattavgangar eller lengre opningstid.
3.2.8 Skredsikring Statens vegvesen la 15. desember 2011 fram ein oversikt over skredsikring for riks‐ og fylkesvegane i regionen. Denne oversikten inneheld ein prioriteringsmodell for aktuelle tiltak. Faktorane det vert lagt vekt på, er:
trafikkmengde skredfrekvens/lengde berørt veg om det er mogeleg med omkjøring kor ofte vegen er stengd på grunn av skred kor ofte vegen er stengd på grunn av skredfare om det er fare for skred i område der kjøretøy ventar som følgje av at det har gått skred
Figur 3.8 viser ein oversikt over skredpunkt på fylkesveg 55 som er registrerte i skredsikringsover‐ sikten. Prioriteringstalet er vist med symbol.
Figur 3.8 Skredpunkt på fv. 55
18 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Tiltaka er delt inn i høg prioritet (prioriteringstal over 3,5), middelsprioritet (mellom 2,5 og 3,5) og låg prioritet (under 2,5).
Tabell 3.9 viser dei 22 skredpunkta på fylkesveg 55 som er med i skredsikringsoversikten. I Luster er det registrert ni skredpunkt, i Sogndal ingen, i Balestrand seks og i Høyanger sju.
Fire av skredpunkta har høgt prioriteringstal, fire har middels prioriteringstal, medan resten har lågt prioriteringstal.
Omfanget av tiltaka varierer mykje. Her er alt frå tunnelar, via terrengtiltak (vollar) til skredsikrings‐ nett. Derfor varierer også kostnadene ein god del (det er rettnok berre berekna kostnader for nokre få av skredsikringstiltaka).
Høgst prioriteringstal har Kjenesskreda/Hølenskreda i Esefjorden i Balestrand. Dette er eit dyrt tiltak sidan det vil krevje ein tunnel på over ein kilometer. Dei tre andre med høgt prioriteringstal, er mindre tiltak knytt til sikring i tilknyting til eksisterande tunnelar (Luster).
Av tiltaka med middels prioriteringstal, vert Ulvåna gjennomført i 2012, medan det for Renninganeset er starta reguleringsarbeid i 2012.
Stadnamn Kommune Type skred Priori‐ Tiltak Kostnad teringstal (mill. 2011‐kr) Kjenes‐/Hølenskreda Balestrand tørrsnø 5,6 tunnel ikkje berekna Råumsberget Luster is, stein 4,5 nett 5 Råumtunnelen vest Luster is 3,8 portal 5 Ottumtunnelen aust Luster is, stein 3,8 nett 3 Røneidsberget Luster tørrsnø, stein 2,9 terrenginngrep 10 Ulvåna Høyanger is, stein 2,9 terrenginngrep ikkje berekna Røneidstunnelen sør Luster is, stein 2,6 portal ikkje berekna Renninganeset Balestrand sørpe‐/flaumskred 2,5 stikkrenne/bru ikkje berekna Slåttene Balestrand tørrsnø 2,5 ikkje vurdert ikkje berekna Hestebakkgjølet Balestrand tørrsnø, jord og stein, 2,5 terrenginngrep, ikkje berekna sørpe‐/flaumskred stikkrenne/bru Simuri Balestrand flaum 2,5 ikkje vurdert ikkje berekna Røneidstunnelen nord Luster tørrsnø, stein 2,3 brei grøft ikkje berekna Vadheimstunnelen aust Høyanger stein 2,3 ikkje vurdert ikkje berekna Berge ‐ Fortun Luster stein 2,2 Ikkje vurdert ikkje berekna Ulvåna nord Høyanger stein 2,2 terrenginngrep ikkje berekna Systronda Høyanger blautsnø/sørpeskred 2,0 ikkje vurdert ikkje berekna Havella Luster tørrsnø, stein 1,9 ikkje vurdert ikkje berekna Bergselv II Høyanger is, stein 1,9 terrenginngrep ikkje berekna Gildråna Høyanger blautsnø/sørpeskred 1,9 ikkje vurdert ikkje berekna Bergselv I Høyanger is, stein 1,9 terrenginngrep ikkje berekna Dokkamarki Luster sørpe‐/flaumskred 1,9 ikkje vurdert ikkje berekna Raundøla Balestrand flaum 1,6 terrenginngrep ikkje berekna Tabell 3.9 Utdrag frå prioriteringsmodellen i skredsikringsoversikten
3.2.9 Gang‐ og sykkelvegar Tabell 3.10 viser ein oversikt over eksisterande gang‐ og sykkelvegar.
Det er registrert 21 strekningar med gang‐ og sykkelvegar langs fylkesveg 55. Ein del av dette er for‐ tau (390 meter), og noko er felles lokalveg/gang‐ og sykkelveg. Nokre av desse vegane har meir
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 19 karakter av gangstiar (vegdekket kan variere mellom grus og asfalt). Til saman er det registrert 9,76 kilometer med gang‐ og sykkelveg av ein eller annan type. stadnamn kommune lengde (m) side merknad Dale Luster 1290 H/V kommunal gangsti (4 delstrekn.) Høyheimsvik Luster 100 H Gaupne Luster 330 H Hafslo Luster 130 H Hafslo Luster 850 V Hafslo Luster 450 H Balestrand Balestrand 310 V arm til sentrum. 160 m fortau Balestrand Balestrand 250 V Balestrand Balestrand 270 H Nessane Balestrand 100 H Høyanger Høyanger 450 H Høyanger Høyanger 150 V Høyanger Høyanger 650 V Kyrkjebø Høyanger 1340 H 3790 m samanhengande veg, Kyrkjebø Høyanger 1090 V delvis kombinert med lokalveg. Kyrkjebø Høyanger 1360 H Inkl. 120 m fortau Vadheim Høyanger 530 H Vadheim Høyanger 110 H/V Fortau Tabell 3.10 Oversikt over eksisterande gang‐ og sykkelvegar
Det er framleis ønskje om utbetring og utbygging, sjølv om det er bygd gang‐ og sykkelvegar på dei stadane der behovet er størst lokalt. Utanom nokre einskildtiltak, rettar behovet seg no meir mot sykling til å frå arbeid og mot rekreasjons‐ og tursykling. Det betyr i så fall tiltak med mykje større utstrekning enn tidlegare. I slike tilfelle kan tilrettelegging ved bygging av breiare skulder vere det som er realistisk å få til. Strekninga mellom Hafslo og Sogndal har vorte nemnd som ei aktuell strek‐ ning for arbeidssykling.
For tursykling, representerer tunnelane eit særleg problem. Ingen av tunnelane på fylkesveg 55 har ein standard som gjer at sykling kan tillatast. Dei er likevel ikkje skilta med forbod. Dette er eit dilem‐ ma. Det beste vil vere å leggje til rette for å sykle utanfor, men det er berre mogeleg i nokre tilfelle (Gullringtunnelen, Rønneidstunnelen, Årøytunnelen, Kreklingtunnelen). Det kan bli aktuelt å vurdere å stengje nokre av tunnelane for sykling.
Vi kjenner til følgjande konkrete behov for gang‐ og sykkelvegar:
Utbetring og bygging av samanhengande gang‐ og sykkelveg ved Dale (Luster) Gang‐ og sykkelveg frå busshaldeplassen ved krysset med fylkesveg 603 til vegen på utsida av Rønneidstunnelen (Luster) Gang‐ og sykkelveg frå busshaldeplass ved Geitaneset på Indre Hafslo til kommunal veg (Luster, i kombinasjon med utbetring av haldeplassen) Gang‐ og sykkelveg frå Årøy til Nestangen (Sogndal). Fleire aktuelle parsellar, høgst prioritet ved Nestangen (50‐sona) Gang‐ og sykkelveg frå Balestrand sentrum til næringsområde Gang‐ og sykkelveg frå Fjærestad til Villavegen (Balestrand)
20 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
3.2.10 Drift og vedlikehald Dei totale drifts‐ og vedlikehaldskostnadene på fylkesveg 55 er 5,3 millionar kr pr. år. Av dette er drift‐ og vedlikehaldskostnadene for tunnelane 2,1 millionar kroner. I tillegg kjem 1,1 millionar kroner i kostnader til VTS8 som ikkje vert belasta fylkesvegane, men vert dekka over sams vegadministrasjon. Driftsstandarden på vegen er i samsvar krav i handbok 111 «Drift og vedlikehold».
Det vil koste 541 millionar kroner å fjerne forrfallet på tunnelane på fylkesveg 5599. Figur 3.9 viser fordelinga på ulike årsaker10. Strukturelle behhov er klart størst med 234 millionar kroner, medan utbetring som følgje av krav i forskrifter utgjer 204 millionar kroner. Det er ikkje bbehov for brannsikring av PE‐skum11 i tunnelane på fylkesveg 55. Det er felt med ubeskytta PE‐skum, men mengdene er så små at det ikkje er behov for tiltak.
Ein del strukturelle tiltak treng ikkje å vere heeilt naudsynlege å gjennomføre. Dett gjeld til dømes utbetring av høgde og breidde. Men om dei iikkje vert utført, kan ein verte nøydd til å setje inn avbøtande tiltak i staden. Det kan vere meir sikkerheitsutstyr ut over det ein elles ville ha krav om, og i nokre tilfelle nedsett fartsgrense i tillegg.
Anna Tunnelforskrift oppgradering oppgradering 90 138
Elektroforskrift utskifting 66 Strukturelle behov 234
Utskifting andre årsaker 13
8 VTS ‐ vegtrafikksentral 9 Vegdirektoratet gav i februar 2012 ut ein rapport om kva det vil koste å fjerne forfall knnytt til bruer, ferjekaiar og tunnelar på fylkesvegane. Tala er henta frå grunnlagsmaterialet til denne rapporten 10 Behov på grunn av tunnelsikkerheitsforskrifta: Dette er i stor grad knytt til minimumskrrav til utstyr (naudstasjonar, veglys, evakueringslys, ventilasjoon, radiokommunikasjon, kompenserandde tiltak for ikkje utførde strukturelle endringar). Behov på grunn av elektroforskriftene: Utbetring av nedslitne og farlege installasjonar inkludert følgjekosttnader. Strukturelle behov: Bergsikring, portalar, tekniske rom, utviding av tunnelprofilet (for ekssempel høgde). Utskifting andre årsakeer: Kan vere kombinasjon av utskiftings‐, vedlikehalds‐ og rehabiliteringskostnader innan sikkerheitsutrustning, vatn‐ og frostsikring, drenering og pumper, overvaking og styring, kkabelbruer. Anna oppgradering: oppgradering til høgare stanndard enn opphavleg som ikkje fell inn under krav i forskrifter 11 PE‐skum (polyetylen‐skum) vert nytta til vatn‐ oog frostsikring. Skal beskyttast med 8 cm sprutbetong som vern mot brann
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 21
Figur 3.9 Kostnader i millionar kroner til utbetring av fforfall på tunnelane på fv. 55. Fordeling på ulike årsaker
Andre tunnelar Ottatuunnelen Råumtunnelen Røneid‐ 30 21 19 tunnelen 23 Tussviktunnelen Vadheim‐ 17 tunnelen 75 Hovdetunnelen 48 Kvernhaug‐ tunnelen 50 Høyanger‐ tunnelen 258
Figur 3.10 Kostnader i millionar kroner til utbetring av forfall på tunnelane på fv. 55. Fordeling på tunellane. Andre tunnelar er fire tunnelar som alle har utbetringskostnader på under 10 millionar kroner
Figur 3.10 viser fordelinga av utbetringskostnadane på dei ulike tunnelane. Vi ser at bort i mot halv‐ parten av kostnadane fell på Høyangertunnelen. Men det er betydelege kostnadeer knytt til dei andre tunnelane også.
Det landsdekkande naudnettet skal finansierast ved at vegeigaren skal leggje til rette for installasjon‐ ane, medan sjølve nettet vert dekka over Direktoratet for nødkommunikasjon sitt budsjett. For fylkeskommunen vil det truleg bety utgifter ut over det som er nemnd ovanfor for dei tunnelane der slik installasjon er aktuelt. Kor mykje det vil utgjere, er ikkje kjent.
Det er to store bruer på fylkesveg 55 (over 100 meter – Herva, dam 191 meter og Røneid, 121 meter) og 70 mindre bruer (spenn mellom 3 og 62 meter). Av dette er det tre gang‐ og sykkelvegbruer. Dei store bruene treng ikkje oppgradering eller innnsats for å fjerne forfall. Mellom Skjolden og Sogndal er det 19 bruer som treng slik oppgradering (vi har ikkje tal for resten av vegen). Tottalt reknar vi med at behovet for oppgradering og fjerning av forfall på bruene er om lag 11 millionar kkroner for heile fylkesveg 55.
For Dragsvik ferjekai er det rekna ut eit behov på 0,6 millionar kroner til fjerning av forfall og 9 millionar kroner til oppgradering. Balestrandd ferjekai treng 4 millionar kroner til ffjerning av forfall. På begge ferjekaiane er det trong for utbetring av armeringskorrosjon og for betongreparasjon.
Forfallet og behov for oppgradering på vegdelen av fylkesveg 55 er på 120 millionar kroner. Av dette utgjer drenering 24 millionar kroner, vegutstyr og rekkverk 53 millionar kroner, overbygning og dekke 43 millionar kroner.
22 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheimm. Overordna utgreiing. Desember 2012
3.3 Trafikktryggleik
3.3.1 Ulykkessituasjonen Alle politiregistrerte trafikkulykker frå og med 2001 til og med 2010 (10 år) er vist på figur 3.9. I alt er det registrert 109 ulykker. (Dei aller fleste politirapporterte ulykker er personskadeulykker.) Skadegraden er vist med symbol.
Gjennomsnittleg ulykkesfrekvens12 for perioden 2001 til 2011 er 0,18. Det tilsvarar i underkant av ei personskadeulykke i månaden på fylkesveg 55. Til samanlikning er gjennomsnittleg ulykkesfrekvens på vegnettet i Noreg 0,21. 2‐feltsveg med fartsgrense 80 km/t har gjennomsnittleg ulykkesfrekvens på 0,14.
Det var seks dødsulykker i perioden. Det betyr at 6 % av dei rapporterte ulykkene, eller 1 av 18, var ei dødsulykke.
Figur 3.9 Trafikkulykker med personskade 2001 ‐ 2010
Tabell 3.11 viser ein oversikt over type ulykker. Typisk for fylkesveg 55 er den høge andelen av utfor‐ kjøringsulykker (57 %). Dette er langt over det som er normalt for landet sett under eitt, der møte‐ ulykker er mykje vanlegare. Årsaka til dette er at trafikkmengda på fylkesveg 55 er relativt låg sam‐ stundes som mange parti av vegen har skarp og ujamn kurvatur og lita vegbreidde.
12 Ulykkesfrekvens: Tal på personskadeulykker pr. million kjøretøykilometer
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 23
Ulykkestype Andel av personskadeulykker (%) Tal dødsulykker Kjøretøy i same kjøreretning 12 0 Møting 16 1 Kryss 10 0 Fotgjengar 5 1 Utforkjøring 57 3 Andre 1 1 Tabell 3.11 Oversikt over personskadeulykker 2001 – 2010 (totalt 109)
Dødsulykkene fordeler seg etter same mønster som alle ulykker. Ei av dødsulykkene («andre») er ei ulykke i samband med skred.
3.3.2 Kvileplassar for tungtrafikken Det er ikkje eigne kvileplassar for tungtrafikken på fylkesveg 55.
Det er heller ikkje registrert behov for slike plassar.
3.3.3 Kjettingplassar Det er ikkje eigne kjettingplassar på fylkesveg 55.
Det er ikkje behov for eigen plassar for dette føremålet.
3.3.4 Kontrollplassar Det er ikkje eigne kontrollplassar på fylkesveg 55. Andre plassar langs vegen vert nytta til dette føremålet, for eksempel info‐plassen i Gaupne.
Det har ikkje vorte meldt inn behov for kontrollplassar.
3.3.5 Rasteplassar Det er registrert 29 rasteplassar langs fylkesveg 55 (22 i Luster, to i Sogndal, tre i Balestrand og to i Høyanger). I tillegg vert også ferjekaiane (Dragsvik, Hella, Vangsnes) nytta til rasting.
Ein rasteplass vert rekna som hovudrasteplass (Oscarshaug), dei andre er såkalla liten rasteplass.
To av rasteplassane har toalett (Oscarshaug og Kvamsøy).
Det er ikkje planar om å byggje fleire rasteplassar, men ein del av plassane kan etter kvart ha behov for opprusting.
Rasteplassen Krossen, knapt ein kilometer innafor Sogndal, verti stor grad vert nytta som parkerings‐ plass for reisande som vil unngå parkeringsrestriksjonane i Sogndal. Det kan vere til tider hindre for vegfarande som ønskjer å raste.
3.4 Miljøtilhøve
3.4.1 Vegtrafikkstøy Det er utført ei overordna berekning av støy frå vegtrafikken for heile fylkesveg 5513.
13 Berekninga er utført av Statens vegvesen Region vest, ressursavdelinga, planseksjonen med programmet Vstøy/Vluft 6.0.3
24 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Berekninga gir ei samla oversikt over kor mange personar som er utsette for støy ute og inne.
Ute Inne > 55 dB 55‐59 dB 60‐64 dB 65‐69 dBA > 70 dB > 30 dB 30‐34 dB 35‐37 dB > 38 dB 371 319 239 14 0 325 300 26 0 Tabell 3.12 Oversikt over talet på personar utsette for vegtrafikkstøy ute og inne, rekna som ekvivalentnivå i dB
Det er ingen personar som bur i hus som ligg over tiltaksgrensa etter forureiningslova14, noko som ville ført til ansvar for vegeigaren til å gjennomføre tiltak.
Berekna SPI, støyplageindeks15, er 205. Dette er eit uttrykk for kor mange som er plaga av vegtrafikkstøy langs fylkesveg 55.
3.4.2 Luftureining Samstundes med berekninga av vegtrafikkstøy er det også utført berekninga av luftureiing.
Det er ikkje berekna konsentrasjonar for nokon som ligg over SFT sine luftkvalitetskriterium eller over 16 nasjonale mål for CO, NO2 eller PM10 .
CO2‐utsleppet frå fylkesveg 55 i løpet av eit år er 9 400 tonn pr. år.
3.4.5 Naturmiljø Det er laga ein eigen rapport om Naturmiljø for fylkesveg 5517. I denne rapporten er det teke med eit samandrag.
Kjende konfliktar Vi kjenner ikkje til at det er mange eller store konfliktar i høve til naturmiljøet langs eksisterande fv55 per i dag. Vegen ligg likevel mange stader inntil nasjonalt viktige naturførekomstar. Det er eit potens‐ iale for at desse er eller kan bli påverka ved drift av vegen gjennom avrenning, slått, grøfterensk mm. Eller uhell kan skje på vegen, slik at giftig stoff lek ut i verdifulle naturområde eller vassdrag.
Det kan også vere konfliktar knytt til viltpåkøyrsler og hjortetrekk.
Vassdrag I arbeidet med vassforskrifta vert det gjort registreringar og laga planar for utbetringar i vassføre‐ komstane i Noreg. Det vert laga forvaltningsplanar og tiltaksprogram for å rette opp tilhøve ter riks‐ og fylkesvegar reduserer økologisk kvalitet i vassførekomstane. Det er viktig at det ikkje vert gjenn‐ omført nye tiltak og inngrep som gjev vesentleg negativ økologisk påverknad, til dømes vandrings‐ hinder der vegen kryssar vassdraget.
I område nedst i Fortunsdalen og utover på Skjolden finst det mange ulike naturkvalitetar knytt til vassdraga og det elvenære området. Vegen går langs med og kryssar Fortunsvassdraget. Vassdraget
14 Tiltaksgrensa etter forureiningslova er 42 dB innandørs. Når vi gjer tiltak innandørs etter T‐1442, brukar vi teknisk forskrift (NS8175 klasse C) som gir eit støynivå på høgst 30 dB gjennomsnittleg i opphaldsrom 15 SPI er eit mål for gjennomsnittleg plagegrad, der både dei som er lite plaga, middels plaga og sterkt plaga av støy tel med 16 Svevestøv. «Particulate Matter» større enn 10 m 17 Fv55 Sognefjellet – Vadheim. Ressursavdelinga, Helge Alme og Eli Mundhjeld, juni 2012
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 25 er anadromt18 og det er registrert nasjonalt viktig naturområde ved elva. Eidsvatnet er drikkevass‐ kjelde for Skjolden. Vegen kryssar også Mørkridselvi som er eit verna og anadromt vassdrag.
Andre vassdrag med sårbart naturmiljø og nærleik til veg, finst ved utløpet av Engjadalselvi i Gaupne og Årøyelvi i Sogndal. Årøyelvi er nasjonalt laksevassdrag og elvedeltaet har stor naturverdi. Tenne‐ dalselvi i Balestrand er også verna vassdrag.
Vi kjenner ikkje til at det er hinder eller vesentleg utfylling i dei større vassdraga på den aktuelle strekninga. Mellom Dragsvik og Vadheim er det registrert tre kulvertar som kan vere vandringshinder. Dette er:
Kaldebekken i Esefjorden To bekkar ved rasteplassen i Kvamsøy Vassgrovi, liten bekk i Lånefjorden
I tillegg kan vegfylling i og langs Dalselvi ned mot Marifjøra vere ein påverknadsfaktor.
Utvalde naturtypar Nokre naturtypar er utvalde19. Dei har fått særskilt vern og forvaltning i eiga forskrift. Hole eiker og slåttemark er bland dei utvalde naturtypane.
Langs fv55 er det fleire stader/strekker der det er registrert hole eiker. Dette er gjerne i kombinasjon med edellauvskogsområde. Desse trea skal i utgangspunktet ikkje påverkast av vegen og vegdrifta. Det er vidare registrert ei slåttemark ved vegen i Esefjorden i Balestrand.
Artsrike vegkantar Vi har særskilt ansvar for å ivareta artsrike vegkantar i samband med drift av vegen (kantslått, salting, grøfterensk mm.) Det er gjort ein del registreringar langs vegane, og vi kjenner to funn langs fylkesveg 55:
Gullringen i Luster Nokken i Balestrand
Framande skadelege artar Ein del av vegdrifta går på at det ikkje skal spreiast skadelege framande (innoverande) artar. Der det er mogleg skal dei fjernast. Dette er truleg ikkje godt nok følgt opp i dag, men vil vonleg bli betre framover med oppdaterte handlingsplanar mot framande skadelega artar (SVV Region vest og Fylkesmannen i Sogn og Fjordane), og ved skifte og oppdatering av driftskontraktar. Artane er sett opp i ulike kategoriar på ei nasjonal svarteliste20.
18 lakseførande 19 § 52 i Naturmangfaldlova (Lov om forvaltning av naturens mangfold, 2009‐06‐19 nr 100, forkorta NML) 20 Artsdatabanken, Fremmede arter i Norge – med norsk svarteliste 2012. Svartelista har følgjande kategoriar: SE – svært høg risiko, HI – høy risiko, PH – potesiellt høg risiko, LO – låg risiko og NK – ingen kjent risiko.
26 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Kvartærgeologi Det er registrert kvartærgeologiske førekomstar med ulike prioritet i utgreiingsområdet. Dette er: Jettegryter ved vegen nordvest for garden Berge ovanfor Fortun, nasjonal prioritet. Glasifluviale randavsetningar frå dalføra Mørkridsdalen og Fortunsdalen på Bolstad og Eide på Skjolden, regional prioritet. Flaumskredvifter på båe sider av Esefjorden, lokal prioritet.
Viltpåkøyrsler Oversikt over viltpåkøyrsler er registrert i Hjorteviltregisteret ‐ fallvilt.
Hjortepåkøyrslene er konsentrert til desse områda:
Dale til Nes Indre Hafslo Årøy Tjugum Skardet – Haugen Nessane Høyanger Nordeide Austreim Frivika Klevaldsneset Hovden
Aktuelle konfliktar ved utviding, ombygging eller nybygging På nesten alle strekningar der det er aktuelt å gjere inngrep, er det registrert svartelista artar ved vegen eller i nærleiken. Når jordmassar med slike artar (planterestar eller frømateriale) skal flyttast og lagrast osv. kan det utgjera vesentlege kostnader.
Lustrafjorden Langs Lustrafjorden er det eitt verneområde ved vegen (Bargarden, kalkskog). Dette området ligg litt aust for Dalsøyri/Luster. Det er elles registrert fleire verdifulle naturområde ved eller i nærleiken til vegen.
Det er ikkje aktuelt å ta omsyn til alle dei registrerte raudlisteartane21 langs Lustrafjorden ved veg‐ bygging.
I kategorien «Svært høg risiko» på svartelista er det registrert kjempespringfrø (vegkanten ved Myrheim) og hagelupin.
21 Artsdatabanken, Norsk rødliste for arter 2010. Raudlista har følgjande kategoriar; RE – utdødd i Norge, CR – kritisk true, EN – strekt trua, VU – sårbar, NT – Nær trua, DD – datamangel.
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 27
Esefjorden Den viktigaste naturtypen i dette området er slåttemark ved Kvalheim. Slåttemark er ein utvald naturtype. Det er elles fleire registrerte naturtypelokalitetar langs vegen.
Dei viktigaste registreringane på raudlista som kan influerast i nokon grad av ny veg i Esefjorden er truleg knytte til de registrerte naturtypeområda.
Registrerte svartelista artar i dette området er i all hovudsak hagelupin.
Balestrand – Nessane Ved ei oppgradering eller omlegging av veg mellom Balestrand og Nessane må det visast særleg om‐ syn til dei hole eikene som står langs vegen utover fjorden. Dei er ofte knytte til område med andre varmekjære artar/edellauvskog. På nokre parti er det veldig lite handlingsrom dersom ein skal unngå inngrep i naturtypen.
Den største og truleg mest verdifulle førekomsten av hole eiker («tusenårseiker») er rundt Målsens. Fleire sjeldsynte og truleg truga biller, delvis knytte til eik er funne her. Også eit par uvanlege og omsynskrevjande sopp er funne.
Figur 3.10 Hole eiker på båe sider av vegen vest for Målsnes i Balestrand. Foto Eli Mundhjeld
28 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Av raudlista artar er det m.a. funne «Sterkt truga» sopp og «Sårbare» planter og lav i området mellom Balestrand og Nessane. I kva grad dette vert påverka av ev. vegoppgradering er usikkert og må undersøkast nærare.
I dette området er det m.a. registrert fleire svartelista mispelartar, kjempespringfrø, hagelupin, krypfredløs (HI) og skogsjegg (HI). Sør for Balestrand er det vesentleg hagelupinregistreringar.
Frivik I området ved Frivika er det ikkje registrert viktige naturtypar eller raudlista artar i kategoriane «Sårbar», «Sterkt trua» eller «Kritisk trua». Det er gamle eiker i området, men usikkert om det er nokon i konflikt med endringar av vegen.
Ved Fribeinet finst det parkslirekne (SE) i vegkanten, og på Kyrkjebø er det hagelupin (svartelistartar).
3.4.6 Landskapsbilete Det er laga ein eigen rapport om landskapsbilete for fylkesveg 5522. Eit samandrag er gitt att nedanfor.
Landskapsklassifisering frå Oppland fylkesgrense til Vadheim går fylkesveg 55 gjennom tre landskapsregionar og fire under‐ regionar, sjå tabell 1. Landskapet si hovudform er det viktigaste kriteret for inndelinga, og detaljeringsgraden på (UR) tilsvarar ein målestokk på 1:250 00023 (Puschmann, 2005).
I tabellen nedanfor er HP og delstrekningar plassert inn i høve til landskapsklassifiseringa. Ei slik inn‐ deling er eit utgangspunkt for vurdering av kva for kvalitetar og utfordringar det kan vera aktuelt å ta omsyn til.
Landskapsregion Underregion Kommune HP nummer Strekning Aktuelle parsellar (LR) (UR)
16 Høgfjellet i Sør‐ Frå Sognefjellet til 16.7 Breheimen Luster HP 01 til 14000m Norge Turtagrø
23.13 23 Indre bygder på HP 01 frå 14000m Frå Turtagrø til Mellom Skjolden og Lustrafjorden Luster Vestlandet og 02, 03 Marifjøra Nes
23.10 23 Indre bygder på Luster Frå Marifjøra til Fruktbygdene i HP 04 Vestlandet Sogndal Sogndal Indre Sogn
23.10 Esefjorden 23 Indre bygder på HP 14, og 15 til Frå Dragsvik til Fruktbygdene i Balestrand Fleire frå Balestrand Vestlandet 9000m Kvamsøy Indre Sogn til Nessane
23.10 23 Indre bygder på Fruktbygdene i Balestrand HP 51 Balestrand kai Vestlandet Indre Sogn 22 Midtre bygder 22. 12 Balestrand HP 15 frå 9000m Frå Kvamsøy til Fleire frå Balestrand på Vestlandet Midtre Sogn Høyanger og 16,17,18,19,20 Vadheim til Nessane. Frivik Tabell 3.13 Landskapsklassifisering og aktuelle vegstrekningar innan planavgrensinga (Puschmann, 2005)
22 Landskapsbilete. Ressursavdelinga, Synnøve Kløve‐Graue, 13. juni 2012 23 Puscmann, O., 2005: Nasjonalt referansesystem for landskap. Beskrivelse av Norges 45 landskapsregioner. NIJOS rapport 10/2005
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 29
Karakteristiske trekk ved dei aktuelle landskapsregionane, og med tilhøyrande underregionar er omtalt i teksten nedanfor, med vekt på særpreg og sårbarheit (Puschmann, 2005).
16 Høgfjellet i Sør – Norge I denne regionen er spennet i hovudformer stort, knytt til stor variasjon i lågfjellsdalar og fjelldalar som inngår i fjellmassiva. Dalane har ofte ein typisk U‐form. Likevel er det høgfjellet sitt ruvande innslag som dominerer.
Nakne bergflater og ulike lausmasseformer som blokkmark og raskjegler er vanleg, i kombinasjon med varige bre‐ og snødekke. Innslag av vatn finst i mange former og storleikar, og vassdraga varierer frå små smeltevassbekkar til store fossefall og stryk.
Busetnaden er knytt til stølsmiljø og hytter, og ferdsel og friluftsliv er viktig i regionen.
Vegetasjonen i høgfjellet er dominert av lav og mose, i meir lågareliggande område er det meir innslag av gras og urter. I dei lågaste liggande dalane kjem skogen inn, med bjørk og innslag av barskog.
Fylkesveg 55 utgjer eit markant innslag i fjellandskapet. Det opne og nakne landskapet er sårbart for inngrep, små endringar kan få stort visuelt omfang. Det finst fleire inngrepsfrie område innan regionen.
Ein underregion er representert: Breheimen.
23 Indre fjordbygder på Vestlandet Regionen er kjenneteikna av ein nedskoren hovudform som er omgitt av høge fjell. Dei fleste under‐ regionane er tronge fjordløp, der fjorden utgjer ein viktig landskapskarakter. Fjella er prega av grove glasiale hovudformer som gjer eit ofte vilt preg. Dei fleste underregionane byrjar som fjord, endar i ei elveøyr, og vert forlenga i ein elvedal.
Lausmassar varierer når det gjeld mengd og opphav, men fører likevel til at dei fleste lågareliggande areal har eit frodig og produktivt preg.
Fjordflater som Lustrafjorden, dannar golv i landskapet, vassdraga er relativt korte og med stor vass‐ føring. Fosselandskapa er eit viktig kjenneteikn for regionen.
Regionen er spreiddbygd, der gardsbusetnaden framleis dominerer. Langs fylkesveg 55 ligg det fleire mindre tettstader. Fleire av tettstadane og grendene er frå langt attende prega av turisme. Mang‐ faldet i kultur‐ og bygningsmiljø har stor opplevingsverdi.
Klimaet er svakt kontinentalt, med kaldare vintrar og mindre nedbør enn lenger vest i fylket. Lauv‐ skog av bjørk dominerer, med innslag av varmekjær edellauvskog. Dei kulturskapte lauvingsliene utgjer eit særpreg. Granplantinga er omfattande, og det finst noko naturleg granskog i Luster.
Jordbrukslandskapet er prega av beitebruk og grasproduksjon, driftsformer som frå langt attende har skapt kulturmarkstypar som hagemark, lauvingslier og slåtteenger. Slike verdifulle kulturlandskap utgjer svært viktige kjerneområde på nasjonalt nivå, og har stor opplevingsverdi. Denne regionen er kjent for frukt‐ og bærproduksjon.
To underregionar er representerte; Lustrafjorden og Fruktbygdene i Indre Sogn.
30 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
22 Midtre fjordbygder på Vestlandet Regionen dannar eit nord/sør belte mellom fjordmunningane og fjellregionen. I Sogn og Fjordane dominerer enkle og store former, der naturlandskapet skifter i takt med dominerande landskaps‐ trekk, som fjordar, dalar og eid. Dei lange fjordløpa er særpreg for regionen, der vassflata dannar både golv og ferdselsåre i landskapsromma. Vassdraga er korte og bratte og er prega av stor vass‐ føring.
Vegnettet følgjer fjordløp og større dalar, og knyter saman grendelag, tett‐ og industristader. På same måte knyter tunnellar og ferjestrekningar saman dalar og fjordar.
Skogspreget er tydeleg, med planta gran og naturleg blandingsskog. Edellauvskog, som også framstår som kulturprega lauvingslier med ask og alm, er eit særpreg for regionen.
Landskapet er sårbart for inngrep langs fjorden, der busettinga er lagt til dei ofte smale areala mellom fjord og bratte fjellsider.
Landskapet i dei bygdene som fylkesveg 55 går gjennom har generelt svært høg opplevingsverdi. Jordbrukslandskapet speglar naturen, med arealbruk og driftsformer som er prega av beitebruk og grasproduksjon. Verdifulle kulturlandskap som er særeigne for det vestnorske fjordlandskapet er knytt til driftsformene, som hagemark, naturbeitemark og slåtteenger, sjå meir under Verdifulle kulturlandskap nedanfor.
Jordbruksareala er relativt små i utstrekning, med utfordringar knytt til arrondering og topografi, og som kan gjera areala sårbare i høve til inngrep og fragmentering.
Ein underregion er representert; Midtre Sogn.
Verdifulle kulturlandskap Det visuelle knytt til kulturlandskapet vert omtalt og vektlagt under landskapsbilete. Kartlegging av kulturlandskap kan difor seie noko om visuelle landskapskvalitetar av høg verdi, og med lokalt/regio‐ nalt særpreg. Dette er kvalitetar som det er viktig å ivareta, og gjerne framheva knytt til reiseopp‐ leving. Både kulturlandskap langs veg, og kulturlandskap som utgjer influensområde, t.d. på motsett side av fjorden, må vektleggast.
Ei utfordring langs Fylkesveg 55 er attgroinga av landskapet grunna aukande grad av kantsoner og restareal som ikkje vert skjøtta. Attgroing gir eit mindre innhaldsrikt og lesbart landskap, og mangel på sikt og utsyn fører til redusert reiseoppleving langs vegen.
3.4.7 Kulturmiljø Det er laga ein eigen rapport om kulturminne langs fylkesveg 5524. Her er teke inn eit samandrag frå denne rapporten.
Oversikten over kulturminne som er automatisk freda og langs fylkesveg 55 frå Oppland grense til E39 i Vadheim, er henta frå Riksantikvaren sin database Askeladden. Kulturminner som er verna i ei eller anna form som ligg innanfor eit 50 m belte frå vegen, er med i rapporten med til saman 37 kulturminne. Det ligg og andre verneverdige kulturminne langs vegen. Nokre av desse er og tekne
24 Kulturmiljø. Ressursavdelinga, Arnulf Østerdal, 2012
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 31 med. Potensialet for funn av hittil ikkje kjende kulturminne langs vegtraséen varierer, men er mange stader høgt.
Luster kommune Sognefjellet Landskapet endrar seg mykje frå fylkesgrensa i Oppland og ned til Skjolden. Frå høgfjell til fjord. Typen kulturminne ein finn langs vegen varierer også. Ferdsle er her eit sentralt omgrep. Bindeleddet mellom fjord og fjell. Ferdsla har gått her til alle tider.
Det er gjort fleire arkeologiske registreringar og undersøkingar på Sognefjellet. Det vart mellom anna satt i gang eit prosjekt som skulle kartlegga ferdsla over fjellet frå Lom til Skjolden. Dette registrer‐ ingsprosjektet resulterte i at Varderekka over Sognefjellet kom inn i nasjonal verneplan. I samband med denne kartlegginga vart det funne fleire tufter, hellarar og fangstanlegg. Fleire av desse er truleg førhistoriske og automatisk freda kulturminne. Ein finn og delar av den gamle telefonlinja over fjellet. Kjørevegen – som i dag er nasjonal turistveg – har og verdi som kulturminne. Delar av den opphav‐ lege traséen ligg og igjen der vegen no er utbetra.
Mellom Turtagrø og Fortun ligg det fleire store stølsområder og såkalla høgdegardar.
Potensial for funn av automatisk freda kulturminne er stort i fjellområda og når ein kjem ned i støls‐ områda. Mellomliggande brattlente parti: middels til stort
Opptun – Skjolden Kulturminneplanen for Luster nemner særskilt tun på Berge som verneverdig. Andre gardar med verneverdige bygningar ligg og nær vegen.
I Fortun er kyrkja og den gamle kyrkjegarden / kyrkjestaden (Fortun stavkyrkje) objekt av høg verdi.
I Skjolden ligg ein av to norske bensinstasjonar som er freda. Skjolden er kjent som ein handelsstad og har fleire bygningar som framleis vitnar om dette og gjev staden ein serskild karrakter. Fylkesveg 55 går delvis gjennom dette bygningsmiljøet.
Potensialet for funn på strekka Fortun – Skjolden må reknast som middels til stort. Plassar med gamle kyrkjeplassar og stavkyrkje har sers stort potensial for funn frå jernalder og mellomalder. Eides‐ garden ligg strategisk til og må reknast til å ha stort potensial for funn.
Lustrafjorden Frå Skjolden til tettstaden Luster ligg fylkesvegen lågt langs fjorden. Der er ikkje registrert automatisk freda kulturminne mellom desse punkta, men her er middels potensial for funn av automatisk freda kulturminne. Vegen går gjennom eller nær fleire verneverdige bygningsmiljø.
I Luster finn ein Dale kyrkje ei steinkyrkje bygd på midten av 1200‐talet Kyrkja, prestegarden og kyrkjegarden er freda. Ho ligg tett i vegen.
32 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Mellom Luster og Gaupne finn ein fleire område med automatisk freda kulturminne. På Flahamar ligg mellom anna det vedtaksfreda hovudhuset tett vest for fylkesvegen, og på neset aust for vegen ei gravrøys.
I Høyheimsvik ligg gravhaugen kalla Alfhaugen tett på oversida av fylkesvegen, og utafor neset i Høyhemsvik ligg ein marinarkeologisk freda lokalitet.
På Nes finn ein som i Høyheimsvik fleire gravminne og ein automatisk freda kyrkjestad. Gardane mellom Luster og Gaupne truleg er sers rike på kulturspor og potensialet for å finne nye kulturminne under dyrka mark er stort. Det og eit stort tal registrerte bygningar som bør reknast som verne‐ verdige.
Før ein kjem inn til Gaupne ligg den gamle dampskipskaia Hotlakaien sør for vegen.
Mellom Gaupne og Marifjøra er det lite potensial for funn av automatisk freda kulturminne.
Hafslo Mellom Marifjøra og Hafslo er vegen mykje bygd om noe som gjer at her er få kjende kulturminne.
På Sterri ligg to automatisk freda kulturminne langs med fylkesvegen. Det ligg og fleire automatisk freda kulturminne i denne bygda.
Potensialet for funn av automatisk freda kulturminne på denne strekniga må reknast som stort. Det er og eit stort tal registrerte bygningar med verneverdi i området. Mellom Hafslo og Osen er det ikkje registrert kulturminne og potensialet for funn av slike må reknast som lite til middels.
Frå Osen til Bogen ligg det ikkje kjende kulturminne attmed vegen men i området finn me mellom anna ei bygdeborg og fleire gravminne og gravfelt.
Sogndal kommune Barsnesfjorden Fram til Sogndalsfjøra ligg eksisterande fylkesveg lågt langs fjorden, og det er middels til stort potensial for funn av automatisk freda kulturminne. Ingen funn nærme vegen, men kort avstand til funn. Det er kjent fleire automatisk freda kulturminne og bygningsmiljø frå nyare tid i området.
Balestrand kommune: Esefjorden Tjugum kyrkje ligg tett i vegen og er freda saman med kyrkjestaden. Kulturmiljøet er sers verdifullt med ulike kulturminne representert.
Mellom Dragsvik og sjølve Balestrand er det middels til stort potensial for funn av automatisk freda kulturminne på dyrka mark. Her er og fleire verneverdige bygningsmiljø.
Det er kjent fleire automatisk freda kulturminne i sjølve tettstaden Balestrand.
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 33
Balestrand – Lånefjorden Mellom Balestrand og Målsnes er det middels til stort potensial for funn av automatisk freda kultur‐ minne på dyrka mark. Her er og fleire verneverdige bygningsmiljø mellom anna garden Flesje.
På Målsnes er det registrert enkeltliggande gravminne og gravfelt truleg frå både bronsealder og jernalder. Denne store samlinga kulturminne viser at det er stort potensial på slike utstikkande nes i fjorden.
I området på og innafor Kvamsøy og fram til Selenes fyr er det registrert særs mange kulturminne og då spesielt gravminne. Gardane her er truleg særs gamle og ein kan rekne med funn frå alle arkeolog‐ iske periodar.
Sæle kyrkje avløyste den gamle steinkyrkja på Kvamsøy. Ho ligg tett i fylkesvegen. Kyrkja er sermerkt ved at ho er inspirert av Borgund stavkyrke.
Tett etter Sæle kyrkje finn ein tre gravminne fordelt på to ulike lokalitetar. Ut frå terrenget og lokali‐ seringa kan her vera fleire røysar. Ein finn ikkje fleire automatisk freda kulturminne langs fjorden før ein kjem til Nessane. Potensialet for funn av slike må likevel reknast som middels til stort på dei plassane ein finn dyrka mark. Elles er her skrint og bratt.
Mellom Nessane og Bolstad er det bratt og ulendt, men med potensial for funn av automatisk freda kulturminne på små areal med dyrka mark.
Høyanger kommune I Høyanger passerar fylkesvegen fleire verneverdige bygningsmiljø. Mellom Høyanger og Nordeide er det ikkje registrert automatisk freda kulturminne, men på denne garden ligg det ein steinalderlokali‐ tet. Mellom Nordeide og Klevaldsneset er det middels til stort potensial for funn av automatisk freda kulturminne på dyrka mark.
På Kyrkjebø står soknekyrkja tett i vegen. Kyrkjestaden må vera mykje eldre for her er kjent stein‐ krossar frå tidleg kristen tid. Litt lenger vest ligg Tronvik psykiatriske behandlingsheim som er freda av riksantikvaren.
Mellom Klevaldsneset og Vadheim er det lite potensial for funn av automatisk freda kulturminne.
3.5 Nasjonal turistveg Riksveg 55 over Sognefjellet vart bygd ut som Nasjonal turistveg. Denne Nasjonale turistvegen er no delt mellom fylkesveg 55 i Oppland (Lom – fylkesgrensa) og Sogn og Fjordane (fylkesgrensa – Gaupne). Strekninga er ferdig utbygd med rasteplassar og utsiktspunkt av høg kvalitet.
Det er ikkje planar for ytterlegare utbyggingar innafor ramma av prosjektet Nasjonale turistvegar i Statens vegvesen.
Fylkesveg 55 frå Balestrand til Dragsvik og fylkesveg 13 frå Dragsvik til Moskog er også nasjonal turistveg. Det har vore planlegging av tiltak på denne strekninga nokre år, og noko er gjennomført.
34 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Det kan vere aktuelt å byggje rasteplass i Esefjorden og utbetre landområdet på Dragsvik ferjekai innafor ramma av prosjektet Nasjonale turistvegar.
Fylkeskommunen har ansvaret for drift av dei tiltaka som prosjektet har gjennomført på fylkes‐ vegane, medan Nasjonale turistvegar har ansvaret for tyngre vedlikehald.
Det er restriksjonar på kva utbetringar som kan gjerast på ein turistveg av omsyn til opplevings‐ verdien. Det kan bety at det enkelte stader kan bli naudsynleg å velje lågare standard enn det som elles ville bli gjort. Dersom inngrepa i terrenget blir for store, eller det vert gjort omleggingar som fører til at opplevingsverdien vert vesentleg redusert, kan det føre til at statusen som turistveg vert endra. Ved bygging av tunnelar kan dette bøtast på ved at den gamle vegen vert oppretthalden som alternativ rute.
Kva eventuelle konsekvensar for turistvegstatusen vegutbetringar kan få, er det Vegdirektoratet som avgjer. Det er ikkje gjort slike avklaringar når det gjeld dei tiltaka som er omtala i kapittel 5.
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 35
4. Mål for utvikling av fylkesveg 55
4.1 Mål i eit 30‐årsperspektiv Det er naturleg å ta utgangspunkt i den målstrukturen som vil bli nytta i Nasjonal transportplan 2014 – 2023 for utvikling av transportsystemet:
Betre framkomst og reduserte avstandskostnader for å styrkje konkurransekrafta i næringslivet og for å bidra til samanknyting av felles bu‐ og arbeidsområde Transportpolitikken skal byggjast på ein visjon om at det ikkje skal vere ulykker med drepne eller hardt skadde i transportsekstoren Transportpolitikken skal bidra til å avgrense klimagassutslepp, redusere miljøskadelege verknader av transport og bidra til å oppfylle nasjonale mål og Noreg sine internasjonale forpliktingar på miljøområdet Transportsystemet skal vere universelt utforma
4.2 Utfordringar for vegen Dei viktigaste utfordringane er:
Redusert framkomst og høge avstandskostnader pga. lange parti med dårleg vegstandard (smal, svingete, ujamn veg, sterk stigning, låge tunnelar) og for sjeldne og uregelbundne ferjeavgangar Manglande framkomst vinterstid på høgfjellet Ulykker, spesielt utforkjøringsulykker Mangelfullt tilbod til gåande og syklande ein del stader Behov for rehabilitering av tunnelar Behov for skredsikring Generelt forfall på vegar, bruer og tunnelar
4.3 Mål for vegen Statens vegvesen legg til grunn desse måla for vegen:
Vegen skal gjennom god framkomst og reduserte avstandskostnader tene næringsliv og busetnad ved å knyte felles bu‐ og arbeidsområde tettare saman Ulykkesfrekvensen skal reduserast med særleg fokus på utforkjøringsulykker Framkomsten skal betrast gjennom utvikling mot vegnormalstandard Gåande og syklande skal sikrast tilbod Forfallet på vegen og i tunnelane må reduserast
36 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
5. Strategiar og tiltak for å nå måla
5.1 Ein samanhengande strategi for vegen Innafor ramma til denne utgreiinga er det ikkje sett behov for bygging av ny veg i ny trase på fylkes‐ veg 55. Alle større investeringstiltak vil i større eller mindre grad ha preg av utbetring av eksisterande veg, sjølv om omfanget i nokre tilfelle vert relativt omfattande. Det ferdige resultatet vil då i praksis bli ny veg. Strekningar som klart skil seg ut frå standardkrav i vegnormalane, bør utbetrast.
Ut frå den trafikkmengda det er på fylkesveg 55, skal alle utbetringar skje med utbetringsstandard i følgje vegnormalane.
Det kan vere vanskeleg å skilje mellom utbetring og skredsikring, i enkelte tilfelle kan det vere begge deler. Vi har valt å plassere prosjekt som er med i skredsikringsplanen under skredsikring av omsyn til finansieringa.
I tillegg til større utbetringar og store skredsikringstiltak, er det også trong for gang‐ og sykkelvegar, mindre utbetringar og trafikksikkerheitstiltak. Vegen er også prega av stort forfall som bør takast att.
5.2 Samanheng mellom investeringar og drift og vedlikehald på vegen
5.2.1 Ekstraordinere vedlikehaldstiltak Dei fleste tunnelane har relativt dårleg standard. Total tunnellengde for tunnelar med lengde over 500 meter er på 15,33 kilometer. Dersom rehabilitering ikkje kan gjennomførast, vil det vere behov for store ekstramidlar på drifts‐ og vedlikehaldsbudsjettet for å unngå å innføre restriksjonar eller måtte stengje tunnelar for trafikk. Ekstraordinært vedlikehald startar i Høyangertunnelen i 2013.
Det er dessutan ein del strekningar med skredfare. Det er fire strekningar med prioriteringstal over 3,5 (stor rasfare). I tillegg er det fire strekningar med prioriteringstal mellom 2,5 og 3,5 (middels skredfare) Dersom desse stadene ikkje vert sikra, veit vi av erfaring at det vert behov for ein del drifts‐ og vedlikehaldsmidlar i samband med utbetring av skadar etter skred.
5.2.2 Endra driftskostnader på grunn av investeringstiltak Ved bygging av ny veg vert det gjerne meir vegareal enn før, og dei nye strekningane har gjerne meir krevjande teknisk utstyr. Særleg gjeld dette for tunnelane. Deler av det gamle vegnettet kan i ein del tilfelle omklassifiserast, noko som gir eit frådrag i kostnadene.
Ut frå ei overordna vurdering, er det vanleg å anslå at nybygd veg i gjennomsnitt fører til ein nettoauke på drifts‐ og vedlikehaldsbudsjettet på 0,5 – 1 % av investeringskostnadene. Tunnelar har synt seg å ha svært høge drifts‐ og vedlikehaldskostnader, særleg sett over levetida. Her kan auken derfor bli større, spesielt dersom vi vel løysingar som fører til nye eller lengre tunnelar.
Dersom utbetring av strekningar fører til innkorting av vegen, kan dette føre til reduserte driftskostnader. Vi reknar ikkje med at det vil vere tilfelle i vesentleg grad for fylkesveg 55.
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 37
5.3 Investeringstiltak
5.3.1 Utbetring av eksisterande veg Nedanfor er det gitt ein grov oversikt og skildring av 13 aktuelle utbetringstiltak der behovet for utbetring er stort. Det gjeld strekningar der avviket i standard i høve til krav i vegnormalane er størst. Desse strekningane er på 37,7 kilometer, og utgjer 23,5 % av heile veglengda.
Sognefjellet (grensa mot Oppland – Fortun) Strekninga ligg langt under vegnormalstandard både når det gjeld breidde, kurvatur og stigning. Det er i praksis ikkje mogeleg å utbetre til vegstandard utan å leggje vegen heilt om.
Det kan vere aktuelt å utbetre enkeltpunkt på strekninga.
Fortun – Sogndal
Vegstandarden er svært varierande. Vegnormalstandard er det berre på ein liten del. Mellom Nes og Sogndal er vegen utbetra til 2‐feltsveg. Sjølv om den ikkje held vegnormalstandard over alt etter dagens krav, er det ikkje vurdert utbetring av strekninga i denne omgangen. Utbetring av enkelt‐ punkt, til dømes tunnelar, kan likevel vere aktuelt. Desse strekningane med vesentleg dårlegare veg enn vegnormalstandard, er vurdert nærare:
Fortun ‐ Vassbakken (Luster)
Lengde 2,8 km. ÅDT2038 700. Til dels Smal og svingete veg. Delvis lett terreng med jordbruk, men og ei kortare strekning med tungt fjellterreng langs elva. Elva er lakseførande. Nærføring til kyrkje, kyrkje‐ gard og 2 – 3 bustadhus. Kostnad 69 millionar kroner.
Hauge – Fjøsne (Luster)
Lengde 2,5 km. ÅDT2038 700. Smal og svingete veg. Ved Sandahammaren eit parti på ca. 300 meter som vil krevje fjellskjeringar på opptil 20 meter i svært krevjande terreng, eventuelt tunnel på om lag 420 meter ved utbetring til vegnormalstandard. Utfylling i fjorden. Ved Fjøsne ligg det 2 – 3 hus nær
38 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 inntil vegen som må løysast inn, i tillegg til relativt store inngrep i terrenget. Kostnad 171 millionar kroner.
Havhella (Luster)
Lengde 1,5 km. ÅDT2038 700. Smal og svingete veg. Til dels busetnad tett innpå vegen. Svært vanskeleg å få til utbetring av eksisterande veg, vil gi store inngrep og innløysing av hus. Ei bru på 130 meter eller ein tunnel på 100 meter vil redusere terrenginngrepet. Eit anna alternativ er ein 550 meter lang tunnel. Kostnad 120 millionar kroner.
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 39
Ottom – Kvåle (Luster)
Lengde 2,7 km. ÅDT2038 700. Smal veg med til dels svært skarpe kurvar. Ein del busetnad nær inntil vegen i kvar ende. Vanskeleg å etablere god tilkomstveg til Ottom. Kan vanskeleg løysast utan tunnel, 1,8 – 2,0 km lang. Kostnad 581 millionar kroner.
Dette vil i praksis seie tunnel på heile strekninga. Det kan vere aktuelt å vurdere ei mellombels løysing med i hovudsak breiddeutviding og nedsett fartsgrense, men dette vil også bli kostbart.
Dale sentrum (Luster)
40 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Lengde 1,2 km. ÅDT2038 1500. Deler av vegen gjennom sentrum er smal og med skarpe kurver. Spesielt er dette ved kyrkja, Døsen og taubana. Det er kommunal gangsti på deler av strekninga, medan det manglar på andre deler. Det er behov for opprusting av vegen og gang‐ og sykkelveg eller fortau på heile strekninga. Gangvegen bør flyttast over til motsett side der den ligg på fjordsida. Det må lagast nytt kryss ved bankhuset. Her må vegen leggjast over bukta på ei stor fylling der grunn‐ tihøva er krevjande. Kostnad 71 millionar kroner.
For – Høyheimsvik (Luster)
Lengde 4,6 km. ÅDT2038 1500. Varierande vegstandard med til dels dårleg kurvatur og smal veg. Utbetring til vegnormalstandard føreset utfylling i fjorden eller store terrenginngrep på deler av strekninga. Mange bygningar ligg tett inn til vegen, noko som kan føre til innløysing, spesielt naust, men også bustadhus, og omlegging av mange avkjørsler. (6 bustadhus, 1 fritidshus, 5 uthus, 14 naust, 1 forsamlingshus) Det er føresett om lag 1000 meter gang‐ og sykkelveg, til dels kombinert med lokal tilkomstveg, mot Høyheimsviki (held fram på neste parsell). Kostnad 313 millionar kroner.
Høyheimsvik – Nes (Luster)
Lengde 2,4 km. ÅDT2038 1500. Spesielt smal veg og til dels dårleg kurvatur. Enkelte store terrenginn‐ grep og innløysing av hus (2 bustadhus, 1 fritidshus, 2 uthus, 3 naust, 1 forsamlingshus). Utfylling i sjøen er naudsynleg ein stad. Om lag 250 meter gang‐ og sykkelveg i Høyheimsviki (det er om lag 150 meter i dag), framhald frå førre parsellen. Det er føresett framleis fartssone 60 km/t gjennom Høyheimsvik (noko kortare enn i dag). Kostnad 165 millionar kroner.
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 41
Dragsvik – Høyanger
Ein del av vegen er bygd eller er utbetra til tofeltsveg (nær 6 meter), men ikkje med ein standard i samsvar med vegnormalane. Desse strekningane er ikkje vurdert nærare, sjølv om det kan vere aktuelt med mindre utbetringar. Desse strekningane er sett nærare på:
Dragsvik ‐ Tjugum (Balestrand)
Lengde 0,9 km. ÅDT2038 800. Smal veg. Moderate terrenginngrep ved utbetring av eksisterande veg (fjellskjering). Kommuneplanen føreset gang‐ og sykkelveg på heile strekninga. Det vil i så fall føre til mykje større konsekvensar. Kostnad 41 millionar kroner.
42 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Bakkavika – Esebotn (Balestrand)
Lengde 1,8 km. ÅDT2038 800. Spesielt smal og dårleg veg. Sidebratt terreng i lausmasse med busetnad tett på vegen på begge sider (mest på oppsida). Naust på nedsida. Ein god del dyrka mark. Kommuneplanen frå 1996 føreset utbetring av eksisterande veg. Det vil ikkje vere mogeleg å få til utan fartsgrense 60 km/t. Tilkomsten til eigedomane vert vanskeleg. Bustadhus og uthus må rivast. Støttemur og bakkemur må nyttast i stor grad.
Dersom vegen skal ha vegnormalstandard med fartsgrense 80 km/t, må ny veg leggjast nedanom den eksisterande. Dagens veg kan nyttast til atkomstveg til eigedomane. Terrenginngrepa treng ikkje bli
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 43 vesentleg større, men vegen kjem nærare sjøen (men i liten grad ut i sjøen), og meir areal, delvis dyrka mark, går med til vegen. Bustadhus, uthus og naust må rivast i om lag same omfang som for alternativet i kommuneplanen. Støttemur og bakkemur må nyttast i endå større grad. Kostnad 94 millionar kroner.
Dersom kommuneplanen for Balestrand vert endra, og det vert bygd bru over Esefjorden, kan denne utbetringa utelatast.
Flesjane – Hanaviki (Balestrand)
Lengde 2,1 km. ÅDT2038 750. Smal veg med ujamn kurvatur. Utbetring av eksisterande veg med noko kurveutbetring. Lett til middels terreng, bortsett frå ei stor skjering ved Hanaviki. Kan vere naudsynleg med riving av eitt bustadhus. Kostnad 95 millionar kroner.
Målsnes ‐ Kvamsøy (Balestrand)
Lengde 4,9 km. ÅDT2038 750. Smal veg med enkelte skarpe kurver. Utbetring av eksisterande veg med noko kurveutbetring. Første halvdelen lett til middels terreng, siste delen er tyngre. Kostnad 246 millionar kroner.
44 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Kvamsøyhøgda ‐ Sæle (Balestrand)
Lengde 4,8 km. ÅDT2038 600. Varierande vegbreidde og til dels dårleg kurvatur. Utbetring av eksister‐ ande veg, men på store deler i praksis bygging av ny veg. I første rekkje gjeld det første havdelen av parsellen der det er svært tungt fjellterreng. Den siste delen er lettare, men her er det enkelte stader busetnad inntil vegen. Siste 0,5 kilometer er breiddeutviding. Kostnad 327 millionar kroner.
Høyanger – Vadheim
Store delar av denne strekninga er utbetra frå 80‐talet og utover. Siste parsellen som vart utbetra, var ferdig i 2011. Denne delen av vegen held vegnormalstandard eller tett opp mot slik standard. Det står att ein parsell som er vurdert spesielt:
Tronvika ‐ Ulvåna (Høyanger)
5,5 km. ÅDT2038 1300. Breidda på eksisterande veg varierer, men held ikkje krava i vegnormalen. Første 1,5 km går i lett terreng. Her er kurvaturen god. Resten av strekninga har til dels svært dårleg kurvatur, fleire ned mot radius 50 m og enkeltkurve under radius 20 m. Om vegen skal utbetrast til vegnormalstandard, vil det enkelte stader bli høge skjeringar i lausmasse med behov for mur og store
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 45 fjellskjeringar. Truleg vil det bli aktuelt med tre korte tunnellar (om lag 150 m, 70 m og 100 m ved Hola, Myrane og Klevald). Terrenget vekslar mellom fjell og lausmasse, noko som fører til høge skjeringar. Siste partiet til Ulvåna er spesielt sidebratt og vanskeleg. Det er busetnad langs vegen, men lite behov for innløysing av hus. Ein omlagd veg vil bli nærare 300 meter kortare enn dagens veg. Kostnad 450 millionar kroner.
Oppsummering
Det er laga kostnadoverslag for tiltaka som er skissert. Dette er gjort med Anslagsmetoden (på over‐ ordna nivå)25. Uvissa på dette plannivået er +/‐ 40 %. Totalt vil det koste 2,8 milliardar kroner å utbetre desse 13 strekningane (skredsikring kjem i tillegg). Av dette gjeld 1,5 milliardar kroner strekninga mellom Fortun og Sogndal, og 1,3 milliardar kroner mellom Balestrand og Vadheim.
Av dette er 1,4 millionar entreprisekostnader og 300 millionar byggherrekostnader. Usikkerheitsfaktorar er lagt inn med 740 millionar kroner. Meirverdiavgift utgjer 350 millionar kroner.
For 13 strekningsvise prosjekt (og eitt skredsikringsprosjekt) er det gjort berekning av nytten av tiltaket med EFFEKT‐metoden26. Berekningane er gjort med 25 års berekningsperiode (opningsår 2018), 40 års levetid og 4,5 % rente (i samsvar med Finansdepartementet sitt opplegg). Desse berekningane viser at den samla nytten vil vere 590 millionar kroner for brukarane. Nettonytte vert
25 Anslagsmetoden er Statens vegvegvesen sin metodikk for å lage kostnadsoverslag, sjå handbok 217 «Anslagsmetoden» 26 EFFEKT er Statens vegvesen sitt analyseprogram for utrekning av nytte av vegprosjekt, sjå vedlegg til handbok 140 «Konsekvensanalyser»
46 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 likevel negativ, om lag – 2 milliardar kroner. Høvet mellom netto nytte og budsjettkrone (NNB) varierer frå ‐0,36 til ‐1,0527. Første års forrentning ligg mellom ‐0,1 % og 3,0 %.
Det er eit potensiale for innsparing i kjøretid på om lag 23 minuttar totalt (8 minutt mellom Fortun og Sogndal, og 15 minutt mellom Balestrand og Vadheim). Talet på personskadeulykker i bereknings‐ perioden kan bli redusert med 11. Talet på alvorleg skadde og drepne vil i same periode kunne gå ned med 2 – 3 personar.
Vi har gjort ei totalvurdering, basert på
trafikk tilførsel til viktige transportårer nytte innspel frå kommunane og føreslår ut frå ei fagleg vurdering følgjande prioritering:
Prioritering Prosjektnamn Kommune Verknad for brukarar (mill. Kr) Kostnad(mill. kr) 1 Tronvika ‐ Ulvåna Høyanger 223 450 2 Høyheimsvik ‐ Nes Luster 52 165 3 Bakkavika ‐ Esebotn Balestrand 57 94 4 Dale sentrum Luster 14 71 5 Flesja ‐ Hanaviki Balestrand 22 95 6 Målsnes ‐ Kvamsøy Balestrand 66 246 7 Fortun ‐ Vassbakken Luster 36 69 Tabell 5.1 Forslag til prioritering av investeringsprosjekt
Fleire av prosjekta kan byggjast ut etappevis, og nokre (for eksempel Tronvika – Ulvåna) kan kortast inn i første omgang fordi vegstandarden ikkje er like dårleg på over alt.
5.3.2 Skredsikringstiltak I denne utgreiinga baserer vi oss på oversikten over skredsikringsbehov i Region vest frå desember 2011. Full oversikt over behovet får ein ved å i dette deokumentet.
Lista er lang og behovet er svært stort. Det er her derfor berre teke med dei tiltaka som vi tilrår skal ha høgst prioritet (dei som har høg eller middels prioriteringstal i skredsikringsplanen).
Kjenes‐ og Hølenskreda (Balestrand) I skredsikringsoversikten er det ført opp tunnel som tiltak. I gjeldande kommunedelplan for Dragsvik – Balholm (utarbeidd i 1995) er det sagt tunnel og overbygg. Truleg vil det mest aktuelle vere ein tunnel som sikrar begge skredene. Eit slikt prosjekt vert 1,8 km, av dette ein tunnel på om lag 1 150 meter (tunnellengda er usikker då det manglar grunnundersøking). Det må truleg også byggjast ei kort bru heilt inst i Esebotn (ca. 100 meter). ÅDT2038 800. Kostnad 444 millionar kroner.
27 Dersom investeringa skal vere samfunnsøkonomisk lønnsam basert på denne metoden, må netto nytte pr. budsjettkrone (NNB) vere større enn 0, det vil seie at nettonytte er positiv. Dersom NNB er mindre enn ‐1, vil det seie at nytten, sett bort frå budsjettkostnaden, er negativ. Dersom eit prosjekt med negativ NNB skal vere «nyttig» for samfunnet, må konsekvensane som ikkje er talfesta, for eksempel regionale verknader, meir enn oppvege dei berekna verdiane.
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 47
Ved handsaminga av kommunedelplanen vart det gjort eit val mellom to hovudalternativ: Veg rundt Esefjorden eller bru over Esefjorden. Argumenta for det førstnemnde alternativet var først og fremst kostnader, miljø/landskapsomsyn og fleksibilitet. Balestrand kommune har i 2012 fått aksept frå fylkeskommunen for at ei bruløysing i prinsippet kan vere eit skredsikringstiltak. Brualtenativet som vart utgreidd i 1995 innebar ei bru på 700 meter. I tillegg må det byggjast to kryss og om lag 0,5 km veg. Kostnaden for eit slikt alternativ vil vere i storleiksorden 400 millionar kroner. Då kan også utbetring av vegen frå Bakkavika til Esebotn utelatast.
Råumsberget (Luster) Sikring med nett mot is‐ og steinnedfall. Kostnad 6 millionar kroner.
Råumtunnelen vest (Luster) Forlengja portal for sikring mot nedfall av is (om lag 25 meter). Kostnad 6 millionar kroner.
Ottumtunnelen aust (Luster) Sikring med nett mot is‐ og steinnedfall. Kostnad 3 millionar kroner.
Rønneidsberget (Luster) Terrenginngrep (vollar) for sikring mot tørrsnø og stein. Kostnad 11 millionar kroner.
Rønneidstunnelen sør (Luster) Forlengja portal for sikring mot nedfall av is og stein (om lag 25 meter). Kostnad 8 millionar kroner.
48 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Renninganeset (Balestrand) Skredsikringsoversikten føreset utbetring av stikkrenne eller bru for å sikre mot sørpe‐ og flaumskred. Ein seinare rapport legg opp til bygging av ein om lag 400 meter lang voll. Reguleringsplan er under arbeid. Kostnad 10 millionar kroner.
Tabellen nedanfor viser forslag til prioritering. Prioriteringstala i oversikten over skredsikringsbehov i Region vest er nytta som grunnlag for rangeringa.
Prioritering Prosjektnamn Kommune Kostnad 1 Kjenes‐ og Hølenskreda Balestrand 444 2 Råumsberget Luster 6 3 Råumstunnelen vest Luster 6 4 Ottumtunnelen aust Luster 3 5 Rønneidsberget Luster 11 6 Rønneidstunnelen sør Luster 8 7 Renninganeset Balestrand 10 Tabell 5.2 Forslag til prioritering av skredsikringsprosjekt
5.3.3 Bygging av gang‐ og sykkelveg På grunnlag av innspel frå kommunane har vi sett på følgjande gang‐ og sykkelvegprosjekt:
Dale (Luster) På ein stor del av strekninga er det i dag ein kommunal eller privat gangsti (for det meste på oppsida av fylkesvegen, men ein del på nedsida). Den er vel 1 300 meter lang og består av tre deler med korte avbrot (ved gravplassen og ved elva). Den har litt lågare standard enn ein vanleg gang‐ og sykkelveg, men fungerer brukbart til føremålet. Ei utbetring og fullføring av ein samanhengande gang‐ og sykkelveg kan vanskeleg gjerast utan at kjørevegen samstundes vert utbetra (sjå kap. 5.3.1). I denne samanhengen er det berre teke med så stor del av utbetringa som er naudsynleg for å få samanhen‐ gande gang‐ og sykkelveg, det vil seie om lag 450 meter (ved kyrkjegarden og Døsen). Kostnaden vert om lag 22 millionar kroner.
Marifjøra (Luster) Bygging av gang‐ og sykkelveg frå Rønneidstunnelen til busshaldeplassen ved krysset med fylkesveg 603. Kommunen planlegg å nytte gamlevegen i Rønneidsberget som gang‐ og sykkelveg, og dette prosjektet vil gi samanhengande gang‐ og sykkelveg til Marifjøra. Strekninga er om lag 350 meter. Kostnad om lag 6 millionar kroner.
Geitaneset (Luster) Bygging av gang‐ og sykkelveg frå busslomme og fram til kommunal veg til Sviggo. Dette er skuleveg. Strekninga er om lag 300 meter. Dalselvi må flyttast for å få plass til gang‐ og sykkelvegen. Alternativt må kjørevegen flyttas i ei lengde på 700 meter. Kostnad om lag 7 millionar kroner.
Årøy ‐ Loftesnes (Sogndal) Bygging av 6 km gang‐ og sykkelveg. Det er aktuelt å dele strekninga opp i parsellar, til dømes: Årøy – Ølnes (1,7 km), Ølnes – Kvam (2,1 km), Kvam – Nes (1,7 km) og Nes – Nestangen (0,5 km). Parsellen nærast Sogndal er viktig med tanke på utbygginga av sentrum. Kostnad om lag 140 millionar kroner for heile strekninga. Nes – Nestangen om lag 16 millionar kroner.
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 49
Balestrand sentrum ‐ industriområde (Balestrand) Bygging av 100 meter gang‐ og sykkelveg langs armen til sentrum og 120 meter langs hovudparsell 15. Kostnad om lag 4 millionar kroner.
Fjærestad ‐ Villavegen (Balestrand) Bygging av 1 km gang‐ og sykkelveg langs fylkesvegen. Kostnad om lag 28 millionar kroner.
Tabell 5.3 viser forslag til prioritering.
Prioritering Prosjektnamn Kommune Lengde(km) Kostnad(millionar kroner) 1 Nes ‐ Nestangen Sogndal 0,50 16 2 Marifjøra Luster 0,35 6 3 Balestrand (til ind.felt) Balestrand 0,12 4 4 Geitaneset Luster 0,30 7 5 Balestrand (Fjærest. – Villav.) Balestrand 1,00 28 Tabell 5.3 Forslag til prioritering av gang‐ og sykkelvegprosjekt
Vi har valt å ikkje føreslå prioritering på gang‐ og sykkelveg i Dale (Luster) fordi dette bør sjåast i samanheng med utbetring av vegen generelt. Gang‐ og sykkelveg mellom Årøy og Nes (Sogndal) er interessant på lang sikt (og kan eventuelt realiserast i fleire etappar). Den samla kostnaden er likevel så høg (om lag 140 millionar kroner) at vi har valt å ikkje ta den med i denne omgangen.
5.3.4 Kollektivtiltak og universell utforming Mange av busslommene har låg standard. Dei er gjerne for korte, for smale og manglar venteareal for busspassasjerane, inkludert leskur. Dei er ikkje universelt utforma.
Vår faglege vurdering er at det bør setjast av 5 millionar kroner til dette i planperioden. Det tilsvarar to busslommer pr. år.
5.3.5 Opprusting av tunnelar Behovet for opprusting av dei eksisterande tunnelane er svært stort. Einaste unntaket er Gullring‐ tunnelen som held alle krav. Til saman er behovet på 541 millionar kroner.
Mest akutt er behovet for utskifting av elektroteknisk utstyr. Når dette utstyret sviktar, kan det vere naudsynt med restriksjonar på trafikken (redusert fart eller andre avbøtande tiltak som manuell dirigering). I verste fall må tunnelen stengjast. Dette medfører store ulemper for trafikantane og er kostbart. Dette er eit område der vi er styrde av krav i forskrift. Alle tunnelane på fylkesveg 55 (utanom Gullringtunnelen) treng opprusting på dette området, til ein sum av 66 millionar kroner. Vi tilrår at dette vert høgt prioritert.
Åtte av tunnelane treng oppgradering for å tilfredsstille krav som tilsvarar det som gjeld for riksvegar. Aktuelle tiltak er nye naudstasjonar, meir utstyr i eksisterande naudstasjonar, veglys, skilting, naud‐ kommunikasjon og kringkastingsanlegg, brannventilasjon og oppgradering av straumforsyning. Total kostnad for dette er 138 millionar kroner. Vi tilrår eit program for å gjennoføre dette over tid. Vi tilrår at det i planperioden vert nytta 50 millionar kroner til dette.
Største posten er strukturelle behov med 234 millionar kroner. Her inngår utviding av tunnelprofilet (høgde og breidde), tekniske rom, bergsikring og portalar. Ein del strukturelle tiltak vil vere naud‐ synlege for å kunne gjennomføre utskifting av elektroteknisk utstyr og for oppgradering i høve til tunnelforskrifta. Dersom det er aktuelt å gjennomføre denne typen tiltak, er det viktig at strukturelle
50 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 tiltak vert gjort før eller samstundes. Utviding av profilet (breidde og høgde) kan der i mot sjåast separat. Vi vil tilrå at tunnelar med ÅDT over 1 500 ‐ 20 år fram i tid – og skilta høgde 4,0 meter, vert strossa ut til minimum 4,2 meter. Det vil gjelde Røneidstunnelen, Kræklingtunnelen og Vadheim‐ tunnelen. Kommunesentra Gaupne og Høyanger vil dermed kunne nåast med så høge kjøretøy. Høyangertunnelen står i ei særstilling når det gjeld kostnad på grunn av lengda. Den har skilta høgde på 4,4 meter, og vegbreidde på gjennomsnittleg 6,6 meter. Vi vil ikkje tilrå at det vert gjort struktur‐ elle tiltak for denne tunnelen, bortsett frå det som kan verte naudsynleg av omsyn til andre utbetr‐ ingar. Vegbreidde og tilleten kjøretøyhøgde vert dermed som i dag.
Når det gjeld større strukturelle tiltak (auke av profilet for å oppnå større høgde), tilrår vi følgjande prioritering:
Prioritering Prosjektnamn Kommune Lengde (meter) Kostnad(million kroner) 1 Rønneidstunnelen Luster 656 10 2 Vadheimtunnelen Høyanger 1658 39 3 Kræklingtunnelen Balestrand 337 8 Tabell 5.4 Forslag til prioritering av større strukturelle tiltak i tunnel
Kostnadene med strukturelle tiltak er så høge at dei truleg må gjennomførast over ein lang periode. Vår faglege vurdering er at det bør setjast av 75 millionar kroner til dette i planperioden.
Utskifting av andre årsaker (sikkerheitsutrustning, vatn‐ og frostsikring, drenering, overvaking og styring, kabelbruer) er ofte godt grunngjeve. Det er vedteke å nytte 30 millionar kroner til dette føremålet i Høyangertunnelen i 2013 (10 millionar kroner)og 2014 (20 millionar kroner). 20 millionar kroner er derfor å sjå på som bundne kostnader. Vi vil tilrå at det vert sett av 50 millionar kroner til dette i planperioden.
Behovet for oppgradering til høgare standard som ikkje fell inn under krav, kan vere ønskjeleg. Vi ser likevel ikkje at det er rett å prioritere midlar spesielt til dette i denne planperioden.
Statens vegvesen si faglege vurdering er at det samla bør brukast 231 millionar kroner til opprusting av tunnelane på fylkesveg 55 i planperioden.
Tiltak Utskifting av Oppgradering Strukturelle Anna Oppgradering TOTALT elektrotek‐ ut frå tunnel‐ tiltak utskifting til høgare nisk utstyr forskrift standard Forslag til 66 50 75 40 0 231 investering
Fordelinga mellom postane bør vere om lag slik som nemnd, men meir detaljert planlegging kan vise at det er naudsynleg med endringar. Det bør derfor vere rom for omfordeling mellom tiltaka der det gir betre utnytting av midlane.
5.3.6 Opprusting av bruer og ferjekaiar Det er ikkje behov for å ruste opp store bruer (lengde over 100 meter).
19 mindre bruer treng 11 millionar kroner til vedlikehald og oppgradering. 3 bruer trengst å skiftast ut (to mellom fylkesgrensa og Fortun og ei på Døsen) til ein kostnad på 15 millionar kroner.
Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012 51
Det er behov for 5 millionar kroner til vedlikehald og 9 millionar kroner til oppgradering av Balestrand og Dragsvik ferjekaiar.
Vi tilrår at det vert sett av 10 millionar kroner til opprusting av bruer og ferjekaiar i planperioden.
5.3.7 Mindre utbetringar. Utbetring av einskildkurver og mindre breiddeutvidingar. Opprusting av dekke, overbygning, underbygning og drenering. Trafikksikkerheitstiltak
Behovet for denne type tiltak er 120 millionar kroner. Ut frå ei fagleg vurdering vil vi gå inn for at det vert sett av 40 millionar kroner i planperioden.
Det er ikkje grunnlag for å spesifisere korleis dette skal fordelast på ulike tiltak på vegen. Det må gjerast i samband med kvart einskild årsbudsjett. Vi tilrår at det vert gjennomført TS‐revisjonar28 som kan vere med på å støtte opp om den vidare prioriteringa.
5.4 Oppsummering Statens vegvesen sine faglege vurderingar for 10‐årsperioden 2014 – 2023 er oppsummerte i tabellen nedanfor.
Vi bør vente med å ta stilling til omfang og prioritering for resten av planhorisonten på 30 år i sam‐ band med neste revisjon av Regional transportplan. Det vil då vere naturleg å oppdatere og ajourføre denne utgreiinga.
Tiltak Statens vegvesen sine vurderingar(millionar kroner) Utbetring av eksisterande veg (1 – 3) 709 Skredsikring 488 Gang‐ og sykkelvegar 26 Kollektivtiltak og universell utforming 5 Opprusting av tunnelar 231 Opprusting av bruer og ferjekaiar 10 Mindre utbetringar og trafikksikkerheitstiltak 40 TOTALT 1 509
28 TS‐revisjon: Trafikktryggingsrevisjon
52 Fylkesveg 55 Sognefjellet – Vadheim. Overordna utgreiing. Desember 2012
Region vest Askedalen 4 6863 Leikanger 57 65 58 28 [email protected]