Antybiotyki w konserwacji nasienia ssaków

Wiadomo ści Zootechniczne, R. XLVIII (2010), 1: 3–7

Perspektywy zast ąpienia antybiotyków syntetycznych antybiotykami pochodzenia naturalnego w konserwacji nasienia ssaków

Gaetano Bollino

Instytut Zootechniki Pa ństwowy Instytut Badawczy, Dział Biotechnologii Rozrodu Zwierz ąt, 32-083 Balice k. Krakowa

ozrzedzalniki u Ŝywane do konserwacji izolowane zostały: myxopyronina, corallopyro- R i przechowywania nasienia musz ą zawiera ć nina i ripostatina, które wykazuj ą niezwykłe antybiotyki zapobiegaj ące rozwojowi bakterii. działanie jako antybiotyki. Działanie tych trzech Najbardziej rozpowszechnionymi antybiotykami substancji opiera si ę na blokowaniu polimerazy słu Ŝą cymi do ochrony pobranego nasienia przed RNA, co uniemo Ŝliwia przekazanie czynnika czynnikami patogennymi s ą: gentamycyna, lin- patologicznego do DNA. Substancje te atakuj ą komycyna, penicylina, streptomycyna i spekty- enzym wi ąŜą c go inaczej ni Ŝ robi ą to wszystkie nomycyna. do dzi ś znane nam antybiotyki i w ten sposób W ostatnich latach podj ęto próby zast ą- blokują syntez ę białek czynnika patologicznego. pienia antybiotyków syntetycznych antybioty- Ich olbrzymi ą zalet ą jest to, Ŝe oddziałuj ą rów- kami pochodzenia naturalnego, uzyskuj ąc obie- nie Ŝ na bakterie odporne na działanie antybioty- cuj ące rezultaty. Antybiotyki naturalne w wielu ków konwencjonalnych (Rolf i in., 2008). przypadkach wykazały si ę lepszym działaniem. Platensymycyna, wytwarzana przez mi- Nie powoduj ą odporno ści na leki, s ą atoksycz- kroorganizmy Ŝyj ące w glebie – Streptomyces ne, nie powoduj ą zanieczyszcze ń i s ą znacznie platensis , wykazuje silne działanie antybioty- ta ńsze. Mo Ŝna zatem stwierdzi ć, Ŝe nale Ŝałoby kowe na szerokie spektrum bakterii. Jako inhibi- pogł ębi ć badania z tego zakresu. Zanim b ę- tor FabF uniemo Ŝliwia bakterii wyprodukowanie dziemy bada ć rezultaty u Ŝycia konkretnych długoła ńcuchowych kwasów tłuszczowych. antybiotyków pochodzenia naturalnego, warto Wykorzystuj ąc substancj ę wydzielan ą dokona ć przegl ądu opisanych dot ąd substancji przez larwy much naukowcy z Uniwersytetu i ich działania. w Swansea (Wielka Brytania) wyprodukowali Ju Ŝ w Staro Ŝytnej Grecji, Egipcie i Chi- nowy antybiotyk działaj ący na 12 szczepów nach w leczeniu zaka Ŝeń wykorzystywano nie- gronkowca złocistego (Jon i in., 2006). zwykłe wła ściwo ści ro ślin i niektórych ple śni. Badacze niemieccy z Uniwersytetu Współczesne badania rozpocz ęły si ę od obser- Christian-Albrechts w Kiel wynale źli czynnik wacji szkockiego bakteriologa Aleksandra Fle- o wła ściwo ściach antybiotykowych – hydramy- minga, który w 1922 roku odkrył lizozym ę, cyn ę-1. Został on wyizolowany z hydry wielo- a nast ępnie w 1928 roku naturaln ą penicylin ę komórkowego organizmu Ŝyj ącego w wodach (penicylina G lub penicylina benzylowa). Peni- słodkich. Przeprowadzone przez nich ekspery- cylina hodowana z Penicilinum notatum działa menty dowiodły, Ŝe jest on w stanie działa ć na przede wszystkim na ziarenkowce gram dodat- du Ŝe spectrum bakterii niszcz ąc ich membran ę nie, laseczki gram dodatnie ( Corynebacterium (Sascha i in., 2009). i Listeria ), beztlenowce i kr ętki. Makrolidy naturalne: erytromycyna (wy- W niemieckim Helmholtz Centre wy- twarzana przez Streptomyces erythreus ), olean-

Prace przegl ądowe 3 G. Bollino domycyna (wytwarzana przez Streptomyces an- nych wła ściwo ściach antymikrobowych. Podob- tibioticus, jozamycyna (wytwarzana przez Strep- nie działaj ące peptydy, takie jak: ceruleine, ta- tomyces narbonensis ), midecamicina (wytwarza- chichinine, bradichinine i peptydy opioidowe na przez Streptomyces mycarofaciens ), spiramici- stwierdzone zostały u wielu gatunków płazów, na (wytwarzana przez Streptomyces ambofa- na przykład u Ŝaby Xenopus laevis . Do molekuł ciens ), rosaramicina (wytwarzana przez Micro- o wła ściwo ściach antymikrobowych pochodze- monospora rosaria ), tak Ŝe uwa Ŝane s ą za bakte- nia ro ślinnego nale Ŝą przede wszystkim puroin- riostatyczne i bakteriobójcze dla du Ŝej liczby bar- dolina a (PINA) i puroindolina b (PINB) obecne dziej wra Ŝliwych mikroorganizmów, jak pacior- w ziarnach zbó Ŝ, fitoaleksina proteiny PR, chiti- kowce czy pneumokoki. Ich działanie polega na naza, β-glukanaza, inhibitory proteinazy, prote- wi ązaniu si ę z receptorem tRNA 23S oraz pod- iny dezaktywuj ące rybosomy i proteiny bogate jednostkami 50S rybosomu bakterii i unieczyn- w cystein ę. Te ostatnie, dzi ęki obecno ści most- nianiu syntezy białek RNA. Skuteczne s ą prze- ków dwusiarczkowych i trójwymiarowej struk- ciwko ziarenkowcom gram dodatnim (gronkow- turze łatwiej działaj ą na membran ę organizmów ce, paciorkowce, dwoinki), ziarenkowcom gram docelowych. ujemnym ( Neisseria ), bakteriom gram dodatnim Pomimo ró Ŝnic w ilo ści reszt aminokwa- (Corynebacterium, Bacillus anthracis i Listeria ), sowych (od 10 do 40 aminokwasów) peptydy bakteriom gram ujemnym ( Campylobacteraceae , posiadaj ą charakterystyczne cechy wspólne. Na- pałeczki d Ŝumy, Legionella ) i bakteriom we- ładowane s ą dodatnio (bogate w reszty lizyny wn ątrz komórkowym ( Chlamydia, Mycoplasma i argininy), dlatego dochodzi do interakcji po- i Ureaplasma ). mi ędzy nimi a błon ą bakteryjn ą bogat ą w nała- Fosfomicina jest naturalnym antybioty- dowane ujemnie fosfolipidy, takie jak na przy- kiem o kwa śnym odczynie, wyizolowanym kład fosfatidylseryna. W przypadku bakterii w 1966 roku, produkowanym przez Streptomy- gram ujemnych peptyd reaguje z molekułami ces fradiae . Jest to antybiotyk o szerokim spek- polianionowymi lipopolisacharydów błony ze- trum oddziaływania, zabójczy zarówno in vitro, wn ętrznej, a nast ępnie jest w stanie rozszczelni ć jak te Ŝ in vivo dla bakterii gram dodatnich (gron- ją i przedosta ć si ę do środka. W przypadku bak- kowce, paciorkowce i enterokoki) oraz gram terii gram dodatnich natomiast, peptydy s ą ujemnych ( E. coli, Proteus, Pseudomonas, Sal- prawdopodobnie przyci ągane przez grupy anio- monella, Shigella, Haemophylus itd.). Ponadto, nowe, znajduj ące si ę na zewn ątrz warstwy pep- wykazuje działanie przeciwko szczepom odpor- tydoglikanu. S ą wi ęc w stanie zahamowa ć nor- nym na inne antybiotyki, zwłaszcza gronkow- malne funkcje błony bakteryjnej, rozpuszczaj ąc com penicylinoodpornym. Mechanizm działania ją i powoduj ąc tworzenie kanałów jonowych lub fosfomiciny opiera si ę na hamowaniu pierwsze- pojawianie si ę defektów. Hamuj ą nast ępnie syn- go etapu syntezy peptydoglikanu ściany komór- tez ę DNA i powoduj ąc śmier ć ko- kowej bakterii poprzez unieczynnienie enzymu mórkow ą. transferazy fosfoenolopirogronianowej (Good- Wyró Ŝniono cztery podstawowe mecha- man i Gilman, 1997; Katzung, 1998; Noel i in., nizmy interakcji peptydów z błon ą cytoplazma- 1998). tyczn ą: Kolejnymi substancjami pochodzenia 1) depolaryzacj ę błony komórkowej, naturalnego o działaniu antybiotykowym s ą pep- 2) przenikni ęcie peptydu do membrany, tydy antymikrobowe. Mo Ŝna je wyodr ębni ć za- 3) powstanie porów i utrata zawarto ści równo ze śluzówek, jak i tkanek wielu gatunków mi ędzykomórkowej, ryb. Nazywane s ą równie Ŝ AMPs lub CAPs. S ą 4) uszkodzenia podstawowych organów to niewielkie molekuły (od 12 do 50 aminokwa- mi ędzykomórkowych. sów) o działaniu przeciwbakteryjnym. Ponadto, peptydy antymikrobowe wy- W ziarnisto ściach cytoplazmatycznych ró Ŝniaj ą si ę innymi cechami charakterystycz- neutrofilów oraz w komórkach Panneth’a ssa- nymi, które sprawiaj ą, Ŝe s ą one niezwykle inte- ków zidentyfikowano peptydy o szerokim spektrum resuj ące jako potencjalne narz ędzia terapii: działania antymikrobowego. Z motyla Hyalophora  odznaczaj ą si ę szerokim spektrum działa- cecropia wyizolowano cecropine, peptyd o sil- nia przeciwbakteryjnego,

4 Prace przegl ądowe Antybiotyki w konserwacji nasienia ssaków

 szybko działaj ą (99,9% bakterii ginie w 20 no ść do działania w skupiskach nawet milion min), razy mniejszych ni Ŝ w przypadku antybiotyków  działaj ą w synergii z antybiotykami kon- konwencjonalnych. Poza tym, jak dotychczas, wencjonalnymi, nie wykazano odporno ści na ten antybiotyk  są skuteczne przeciwko rodzinom bakterii (Wiedemann i in., 2001). odpornych na antybiotyki, Naukowcy australijscy odkryli natomiast  nie pozwalaj ą na selekcj ę mutacji odpor- w mleku małego kangura Wallaby składnik nych (Berti i Volpatti, 2007). przeciwbakteryjny 100 razy skuteczniejszy od Z kolonii Bacillus brevis wyizolowane penicyliny. Chodzi o AGG01, peptyd działaj ący zostały antybiotyki polipeptydowe tyrocydyna A na bakterie gronkowca złocistego, Escherichia i gramicydyna S. Ich działanie przeciwbakte- coli , paciorkowce, Bacillus subtilis, Pseudomo- ryjne polega na zdolno ści dezorganizacji błony nas spp. i Proteus vlgaris . Reaguje on z lipi- plazmatycznej i tworzeniu porów, co w konse- dami anionowymi w błonie komórkowej, two- kwencji powoduje wzrost niekontrolowanej rz ąc pory, przez które wydostaj ą si ę jony, powo- przepuszczalno ści. Pory ułatwiaj ące przepusz- duj ąc śmier ć bakterii. Struktura błony bakteryj- czanie jonów tworz ą si ę poprzez eliptyczne roz- nej ró Ŝni si ę od tej u ssaków. W ten sposób pro- stawienie molekuł. teiny niszcz ą jedynie komórki patogenne (Liz, Tyrocydyna A jest aktywna przeciwko 2007). bakteriom gram dodatnim i gram ujemnym, Pierwsz ą naturaln ą substancj ą pocho- gramicydyna S natomiast tylko przeciwko gram dzenia ro ślinnego, szeroko u Ŝywan ą jako antypi- dodatnim (Goodman i Gilman, 1997; Katzung, retyk była chinina. Jest to alkaloid otrzymywany 1998; Noel i in., 1988). Skóra ssaków zdolna jest z niektórych gatunków chinowców (tak zwanych do wydzielania peptydów o działaniu przeciw- drzew chinowych), znany z wła ściwo ści prze- bakteryjnym. Na przykład, obecna w ludzkim ciwbakteryjnych. Działa hamuj ąc topoizomerazy pocie dermocydyna jest w stanie zabi ć wiele po- bakterii: gyraz ę DNA u bakterii gram ujemnych tencjalnie niebezpiecznych bakterii, jak Escheri- i topoizomeraz ę IV u bakterii gram dodatnich chia coli czy gronkowiec złocisty. Nie znamy (Goodman i Gilman, 1997). Innymi substancja- jednak jeszcze sposobu działania dermocydyny. mi pochodzenia ro ślinnego maj ącymi wła ściwo- Podczas gdy wi ększo ść peptydów jest nałado- ści przeciwbakteryjne s ą allicyna i garlicyna wana dodatnio i dzi ęki temu mo Ŝe przebija ć otrzymywane z czosnku ( Allium sativum ); alli- ściany komórkowe bakterii, ta nowa proteina cyna, cicloallina i siarczek allilu otrzymywane naładowana jest ujemnie. Katelicydyna, obecna z cebuli (Allium cepa ); lapachol, Lapachol-β, w nabłonku i neutrofilach, struktur ą, spektrum xyloidone, kwercetyna, carnosolo, tekomina, działania antybakteryjnego i sposobem dystry- tumesterone, idoles, koenzym Q10, witamina K, bucji w tkankach przypomina dermocydyn ę. antychinony, saponiny steroidowe oraz naftochi- Skóra rekinów produkuje natomiast squalamin ę, nony otrzymywane z kory Pau d-Arco (Tabebuia substancj ę o wła ściwo ściach antybakteryjnych avellanedae i Tabebuia impetiginosa ). Otrzy- i przeciwzaka źnych, która jest w stanie zaha- mywana z grejpfruta naringina jest skuteczna mowa ć podział komórkowy mikroorganizmów przeciwko wielu rodzajom bakterii. (Berti i Volpatti, 2007). Glutation, zwany inaczej GSH, to trój- W ostatnim czasie grupa holenderskich peptyd zbudowany z reszt aminokwasowych badaczy odkryła w mleku peptyd nazwany ni- kwasu glutaminowego, cysteiny i glicyny. Znaj- zyn ą, produkowany przez Lactococcus lactis . duje si ę w awokado, arbuzach, szparagach, Nizyna powy Ŝej pH 6,5 jest zabójcza dla bakterii grejpfrutach, ziemniakach, truskawkach, pomi- gram dodatnich. Jest to molekuła o charaktery- dorach, pomara ńczach, melonach, marchwi, stycznych, dotychczas niespotykanych hybry- szpinaku, brzoskwiniach itd. Ma wła ściwo ści dach. Mo Ŝe zabi ć bakteri ę zarówno perforuj ąc przeciwutleniaj ące, a dodany do nasienia świni, ścian ę komórkow ą, która w ten sposób staje si ę schłodzonego nast ępnie do temperatury 10°C na przepuszczalna dla jonów (zwłaszcza dla po- okres 70 dni, doskonale je konserwuje (Funa- tasu), jak i spowalniaj ąc odbudow ę ścian. Do- hashi i Sano, 2005). datkow ą zaletą tego nowego leku jest jego zdol- Kannabinoidy naturalne otrzymywane

Prace przegl ądowe 5 G. Bollino z Cannabis , ro śliny o wła ściwo ściach psychotro- Molana z uniwersytetu Waikato w Nowej Ze- powych, ale równie Ŝ jednej z mocniejszych sub- landii wykazuj ą, Ŝe miód z drzewa manuka stancji przeciwbakteryjnych, s ą w stanie poko- (Leptospermum scoparium ) ma naturalne wła- na ć nawet tak zwane „super robale”. Redukuj ą ściwo ści przeciwbakteryjne. Z bada ń wynika, Ŝe one rozprzestrzenianie si ę niektórych bakterii wła ściwo ści te wynikaj ą nie tylko z obecno ści odpornych na działanie antybiotyków, np. gron- nadtlenku wodoru, naturalnego środka antysep- kowca złocistego odpornego na penicylin ę tycznego, wytwarzanego podczas oksydazy glu- (MRSA). Kannabinoidy CBD i CBG, oba nie kozowej, ale przede wszystkim z obecno ści in- posiadaj ące wła ściwo ści psychotropowych, oka- nego czynnika, nazywanego UMF. Czynnik ten zały si ę by ć niezwykle aktywne przeciwko jest obecny jedynie w niektórych gatunkach MRSA-15 i MRSA-16, dwóm z najbardziej zja- miodu z drzewa manuka ( Leptospermum scopa- dliwych szczepów gronkowców (Appendino rium ). Wydaje si ę on by ć odporny na kataliz ę i in., 2008). cz ęś ciowo dezaktywuj ącą nadtlenek wodoru Wła ściwo ści antybakteryjne wykazuj ą i nast ępnie redukuj ącą wła ściwo ści przeciwbak- tak Ŝe olejki eteryczne. Zawieraj ą one ró Ŝne typy teryjne miodu, z czym mamy do czynienia substancji, jak: metalcavicolo, cineolo (euca- w przypadku zwykłego miodu. liptolo), linaiol w olejku otrzymanym z li ści ba- Czynnik UMF oznacza stopie ń aktyw- zylii ( Ocimum basilicum ); octan linalylu no ści antybakteryjnej miodu z manuka. Na przy- w olejku otrzymanym z owoców bergamotki kład, UMF 10 oznacza, Ŝe aktywno ść prze- (Citrus bergamia ); eugenol, safrol i octan euge- ciwbakteryjna jest równa 10% roztworowi fe- nylu w olejku otrzymywanym z młodych gał ą- nolu. Miód z manuka jest odporny na ciepło i nie zek cynamonu (cinnamonum verum ); flawo- wymaga specjalnych warunków klimatycznych, noidy, eugenol i kariofilen w olejku otrzymy- aby działa ć przeciwko szerokiej gamie bakterii: wanym z kory i li ści drzewa go ździkowego (Eu- , Pseudomonas aeruginosa , genia caryophillata ); glikozydy siarczkowe Streptococcus pyogenes , gronkowcu złocistemu w olejku z rukwi wodnej ( Nasturtium officinale ); i Salmonella typhimurium (Molan i Russell, octan linalylu, borneol, terpineol-4, linalyl, ci- 1988; Cooper i in., 1999). neolo (eucaliptolo), kumaryna, taniny, kwas Dzi ęki kwasowi benzoesowemu, ga- rozmarynowy, linaiol i kamfora w olejku langinowi i pinocembrynie, propolis jest anty- z kwiatów lawendy (Lavandula angustifolia, biotykiem o szerokim spektrum działania. lavandula abrialis ); limonen, β-pinen, γ- W wielu badaniach, zarówno in vivo jak i in vi- tetrypinen, cytral, flawonoidy, karotenoidy tro , wykazano, Ŝe propolis w st ęŜ eniu od 10 do i kumaryna w olejku ze skórek cytryny ( Citrus 20% hamuje rozwój wielu szczepów bakterii limonum ); karwakrol, tymol, itosterina w olejku gram dodatnich, jak Escherichia coli , Proteus z czubricy ogrodowej ( Santureja hortensis ); glu- salmonelli . Jad pszczeli, substancja o zdecydo- kozydy o wła ściwo ściach antybiotykowych w wanie kwa śnym odczynie, niezwykle łatwo roz- olejku z gorczycy ( Brassica nigra, Brassica al- puszcza si ę w wodzie oraz w kwasach i jest ter- ba, Brassica juncea ); terpinene, pinen, cineolo mostabilna. Dobrze znosi zarówno podgrzewa- (eucaliptolo) w olejku otrzymanym z drzewa nie przez 10 dni w temperaturze 100°C i zamra- herbacianego Melaleuca (Melaleuca alternifolia ) Ŝanie, a procesy te nie osłabiaj ą jej działania. (Anitra, 1996); tymol i karwakrol w olejku Przechowywana w glicerynie nie traci swych z czerwonej macierzanki ( Thymus vulgaris ) wła ściwo ści truj ących, a roztwór 0,1% jadu i oregano ( Origanum vulgare ), aktywne zwłasz- pszczelego hamuje rozwój paciorkowców. Jad cza przeciwko bakteriom: Proteus , gronkow- pszczeli jest substancj ą wolną od bakterii com, paciorkowcom, Neisseria i maczugowcom. i w pewnej mierze zapobiega ich rozwojowi. Ponadto, włoska Union B.I.O. przygotowała Kolejnymi antybiotykami naturalnymi wodnisty preparat na bazie oliwy z oliwek, bo- są: srebro koloidowe oraz nadmanganian potasu gaty w polifenole, antybiotyki naturalne i Ŝywe (KMnO 4). Pierwszy jest minerałem, wyst ępuje kultury bakterii, działaj ący na gronkowca złoci- w ziemi i jest w stanie zabi ć w przeci ągu 6 mi- stego i bakterie E. coli. nut wszelkie bakterie, z którymi si ę zetknie. Jest Badania prowadzone przez prof. Petera szczególnie aktywny przeciwko Streptococcus

6 Prace przegl ądowe Antybiotyki w konserwacji nasienia ssaków pyogenes , gronkowcowi złocistemu, Neisseria Podsumowanie genorrhoeae i Gardnerella vaginalis . Nie jest Ten z konieczno ści pobie Ŝny przegl ąd toksyczny. Nadmanganian potasu ma silne wła- opisanych dot ąd antybiotyków pochodzenia na- ściwo ści utleniaj ące. W momencie, kiedy uda turalnego otwiera znaczne pole mo Ŝliwości ich mu si ę dosta ć do komórki powoduje jej śmier ć uŜycia do konserwacji nasienia ró Ŝnych gatun- za pomoc ą utleniania i wytr ącania protein cyto- ków zwierz ąt oraz poszukiwania optymalnych plazmatycznych. Jest niezwykle aktywny w tempe- i skutecznych dawek i kombinacji tych natural- raturze pokojowej i w skupisku 30 000 ppm. nych substancji o wła ściwo ściach antybiotyków.

Literatura

Anitra C. (1996). Therapeutic propiertes of New Zea- Terza edizione, pp. 801–802. land and Australian tea trees ( Leptospermum and Me- laleuca ). New Zealand Pharmacy, 18 (2): 29–31. Liz W. (2007). Anti-superbug weapon developed from wallaby milk. Cosmos. Appendino et al. (2008). Antibacterial cannabinoids from cannabis sativa: A structure−activity study. J. Nat. Molan P.C., Russell K.M. (1988). Non-peroxide anti- Prod., 71 (8): p. 1427. bacterial activity in some New Zealand honeys. J. Apic. Res., 27, 1: 62–67. Berti P., Volpatti D. (2007). I peptidi antimicrobici dei pesci. Ittiopatologia, 4: 199–206. Noel A., Trieu Cuot P., Courvalin P. (1988). Mechanism of action of spiramycin and other macrolides. Suppl. B: Cooper R.A., Molan P.C., Harding K.G. (1999). Anti- 13–23. bacterial activity of honey against strains of Staphylo- coccus aureus from infected wounds. R. Soc. Medjune, Rolf J., Herbert I. et al. (2008). The RNA polymerase 92 (6): 283–285. Switch Region” is a target for inhibitors. Cell, 135 (2):

295–307. Funahashi H., Sano T. (2005). Select antioxidants im- prove the function of extended boar semen stored at 10 degrees C. Theriogenology, 1, 63 (6): 1605–1616. Sascha J., Andrew J. et al. (2009). Hydramacin-1, struc- ture and antibacterial activity of a protein from the basal Goodman & Gilman (1997). Le basi farmacologiche metazoan Hydra. J. Biol. Chem., 284: 1896–1905. della terapia. pp. 1106–1110. Wiedemann I., Breukink E., van Kraaij C., Kuipers O.P., Jun W., Stephen M. et al. (2006). Platensimycin is a Bierbaum G., de Kruijff B., Sahl H.G. (2001). Specific selective FabF inhibitor with potent properties. binding of nisin to the peptidoglycan precursor II Nature, 441: 358–361. combines pore formation and inhibition of cell wall bio- synthesis for potent antibiotic activity. J. Biol. Chem., Katzung B.G. (1998). Farmacologia generale e clinica. 19; 276 (3): 1772–1779.

PROSPECTS FOR REPLACING SYNTHETIC WITH NATURAL ANTIBIOTICS IN CONSERVATION OF MAMMALIAN SEMEN

Summary

Extenders used for semen preservation and storage must contain antibiotics that inhibit bacterial growth. The most popular antibiotics that protect semen samples from pathogenic agents are gentamicin, lincomycin, , streptomycin and spectinomycin. Recent attempts at replacing synthetic antibiotics with natural antibiotics have shown promising results. In many cases, natural antibiotics produced better results. In addition, they do not develop resistance to drugs, are not toxic, cause no contamination and are much less expensive. This suggests that they should be subjected to more extensive research. The present review of known natural antibiotics shows that they have a wide scope of use for preservation of semen of different animal species and should encourage a search for optimum and efficient doses and combi- nations of these natural substances with antibiotic properties.

Prace przegl ądowe 7