Studija Slučaja Istraživanje Stavova Zainteresovanih Strana U Borskom Okrugu Po Pitanjima Upravljanja Otpadom I Kompostiranja

STUDIJA SLUČAJA ISTRAŽIVANJE STAVOVA ZAINTERESOVANIH STRANA U BORSKOM OKRUGU PO PITANJIMA UPRAVLJANJA OTPADOM I KOMPOSTIRANJA

APRIL 2017

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Projekat se finansira od strane Evropske unije u okviru Inrerreg IPA programa prekogranične saradnje Bugarska-Srbija, CCI No. 2014TC1615CB007, a sprovode ga Udruženje „Bugarska u Evropi“ iz Bugarske i Opština Kladovo iz Srbije.

Sadržaj POLAZNE OSNOVE ...... 4

UVOD ...... 4 AKTUELNA SITUACIJA U SEKTORU ...... 5 CILJEVI I METODOLOGIJA ISTRAŽIVANJA ...... 5 PRIKAZ I OSNOVNE KARAKTERISTIKE TEROTORIJE ...... 7

OSNOVNI PODACI O REGIONU ...... 7 OPŠTINA BOR ...... 7 OPŠTINA KLADOVO ...... 8 OPŠTINA MAJDANPEK ...... 9 OPŠTINA NEGOTIN ...... 10 SISTEM UPRAVLJANJA OTPADOM U PLANSKOJ DOKUMENTACIJI ...... 11 RECIKLAŽA OTPADA I DRUGI OBLICI ISKORIŠĆENJA OTPADA ...... 14

PRIKAZ STANJA PO OPŠTINAMA ...... 14 DRUGE OPCIJE TRETMANA ...... 15 BIODEGRADABILNI OTPAD ...... 15 KOLIČINE I SASTAV OTPADA ...... 16 ISTRAŽIVANJE STAVOVA ZA INTERESOVANIH STRANA ...... 17

ANKETNI UPITNIK ...... 17 REZULTATI ISTRAŽIVANJA ...... 19 ZAKLJUČCI ISTRAŽIVANJA ...... 28 PREPORUKE...... 29

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Rezime Istraživanje potreba u oblasti upravljanja otpadom i kompostiranja je sprovedeno u okviru projekta “Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“ koji se finansira od strane Evropske unije u okviru Inrerreg IPA programa prekogranične saradnje Bugarska-Srbija. Istraživanje je obuhvatilo 100 predstavnika ciljnih grupa u Borskom okrugu i sprovedeno je tokom marta i aprila 2017 godine. Opštine iz Borskog okruga su uključene u system regionalnog rešavanja problema upravljanja otpadom u okviru regionalne deponije “Halovo 2”, koja se nalazi u Zaječaru. Za ove potrebe uradjen je i Regionalni plan upravaljanja otpadom za grad Zaječar i opštine Boljevac, Bor, Kladovo, Majdanapek, Negotin, i Knjaževac /u nastavku: RPUO). U okviru RPUO-om je predložen sistem upravljanja otpadom koji podrazumeva sistem sakupljanja otpada u dve posude (posuda za reciklabilni otpad i posuda za ostali mešani otpad) i da se u posudi za reciklabilni otpad sakupljaju reciklabilne sirovine, a u posudi za ostali mešani otpad će se sakupljati ostali otpad koji će se upućivati na tretman biološke stabilizacije. Ovim će se direktno uticati na smanjenje količina biorazgradivog otpada koji će se odlagati na deponiju. U postrojenju za biološku stabilizaciju će se otpad sakupljen u posudi za ostali mešani otpad stabilizovati radi smanjenja organskog sadržaja u otpadu u cilju ispunjenja uslova EU direktive o deponijama. Frakcija nastala ovim tretmanom predstavlja stabilizovani otpad koji će se odlagati na deponiju. Pored ovog predloženog sistema, značajno je i smanjenje količina ostalog mešanog otpada na mestu nastanka, kako bi se smanjili troškovi prikupljanja i transporta otpada. Pored toga, na ovaj način bi se proizvodio i compost koji bi domaćinstva mogla da koriste za sopstvene potrebe. Ključni zaključci istraživanja su:  Najveći broj ispitanika smatra da je otpad veliki ili veoma veliki problem u njihovoj opštini, ali i da je pravilno upravljanje otpadom veoma važno, jer moramo čuvati životnu sredinu,  Preko 80% otpada koji se generiše u anketiranim domaćinstvima/poslovnim subjektima se može ponovo koristit, što otvara velike mogućnsoti za unapređenje sistema kompostiranja i reciklaže.  U pogledu odlaganja otpada anketirani građani pokazuju visok nivo svesti, s obzirom da 85% njih otpad uvek odlaže na predviđeno mesto  U pogledu primarne selekcije otpada stanje nije zadovoljavajuće, s obzirom da skoro 55% anketiranih ne vrši nikakvu primarnu selekciju.  Skoro 50% anketiranih ispitanika ne zna ili nije sigurno šta je kompostiranje otpada, dok oko 46% ispitanika ne zna ili misli da se kompostiranje otpada ne može vršiti u domaćinstvu.  Postupanje sa biorazgradivim otpadom je u potpunosti nezadovoljavajuće, s obzirom da samo 1% ispitanika vrši kompostiranje i oko 12% ispitanika posebno odlažu biorazgradivi otpad (u posbnu posudu ili na gomili u dvorištu), a da preko 80% ispitanika biorazgradivi otpad odlaže u posudu sa ostalim otpadom.  Kao ključne razloge za nevršenje kompostiranja biorazgradivog otpada ispitanici su naveli da ne znaju kako se kompostira, da nemaju odgovarajuće posude i da nemaju odgovarajuće mesto. Sa druge, na anketirane bi najviše uticalo da započnu sa kompostiranjem ukoliko bi imali finansijske podsticaje ili ukoliko bi besplatno dobili odgovarajuće posude.  Ispitanici su uglavnom neupućeni u troškove opreme za kompostiranje, s obzirom da uglavnom smatraju da oprema košta više nego što su stvarne cene na tržištu,  Ohrabrujući je podatak da bi oko 67% anketiranih verovatno počeo sa kompostiranjem ili sigurno počelo sa kompostiranjem ukoliko bi dobili opremu za kompostiranje.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Summary Research needs in the field of waste management and composting was conducted within the project "Preservation and enhancement of the environment in the border region through composting of biodegradable waste" which is funded by the European Union within the Inrerreg IPA CBC Program Bulgaria-Serbia. The study included 101 representatives of the target groups in the Bor region and was conducted during March and April 2017. Municipalities of Bor district are included in the regional system of solving the problem of waste management in the context of regional landfill "Halovo 2", which is located in Zajecar. For this purpose it is done the Regional Waste Management Plan for the city of Zajecar and municipalities Boljevac, Bor, Kladovo, Majdanapek, Negotin and Knjaževac (below: RPUO). Within RPUO the proposed waste management system which includes waste collection system in two containers (containers for recyclable waste and containers for other mixed waste) and to a container for recyclable waste collected recyclables, and container for the rest of the mixed waste will be collect residual waste that will be directed to the treatment of biological stabilization. This will have a direct impact on reducing the amount of biodegradable waste that will be disposed in a landfill. The plant for the biological stabilization of the waste will be collected in a container for other mixed waste stabilization to reduce the organic content of the waste in order to meet the requirements of the EU directive on landfills. The fractions formed by this treatment represent stabilized waste to be disposed of in a landfill. In addition to this the presented system, it’s important to reduce the amount of other mixed waste at the place of origin, in order to reduce the cost of collection and transportation of waste. In addition, in this manner would be produced compost that households could use for its own purposes. Key findings of the study are:  The largest number of respondents believe that the waste is a big or very big problem in their municipality, but also that the proper management of waste is very important because we need to protect the environment,  Over 80% of waste generated in households / businesses can be reused, which opens great it enables to improve the system of composting and recycling,  In terms of waste disposal surveyed citizens show a high level of awareness, given that 85% of waste is still disposed of them into position,  In terms of primary waste selection is not satisfactory, given that almost 55% of respondents do not perform any primary selection,  Almost 50% of respondents do not know or are not sure what the composting of waste, while around 46% of respondents do not know or think that composting can not be done in the household.  Treatment of biodegradable waste has been fully unsatisfactory, since only 1% of the subjects is performed composting and approximately 12% of patients in particular are disposed biodegradable waste (in the special container or on a pile in the yard), and more than 80% of the biodegradable waste is disposed in the container with other waste,  The key reasons for the failure to perform the composting of biodegradable waste respondents said they did not know how to compost, they do not have the proper containers and do not have an appropriate place. On the other, the respondents would most influence to begin a composting if they had financial stimulans or if they get the proper containers for free,  Respondents were largely uninformed of the cost of equipment for composting, since it generally believe that the equipment costs more than the actual price in the market,  It is encouraging that around 67% of respondents probably started composting or certainly started composting if they get the equipment for composting. Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

POLAZNE OSNOVE

Uvod Istraživanje stavova zainteresovanih strana o pitanjima upravljanja otpadom, a posebno biorazgradivim otpadom se sprovodi u okviru projekta „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“ koji se finansira od strane Evropske unije u okviru Inrerreg IPA programa prekogranične saradnje Bugarska-Srbija, a sprovode ga Udruženje „Bugarska u Evropi“ iz Bugarske i Opština Kladovo iz Srbije. INTERREG - IPA CBC Bugarska - Srbija Program je osmišljen u okviru evropske strategije za pametan, inkluzivan i održiv rast i relevantnim nacionalnim strateškim dokumentima. Program nastavlja evoluciju EU prekograničnih inicijativa, reflektovan u Susedskom programu (the Neighbourhood Programme) od 2004. do 2006. godine i IPA prekogranični program saradnje Bugarske- Srbija 2007 - 2013. Dodatno Program doprinosi i interakciju sa EU makro-regionalnom strategijom za Dunavski region, osmišljen za zemlje i regione koji dele zajedničke potrebe i ciljeve u regionu. Program sufinansira Evropska unija kroz Instrument za pretpristupnu pomoć II i sufinansiraju Bugarska i Srbija. Programsko područje obuhvata 13 administrativnih jedinica: 6 okruga u Bugarskoj - Vidin oblast, Montana oblast, Vraca oblast, Sofija oblast, Varna oblast i Vidin oblast, a koji odgovaraju nivou NUTS III (EUROSTAT), a ekvivalentno NUTS III 7 okruga u Srbiji - Borski okrug, Zaječarski okrug, Toplički okrug, Nišavski okrug, Pirotski okrug, Jablanički okrug i Pčinjski okrug. Program se suočava sa dva glavna izazova u cilju stvaranja pozitivnog društveno-ekonomskog ambijenta, neophodnog za razvoj pograničnog područja:  Ulaganje u efikasnu valorizaciju i efikasno upravljanje teritorijom;  Povećanje prekograničnih mreža, interakcija i veza u društvenim, ekonomskim i ekološkim sferama. Ovaj krajnji cilj je osnova strateškog okvira Programa, koji upućuju na tri od osam tematskih prioriteta, navedenih u Aneksu III Uredbe (EU) №231 / 2014, i to:  Podsticanje turizama i kulturnog i prirodnog nasleđa;  Investiranje u mlade, obrazovanje i veštine;  Zaštita životne sredine i promovisanja adaptacije klimatskim promenama i njihovo ublažavanje, sprečavanje rizika i upravljanje. Projekat "Očuvanje i unapređenje životne sredine u prekograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada" je finansiran u okviru prvog poziva Programa i ima za cilj da stimuliše uravnotežen i održiv razvoj pograničnog regiona kroz prilagođavanje promena životne sredine i pametni ekonomski rast.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Specifični ciljevi projekta su:  Promovisanje i unapređenje korišćenje zajedničkih prirodnih resursa i podsticanje zaštite prirode kroz realizaciju zajedničkih aktivnosti zaštite životne sredine;  Podizanje javne svesti o smanjenju i ponovnoj upotrebi biorazgradivog otpada;  Izgradnja kapaciteta relevantnih državnih organa i zainteresovanih strana o smanjenju otpada i pitanjima ponovne upotrebe;  Očuvanje i unapređenje kvaliteta zemljišta, vode i vazduha;  Poboljšanju lokalne politike zaštite životne sredine. Ovaj ugovor je deo pomenutog projekta i ima za cilj pružanje konsultantskih usluga za implementaciju studije slučaja i razvoj konačne procene.

Aktuelna situacija u sektoru U modernom svetu industrijalizacije količina otpada je postala ozbiljna opasnost i pretnja ekosistema ravnotežu. Potrošnja hemijskih đubriva i pesticida je u stalnom porastu; plodno tlo postaje neplodno zemljište puna otpada. Odlaganje otpada na deponije stvara uslove za emisije gasova, koji su preduslov za tzv efekta staklene bašte i globalnih klimatskih promena. Studije pokazuju da će efekat staklene bašte povećati temperaturu sa 1.4 ° C - 5,8 ° C. Nakon 30 godina temperatura na Zemlji će biti sa 0,3 ° -1.3 ° C viša nego danas. Samo u XX veku temperatura je povećana sa oko 0,6 ° C. Ovo uslovljava preduzimanje hitnih mera za smanjenje negativnih efekata. Područje Vidinske oblasti i Borskog okruga je uglavnom ruralno i pod šumom, sa vrlo povoljnim klimatskim i prirodnim resursima. Kao rezultat toga, postoje značajne količine biorazgradivog otpada - sveže i sušeno lišće, trava, grane, žbunje, đubrivo, hrana otpad, itd Ali u području postoji nedostatak dovoljno informacija i uslova za kompostiranje biorazgradivog otpada i, u većini slučajeva ljudi koristi nelegalne deponije kako bi se otarasili "nepotrebnog" otpada ili ga spaljuju, čime zagađuju zemljište, vodu i vazduha. Nerazvijena svest o kompostiranju i njegovim prednostima je razlog zašto je ovaj metod ponovne prerade otpada nije rasprostranjena u prekograničnom regionu. U stvari, kompostiranjem biorazgradivog otpada se postiže održivo smanjenje otpada u dugom vremensom periodu. Negativni efekti ljudskih aktivnosti na životnu sredinu i smanjenju emisije štetnih gasova u toku transporta i odlaganja otpada se ograničavaju, što u dugoročnom periodu sprečava zagađenje zemljišta i vode. Projekat doprinosi razvoju ekološki prijateljskog ponašanja među ciljnim grupama, njihovo aktivno učešće u zaštiti životne sredine i podržava čistije i bezbednije životne uslove. Projekat "Očuvanje i unapređenje životne sredine u prekograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada" predlaže mere u cilju zadovoljavanja potreba ciljnih grupa i pružajući im efikasan, jeftin i kvalitetan proizvod - kompost, što može povećati plodnost zemljišta i poboljšanje kvaliteta njihove proizvodnje. S druge strane, kompostiranjem biorazgradivog otpada se postiže dugoročno održivo smanjenje otpada. Projektne aktivnosti vezane za održivo upravljanje otpadom i kompostiranje biorazgradivog otpada doprinose smanjenju ugljen dioksida i metana. Tako se negativni i štetni efekti ljudskih aktivnosti na životnu sredinu i klimatske promene ograničavaju. Globalno, projekat doprinosi razvoju ekološki prijateljskog ponašanja među ciljnim grupama i njihovo aktivno učešće u zaštiti životne sredine.

Ciljevi i metodologija istraživanja Cilj ove aktivnosti je da se identifikuje nivo informacija od ciljnih grupa o upravljanju otpadom i pitanjima cirkularne ekonomije u ciljnom regionu – prikupljanje otpada, smanjenje otpada, ponovna upotrebu, kompostiranje otpada, koristi od kompostiranja, ekonomiju nultog otpada, itd, kao i motivaciju korisnika za ponovnu upotrebu organskog otpada i da ga kompostiraju. Kompostiranje biorazgradivog otpada je veoma mudro rešenje u upravljanju otpadom,

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

ali informisanost o prednostima kompostiranje je nedovoljno. Identifikacija sadašnjeg nivoa informisanosti ciljnih grupa, razvijanje procene potreba, zaključci i preporuke će biti osnova za dalje aktivnosti projekta. To će olakšati lakšu implementaciju projekta, uspešnu realizaciju informativne kampanje o prednostima kompostiranja, koja dugoročno doprinesi smanjenju količine biorazgradivog otpada i njegovo racionalno korišćenje. Na kraju, cilj ove aktivnosti je da se proceni motivacija ciljnih grupa da kompostiraju svoj organski otpad i da prime pilot kompostere. Ciljne grupe: domaćinstva, farme, lokalne zainteresovane strane itd. Teritorijalni obuhvat: Borski okrug, Republika Srbija Istraživanje je sprovela Agencija K KONSALTING iz Kraljeva. Istraživanje je sprovedeno prema sledećoj metodologiji:  Planiranje istraživanja, razrada radnog plana i izrada “uvodnog” upitnika. Pitanja koja sadrži “uvodni upitni obuhvataju sledeće teme: opšte informacije o generisanju otpada, načini odlaganja otada, primarna separacija, kompostiranje i ponovno korišćenje otpada, koristi od kompostiranja biorazgradivog otpada, vrste i količine generisanog otpada, načini postupanja sa otpadom, motivisanost za smawivawe i ponovno korišćenje otpada, motivisanost za kompostiranje, pitanja koja obeshrabruju stanovništvo da vrši kompostiranje,  Odobravanje “uvodnog upitnika od strane Opštine Kladovo,  Deteljno mapitanje predstavnika ciljnih grupa i odabir učesnika u anketiranju,  Posete ciljnom region, kontaktiranje predstavnika ciljnih grupa, organizovanje sastanaka, anketiranje i popunjavanje “uvodnih” upitnika. Popunjen je 101 uvodni upitnik,  Priprema “alata” za analizu upitniak, unos podataka i analiza prikupljenih podataka,  Izrada “analize potreba” ciljnih grupa i izrada finalnog izveštaja sa rezultatima, zaključcima i preporukama.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

PRIKAZ I OSNOVNE KARAKTERISTIKE TEROTORIJE

Osnovni podaci o regionu Borski okrug se nalazi na istoku Srbije, obuhvata površinu od 3507 km2 i prema Popisu iz 2011 godine naseljava ga 124992 stanovnika.

Tabela 1. Podaci o stanovništvu po opštinama u Borskom okrugu Procenat Procenat Broj Broj urbanog Broj seoskog Opština urbanog seoskog stanovnika stanovnistva stanovnistva stanovnistva stanovnistva Bor 48615 70.26 34160 29.73 14455 Kladovo 20635 47.15 9729 52.85 10906 Majdanpek 18686 54.10 10109 45.90 8577 Negotin 37056 45.56 16882 54.44 20174 Izvor: Zavod za statistuku Republike Srbije 2011

Tabela 2. Podaci o površini i broju naselja po opštinama Borskog okruga Naziv grada/opštine Površina (km2) Broj naselja Gradska naselja Ostala naselja Bor 856 14 1 13 Kladovo 629 23 2 21 Majdanpek 932 14 2 12 Negotin 1090 39 1 38 Ukupno: 3507 90 6 84

Opština Bor Opština Bor sa svojih 856 km² (izvor RZS Srbije za 2011) spada u prostranije opštine u Srbiji. Prema Popisu iz 2011. godine, na teritoriji opštine živi 48.615 stanovnika u 14 naselja. Prosečna gustina naseljenosti opštine je 57 stanovnika na km2, što je najveća gustina naseljenosti i u Borskom okrugu. Indeks broja stanovnika u celoj opštini je 87.1 za period 2011/2002. Nijedno naselje nema pozitivan rast. Broj domaćinstava iznosi 17.103 a prosečan broj članova po domaćinstvu iznosi 2.84. Opština Bor obuhvata grad Bor sa 34.160 stanovnika i 13 seoskih naselja sa 14.455 stanovnika (Popis 2011): Brestovac (2.690), Bučje (579), Gornjane (930), Donja Bela Reka (741), Zlot (3.299), Krivelj (1.052), Luka (537), Metovnica (1.111), Oštrelj (586), Slatina (890), Tanda (319), Topla (97), Šarbanovac (1624). Teritorija opštine je pretežno brdsko planinskog karaktera, okružena planinama Deli Jovan (1.135), Stol (1.156 m), Lisac, Veliki Krš (1.148 m) i Crni Vrh (1.043 m), sa delovima sliva Porečke reke i Timoka. Pod šumama je 37,1% Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

teritorije opštine. Ističu se visovi Crnog vrha, Stola, lovište Dabušnica, Zlotske pećine sa izvanrednim pećinskim ukrasima, izvorima mineralne i lekovite vode. Zlotske pećine se nalaze na 20 km od grada Bora, u predelima Kučajskih planina. Najveće među njima su Lazareva pećina i Vernjikica, međusobno udaljene 1,5 km. Na teritoriji opštine nema većih vodotoka. Manjim pritokama oblast gravitira ka dolinama Crnog i Velikog Timoka. Na 14 km od grada Bora, pregrađivanjem Brestovačke reke 1959. godine, formirano je Borsko jezero značajno za industrijsko napajanje i turizam. Mineralne vode u okolini grada Bora korišćene su još u rimsko doba. Najznačajnija izvorišta su u toku Brestovačke reke gde se nalazi i poznata Brestovačka Banja. Grad Bor je privredni, administrativni i kulturni centar okruga. Smešten je u susedstvu Homoljskih i Kučajskih planina, na prosečnoj nadmorskoj visini 378 m i prostire se u basenu Borske reke. To je rudarski i industrijski grad sa razvijenom obojenom metalurgijom. Poznat je kao sedište najvećeg rudnika bakra i zlata u Evropi, čija eksploatacija je počela 1904. godine, ali je korišćen i u davnim antičkim vremenima. Poznat je i po istorijskom i kulturnom nasleđu. Sakupljanje, transport i deponovanje otpada na teritoriji opštine Bor je povereno JKP „3. Oktobar“, koje je osnovano kao javno preduzeće sa sadašnjom organizacijom 14.12.1989. godine Odlukom o obrazovanju Radne organizacije za komunalnu delatnost „3. Oktobar“. Problem otpada u opštini Bor, komunalnog i industrijskog, je značajan, obzirom da nije bilo kontrole i planskih aktivnosti na uređenju postojećih zona za odlaganje otpada. Deponija komunalnog otpada nalazi se u neposrednoj blizini grada, u napuštenom delu kopa, zbog čega nije bilo nikakvih ulaganja u njeno uređenje. Projekat sanacije je urađen ali radovi još nisu izvršeni. Otpad se odlaže bez ikakvog prethodnog tretmana ili prekrivanja zemljom nakon odlaganja. U okolini grada i seoskih naselja nalazi se veliki broj nekontrolisanih smetlišta i velikih količina odbačenog otpada (divlje deponije).

Opština Kladovo Prema Popisu iz 2011. godine, na teritoriji opštine živi 20.635 stanovnika. Gustina naseljenosti iznosi 33 stanovnika na 1 km² (RZS Srbije, 2011). Opština se nalazi na krajnjem severoistoku Srbije i poslednja je tačka na istoku prema Bugarskoj i Rumuniji, a graniči se i sa opštinama Negotin i Majdanpek. Površinom od 629 km2 zahvata oblast Ključ, koja je tako nazvana po velikom Dunavskom meandru, kao i delove Đerdapske klisure (Pećka bara - Davidovac) i Negotinske krajine (Slatinska reka - Milutinovac). Opština Kladovo obuhvata 23 naselja, 2 gradska sa ukupno 9.729 stanovnika – Kladovo (8.869) i Brza Palanka (860) i 21 seosko naselje sa ukupno 10.906 stanovnika: Vajuga (437), Velesnica (215), Velika Vrbica (792), Velika Kamenica (542), Grabovica (685), Davidovac (534), Kladušnica (634), Korbovo (740), Kostol (961), Kupuzište (237), Ljubičevac (364), Mala Vrbica (782), Manastirica (168), Milutinovac (143), Novi Sip (767), Petrovo Selo (79), Podvrška (981), Reka (203), Rečica (23), Rtkovo (827), Tekija (792). Indeks broja stanovnika u opštini Kladovo za period 2011/2002 je veoma nizak, 87.4. Broj domaćinstava iznosi 7.745 a prosečan broj članova po domaćinstvu iznosi 2.66. Razgranata hidrografska mreža, sa Dunavom kao najvećom i vodom najbogatijom rekom, ravničarsko – terasasti tereni pored obale Dunava, brdsko planinski predeli sa nadmorskom visinom od 500 m i klisura Dunava koja je jedna od najlepših u Evropi, Mali i Veliki Kazan, su najvažnije geografske karakteristke. Najznačanije obeležje opštine Kladovo je Nacinalni park Đerdap. To je nacionalni park sa najstarijom geološkom istorijom i najdužom kompozitnom dolinom u Evropi, sa četiri klisure (Golubačka klisura, Gospođin vir, Kazanska i Sipska klisura, od kojih su tri poslednje na teritoriji opšine Kladovo), tri kotline, sa najvećom, najdužom i najstarijom vodenom probojnicom u Evropi u kojoj je Dunav najdublji i najuži, najveći prirodnjački i arheološki muzej u prirodi Evrope, najstarije neolitsko naselje nastalo pre više od 8000 godina, itd. Na prostoru parka opstaje preko 1100 biljnih vrsta. Od elemenata drevne flore tu su mečja leska, koprivić, orah, jorgovan, srebrna lipa, maklen, medunac, Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

a posebnu vrednost predstavljaju šumske i žbunaste zajednice. Najpoznatija edemska vrsta u Đerdapu je đerdapska lala, koja postoji samo u Đerdapskoj klisuri. Na ovom prostoru se takođe mogu naći i reliktne vrste faune kao što su medved, ris, vuk, šakal, suri orao, sova, ušara, crna roda kao i mnoštvo drugih vrsta. Administrativno, privredno i kulturno središte opštine je grad Kladovo. Kladovo se ubraja u starije gradove u Podunavlju, a nastanak naselja se vezuje za vojno civilni logor koji su podigli rimljani na granici, poznat pod imenom Zanes. Kada je logor razoren, Sloveni su na njegovim temeljima podigli svoje naselje Novi Grad čiji ostaci se nalaze neposredno pre ulaska u savremeni grad idući Đerdapskom magistralom u pravcu od Donjeg Milanovca ka Kladovu. Na tom mestu Turci su, za vreme vladavine Mahmuda II u XVI veku, izgradili tvrdjavu Fetislam iz dve celine, Mali i Veliki grad, čime je Novi Grad izgubio slovenski karakter. Odlukom opštinskih organa JKP „Komunalac“ Kladovo posluje kao javno komunalno preduzeće od 21.06.1991. godine. Delatnost preduzeća je sakupljanje i deponovanje otpada produkovanog na teritoriji opštine Kladovo, kao i održavanje deponije.

Opština Majdanpek Opština Majdanpek se prostire na 932 km², a prema Popisu 2011. godine, na teritoriji opštine živi 18.686 stanovnika. Prosečna gustina naseljenosti opštine iznosi 20 stanovnika po 1 km2, što je svrstava u najređe naseljenu opštinu u Borskom okrugu. Ukupan indeks broja stanovnika za period 2011/2002 je negativan, 78.9. Trend opadanja broja stanovnika se nastavlja i dalje. Opština Majdanpek obuhvata 14 naselja, od toga 2 gradska, Majdanpek (7.699) i Donji Milanovac (2.410) što ukupno čini 10.109 stanovnika. Broj stanovnika u seoskim naseljima iznosi 8.577. To su sledeća naselja: Boljetin (512), Vlaole (604), Golubinje (736), Debeli Lug (405), Jasikovo (582), Klokočevac (595), Leskovo (348), Miroč (319), Mosna (720), Rudna Glava (2.010), Topolnica (856), Crnajka (890). Broj domaćinstava iznosi 7.216, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2.59, što predstavlja najniži prosek u celoj Timočkoj krajini. Administrativno, privredno i kulturno središte opštine je grad Majdanpek koji leži na 350 m n.v. On je poznat po rudniku bakra koji datira još od ranog 17 veka. To je tipično rudarski grad. Rudarstvo u samom mestu traje, sa kraćim ili dužim prekidima, oko 7000 godina. Drugi grad, Donji Milanovac, leži na 75 m n.v. i poznat je kao centar JP ''Nacionalni park Đerdap''. Trećina opštine se nalazi u sklopu Nacionalnog parka Đerdap. Sa svojim planinskim vrletima, rekama, obalom Dunava, izuzetnom i retkom florom, faunom, predelima izuzetne vrednosti, predstavlja najznačajniju turističku vrednost opštine. Reljef opštine je pretežno brdsko – planinski (76% opštine), a ostali deo opštine, 23%, je uglavnom nizijsko – brežuljkasog reljefa. Područje oko Dunava ima umerenu klimu (Donji Milanovac je mesto u Srbiji sa najviše sunčanih dana u godini). Opština Majdanpek se nalazi u slivu tri reke, Dunava, Peka i Porečke reke. Brojnost i raznovrsnost ihtiofaune Dunava ogleda se u 58 stalno nastanjenih vrsta riba. Iznad navedenih reka i njihovih pritoka uzdižu se vrhovi Kučajskih planina, Miroča, Malog krša i Deli Jovana. U prirodne lepote opštine se ubrajaju i kanjon Boljetinske reke, rezervat prirode Šomrda, planina Starica, slapovi Belog izvora na oko 14 km od Majdanpeka, i dr. Rajkova pećina, izuzetno značajna speleološka, geomorfološka i turistička retkost, otvorena za turiste 1975. godine, je najduža pećina u Srbiji. Nalazi se na 3 km od Majdanpeka, na izvorištu reke Mali Pek i pored veštačkog jezera Veliki zaton. Još jedan spomenik prirode je prirodni kameni most, Valja Prerast, pod zaštitom države. Nalazi se na oko 12 km od Majdanpeka. Impozantni raspon prerasti iznosi 150 m, a širina njenog otvora pri dnu u visini rečnog korita 9,7 m. U pogledu kulturno – istorijskog nasleđa, teritorija opštine Majdanpek je jedna od najbogatijih u današnjoj Evropi. Ovde se nalaze arheološki lokaliteti Vlasac, koji datira iz VIII veka pre nove ere, gde je otkrivena prva kodirana

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

poruka isklesana ljudskom rukom, Lepenski Vir, mesto gde je praistorijski čovek ostvario svoje neponovljive domete u oblasti plastične umetnosti i Rudna Glava, najstariji očuvani rudnik na planeti Zemlji, koji dokumentuje dramu izlaska čoveka iz kamenog doba i prelaska u doba metala. U slivu Porečke i Šaške reke vršila su se iskopavanja rude ranije nego u drugim delovima Evrope. U Rudnoj Glavi postoje materijalni tragovi stari 6000 godina koji ukazuju na iskopavanja rude na lokalitetu ''Okno''. Zlatonosna reka Pek sa svojim pritokama je privlačila ispirače zlata stvarajući legende o skrivenom blagu. Tradicionalni način ispiranja zlata se i danas neguje u pojedinim selima. Od ostalih objekata kulturnog nasleđa značajni su i sledeći objekti iz 19. veka: crkva Svetog apostola Petra i Pavla u Majdanpeku, crkva Svetog Nikole u Donjem Milanovcu, Kapetan Mišin konak i Tenkina kuća u Donjem Milanovcu. Odlukom iz 2014. godine osnovano je Javno preduzeće za komunalne usluge „Vodovod“ Majdanpek. JKP ''Vodovod'' od 2014. godine, obavlja poslove iznošenja komunalnog otpada

Opština Negotin Opština Negotin se prostire na 1090 km2 . Prema Popisu iz 2011. u opštini živi 37.056 stanovnika. Prosečna gustina naseljenosti opštine je 34 stanovnika na km2. Indeks broja stanovnika u celoj opštini je samo 85.3 za period 2011/2002. Broj domaćinstava iznosi 13.906 a prosečan broj članova po domaćinstvu iznosi 2.66. Opština Negotin obuhvata 39 naselja, gradsko naselje Negotin sa 16.882 stanovnika i 38 seoskih naselja sa ukupno 20.174 stanovnika: Aleksandrovac (459), Braćevac (335), Brestovac (257), Bukovče (1.136), Veljkovo (121), Vidrovac (656), Vratna (260) Dupljane (481), Dušanovac (782), Jabukovac (1413), Jasenica (511), Karbulovo (364), Kobišnica (1.148), Kovilovo (292), Mala Kamenica (317), Malajnica (481), Miloševo (443), Mihajlovac (526), Mokranje (550), Plavna (886), Popovica (345), Prahovo (1.196), Radujevac (1.211), Rajac (275), Rečka (353), Rogljevo (123), Samarinovac (437), Sikole (599), Slatina (437), Smedovac (112), Srbovo (444), Tamnič (246), Trnjane (362), Urovica (831), Crnomasnica (199), Čubra (413), Šarkamen (299) i Štubik (874). Opština Negotin se nalazi u ravnici, poznatoj pod imenom Negotinska nizija, koja se proteže izmedju Timoka i Dunava na istoku do lučne brdovite kose Vidrovac – Badnjevo – Bratujevac na zapadu. Iznad ove kose nastavlja se ravničarski plato sve do planina Deli Jovan i Stol, koje čitavo ovo područje prirodno odvajaju od centralne i zapadne Srbije. Sam grad Negotin je na oko 45 m iznad nivoa mora. Negotinska nizija je sa zapadne i severne strane okružena planinama a otvorena sa istočne i južne strane što doprinosi specifičnoj klimi opštine. Negotin predstavlja najkontinentalniju oblast Srbije sa toplim letima i hladnim zimama. Negotinska krajina je bila naseljena još u kameno doba, o čemu svedoče tragovi neolitskog čoveka, pronadjeni na obali Dunava u selima Prahovo, Dušanovac i Radujevac. Na 25 km zapadno od Negotina nalazi se kasnoantički lokalitet Vrelo Šarkamen. Ovaj rezidencijalno – memorijalni kompeks potiče s kraja 3. i početka 4. veka. Sam kompleks carske palate se prostire na 25 ha. Drugi antički lokalitet je rimski grad Ad Akvas, koji se nalazio na obali Dunava kod sela Prahova i u vreme svog najvećeg prosperiteta krajem 2. i početkom 3. veka brojao oko 15 – 20 hiljada žitelja. Pored Prahova nalazila se i velika luka u kojoj su pronađeni ostaci rimskih lađa i nekoliko nadgrobnih Na osnovu Zakona o komunalnim delatnostima (,,Službeni glasnik RS”, br. 16/97,42/98) Skupština opštine Negotin,.2011. godine, donela je odluku o održavanju čistoće što podrazumeva i sakupljanje i odvoženje komunalnog otpada. Na osnovu člana 10. Odluke o održavanju čistoće (Sl. list opštine Negotin broj 12/2011 od 09. maja 2011 godine) JKP Badnjevo Negotin kao poverenik komunalne delatnosti određuje i definisalo je uslove za sakupljanje i odvoženje komunalnog i komercijalnog otpada.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

SISTEM UPRAVLJANJA OTPADOM U PLANSKOJ DOKUMENTACIJI

Strategija upravljanja otpadom Republike Srbije 2010-2019. Strategija upravljanja otpadom iz 2010. god. predstavljaja strateški dokument kojim su date smernice za održivo i racionalno upravljanje otpadom na teritoriji Srbije. Nacionalna strategija kao prioritetne aktivnosti definiše neophodnost uspostavljanja uravnotežene mreže regionalnih deponija, transfer stanica, postrojenja za separaciju otpada, centara za kompostiranje, postrojenja za tretman opasnog otpada itd. Takođe, Strategijom je definisan niz razvojnih mera i aktivnosti na regionalnom nivou. Formiranje regiona u funkciji izgradnje regionalnih deponija i mreže transfer stanica zavisi od više faktora, u prvom redu od veličine i strukture opština i od saobraćajne povezanosti unutar regiona, kao osnove za ispitivanje ostalih karakteristika i parametara koji su od značaja za vrednovanje povoljnosti, odnosno nepovoljnosti određenih prostora za lociranje regionalnih deponija i ustanovljavanje komplementarnih sadržaja kao što su transfer stanice, reciklažni centri, postrojenja za kompostiranje, postrojenja za insineraciju i dr. U cilju uspostavljanja održivog sistema upravljanja otpadom, Strategijom je predloženo formiranje regiona za upravljanje otpadom (ukupno 26 na teritoriji Republike Srbije). Strategijom su definisani sledeći ključni principi koji moraju biti zadovoljeni planovima upravljanja otpadom od kojih je jedan od najznačajnijih “Princip hijerarhije”. Hijerarhija upravljanja otpadom predstavlja redosled prioriteta u praksi upravljanja otpadom:  prevencija stvaranja otpada i redukcija, odnosno smanjenje korišćenja resursa i smanjenje količina ili opasnih karakteristika nastalog otpada,  ponovna upotreba proizvoda za istu ili drugu namenu,  reciklaža, odnosno tretman otpada radi dobijanja sirovine za proizvodnju istog ili drugog proizvoda,  iskorišćenje vrednosti otpada (kompostiranje, spaljivanje uz iskorišćenje energije i dr.),  odlaganje otpada na deponije. Nacionalnom strategijom između ostalog definisana je infrastruktura za upravljanje komunalnim otpadom prema kojoj se opštine udružuju radi zajedničkog upravljanja otpadom i uspostavljaju se sistemi regionalnih centara koji obuhvataju regionalnu deponiju za komunalni otpad, postrojenje za separaciju reciklabilnog otpada, transfer stanice, kao i postrojenja za kompostiranje. Postrojenje za kompostiranje ili anaerobnu digestiju može obuhvatati kompletan mehaničko-biološki tretman otpada, ili samo aerobni tretman otpada u postrojenju ili kompostnom polju smeštenom pored deponije. Primarna selekcija otpada će se postepeno uvoditi. Potrebna je stalna kampanja i edukacija građana o potrebi i značaju primarne selekcije za upravljanje komunalnim otpadom. Sve opštine Borskog okruga su planirane da problematiku otpada rešavaju zajedno sa opštinom Boljevac i gradom Zaječarom

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Prostorni plan Republike Srbije Prema Prostornom planu Republike Srbije (''Sl. Glasnik RS'', br.88/10) osnovni cilj u oblasti upravljanja otpadom je ''razvijanje održivog sistema upravljanja otpadom u cilju smanjenja zagađenja životne sredine i degradacije prostora''. Na osnovu osnovnog cilja, definisani su i operativni ciljevi, kao što su:  usaglašavanje propisa sa EU direktivama i donošenje regionalnih i lokalnih planova upravljanja otpadom,  promocija i podsticanje reciklaže i ponovnog iskorišćenja otpada radi očuvanja prirodnih resursa i životne sredine,  izgradnja regionalnih centara za upravljanje komunalnim otpadom na osnovu racionalnog prostornog koncepta upravljanja otpadom i u skladu sa principima održivog razvoja,  izgradnja postrojenja za tretman i odlaganje opasnog otpada i uspostavljanje sistema za upravljanje posebnim tokovima otpada,  zatvaranje i sanacija postojećih smetlišta komunalnog otpada, remedijacija kontaminiranih lokacija opasnog otpada i revitalizacija prostora. Koncepcija upravljanja otpadom - udruživanjem opština radi zajedničkog upravljanja otpadom uspostaviće se sistem regionalnih centara za upravljanje otpadom koji obuhvataju sakupljanje otpada, regionalnu deponiju za najmanje 20 godina, postrojenje za separaciju reciklabilnog otpada pored deponije (gde će se vršiti separacija papira, stakla, plastike, aluminijuma i dr.), transfer stanice za pretovar otpada radi transporta na deponiju, kao i postrojenja za kompostiranje pored deponije, što čini potrebnu infrastrukturu za upravljanje komunalnim otpadom. Istovremeno je potrebno raditi na sanaciji postojećih zvaničnih odlagališta otpada koje predstavljaju rizik po životnu sredinu.

Regionalni i prostorni plan Timočke krajine (Borski i Zaječarski okrug) Prostorni plan obuhvata cele teritorije opština Bor, Negotin, Kladovo i Majdanpek na području Borskog okruga (3.507 km²) i grada Zaječara i opština Knjaževac, Sokobanja i Boljevac na području Zaječarskog okruga (3.623 km²), ukupne površine od 7.130 km². U Regionalnom prostornom planu Timočke krajine (Borski i Zaječarski okrug) upravljanje komunalnim otpadom identifikovano je kao veliki ekološki i sanitarno higijenski problem, s obzirom na to da se količina komunalnog i industrijskog otpada stalno uvećava a njegovo odlaganje vrši neadekvatno, najvećim delom na neuređenm odlagalištima. Ovo se negativno odražava na zdravlje ljudi ali i na prirodne resurse i životnu sredinu uopšte. U oblasti tretmana komunalnog otpada predviđa se zatvaranje postojećih nesanitarnih deponija (duž puteva, rečnih tokova i u blizini seoskih i gradskih naselja) na teritoriji opština Borskog i Zaječarskog okruga; izgradnje nove regionalne sanitarne deponije "Halovo 2" (koja će opsluživati sva naselja na teritoriji Borskog i Zaječarskog okruga, osim Sokobanje koja je donela odluku da pristupa Niškom regionu i ustanovljavanje decentralizovanog sistema upravljanja otpadom, koji bi uključio i seoska naselja (prikupljanje organskog i neorganskog otpada, prerada organskog otpada i dalja distribucija neorganskog otpada krajnjim korisnicima, tj. otkupljivačima sekundarnih sirovina). Plansko opredeljenje je da se uporedo sa otvaranjem regionalne deponije "Halovo 2", izvrši sistematsko zatvaranje, remedijacija i rekultivacija postojećih opštinskih deponija u roku od 3 godine od otvaranja regionalne deponije (prema Zakonu o upravljanju otpadom "Službeni glasnik RS" 36/09, 88/10 i 14/2016), detaljno geološko i hidrotehničko istraživanje i analiza kvaliteta podzemih voda u neposrednoj blizini svih deponija, zbog procene ekološke ugroženosti zemljišta i preciziranje mreže lokacija transfer stanica (u skladu sa projektima za regionalnu deponiju, kriterijumima udaljenosti od naseljenih mesta i deponijskih prostora, i opštinskim odlukama o izboru lokacije), iz kojih bi se otpad prevozio na mesto prerade ili konačnog odlaganja.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Plansko opredeljenje je da razvoj regionalne deponije "Halovo 2" (na površini od 15,5 ha) u narednim fazama obuhvati i realizaciju:  reciklažnog postrojenja kojima će se potencijalne sirovine (staklo, metal, papir, plastika) separatno odvajati i uključivati u proizvodni proces određenih industrija, organske materije (lišće, otpaci od drveta i trave) kompostirati i prerađivati u organsko đubrivo (potencijalno za gas), a nesagorivi i razgradivi otpaci (šut, pepeo, otpaci kamena, opke i sl.) koristiti za nasipanje puteva ili druge građevinske potrebe, čime bi se smanjio zapreminski udeo ukupne količine otpada,  postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda koje nastaju kao sekundardni produkti odlaganja i tretmana komunalnog otpada.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

RECIKLAŽA OTPADA I DRUGI OBLICI ISKORIŠĆENJA OTPADA

Prikaz stanja po opštinama Opština Bor JKP „3. Oktobar“ je postavilo 97 žičanih kontejnera za PET ambalažu, u gradu, na Borskom jezeru kao i oklonim selima, i obezbedilo tržište za ovu sekundarnu sirovinu. Godišnje se izdvoji oko 7.000 kg PET ambalaže i to za sada predstavlja jedini oblik reciklaže u ovoj opštini. Stručna služba opštine Bor je organizovala sakupljanje i otkup limenki po svim gradskim i seoskim osnovnim školama i dala podršku inicijativi ekološkoj NVO u prikupljanju nikl- kadmijumskih baterija za građanstvo, uključujući i decu kroz nastavak ekološke edukacije i obezbeđenje njihovog transporta preko JKP do firmi koje vrše reciklažu. U opštini Bor, uglavnom se srećemo sa neorganizovanim i pojedinačnim oblicima reciklaže, u smislu samoinicijativnih i slabo organizovanih akcija koje ne nailaze na adekvatan odziv građanstva. One se uglavnom svode na akcije romske populacije usmerene ka prikupljanju PET ambalaže, kartonske ambalaže i starih novina. Primer dobre prakse je bila i akcija obdaništa pod nazivom: „Stare novine za nove igračke“. Na par mesta u gradu, može se naići na reciklaže kertridža, kartona i sl. U Boru postoji i jedan reciklažni centar u kome se tretira otpadni papir i karton, PET ambalaža, plastika, aluminijumske i čelične konzerve kao i staklo.

Opština Kladovo Predstavnici Romske populacije se bave separacijom otpada na gradskoj deponiji koji zatim prodaju privatnim firmama koje se bave otkupom i reciklažom otpada. Tržište sekundarnih sirovina je slabo razvijeno. Nema ekonomskih i drugih podsticajnih mehanizama za korišćenje materijala iz otpada. Nema razdvajanja otpada na mestu njegovog nastajanja od strane JKP Standard, osim za plastiku, na teritoji opštine Kladovo. Ne postoji ustanovljen i razvijen sistem obuke i jačanja javne svesti za rešavanje problema otpada. Od aktivnosti u oblasti reciklaže pod upravom privatnog sektora, u Kladovu postoji privatna kompanija koja radi na tome da postane sabirni centar za primarnu reciklažu prvenstveno PET ambalaže, PVC folije, ali i stare hartije u Timočkoj Krajini. Izgrađeno je ograđeno reciklažno dvorište, sa objektima i sa pratećim sadržajima.

Opština Majdanpek Na području opštine Majdanpek postoji organizovano izdvajanje i sakupljanje sekundarnih sirovina iz komunalnog otpada i to za PET ambalažu. Kontejneri za PET ambalažu, njih 30 komada od 2 m3, postavljani su u Majdanpeku, Donjem Milanovcu, Mosni, Golubinju, Toplonici, Boljetinu, Oreškovici, Klokočevcu i Rudnoj Glavi. Otkup PET ambalaže obavlja „Brzan Plast“. U 2015. godini količina prikupljene PET ambalaže je iznosila 4,5 tona. Na deponiji je takođe izdvojeno u 2015. godini 576m3 otpada sa javnih površina (trava, granje i slično), 576m3 kabastog otpada i isto toliko građevinskog otpada.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Opština Negotin Primarna selekcija PET ambalaže prvi put je realizovana u opštini Negotin 2007. godine postavljanjem 20 žičanih kontejnera. Te godine je ukupno izdvojeno 5.260 t PET-ambalaže. U okviru Projekta "Primarana selekcija i reciklaža - značajan korak u zaštiti životne sredine", koji je realizovan u toku 2008. godine, opština Negotin je dobila 100 žutih žičanih kontejnera za PET-ambalažu, 100 plavih kontejnera od 1,1m3 za papir i karton, 500 posuda od 140 litara (250 žutih za PET i 250 plavih za papir) i presu za PET- ambalažu i papir. Od 2010. godine ne vrši se primarna selekcija PET ambalaže. Trenutno su na teritoriji opštine Negotin raspoređeno 75 žičanih kontejnera za PET ambalažu. Na teritoriji opštine Negotin, kao i u ostalim opštinama Srbije, zastupljeno je i izdvajanje odbačenih reciklabilnih materijala na samom mestu nastajanja od strane individualnih sakupljača, koji izdvajaju reciklabilne materijale iz posuda ili kontejnera za otpad ili na mestu konačnog odlaganja otpada, tj. komunalnoj deponiji za račun ovih organizacija. Najzastupljeniji su metal i papir.

Druge opcije tretmana Na teritorijama opština od značaja ne postoje druge opcije tretmana generisanog otpada osim deponovanja. Opštine su uglavnom sa malim brojem stanovnika u kojoj se produkuje relativno mala količina otpada usled čega se u prethodnom periodu nisu razmatrale mogućnosti bilo kakvog tretiranja otpada. U narednom periodu bi moglo da se razmatra jedno centralno postrojenje za kompostiranje organskog otpada. U seoskim sredinama postoji tretman organskog dela otpada u obliku kompostiranja na nivou pojedinih domaćinstava. Prilikom obilaska terena i slanja upitnika nisu identifikovane firme i pravna lica koja se bave drugim opcijama tretmana otpada.

Biodegradabilni otpad Biodegradabilni komunalni otpad je otpad iz domaćinstava i komercijalnih aktivnosti koji se može podvrgnutii biološkom razlaganju. Otpad od hrane i baštenski otpad, papir i karton su klasifikovani kao biodegradabilni komunalni otpad. Približno 60% komunalnog otpada je biodegradabilno. Godine 1995. oko 107 miliona tona biodegradabilnog komunalnog otpada je proizvedeno u EU, od čega je 66% odloženo na deponije. Zeleni baštenski otpad ima mogućnost jednostavnog tretmana kompostiranjem i primenu za širok spektar aktivnosti: kao prirodno đubrivo za cvetne kulture, travnjake itd. Dok se kompost koji je nastao kompostiranjem i otpada od hrane i zelenog otpada zbog dosta nižeg kvaliteta može koristiti kao prekrivni materijal na deponijama kao i za procese sanacije deponija kao i ostalih smetlišta. Prema članu 40. Zakona o upravljanju otpadom, biološki tretman otpada je proces razgradnje biorazgradivog organskog otpada (papir, karton, baštenski ili kuhinjski otpad i dr.) radi dobijanja korisnih materijala za kondicioniranje zemljišta (kompost) i/ili energije (metan) i obuhvata naročito: kompostiranje ili anaerobnu digestiju. Biološki tretman otpada vrši se u skladu sa dozvolom za tretman. Biološki tretman otpada vrši se radi smanjenja odlaganja biorazgradivog otpada na deponiju, odnosno smanjenja emisije gasova sa efektom „staklene bašte” i njihovog uticaja na životnu sredinu. Ostale tehnologije biološkog tretmana otpada koriste se radi smanjenja opasnih karakteristika otpada. Regionalnim planom upravljanja otpadom za grad Zaječar i opštine Boljevac, Bor, Kladovo, Majdanapek, Negotin, i Knjaževac predviđena je izgradnja postrojenja za kompostiranje u okviru regionalne deponije u Zaječaru, na lokaciji Halovo II, gde će se vršiti biološka stabilizacija otpada posude za ostali mešani otpad. Na ovaj način doprineće se smanjenju organskog udela otpada koji se odlaže na deponiju i ispunjenju ciljeva EU direktive o deponijama.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Količine i sastav otpada Procene količine i sastava otpada su date na osnovu informacije iz Regionalnog plana upravaljanja otpadom za grad Zaječar i opštine Boljevac, Bor, Kladovo, Majdanapek, Negotin, i Knjaževac.

Tabela 3: Količine otpada u opštinama Borskog okruga Opština Bor Kladovo Majdanpek Negotin Izmereno t/nedelji 162.34 126.52 73.18 190.01 Ukupno sakupljeno t/god 8464.61 6597.38 3815.55 9907.72 Generisana koičina kg/st dan 0.66 0.98 0.83 1.14 Generisana količina kg/st god 239.80 357.04 302.10 417.75 Ukupno generisano otpada za celu opštinu t/god 11658.08 7367.51 5645.09 15480.05 Broj korisnika usluga 35298 18478 12630 23717 Pokrivenost stanovnika uslugama komunalnog % 72.61% 89.55% 67.59% 64.00% Izvor: Regionalni plan upravljanja otpadom za grad Zaječar i opštine Boljevac, Bor, Kladovo, Majdanapek, Negotin Knjaževac

Kada je u pitanju poređenje sastava otpada po opštinama, može se uočiti velika različitost u odnosu na zastupljenost različitih kategorija otpada, posebno kada se radi o organskim frakcijama otpada, odnosno „ostali biorazgradivi otpad“ i „baštenski otpad“. Organske frakcije su najzastupljenije u svim opštinama, najviše baštenskog otpada zabeleženo je u Negotinu (37,53%). Najmanja količina baštenskog otpada je zabeležena u opštini Majdanpek (8,24%). Najveće vrednosti ostalog biorazgradivog otpada zabeležene su upravo u Majdanpeku (40,36%) i Boru (39,67%), a najmanje u Negotinu (29,12%).

Tabela 4: Sastav otpada u opštinama Borskog okruga OPŠTINA Bor Kladovo Majdanpek Negotin Baštenski otpad 12,06% 24,55% 8,24% 37,53% Ostali biorazgradivi otpad 39,67% 29,94% 40,36% 29,12% Papir 4,24% 4,65% 3,93% 2,78% Karton 5,78% 5,31% 3,67% 3,26% Kompozitni materijali 1,07% 1,13% 1,45% 1,16% Staklo 3,02% 4,93% 4,60% 2,42% Ambalažni i ostali metali 0,75% 0,49% 1,16% 0,44% Aluminijumske konzerve 0,40% 0,21% 0,60% 0,21% PET flaše 4,89% 5,89% 4,58% 3,14% Plastični ambalažni otpad 1,18% 1,04% 1,32% 0,95% Plastične kese 10,89% 5,70% 7,13% 4,11% Tvrda plastika 1,77% 1,27% 1,47% 1,08% Tekstil 2,32% 3,34% 2,04% 1,63% Pelene 5,31% 3,41% 5,70% 3,31% Građevinski otpad 0,49% 1,30% 1,39% 0,29% Električni i elektronski otpad 0,08% 0,13% 1,55% 0,03% Medicinski otpad 0,02% 0,20% 0,00% 0,01% Koža 0,22% 0,22% 0,16% 0,17% Drveni predmeti 0,13% 1,52% 1,95% 1,23% Ostali tokovi otpada 0,33% 0,75% 1,01% 1,61% Fini elementi <10mm 5,42% 4,02% 7,69% 5,51% Izvor: Regionalni plan upravljanja otpadom za grad Zaječar i opštine Boljevac, Bor, Kladovo, Majdanapek, Negotin i Knjaževac

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

ISTRAŽIVANJE STAVOVA ZA INTERESOVANIH STRANA

Anketni upitnik

1. Kako ocenjujete problem otpada u Vašoj opštini?  Otpad predstavlja veoma veliki problem  Otpad predstavlja veliki problem  Otpad ne predstavlja veliki problem  Otpad ne predstavlja nikakav problem 2. Koliko je po vašem mišljenju važno pravilno upravljanje otpadom?  Veoma je važno jer moramo čuvati životnu sredinu  Važno je, ali o tome se brinu za to ovlašćena lica  Neki drugi problemi su mnogo važniji 3. Koliko otpada se proizvodi u vašem domaćinstvu/poslovnom objektu na godišnjem nivou  0-100 kg po osobi  100-200 kg po osobi  200-300 kg po osobi  Preko 300 kg po osobi 4. Koje su osnovne vrste otpada koji nastaje u vašem domaćinstvu/poslovnom objektu i u kom procentu (potrebno je da zbir unetih procenata iznosi 100)  _____ % - Biorazgradivi otpad (trava, kuhinjski otpad, lišće, drugi organski otpad)  _____ % - Reciklabilni otpad (papir, karton, plastika, staklo, metal)  _____ % - Pepeo  _____ % - Električni otpad  _____% - Otpad iz građevinsrstava  _____ % - Drugo (navesti) - ______ _____ % - Drugo (navesti) - ______5. Na koji način odlažete otpad u vašem domaćinstvu/poslovnom objektu?  Samostalno na lokalno smetlište/deponiju,  U kantu koja je u mom domaćinstvu i koju preuzima komunalno preduzeće ili u kontejner koji prazni komunalno preduzeće  Otpad lagerujem na gazdinstvu i potom postepeno uništavam  Drugo (navesti): ______. 6. Da li uvek odlažete otpad na za to predviđeno mesto?  Uvek vodim računa o tome  Uvek kada mi to ne predstavlja preteran trud  Priznajem da sam često nemaran/na po tom pitanju  Živim u selu i ne postoji organizovan sistem prikupljanja otpada, te se samostalno bavimo smećem 7. Da li vršite razdvajanje različitih vrsta otpada u svom domaćinstvu?  Ne  Da na dve frakcije (dve različite posude)  Da na više od dve 8. Da li znate šta je to „reciklaža“?  Reciklaža podrazumeva posebno razvrstavanje i odvojeno odlaganje otpada  Reciklaža podrazumeva korišćenje otpada kao sirovine za proizvodnju  Čuo/la sam za pojam ali ne znam šta tačno znači

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

 Nikada nisam čuo/la za taj pojam 9. Koja vrsta otpada može da se reciklira?  Sav otpad iz domaćinstva  Isključivo organski otpad  Papir, staklo, plastika, metal 10. Da li znate šta je kompostiranje otpada?  Da  Nisam siguran  Ne 11. Da li kompostiranje otpada može da se vrši u domaćinstvu?  Da  Ne  Ne znam 12. Šta mislite, koji procenat u otpadu koji se proizvede u vašem domaćinstvu/ poslovnom objektu čine materije koje se mogu kompostirati? ______% 13. Na koji način odlažete, odnosno šta radite sa biorazgradivim otpadom iz Vašeg domaćinstva/poslovnog objekta?  Odlažem ga u kantu/kontejner zajedno sa ostalim otpadom,  Odvozim ga negde izvan naselja i ostavljam  Odlažem ga u posebnu kantu  Spaljujem ga  Odlažem na gomilu u dvorištu,  Kompostiram u specijalnoj posudi 14. Ako ne vršite kompostiranje otpada, koji su razlozi za to (moguće je dati više odgovora)?  Ne znam kako se kompostira.  Nemam odgovarajuće posude za kompostiranje.  Nemam odgovarajuće mesto gde bih to radio.  Nemam vremena.  Kompost neprijatno miriše i privlači insekte i glodare.  Mislim da ne bih imao nikakve koristi od toga.  Ne smatram da je to važno 15. Da li bi nešto od sledećeg uticalo na vas da započnete sa kompostiranjem biorazdragivog otpada (moguće je dati više odgovora)?  Naplate odveženog otpada po količini od strane komunalnog preduzeća.  Uvođenje finansijskih podsticaja za kompostiranje biorazgradivog otpada.  Besplatna podela sudova za kompostiranje.  Lako i brzo dobijanje informacija o kompostiranju. 16. Ukoliko bi ste vršili kompostiranje, šta bi ste radili sa kompostom?  Koristio bih ga za lične potrebe u svom domaćinstvu.  Prodavao bih ga zainteresovanim licima  Drugo (navesti): ______17. Ukoliko bi se u vašem anselju započelo sa organizovanim kompostiranjem biorazgradivog otpada, koji način bi Vama naviše odgovarao?  Decentralizovani – da svako domaćinstvo/poslovni objekat ima sopstvenu posudu za kompostiranje.  Centralizovano postrojenje za kompostiranje koje bi se nalazilo u naselju u koje bi stanovnici dovozili birazgradivi otpad.  Specijalizovana firma da prikuplja biorazgradivi otpad od Vas i da ga kompostira. 18. Šta mislite koliko novca je potrebno da bi ste nabavili opremu za kompostiranje? ______19. Ukoliko bi Vam bio ponuđeno da besplatno dobijete opremu za kompostiranje, da li biste započeli da kompostirate biorazgradivi otpad koji nastane u Vašem domaćinstvu/poslovnom objektu?  Da  Verovatno da.  Verovatno ne  Ne

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Rezultati istraživanja

Pitanje br. 1. Kako ocenjujete problem otpada u Vašoj opštini?

1,98% Otpad predstavlja veoma veliki problem 15,84% 45,54% Otpad predstavlja veliki problem

36,63% Otpad ne predstavlja veliki problem

Otpad ne predstavlja nikakav problem

Komentar: Najveći broj ispitanika smatra da otpad predstavlja problem i to čak 54% nih smatra da je to veoma veliki problem, a 36% da je veliki problem. Ukupno, preko 80% ispitanika smatra da je otpad veliki ili veoma veliki problem u njihovoj opštini.

Pitanje br. 2. Koliko je po vašem mišljenju važno pravilno upravljanje otpadom?

1,98%

10,89% Veoma je važno jer moramo čuvati životnu sredinu

Važno je, ali o tome se brinu za to ovlašćena lica

87,13%

Neki drugi problemi su mnogo važniji

Komentar: Najveći broj ispitanika (preko 87%) smatra da je pravilno upravljanje otpadom veoma važno, jer moramo čuvati životnu sredinu.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Pitanje br. 3. Koliko otpada se proizvodi u vašem domaćinstvu/poslovnom objektu na godišnjem nivou?

4,95% 12,87% 0-100 kg po osobi 45,54%

100-200 kg po osobi

36,63% 200-300 kg po osobi

Preko 300 kg po osobi

Komentar: U največem broju anketiranih domaćinstava (45%) se proizvodi manje od 100 kg otpada po osobi na godišnjem novou, zatim u 36% domaćinstava se proizvodi 100-200 kg otpada po osobi na godišnjem nivou, u skoro 13% domaćinstava se proizvodi 200-300 kg otpada po osobi na godišnjem nivou i na kraju u skoro 5% domaćinstava se proizvodi preko 300 kg otpada po osobi na godišnjem nivou.

Pitanje br. 4. Koje su osnovne vrste otpada koji nastaje u vašem domaćinstvu/poslovnom objektu i u kom procentu?

1,19 3,27 Biorazgradivi otpad (trava, kuhinjski 5,50 otpad, lišće, drugi organski otpad) 8,38 Reciklabilni otpad (papir, karton, 43,19 plastika, staklo, metal) Pepeo

37,59 Električni otpad

Otpad iz građevinarstva

Drugo

Komentar: Prema odgovorima ispitanika, preko 80% otpada koji se generiše se može ponovo koristit i to preko 43% je biorazgradivi otpad i preko 37% je reciklabilni otpad. Iza toga sledi peoeo sa oko 8% učešća, otpad iz građevinsrsta sa oko 5% učešća, električni otpad sa oko 3% učešća i druge vrste otpada sa oko 1%.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Pitanje br. 5. Na koji način odlažete otpad u vašem domaćinstvu/poslovnom objektu?

Samostalno na lokalno smetlište/deponiju 1,98% 0,99%

14,85%

U kantu koja je u mom domaćinstvu i koju preuzima komunalno preduzeće ili u kontejner koji prazni komunalno preduzeće

Otpad lagerujem na gazdinstvu i potom 82,18% postepeno uništavam

Drugo

Komentar: Najveći broj anketiranih ispitanika (oko 82%) je u organizovanom sistemu prikupljanja otpada od strane komunalnog preduzeća, zatim slede ispitanici koji samostalno odlažu otpad na smetlište/deponiju (oko 15%) i oko 2 % ispitanika lageruje otpad na gazdinstvu i samostalno uništava.

Pitanje br. 6. Da li uvek odlažete otpad na za to predviđeno mesto?

3,00%4,00% Uvek vodim računa o tome

8,00% Uvek kada mi to ne predstavlja preteran trud

Priznajem da sam često nemaran/na po tom 85,00% pitanju

Živim u selu i ne postoji organizovan sistem prikupljanja otpada, te se samostalno bavimo smećem

Komentar: Preko 85% anketiranih je veoma odgovorno po ovim pitanju i uvek void računa o tome da otpad odlaže na predviđeno mesto, dok dodatnih 8% ispitanika otpad odlažu na predviđeno mesto kada im to ne predstavlja preteran trud, nakon toga sledi 4% ispitanika koji žive na području koje nije pokriveno organizovanim prikupljanjem otpada, te su primorani da se samostalno bave ovom problematikom i 3% ispitanika koji priznaju das u često nemarni po pitanju odlaganja otpada na predviđeno mest.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Pitanje br. 7. Da li vršite razdvajanje različitih vrsta otpada u svom domaćinstvu?

6,93%

38,61% 54,46% Ne Da na dve frakcije Da na više od dve frakcije

Komentar: Najveći broj anketiranih (skoro 55%) ne vrši nikakvu primarnu selekcijiu otpada u svom domaćinstvu, nakon toga sledi oko 38% ispitanika koji otpada selektuju na dve frakcije i oko 7% ispitanika koji otpad selektuju na više od dve frakcije.

Pitanje br. 8. Da li znate šta je to „reciklaža“?

0,00% Reciklaža podrazumeva posebno 3,96% razvrstavanje i odvojeno odlaganje otpada 28,71% Reciklaža podrazumeva korišćenje otpada kao sirovine za proizvodnju

67,33% Čuo/la sam za pojam ali ne znam šta tačno znači

Nikada nisam čuo/la za taj pojam

Komentar: Kod ovog pitanja tačan odgovor je bila druga opcija i najveći broj ispitanika je upravo tako i odgovorio, odnosno da “reciklaža podrazumeva korišćenje otpada kaosirovine za proizvodnju”. Nakon toga, oko 29% ispitanika je odgovorilo da “reciklaža podrazumeva posebno razvrstavanje i odvojeno odlaganje otpada”, što je u stvari “separacija” ili “selekcija” i skoro 4% ispitanika je navelo da je čulo za pojam, ali da ne zna šta tačno znači.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Pitanje br. 9. Koja vrsta otpada može da se reciklira?

43,56% Sav otpad iz domaćinstva 51,49% Isključivo organski otpad

4,95% Papir, staklo, plastika, metal

Komentar: Kod ovog pitanja tačan odgovor je bila treća opcija i najveći broj ispitanika (oko 51%) je upravo tako i odgovorio, odnosno da se reciklirati mogu “papir, staklo, plastika, metal”. Nakon toga, oko 43% ispitanika je odgovorilo da se reciklirati može “sav otpad iz domaćinstva” i oko 5% ispitanika je navelo da se reciklirati može “isključivo organski otpad”.

Pitanje br. 10. Da li znate šta je kompostiranje otpada?

17,82%

Da 51,49%

30,69% Nisam siguran

Komentar: Najveći broj anketiranih (oko 51%) je odgovorio da zna šta je kompostiranje, nakon toga sledi oko 30% ispitanika koji nisu sigurni šta je kompostiranje in a kraju oko 18% ispitanika ne zna šta je kompostiranje otpada.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Pitanje br. 11. Da li kompostiranje otpada može da se vrši u domaćinstvu?

35,64%

54,46% Da Ne Ne znam 9,90%

Komentar: Kod ovog pitanja tačan odgovor je bila prva opcija i najveći broj ispitanika (oko 54%) je upravo tako i odgovorio, odnosno da se kompostiranje otpada može vršiti u domaćinstvu. Nakon toga, oko 36% ispitanika je odgovorilo da ne zna da li se kompostiranje otpada može vršiti u domaćinstvu i oko 10% ispitanika je navelo da se kompostiranje otpada ne može vršiti u domaćinstvu.

Pitanje br. 12. Šta mislite, koji procenat u otpadu koji se proizvede u vašem domaćinstvu/ poslovnom objektu čine materije koje se mogu kompostirati?

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Ukupan otpad Otpad za kompostiranje

Komentar: Od ukupne količine otpada koja se generiše u anketiranim domaćinstvima/poslovnim subjekata, prema mišljenju anketiranih oko 42% čini otpad koji se može kompostirati.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Pitanje br. 13. Na koji način odlažete, odnosno šta radite sa biorazgradivim otpadom iz Vašeg domaćinstva/poslovnog objekta? 0,99% 5,94% 0,99% Odlažem ga u kantu/kontejner 5,94% zajedno sa ostalim otpadom 5,94% Odvozim ga negde izvan naselja i ostavljam Odlažem ga u posebnu kantu

80,20% Spaljujem ga

Odlažem na gomilu u dvorištu

Kompostiram u specijalnoj posudi

Komentar: Najveći broj anketiranih (oko 80%) je odgovorio da biorazgradivi otpad u svom domaćinstvu/poslovnom objektu “odlaže u kantu/kontejner zajedno sa ostalim otpadom”, nakon toga sledi oko 6% ispitanika koji postupaju sa biorazgradivim otpadom na sledeće načine: “odvozim ga negde izvan naselja i ostavljam”, “odlažem ga u posebnu kantu”, “odlažem na gomilu u dvorištu” i na kraju po 1% ispitanika biorazgradivi otpad “kompostira u specijalnoj posudi”, odnosno “spaljuje ga”.

Pitanje br. 14. Ako ne vršite kompostiranje otpada, koji su razlozi za to (moguće je dati više odgovora)?

0,00% Ne znam kako se kompostira 0,84% 5,04% 2,52% Nemam odgovarajuće posude za kompostiranje 38,66% 29,41% Nemam odgovarajuće mesto gde bih to radio Nemam vremena

Kompost neprijatno miriše i privlači 23,53% insekte i glodare Mislim da ne bih imao nikakve koristi od toga Ne smatram da je to važno

Komentar: Kod ovog pitanja je bilo mogućedati više odgovora. Najveći broj datih odgovora je (oko 38%) je “ne znam kako se kompostira”, nakon toga sledi oko 29% odgovora “nemam odgovarajuće mesto gde bih to radio”, pa oko 24% odgovora “memam odgovarajuće posude za kompostiranje”, pa oko 5% odgovora da “kompost neprijatno miriše i privlači insekte i glodare”, pa oko 2,5% odgovora “mislim da ne bih imao nikakve koristi od toga” i na kraju manje od 1% odgovora “nemam vremena”. Od ponuđenih odgovora ni jedan od anketiranih nije odabrao opciju “ne smatram da je to važno”.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Pitanje br. 15. Da li bi nešto od sledećeg uticalo na vas da započnete sa kompostiranjem biorazdragivog otpada (moguće je dati više odgovora)?

Naplate odveženog otpada po količini od strane komunalnog 12,12% preduzeća 25,00% Uvođenje finansijskih podsticaja za kompostiranje biorazgradivog otpada 31,82%

31,06% Besplatna podela sudova za kompostiranje

Lako i brzo dobijanje informacija o kompostiranju

Komentar: Kod ovog pitanja je bilo mogućedati više odgovora. Najveći broj datih odgovora (oko 32%) se odnosi na započinjanje kompostiranja ukoliko bi se uveli finansijskii podsticaji za kompostiranje biorazgradivog otpada; zatiom (oko31%) datih odgovora se odnosi na “posedovanje odgovarajućeg mesta za kompostiranje”; oko 25% datih odgovora se odnosi na “lako i brzo dobijanje informacija o kompostiranju”

Pitanje br. 16. Ukoliko bi ste vršili kompostiranje, šta bi ste radili sa kompostom?

8,91% Koristio bih ga za lične potrebe u svom domaćinstvu

27,72%

63,37% Prodavao bih ga zainteresovanim licima

Drugo

Komentar: Najveći broj anketiranih (oko 63%), ukoliko bi vršilo kompostiranje, koristilo bi compost za sopstvene potrebe, nakon toga 28% ankettiranih bi kompost prodavao zainteresovanim licima i na kraju oko 9% ispitanika je dalo odgovor “Drugo”.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Pitanje br. 17. Ukoliko bi se u vašem naselju započelo sa organizovanim kompostiranjem biorazgradivog otpada, koji način bi Vama naviše odgovarao?

Decentralizovani – da svako domaćinstvo/poslovni objekat ima sopstvenu posudu za 32,67% kompostiranje 40,59%

Centralizovano postrojenje za kompostiranje koje bi se nalazilo u naselju u koje bi stanovnici dovozili birazgradivi otpad 26,73%

Specijalizovana firma da prikuplja biorazgradivi otpad od Vas i da ga kompostira

Komentar: Najvećem broju anketiranih (oko 40%) u slučaju da vrše kompostiranje bi najviše odgovaralo da specijalizovana firma prikuplja biorazgradivi otpad id a ga potom kompostira, nakon toga sledi oko 33% ispitanika kojima bi najviše odgovaralo da svako domačinstvo ima svoju posudu za kompostiranje i na kraju oko 27% ispitanika smatra da je najbolje rešenje centralno postrojenje u koje stanovnici sami dovozili biorazgradivi otpad.

Pitanje br. 18. Šta mislite koliko novca je potrebno da bi ste nabavili opremu za kompostiranje?

1,98%

7,92% 7,92% do 2000 dinara 15,84% 2000-3000 dinara 26,73% 3000-5000 dinara

18,81% 5000-10000 dinara

20,79% 10000-20000 dinara

20000-50000 dinara

preko 50000 dinara

Komentar: Najveći broj anketiranih (oko 27%) je odgovorio da oprema za kompostiranje košta između 20.000 i 50.000 dinara; nakon toga sledi 21% ispitanika koji smatraju da oprema za kompostiranje košta između 10.000 i 20.000 dinara; pa onda 19% ispitanika koji smatraju da oprema za kompostiranje košta između 5.000 i 10.000 dinara; pa 16% ispitanika koji smatraju da oprema za kompostiranje košta između 3.000 i 5.000 dinara, zatiom po oko 8% ispitanika smatraju da oprema za kompostiranje košta između 2.000 i 3.000 dinara ili preko 50.000 dinara..

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Pitanje br. 19. Ukoliko bi Vam bio ponuđeno da besplatno dobijete opremu za kompostiranje, da li biste započeli da kompostirate biorazgradivi otpad koji nastane u Vašem domaćinstvu/poslovnom objektu?

16,83% 22,77% Da

15,84% Verovatno da

Verovatno ne 44,55%

Komentar: Najveći broj anketiranih (oko 44%) bi verovatno počeo sa kompostiranjm ukoliko bi dobili opremu za kompostiranje, zatim sledi oko 23% ispitanika koji bi sigurno počeli sa kompostiranjm ukoliko bi dobili opremu za kompostiranje; zatim oko 17% ispitanika ne bi počelo sa kompostiranjem i na kraju oko 16%ispitanika verovatno ne bi počelo sa kompostiranjem.

Zaključci istraživanja Najveći broj ispitanika i to preko 80% smatra da je otpad veliki ili veoma veliki problem u njihovoj opštini, al ii da je pravilno upravljanje otpadom veoma važno, jer moramo čuvati životnu sredinu smatra 87% ispitanika. Ovo ukazuje na visok novo svesti stanovnika o potrebi očuvanja životne sredine. Godišnja produkcija otpada po osobi kod 45% anketiranih domaćinstava iznosi manje od 100 kg; zatim u 36% domaćinstava iznosi 100-200 kg; u skoro 13% domaćinstava iznosi 200-300 kg; u skoro 5% domaćinstava iznosi preko 300 kg. Međutim, prema podacima iz Regioalnog plana upravljanja otpadom, ove količine su nešto veće i iznose: Bor: 239 kg/st/god; Kladovo: 357 kg/st/god; Majdanpek 302 kg/st/god; Negotin 417 kg/st/god. Razlika se može pripisati činjenici da su u podacima iz RPUO prikazani rezultati za korisnike usluga JKP koji su uglavnom na gradskom području, gde se generiše veća količina otpada u odnosu na sela, a das u anektama obuhvaćeni ispitanici koji žive i u gradovima i u selima. Takodje, smatramo da su u određenom procentu ispitanici davali u odgovorima i nešto niže vrednosti, jer ovaj podatak nije bilo lako ni proceniti sa viskom tačnošću. Sa stanovišta projekta, veoma je značajan podatak da se preko 80% otpada koji se generiše može ponovo koristit i to preko 43% je biorazgradivi otpad i preko 37% je reciklabilni otpad, što otvara velike mogućnsoti za unapređenje sistema upravljanja otpadom kako u pogledu kompostiranja, tako i u pogledu reciklaže. U pogledu odlaganja otpada anketirani građani pokazuju visok nivo svesti, s obzirom da 85% njih otpad uvek odlaže na predviđeno mesti i dodatnih 8% otpad odlaže na predviđeno mesto ako im to ne predstavlja preteran trud. U pogledu primarne selekcije otpada stanje nije zadovoljavajuće, s obzirom da skoro 55% anketiranih ne vrši nikakvu primarnu selekciju.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

Poznavanje pojma reciklaža je na zadovoljavajućem nivou (oko 67% ispitanika), međutim, manji procenat ispitanika (njih oko 51%) zna koje vrste otpada mogu da se recikliraju. Ovo nam ukazuje da potoji mogućnost za dalje jačanje javne svesti i upoznavanje stanovnika sa ovom tematikom. Skoro 50% anketiranih ispitanika ne zna ili nije sigurno šta je kompostiranje otpada, što značajno otvara prostor za dalje jačanje javne svesti i upoznavanje stanovnika sa ovom tematikom. U vezi sa ovim pitanjem sličan je i procenat ispitanika (oko 54%) koji zna da se kompostiranje otpada može vršiti u domaćinstvu, odnosno oko 46% ispitanika ne zna ili misli da se kompostiranje otpada ne može vršiti u domaćinstvu. Od ukupne količine otpada koja se generiše u anketiranim domaćinstvima/poslovnim subjekata, prema mišljenju anketiranih oko 42% čini otpad koji se može kompostirati. Ovaj podatak je veoma sličan podacima iz RPUO gde je navedeno da biorazgradivi i baštenski otpad u odnosu na ukupan otpad čine: u Boru: 49%; u Kladovu: 54%; u Majdanpeku: 49%; u Negotinu: 68% i ukazuje na veliki potencijal koji ima kompostiranje i ponovno korišćenje biorazgradivog otpada. Postupanje sa biorazgradivim otpadom je u potpunosti nezadovoljavajuće, s obzirom da samo 1% ispitanika vrši kompostiranje i oko 12% ispitanika posebno odlažu biorazgradivi otpad (u posbnu posudu ili na gomili u dvorištu), a da preko 80% ispitanika biorazgradivi otpad odlaže u posudu sa ostalim otpadom. Kao ključne razloge za nevršenje kompostiranja biorazgradivog otpada ispitanici su naveli da ne znaju kako se kompostira, da nemaju odgovarajuće posude i da nemaju odgovarajuće mesto. Imajući u vidu na koji način se može vršiti kompostiranje u domaćinstvu, očito je da su ovi odgovori posledica nepoznavanja procesa kompositiranja i jasno ukazuju na potrebu za edukovanjem i informisanjem. Sa druge, na anketirane bi uticalo da započnu sa kompostiranjem ukoliko bi imali finansijske podsticaje ili ukoliko bi besplatno dobili odgovarajuće posude (po trećina od ukupnih odgovora) i ukoliko bi brzo i lako dobijali informacije o kompostiranju (četvrtina odgovora). Ukoliko bi vršili kompotiranje oko 63% anketiranih bi compost koristilo za sopstvene potrebe, a oko 28% bi ga prodavalo zainteresovanim stranama. Ukoliko bi se započelo sa organizovanim kompostiranjem, najvećem broju anketiranih (oko 40%) bi najviše odgovaralo da specijalizovana firma prikuplja biorazgradivi otpad i da ga potom kompostira, nakon toga sledi oko 33% ispitanika kojima bi najviše odgovaralo da svako domačinstvo ima svoju posudu za kompostiranje i na kraju oko 27% ispitanika smatra da je najbolje rešenje centralno postrojenje u koje stanovnici sami dovozili biorazgradivi otpad. Ispitanici su uglavnom neupućeni sa troškovima opreme za kompostiranje, s obzirom da se na tržišti komposteri mogu nabaviti po ceni od po nekoliko hiqada dinara. Većina odgovora (oko 35%) smatra da je to trošak od preko 20000 dinara. Takodje i ovo je jedan od segmenata na koji treba obratiti pažnju tokom informisanja i edukacije potencijalnih korisnika. Ohrabrujući je podatak da bi oko 67% anketiranih verovatno počeo sa kompostiranjem ili sigurno počeo sa kompostiranjem ukoliko bi dobili opremu za kompostiranje.

Preporuke Kompostiranjem i ponovnim korišćenjem biorazgradivog otpada značajno bi se smanjila količina otpada koja se trajno odlaže na dopunije, što bi značajno produžilo vek njihovog korišćenja, al i smanjilo troškove prikupljanja i transporta otpada. RPUO je predložen sistem upravljanja otpadom koji podrazumeva sistem sakupljanja otpada u dve posude (posuda za reciklabilni otpad i posuda za ostali mešani otpad) i da se u posudi za reciklabilni otpad sakupljaju reciklabilne sirovine, a u posudi za ostali mešani otpad će se sakupljati ostali otpad koji će se upućivati na tretman biološke stabilizacije. Ovim će se direktno uticati na smanjenje količina biorazgradivog otpada koji će se odlagati na deponiju. U postrojenju za biološku stabilizaciju će se otpad sakupljen u posudi za ostali mešani otpad Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“

stabilizovati radi smanjenja organskog sadržaja u otpadu u cilju ispunjenja uslova EU direktive o deponijama. Frakcija nastala ovim tretmanom predstavlja stabilizovani otpad koji će se odlagati na deponiju. Pored ovog predloženog sistema, značajno je i smanjenje količina ostalog mešanog otpada na mestu nastanka, kako bi se smanjili troškovi prikupljanja i transporta otpada. Pored toga, na ovaj način bi se proizvodio i compost koji bi domaćinstva mogla da koriste za sopstvene potrebe. Ciljevi iz RPUO kojima treba doprinositi:  Redukcija otpada: Smanjiti količine otpada po stanovniku koje treba odložiti na deponiju, promocija recikliranja, separacije i ponovnog korišćenja.  Sakupljanje, separacija, ponovno korišćenje/recikliranje: Razvijanje i početak primene sistema za separaciju otpada na mestu nastanka, uključujući odgovarajuća tehnička rešenja i ekonomske mehanizme za učešće domaćinstava u novom sistemu sakupljanja otpada i njegovog sortiranja. Uvođenje separacije specifičnih materijala iz otpada (korišćena PET ambalaža, plastika, papir, staklo, metali). Razvoj programa za sakupljanje neopasnog i opasnog otpada iz domaćinstava, programa za upravljanje industrijskim otpadom, programa za reciklažu i ponovno korišćenje komunalnog otpada, programa za upravljanje biorazgradivim otpadom i ambalažnim otpadom i dr.  Uticaj na životnu sredinu i društveno okruženje: Značajno poboljšati kvalitet života stanovnika regiona indirektno preko saniranja smetlišta i smanjenja rizika po zdravlje ljudi. Sprečiti zagađenje okoline, površinskih i podzemnih voda i zemljišta.  Razvijanje javne svesti: Uspostavljanje i razvoj programa i sistema informisanja, obrazovanja i povećanja uticaja javnog mnjenja. Preporuke za unapredjenje sistema kompostiranja:  Dodatno jačati svest stanosvništva o potrebi zaštite, očuvanja i unapredjenja stanja životne sredine, kao i o pojedinim terminima u oblasti upravljanja otpadom (šta je reciklaža, separacija, kompostiranja i kako se svaki od ovih postupaka sprovodi u praksi),  Uticati na ponašanje stanovništva u smislu smanjenja količina otpada koje se generišu u samom domaćinstvu, na primarnu separaciju reciklabilnog otpada i na posebno izdvajanje i kompostiranje biorazgradivog otpada,  Detaljno upoznati stanovnike sa tehnologijom kompostiranja, uslovima u pogledu lokacije, opreme, postupka, otpadom koji se može kompostirani, primenom komposta i sl.. S obzirom da se radi o tretmanu koji nije niti komplikovan niti skup, smatramo da se uz prihvatljiv finansijki trošak mogu postići značajni efekti (produžetak životnog veka deponije, snižavanje troškova prikupljanja i transporta otpada, unapredjneje karakteristika zemljišta i sl),  Obezbediti opremu za kompostiranje koja bi se ustupila domaćinstvima na korišćenje, kako bi započeli sa ovakvim načinom tretmana biorazgradivogotpada,

Ova publikacija je napravljena uz pomoć sredstava Evropske unije kroz Interreg- IPA Program prekogranične saradnje Bugarska-Srbija pod brojem CCI No 2014TC16I5CB007. Jedinstveno odgovorno lice za sadržaj ove publikacije je Opština Kladovo i ni na koji način ne može biti tumačena kao stav Evropske unije ili Upravljačkog tela programa.

Projekat „Očuvanje i unapređenje životne sredine u pograničnom regionu kroz kompostiranje biorazgradivog otpada“