duyduğu ilgi tasarımcıyı New Staatsdrukkerij’de çalışmak York’taki BM binası için bir perde muazzam yaratıcı potansiyeli olan tasarımı yapmaya götürdü. Bazen bir özgürlük alanı açıyordu. O dijitale kuşkuyla bakan biri olduğu günler sanat kitabı yayıncılığının düşünülse de, işleri internetin altın çağıydı. Diyelim ki bir yükselişinden ciddi ölçüde kitap kapağı yapıyordunuz, sizi etkileniyor. Anlatacak öyküsü olan varak ya da özel baskı teknikleri bir siparişçi olduğu sürece, Boom’da kullanmaya teşvik ederlerdi. da o öyküyü biçimlendirecek merak Orası bir iki yıl çalıştıktan sonra ve irade bulunuyor. gidip daha ilginç bir şeyler Bu röportaj 2014 yılının Mart yapmak isteyen genç tasarımcılar ayında Boom’un ’daki için bir sıçrama tahtasıydı. başladığı Devlet Basım ve Yayın stüdyosunda yapıldı. Portre fotoğrafı Stajımdan sonra Dumbar’a Ofisi (Staatsdrukkerij) tasarımı ve yakın plan fotoğraflar ise Nisan ve Hollanda Televizyonu’nun Irma kitleleri geliştirmek için bir araç 2014’te çekildi. (NOS) tasarım departmanına olarak görüyordu ve kendi başına gittim. Mezuniyetimden sonra da Boom yola koyulmadan önce becerilerini İlk zamanlar Staatsdrukkerij’e döndüm ve bir bileyebileceği alanı ona sundu. de baktım ki beş buçuk yıl orada Röportaj: Anne Miltenburg Profesyonel pratiğini sürdürdüğü Anne Miltenburg: 1980’lerde kalmışım. Çok şey öğrendim. O Eye 88 Irma Boom Ofisi kısa sürede tasarım okulundan mezun günleri düşünüyorum da, çok Çeviri: Aslı Mertan başarı kazandı. Paul Fentener van olduğunuzda Hollanda’da var üretken ve süper yaratıcı bir Portre: Phil Sayer Vlissingen, SHV adlı şirketinin olan grafik tasarım “ekolojisini” dönemdi. yüzüncü yıl dönümü için tasarımcıya anlatabilir misiniz? Yayıncılık departmanının “Ben işimi mimariyle bütçe veya zaman sınırlaması Irma Boom: Okuldaki üçüncü reklam işleri gibi başka kimsenin kıyaslıyorum. Villalar olmaksızın Thinkbook adıyla bilinen yılımda bir stajyerlik olanağı istemediği işleri yapıyordum; değil, sosyal konutlar bir kitap siparişi verdi (bkz Eye arıyordum ve İsviçre tipografisini bu – şimdi düşününce – akıllıca bir 24’teki inceleme yazısı). Kitabın çok seviyordum. Bu yüzden seçimdi çünkü istediğim gibi deney inşa ediyorum. Kitaplar yapımı beş yıl sürdü. 1996’da Amsterdam’daki, ’in yapabiliyordum. İşlerimin yapım endüstriyel süreçlerde bittiğinde kitap 2136 sayfa ve 3,5 direktörü olduğu Total Design’a süreci hiç denetlenmiyordu ama yapılır ve çok iyi kilo ağırlığındaydı. Bu büyük kitap başvurdum ama onun iş arkadaşları tamamlandıklarında Oxenaar’ın yapılmaları gerekir. Ben Boom’u hızla uluslararası tasarım tarafından reddedildim. “Hep önüne gidiyorlardı. Sonunda tamamen endüstriyel yıldızlığına taşıdı. bu kadar çok tırnaksız yazıtipini Oxenaar bu, “çılgın reklamların” Boom’un otuz yıllık kariyeri birlikte mi kullanırsınız?” diye tasarımcısını en prestijli kitap üretimin yanındayım. Bir büyük emekle kazanılmış bir dizi sordular, ben de evet dedim, işlerinden biri olan yıllık Hollanda defaya mahsus yapılan başarıdan oluşuyor. Yaratıcılık çünkü bunun bir avantaj olacağını posta pulu kitaplarını yapmak üzere işlerden nefret ederim. Tek süreciyle boğuşmasının yanı sıra düşünmüştüm. “Bu mümkün davet etti. bir kitap üzerinde her şeyi siparişçilerle de uğraşıyor. Kendini değil, biz burada Helvetica yapabilirsiniz ama çok işine adaması maraton boyutlarına kullanırız,” diye karşılık verdiler. Günümüzde tasarım mezunlarının sayıda basıyorsanız, işte o ulaşmış: haftanın yedi gününü, Bunu AKI, yani Artez Sanat ve yaratıcılık açısından böyle günde on iki saatini projelerine Tasarım Akademisi’ndeki hocama bir zemin bulmakta daha çok bir meydan okumadır. Bu ayırıyor. (Uzun süredir birlikte anlattığımda bana devletin basım- zorlanacaklarını düşünüyor asla sanat değildir. Asla, çalıştığı, en büyük destekçisi ve yayın ofisi olan Staatsdrukkerij en- musunuz? asla, asla.” eleştirmeni olarak gördüğünü Uitgeverij’in tasarım departmanına Staatsdrukkerij gibi yerler artık söylediği Julius Vermeulen ile gitmemi söyledi. Kendi kendime, yok. Mezuniyetimden sonra orada Basılı yayınların saldırıya uğradığı ortak.) Boom sıra dışı bir forma tanrım, dedim, bundan daha sıkıcı çalışmaya başladığımda, hemen bir zamanda Hollandalı grafik çevirebileceği özgün bir başlangıç bir şey olamaz… Ama sonunda tasarımcı oldum, kıdemsiz olarak tasarımcısı Irma Boom’un (d. 1960) noktası arıyor. Ve yayımladığı her oranın benim için en iyi yer nitelendirilmedim ve kısa sürede mağdur olduğu düşünülebilir ancak kitapta, adeta kitabı yeniden icat olduğu ortaya çıktı. Bir ofiste 30 bir ekibin liderliğini aldım. O onun işleri daha önce hiç olmadığı ediyor. tasarımcıyla birlikte çalışıyordum zamanlar çok saf ve korkusuzdum. kadar iyi gidiyor. “Kitapların Kraliçesi” olmanın ve bu tasarımcılar beni kitap ve Bir izleyici kitlesinin – hem de Siparişçilerinin (“müşteri” demek dezavantajı, konunuza baskın kurumsal kimlik yapmak konusunda eleştirel bir izleyici kitlesinin – yerine bu terimi tercih ediyor) çıkmanızdır. Bazı projelerde, eğittiler. Walter Nikkels’in harika bir arasında Chanel, ve eleştirmenler onu bir “Irma Boom” logo tasarladığı Kültür Bakanlığı’nın Nisan 2014’te, Irma Boom uzun zamandır var. Kitaplarından yaratmakla itham ettiler. Fakat kurumsal kimliği üzerinde çalıştım. işbirliği yaptığı arkadaşı mimar Rem Koolhaas’ın küratörlüğünü yaptığı Venedik ellisi New York’taki MoMA Boom için bile, bir belirsizlik Staatsdrukkerij’deki stajımdan Mimarlık Bienali için hazırladığı kataloğun koleksiyonunda yer alıyor ve arşivi mevcut. Kitabın bir form olarak sonra üç ay boyunca o zamanın bir prototipinin sayfalarını karıştırıyor. Amsterdam Üniversitesi tarafından savunulmaya ihtiyaç duymadığını avangart stüdyolarından biri olan Katalog Haziran 2014’te yayımlandı. muhafaza ediliyor. Gutenberg iddia etse de, kaliteli baskılı Studio Dumbar’da çalıştım ve Ödülünü ve Leipzig Kitap Fuarı kitap pazarı siparişçiler, yazarlar, grafik tasarımının zevkli bir iş altın madalyasını kazanmış olduğu tasarımcılar ve yayıncılardan oluşan olabileceğini anladım. gibi, bu Ekim ayında Vermeer büyük bir topluluğu ayakta tutmaya PTT Sanat ve Tasarım Departmanı Ödülü’nü (Hollanda devletinin “özel yetecek kadar büyük olmayabilir. 1920’den beri hizmetlerinin ve bir projede” kullanılmak üzere sanat Bunların sayıları azaldıkça, ürünlerinin tasarımlarını yapmaları çalışmaları için verdiği 100.000 Boom’un üretici ve materyal için sanatçılara, mimarlara ve Euro tutarındaki ödül) alacak. alanında seçenekleri de azalıyor. tasarımcılara sipariş vermekteydi. Profesyonel hayata bugün atılan Kariyerinin bu aşamasında Bana göre, Hollanda tasarımcılığının bir tasarımcı Boom’unkine benzer Boom zirvedeki oyuncu ana fikri PTT’nin, özellikle bir kariyer yapmanın olanaksız konumunda. Geriye dönüp 1970’lerde ve 80’lerde Ootje olduğunu düşünebilir. Bunun sebebi bakıldığında anımsanmaya değer Oxenaar’ın bölümün başında olduğu kısmen dijital devrim ama daha çok çok şey bulunuyor ve gelecekte hâlâ zamanlardaki tasarım ilkelerini esas da Boom’a sayısız fırsat sunmuş keşfedilmeyi bekleyen bir dünya da alır. [1989’da özelleştirilmiş olan Hollanda tasarım dünyasının var. Renkler üzerine yaptığı kitaplar PTT, devlete ait Posta ve Telekom tamamen değişmiş olmasıdır. ’un ürettiği bir tekstil ürün Şirketi idi. Bkz “İdari anarşi” Eye Örneğin, tasarımcının kariyerine hattına esin kaynağı oldu ve tekstile no. 1 cilt 1.]

YAZILAR ARALIK 2016 SAYI 171 anladım. Şimdiyse ABD’den çok iş işlerden nefret ederim. Tek bir kitap kitapta öne çıkan bir konumdaydı, alıyorum. Hepsi de büyük işler! üzerinde her şeyi yapabilirsiniz çünkü Treumann için çok önemliydi. ama çok sayıda basıyorsanız, işte İçgüdülerinize bu kadar sadık o bir meydan okumadır. Hiç Yani siz dikkatleri Treumann’ın kalmak için kendinize çok kısıtlama olmayışı da işi çok üzerine çektiğinizi düşünüyorsunuz güveniyor olmalısınız. zorlaştırır. Yale’deki öğrencilerime, ama başkaları farklı düşündü. Bir Hayır, hayır, hayır. Sadece işimizin çerçevesini kendimizin kitap iyi karşılanmadığında ne inatçıyım. Farklı davranamıyorum. yaratmamız gerektiğini anlatıyorum. oluyor? İnatçılık, yaptığım işin önemli bir Ve eğer bunu siparişçi yapmıyorsa Tasarım sürecinde Otto ile her şeyi boyutu. Kitabı gözümün önünde bizim yapmamız gerekir diyorum. paylaştım ama kitap çıktığında canlandırırım ve o tasavvurun Tüm ayrıntılarıyla kapsamlı bir benim için imzalamadı bile. mutlaka gerçek olması gerekir. Tıpkı şekilde ele alınmış olmalı, yoksa Sanırım çevresindekiler kitabın No 5 Culture Chanel kitabında işe yaramaz. Ben kesinlikle bir onun için yeterince iyi olmadığını olduğu gibi: bu kitaba daha tasarımcıyım, sanatçı değilim. düşünüyorlardı. Karton kapaklı başlamadan zihnimde bitirmiştim. İnsanlar kitapların sanat eseri gibi olması da hoşa gitmemişti. Anthon Sadece siparişçinin evet demesi göründüklerini söyleseler de ben Beeke hariç! O şöyle söyledi: gerekiyordu. öyle düşünmüyorum. Bu asla sanat “Sen Otto Treumann’ı 21. yüzyıla Every Thing Design’ın (Hatje Cantz, 2009) değil – asla, asla, asla. taşıyorsun.” Böylece kitap birkaç basılı kenarlarından detay. Ağır, yumruk kadar kalın 864 sayfalık yayın bir kartpostal Ancak inatçılığın siparişçileri yıl boyunca hiç ses getirmedi, ta ebatlarındadır. de ikna edecek bir albeniyle Peki kitap ki geçenlerde bir ödüle aday tamamlanması gerekmez mi? kimin kitabı oluyor? gösterilene dek. Sonra birdenbire varlığından haberdar bile değildim. Ben gösterişten hayli uzak bir tamamı satıldı. Demek ki o kadar Böyle korunaklı bir durum sunum yaparım. Asla tasarım Fakat kitaplara baktığımızda da kötü bir kitap değilmiş. Benim bugün yeni başlayan tasarımcılar ayrıntılarını konuşmam; sadece bunların “Irma Boom” kitabı için ise, o kitap kesinlikle en için artık söz konusu değil. Ben bir konsept öneririm. Bir konsepti olduğu hemen anlaşılıyor. Bu önemlilerden biridir. dış dünyanın farkına ancak o tartışabilirsiniz, ama bir santimetre durumda bunlar kimin kitabı prestijli posta pulu yıllıklarının sola ya da sağa kaydırmayı oluyor? Bir sanatçıyı yeni bir yüzyıla yayımlanmasından sonra vardım: pul tartışamazsınız. Konsepti Gülünç olan şu ki: uzmanların taşımak açısından düşünüldüğünde, koleksiyoncularından ve tasarımcı soyutlayabildiğim kadar soyutlarım her konuda uzmanlıklarını : Weaving as meslektaşlarımdan nefret mektupları ve karşı taraf da bu soyutlamaya ortaya dökmeleri beklenir ama Metaphor (Benzetme Olarak gelmeye başladı. Ama hayran kendi fikirlerini katabilir: o zaman konu tasarım olduğunda, herkes Dokuma) için de aynı şey mektupları da geliyordu. bu, bir üst seviyeye taşıyabileceğiniz “kullanışlılık”tan bahseder. Kitabımın söylenebilir. O kitaplar tasarım camiasında ortak bir düşünceye dönüşür. [Irma Boom: Kitabın Mimarisi, Benim gözümde, bir kitabın birisi kutuplaşma yarattı. Tüm ödülleri ve 2013] önsözünde Rem Koolhaas için neler yapabileceğinin en iyi benim ilk ödülüm olan En İyi Kitap Sizin “Tartışma” dediğiniz bu olsa şöyle diyor: “Irma’nın endüstrisinde örneğidir. Ödülü’nü kazandılar. Jüri raporunda gerek. ‘hizmet’ yoktur.” “muhteşem bir başarısızlık” ifadesi Evet, kesinlikle. Siparişçilerin Bu doğru, ben bir hizmet Bir kitabın tasarımcısının ismiyle geçiyordu. Birdenbire herkes birçoğuna beklemelerini söylerim. tedarikçisi değilim. Eğer bir damgalanmasının dezavantajları beni tanır oldu. Negatif tanıtımın Avımın çevresinde uzunca bir süre tasarımcıya iş yaptırılıyorsa, orada olabilir ama avantajları da var. muazzam etkisi olduğunu, hatta dolandıktan sonra bir fikrin üstüne onun “el yazısını” görürsünüz. Her iki durumda da, yani hem Sheila pozitif tanıtımdan daha etkili atlarım ve bir daha da bırakmam. Yoksa işi herhangi birine de Hicks’in hem Otto Treumann’ın olduğunu anladım. yaptırabilirsiniz. Otto Treumann kitaplarında, onları öylesine güzel İnsanlar sonunda işi bir afiş tasarımı siparişi aldığında; yapan biçim ve içeriğin bileşimidir. Bu projeler size ün kazandırdı. yapacağınızdan emindirler değil yaptığı afişin bir Otto Treumann Sadece üzerindeki “damgam” Staatsdrukkerij’de sık sık en iyi işleri mi? tasarımı olduğu belliydi. Şayet biri değil. Sheila’nınkini ele alırsak, bu benim aldığımı söylerlerdi. Ben de o Evet, verdiğim sözü mutlaka benden bir kitap tasarımı yapmamı kitabı güzel yapan onun işleridir, zaman, tamam, hadi işleri değişelim tutarım. Kimseyi yarı yolda isterse, o kitap benim tasarladığım metinlerdir ama belki benim derdim ama yine de şanslı olduğumu, bırakmam. Belki başkasının bir kitap gibi görünecektir. tasarımım, baskı, ciltleme, kenarlar iyi işlerin bana verildiğini takvimine uymaz ama ben ne olursa Çok sayıda tasarımcı olmasının söylediklerini duyardım. Elimizdeki olsun işi bitiririm. sebebi de bu zaten. Mesele seçim Boom [Sheila Hicks: Weaving as Metaphor işleri yine değişirdik. Ama asıl yapmak ve ne istediğini bilmektir. (Benzetme Olarak Dokuma)] kitabını (Yale Üniversitesi Yayınevi, 2006) yaptığı en iyi mesele verilen ödevden ne anladığın Kitaplarınız üzerinde hem tasarım kitap – kendi yaptığı kitap tasarımının bir ve yaptığın işe ne kadar emek sarf hem de içerik bakımından benzersiz Treumann Hollanda’da Grafik sanatçı için neler yapabileceğinin en iyi ettiğindir. Bu bugün de hâlâ geçerli. bir etkiniz var ancak ben sizin Tasarım adlı kitabı için sizi seçti ve örneği – olarak görüyor. Sayfa kenarları Ben haftanın yedi gününü işime “editoryal” kelimesini kullandığınızı hem de bu seçimi sizin nihai ürüne Hicks’in tekstil işlerindeki aşındırılmış kenarları çağrıştırmak için daire testere ile veriyorum. hiç duymadım. baskın çıkacağınız konusundaki çentilmiştir. Kitabın görünümü bir pamuk Kullanıyorum ama kulağıma çekincelere karşın yaptı, değil mi? balyasına benzetilir. Demek ki siz kendi şansınızı yapmacık geliyor çünkü ben Sanırım beni seçen editoryal yaratmakla kalmıyor, ilişkilerinizi yazmıyorum. Her kitabın editoryal kuruldu. Onunla tanışmam de kendiniz yaratıyorsunuz, öyle mi? kurulunda bulunuyorum. Bana göre, planlanmamıştı ama ben ısrar ettim: Benim bir işi üstlenmem sezgisel bir bu bir kitap yapımının öylesine konu o olduğu için tanışmamız karara dayanır. Tamamen güvenle doğal bir parçası ki, üzerinde laf kitaba çok şey kattı. Kitapta ilgilidir. Güven yoksa gerçekten zor etmeme hiç gerek yok. Kitabın Treumann’ın çektiği bir fotoğraf var, olur. New York’ta yaşarken, işlerimi yapısını tarif ediyorum, yazarları, iki sayfayı kaplayan bu fotoğrafta gösterdiğimde insanlar: “Kapakta fotoğrafçıları müzakere ediyorum. Willem Sandberg ile F.H.K. Henrion niye hiç görüntü yok? Kapağa bir Ve görsellerin editörlüğünü birlikte yüzüyorlar. İnsanlar (Eye görüntü koymalısın yoksa satılmaz,” yapıyorum. 42’deki eleştiri yazısıyla Robin dediler. Onlara Hollanda’da böyle Ben bu işi mimariyle Kinross da dahil) o fotoğrafı kitaba bir sorunumuz olmadığını söyledim. kıyaslıyorum. Villalar değil, sosyal koydum diye beni eleştirdiler. Fakat O zaman tasarımcılara daha çok konutlar inşa ediyorum. Kitaplar o insanlar Treumann için o kadar özgürlük tanıyan devlet desteği endüstriyel süreçlerde yapılır ve önemliydiler ki, fotoğraflarını sistemi vardı. Tasarımı piyasa çok iyi yapılmaları gerekir. Ben çekebilecek kadar yaklaştığında, yönetmiyordu. Böylece Hollanda’da tamamen endüstriyel üretimden sevinçten havalara uçtuğunu çalışmanın daha iyi olacağını yanayım. Bir defaya mahsus yapılan biliyordum. Bu yüzden o fotoğraf

YAZILAR ARALIK 2016 SAYI 171 da buna katkı yapmıştır. Hepsi nefis onunla çalışabilirsiniz. Ve ben buna ve niye yapmamız gerekiyor diye kaliteli… Tüm öğelerin bu şekilde bayılırım. Treumann kitabında sorarım. Kendi kafamın içinde bir araya gelmesi ender rastlanan onunla birlikte çalıştığımı, noksansız geliştirdiğim argüman çoğu kez bir şey. ve doğru bir şey yaptığımı kitabın argümanına dönüşür ve düşünmüştüm. Sonrasında nihayetinde bizi kitabın özündeki Hicks için her şey bir araya geldi olanlardan bu kadar etkilenmemin ana fikre götürür. ama Treumann’ın işinde bazı sebebi buydu. Tam bir aldanış eleştirmenler öyle olmadığını ileri yaşamış gibi hissettim. Nihayetinde Dijital Çağ sürdüler. kitap yine de beğenilmiş olsa Sheila Hicks kitabı üzerinde dört da, ben durumu gereğince iyi bir Basılı materyaller için seçeneklerin yıl çalıştım. 50 ayrı model yaptım; şekilde yönetemediğim için kendimi azaldığını düşünüyor musunuz? birlikte vakit geçirdik. Birbirimize suçluyorum. Kesinlikle. Fakat bunun iyi yanı, yatırım yaptık; ve bunun kitabın basılmaya değer olmayan çok fazla başarısında önemli bir yeri Nihayetinde, bir insanla ne kitap olması. E-kitaplardan çok oldu. Özgürce çalışıyorduk ve denli yakın çalışırsanız çalışın, memnunum – gerçi basılı kitap zaman sınırlaması yoktu. Bunlar işbirliğinin nasıl deneyimlendiği yerine e-kitap okumanın daha Treumann kitabında eksik olan her iki taraf için de spekülatif sürdürülebilir olduğunu düşünen Represent Royal Tichelaar Makkum (010 şeyler. Publishers, 2010) Hollanda’nın en eski şirketi olabilir. herkesle bunun nasıl bir enerji olan seramik imalatçısı Tichelaar Makkum Sheila Hicks kitabının prodüksiyon sarfiyatına sebep olduğu konusunda Treumann projesinde bir güven için bir anmadır. Boom burada kitabın kapalı aşamasında öyle bir karışıklık da tartışırım. Dijital teknolojiyi eksikliği var mıydı? haline olduğu kadar sayfalarına da renk ve yaşanmıştı ki, (ciltleme iki kez sahipleniyorum çünkü yaptığım Editoryal kurul benim Otto ile doku katmak için on sekizinci yüzyıl sanatçısı yapıldı) lansmana gitmemeyi bile kitapları yapma olanağı veriyor bana. Cornelis Bouwmeestern’in yaptığı bir çinili tanışmak istememi tuhaf bulmuştu. deseni baz alan süslemeli sayfa kenarları ve aklımdan geçirdim. Fakat sonunda Kariyerimde bir dönüm noktası Ben Otto ile birlikte bir kitap sınırları uygulamıştır. kusursuz bir hale gelip de New olan SHV kitabını alın mesela. Bu yapmak istiyordum ama bana bu York’a gönderildiğinde, Sheila ve kitap BC ile AC arasındaki süreçte şans verilmedi. Fakat elbette ben onu Sheila Hicks kitabını sipariş eden Nina arayıp çok güzel bir kitap [Massimo Vignelli’nin BC (before yine de arayıp buldum. Bir kısım Nina Stritzler-Levine başta sizi o olduğunu, gelmem gerektiğini computers/bilgisayar öncesi ve eleştirmen de kitabın baskısının çok işten kovmuştu ama sonunda en iyi söylediler. İçimden kitabın baştan AC (after computers/bilgisayar kötü olduğunu düşündü. Hollanda arkadaşınız oldu. beri güzel olduğunu ama onların sonrası) bağlamında İngilizcede aynı baskısındaki resimlerde renk Beni kovmuş olması önemli asla anlamadıklarını söylemek harflerle ifade edilen milattan önce düzeltmesi yapılmamıştı. Litografi bir konu. Şaka yapıyor diye geldi. İşte burada güven meselesi ve milattan sonra terimlerine yaptığı için hiç bütçe yoktu. Ben de üç ay düşünmüştüm. Hollanda’da bir ortaya çıkıyor. Zihninizde her şeyi göndermeye atıfta bulunuyor] boyunca işin teslimini erteleyerek, durumdan memnun değilseniz, canlandırabilirsiniz ama bir noktada yapıldı ve temelinde internetten görüntü düzeltme için yatırım oturur konuşursunuz, fakat hiç bana güvenip, işimi yapmama yararlandığını görebilirsiniz: yapma konusunda onları ikna konuşma olmadı. Söylediklerini izin vermelisiniz. Ancak o güven binlerce sayfanın gözden geçirilmesi, etmeye çalıştım çünkü Otto’nun dikkate almadığım için kitap de otomatik olarak sunulmuyor; sayfa numarası olmaması, girilip işlerinde renk çok önemlidir. Fakat üzerinde çalışmayı sürdürdüm. her defasında yeniden ve yeniden çıkılabiliyor olması, görseller para harcamak istemediler. Üç ay Kendi kendime şöyle diyordum: bu kazanmak gerekiyor. arasında sonu gelmez bir gezinme uğraştıktan sonra ben de vazgeçtim. projeye yıllardır emek veriyorum durumu. Aslında, başladığımızda ve bitirmeden bırakmayacağım. Şimdi daha fazla uluslararası bir kitap olup olmayacağını Birinin hayatı boyunca yaptığı Aslında o bana daha net olmam, iş aldığınıza göre, o güven daha bile bilmiyorduk. Verilen ödev işlerin bir kitapta bir araya işe daha çok eğilmem konusunda da geniş bir alana esneyip, iyice “alışılmadık olanı aramak” idi ve o getirilmesi söz konusu olduğunda yardımcı oldu ve sonuç ortada. incelmiş olabilir mi? zamanlarda bir kitap alışıldık bir alınan risk büyük oluyor. Ben inandığım şey için savaşırım Ben hep uluslararası işler yaptım. şeydi. Ama kitap konseptinin kendisi Benim için kesinlikle korkunçtu. ama ne zaman vazgeçeceğimi de Her hafta ülke dışındayım. ve yapısı alışılmadık bir şeydir. Özellikle Otto’nun kitabında. bilirim. Fakat kapak konusundaki Genelde ilk uçakla gidip son mücadelemiz biraz zaman aldı. uçakla döndüğüm için, sadece bir Editörlüğünü Els Kloek’in, tasarımını Bazı tasarımcılar için bazen Irma Ben kapakta görüntü kullanmak günlüğüne gitmiş oluyorum. O günü Irma Boom’un (Vantilt, 2013) yaptığı 1001 Vrouwen uit de Nederlandse Geschiedenis Boom gibi bir tasarımcının bile bir istemiyordum, bir anlaşmaya de projeler üzerinde yoğun fikir (Hollanda Tarihindeki 1001 Kadın) bir web müşteriyi renk düzeltme konusunda varmak ömrümüzü tüketti. alışverişleri yaparak geçiriyorum. sitesinden alınan içeriğin basılı, fiziksel ikna edemediğini duymak Yüz yüze kişisel görüşmeler hâlâ bir kitap olarak elde ettiği başarıya bir rahatlatıcı olabilir. Bu sonu gelmeyen mücadele, ne çok değerli. İstediğiniz kadar örnektir. Metinlerin pembe kâğıt üzerine siyah olarak basıldığı monokrom bölümlerin Ah, evet. Ve tabii bir daha zaman vazgeçeceğini bilmekle e-postayla ve telefonla haberleşip, arasına beş renkli kuşe kâğıt “müdahaleler” asla başınıza böyle bir şeyin bağdaşmıyor sanki. birini gayet iyi anladığınızı düşünün, serpiştirilmiştir. Kadınların ince kâğıt gelmeyeceğini düşünüyorsunuz ama Öğrenmiş oldum. Hayır kelimesinin yüz yüze görüşmek gibisi yoktur. üzerine basılı biyografilerine göz gezdirirken bazen geliyor. ne zaman gerçekten hayır anlamına okuyucunun parmakları eski tarz bir dokunma hissi alırken gözlerini de sayfaların geldiğini bilirim ama kapı birazcık Görünen o ki aldığınız siparişlerin temiz, klasik tarzından ayıramaz. Bir kitabın hem başarısının hem da olsa aralıksa, içeri girerim. statüsü yıldan yıla yükseliyor. İnsan de başarısızlığının derhal sizin Kabahati kendimde buluyorum – kitabı kaç kez yeniden icat edebilir? şahsınıza bağlanması zor bir kafamdaki fikri başkaları için daha Chanel’deki biri teklifiniz için o durum olsa gerek, öyle değil mi? anlaşılır hale getirmeliyim. İkna herkesin iyi bildiği “C’est génial” Zor değil, işin bir parçası bu. edici olabiliyorum gerçi. Örneğin (şahane) tabirini kullanıyorsa, çıta Bildiğiniz gibi, başarının babası iki asistanımın bir siparişçiye bir çok yükseğe taşınmış olmaz mı? çoktur. Birisi için bir şey yapmanın şeyi açıklamaya çalışıp da bir türlü Chanel kitabını bir yılı aşkın bir zorluğunu örneklemek için, Otto anlaşmaya varamadıklarını ama süre zihnimde çevirip durdum. Treumann vakasının yeri geldikçe benim devreye girmemle sorunun Bugünlerde insanlar belli bir anlatılabilecek iyi bir öykü olduğunu hallolduğunu da görüyorum. istek ve beklentiyle geliyorlar. Bu düşünüyorum. Ben kitabın konusu Fakat bunun aynı zamanda işi beklentileri her defasında karşılayıp olan kişiyle birlikte çalışmayı tercih hangi düzlemde konuştuğunuzla karşılayamayacağımı bilemiyorum. ederim. Sheila Hicks kitabı ise da ilgisi var. Ben kırmızı, sarı veya Beni daha çok içerik harekete madalyonun öbür yüzüydü, çünkü yeşil hakkında konuşmam. Birisi geçiriyor. “Özel bir kitap” talep o da uzun bir süreçti ama basılır sarıyı sevmediğini söylüyorsa, eden bir siparişi kabul etmem. Felce basılmaz elde ettiği başarı gayet onunla tartışamam. Birisiyle bir uğratan bir şeydir bu. Yaptığım her belirgindi. şeyleri gerçekten tartışabiliyorsanız, kitapta, kendime en başta bu nedir

YAZILAR ARALIK 2016 SAYI 171 Başta o zamanlar çok revaçta olduğu hadi yapalım, diyorum, neden Kitabın geleceğini anlatmak için büyük bir grafik endüstrimiz için bir CD-ROM yapsak diye olmasın? Ama önce basılı kitabın nasıl bir eskiz çizerdiniz? var ve ben baskı ve ciltleme düşündük ama proje üzerinde belki tasarımını yaparım ki ortaya ne Kitabın harika bir geleceği var. sürecini kontrol edebilmek için de beş yıl çalışacağımızı biliyorduk çıkacağını bileyim. Bu bir merak Benim küçük kırmızı kitabımda kitaplarımı yerel olarak üretmek – düşünsenize kitap bittiğinde dünya meselesi; eğer hiçbir şeye merak [Irma Boom: The Architecture of the istiyorum. Özellikle projeler kamu ne kadar değişmiş olacaktı. Bir kitap duymuyorsanız, o zaman siz ne iş Book (Kitabın Mimarisi)] kitabın kaynaklarından finanse edildiğinde, yapmış olduğumuz için şimdi çok yaparsınız ki? rönesansından bahsediyorum. Bu üretim için, kimsenin ne üzerinde mutluyum, çünkü 500 yıl geçse bile şimdiden oluyor. Fakat bir yerde çalıştığını bilmeden yalnızca bir hâlâ “okunur” olabilecek. Fakat fiziksel kitaplarınızın mimari konuşurken ya da ders verirken düğmeye bastığı Çin’e gitmek yazık Bir muhafaza kabı yaparsanız ki yönü dijitalde bulunmuyor. öğrencilerin hâlâ kitaplara çok ilgi olurdu. bir kitap öyledir, değiştirilemez bir Evet, ama araştırabileceğiniz gösterdiklerini görünce şaşırmıyor şey olur. Ama internette bir şeyi her bilginin mimarisi var. Ve bu ilginçtir. da değilim. Yale’deki konuşmalarımı Daha çok şeyin yerel olarak an değiştirebilirsiniz, sürekli hareket Bana yeni esinler aşılayabiliyor. bitirirken öğrencilere niye kitap üretilmesi konusunda giderek halindedir. Fakat bir kitapta aynı yaptığımı ve bunu niye ömrümün büyüyen hassasiyete bağlanan bir bir fotoğraf veya resimde olduğu Sizce MIT Media Lab’da çalışan sonuna kadar sürdüreceğimi konu bu. gibi zaman donup kalır. Geri dönüp birisi bir sabah uyanıp, hadi birlikte anlatıyorum. Yale arşivlerine Çin’de üretilen bir kitabın buraya bakılacak ve üzerinde düşünülecek bir iş yapmak için Irma Boom’u giderseniz eski öğrencilerin gelmesi altı hafta sürüyor. İşin bir şey haline gelir. davet edelim demeli mi? 1950’lerde yapmış olduğu kitaplar yapılması iki hafta ve gemiyle Demeli tabi – bunu yazın! görürsünüz, hâlâ duruyorlar. Fakat nakliyesi de altı hafta sürüyor. O Nasıl oldu da insanlar size bir 1990’ların dosyalarının yüklü süreyi bana verin, üzerinde çalışıp dijital sürüm yapmanız için sipariş Basılı kitapta iddialı olduğunuz gibi olduğu bir CD-ROM’a artık erişim daha iyi yapayım. verdiler? Üstelik sadece sürümü de dijitalde de rekabet edebilirliği olan sağlayamazsınız. Kitap dijital çağda değil tüm donanımı da. bir şey tasarlayabileceğinizi sanıyor daha değerli hale geliyor. Öyleyse ürünlerin yerel olarak 1001 Kadın (1001 Vrouwen uit musunuz? üretilmesi arzusu basılı yayınlara de Nederlandse Geschiedenis, Bunu söylerken elinizde bir iPhone Güzel kitaplar yaparsanız da yönelirse, üreticilerin hâlâ işin 2013) kitabı için süreci tersten var – kullanımı çok kolay ama güzel kitapları seven insanları içinde olacaklarını umut edebilir yürüttük. Hollanda tarihindeki 1001 bookstore (kitapevi) aplikasyonuna cezbedersiniz. Bir derginin miyiz? etkileyici kadınla ilgili bir web bakınca kitabın ve kitap rafının çok lansmanına giderseniz dergiler için Herkes dijitale yönelmemiz sitesi vardı fakat on iki yıl boyunca eski moda biçimde gösterildiğini deli olan insanlarla karşılaşırsınız. gerektiğini söylüyor ama aynı neredeyse hiç ziyaretçisi olmamıştı. görüyorum. Daha fazla yaratıcılık Hepimizin kendimize ait, kendi zamanda şimdiye dek hiç olmadığı Bunun üstüne biz hemen hemen olabilirdi. kendini olumlayan oymakları vardır. kadar çok kitap da var. Sheila Hicks aynı içerikle kitabı tasarladık ve Yeterince eleştiri alıyor musunuz? kitabı, örneğin, benim için kitabın daha ilk haftada tamamı satıldı. Bir Her zamankinden Size meydan okuyan biri var mı? manifestosudur. Kitap yapılan işi yayıncı bulmak yazar Els Kloek ile daha fazla kitap Olmasını dilerdim. Yeterince anlatmak için son derece güçlü bir benim üç yılımızı aldı. Bu kadar olduğunu sanmıyorum. Yakınlardaki yoldur. Yale’e gittiğimde insanların başarılı olacağı beklenmiyordu Emekliliği düşünebiliyor musunuz? bir etkinlikte Massimo Vignelli* elinde Sheila Hicks kitabını – toplam 20.000 kitap satıldı. Sanırım masamın arkasında, bir “Kitap öldü,” diye bir sav ortaya attı. görüp de onlara dokumacılıkla Fakat bazen de işler öbür türlü kitabı kesip yapıştırırken öleceğim. Bana kafa tuttu ve şaka yollu takıldı. mı ilgileniyorsunuz diye soracak yürür. Kitap iş yapmayabilir Böyle olmasını umuyorum. Bu yüzden kendi kitabımın sonunda, olsam alacağım cevap, hayır, kitabın ama internete konulunca acayip “kitap öldü, yaşasın kitap,” diyorum. kendisi ilgimizi çekiyor olacaktır. O iş yapar. Çalıştığım kitapların Sokaktaki insanlar Irma’yı zaman onlara metni okumalarını ve dijital sürümünü yapmam birkaç yıldır görmedik deyip “Kitap öldü” demek gerçekten içindeki işlere de bir bakmalarını daima isteniyor. Ben de, evet, meraklanacaklar… sert bir eleştiri mi? Çalışma söylerim. Garip olan şu ki, yayıncı Bense tam orada, başımı bir kitabın tarzınızın başka medyada tutunup kapakta Hicks’in işlerinden örnek Irma Boom: The Architecture of the Book üstünde dinlendiriyor olacağım. tutunmadığını görmek sizin için bir resim olmalı demişti. Ama ben (Kitabın Mimarisi – minyatür sürüm, daha kamçılayıcı bir meydan ona kapakta bir resim olması doğru Lecturis, 2013. Önsözünü Rem Koolhaas’ın, metinlerini ise Amsterdam Üniversitesi Kariyerinizdeki bir sonraki aşamayı okuma olmaz mı? olmaz çünkü Hicks daha geniş bir Kütüphanesi’nin Özel Koleksiyonlar düşündüğünüzde, teknoloji Massimo o cümleyi tekrarladığında okuyucu kitlesini hak eden ilgi departmanında küratör olan Mathieu şirketlerine danışmanlık yapmak şoke olmuştum; her yerde okudum. çekici bir sanatçı ve bu nedenle Lommen’in yazdığı, Boom’un kariyerine aklınıza geliyor mu? Fakat basılı kitabın hiçbir savunuya daha soyut bir kapak olması gerekir genel bir bakış sunan bir kitaptır. Minyatür edisyonunun (41,4 × 54 mm) aynı içerikli Bu çok ilginç olurdu. Son ihtiyacı yoktur. Yaklaşık 600 yıldır demiştim. Ve bu işe yaradı. V bir de ağabeyi vardır: 345 × 455 mm zamanlarda bir sürü farklı iş varlığını sürdürüyor. Bilginin ebatlarında, 7,5 kg ağırlığındaki XXL edisyon. yapıyorum: New York’taki Knoll yayılma biçimi o zamanın icatlarına Irma Boom’un tasarımını yaptığı yedi Her iki kitap da dikişli karton kapakla için tekstiller, Rijksmuseum için bağlıdır; tablolar varlıklarını kitabın bilgi ve görsellerine Eye dergisi, ciltlenmiştir, kenarları renklidir ve bir kutu sayı 88, s. 46–57’den ulaşabilirsiniz. içinde sunulmuştur. Kitaplar Eindhoven’deki kurumsal kimlik, (Amsterdam sürdürdüler, fotoğraflarla kitap da – Yayın Yönetmeni. bağımsız Hollandalı matbaacı-yayıncı Merkez İstasyonu’nda) 75.000 aynı şekilde varlığını sürdürecektir. Lecturis tarafından basılmıştır. çinili 110 metre uzunluğunda bir tünel ve New York’taki BM merkez Sizin işinizle ilgili diğer binası için bir perde. Hepsi çok eleştiriler, yolunuzu izlemeleri farklı projeler ama aynı niyetle neredeyse olanaksız olan YAZILAR Grafik Tasarımcılar Meslek Kuruluşu çalışıyorum. öğrencilere kariyerinizin örnek Derneği adına sahibi gösterilmesinden kaynaklanıyor Umut Südüak Sadece kendiniz için yapmak olabilir. Tasarım Bülent Erkmen istediğiniz başka bir şey de var mı? Niçin basılı malzemeyle Sorumlu Yayın Yönetmeni ve Ben kendi ayakkabıları her zaman çalışmasınlar ki? Elbette seçenekler Tasarım Devamlılığı Osman Tülü berbat durumda olan bir ayakkabı azalıyor. Swatch kitabından bir Grafik Uygulama: Tipograf tamircisi gibiyim ama yıllardır sayfa seçerseniz, yüzde doksanına Baskı: A4 Ofset kitaplar hakkında bir kitap artık erişim olmadığını görürsünüz. Ayda bir yayımlanır, para ile satılmaz. Tüm hakları saklıdır. üzerine çalışıyorum. Özellikle Bir matbaacı ya da ciltçi ortadan kendi kitaplarım hakkında değil, kayboldu mu, onu bir daha geri Grafik Tasarımcılar Meslek Kuruluşu Derneği genel olarak kitaplar hakkında bir getiremezsiniz. Ve bu benim içimi Ortaklar Caddesi Bahçeler Sokağı 17/4 çalışma. Gelecek yıl için bir tarih de acıtan bir mesele. Halen böylesine Mecidiyeköy 34394 İstanbul Tel: (0212) 267 27 58 belirledik ama hep ilgi çekici yeni * Massimo Vignelli 27 Mayıs 2014’te bu Faks: (0212) 267 27 59 bir iş geliyor. röportajın yapılmasından sonra ölmüştür. [email protected] www.gmk.org.tr

YAZILAR ARALIK 2016 SAYI 171