PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

ROZDZIAŁ I

1. WPROWADZENIE

1.1. PRZESŁANKI OGÓLNE Gmina Wołomin jest prężną jednostką gospodarczo – społeczną. Od kilkudziesięciu lat rozwija się ona intensywnie, a Wołomin w wyniku szybkiej urbanizacji stał się dużym ośrodkiem miejskim i przemysłowym. W ciągu tego czasu postęp cywilizacyjny i wielokierunkowa ekspansja człowieka spowodowały znaczną degradację środowiska naturalnego. Sposób traktowania spraw związanych ze środowiskiem był jednakowy w całym kraju - Polsce do lat 90-tych XX wieku środowisko uważane było za źródło surowców i rezerwuar odpadów i zanieczyszczeń, co doprowadziło wiele regionów na skraj klęski ekologicznej. Przejawem tego było głównie zanieczyszczenie poszczególnych komponentów środowiska, zmniejszenie się powierzchni lasów, eksploatacja surowców naturalnych. Obecnie sytuacja ta uległa zmianie - przyjmuje się, że jednym z najważniejszych praw człowieka jest prawo do życia w czystym środowisku. Idea ta, nazywana ekorozwojem, miała swój początek w latach 60 – tych, ale ukoronowaniem działań była Konferencja Narodów Zjednoczonych “Środowisko i Rozwój” zorganizowana w czerwcu 1992 roku w Rio De Janeiro, zwana tez Szczytem Ziemi. Zasady przyjęte na tej konferencji zostały zawarte w wielu polskich aktach prawnych i dokumentach. Najważniejsza z nich jest Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku która stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

Zrównoważony rozwój oznacza prowadzenie szerokiej działalności gospodarczej i społecznej przy jednoczesnym niedopuszczeniu do dalszej degradacji środowiska naturalnego oraz na podejmowaniu działań zmierzających do restytucji zniszczonych elementów środowiska. Istota rozwoju zrównoważonego polega na tym, aby zapewnić zaspokojenie obecnych potrzeb bez ograniczania przyszłym pokoleniom możliwości rozwoju.

Wskazane zostało również, że ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swoją politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne. Gminy należą do władz publicznych, zatem na nich również spoczywa obowiązek wykonywania zadań z zakresu ochrony środowiska oraz odpowiedzialność za jakość życia mieszkańców. Dodatkowym wyzwaniem stało się członkostwo w Unii Europejskiej oraz związane z nim wymogi. Trudnym zadaniem, czekającym gminę jest wdrożenie przepisów i osiągnięcie standardów UE w zakresie ochrony środowiska.

Efektywność działań w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego zależy przede wszystkim od polityki i rozwiązań przyjętych na szczeblu lokalnym oraz pozyskania zainteresowania i zrozumienia ze strony społeczności lokalnych. Poprzez wydawanie decyzji związanych z zagospodarowaniem przestrzennym, gminy stały się kluczową stroną w kształtowaniu jakości środowiska na administrowanych przez siebie terenach.

Z uwagi na szeroki zakres działań związanych z ochrona środowiska, niezbędna jest ich koordynacja przez uprawnione jednostki samorządowe. W tym celu konieczne jest opracowanie wieloletniego programu ochrony środowiska, sporządzonego na podstawie wnikliwej analizy środowiska, a także uwarunkowań gospodarczych i społecznych dla danego rejonu. Programy takie wykonuje się dla wszystkich szczebli administracyjnych: kraju, województwa, powiatu i gminy. Nieodłączną częścią Programu ochrony środowiska jest Plan gospodarki odpadami.

5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

1.2. PODSTAWY PRAWNE Sporządzenie Programu ochrony środowiska na szczeblu gminnym jest obowiązkiem, zgodnie art. 17 ust.1 ustawy Prawo ochrony środowiska, który stanowi, że zarząd gminy opracowuje program ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa.

Program taki, sporządzany co 4 lata, powinien uwzględniać przede wszystkim cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Integralną częścią Programu ochrony środowiska jest Plan gospodarki odpadami.

“Program Ochrony Środowiska dla gminy Wołomin uwzględnia wszystkie zagadnienia wyszczególnione w art. 14 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska oraz w art. 14 i 15 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach i w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 roku w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami.

W opracowaniu uwzględnione zostały również wskazówki zawarte w “Wytycznych sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”, opracowane przez Ministerstwa Środowiska 2002 roku oraz zalecenia zawarte w “Poradniku Opracowania Planów Gospodarki Odpadami dla Gmin i Powiatów”.

Program ochrony środowiska dla gminy Wołomin jest zgodny z Polityką Ekologiczną Państwa, wojewódzkim programem ochrony środowiska, powiatowym programem ochrony środowiska i krajowym planem oczyszczania ścieków. Ponadto Program uwzględnia założenia zawarte w Strategii Rozwoju Gminy Wołomin oraz wszystkich przyjętych dokumentów o charakterze planistycznym.

Z wykonania Programu Zarząd Gminy sporządzi co dwa lata raporty, które przedłoży Radzie Gminy. Program opiniowany jest przez Starostę Powiatu Wołomińskiego.

1.3. CEL I ZAKRES PROGRAMU Program ochrony środowiska jest pierwszym opracowaniem w dziejach gminy Wołomin kompleksowo przedstawiającym politykę ekologiczną gminy, będącym równocześnie aktualnym źródłem informacji o ekologicznych uwarunkowaniach gminy, a także spisem konkretnych zadań i zaleceń dla organów gminy oraz wszystkich korzystających ze środowiska. Realizacja tych zadań przyczyni się do poprawy jakości życia mieszkańców gminy Wołomin.

Głównym celem Programu jest przedstawienie polityki ekologicznej gminy Wołomin wraz z wynikającymi z niej celami, kierunkami działań i zadaniami.

Program ochrony środowiska określa:

1. Ogólną charakterystykę i ocenę zasobów oraz walorów środowiska przyrodniczego gminy Wołomin 2. Stan i tendencje przeobrażeń środowiska przyrodniczego gminy Wołomin 3. Podstawowe źródła przeobrażeń środowiska przyrodniczego gminy Wołomin 4. Ograniczenia i szanse rozwoju gminy wynikające ze stanu i przeobrażeń środowiska łącznie z rankingiem zagrożeń ekologicznych 5. Cele i kierunki działań w zakresie ochrony środowiska na następne lata w perspektywie krótko i średniookresowej 6. Zadania inwestycyjne i pozainwestycyjne gminy Wołomin w zakresie ochrony środowiska 7. Zestawienie kosztów realizacji programu i dokonanie oceny źródeł finansowania programu 8. Harmonogram realizacji programu

6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

9. Metody kontroli, monitorowania skutków realizacji programu i oceny realizacji zamierzonych celów 10. Uwarunkowania realizacyjne Programu, jego wdrożenie i monitoring

Szczególne rozwinięcie Programu stanowi Plan gospodarki odpadami.

Tak ujęty Program będzie wykorzystywany jako:

• podstawowy dokument zarządzania gminą w zakresie ochrony środowiska, • wytyczna do tworzenia programów operacyjnych i zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi w działaniach związanych ze środowiskiem, • przesłanka do konstruowania budżetu gminy i wieloletnich planów inwestycyjnych, • płaszczyzna koordynacji i układ odniesienia dla innych podmiotów działających w sektorze ochrony środowiska oraz podstawa do ubiegania się o fundusze celowe ze źródeł krajowych i Unii Europejskiej.

Program ochrony środowiska służyć będzie koordynacji działań związanych z ochroną środowiska w gminie. Jego funkcje polegać będą na:

• działaniach edukacyjno – informacyjnych, przekazywaniu ogółowi społeczeństwa, zainteresowanym podmiotom gospodarczym i instytucjom informacji na temat zasobów środowiska przyrodniczego oraz stanu poszczególnych komponentów środowiska, • wskazywaniu tzw. gorących punktów, czyli najważniejszych zagrożeń środowiska gminy i sposobów ich rozwiązywania, wytyczaniu priorytetów ekologicznych, • promowaniu i wdrażaniu zasad zrównoważonego rozwoju, • koordynacji działań związanych z ochroną środowiska pomiędzy: administracją publiczną wszystkich szczebli, instytucjami i pozarządowymi organizacjami ekologicznymi oraz społeczeństwem gminy na rzecz ochrony środowiska, • ułatwieniu władzom gminy wydawania decyzji określających sposób i zakres korzystania ze środowiska.

Przedstawione cele i działania posłużą do kreowania takich zachowań ogółu społeczeństwa Gminy Wołomin, które służyć będą ogólnej poprawie stanu środowiska przyrodniczego, polepszenia warunków życia i samopoczucia mieszkańców oraz wzmocnieniu walorów turystycznych i rekreacyjnych gminy.

Sam program nie jest dokumentem stanowiącym, ingerującym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji rządowej i samorządowej oraz podmiotów użytkujących środowisko. Należy jednak oczekiwać, że poszczególne jego wytyczne i postanowienia będą respektowane i uwzględniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska.

Zakłada się, że kształtowanie polityki ekologicznej w Gminie Wołomin będzie miało charakter procesu ciągłego. Obecnie planowane jest wydanie kolejnych aktów prawnych, których ustalenia będą musiały być uwzględnione w zarządzaniu ochrona środowiska. Z tego względu, a także z uwagi na dynamiczną sytuację finansową Gminy oraz możliwość zmiany priorytetów proponuje się przyjęcie programowania “kroczącego”, polegającej na cyklicznym weryfikowaniu celów i wydłużaniu horyzontu czasowego Programu w jego kolejnych edycjach.

1.4. HORYZONT CZASOWY PROGRAMU Program ochrony środowiska obejmuje horyzont czasowy lat 2005 – 2011. Jest to zgodne z ustaleniami Prawa ochrony środowiska, określającego w art. 14 ust. 2, iż politykę ekologiczną

7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011 przyjmuje się na cztery lata, z tym że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne cztery lata. Program zawiera zadania dla dwóch faz:

- cele krótkoterminowe – lata 2005 – 2007, - cele średnioterminowe – do roku 2011.

Ocena i weryfikacja realizacji zadań Programu dokonywana będzie zgodnie z wymogami ustawy co 2 lata od przyjęcia Programu. Weryfikacja i aktualizacja zarówno programu ochrony środowiska jak i planu gospodarki odpadami nastąpić musi po upływie co najmniej 4 lat (zgodnie z ustawą o odpadach).

1.5. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU

Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyjęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzień 31.12.2003, z uwzględnieniem dostępnych danych za okres 2004 roku.

Sposób opracowania Programu został podporządkowany metodologii właściwej dla planowania strategicznego, polegającej na:

Przedstawieniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego na terenie Gminy Wołomin, zawierającej charakterystykę poszczególnych komponentów środowiska wraz z ich oceną;

2. Przedstawieniu uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań prawno- instytucjonalnych, źródeł finansowania, systemu zarządzania środowiskiem i Programem;

3. Określeniu celów strategicznych, celów długo- i krótkoterminowych oraz kierunków działań i konstruktywnych działań mających na celu poprawę stanu aktualnego w zakresie ochrony środowiska wraz z opracowaniem programów operacyjnych dla poszczególnych segmentów środowiska; przy czym: cele ekologiczne – cele, po osiągnięciu których ma nastąpić poprawa danego elementu środowiska stanowiący ostateczny efekt podejmowanych działań; kierunki działań – kierunki służące do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych; zadania ekologiczne – konkretne przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych kierunków a tym samym celów ekologicznych. Zadania te mają charakter krótkookresowy i winny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu.

4. Określeniu zasad monitorowania efektów wdrażania Programu.

Źródłami informacji dla Programu były materiały uzyskane z Urzędu Miasta i Gminy w Wołominie, Starostwa Powiatowego w Wołominie, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Powiatowej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Wołominie, Powiatowej Straży Pożarnej w Wołominie, Nadleśnictw, a także prace instytutów i placówek naukowo – badawczych z zakresu ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami, jak również dostępna literatura fachowa. Zgromadzone informacje zostały zweryfikowane poprzez ankietyzację, wywiady i sondaże. Koncepcja Programu oparta jest o zapisy następujących dokumentów: Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku. Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin.

8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiować: cele średniookresowe do 2011 roku zadania na lata 2005 – 2007 monitoring realizacji Programu nakłady finansowe na wdrożenie Programu

Cele i zadania ujęte zostały w następujących blokach tematycznych: cele i zadania o charakterze systemowym, ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody, zrównoważone wykorzystanie surowców, jakość środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne. Program ochrony środowiska województwa mazowieckiego. W dokumencie tym określono długoterminową politykę ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego, przedstawiono cele krótkoterminowe i sposób ich realizacji, określono sposoby zarządzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu. Program ochrony środowiska dla powiatu wołomińskiego (projekt), w którym określono stan i zadania z zakresu ochrony środowiska dla poszczególnych gmin powiatu. Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki, co do zawartości programów. W gminnym programie powinny być uwzględnione: • zadania własne gminy (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy), • zadania koordynowane (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla centralnego, bądź instytucji działających na terenie gminy, ale podległych bezpośrednio organom centralnym).

Pozostałe uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne przedstawiono w rozdziale 4.

Integralną częścią Programu ochrony środowiska dla Gminy Wołomin jest Plan gospodarki odpadami, który przedstawia szczegółowe aspekty związane z ta dziedziną środowiska.

9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

ROZDZIAŁ II

2. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN DO 2011 ROKU

Naczelną zasadą przyjętą w Programie ochrony środowiska dla Gminy Wołomin jest zasada zrównoważonego rozwoju, umożliwiająca lepsze zagospodarowanie istniejącego potencjału gminy (zasobów środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprzętu, jak i ludzi oraz wiedzy). Na podstawie kompleksowego raportu o stanie środowiska oraz źródłach jego przekształcenia i zagrożenia przedstawiono poniżej propozycję działań programowych umożliwiających spełnienie zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości gminy w perspektywie kilkunastu lat i umożliwia aktywizację społeczeństwa gminy - zwiększenie inicjatywy i wpływu społeczności na realizację działań rozwojowych. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłużyć do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a następnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodować zrównoważony rozwój gospodarczy, polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie Gminy Wołomin. 2.1. GMINNE LIMITY RACJONALNEGO WYKORZYSTANIA ZASOBÓW NATURALNYCH I POPRAWY STANU ŚRODOWISKA

W związku z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i koniecznością ograniczenia wprowadzania zanieczyszczeń do środowiska ustalone zostały limity krajowe (do osiągnięcia do 2010 roku), przedstawione w "II Polityce ekologicznej państwa. Limity te nie zostały zmienione w "Polityce ekologicznej państwa na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 -2010". W skali kraju są one następujące:

- Zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle), - Ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB), - Ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i o 25% w stosunku do 2000 r.(w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB), - Dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r, - Odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych, - Pełna likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych, - Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego - również o 30%, - Ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu z 1990 r.

Z uwagi na brak podstaw planistycznych nie można obecnie dokonać podziału limitów krajowych na regionalne. Dlatego też, dla Gminy Wołomin założono realizację polityki długoterminowej, sprzyjającej osiągnięciu wymienionych w limitach krajowych działań i ograniczania emisji zanieczyszczeń, natomiast szczegółowe wytyczne przyjęto jedynie dla gospodarki odpadami, zgodnie ze sporządzonym Planem gospodarki odpadami.

10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

2.2. NADRZĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN Nadrzędny cel Programu ochrony środowiska dla Gminy Wołomin sformułowano następująco:

Dążenie do osiągnięcia zrównoważonego i trwałego rozwoju Gminy Wołomin poprzez poprawę stanu środowiska przyrodniczego, zachowanie jego istotnych walorów, utrzymanie ładu przestrzennego i rozwój infrastruktury ochrony środowiska

2.3. PRIORYTETY EKOLOGICZNE Program ochrony środowiska jest dokumentem kształtującym długofalową politykę ochrony środowiska dla Gminy Wołomin. Przedstawione w nim zagadnienia ochrony środowiska ujęte zostały w sposób kompleksowy, z wyznaczeniem celów strategicznych, średnio- i krótkoterminowych, a także przyjęciem zadań z zakresu wszystkich sektorów ochrony środowiska. Spośród nich dokonano wyboru najistotniejszych zagadnień, których rozwiązanie przyczyni się w najbliższej przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie Gminy Wołomin. Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnozę stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie gminy, uwarunkowania zewnętrzne (obowiązujące akty prawne) i wewnętrzne, a także inne wymagania w zakresie jakości środowiska. Wybór priorytetowych przedsięwzięć ekologicznych na terenie Gminy Wołomin na lata 2005 - 2011 przeprowadzono przy zastosowaniu następujących kryteriów organizacyjnych i środowiskowych. Kryteria o charakterze organizacyjnym

- wymiar przedsięwzięcia (ponadlokalny i publiczny) - zaawansowanie przedsięwzięcia w realizacji - konieczność realizacji przedsięwzięcia ze względów prawnych - zabezpieczenie środków na realizację lub o możliwość uzyskania dodatkowych zewnętrznych środków finansowych (z Unii Europejskiej z innych źródeł zagranicznych lub krajowych) - efektywność ekonomiczna przedsięwzięcia - znaczenie przedsięwzięcia w skali regionalnej - spełnienie wymogów zrównoważonego rozwoju - zgodność przedsięwzięcia dla rozwoju gospodarczego gminy

Kryteria o charakterze środowiskowym

- możliwość likwidacji lub ograniczenia najpoważniejszych zagrożeń dla środowiska i zdrowia ludzi - zgodność z celami ekologicznymi i zasadniczymi kierunkami zadań wynikających ze Strategii rozwoju Gminy Wołomin oraz Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego - zgodność z celami i priorytetami ekologicznymi określonymi w “Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007-2010” - zgodność z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska - skala dysproporcji pomiędzy aktualnym i prognozowanym stanem środowiska a stanem wymaganym przez prawo - skala efektywności ekologicznej przedsięwzięcia (efekt planowany, tempo jego osiągnięcia) - wieloaspektowość efektów ekonomicznych przedsięwzięcia (możliwość jednoczesnego osiągnięcia poprawy stanu środowiska w zakresie kilku elementów środowiska) - w odniesieniu do gospodarki odpadami istotnym kryterium była zgodność proponowanych zadań z wymogami kształtowania nowoczesnej gospodarki odpadami poprzez priorytetowe traktowanie tworzenia systemów, działań w zakresie zbiórki i transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów.

Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele i zadania priorytetowe dla Gminy Wołomin:

11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Priorytet 1 Poprawa jakości wód powierzchniowych poprzez poprawę gospodarki wodno - ściekowej i zapewnienie mieszkańcom dobrej jakości wody pitnej Priorytet 2 Osiągnięcie wymaganych standardów dla jakości powietrza atmosferycznego Priorytet 3 Ograniczenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego i przemysłowego Priorytet 4 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska Priorytet 5 Utworzenie spójnego systemu przyrodniczego gminy wraz z ochrona cennych elementów przyrodniczych Priorytet 6 Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa gminy poprzez zintegrowany system edukacji ekologicznej Priorytet 7 Poprawa ochrony powierzchni ziemi poprzez objęcie zorganizowanym odbiorem odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców oraz ograniczenie ilości powstających odpadów poprzez ich selekcję “u źródła”

Są to elementy, co do których w pierwszym rzędzie winny być podjęte działania zmierzające do poprawy aktualnego stanu.

12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

ROZDZIAL III

3. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU

Jako założenia wyjściowe do Programu ochrony środowiska dla Gminy Wołomin przyjęto uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych, programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających problematykę ochrony środowiska. Niezbędne było również uwzględnienie zamierzeń rozwojowych Wołomina oraz całego powiatu wołomińskiego, zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym.

Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w mieście gminie były podstawą do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych.

3.1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN Gmina nie jest układem zamkniętym, a poszczególne elementy środowiska zachowują ciągłość bez względu na granice terytorialne. Kompleksowość zagadnień związanych z ochroną środowiska i mnogość sektorów, mających wpływ na jego jakość wymusza przyjęcie uwarunkowań wynikających z programów, planów i strategii wyższego rzędu. Główne uwarunkowania zewnętrzne dla Gminy Wołomin w zakresie ochrony środowiska wynikają przede wszystkim z następujących dokumentów: - strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju i województwa mazowieckiego, - koncepcji zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego, - polityki ekologicznej państwa wraz z programem wykonawczym, - systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych, - międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie ochrony środowiska, - zobowiązań Polski przyjętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do Unii Europejskiej, - programu ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego, - programu ochrony środowiska dla powiatu wołomińskiego, - strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej, rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu, leśnictwa).

Gminny Program ochrony środowiska jest ponadto skoordynowany z:

- lokalnymi, miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego; - lokalnymi planami rozwoju infrastruktury: transportu i zaopatrzenia w energię; - gminnym planem gospodarki odpadami sporządzonym zgodnie z ustawą o odpadach; - programem ochrony powietrza,

W przypadku opracowania kolejnych dokumentów obejmujących obszar gminy Wołomin, zapisy tych opracowań będą uwzględnione podczas weryfikacji i aktualizacji Programu ochrony środowiska. Również ustalenia niniejszego dokumentu powinny zostać przeanalizowane podczas opracowywania kolejnych planów i strategii. W szczególności dotyczyć to będzie następujących opracowań (o ile powstaną):

- program ochrony środowiska przed hałasem - program ochrony wód - programami ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

Poniżej przedstawiono najważniejsze uwarunkowania dla Programu ochrony środowiska dla gminy Wołomin.

13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

3.1.1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z CZŁONKOSTWA W UNII EUROPEJSKIEJ Przystąpienie Polski do członkostwa w Unii Europejskiej narzuca na władze samorządowe obowiązek dostosowania się do norm przez nią przyjętych, także w zakresie ochrony środowiska. Obecnie całe ustawodawstwo polskie jest zgodne z unijnym i zorientowane głównie na ochronę poszczególnych komponentów środowiska oraz regulację procesów technologicznych i produktów w celu ochrony zdrowia człowieka i środowiska. Niezbędnym i niezwykle istotnym czynnikiem w procesie integracji europejskiej jest uwypuklenie roli planowania i zarządzania środowiskowego.

VI Program działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na lata 2001 – 2010 podkreśla, ze realizacja zrównoważonego rozwoju ma nastąpić poprzez poprawę środowiska i jakości życia obywateli krajów należących do Unii Europejskiej.

Problemem szczególnej wagi dla Gminy Wołomin jest spełnienie standardów ekologicznych Unii Europejskiej. Będzie to oznaczało konieczność dostosowania stanu aktualnego do wymagań, szczególnie w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki wodno – ściekowej, ochrony gleb, powierzchni ziemi i przyrody.

Bardzo istotnym zagadnieniem jest zapewnienie źródeł finansowania dla zaplanowanych działań i inwestycji. Wołomin, wspólnie z pozostałymi gminami powiatu wołomińskiego ma możliwość samodzielnego wykorzystania większych funduszy pochodzących ze źródeł Unii Europejskiej. Wsparciem funduszu mogą być objęte także projekty grupowe, polegające na tworzeniu projektów o charakterze zintegrowanym, obejmującym grupę gmin oraz łączące w jednym projekcie różne zagadnienia. Konieczne jest zatem zawiązywanie regionalnych struktur w celu rozwiązania ponadlokalnych problemów z zakresu ochrony środowiska i rozwoju infrastruktury, w których gmina może uczestniczyć jako beneficjant.

Niebagatelną rolę będzie pełnił w tym względzie Fundusz Spójności, dlatego istotne jest, aby na etapie programowania zadań z zakresu ochrony środowiska uwzględnić zasady i kryteria przyznawania środków finansowych z funduszy Unii Europejskiej. Priorytety części środowiskowej Funduszu Spójności, istotne z punktu widzenia Gminy Wołomin są następujące:

Priorytet 1. Poprawa jakości wód powierzchniowych, polepszenie dystrybucji i jakości wody do picia poprzez takie działania jak: - budowa i modernizacja kanalizacji sanitarnej i opadowej oraz oczyszczalni ścieków tam, gdzie przyniesie to największy efekt ekologiczny przy uwzględnieniu efektywności kosztowej, - budowa i modernizacja urządzeń uzdatniających wodę i sieci wodociągowej (w powiązaniu z systemami sanitacji),

Priorytet 2. Racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi poprzez: - budowę, rozbudowę lub modernizację składowisk odpadów komunalnych oraz tworzenie systemów recyklingu i unieszkodliwiania odpadów komunalnych (sortownie, kompostownie itp.). - tworzenie systemów zagospodarowania osadów ściekowych, co umożliwi spełnienia wymogów dyrektywy 86/278 w sprawie osadów ściekowych, - rekultywację terenów zdegradowanych przez działalność przemysłową.

Wspierane będą zintegrowane systemy zagospodarowania odpadów, łączące kilka elementów, np. selektywną zbiórkę, odzysk i unieszkodliwienie odpadów ulegających biodegradacji, itp. W ramach tego priorytetu będą mogły być wspierane związki komunalne, działające na rzecz poprawy w dziedzinie gospodarki odpadami.

3.1.2. OBOWIĄZUJĄCE AKTY PRAWNE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA

14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Podstawowymi aktami prawnymi w dziedzinie ochrony środowiska są następujące akty prawne:

- Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2001.62.627) z późniejszymi zmianami - Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (jednolity tekst ustawy o ochronie przyrody, ogłoszony w Dz.U. 2004 r. Nr 92 poz. 880) - Ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. 91.101.444) z późniejszymi zmianami - Ustawa Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. 2001.115.1229) z późniejszymi zmianami - Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U.94.27.96) z późniejszymi zmianami - Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747) z późniejszymi zmianami - Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2001.62.628) z późniejszymi zmianami

3.1.3. POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA Dokumentem nadrzędnym dla Programów ochrony środowiska wszystkich szczebli jest II Polityka ekologiczna państwa (PEP). Zasady PEP są zobowiązujące również dla strategia ochrony środowiska Gminy Wołomin, powiatu wołomińskiego i całego województwa mazowieckiego.

Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania zostały dodatkowo ujęte w "Programie wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 - 2010" oraz, w dostosowanej do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska, Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 -2010.

Nadrzędną zasadą przedstawioną w PEP jest zasada zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój nie narusza w sposób istotny i trwały środowiska życia człowieka i godzi prawa przyrody, ekonomii oraz rozwoju społeczeństw wraz ze zrównoważeniem szans dostępu do zasobów obecnym i przyszłym pokoleniom. W skrócie, zapewnia rozwój wynikający z działalności człowieka odbywający się w harmonii z przyrodą. Najważniejszymi czynnikami, które należy uwzględniać przy programowaniu zrównoważonego rozwoju są czynniki społeczne, ekologiczne, przestrzenne i ekonomiczne.

Oprócz zasady zrównoważonego rozwoju jako nadrzędnej uwzględniono szereg zasad pomocniczych i konkretyzujących, m.in.:

Zasadę prewencji, oznaczająca w szczególności:

• zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT), • recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk, energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, • zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (tzw. dyrektywa IPPC), • wprowadzanie prośrodowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji i Responsible Care itp.

Zasadę “zanieczyszczający płaci” odnoszącą się do odpowiedzialności za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagrożeń. Odpowiedzialność te ponosić powinny wszystkie jednostki użytkujące środowiska a wiec także konsumenci, zwłaszcza, gdy maja możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych.

15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Zasadę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, oznaczająca uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. Zasadę regionalizacji, oznaczająca m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie, szczególnie w strefach przygranicznych. Zasadę subsydiarności, wynikająca m.in. z Traktatu o Unii Europejskiej, a oznaczająca przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby był on rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany. Zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej odnosząca się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska a następnie do oceny osiągniętych wyników a oznaczająca potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu. Zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej odnoszącą się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska a oznaczającą potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu.

W Polityce Ekologicznej Państwa przedstawione zostały także cele ogólne o charakterze strategicznym i realizacyjnym, w różnych horyzontach czasowych. Jako oddzielne zagadnienie omówione zostało zagadnienie włączania aspektów ochrony środowiska do polityk sektorowych takich jak: przemysł i energetyka, transport, rolnictwo, leśnictwo, budownictwo i gospodarka komunalna, zagospodarowanie przestrzenne, turystyka, ochrona zdrowia, handel i działalność obronna. Wskazane zostały przede wszystkim cele i działania, które należy podjąć w ramach programów sektorowych, jako konieczny udział sektorów w realizacji zrównoważonego rozwoju.

Z wymienionych w Polityce Ekologicznej Państwa celów i działań szczegółowych wybrano zagadnienia szczególnie istotne z punktu widzenia problemów występujących na terenie Gminy Wołomin. Zagadnienia te uwzględniono w sposób szczegółowy w poszczególnych rozdziałach Programu. 3.1.4. POLITYKA I STRATEGIA WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Najważniejszym dokumentem będącym podstawą programowania rozwoju województwa jest “Strategia rozwoju województwa mazowieckiego”. Wojewódzkie programy, w tym program ochrony środowiska, są realizacją strategii rozwoju województwa. Z tego powodu w pracach nad Programem wykorzystano cele i zadania związane z ochroną środowiska i użytkowaniem zasobów naturalnych, sprecyzowane w ramach następujących priorytetów “Strategii ...”. Dla Gminy Wołomin istotne znaczenie mają następujące cele i zadania:

Priorytet 4 - Kreowanie wysokiej jakości życia Cel 4.2. Poprawa ekologicznych warunków życia Cel 4.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi Cel 4.4. Poprawa efektywności ochrony przyrody i krajobrazu Priorytet 3 - Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmocnieniu konkurencyjności i spójności regionu” Cel 3.2. Przeciwdziałanie marginalizacji obszarów peryferyjnych Cel 3.3. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury transportowej Cel 3.6. Modernizacja i rozwój energetyki Priorytet 2 - Restrukturyzacja i unowocześnienie gospodarki Cel 2.1. Stworzenie regionalnego systemu innowacji Cel 2.3. Unowocześnienie tradycyjnych sektorów gospodarki Cel 2.4. Rozwój usług, transportu i turystyki Cel 2.6. Wsparcie i stopniowe przekształcanie słabych strukturalnie obszarów wiejskich

16 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

3.1.5. PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Naczelnym celem polityki zagospodarowania przestrzennego prowadzonej przez samorząd województwa jest kształtowanie harmonijnej struktury funkcjonalno – przestrzennej województwa sprzyjającej zrównoważonemu wykorzystaniu cech, zasobów i walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem poziomu i jakości życia oraz trwałym zachowaniem właściwości środowiska dla potrzeb obecnego i przyszłych pokoleń. W pracach nad Programem wykorzystano zapisy dokonane w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego, a zwłaszcza celów i kierunków działania oraz konkretnych zadań dotyczących polityki przestrzennej w zakresie ochrony zasobów i walorów środowiska przyrodniczego, infrastruktury systemu transportowego oraz infrastruktury technicznej ochrony środowiska.

3.1.6. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO “Program ochrony środowiska woj. mazowieckiego”, zatwierdzony został przez Sejmik Województwa Mazowieckiego 15 grudnia 2003 roku i jest dokumentem nadrzędnym wytyczającym cele i kierunki działań w zakresie polityki ekologicznej województwa. Program ochrony środowiska stanowi rozwinięcie strategii rozwoju województwa w odniesieniu do ochrony środowiska.

Za nadrzędny cel programu uznano doprowadzenie stanu środowiska w województwie mazowieckim do poziomu wymaganego przez Unię Europejską.

Cel główny: zmniejszenie zanieczyszczeń środowiska Cele szczegółowe: - poprawa jakości wód, - uporządkowanie gospodarki odpadami, - zapewnienie wysokiej jakości powietrza atmosferycznego, - ograniczenie uciążliwości hałasu. Cel główny: racjonalizacja gospodarki wodnej Cele szczegółowe: - zmniejszenie deficytu wód powierzchniowych, - ograniczenie poboru wód podziemnych dla celów gospodarczych produkcji i usług, - ograniczenie wodochłonności, - poprawa standardów zaopatrzenia w wodę. Cel główny: zwiększenie lesistości i ochrona lasów Cele szczegółowe: - osiągnięcie wskaźnika lesistości Mazowsza do 25 %, - zmiana struktury własnościowej lasów, - racjonalizacja gospodarki leśnej, - rozwój funkcji ochronnych i buforowych lasu. Cel główny: poprawa stanu bezpieczeństwa ekologicznego Cele szczegółowe: - ochrona przeciwpowodziowa, - ochrona przeciwpożarowa, - zmniejszenie ryzyka awarii związanych z wykorzystaniem lub transportem substancji niebezpiecznych.

17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Cel główny: podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej Cele szczegółowe: - kształtowanie postaw i zachowań zgodnych z zasadami ekorozwoju, - wiedza ekologiczna jako ważny czynnik w procesie zarządzania, - tworzenie ekologicznych podstaw kształtowania tożsamości regionalnej i lokalnej. Cel główny: rozwój proekologicznych form działalności gospodarczej Cele szczegółowe: - wzrost ilości podmiotów gospodarczych posiadających certyfikaty jakości, - rozwój proekologicznych form produkcji rolniczej, - wzrost wykorzystania energii odnawialnej, - zwiększenie udziału transportu szynowego w przewozach osób i towarów, - zmniejszenie materiałochłonności i energochłonności Cel główny: utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych Cele szczegółowe: - zwiększenie obszarów objętych ochroną prawną do 35 % powierzchni województwa, ze szczególnym uwzględnieniem dolin rzecznych, kompleksów leśnych, a także obszaru funkcjonalnego “Zielone Płuca Polski”, - określenie do roku 2006 zasad gospodarowania na wszystkich obszarach chronionych oraz sporządzenie planów ochrony dla tych obszarów, - utrzymanie i wzmocnienie ciągłości powiązań przyrodniczych w ramach korytarzy ekologicznych krajowych, regionalnych i lokalnych, - partnerstwo samorządowe i partycypacja społeczna w działaniach na rzecz tworzenia obszarów chronionych, - włączenie obszarów cennych przyrodniczo do europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000. Postanowiono, że cele polityki ekologicznej woj. mazowieckiego będą realizowane zgodnie z krajowymi limitami przyjętymi w Polityce ekologicznej państwa.

3.1.7. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU WOŁOMIŃSKIEGO Program ochrony środowiska dla powiatu wołomińskiego opracowany został zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Nadrzędny cel Programu sformułowano następująco:

Osiągnięcie trwałego rozwoju Powiatu Wołomińskiego i zwiększenie jego atrakcyjności poprzez poprawę środowiska przyrodniczego i rozwój infrastruktury technicznej

Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele i zadania priorytetowe dla powiatu wołomińskiego z zakresu ochrony środowiska: Priorytet 1 Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych Priorytet 2 Osiągnięcie wymaganych standardów dla jakości powietrza atmosferycznego Priorytet 3 Ograniczenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego Priorytet 4 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej ochrony środowiska

18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Priorytet 5 Utworzenie spójnego systemu przyrodniczego powiatu i ochrona przyrody Priorytet 6 Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa powiatu Priorytety te zostaną uwzględnione w Programie ochrony środowiska dla Gminy Wołomin.

3.1.8. STRATEGIA ROZWOJU POWIATU WOŁOMIŃSKIEGO “Strategia zrównoważonego rozwoju powiatu wołomińskiego” – Opracowana została przez Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa w Warszawie, w 2002/2003 roku. Wyznacza ona kierunki rozwoju powiatu do 2015 roku. Jako misję powiatu wołomińskiego określono prowadzenie polityki równoważenia rozwoju społeczno – gospodarczego i przestrzennego w ramach układu osadniczego jakim jest Obszar Metropolitalny Warszawy. Celem podstawowym jest natomiast poprawa warunków życia mieszkańców regionu, kształtowanie ładu przestrzennego oraz trwałego zachowania walorów przyrodniczych i kulturowych. Przyjęte zostały następujące cele strategiczne:

- poprawa stanu sanitarnego i wzmocnienie kondycji przyrodniczej powiatu, - usprawnienie komunikacji zbiorowej i indywidualnej, - rozwój rekreacji i turystyki dla mieszkańców powiatu i Warszawy, - zapewnienie mieszkańcom dostępności do usług ponadpodstawowych oraz wysokiego ich standardu.

3.2. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE Uwarunkowania wewnętrzne w zakresie ochrony środowiska dla Gminy Wołomin wynikają ze następujących dokumentów:

3.2.1. STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU GMINY WOŁOMIN DO 2015 ROKU Generalny cel kierunkowy wyznaczony w strategii z zakresu ochrony środowiska jest następujący:

Zapewnienie jak najlepszego środowiska życia mieszkańcom oraz warunków funkcjonowania podmiotów gospodarczych

Oznacza to, że Wołomin ma szansę stać się gminą konsekwentnie wdrażającą w życie zasadę zrównoważonego rozwoju, co umożliwi harmonijnie łączyć troskę o jak najlepszy stan środowiska przyrodniczego z postępem cywilizacyjnym.

Strategiczny cel rozwoju dla sfery ekologicznej i przestrzennej sformułowano jako:

Osiągniecie europejskich standardów stanu środowiska przyrodniczego oraz racjonalne zagospodarowanie przestrzenne gminy

Wyznaczono następujące kierunki działań: • Likwidacja niedoborów w zakresie urządzeń inżynieryjnych służących jego ochronie • Przejście na proekologiczne nośniki pozyskiwania energii (gaz, elektryczność, źródła odnawialne), • Powiększanie powierzchni urządzonych terenów zieleni gminnej • Prowadzenie selektywnej zbiórki oraz bezpiecznego składowania i utylizacji odpadów stałych.

19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

3.2.2. STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY WOŁOMIN W Studium... przedstawiono szczegółowe zasady i wytyczne z zakresu polityki przestrzennej, z uwzględnieniem m.in. obszarów chronionych, lokalnych wartości środowiska przyrodniczego i zagrożeń środowiskowych. W niniejszym Programie uwzględniono również kierunki działań wytyczone dla obszarów rolnej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, terenów zabudowanych i rozwoju infrastruktury technicznej.

Blisko 50% obszaru gminy posiada walory środowiskowe podlegające różnym formom ochrony lub ochrony takiej wymagające. Do głównych elementów środowiska przyrodniczego o wysokich walorach, uwzględnionych w kierunkach rozwoju przestrzennego gminy zakwalifikowano: obszary występowania urozmaiconych form geomorfologicznych, zasoby wód podziemnych, i powierzchniowych, lasy oraz zespoły szaty roślinnej rzek Czarnej i Długiej, grupy wartościowych drzew, kompleksy gleb IV klasy bonitacyjnej, gleb pochodzenia organicznego, korzystne warunki klimatyczne.

Dla ochrony tych form wyznaczono następujące kierunki działań:

- zapewnienie biologicznego funkcjonowania i wzajemnych powiązań ekosystemu, poprzez zachowanie terenów otwartych w dolinach rzek, niedopuszczaniu do przegradzania cieków, utrzymania biologicznej obudowy cieków, ochronie istniejących ciągów ekologicznych, określeniu wielkości udziału powierzchni biologicznie czynnej na działkach budowlanych, użytkowaniu i pielęgnacji terenów zieleni urządzonej, zalesianie gruntów najniższych klas, - poprawę czystości wód powierzchniowych, - niedopuszczanie do zmiany ukształtowania istniejących, geomorfologicznych form rzeźby terenu, - ochrona gruntów rolnych, - likwidacja lub maksymalne ograniczenie istniejących, antropogenicznych zagrożeń dla środowiska.

Wskazania zawarte w Studium... zostały uwzględnione w Programie ochrony środowiska dla Gminy Wołomin.

20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

ROZDZIAŁ IV

4. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY

4.1. INFORMACJE OGÓLNE Wołomin posiada status gminy miejsko – wiejskiej. Charakteryzowana jednostka administracyjna zajmuje obszar o powierzchni 59,52 km2 (co stanowi 6% powiatu wołomińskiego) i jest zamieszkiwana przez 48 402 osoby, z czego około 76% stanowią mieszkańcy miasta (GUS, 2003). Obok posiadającego prawa miejskie Wołomina – pełniącego zarówno funkcję siedziby władz gminnych jak i powiatowych - strukturę gminy tworzy 14 jednostek osadniczych o charakterze wiejskim.

Gmina Wołomin położona jest w odległości około 20 km na północny wschód od centrum Warszawy przy linii kolejowej Warszawa – Tłuszcz i stanowi część stale rozrastającej się aglomeracji warszawskiej. Następstwem takiego sąsiedztwa są silne związki ze stolicą, które wynikają także z faktu, że miasto Wołomin jest dużym ośrodkiem przemysłowym (przemysł szklarski i drzewny) i usługowym, o dobrze wykształconej funkcji kulturalno – oświatowej. Dogodny dojazd zarówno koleją, która przebiega przez centrum Wołomina, jak i komunikacją drogową oraz położenie pomiędzy dwoma dużymi kompleksami leśnymi to kolejne atuty charakteryzowanej jednostki administracyjnej.

Na uwagę zasługuje także fakt, że miasto, jako ośrodek rekreacji i kultury, posiada bogatą przeszłość, a ponadto stanowi miejsce spotkań osób skupionych wokół Wacława i Zofii Nałkowskich, którzy zamieszkiwali w domu znanym jako “Dom nad łąkami”.

4.2. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE Gmina miejsko – wiejska Wołomin, zgodnie z przyjętym przez J. Kondrackiego (1998) systemem regionalizacji fizyczno-geograficznej, położona jest w obrębie następujących jednostek:

PROWINCJA: Niziny Mazowiecko – Podlaskie; PODPROWINCJA: Niziny Środkowopolskie; MAKROREGION: Nizina Środkowomazowiecka; MEZOREGION: Równina Wołomińska.

Równina Wołomińska położona jest na wschód od Kotliny Warszawskiej i na południe od Doliny Dolnego Bugu. Jednostka ta zajmuje obszar o powierzchni 1 920 km2. Równina wznosi się łagodnie w kierunku południowo – wschodnim ku Wysoczyźnie Kałuszyńskiej, z której spływają dopływy Narwi i Bugu – m.in. cieki Struga i Czarna. W poprzek ich płytkich dolin prowadzi linia kolejowa do Białegostoku uruchomiona w 1862 roku jako kolej warszawsko – petersburska. Równina Wołomińska jest krainą rolniczą z małym udziałem lasów, co zdecydowanie odróżnia ją od przyległej jednostki - Doliny Dolnego Bugu.

Pod względem administracyjnym jednostką nadrzędną dla charakteryzowanej gminy jest powiat wołomiński położony w centralnej części województwa mazowieckiego. Gmina Wołomin leży w środkowej i południowej części powiatu i graniczy od południa z miastem Zielonką, od zachodu z miastem Kobyłką, od północy z gminą Radzymin, od północnego wschodu z gminą Klembów, a od południowego wschodu i wschodu z gminą Poświętne.

21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Rysunek 1Położenie gminy Wołomin

W granicach gminy południowo – zachodnią część obszaru zajmuje miasto, które otoczone jest od północy, wschodu i południa przez tereny wiejskie.

W skład gminy wchodzą następujące sołectwa: Czarna, Duczki, Helenów, Mostówka, Stare Grabie, Nowe Grabie, Lipinki, Stare Lipiny, Nowe Lipiny, Majdan, Leśniakowizna, Ossów, Turów oraz Zagościniec.

4.3. HISTORIA REGIONU

Historia nowożytna ziem tworzących dziś miasto i gminę Wołomin nierozerwalnie była i jest związana z dziejami Mazowsza, które począwszy do panowania Mieszka I aż do śmierci Bolesława Krzywoustego pozostawało w granicach ziem polskich. Odrębność Mazowsza zapoczątkowana rozbiciem dzielnicowym trwała do śmierci ostatnich książąt mazowieckich. W 1526 roku Mazowsze powróciło do Korony i trwało w niej aż do ostatniego rozbioru Polski, który miał miejsce w 1795 roku.

W średniowieczu obszar dzisiejszej gminy należał do najbardziej zacofanych zakątków kraju. Pokryty był ogromnymi lasami, bagnami i torfowiskami, a ponadto znajdował się daleko od centrów gospodarczych i politycznych. Nieliczne istniejące wówczas osady (datowane na czasy wczesnopiastowskie i zlokalizowane między innymi w rejonie miejscowości Wołomin i Duczki) leżące wśród puszcz miały zaledwie po kilka chałup, co potwierdzają udokumentowane stanowiska archeologiczne. Można przypuszczać, na podstawie odkrytej w 1977 roku, w pobliżu osiedla Słoneczna, pułapki na niedźwiedzia, że zamieszkująca te tereny ludność trudniła się myślistwem. W XIII wieku gęstość zaludnienia na charakteryzowanym terenie wynosiła zaledwie 1 osobę/ 1 km2.

Za najstarszą osadę w granicach współczesnej gminy uznaje się obiekty zlokalizowane w rejonie dzisiejszego dworu w Nowej Wsi nad rzeką Czarną, datowane na XII-XIV w. Kolejnymi skupiskami ludzkimi były powstająca od połowy XIV w. wieś Lipiny (obecnie Lipiny Stare) oraz utworzona w XV w. wieś Zacięciwa (obecnie Wołomin). Na północ od Lipin w XVI-XVII w. istniał drewniany gródek, następnie w XVII-XVIII w. dwór obronny z zachowanym barokowym spichlerzem, a od XIX w. była to siedziba kilku rodów szlacheckich, m.in. książąt Podhorskich (obecna Kolonia – Gródek).

Wieś Wołomin (Zacięciwa), położona przy trakcie ciechanowieckim, na początku XVI w. była własnością królewską, następnie zaś szlachecką (dwór i folwark). W 1655 roku została zajęta przez wojska szwedzkie. Zmienne losy historii kraju spowodowały, że w latach 1795-1809 Wołomin należał do zaboru austriackiego, a następnie w okresie 1809-1814 do Księstwa Warszawskiego, by w końcu

22 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011 w 1815 roku stać się częścią Królestwa Polskiego. Najintensywniejszy rozwój osady nastąpił po uruchomieniu stacji kolejowej w 1862 roku. Dostęp do kolei oraz sąsiedztwo dużego miasta stanowiły czynniki dynamizujące rozwój gospodarczy. W 1905 roku została uruchomiona huta szkła, a Wołomin stał się miastem robotniczym. Atrakcyjne położenie geograficzne i administracyjne spowodowały na przełomie XIX i XX w. powstanie leśnych domów wczasowych dla mieszkańców Warszawy, obsługiwanych przez 3 linie tramwajów konnych.

Prawdziwa geneza nazwy Wołomin wiąże się z faktem, że po włączeniu Mazowsza do Korony na północ od wsi Zacięciwa wytyczono ważny szlak handlowy z Podlasia do Warszawy − tzw. trakt ciechanowiecki (przebiegał on w tym miejscu, gdzie obecnie istnieje linia kolejowa). Traktem tym pędzono bydło do Pragi − na sprzedaż lub ubój. Ponieważ bydło nie przechodziło przez wieś, lecz omijało ją w odległości około trzystu metrów − powstało powiedzenie miejscowych ludzi: "woły ominą" lub "wołami omiń". To właśnie spowodowało, że od r. 1530 wieś Zacięciwa przyjęła nazwę Wołomin.

Najstarsza zabudowa wsi Zacięciwa powstała przy obecnej ulicy Lipińskiej. Droga ta była od czasów średniowiecza szlakiem łączącym Poświętne z Kobyłką. Wieś Wołomin rozbudowywała się przy tej trasie od połowy XV w. do drugiej połowy XIX w. Już w XVI w. w tym rejonie zbudowano dwór szlachecki - w miejscu, gdzie obecnie znajduje się Urząd Miejski.

Chaty chłopskie pod koniec XIX w. rozmieszczone były przy ulicy Lipińskiej na odcinku między cerkwią św. Piotra i Pawła (róg ul. Fieldorfa i Sportowej), a komisariatem policji (róg ul. Lipińskiej i Legionów). Po uruchomieniu kolei warszawsko-petersburskiej i powstaniu stacji kolejowej Wołomin (1862) zaczęła się organizować nowa zabudowa na północ od wsi i dworu - w rejonie obecnych ulic Warszawskiej, Wileńskiej, Nowej, Szopena i Ogrodowej. W ten sposób pod koniec XIX w. powstała tutaj osada usługowo-handlowa, która dzisiaj traktowana jest jako “stare miasto”.

Duże zasługi dla rozwoju Wołomina w tym zakresie położył architekt Henryk Konstanty Wojciechowski - właściciel gruntów Wołomina i Krępego. Dobry klimat, lasy, bliskość Warszawy i dogodne z nią połączenie, sprzyjały budowie domów letniskowych. To wtedy przybył do Wołomina znajomy Henryka Wojciechowskiego, geograf i publicysta Wacław Nałkowski, który zbudował pod Wołominem dom rozsławiony w twórczości jego córki Zofii Nałkowskiej jako “dom nad łąkami”. Gośćmi Nałkowskich było wielu słynnych Polaków, przedstawicieli życia umysłowego i artystycznego.

Wołomin otrzymał prawa miejskie w 1919 roku. Był wówczas miejscowością mającą około 6000 mieszkańców i posiadał kilka zakładów przemysłowych. Najważniejszy z nich – to Huta Szkła, uruchomiona w 1919 roku i sukcesywnie rozbudowywana.

W 1939 roku, na początku II wojny światowej, lotnictwo niemieckie zbombardowało okolice stacji kolejowej. Stojący w Wołominie polski pociąg pancerny ostrzeliwał samoloty Luftwaffe powracające z bombardowania Warszawy. W odwecie za to, chcąc zniszczyć pociąg, Niemcy zrzucili na miasto kilkanaście bomb; w ten sposób okolice stacji kolejowej ucierpiały z powodu zniszczenia kilku budynków (dotyczy to głównie ulic Warszawskiej i Wileńskiej).

Od 1942 roku rozpoczęto proces likwidacji gett, przy czym szczególnie tragicznie przebiegała likwidacja getta w Wołominie. Część jego mieszkańców rozstrzelano na miejscu, a pozostałych przewieziono do getta warszawskiego.

Działania wojenne na przełomie lipca i sierpnia 1944 roku spowodowały zawiązanie się w rejonie Wołomina i Radzymina największej na ziemiach polskich bitwy pancernej, w której wzięło udział 500 czołgów niemieckich i 600 radzieckich. Linia frontu ciągnęła się od Okuniewa przez Kobyłkę i Radzymin do Tłuszcza. Bitwa zakończyła się otoczeniem Wołomina z trzech stron i klęską armii radzieckiej, która swoim czołgom nie dała wsparcia piechoty i artylerii. W bitwie tej brały udział

23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011 między innymi doborowe dywizje SS: "Herman Göring" i "Totenkopf" oraz dywizja "Wiking" złożona z ochotników skandynawskich i holenderskich.

Podczas okupacji hitlerowskiej zginęło 3 000 mieszkańców (stanowiło to 16% ogółu ludności zamieszkującej Wołomin) miasta, głównie Żydów. Po II wojnie światowej na terenie omawianej jednostki rozpoczęła się prężna rozbudowa przemysłu (m.in. zakłady stolarki budowlanej, przedsiębiorstwo poszukiwań ropy naftowej i gazu) oraz placówek oświaty (duża ilość szkół średnich).

W latach 1952-1975 miasto pełniło funkcję stolicy powiatu, którą ponownie odzyskało w 1999 roku.

4.4. OBIEKTY ZABYTKOWE

Świadectwem zmiennych losów historii są nie tylko współczesne standardy życia czy istniejące materiały i dokumenty archiwalne lub publikacje naukowe. Najlepszym namacalnym dowodem przeszłości są zachowane w krajobrazie obiekty, które poprzez swój wygląd, swą architekturę ukazują mentalność minionych pokoleń, w tym przemijające i powracające kanony piękna. Obiekty te ponadto tworzą dorobek kulturowy i są podstawą do budowy nowych wartości, a jednocześnie dają świadectwo przeszłości.

Analizując zagadnienia dotyczące obiektów cennych kulturowo i historycznie należy pamiętać, że w ostatnich latach nastąpiła zmiana kryteriów oceny wartości zabytkowej obiektów i rozszerzenie ochrony dóbr kultury na obiekty pochodzące z końca XIX i początku XX wieku. Wynika to z faktu, że do naszych czasów zachowało się wiele interesujących obiektów sakralnych, zespołów dworsko - parkowych i związanych z nimi obiektów mieszkalno - gospodarczych, a także cmentarzy. Część tych obiektów jest już wpisana do rejestru zabytków i objęta ścisłą ochroną konserwatorską, a pozostałe obiekty są postulowane do objęcia ochroną prawną.

Ogólnie na terenie gminy znajdują się 4 obiekty wpisane do rejestru zabytków i 46 obiektów objętych ochroną konserwatorską wpisanych do ewidencji zabytków (strefą ochrony konserwatorskiej objęto też układ urbanistyczny miasta Wołomina). Ponadto w granicach administracyjnych gminy zinwentaryzowano 91 stanowisk archeologicznych.

Poniżej w formie tabelarycznej zestawiono obiekty wpisane do rejestru zabytków, wybrane obiekty objęte ochroną konserwatorską oraz udokumentowane stanowiska archeologiczne znajdujące się w gminie Wołomin.

Tabela 1 Niektóre obiekty objęte ochroną konserwatorską na obszarze gminy Wołomin MIEJSCOWOŚĆ OBIEKT Czarna Spichlerz Nowa Wieś Dwór, zabudowania gospodarcze, park Wołomin, ul. Fieldorfa 3 Budynek Wołomin, ul. Fieldorfa 5 Budynek Wo³omin, ul. Głowackiego 2 Budynek Wołomin, ul. Głowackiego 10 Budynek Wołomin, ul. Katowicka 2/4 Budynek Wołomin, ul. Kobyłkowska 12 Budynek Wołomin, ul. Kobyłkowska 14 Budynek Wołomin, ul. Kościelna 41,43,45 Budynek Wołomin, ul. Laskowa 4 Budynek Wołomin, ul. Laskowa 5 Budynek Wołomin, ul. Laskowa 7 Budynek

24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Wołomin, ul. Legionów 17 Budynek Wołomin, ul. Legionów 19 Budynek Wołomin, ul. Mickiewicza 7 Budynek Wołomin, ul. Mickiewicza 18 Budynek Wołomin, ul. Miła 29 Budynek Wołomin, ul. Moniuszki 22 Budynek Wołomin, ul. Nowa 2 Budynek Wołomin, ul. Poniatowskiego 31 Budynek Wołomin, ul. Powstańców 3 Budynek Wołomin, ul. Powstańców 5 Budynek Wołomin, ul. Powstańców 8 Budynek Wołomin, ul. Powstańców 10 Budynek Wołomin, ul. Powstańców 12 Budynek Wołomin, ul. Powstańców 14 Budynek Wołomin, ul. Sienkiewicza 1 Budynek Wołomin ul. Wąska 5 Budynek Wołomin, ul. Wileńska 32 Budynek Wołomin, ul. Wileńska 50 Budynek Wołomin – ul. Wileńska – Warszawska – Strefa ochrony konserwatorskiej Legionów - Lipińska

25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Tabela 2 Obiekty wpisane do rejestru zabytków ADRES OBIEKT NUMER REJESTRU Leśniakowizna Mogiła zbiorowa żołnierzy AK 1378 z dnia 26.07.1989 poległych w II wojnie światowej, mogiła zbiorowa Powstańczych Oddziałów Specjalnych “Jerzyki” harcerskiej kompanii szturmowej Wołomin oraz Grób Nieznanego Żołnierza na cmentarzu przy parafii rzymsko – katolickiej p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej Wołomin, ul. Kościelna 50 Kościół parafialny p.w. matki 1117/1107 z dnia 16.05.1975 Boskiej Częstochowskiej, zbudowany w początkach XX wieku wg projektu B. Colonna Wołomin, ul. Nagórna 2 Willa “Laurentium” wzniesiona 1395 z dnia 17.10.1989 około 1920 roku wraz z działką i z zielenią tworzącą park krajobrazowy Wołomin, ul. Nałkowskiego 17 Dom Nałkowskich – willa 1198 z dnia 25.10.1982 drewniana na podmurówce wybudowana w 1895 roku

Tabela 3 Niektóre stanowiska archeologiczne zinwentaryzowane na terenie gminy Wołomin LICZBA MIEJSCOWOŚĆ OPIS STANOWISK Czarna 8 Ślady obozowisk, cmentarzysk i osad z epoki brązu, okresu holsztackiego oraz okresu średniowiecznego Duczki 5 Ślady osadnictwa z okresu neolitu i epoki brązu Helenów 4 Ślady obozowisk i osad z okresu neolitu, wczesnej epoki brązu oraz okresów holsztackiego i lateńskiego Leśniakowizna 7 Ślady obozowisk i osad z okresów mezolitu i neolitu oraz wczesnej epoki brązu Majdan 9 Ślady osadnictwa z okresu neolitu oraz wczesnej epoki brązu Mostówka 3 Ślady osadnictwa z okresu neolitu i wczesnej epoki brązu Nowe Grabie 9 Ślady osad i cmentarzyska z epoki brązu, okresu wpływów rzymskich oraz okresów: wczesnośredniowiecznego i średniowiecznego Nowe Lipiny 1 Ślady osadnictwa z okresów: holsztackiego i lateńskiego Ossów 9 Ślady obozowisk i osad z okresu neolitu, epoki brązu oraz okresów wczesnośredniowiecznego i średniowiecznego Stare Grabie 2 Ślady obozowisk i osad z okresów mezolitu, neolitu i wczesnej epoki brązu Stare Lipiny 2 Ślady osadnictwa z okresu neolitu oraz wczesnej epoki brązu Turów 5 Ślady obozowisk i osad z okresu neolitu, epoki brązu oraz okresów wczesnośredniowiecznego i średniowiecznego Wołomin 9 Ślady osad z okresu neolitu, epoki brązu oraz okresów wczesnośredniowiecznego i średniowiecznego Zagościniec 8 Ślady obozowisk i osad z epoki brązu, okresu holsztackiego oraz okresu średniowiecznego

26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

4.5. WARUNKI KLIMATYCZNE

Klimat gminy Wołomin jest przestrzennie zróżnicowany, co wynika z mnogości czynników kształtujących jego właściwości, do których zaliczają się między innymi: położenie geograficzne, ukształtowanie powierzchni, wysokość bezwzględna i względna, pokrycie terenu, stopień zurbanizowania itp., przy czym na szczególną uwagę zasługuje sąsiedztwo Warszawy. Zasadniczo klimat okolic charakteryzowanej jednostki administracyjnej jest zbliżony do tego, jaki panuje w sąsiedniej jednostce fizycznogeograficznej - Kotlinie Warszawskiej.

Teren gminy, zgodnie z podziałem Polski na regiony klimatyczne zaproponowanym przez A. Wosia (1995), znajduje się w regionie XVIII – Środkowomazowieckim. Jednostka ta obejmuje swym zasięgiem środkową część Niziny Mazowieckiej i cały obszar Kotliny Warszawskiej. Granice klimatyczne omawianego regionu charakteryzuje się jako mało wyraźne, z wyjątkiem odcinka północnego.

W poniższej tabeli przedstawiono dane meteorologiczne ze stacji synoptycznej w Warszawie w 2001 r. Tabela 4 Podstawowe parametry meteorologiczne dla gminy Wołomin Sty. Luty Mar. Kw. Maj Czer. Lip. Sier. Wrz. Paź. List. Gru. Temperatura (w 0C) -0,2 -1,3 4,6 10,0 12,6 18,0 20,6 17,9 15,8 8,3 1,5 0,7 Opady (w mm) 21 29 23 75 47 122 24 29 20 40 32 22 Źródło: Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 2001

W porównaniu do regionów sąsiednich region Środkowomazowiecki cechuje się stosunkowo wysoką liczbą dni ciepłych i pochmurnych, których jest średnio w roku około 63. Wśród nich szczególnie często pojawiają się dni z pogodą bardzo ciepłą i jednocześnie pochmurną bez opadu (średnio 41 w skali roku). Nieco mniej natomiast w stosunku do terenów przyległych jest tu dni z pogodą przymrozkową bardzo chłodną (około 38/ rok) oraz umiarkowanie zimną i jednocześnie pochmurną (12 dni/ rok).

Temperatury powietrza odnotowywane w gminie mają związek zarówno z jej położeniem w obszarze wpływów kontynentalnych klimatu i częściowo wpływów Bałtyku oraz ze zróżnicowaniem wysokościowym podłoża. Średnia roczna temperatura powietrza sięga w okolicach Wołomina od około 7,5 do 7,8oC. Średnie temperatury miesięczne kształtują się w granicach -3,7 oC w lutym do około 19,0 oC w lipcu. Liczba dni mroźnych (z temperaturą dobową maksymalną poniżej 0 oC) wynosi w analizowanym terenie 40-50, natomiast dni z temperaturą minimalną w ciągu doby spadającą poniżej 0 oC - 110-130. Długość okresu wegetacyjnego tj., w którym średnia temperatura. powietrza przekracza 5,0 oC wynosi około 210-220 dni.

Wartość wilgotności względnej powietrza, informującej o zawartości w powietrzu pary wodnej w stosunku do powietrza nasyconego parą wodną w danej temperaturze, wzrasta z południowego zachodu na północny wschód. Średnia wartość tego parametru (z lat 1931-60), to ok.78- 82%. W przebiegu rocznym najniższa wilgotność występuje wiosną (78-72%), podczas gdy w zimie jest najwyższa. (Andrzejewski P., 2003).

Opad atmosferyczny jest elementem klimatu o dużej zmienności czasowo – przestrzennej. Średnia roczna suma opadów (1951 - 1980) na przeważającym obszarze województwa mazowieckiego jest niższa od średniej dla Polski i nie przekracza 600 mm. W stosunku do przyległej Kotliny Warszawskiej sumy opadu wykazują istotne zróżnicowanie - dla Wołomina jest to 575 mm, natomiast dla Stacji Warszawa Okęcie tylko 497 mm. W rocznym przebiegu większy udział mają opady półrocza letniego i stanowią one ok. 63,3% sumy rocznej.

27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Na analizowanym terenie pokrywa śnieżna utrzymuje się od 50 do 80 dni.

Rozkład kierunków wiatru w roku uwarunkowany jest ogólną cyrkulacją powietrza i warunkami lokalnymi (m. in. rzeźbą terenu). W środkowej Polsce przeciętnie 65% czasu w roku zalegają masy morskiego powietrza polarnego znad Atlantyku. Fakt ten świadczy o przewadze cyrkulacji z kierunków zachodnich. Ukształtowanie powierzchni terenu i układ głównych dolin rzecznych województwa wymuszają napływ powietrza z kierunków zachodnich i wschodnich i można przypuszczać, że tendencja ta jest także charakterystyczna dla gminy Wołomin (Andrzejewski P., 2003).

Kierunek wiatrów – rozkład kierunków wiatru w roku uwarunkowany jest ogólną cyrkulacją powietrza i warunkami lokalnymi (rzeźba terenu). W centralnej Polsce, przeciętnie 65% czasu w roku, zalegają masy morskiego powietrza polarnego starego znad Atlantyku. Fakt ten świadczy o przewadze cyrkulacji z kierunków zachodnich. Ukształtowanie powierzchni terenu i układ głównych dolin rzecznych województwa wymuszają napływ powietrza z kierunków zachodnich i wschodnich. Częstość wystąpienia kierunku zachodniego wynosi dla tego terenu do 20% w skali roku, częstość innych kierunków sektora zachodniego (kilkunastoprocentowa) jest zbliżona do frekwencji wiatrów wschodnich E i południowo wschodnich SE. Najmniejszy jest udział wiatrów północnych i południowych (Andrzejewski P., 2003).

N N 25 20 NNW NNE 20 15 NW NE 15 WNW 10 NEN 10 5 5 W 0 E W 0 E

WSW ESE

SW SE SSW SSE S S

Rysunek 2 Róża wiatrów W-wa Okęcie w latach Rysunek 3 Róża wiatrów W-wa Wydział 1966-1975 (za P. Andrzejewski, 2003) Geologii UW w latach 1993-1995 (za P. Andrzejewski, 2003)

Na podstawie wyników pomiarów parametrów meteorologicznych na stacji IMGW Warszawa Okęcie, można stwierdzić, że w 2002 r. zaznaczyła się znaczna przewaga częstości występowania wiatrów z kierunków wschód-zachód (i zbliżonych). W porównaniu z danymi z wielolecia, w 2002 r. zwiększył się udział wiatru z zachodu i wschodu, zmniejszył się udział wiatrów z kierunków południowych. W 2002 r. na stacji Warszawa-Okęcie najczęściej rejestrowano wiatr o prędkości 3m/s. Udział wiatru o tej prędkości przekracza 20%. Cisze i wiatr bardzo słaby (1 m/s) rejestrowane były w przeszło 10% przypadków. Rozkład częstości występowania poszczególnych prędkości wiatru w 2002 r. nie odbiega istotnie od rozkładu częstości dla wielolecia (Program Ochrony Powietrza, 2003).

28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

4.6. GEOMORFOLOGIA

Gmina Wołomin położona jest w środkowo – wschodniej części Niziny Mazowieckiej, stanowiącej część Niżu Polskiego. Główną jednostką geomorfologiczną na charakteryzowanym obszarze jest równina denudacyjno – erozyjna nazywana Równiną Wołomińską.

Równina Wołomińska stanowi w przeważającej części starą zdenudowaną w warunkach peryglacjalnych powierzchnię moreny dennej, przechodzącą w części północno – zachodniej i zachodniej w bardziej wyrównaną Równinę Radzymińską, a na krańcach południowo – wschodnich w strefę piaszczystych stożków napływowych.

Równina od południowego wschodu graniczy z wysoczyzną polodowcową, która rozcięta jest dolinami rzecznymi: Rządzy, Cienkiej, Osownicy i Boruczy.

Od północnego zachodu Równina Wołomińska graniczy z tarasami nadzalewowymi dolin rzek: Bugu i środkowej Wisły (tarasy radzymiński i otwocki). W Kotlinie Warszawskiej i Dolinie Dolnego Bugu występuje system tarasów nadzalewowych Narwi i Bugu z dominującym tarasem wydmowym. Na powierzchni tego tarasu występują liczne ciągi wydmowe, często wkraczające na teren sąsiedniej Równiny Radzymińskiej.

Rzeźba terenu Równiny urozmaicona jest licznymi formami geomorfologicznymi - jej elementami są między innymi doliny rzeczne Bugu, Liwca, Osownicy, Rządzy, Cienkiej, Czarnej, Długiej i wielu mniejszych cieków wodnych. Rzeki te, wraz z ciągiem terenów podmokłych: torfowisk, bagien, oczek wodnych i stawów stanowią gęstą sieć hydrograficzną.

Główną formą pochodzenia denudacyjnego na omawianym terenie (gmina Wołomin) jest równina denudacyjna. Jest ona urozmaicona występującymi na jej powierzchni równinami piasków przewianych z wydmami, rozcinają ją dna dolin rzecznych oraz niewielkie dolinki denudacyjne i erozyjne. Zbudowana jest z eluwiów glin zwałowych, a jej powstanie związane jest z rozmywającą działalnością wód płynących w czasie recesji lądolodu stadiału mazowiecko-podlaskiego. W omawianym terenie wznosi się ona od ok. 94 m w zagłębieniach do 111 m n.p.m. w wierzchołkach wydm. Niewielki spadek terenu zaznacza się w kierunku zachodnim i zachodnio – północno - zachodnim.

W rzeźbie terenu Równiny Wołomińskiej zaznaczają się również wyraźnie wielokilometrowe ciągi wydm, widoczne szczególnie w dolinie rzeki Długiej oraz wzdłuż granicy oddzielającej Równinę Wołomińską od tarasów Doliny Wisły. Są to wydmy łukowe i paraboliczne, w formie ciągów lub izolowanych pagórków, o orientacji wskazującej na przeważający udział wiatrów zachodnich w powstawaniu tych form, występują powszechnie na całym obszarze. Wydmy niejednokrotnie wznoszą się na wysokość 120 m n.p.m. Obecnie zostały one w przeważającej ilości unieruchomione poprzez zalesienie. Kształty wydm są różne i zależą od ich wieku i materiału piaszczystego, który je buduje. Najstarsze to wydmy paraboliczne, z jednym ramieniem asymetrycznym wyraźnie wydłużonym. Najmłodsze przybierają kształt owalny.

U podnóża wydm rozciągają się bagniska i torfowiska. - torfowisko “Białe Błota”, torfowisko i las “Helenówka”, dolina rzeki Długiej i Czarnej, Olsy i łozowisko koło Leśniakowizny, a także śródpolne bagienko koło Helenowa. Najniżej położone tereny znajdują się w dolinach rzek.

Na terenie gminy spotykane są również formy pochodzenia antropogenicznego związane z działalnością człowieka. Do form antropogenicznych zalicza się wszelkie obszary zabudowane i przekształcone przez człowieka, głównie zabudowania miejscowości w obrębie terenu gminy, w tym również nasypy kolejowe.

29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

4.7. BUDOWA GEOLOGICZNA

Obszar gminy Wołomin położony jest w obrębie jednostki strukturalnej zwanej synklinorium brzeżnym, w południowo – wschodniej części niecki warszawskiej, która zbudowana jest z osadów paleozoicznych, mezozoicznych, trzeciorzędowych i najmłodszych –czwartorzędowych. Do rozpoznania budowy geologicznej dokumentowanego obszaru przyczyniły się wyniki uzyskane z wierceń głębokich otworów zlokalizowanych poza granicami gminy: Radzymin-1 i Okuniew-IG-1.

Kompleks paleozoiczny Podłoże krystaliczne na charakteryzowanym obszarze występuje na głębokości około 4 080,0 m i jest reprezentowane przez gnejsy i pegmatyty. W rejonie Wołomina nie stwierdzono występowania eokambru. Bezpośrednio na skałach podłoża krystalicznego zalegają osady kambru reprezentowane przez piaskowce, mułowce i iłowce. Miąższość osadów kambru wynosi 600 m, a ich strop zalega na głębokości 3 480,0 m. Osady ordowiku wykształcone są w postaci margli, wapieni, dolomitów i iłowców i mają miąższość 80,0 m. Ich sedymentację poprzedziły synorogeniczne ruchy fazy świętokrzyskiej orogenezy kaledońskiej, w następstwie których nastąpiło wydźwignięcie tego obszaru. W profilu osadów syluru dominują utwory ilaste z graptolitami o znacznej miąższości – 1140,0 m. Strop syluru jest zdenudowany, bezpośrednio na nim zalegają osady permu. Brak osadów dewońskich wiąże się z ich usunięciem w wyniku erozji związanej z wynoszącymi ruchami fazy bretońskiej orogenezy waryscyjskiej. Osady karbonu najprawdopodobniej nie osadziły się. Osady permu to mułowce, piaskowce, anhydryty, sól kamienna, przy czym ich strop zalega najprawdopodobniej na głębokości około 2 700 m.

Kompleks mezozoiczny Osady triasu reprezentowane są przez piaskowce, mułowce, iłowce i wapienie występujące od głębokości około 1 500 m. Nad nimi zalegają utwory jury reprezentowane przez wapienie, piaskowce, iłowce i mułowce, a ich strop występuje na głębokości 920,0 m. Utwory kredy wykształcone zostały jako kreda pisząca, wapienie margliste, piaskowce i mułowce, których strop występuje na głębokości 260 - 240 m.

Kompleks kenozoiczny Na marglach kredowych nawierconych w otworze badawczym nr 5 Radzymin – Mokre na głębokości 240 m p.p.t. występuje ciągła pokrywa osadów trzeciorzędu – oligocenu. Są to osady pochodzenia morskiego, klastyczne, z glaukonitem wykształcone jako piaski, które miejscami zawierają wkładki żwirów i konkrecji, oraz jako mułki i iły. Miąższość przewierconych osadów wynosi około 55 m. Strop opisywanych utworów występuje na rzędnych 80 – 130 m p.p.m. Powyżej w profilu występują piaski drobnoziarniste miocenu z lokalnymi przewarstwieniami węgla brunatnego, pyłów i iłów. W rejonie Wołomina miąższość tych utworów wynosi około 26 m. Na stosunkowo wyrównanym stropie miocenu zalegają osady plioceńskie wykształcone w postaci tzw. iłów pstrych. Powierzchnia osadów plioceńskich jest nierówna i rozpoznana na rzędnych od 20 do 40 m n.p.m.

Na powierzchni utworów trzeciorzędowych zalegają osady czwartorzędowe, spośród których najstarsze datowane są na zlodowacenie podlaskie (gliny zwałowe) i interglacjał kromerski (piaski i mułki rzeczne) i występują jedynie w zagłębieniach erozyjnych (np. w rejonie Jadwisina – powiat wołomiński, gmina Strachówka). Osady zlodowacenia południowopolskiego występują już na znacznie większych obszarach i wykształcone są w postaci 2 poziomów glin zwałowych oraz rozdzielających te poziomy osadów zastoiskowych i piasków wodnolodowcowych. Różna miąższość opisanych osadów wynika z faktu mających miejsce podczas interglacjału mazowieckiego procesów erozyjnych.

Osady interglacjału mazowieckiego to utwory piaszczysto – żwirowe: piaski różnoziarniste, żwiry, piaski drobnoziarniste, rzadziej pylaste. Powstawały one w kilku cyklach sedymentacyjnych, o czym świadczą nieciągłe warstewki mułków i iłów. W utworach tych rozpoznano także przewarstwienia glin zwałowych. Powyżej utworów interglacjalnych występują osady zlodowacenia

30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

środkowopolskiego. Są to gliny zwałowe, iły zastoiskowe oraz piaski rzeczne i wodnolodowcowe. Największe powierzchni zajmują iły warwowe zastoiska warszawskiego o średniej miąższości około 6-8 m. Utwory te odsłaniają się na powierzchni lub znajdują się pod niewielką pokrywą piasków młodszych. Gliny zwałowe rozpoznane na północ od Wołomina osiągają miąższość od 10 do 40 m.

W rejonie dolin rzecznych na powierzchni terenu występują piaski rzeczne odpowiadające wiekowo osadom tarasu otwockiego, falenickiego i praskiego doliny rzeki Wisły (zlodowacenie północnopolskie). Ich miąższość z reguły nie przekracza 10 m.

4.8. ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY

4.8.1. STRUKTURA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Struktura zagospodarowania przestrzennego gminy Wołomin wynika zarówno z zewnętrznych, jak i wewnętrznych uwarunkowań środowiska przyrodniczego. Na uwarunkowania zewnętrzne składają się między innymi położenie geograficzne, ukształtowanie powierzchni terenu, budowa geologiczna a także koncepcje związane z zagospodarowaniem przestrzennym zarówno na szczeblu wojewódzkim jak i powiatowym. Uwarunkowania wewnętrzne są zaś wynikową stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego w powiązaniu z określeniem skali i tempa zachodzących w gminie zjawisk i procesów.

Struktura przestrzenna gminy jest różnorodna. Można tu wyróżnić:

- zabudowę śródmiejską mieszkaniowo – usługową, ze znaczącym udziałem zabudowy starszej, sprzed 1944 roku, usytuowana pomiędzy ulicą Wileńską a torami kolejowymi, - zwarte osiedla i zespoły zabudowy wielorodzinnej z lat 60 – tych i 70 – tych, są to osiedla: Lipińska, Niepodległości, Słoneczna, Kobyłkowska, Polna, Nafta, - zwarte i zorganizowane osiedla zabudowy jednorodzinnej, - rozproszoną zabudowę jednorodzinna i zagrodowa, głównie na terenie wiejskim gminy, - zabudowę letniskową, - zabudowę przemysłowo – techniczną, - kompleksy terenów leśnych, - obszary dolin rzecznych, - torfowiska “Białe Błota” - tereny rolnicze, - tereny komunikacyjne.

4.8.2. FORMY UŻYTKOWANIA TERENU

Gmina Wołomin zajmuje obszar o powierzchni 5952 ha, z czego tereny miejskie to 1732 ha (29,1 %). Wśród form użytkowania terenu dominują użytki rolne – 3446 ha (57,9 %), a grunty orne zajmują około 2186 ha, co stanowi 36,7 % powierzchni charakteryzowanej jednostki administracyjnej. Niewielki odsetek obszaru gminy (16,26%) pokryty jest lasami. Brak jest danych na temat powierzchni zajmowanej przez tereny poddane antropopresji, takie jak obszary mieszkaniowe i usługowe czy tereny komunikacyjne i przemysłowe. Nieznana jest również wielkość obszaru pod wodami.

W strukturze form użytkowania terenu, co również należy brać pod uwagę przy analizie zagospodarowania przestrzennego, występują obszary i obiekty podlegające ochronie, omówione w oddzielnym rozdziale niniejszego opracowania.

31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Dla zagadnień z zakresu ochrony środowiska istotne znaczenie ma struktura typów zabudowy, bowiem wpływa ona m.in. na powstawanie odpadów, strukturę ogrzewania mieszkań, niską emisję zanieczyszczeń do powietrza, ilości terenów zieleni urządzonej, itp. Na poniższym rysunku przedstawiono ilość mieszkańców gminy wyrażoną w [%] zamieszkującą w danym typie zabudowy.

Rysunek 4 Mieszkańcy gminy Wołomin zamieszkujący w poszczególnych typach zabudowy (wg Studium..., 2001 r.)

Mieszkańcy [%] gminy Wołomin zamieszkujący w poszczególnych typach zabudowy

4.34 33.25

52.02 10.39

zabudowa wielorodzinna zabudowa komunalna zabudowa jednorodzinna zabudowa zagrodowa

Bliskie położenie gminy w stosunku do Warszawy i stosunkowo wysoki wskaźnik gęstości zaludnienia to czynniki, które mają wpływ na większy udział budownictwa wielorodzinnego i komunalnego w strukturze zabudowy w odniesieniu do innych gmin powiatu wołomińskiego (zwłaszcza tych położonych w jego wschodniej części). Na uwagę zasługuje fakt, że gmina Wołomin posiada najwyższy wskaźnik zamieszkania (wyrażony w % ludności) w zabudowie komunalnej spośród wszystkich gmin powiatu wołomińskiego. Ekstensywność zabudowy jest dobrym wskaźnikiem rodzaju zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza i struktury grzewczej miejscowości, a także możliwości tworzenia zbiorczego systemu wodno – kanalizacyjnego.

W ostatnich latach na obszarze gminy zaznaczył się także silny rozwój budownictwa mieszkaniowego jednorodzinnego. Zjawisko to jest następstwem atrakcyjnych cen oferowanych działek budowlanych, bliskości stolicy oraz łagodnym klimatem. Obecnie Gmina Wołomin w dalszym ciągu dysponuje dużymi zasobami gruntowymi z przeznaczeniem na budownictwo mieszkaniowe i mieszkaniowo- usługowe, które usytuowane są w centralnych częściach miasta.

4.9. DEMOGRAFIA I PROCESY SPOŁECZNE Z danych uzyskanych w UM w Wołominie wynika, że liczba stałych mieszkańców charakteryzowanej jednostki administracyjnej na koniec 2002 roku wynosiła 48 091 osób. Liczba ta wzrosła do 48 169 osób na koniec 2003 roku i 48 284 osób wg stanu na dzień 30.06.2004. Z tej liczby ponad 75% stanowili mieszkańcy miasta Wołomin.

Analizując strukturę demograficzną społeczeństwa gminy pod kątem płci okazuje się, że ogólna liczba kobiet w obrębie charakteryzowanej jednostki przekraczała liczbę mężczyzn – różnica na koniec 2002 roku wyniosła 2 250 osób. Na obszarze miejskim na 100 mężczyzn przypadało nieco ponad 111 kobiet, podczas gdy w części wiejskiej gminy stosunek ten wynosił 100 do 104.

32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Z zestawionych w tabeli nr 4 danych wynika, że na obszarze gminy panuje tendencja wzrostowa liczby ludności, bowiem zarówno wartość salda migracji jak i przyrostu naturalnego jest dodatnia. Zjawisko to potwierdzają również nowsze dane: w 2003 roku w gminie odnotowano 604 urodzenia i 490 zgonów, a w I półroczu 2004 roku stosunek ten wynosił 218 do 198. W zakresie napływu i odpływu ludności w 2003 roku liczba zarejestrowanych zameldowań to 625, podczas gdy wymeldowań było 633. Ujemna wartość salda migracji za 2003 rok została zniwelowana w I półroczu 2004 roku, gdzie zameldowano na pobyt stały 406 osób, a wymeldowano 264.

Poniżej w tabeli nr 4 przedstawiono dane demograficzne dla gminy Wołomin wg GUS (stan na 31.12.2002):

Tabela 5 Demografia gminy Wołomin (GUS, 2003)

Wyszczególnienie Stan na 31.12.2002 Miasto Obszar wiejski Gmina ogółem gminy Ludność ogółem 36 545 12 009 48 554 Mężczyźni 17 278 5 874 23 152 Kobiety 19 267 6 135 25 402 Ludność na km2 2 110 285 816 kobiety na 100 mężczyzn 111 104 110 Ruch naturalny ludności Małżeństwa 189 54 243 Urodzenia żywe 405 145 550 Zgony 332 88 420 Przyrost naturalny 73 57 130 Migracje ludności na pobyt stały Napływ 511 Odpływ 449 Saldo migracji 62 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego, 2003.

49 000

48 500

48 000

47 500

47 000

46 500

46 000 6 0 1 2 3 9 0 0 0 0 9 0 0 0 0 1 2 2 2 2

Rysunek 5Ludność gminy Wołomin w latach 1996-2003

33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

W odniesieniu do informacji uzyskanych z Urzędu Miejskiego struktura wiekowa mieszkańców charakteryzowanej jednostki administracyjnej z uwzględnieniem płci i podziału na obszar wiejski i miejski gminy wyglądała następująco:

Tabela 6 Struktura wiekowa mieszkańców gminy Wołomin z uwzględnieniem podziału gminy na część wiejską i miejską oraz z uwzględnieniem płci Wiek w Płeć Obszar Obszar Obszar Obszar Obszar Obszar latach wiejski miejski wiejski miejski wiejski miejski 31.12.2002 31.12.2003 30.06.2004 0-2 mężczyźni 193 537 200 552 160 455 kobiety 213 486 219 494 170 414 3 mężczyźni 74 170 72 170 72 181 kobiety 69 159 74 167 77 158 4-5 mężczyźni 165 351 154 358 152 343 kobiety 141 342 143 329 148 332 6 mężczyźni 71 177 93 163 78 187 kobiety 78 199 72 170 70 164 7 mężczyźni 71 203 71 179 92 163 kobiety 83 164 75 202 75 169 8-12 mężczyźni 449 1 129 430 1 090 412 1 031 kobiety 454 1 083436 995 425 969 13-15 mężczyźni 298 779 300 762 299 760 kobiety 264 722 282 716 292 691 16-17 mężczyźni 216 556 198 526 192 510 kobiety 196 573 192 518 177 501 18 mężczyźni 11 353 116 287 102 262 kobiety 110 315 97 310 100 269 19-65 mężczyźni 3 615 11 657 3 715 11 731 3 813 11 847 19-60 kobiety 3 473 11 907 3 596 11 984 3 669 12 095 powyżej 65 mężczyźni 376 1 363 389 1 383 402 1488 powyżej 60 kobiety 901 3 247 897 3 262 922 3 396 RAZEM 11 619 36 472 11 821 36 348 11899 36 385 48 091 48 169 48 284

Wśród mieszkańców gminy zdecydowaną większość stanowią osoby w wieku produkcyjnym, które stanowią około 65% ogółu ludności. Najmniejszy odsetek to osoby w wieku poprodukcyjnym – 12,7%. Odnotowywana w gminie młoda struktura wiekowa ludności jest zjawiskiem korzystnym ze względów społeczno – ekonomiczno – gospodarczych.

Poniżej przedstawiono strukturę wiekową ludności gminy z uwzględnieniem podziału na wiek produkcyjny i nieprodukcyjny oraz z uwzględnieniem podziału gminy na obszar wiejski i miejski.

Tabela 7 Ludność gminy Wołomin z uwzględnieniem wieku produkcyjnego i nieprodukcyjnego (stan na 31.12.2002) Ludność w wieku przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym Gmina ogółem 10 946 31 442 6 166 Miasto 7 737 23 981 4 827 Obszar wiejski 3 209 7 461 1 339 Źródło: www.stat.gov.pl Tabela 8 Struktura wiekowa pracujących ludności w wieku produkcyjnym i pozaprodukcyjnym (wg Powiatowego Urzędu Pracy, 2003) w gminie Wołomin i powiecie wołomińskim

34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

liczba ludności liczba ludności liczba ludności Jednostki pracujący w wieku w wieku w wieku po zarejestrowane gmina ogółem w tym kobiety 2001 2002 2001 2002 2001 2002 2001 2002 2001 2002 2001 2002 Wołomin 11 161 10 945 30 493 31 442 5 937 6 166 8 859 8 521 4 454 4 430 4 732 4 939 ogółem 46 051 47 144 114 136 121 67825 583 26 334 28 784 26 334 14 362 13 349 17 742 13 285 powiat

4.10. ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE W mieście Wołomin liczba pracujących w 2003 r. ukształtowała się na poziomie ponad 9 tys. (około 27,1% ludności w wieku produkcyjnym), z tego ok. 49% w sektorze publicznym, a 51% w sektorze prywatnym. Spośród ogółu pracujących mieszkańców Wołomina większość pracuje w Warszawie. Przyczyną jest malejąca liczba ofert pracy na miejscu.

Zdecydowana większość osób pracujących to mieszkańcy miasta - 7 583 osoby, w tym 4 023 kobiety. Przewaga pracujących kobiet nad mężczyznami wyraźniej zaznaczyła się na obszarze miejskim gminy, gdzie stanowiły one 53% pracujących, podczas gdy w części wiejskiej gminy - 44%.

Poniżej w formie graficznej przedstawiono podstawowe zagadnienia dotyczące zatrudnienia na obszarze gminy.

Rysunek 6 Liczba pracujących mieszkańców gminy Wołomin z uwzględnieniem płci (wg stanu na 31.12.2002)

9000 8000 7000 6000

5000 pracujący ogółem 4000 w tym pracujące kobiety 3000 2000 1000 0 obszar wiejski obszar miasta gmina ogółem

Źródło: www.stat.gov.pl

Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Wołominie (stan na 31.12.2003) w okresie do końca 2003 roku bez pracy pozostawało 3 356 osób, czyli nieco ponad 12% osób w wieku produkcyjnym. Zdecydowaną większością bezrobotnych były kobiety (1 999 osób). Spośród niezatrudnionych pań najwięcej legitymowało się wykształceniem niepełnym podstawowym lub podstawowym, brakiem stażu pracy i wiekiem w przedziale 18 – 24 lata. W grupie bezrobotnych mężczyzn można było zaobserwować podobne prawidłowości. Tabela 9 Liczba bezrobotnych w gminie Wołomin i powiecie wołomińskim (dane z 31 grudnia 2003 r.)

35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Gmina Liczba Ludzie w wieku Liczba bezrobotnych Liczba bezrobotnych mieszkańców produkcyjnym w 2000 roku w 2003 roku Wołomin 48 554 31.560 2.678 3.356 Ogółem 195 156 11.3531 9844 12.396

Tabela 10 Bezrobotni według wieku, poziomu wykształcenia i stażu pracy (stan na 30.06.2003) Wyszczególnienie Liczba W tym liczba bezrobotnych bezrobotnych kobiet ogółem 15 – 17 0 0 18 – 24 966 525 25 – 34 931 515 35 - 44 842 440 Wiek Wiek 45-54 992 481 55-59 123 38 60-64 32 - Wyższe 120 73 Policealne i średnie zawodowe 938 589 ceni ł Średnie ogólnokształcące 303 225 e Zasadnicze zawodowe 1113 509 Podstawowe i niepełne 1412 603 Wykszta podstawowe Do 1 roku 233 127 1-5 lat 644 295 5-10 lat 576 313

pracy pracy 10-20 lat 844 483 ż 20-30 lat 578 282 Sta 30 lat i więcej 79 11 Bez stażu 932 488 OGÓŁEM 3 886 1 999 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Wołominie, 2003 Tabela 11 Stopa bezrobocia w Powiecie na tle wskaźników województwa i kraju Stan na dzień 31.12.2000 r. Stan na dzień 31.12.2002 r. Miasto Wołomin b.d. 29,0% Powiat Wołomiński 14,5% 17,9% Woj. mazowieckie 10,8% 12,9% Polska 15,0% 17,4%

Analizując strukturę bezrobotnych pod względem czasu pozostawania bez pracy można stwierdzić, że największą grupą są tu osoby, które pozostają bez zatrudnienia powyżej 24 miesięcy. W gminie Wołomin widoczna jest tendencja do wzrostu liczby bezrobotnych wraz z wydłużaniem się okresu pozostawania bez pracy.

Rysunek 7 Bezrobotni mieszkańcy gminy Wołomin wg czasu pozostawania bez pracy

36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Bezrobotni wg czasu pozostawania bez pracy w miesiącach

1200 1000 1019 800 852 828 600 504 400 347 336 200 0 poniżej 1 1 - 3 3 - 6 6 - 12 12 - 24 powyżej 24 miesiące miesięcy miesięcy miesiące miesięcy

Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Wołominie

4.11. SYTUACJA GOSPODARCZA Na terenie gminy w 2002 roku, wg GUS, funkcjonowało 4 939 podmiotów gospodarki narodowej. Dominującą grupą były podmioty sekcji handlu i napraw, które stanowiły około 36% jednostek zarejestrowanych w systemie REGON. Do największych i najprężniej działających podmiotów gospodarczych w granicach charakteryzowanej jednostki administracyjnej zaliczają się: Zakład Stolarki Budowlanej w Wołominie, Gazomontaż (Wołomin) oraz Przedsiębiorstwo Eltor (Wołomin).

Poniżej przedstawiono wykaz działających na terenie gminy w 2002 roku podmiotów gospodarki narodowej wg wybranych sekcji. Dla celów porównawczych przedstawiono także dane za okres 2001 roku.

Tabela 12 Podmioty gospodarki narodowej funkcjonujące na terenie gminy Wołomin według wybranych form prawno – organizacyjnych w 2002 i 2001 roku Sekcja gospodarki narodowej 2001 2002 Podmioty gospodarki narodowej ogółem 4732 4939 rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 41 46 przemysł razem 684 684 w tym przetwórstwo przemysłowe 678 679 budownictwo 697 702 handel i naprawy 1724 1793 hotele i restauracje 83 97 transport, gospodarka magazynowa i łączność 464 474 pośrednictwo finansowe 114 125 obsługa nieruchomości i firm; nauka 440 505 administracja publiczna i obrona narodowa; 17 16 obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne edukacja 71 77 ochrona zdrowia i opieka społeczna 125 137 pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna 272 283 i indywidualna Źródło: Rocznik Statystyczny województwa mazowieckiego, 2003

37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Z zawartych w powyższej tabeli danych wynika, że w stosunku do roku 2001 liczba podmiotów gospodarki narodowej w gminie zwiększyła się o 207. Największy przyrost odnotowano w sekcji handlu i napraw (+69), najmniejszy zaś – ujemny - w sekcji administracji publicznej i obrony narodowej oraz obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych (-1).

Natomiast zgodnie z danymi przekazanymi na potrzeby niniejszego opracowania zawartymi w Rejestrze Ewidencji Działalności Gospodarczej UM w Wołominie ogółem zarejestrowanych jest około 4 500 przedsiębiorców prowadzących działalność produkcyjną i usługową w następujących dziedzinach:

Tabela 13 Zarejestrowane rodzaje działalności gospodarczej w gminie Lp. Rodzaj działalności Liczba podmiotów Działalność produkcyjna 1 szklarska 14 2 ślusarska 24 3 szewstwo 20 4 nawozy 6 5 artykuły gumowe 8 6 opakowania 10 7 krawiectwo 150 8 kowalstwo, sztukarstwo 8 9 artykuły z tworzyw sztucznych 55 10 kaletnictwo – rymarstwo 9 11 szkutnictwo 3 12 materiały budowlane 27 13 działalność wydawnicza 13 14 piekarnie 7 15 spożywcza 49 Działalność usługowa 1 handlowa 1 450 2 organomistrzostwo 2 3 transport rzeczy 420 4 instalatorstwo elektryczne 83 5 mechanika i elektromechanika pojazdowa 110 6 elektroniczno – informatyczne 85 7 fryzjerskie 68 8 księgowe 55 9 marketingowe 40 10 handel paliwami 10 11 dekarskie 7 12 transport osób 82 13 hydrauliczne 110 14 geodezyjne 25 15 foto-filmowanie 19 16 ubezpieczeniowe 40 17 działalność muzyczna 20 18 ślusarskie 87 19 budowlane 470 20 projekty – dokumentacja budowlana 40 21 blacharstwo samochodowe 56 22 diagnostyka laboratoryjna 2 23 porządkowe 40

38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

24 gastronomiczne 50 25 korepetycje, tłumaczenia 40 26 tapicerskie 5 27 stolarskie 90 28 kamieniarskie 4 29 optyczne 2 30 protetyka 6 31 ogrodnicze 25 32 pogrzebowe 6 33 internetowe 9

Na uwagę zasługuje fakt, że w granicach charakteryzowanej jednostki administracyjnej oraz poza jej granicami, w obrębie powiatu wołomińskiego, lokalną przedsiębiorczość wspierają organizacje zrzeszające podmioty gospodarcze z różnych branż, takich jak: produkcja, handel, usługi, eksport, import itp. Do wspomnianych organizacji zaliczają się Wołomiński Klub Biznesu oraz Izba Gospodarcza Powiatu Wołomińskiego.

Wizytówką samorządu rzemieślniczego zrzeszającego firmy z terenu Mazowsza jest Cech Rzemiosł i Przedsiębiorczości. Licznych handlowców reprezentuje nowopowstały Związek Kupiecki. Wołomińska gospodarka wyposażona jest zarówno w infrastrukturę i jak narzędzia do realizacji swoich statutowych działalności.

Atutem dla nowych potencjalnych przedsiębiorców, którzy chcieliby prowadzić działalność na obszarze gminy, są jeszcze stosunkowo niskie ceny gruntów, bezpośrednie sąsiedztwo stolicy oraz ilość gruntów wyposażonych w kompletną infrastrukturę techniczną i komunalną.

Ponadto przemysłowo – rolniczy teren gminy stwarza dogodne warunki do prowadzenia działalności produkcyjnej, przetwórstwa, usług, rekreacji i wypoczynku.

Ilość podmiotów gospodarczych działających w gminie Wołomin (w systemie REGON) Wyszczególnienie 1996 2000 2001 2002 2003 Liczba 3 426 3 946 3 954 4 118 4 246 Wołomin – Dynamika - 115,2% 100,2% 104,1% 103,1% miasto Struktura (w %) 85% 84% 84% 83% 83% Liczba 615 769 778 821 897 Dynamika - 125,0% 101,2% 105,5% 109,3% Wołomin - Struktura (w obszar wiejski %) 15% 16% 16% 17% 17% Liczba 4 041 4 715 4 732 4 939 5 143 Razem Dynamika - 116,7% 100,4% 104,4% 104,1% Gmina Struktura (w Wołomin %) 100% 100% 100% 100% 100%

Spośród 5 143 podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w Wołominie w 2003 r. najwięcej stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą – 83% ogółu zarejestrowanych podmiotów, natomiast grupa osób prawnych składa się w dużej mierze z małych firm zatrudniających do 5 pracowników. Ma to duże znaczenie z punktu widzenia zużycia wody.

Poniżej przedstawiono wykaz działających na terenie gminy Wołomin podmiotów gospodarki narodowej wg wybranych sekcji.

Rysunek 5.5. Struktura działalności gospodarczej w gminie Wołomin wg wybranych sekcji

39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Pozostała działalność usługowa komunalna, społeczna i 5,7% indywidualna Ochrona zdrowia i opieka społeczna 2,8% Edukacja 1,6% Administracja publiczna i obrona narodowa 0,3% Obsługa nieruchomości i firm 10,2% Pośrednictwo f inansowe 2,5% Transport, gospodarka magazy nowa i łączność 9,6% Hotele i restauracje 2,0% Handel i naprawy 36,3% Budownictwo 14,2% Przemy sł 0,1% Przetwórstwo przemy słowe 13,7% Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 0,9%

0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% Źr ódło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

W strukturze działalności gospodarczej gminy Wołomin dominują podmioty zajmujące się handlem (detalicznym i hurtowym), budownictwem, przetwórstwem oraz pośrednictwem finansowo- ubezpieczeniowym. Dużą rolę odgrywają podmioty należące do sekcji „ Handel i naprawy”.

Do największych podmiotów gospodarczych gminy Wolomin należą: Stolarka Wołomin S.A., NAFTGAZ Wołomin, Huta Szkła Wołomin Sp. z o.o., Zakład Przetwórstwa Mięsnego „Sobsmak” Sp. z o.o.

Zatrudnienie WOŁOMIN

W mieście Wołomin liczba pracujących w 2003 r. ukształtowała się na poziomie ponad 9 tys., z tego ok. 49% w sektorze publicznym, a 51% w sektorze prywatnym. Spośród ogółu pracujących mieszkańców Wołomina większość pracuje w Warszawie. Przyczyną jest malejąca liczba ofert pracy na miejscu.

Tabela Error! No text of specified style in document..35. Ludność gminy Rysunek Error! No text of specified style in Wołomin (Miasto i Wieś) w latach document..8. Ludność gminy Wołomin w latach 1996-2004 1996-2003 WOŁOMIN Lata MIAST O WIEŚ Razem 1996 36 615 10 374 46 989 2000 36 643 10 861 47 504 2001 36 653 10 938 47 591 2002 36 545 12 009 48 554 2003 36 486 12 227 48 713

40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Źródło: GUS 49 000 Liczba mieszkańców gminy Wołomin stale rośnie od początku lat 90. 48 500 Według danych GUS na koniec roku 2003 gmina Wołomin liczyła 48 713 48 000 mieszkańców (w tym 36 486 47 500 mieszkańców w mieście i 12 227 mieszkańców na terenach wiejskich). 47 000

46 500

46 000 6 0 1 2 3 9 0 0 0 0 9 0 0 0 0 1 2 2 2 2

Źródło: GUS

Rolnictwo

Analizując zagadnienia związane z rolnictwem należy pamiętać, że na obszarze gminy nie stanowi ono funkcji dominującej, a raczej jest uzupełnieniem funkcji osadniczej.

Użytki rolne w gminie Wołomin, wg danych zawartych w Roczniku Statystycznym Województwa Mazowieckiego (2003), zajmują 2 398 ha, co stanowi około 40% ogólnej powierzchni gminy. Wśród użytków rolnych największą powierzchnię zajmują grunty orne i łąki – 2 280 ha, natomiast pastwiska zajmują 112 ha, a sady 6 ha.

Z danych zawartych w “Podstawowych Informacjach ze Spisów Powszechnych dla Gminy miejsko – wiejskiej Wołomin” (GUS, 2003) wynika, że w gminie istnieje 1 166 gospodarstw rolnych (charakterystyka wg siedziby gospodarstwa) o powierzchni ogólnej 2 826,85 ha, w której to 2 467,01 ha zajmują użytki rolne.

Poniżej zestawiono dane na temat liczby gospodarstw pod względem zajmowanej przez nie powierzchni ogólnej i związanej z nimi powierzchni użytków rolnych.

Tabela 14 Gospodarstwa rolne na obszarze gminy Wołomin Grupa obszarowa Liczba Powierzchnia [ha] użytków rolnych gospodarstw ogólna W tym użytków rolnych do 1 ha (działki rolne) 363 229,28 175,03 1 – 5 ha 697 1 678,32 1 475,29 5 – 10 ha 90 674,94 604,21 10 – 15 ha 11 142,95 132,77 15 ha i więcej 5 101,36 79,71 miasto 151 372,08 307,38 obszar wiejski gminy 1 015 2 454,77 2 159,63 GMINA OGÓŁEM 1 166 2 826,85 2 467,01 Źródło: Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych; gmina miejsko – wiejska Wołomin (US w Warszawie, 2003)

W strukturze gospodarstw liczebnie i powierzchniowo dominują gospodarstwa o powierzchni mieszczącej się w przedziale 1 – 5 ha hektarów – stanowią one 59,8% ogólnej liczby wszystkich

41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011 gospodarstw. Najmniej liczebną grupą są gospodarstwa, których powierzchnia jest większa niż 15 ha. Jest ich zaledwie 5 i zajmują one około 100 ha powierzchni charakteryzowanej jednostki administracyjnej. Zdecydowana większość gospodarstw rolnych, czego zresztą należało się spodziewać, zlokalizowana jest w wiejskiej części gminy.

W strukturze zasiewów dominują zboża (551 ha na 743 ha gruntów pod zasiewami), spośród których najpowszechniej w gminie uprawiane jest żyto (282 ha). Wśród pozostałych roślin znaczne powierzchnie przypadają na ziemniaki (130 ha).

Rysunek 8 Zbiory w indywidualnych gospodarstwach rolnych w 2002 roku

10 17 11 22 2 56

130

1 24 282 32 14 10

pszenica żyto jęczmień owies pszenżyto mieszanki zbozowe kukurydza ziemniaki okopowe pastewne mieszanki strączkowe koniczy na. Lucerna warzy wa gruntowe ogrody przy domowe

Źródło: Informacje UM w Wołominie

4.12. INFRASTRUKTURA TECHNICZNO - INŻYNIERYJNA GMINY

4.12.1.TRANSPORT I KOMUNIKACJA Na sieć drogową gminy Wołomin składają się drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne. Droga dojazdową jest droga krajowa nr 8. Wspomniany szlak komunikacyjny biegnie od polsko – czeskiej granicy państwowej przez Kudowę Zdrój, Kłodzko, Wrocław, Wieluń, Bełchatów, Warszawę, Białystok, Suwałki i Budzisko aż do granicy polsko – litewskiej.

Ogółem, układ drogowy składa się z 292,2 km dróg publicznych, w tym 100,8 km o nawierzchni utwardzonej (bitumicznej, z kostki, bruku i płyt betonowych).

Drogami o znaczeniu wojewódzkim, występującymi w granicach omawianej jednostki, są trasy nr 634 i 635. Pierwsza z wymienionych dróg biegnie z Warszawy przez Zielonkę, Wołomin, Miąse, Tłuszcz do Wólki Kozłowskiej, a druga z Radzymina do Wołomina. Na obszarze gminy trasy te wyznaczają ulice: 1-Mąja, Legionów (na odcinku 1-Maja – Żelazna), Al. Niepodległości (od l-go Maja do torów) oraz Geodetów.

42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Poniżej zestawiono dane na temat długości i kategorii dróg biegnących przez obszar charakteryzowanej jednostki administracyjnej z uwzględnieniem obszaru wiejskiego i miejskiego gminy .

Tabela 15 Kategorie i długość dróg przebiegających przez obszar gminy Wołomin Rodzaj drogi Miasto Gmina Gmina ogółem Wołomin Wołomin długość drogi w [km] drogi ogółem 9,0 8,1 17,1 wojewódzkie twarde 9,0 (100%) 8,1 (100%) 17,1 (100%) drogi ogółem 12,3 31,7 44,0 powiatowe twarde 12,3 (100%) 25,9 (82%) 38,2 (87%) drogi gminne ogółem 98,5 132,6 231,1 twarde 37,7 (38%) 7,8 (6%) 45,5 (20%) razem ogółem 119,8 172,4 292,2 twarde 59,0 (49%) 41,8 (24%) 100,8 (35%) Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wołomin, Program Ochrony Środowiska dla powiatu wołomińskiego, dane UM w Wołominie

Wszystkie drogi powiatowe i wojewódzkie zaklasyfikowane do dróg twardych są drogami jednojezdniowymi o nawierzchni bitumicznej. Wśród dróg gminnych część nawierzchni twardych stanowią bruk i płyty betonowe.

Tabela 16 Drogi wojewódzkie i powiatowe na terenie miasta Wołomina Lp. nr drogi Nazwa Odcinek Długość Kategoria Klasa [km] 1 634 1 Maja, Al. Kobyłka – wschodnia 5,7 w główna Niepodległości, Szosa granica gminy Jadowska Wołomin 2 635 Al. Niepodległości - Szosa Jadowska – 2,4 w główna Geodetów Mała Czarna 3 Legionów 1 Maja - Żelazna 0,9 w lokalna 4 Sikorskiego 1 Maja - Żelazna 1,3 p lokalna 5 Sasina Armii Krajowej – 0,3 p zbiorcza Wilsona 6 Przejazd Wilsona – Lipińska 0,4 p zbiorcza 7 Fieldorfa Przejazd – 1 Maja 0,6 p zbiorcza 8 Aleja Armii Krajowej Kobyłka - Geodetów 2,9 p zbiorcza 9 Piłsudskiego Radzymińska – Armii 1,4 p zbiorcza Krajowej 10 Radzymińska Piłsudskiego – 0,9 p zbiorcza Kochanowskiego 11 Lipińska Przejazd – 0,9 p zbiorcza Sikorskiego 12 Wileńska Przejazd – 1,3 p lokalna Sikorskiego 13 Wąska Sikorskiego – Aleja 0,7 p lokalna Niepodległości 14 01137 Aleja Niepodległości 1 Maja - Graniczna 1,6 p zbiorcza w – wojewódzka; p – powiatowa Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miast i gminy Wołomin, Program Ochrony Środowiska dla powiatu wołomińskiego, dane UM w Wołominie

43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Tabela 17 Drogi wojewódzkie i powiatowe na obszarze wiejskim gminy Wołomin Lp. nr drogi Nazwa Odcinek Długość Kategoria Klasa [km] 1 634 Warszawa – Wołomin Zielonka – Kobyłka 1,5 w główna 2 634 Wołomin – Jadów Wołomin – wschodnia 4,2 w główna granica gminy 3 635 Wołomin – Radzymin Granica miasta – 2,4 w główna Nowiny 4 Ul. Radzymińska Kochanowskiego – 0,2 p zbiorcza droga 635 5 01128 Czarna – Janków Nowy – przez wieś Czarna 1,0 p lokalna Słupno 6 01128 Czarna – Janków Nowy – Czarna – Janków 0,6 p lokalna Słupno Nowy 7 01131 Czarna – Helenów – droga 635 - Rżyska 1,5 p zbiorcza Kraszew 8 01132 Duczki – Zagościniec – droga 634 – Helenów 4,9 p zbiorcza Helenów 9 01133 Duczki – Grabie Nowe – droga 634 – Grabie 2,5 p lokalna Ręczaje Nowe 10 01133 Duczki – Grabie Nowe – Grabie Nowe – 0,5 p lokalna Ręczaje granica gminy 11 01134 Turów – Ossów – Majdan droga 634 – 10,0 p zbiorcza – Ręczaje wschodnia granica gminy 12 01135 Mostówka – Dobczyn przez wieś Mostówka 1,5 p lokalna 13 01135 Mostówka – Dobczyn Mostówka – Grabie 4,7 p lokalna Stare 14 01135 Mostówka – Dobczyn Grabie Stare - 0,5 p zbiorcza Dobczyn 15 01136 Grabie Stare – Nadbiel Grabie Stare – granica 2,0 p lokalna gminy 16 01137 Wołomin – Majdan – Wołomin – Majdan 1,4 p zbiorcza Zabraniec 17 01137 Wołomin – Majdan - Majdan – Cięciwa 0,4 p lokalna Zabraniec w – wojewódzka, p – powiatowa Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miast i gminy Wołomin, Program Ochrony Środowiska dla powiatu wołomińskiego, dane UM w Wołominie

Niżej wymienione drogi powiatowe są ważnymi elementami zapewniającymi powiązania zewnętrzne i wewnętrzne gminy:

- droga nr 01131 prowadząca od drogi Wołomin – Radzymina w Czarnej, przez Helenów, Rżyska do Kraszewa i Woli Rasztowskiej; - droga nr 01132 zapewniająca powiązanie wewnętrzne w północno – wschodniej części gminy, łącząca Duczki, Zagościniec i Helenów, wyprowadzająca ruch z ww. miejscowości na drogi wojewódzkie; - droga nr 01134 będąca najważniejszą trasa w południowej części gminy, obsługująca Turów, Ossów, Leśniakowizną i Majdan, wyprowadzająca ruch na drogę wojewódzka relacji Warszawa – Wołomin, zapewniająca powiązania Wołomina ze Stanisławowem i Mińskiem Mazowieckim; - droga nr 01135 – północny odcinek tej drogi zapewnia powiązania gminy z Kraszewem i terenami położonymi po północnej stronie linii kolejowej;

44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

- droga nr 01137 – łącząca Wołomin z południowymi rejonami charakteryzowanej jednostki administracyjnej i droga nr 01134; - Aleja Armii Krajowej zapewniająca powiązanie północnej części miasta z Kobyłką; - Ulice Sasina, Przejazd, Fieldorfa – ciąg tych ulic łączy zachodnie i centralne rejony miasta, rozdzielone linia kolejową oraz wyprowadza ruch na drogę wojewódzką nr 634; - Ulice Piłsudskiego, Radzymińska, łączące pomocną część miasta z drogą wojewódzką nr 635; - Lica Lipińska zapewniająca powiązania wewnętrzne w środkowej części miasta.

Niewątpliwym problemem w zakresie zagadnień związanych z drogownictwem są coraz większe trudności komunikacyjne z dojazdem do i z Warszawy. Wynikają one z przeciążenia ruchem kołowym podstawowego układu komunikacyjnego, a także ze złego stanu technicznego dróg.

Transport publiczny Transport publiczny na terenie gminy Wołomin realizowany jest przez przewoźników publicznych i prywatnych. Na uwagę zasługuje fakt, że w granicach administracyjnych charakteryzowanej jednostki nie funkcjonuje komunikacja miejska.

Dość duża ilość połączeń realizowana przez wielu przewoźników traci na atrakcyjności wskutek odnotowywanego zwłaszcza w godzinach szczytu tłoku i wydłużającego się czasu podróży.

Kolej Gmina Wołomin znajduje się na trasie magistrali kolejowej Warszawa – Białystok. W granicach administracyjnych charakteryzowanej jednostki znajdują się 2 stacje kolejowe: Wołomin oraz Wołomin Słoneczna, co umożliwia mieszkańcom i przybywającym gościom swobodne przemieszczanie się w którymś z wymienionych kierunków. Znaczna ilość połączeń jest czynnikiem dodatkowo zwiększającym atrakcyjność korzystania z komunikacji kolejowej, niemniej w ostatnim czasie obserwuje się pogorszenie komfortu podróży wskutek tłoku w godzinach szczytu i poczucia zagrożenia bezpieczeństwa osobistego.

Tabela 18 Wykaz połączeń z Wołomina do wybranych stacji końcowych w ciągu doby Lp. Stacja docelowa Dobowa ilość połączeń 1. Tłuszcz 58 2. Warszawa Wileńska 50 3. Warszawa Zachodnia 8 3. Małkinia 17 4. Radom 1 5. Ostrołęka 9 6. Wyszków 15 7. Białystok 12 Źródło: Rozkład jazdy PKP (za Programem Ochrony Środowiska dla powiatu wołomińskiego)

Średni czas dojazdu pociągiem z Warszawy do Wołomina wynosi około 22 minuty. Częstotliwość kursowania pociągów na odcinku Warszawa - Wołomin wynosi 11 minut w szczycie przewozowym i 15 minut poza szczytem.

Połączenia autobusowe

Połączenia autobusowe realizowane są na obszarze gminy głównie przez przewoźników prywatnych.

Tabela 19 Wykaz firm przewozowych realizujących transport pasażerski przez obszar gminy Wołomin

45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

WYKAZ FIRM PRZEWOZOWYCH NA LINII REGULARNEJ STRACHÓWKA – MIŃSK MAZ. WOŁOMIN – URLE Strachówka – Tłuszcz WOJCIECH ORZECHOWSKI Strachówka – Warszawa 1 ORZECH Usługi Transportowe Ul. Kmiecińskiego 6 przez Myszadło, Jadów 05-282 Strachówka Tłuszcz, Wołomin RADOSŁAW USZYŃSKI Przewóz Osób 2 Wołomin – Urle Chajęty 27 05 – 252 Dąbrówka WYKAZ FIRM PRZEWOZOWYCH NA LINII REGULARNEJ RADZYMIN – WOŁOMIN STANISŁAW SZTUKA Przewozy Pasażerskie Autokarem 3 Radzymin – Wołomin Ciemne 116 05-250 Radzymin E. PŁYWACZ, Z. MACHOWSKI, Z. USZYŃSKI, USZYŃSKI. 4 RACKI Usługi Transportowe Przewóz Osób Autokarem ul. Polna Radzymin – Wołomin 11 05-200 Wołomin PIOTR NOWAK Międzynarodowy i Krajowy Transport Drogowy 5 Osób i Rzeczy Radzymin – Wołomin ul. Armii Krajowej 99 05-200 Wołomin WYKAZ FIRM PRZEWOZOWYCH NA LINII REGULARNEJ WARSZAWA – WOŁOMIN BUDEK i S-ka Przewozy Autokarowe 6 Warszawa – Wołomin Mokre 45 05 -250 Radzymin EURO-ANKAM A. KAMIŃSKI Biuro Turystyczne 7 Warszawa – Wołomin Ul. Bobrowa 15 05 -240 Tłuszcz TORO Sp. zoo. 8 Warszawa – Wołomin Ul. Siarczana 6 03 – 786 Warszawa RAJ – BUS Spółka Cywilna 9 Warszawa – Wołomin Ul. Suwalska 36b 03 – 252 Warszawa MARKI – WOŁOMIN ROBERT USZYŃSKI Firma Usługowo-Handlowa ROBAN 10 Marki –Wołomin ul. Wrzosowa 10, 05-220 Zielonka WOŁOMIN -WÓLKA DĄBROWICKA KRZYSZTOF OŁDAK Przewóz Osób Autobusem 11 Wołomin -Wólka Dąbrowicka Ul. Przytorowa 82A 05-200 Wołomin KATARZYNA KACPRZYK Przewozy Autokarowe 12 Wołomin - Tuł - Wólka Dąbrowicka Ul. Willowa 22 05-240 Tłuszcz WARSZAWA - KRASZEW STARY Warszawa - Nadma - Kraszew Stary IGNACY SYRÓWKA Przewóz Osób Autokarem Warszawa -Nadma -Wołomin -Kraszew 13 Kraszew Stary 43 05-205 Klembów Stary

4.12.2. ZAOPATRZENIE W WODĘ Z danych przekazanych na potrzeby niniejszego opracowania przez Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o.o. w Wołominie wynika, że na terenie gminy sieć wodociągowa wg stanu na 31.12.2004 r. miała łączną długość 139 km oraz ok. 6 tys. przyłączy (wodomierzy). Ogółem zwodociągowanych jest 93% gospodarstw na obszarze miejskim. Na terenach wiejskich stopień zwodociągowania wynosi obecnie 54%. Przez ostatnie 4 lata zwiększeniu uległa długość sieci wodociągowej. W stosunku do liczby ludności stopień zwodociągowania mierzony długością

46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011 zbiorczej sieci wodociągowej na 1000 mieszkańców wynosi 2,84 km/1000 mieszkańców. Natomiast wskaźnik gęstości sieci wodociągowej wynosi 2,36 km/km2. Na obszarze o tak wysokim wskaźniku gęstości sieci wodociągowej przeważająca większość ludności korzysta z ujęć wody PWiK.

Tabela 20 Dostępność sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, na terenie gminy Wołomin, styczeń 2005 r. Wodociąg Kanalizacja Obszar Liczba obsług. % Liczba obsług. % miesz- przez zwodocią miesz- przez PWiK skanalizowania kańców PWiK -gowania kańców Wołomin – miasto 36 775 34 201 93% 36 775 28 685 78% Wołomin – wieś 12 357 6 673 54% 12 357 618 5% Źródło: PWiK

Zasięg systemu sieci wodociągowej obejmuje istniejącą zabudowę miasta Wołomina oraz miejscowości przyległe z terenu gminy (Zagościniec, Duczki, Grabie Stare, Grabie Nowe, Mostówka, Lipinki, Lipiny Stare oraz Lipiny Nowe) oraz leżące poza granicami gminy, takie jak Kobyłka.

Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o.o. w Wołominie jest głównym dostawcą wody w granicach gminy. Na obiekty technologiczne Przedsiębiorstwa składają się: • stacja uzdatniania wody - SUW Graniczna, • stacja uzdatniania wody - SUW Lipińska, • stacja uzdatniania wody - SUW Grabie Stare, • stacja uzdatniania wody - SUW Nowa Wieś, • sieć wodociągowa, • sieć kanalizacji sanitarnej, • przepompownia ścieków -PS Gryczana, • przepompownia ścieków - PS -1 - osiedle Słoneczna, • przepompownia ścieków - PS - Kobyłkowska, • przepompownie ścieków bezobsługowe przy ul. Rejtana, Wiosennej, Sokolej, Krzyżowej w Nowych Lipinach oraz ul. Małej w Duczkach • oczyszczalnia ścieków Krym, • sieć kanalizacji deszczowej, • przepompownia wód deszczowych.

Powyższe obiekty technologiczne rozmieszczone są w różnych częściach gminy Wołomin.

Stacja Uzdatniania Wody “Graniczna” Woda ujmowana ze studni głębinowych poddawana jest procesowi uzdatniania, który głównie polega na usuwaniu związków żelaza i manganu. Na proces uzdatniania wody w SUW Graniczna składają się następujące operacje technologiczne: • napowietrzanie ciśnieniowe, • dwustopniowa filtracja prowadzona w filtrach ciśnieniowych, w których materiałem filtracyjnym jest warstwowe złoże katalityczno żwirowe, • dezynfekcja podchlorynem sodu.

Produkcja wody w stacji w 2002 roku wyniosła 1 973 383 m3.

Stacja Uzdatniania Wody “Lipińska” Stacja uzdatniania wody pracuje w układzie dwustopniowego pompowania wody. Woda surowa ze studni głębinowych pompowana jest na filtry i następnie do zbiornika wyrównawczego. Zestaw pomp II-go stopnia czerpie wodę uzdatnioną ze zbiornika i tłoczy ją do miejskiej sieci wodociągowej. Technologia uzdatniania wody polega na usuwaniu związków żelaza i manganu z ujmowanej wody.

47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Stacja wyposażona jest w obiekty towarzyszące niezbędne do prawidłowego funkcjonowania, takie jak: sieci technologiczne, sieć wodociągową i sieć elektroenergetyczną.

Zdolność produkcyjna stacji wynosi 60 m3/h, czyli 1 440 m3/d. Produkcja wody w 2002 roku wyniosła 255 085 m3.

Stacja Uzdatniania Wody “Grabie Stare” Również w przypadku SUW “Grabie Stare” technologia uzdatniania wody polega na usuwaniu związków żelaza i manganu z ujmowanej wody. Schemat technologiczny jest typowy dla uzdatniania wód podziemnych i przedstawia się następująco: • napowietrzanie, • odżelazianie, • odmanganianie, • dezynfekcja za pomocą podchlorynu sodu, • hydrofornia.

Zdolność produkcyjna stacji wynosi 60 m3/h. Produkcja wody w 2002 roku wyniosła 81 312 m3/rok.

Stacja Uzdatniania Wody “Nowa Wieś” Technologia uzdatniania wody polega na usuwaniu związków żelaza i manganu z ujmowanej wody. Schemat technologiczny jest typowy dla uzdatniania wód podziemnych i przedstawia się identycznie jak w przypadku SUW “Grabie Stare”.

Zdolność produkcyjna stacji wynosi 69 m3/h Produkcja wody w 2002 roku wyniosła 121 790 m3/rok.

Podsumowując, produkcja wody wzrosła z 2,26 mln m3 w 2003 r. do 2,34 mln m3 w 2004 r. (wzrost o 3%). Przyczyną było pozyskanie nowych klientów indywidualnych z terenu miejskiego. Roczne zużycie wody z wodociągu w gospodarstwach domowych gminy Wołomin w 2004 r., wg danych PWiK, wynosi 1 473 tys. m3, tj. 30 m3 na jednego mieszkańca.

Tabela 21 Pobór wody z ujęć wodociągu wołomińskiego w latach 2003-2004 Nazwa Wydajność Produkcja [m3] Wtłoczono do sieci Zużyto na cele SUW [m3/d] [m3] własne [m3] 2003 2004 2003 2004 2003 2004 Graniczna 12 720 1 737 232 1 920 962 1 641 255 1 850 217 95 977 70 745 Lipińska 1 440 212 647 262 990 203 694 248 467 8 953 14 523 Nowa Wieś 1 656 121 390 78 092 113 160 68 100 8 230 9 929 Grabie Stare 1 440 82 679 79 374 77 332 72 085 5 347 7 289 Ogrodowa 1 680 109 821 - 104 951 - 4 870 - Ogółem 17 256 2 263 769 2 341 355 2 140 392 2 238 869 123 377 102 486 Źródło: PWiK Wołomin

Tabela 22 Długość sieci i zużycie wody przez gospodarstwa domowe w latach 2001-2003 Rok Długość sieci Ilość wodomierzy Roczne zużycie wody z wodociągów wodociąg. w w gospodarstwach na 1 mieszkańca w km domowych w m3 m3 2001 122,1 4 669 1 572 620 33 2002 133,0 5 044 1 537 650 32 2003 138,8 5 577 1 592 420 33 Źródło: na podstawie danych GUS i PWiK Wołomin

48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Poniżej w formie tabelarycznej zestawiono podstawowe dane dotyczące ujęć wód podziemnych na terenie gminy Wołomin.

Tabela 23 Główne ujęcia wód podziemnych w granicach administracyjnych gminy Wołomin Głębokość Utwory Wydajność otworu/ Użytkownik geologiczne Nazwa ujęcia Lokalizacja ujęcia lustra wody ujęcia nad poziomem [m3/h] [m p.p.t.] wodonośnym ul. Graniczna, SUW Graniczna bd gmina 268 czwartorzęd Wołomin ul. Lipińska, SUW Lipińska bd gmina 450 czwartorzęd Wołomin SUW Grabie Grabie Stare b.d. gmina 60 czwartorzęd Stare ul. SUW Nowa Wieś Łukasiewicza, b.d. gmina 60 czwartorzęd Wołomin Źródło: Program Ochrony Środowiska dla powiatu wołomińskiego (2004)

Część zagadnień związanych z poborem wód i gospodarką ściekową regulują obowiązujące pozwolenia wodno – prawne, których wykaz zamieszczono poniżej.

49 Tabela 24 Obowiązujące pozwolenia wodno – prawne wydane przez Starostę Wołomińskiego w zakresie poboru wód i odprowadzania ścieków Organ wydający Lp. Numer decyzji Odbiorca decyzji Zakres decyzji decyzję Pobór wody z 3 studni głębinowych w ilości średnio 500 m3/d; odprowadzanie ścieków bytowych i 231/02 z STOLARKA WOŁOMIN S.A., Wołomin, ul. technologicznych w ilości średnio 316 m3/d, w tym: 1 Starosta Wołomiński 25.11.2002 Geodetów 2 167 m3/d STOLARKA S.A. Wołomin, 79 m3/d – Przedsiębiorstwo ELTOR Wołomin, 70 m3/d – Przedsiębiorstwo NAFTGAZ Wołomin 239/02 z Odprowadzanie ścieków deszczowych w ilości 9,67 2 Starosta Wołomiński AUTO-ZŁOM Wołomin, ul. Lipińska 140 5.12.2002 l/s Auto-Złomowanie s.c. Marek Jankowski i 181/03 z Pobór wody na potrzeby socjalno – bytowe oraz 3 Starosta Wołomiński Sylwester Jankowski, Ossów, ul. 12.06.2003 gospodarcze i porządkowe w ilości średnio 1,0 m3/d Broniewskiego 210; 05-230 Kobyłka 209/03 z Zakład Energetyki Cieplnej sp. z o.o., Odprowadzanie wód opadowych, roztopowych i 4 Starosta Wołomiński 10.07.2003 Wołomin, ul. Szosa Jadowska 49 drenażowych do rzeki Czarnej w ilości 327,0 l/s Odprowadzanie ścieków opadowych i roztopowych 303/03 z Bogdan Gałązka, Marek radomski, Ewa 5 Starosta Wołomiński do rzeki Czarnej poprzez system kanalizacji w ilości 11.09.2003 Radomska, Ewa Gałązka 103,21 l/s Odprowadzanie ścieków opadowych i roztopowych z 291/03 z Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji powierzchni utwardzonych dróg, placów, parkingów 6 Starosta Wołomiński 2.09.2003 w Wołominie, ul. Graniczna 1 znajdujących się w zlewni kolektora A w Wołominie w łącznej ilości 1,5 m3/s Odprowadzanie do gruntu ścieków opadowych i 150/04 z roztopowych z terenu działek nr 2/1 i 3/1 obr. 35 7 Starosta Wołomiński Jan Gołębiewski 23.04.2004 położonych w Wołominie przy ul. 1 Maja w łącznej ilości 12,3 l/s Wykonanie przebudowy odcinka rowu 211/04 z 8 Starosta Wołomiński Zbigniew Flaga melioracyjnego A o długości 247 m przechodzącego 2.07.2004 przez działkę nr Ew. 32 obr. 06 w Nowych Lipinach Wprowadzanie ścieków opadowych i roztopowych, 203/03 z podczyszczonych w urządzeniach, do rowu 9 Starosta Wołomiński Gmina Wołomin 8.07.2003 melioracyjnego a następnie do rzeki Czarnej w łącznej ilości 353 l/s PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Przedsiębiorstwo Budowy Wodociągów i 214/04 z Odprowadzanie ścieków opadowych do rzeki czarnej 10 Starosta Wołomiński Kanalizacji WODOMEL sp. Z o.o. w 8.07.2004 w ilości 188,6 l/s Wołominie 215/04 z Zakład Przetwórstwa Mięsnego SOBSMAK 11 Starosta Wołomiński Odprowadzanie wód opadowych w ilości 134/81 l/s 9.07.2004 sp. Z o.o., Wołomin, ul. Szosa Jadowska 54 Źródło: dane UM w Wołominie

51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

4.12.3. ODPROWADZANIE I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW

Zarządcą i właścicielem dużej części istniejącej infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej na obszarze gminy Wołomin jest Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. (PWiK Sp. z o.o.).

Długość sieci kanalizacji sanitarnej, według danych Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji sp. z o.o. w Wołominie – stan na 31.12.2003, wynosi na obszarze charakteryzowanej jednostki administracyjnej 73 590,4 mb, z czego 72 215,4 mb znajduje się w granicach miasta, a pozostały 1 375 mb w części wiejskiej gminy. Łącznie jest to ok. 99 km kolektorów sanitarnych, kanałów ulicznych i odgałęzień.

Obecnie skanalizowana jest centralna, północna i południowa część miasta, stopień skanalizowania Wołomina wynosi 78%. Poza tym systemem pozostają osiedla Mironowskie Górki, Nowa Wieś, Wołomińska, Czarna oraz Lipiny Kąty. Na terenach wiejskich kanalizacji nie posiadają: Zagościniec, Duczki, Mostówka, Lipinki, Grabie Nowe, Grabie Stare, Leśniakowizna, Ossów, Turów. Obecnie trwają prace nad rozbudowa sieci kanalizacyjnej w miejscowościach: Nowe Lipiny i Duczki – Szosa Jadowska.

Obszar miejski jest skanalizowany w 78%. Na terenie obszaru wiejskiego jedynie wieś Nowe Lipiny i część wsi Duczki podłączone są do zbiorczej sieci kanalizacyjnej, co daje 5% skanalizowania obszaru wiejskiego.

Wielkość systemu kanalizacji deszczowej, według stanu na dzień 31.12.2003 roku, wynosiła 24 088,0 mb. Sieć zlokalizowana jest w centralnej części miasta i obsługuje osiedla mieszkaniowe wielorodzinne.

Na terenach nie objętych siecią kanalizacyjną w mieście i gminie ścieki są gromadzone w zbiornikach bezodpływowych (często nieszczelnych) i wywożone do punktu zlewnego przy oczyszczalni ścieków w Radzyminie albo odprowadzane bez oczyszczania do gruntu, powodując zanieczyszczenie środowiska naturalnego.

Miasto Wołomin posiada opracowaną w 1995 r. koncepcję kanalizacji sanitarnej na terenie gminy oraz koncepcję kanalizacji deszczowej miasta Wołomina, w oparciu o które realizowana jest budowa nowych odcinków kanalizacji.

Ścieki bytowo-gospodarcze oraz częściowo wody opadowe odprowadzane są do oczyszczalni ścieków „Krym” zlokalizowanej we wsi Leśniakowizna. Wokół oczyszczalni wyznaczono strefę izolazji sanitarnej, która izoluje obiekt ze względu na uciążliwości zapachowe i hałas.

Oczyszczalnia ścieków “Krym” została przekazana do eksploatacji w 1994 roku. Jest to obiekt mechaniczno – biologiczno - chemiczny działający na zasadzie osadu czynnego. Proces oczyszczania ścieków rozpoczyna w momencie, gdy ścieki surowe pozbawione skratek dopływają kolektorem tłocznym do piaskownika pionowego na oczyszczalni. Do zbiornika tego tłoczone są także ścieki lokalne powstające na terenie obiektu. Zgromadzony na dnie leja piaskownika osad mineralny okresowo przetłaczany jest za pomocą pompy do separatora. Oddzielony piasek, po wstępnym odwodnieniu, transportowany jest na poletko ociekowe. Zgromadzony na poletku odpad podlega dezynfekcji wapnem chlorowanym, natomiast pozbawione większości ciężkich zanieczyszczeń mineralnych ścieki, za pośrednictwem koryta przelewowego, przepływają grawitacyjnie do reaktora biologicznego BIOMIX. W zbiorniku tym odbywa się proces biologicznego oczyszczania metodą osadu czynnego - ze ścieków usuwane są organiczne związki węgla i substancje biogennych. Oczyszczone biologicznie ścieki przepływają następnie do osadnika wtórnego, gdzie w wyniku sedymentacji następuje oddzielenie osadu czynnego od sklarowanej wody nadosadowej. Oczyszczone

52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

ścieki tłoczone są do kanału D i rzeki Długiej, która uchodzi do Kanału Żerańskiego (Wylot do rowu D w km 5+700, który przechodzi w Rów Wołomiński, uchodzący do rzeki Długiej w km 13+700).

Osad nadmierny odprowadzany jest grawitacyjnie z reaktora do zbiorników zagęszczających, gdzie jego objętość przeznaczona do dalszej obróbki zmniejsza się 2 – 4 krotnie. Po odwirowaniu, wspomaganym flokulantem, do poziomu uwodnienia 82 - 83%, osad z wirówki kierowany jest do mieszarki, do której dozowane jest także wapno. Odpad kierowany na przejściowe składowisko zawiera około 78 - 80 % wody. Część osadu odbierana jest przez podmioty gospodarcze i wykorzystywana do rekultywacji lub nawożenia gruntów.

Parametry obiektu przedstawiają się następująco:

Tabela 25 Podstawowe parametry oczyszczalni ścieków Krym w Leśniakowiźnie PARAMETR WARTOŚĆ Stopień redukcji zanieczyszczeń ChZT Cr 94,0% BZT5 98,0% Zawiesina ogólna 96,8% Azot ogólny 60,9% Fosfor ogólny 90,4% Średnia aktualna przepustowość hydrauliczna 6700 m3/d Maksymalna przepustowość oczyszczalni 6000 – 7500 m3/d Średnia aktualna przepustowość pod względem ładunku BZT5 2010 kg O2/d Aktualna wielkość oczyszczalni 42000 RLM Średnia docelowa przepuszczalność hydrauliczna Około 12000 m3/d Średnia docelowa przepustowość pod względem ładunku BZT5 Około 5000 kg O2/d Docelowa wielkość oczyszczalni Około 83000 RLM Aktualny odbiornik ścieków Rów D – rzeka Długa Docelowy odbiornik ścieków Rów A- rzeka Czarna Struga - rzeka Długa Rodzaje odpadów powstających w Skratki 136 Mg/rok procesie oczyszczania ścieków Zawartość piaskownika 148 Mg/rok Ustabilizowany komunalny osad 4 180 Mg/rok ściekowy Odpady ze studzienek 148 Mg/rok kanalizacyjnych Regulacje prawne Pozwolenie wodno – prawne nr 73/2002

Do oczyszczalni Krym oprócz ścieków komunalnych trafiają również ścieki przemysłowe pochodzące z zakładu mięsnego i chemicznego. Szacuje się że stanowią one około 4 - 5% ogólnej ilości ścieków. Łączna ilość ścieków przetłoczona i poddana biologicznemu oczyszczaniu na oczyszczalni w 2002 roku wyniosła: 2 285 652 m3.Odpady powstające w procesie oczyszczania ścieków – piasek i skratki - są składowane na składowisku odpadów komunalnych w Lipinach Starych. Osady ściekowe natomiast są przekazywane do kompostowania lub wykorzystywane do nawożenia gruntów. W 2002 roku kompostowaniu poddano 370 Mg osadów ściekowych a do nawożenia przeznaczono 3 495 Mg.

W planach jest zwiększenie przepustowości obiektu do 12 000 m3/d poprzez budowę dwóch ciągów technologicznych. W celu zapewnienia środków finansowych przygotowywany jest obecnie projekt do Funduszu Spójności pt. “Uporządkowanie gospodarki wodno – ściekowej na terenie aglomeracji Wołomin – Kobyłka.”

Obok oczyszczalni komunalnej na terenie gminy znajduje się jeszcze jeden tego typu obiekt. Jest nim mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków zlokalizowana na terenie będącym własnością

53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011 zakładu Stolarka Wołomin S.A. Maksymalna dobowa przepustowość tej oczyszczalni wynosi 500 m3/d, przy czym średnia ilość dopływających ścieków to 365 m3/d. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rów G stanowiący dopływ rzeki Czarnej (w km 18+800). Ilość odprowadzanych ścieków określona jest poprzez pozwolenie wodno – prawne nr 231/02.

Gospodarka ściekami deszczowymi Wołomin posiada fragmentaryczna sieć kanalizacji deszczowej, zlokalizowana w starej części miasta po południowej stronie torów PKP oraz w nowych osiedlach mieszkaniowych – Niepodległości i Lipińska. Również niektóre zakłady przemysłowe – Stolbud, ZPNiG, Elektrociepłownia mają własne układy sieci kanalizacji deszczowej. Odbiornikami wód deszczowych są rzeki Czarna i Długa oraz rowy melioracyjne. Z uwagi na płaskie ukształtowanie terenu, miasto podzielone jest na 6 zlewni. Część ścieków jest oczyszczana - pompowane są poprzez przepompownie Gryczana do oczyszczalni ścieków Krym.

Przepompownia Wód Deszczowych

Przepompownia wód deszczowych zlokalizowana jest na wydzielonej działce przy ul. Rolnej. Wody deszczowe przetłaczane są do rowu melioracyjnego za pomocą:

• pomp pionowych typu 10F28 - 3/M324 (w tym jedna rezerwowa) o parametrach nominalnych Q = 100 m3/h, służących do opróżniania komory czerpnej i przetłaczania niewielkich ilości wód pochodzących z infiltracji w okresach bezdeszczowych, • 4 pomp ślimakowych typu YBA 1850 x 11180, będących zasadniczym wyposażeniem pompowni, każda o parametrach nominalnych Q - 1 m3/h.

W trakcie pracy przepompowni nie powstają żadne odpady.

4.12.4. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ CIEPLNĄ Na obszarze miasta głównym producentem i dystrybutorem energii cieplnej jest Zakład Energetyki Cieplnej w Wołominie. Wymieniona firma dysponuje centralną ciepłownią, zlokalizowaną przy Szosie Jadowskiej we wsi Lipiny Nowe, wyposażoną w 3 kotły – 2 miałowe i 1 gazowo – olejowy.

Kotły miałowe są zmodernizowanymi urządzeniami wodnorurkowymi typu WR-25 o wymuszonym obiegu wody i parametrach znamionowych 150/70oC, o mocy cieplnej 29,07 MW. Ich sprawność wynosi 85%. Dodatkowym wyposażeniem kotłów są ciąg nawęglania i odżużlania oraz odpylania o sprawności 93%.

Kocioł gazowo – olejowy to urządzenie typu KOG 6,0 z palnikiem gazowo – olejowym o znamionowych parametrach wody 150/70oC i mocy cieplnej 6,0 MW.

Zakład Energetyki Cieplnej w Wołominie dostarcza produkowaną przez siebie energię cieplną za pomocą sieci ciepłowniczej o łącznej długości 21,93 km. W jej strukturze ponad 70% (15,17 km) stanowi nowoczesna sieć preizolowana. Sieć preizolowana wyposażona jest w sygnalizację alarmową informującą o pęknięciach lub przeciekach.

Energia cieplna jest dostarczana do 173 węzłów zasilających budynki o łącznej mocy zamówieniowej 52,11 MW i powierzchni 435 547 m2 (dane za 2003 rok).

Głównymi odbiorcami ciepła są budynki wielorodzinne na osiedlach „Niepodległości”, „Nafta”, „Kobyłkowska”, „Polna”, „Lipińska” i „Słoneczna” oraz obiekty użyteczności publicznej (szkoły, szpital, Urząd Miejski, sąd i inne). Łącznie z miejskiej sieci cieplnej ogrzewane jest 418 877 m2 powierzchni mieszkalnej i użytkowej.

54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Zapotrzebowanie na ciepło wytwarzane przez wołomiński Zakład Energetyki Cieplnej od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie – około 50 MW. Rośnie natomiast ilość i powierzchnia ogrzewanych budynków, co obrazują zamieszczone poniżej wykresy:

55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Rysunek 9 Moc zamówiona energii cieplnej w latach 1993 – 2003

Całkowita moc zamówiona energii cieplnej w [MW] w latach 1993-2003

60 52,28 51,44 52,11 50,44 49,42 46,03 50 43,6 41,5 40 33,8 30 25,6 18,5 20

10

0

7 9 94 96 9 98 9 01 03 9 9 9 0 0 1993 1 1995 1 19 1 19 2000 2 2002 2

Źródło: dane Zakładu Energetyki Cieplnej w Wołominie

Rysunek 10 Ilość budynków ogrzewanych ciepłem wyprodukowanym przez Zakład Energetyki Cieplnej w Wołominie

250 212 202 200 182 208 161 191 150 166 152

100 103

50 54 0

7 9 0 1 02 03 99 998 99 00 00 0 0 1994 1995 1996 1 1 1 2 2 2 2

Źródło: dane Zakładu Energetyki Cieplnej w Wołominie

Ogólnie w 2003 roku ZEC wyprodukował 408940 GJ energii cieplnej, która pochodziła z kotłów WR- 25.

56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Pozostałe kotłownie zaopatrujące mieszkańców gminy w ciepło: Kotłownie: o mocy powyżej 1 MW – 5 szt. o mocy 0,1 MW-1MW – 22 szt. pozostałe - 31 szt. (ogółem 58 szt.)

Budownictwo jednorodzinne posiada ogrzewanie piecowe lub własne kotłownie na gaz lub paliwa stałe z instalacją centralnego ogrzewania. Zakłady przemysłowe posiadają lokalne kotłownie i własną sieć ciepłowniczą. Na terenie gminy nie istnieją inne zbiorcze systemy ogrzewania. Budownictwo jednorodzinne, zakłady usługowe i szkoły posiadają indywidualne systemy grzewcze oparte na paliwach stałych, oleju opałowym lub gazie.

4.12.5. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ Na terenie Wołomina nie występują źródła wytwarzania energii elektrycznej. Miasto i gmina Wołomin zasilane są w energię elektryczną z dwóch głównych punktów zasilania, którymi są stacje redukcyjne 110/15 kV, zwane GPZ-ami:

- RPZ 1 (WLM) – główny – przy ul. Piłsudskiego 61 w Wołominie, - RPZ 2 (WOM) – przy ul. Duczkowskiej we wsi Lipiny Nowe.

Ze wymienionych stacji wyprowadzony jest szereg linii napowietrznych i kablowych, stanowiących miejską i gminną sieć średniego napięcia. W mieście funkcjonuje tylko jeden system średniego napięcia 15 kV. Sieć linii średniego napięcia jest spięta, jej odcinki wyprowadzane są poza gminę i zasilają sąsiednie miejscowości. W razie awarii możliwe jest podawanie prądu w kierunku Wołomina liniami średniego napięcia z poza terenu gminy.

Sieci - kablowe w centrum i na osiedlach mieszkaniowych oraz napowietrzne na przedmieściach - doprowadzają napięcie do stacji transformatorowych, w których następuje obniżenie jego wartości do 0,4 kV, która jest właściwa dla sieci konsumpcyjnej i oświetleniowej.

Stacje transformatorowe na terenie miasta są w wykonaniu prefabrykowanym, wolnostojące i wbudowane w obiekty kubaturowe lub napowietrzne. Na obrzeżach miasta i w części wiejskiej gminy są to obiekty słupowe. Łącznie na terenie charakteryzowanej jednostki administracyjnej ustawiono 152 stacje transformatorowe.

Opisana powyżej sieć energetyczna jest administrowana i eksploatowana przez Zakład Energetyczny Warszawa - Teren, Rejon Energetyczny Wołomin, Posterunek Energetyczny w Wołominie przy ul. Piłsudskiego 61.

Po północnych i północno-wschodnich obrzeżach gminy przebiera linia wysokiego napięcia 400 kV ze strefą izolacji sanitarnej o szerokości 100 m od osi linii, bez prawa do zabudowy.

Przez południową część gminy Wołomin projektowana jest linia WN 110 kV z powiązaniem do istniejącej linii 110 kV.

Zasilanie odbiorców przemysłowych.

Do największych odbiorców energii elektrycznej (zakłady przemysłowe, SUW, oczyszczalnia ścieków i inne) w mieście i na terenie gminy zasilanie doprowadzane jest bezpośrednio liniami średniego napięcia, wyprowadzanymi z RPZ-u, a następnie rozprowadzana wewnętrzną siecią.

57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

4.12.6. ZAOPATRZENIE W GAZ ZIEMNY Miasto i gmina Wołomin są zasilane gazociągiem wysokiego ciśnienia φ700 przebiegającym w północnej części charakteryzowanej jednostki. Wzdłuż gazociągu wysokiego ciśnienia wyznaczono strefę izolacji sanitarnej o szerokości 100 m. Zaopatrzenie w gaz odbywa się ze stacji redukcyjno - pomiarowych I° znajdujących się w następujących miejscowościach:

- Grabie Stare – 25000m3/h - Ząbki – 25000m3/h (poza terenem gminy) - Marki – 6000m3/h (poza terenem gminy) - Wólka Radzymińska – 6000m3/h (poza terenem gminy) oraz ze stacji redukcyjno - pomiarowych II° znajdujących się w Wołominie na osiedlu Niepodległości oraz na terenie Huty (stacja Reja).

Miasto i gmina Wołomin posiadają gęstą sieć gazociągów rozdzielczych średnio- i niskoprężnych. Większa część budownictwa zasilana jest w gaz ziemny z sieci gazociągów średnioprężnych o średnicach do ∅ 300 mm. Gazociąg niskoprężny obsługuje Osiedle Niepodległości oraz Hutę.

Wołomin posiada gęstą sieć gazociągów rozdzielczych, średnio i niskoprężnych. Większa część budownictwa zasilana jest w gaz ziemny z sieci gazociągów średnioprężnych o średnicach do ∅300 mm. Gazociąg niskoprężny obsługuje osiedle „Niepodległości” oraz hutę. Na terenie gminy, wg danych GUS (2003) znajdowało się w 2002 roku 174,5 km sieci gazowej rozdzielczej, przy czym na terenie miasto było to 102,3 km. W granicach administracyjnych miasta odsetek ludności korzystającej z bezprzewodowej sieci gazowej wyniósł 91,1% (około 33 381 osób).

Tabela 26 Stan gazownictwa w mieście i gminie Wołomin Jednostka Długość gazowej sieci rozdzielczej Miasto Wołomin 102,275 km Tereny wiejskie gminy 72,268 km Gmina Ogółem 174,543 km

Dane te w 2001 roku przedstawiały się następująco:

Tabela 27 Charakterystyka sieci gazowej w mieście i gminie Wołomin w dniu 1 stycznia 2001 Wskaźnik Miasto Gmina Długość czynnej sieci rozdzielczej w km 100,6 71,6 Podłączenia do budynków mieszkalnych 3 439 1 919 Liczba odbiorców gazu (gospodarstwa domowe) 9 818 1 659 Zużycie gazu w gospodarstwach domowych w tys. m3 9 943 2 710

4.12.7. GOSPODARKA ODPADAMI PRZEMYSŁOWYMI I KOMUNALNYMI Podstawą prowadzenia gospodarki odpadami na obszarze gminy Wołomin jest Uchwała nr XXXVIII- 37/2002 Rady Miejskiej w Wołominie z dnia 13 czerwca 2002 roku w sprawie zasad utrzymania czystości i porządku na terenie gminy Wołomin.

Zagadnienia związane z gospodarką odpadami – zarówno w zakresie stanu aktualnego jak też zadań i celów strategicznych przewidzianych do realizacji w przyszłości – zostały szczegółowo omówione w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Wołomin. Dokument ten został przyjęty Uchwałą Rady Miejskiej w Wołominie nr XXI-94/04 w sprawie przyjęcia Gminnego planu

58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011 gospodarki odpadami dla gminy Wołomin. Uchwała weszła w życie z dniem 2 września 2004 roku. Przewiduje ona prowadzenie gospodarki odpadami w oparciu o jeden z dwóch zaproponowanych wariantów.

Z Gminnego PGO wynika, że w 2003 roku na obszarze gminy Wołomin zorganizowanym systemem odbioru odpadów objętych było około 78% mieszkańców. Ilość wytworzonych odpadów komunalnych wyniosła 14 531,1 Mg, natomiast ilość usuwanych odpadów komunalnych to 11 334,3 Mg.

Na obszarze charakteryzowanej jednostki administracyjnej działa Miejski Zakład Oczyszczania, będący jednostką budżetową gminy. Świadczy on usługi w zakresie wywozu nieczystości stałych i płynnych z posesji prywatnych a ponadto wywozi również nieczystości stałe z koszy ulicznych, sprząta teren miasta w zakresie zleconym przez Burmistrza Miasta i Gminy Wołomin oraz jest odbiorcą surowców wtórnych. W dyspozycji Zakładu od 1997 roku znajduje się sortownia odpadów firmy Hortsmana wyposażona w 1 ciąg technologiczny o wydajności 4 Mg/h.

Ponadto na terenie gminy Wołomin w sektorze gospodarki odpadami stałymi zarejestrowaną działalność (na podstawie stosownych zezwoleń) prowadzą podmioty wyszczególnione w załączniku 1.

Drugim obiektem z zakresu odzysku/ unieszkodliwiania odpadów zlokalizowanym w granicach administracyjnych gminy Wołomin jest składowisko odpadów komunalnych w miejscowości Lipiny Stare istniejące na podstawie Decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Wołominie z dnia 6 listopada 1973 roku. Aktualnie obiektem tym administruje spółka Czystość, natomiast jego właścicielem jest Gmina. Składowisko posiada Instrukcję eksploatacji zatwierdzoną przez Mazowiecki Urząd Wojewódzki.

Odpady składowane są na wierzchowinie składowiska, przy czym dopuszczalny poziom składowania w części zewnętrznej wynosi 122,0 m, natomiast w części centralnej – 122,9 m. Według danych zawartych w PGO w pierwszym półroczu 2003 roku na składowisku zdeponowano 10 459 Mg odpadów komunalnych, w tym największą grupę stanowiły odpady o kodzie 20 03 01 (97%). Odpady składuje się w warstwach o grubości około 2,9 m (1,9 m odpadów + 1 m materiału izolacyjnego w postaci ziemi lub piasku). Równolegle z eksploatacją składowiska prowadzona jest jego rekultywacja. Obecna bryła obiektu jest uporządkowana i utwardzona. Składowisko stanowi cel wielu wycieczek z uczelni i szkół oraz wizyt delegacji zagranicznych, które wyrażają się z uznaniem nad dotychczas prowadzonymi pracami. Na początku tego roku powstał pomysł wykorzystania obiektu do celów rekreacyjnych. Jego architektura jest odpowiednia do urządzenia startowiska dla paralotniarzy. W związku z tym w maju ubiegłego roku na składowisku odbył się miting promujący paralotniarstwo.

Składowisko nie posiada uszczelnionego dna, a obecny system ujmowania odcieków nie jest wystarczający. Do monitorowania wpływu obiektu na środowisko wód podziemnych służy sieć piezometrów. Na podstawie badań przeprowadzonych w latach 1996, 1998 i 2003 można stwierdzić, że obiekt nie pozostaje bez wpływu na wody podziemne, o czym świadczą przekroczenia wartości poszczególnych parametrów, ale drugim czynnikiem rzutującym na stan wód jest brak sieci kanalizacyjnej w rejonie obiektu.

Pojemność użytkowa składowiska zostanie wkrótce wyczerpaniu, w związku z czym opracowane zostało Studium wykonalności Projektu pt.: “Końcowa rekultywacja, ukształtowanie składowiska i selektywna zbiórka odpadów w Gminie Wołomin”. Docelowy termin zamknięcia składowiska to 2006 rok.

Poniżej przedstawiono najważniejsze ustalenia i wnioski wynikające z Gminnego Planu gospodarki odpadami dla Gminy Wołomin.

59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Opracowanie gminnego planu gospodarki odpadami wynika z obowiązku, jaki nakłada na Gminę Wołomin ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku. Ustawa ta zobowiązała samorządy do opracowania planu na poziomie powiatu do dnia 31 grudnia 2003 roku, natomiast na poziomie gminy do dnia 30 czerwca 2004 roku. Zgodnie z ww. ustawą plan gminny stanowi część odpowiedniego programu ochrony środowiska i powinien być hierarchicznie zgodny z planem powiatowym, wojewódzkim i Krajowym Planem Gospodarki Odpadami.

Gminny plan gospodarki odpadami przedstawia aktualny stan gospodarki odpadami w Gminie Wołomin w powiązaniu z możliwościami współdziałania z innymi gminami powiatu wołomińskiego oraz z jednostkami samorządowymi na terenie województwa mazowieckiego. W oparciu o istniejącą praktykę można stwierdzić, że zagospodarowanie odpadów w wielu specjalistycznych grupach odpadów wykracza już obecnie poza teren województwa mazowieckiego i ten trend rozwoju usług ponad regionalnych - w miarą specjalizacji zakładów - będzie ulegał poszerzeniu. Z tego wynika wniosek, że Gmina Wołomin lub powiat wołomiński nie muszą rozwiązywać zagospodarowania wszystkich grup odpadów na swoim terenie, ale konieczna jest identyfikacja strumieni odpadów i określenie systemu ich zbiórki. Zagospodarowanie poszczególnych strumieni może funkcjonować na zasadach rynkowych. Jednocześnie konieczne jest, aby Gmina Wołomin dysponowała określonymi zakładami zagospodarowania odpadów na swoim terenie, ponieważ gwarantuje to możliwość wpływania na ceny usług w tym obszarze, a tym samym na opłaty za odbiór odpadów z poszczególnych posesji.

Zaproponowany system ma na celu wprowadzenie na poziomie gminy zmian prowadzących do ograniczenia wytwarzania odpadów oraz ich odzysku i unieszkodliwiania dostosowanych do rodzaju odpadu oraz zaplanowanie odpowiednich inwestycji, które w obecnym systemie kreowania zadań proekologicznych mogą być dofinansowane ze środków funduszy unijnych, którymi zarządza w głównej mierze Urząd Województwa Mazowieckiego. Inwestycje takie, mają również możliwość dofinansowania z Wojewódzkiego (i Narodowego) Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Inwestycje w zakresie gospodarki odpadami, z uwagi na wymagania technologiczne i lokalizacyjne, są często zadaniami o funkcjach ponad gminnych, z tego względu Plan gospodarki odpadami dla Gminy Wołomin jest zbieżny z Planem gospodarki odpadami dla powiatu i województwa mazowieckiego. Cele gminne można osiągnąć poprzez zaspokojenie własnych potrzeb w zakresie gospodarki odpadami i realizowanie strategicznych działań, które określone są w planach wyższego szczebla. Działania takie, wymagają określonych nakładów inwestycyjnych gminy z udziałem środków zewnętrznych oraz świadomego uczestnictwa społeczeństwa w realizacji zadań zapisanych w gminnym planie gospodarki odpadami, głównie we wdrażaniu selektywnej zbiórki odpadów.

Gospodarka odpadami jest regulowana przez obszerne ustawodawstwo krajowe dostosowane obecnie do wymagań Unii Europejskiej. Wg strategii i dyrektyw państw Unii Europejskiej, polskiego ustawodawstwa, a dalej Krajowego i Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami najważniejsze zasady postępowania przy planowaniu gospodarki odpadami komunalnymi, przemysłowymi, medycznymi i weterynaryjnymi można w uproszczeniu sprowadzić do następujących zapisów:

1. Działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów; 2. Działania zmierzające do ograniczenia ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko; 3. Selektywna zbiórka, odzysk (recykling powstających odpadów) oraz unieszkodliwianie; 4. Redukcja ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji - kompostowanie odpadów organicznych; 5. W fazie końcowej recyklingu - składowanie odpadów (balastu) po rozdzieleniu odpadów “u źródła” i recykling energetyczny odpadów; 6. Specjalistyczne unieszkodliwienie odpadów niebezpiecznych i odpadów problemowych.

60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

W oparciu o analizę planów wyższego szczebla oraz analizę uwarunkowań i możliwości Gminy Wołomin w zakresie gospodarki odpadami, należy stwierdzić, że do zachowania właściwych warunków sanitarnych na terenie Gminy Wołomin oraz utrzymaniu opłat za odbiór odpadów komunalnych na poziomie akceptowanym społecznie, konieczne jest ponoszenie określonych nakładów finansowych na inwestycje komunale, stymulowanie inwestycji prywatnych przedsiębiorców oraz działania wykraczające poza możliwości organizacyjno – finansowe gminy.

W Gminnym Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Wołomin zachodzi konieczność działania w następujących obszarach:

Działania strategiczne - długoterminowe:

Gmina Wołomin z uwagi na gęstość zaludnienia i sieć osadniczą oraz uwarunkowania fizjograficzne nie ma realnie możliwości na swoim terenie zlokalizowania nowego składowiska odpadów. Z tego względu za docelowe rozwiązanie należy przyjąć uczestniczenie w kosztach realizacji Zakładu Unieszkodliwiania Stałych Odpadów Komunalnych i Przemysłowych na terenie gminy Zielonka. Zakład ten został ujęty w Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Mazowieckiego i Programie Operacyjnym Województwa Mazowieckiego do 2006 r., a także w Planie gospodarki odpadami dla powiatu wołomińskiego. Dodatkową bazę techniczną umożliwiającą wywóz odpadów poza teren Gminy Wołomin stanowić powinna stacja przeładunku odpadów (możliwie z zagęszczaniem) – ograniczająca koszty transportu i umożliwiająca wybór zakładu unieszkodliwiania odpadów.

Z planowanym Zakładem na terenie gminy Zielonka, technologiczny łańcuch powinna stanowić sortownia odpadów w Wołominie będąca w zarządzaniu MZO, która po rozbudowie może stanowić powiatowe centrum recyklingu. Zakład ten dla Gminy Wołomin powinien stanowić również centrum zbiórki odpadów niebezpiecznych, takich jak zużyte oleje samochodowe, baterie i akumulatory, złomowany sprzęt elektroniczny itp. Unieszkodliwianie odpadów przemysłowych i niebezpiecznych może być realizowane również poza terenem gminy przez firmy specjalistyczne.

W planach inwestycyjnych gminy Wołomin należy brać pod uwagę oddalony o 12 km od granic gminy zakład unieszkodliwiania termicznego na ul. Zabranieckiej w Warszawie. Dotyczyć to może strumienia odpadów wysokoenergetycznych i (oddzielnie) odpadów ulegających biodegradacji. W zakładzie tym planowany jest także moduł termicznego unieszkodliwiania osadów z oczyszczalni ścieków.

Wdrożenie systemu segregowania “u źródła” wymaga długotrwałych działań edukacyjnych, które powinny dotyczyć wszystkich środowisk w tym głównie szkół.

Gmina powinna stwarzać warunki do rozwoju przedsiębiorstw prywatnych na swoim terenie i zgodnie z ustawą o zachowaniu czystości w gminie określać warunki, jakie są zobowiązane spełniać przedsiębiorstwa działające na terenie gminy.

Działania średnio i krótko terminowe – do roku 2007:

Do czasu wybudowania Zakładu Unieszkodliwiania Stałych Odpadów Komunalnych i Przemysłowych na terenie gminy Zielonka konieczne jest podjęcie działań umożliwiających optymalne wykorzystanie istniejącego majątku zainwestowanego na terenie Gminy Wołomina w gospodarkę odpadami komunalnymi. W tym celu możliwe jest przeprowadzenie określonych prac inwestycyjnych, które umożliwią dalsze składowanie odpadów na składowisku w Starych Lipinach w taki sposób, aby była to jednocześnie końcowa jego rekultywacja. W Gminnym Planie przyjęto kierunki działań, biorąc pod uwagę następujące uwarunkowania i aspekty:

1. pojemność istniejącego składowiska odpadów jest na wyczerpaniu, biorąc pod uwagę rzędną wierzchowiny. Obecna bryła składowiska nie wypełnia w całości obszaru działki przeznaczonej w planie miejscowym na składowanie odpadów. Fakt ten, a ponadto konieczność przeprowadzenia

61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011 zmiany nachylenia skarpy północno – wschodniej prowadzą do konkluzji, że celowe jest na tym etapie przeprowadzenie rekultywacji tej części składowiska z poszerzeniem podstawy składowania. W ramach prac rekultywacyjnych konieczne jest ujęcie wszystkich odcieków przenikających obecnie w części do urządzeń melioracyjnych;

2. równocześnie z pracami rekultywacyjnymi na składowisku konieczne jest ograniczenie dotychczasowej strefy ochronnej wokół składowiska, założonej w projekcie o zasięgu 150 m, 3. z ustaleniem nowej strefy uciążliwości składowiska wiąże się konieczność zakończenia wykupów działek wokół składowiska, minimum 150 m od granicy składowiska;

4. w podsumowaniu działań związanych ze składowiskiem należy podkreślić konieczność zabezpieczenia na terenie gminy Wołomin możliwości składowania odpadów – głównie balastu pochodzącego z sortowni odpadów do czasu wybudowania na terenie gminy Zielonka Zakładu Unieszkodliwiania Stałych Odpadów Komunalnych i Przemysłowych.

Gmina Wołomin w zakresie gospodarki odpadami posiada nowoczesny obiekt, którym jest sortownia odpadów, wybudowana i oddana do użytku w 1996 roku. Zakład ten obecnie otrzymuje tylko około 20 % posortowanych odpadów “u źródła”. Pozostałą ilość stanowią odpady mieszane. W efekcie tego - sortownia nie generuje wystarczających przychodów ze sprzedaży surowców wtórnych. Miejski Zakład Oczyszczania, który jest zakładem budżetowym ponosi, zatem przy zarządzaniu sortownią stratę ca 200 tyś. zł rocznie. Do istniejącej zmiany konieczne jest podjęcie następujących działań:

1. zwiększenie strumienia odpadów posegregowanych “u źródła” oraz aktywną politykę inwestycyjną – korzystanie z kredytów i dotacji funduszy ekologicznych. Zwiększenie odpadów sortowanych “u źródła” powinno być rozpoczęte w systemie jeden pojemnik na odpady mieszane plus 3 worki na odpady posortowane. System taki w skrócie nazywany jest dalej jako “system 1 + 3”. Wdrożenie takiego systemu wymaga na początku dofinansowania akcji promocyjnej i zakupu worków dla indywidualnych wytwórców odpadów z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska;

2. do poprawy efektywności ekonomicznej Zakładu konieczne jest przekształcenie zakładu MZO w spółkę prawa handlowego. Umożliwi to zwiększenie sprawności zarządzania, zoptymalizowanie zatrudnienia i możliwości korzystania ze środków na cele ekologiczne;

3. dla właściwego wykorzystania środków gminnych ulokowanych w MZO jest, aby zakład ten jako zakład budżetowy lub spółka, dla potrzeb związanych ze składowaniem balastu z sortowni odpadów, prowadziła rekultywacje istniejącego składowiska odpadów we wsi Stare Lipiny . MZO jako inwestor zastępczy i jako podmiot prawa handlowego może przejąć na siebie koszy rekultywacji i finansować je będzie z przychodów za składowanie odpadów. Przygotowanie techniczne rekultywacji skarpy wschodniej wymagające określonych nakładów, może być sfinansowane w przeważającej części z kredytu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska, który cele gospodarki odpadami komunalnymi uznaje za priorytetowe.

Działania prowadzące do zasadniczej zmiany funkcji MZO w obecnym systemie gospodarki odpadami jest w interesie Gminy i jej mieszkańców.

Z optymalizacją gospodarki odpadami dla gminy Wołomin wiążą się również warunki, jakie powinny być spełnione przez przedsiębiorstwa ubiegające się o zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania, transportu i odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Biorąc pod uwagę fakt, że istniejąca sortownia nie posiada dostatecznej ilości odpadów posegregowanych i z tego tytułu ponosi straty, konieczne jest, aby przy udzielaniu zezwoleń na wywóz odpadów przez przedsiębiorstwa prywatne wpisany był warunek współpracy z sortownią. Zobowiązania te powinny również dotyczyć wywozu pozostałych odpadów na składowisko odpadów komunalnych w Starych Lipinach. W najbliższym czasie powinno zostać również ograniczone składowanie odpadów na składowisku w Starych Lipinach z gmin sąsiadujących z Wołominem.

62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Realizacja programu uwarunkowana jest aktywną polityką edukacyjno – ekologiczną i akceptacją gminnego planu gospodarki odpadami przez społeczeństwo.

Reasumując, do realizacji zmian w zarządzaniu gospodarką odpadami na terenie gminy Wołomin konieczne jest przygotowanie następujących dokumentów:

1. Gminnego Regulaminu Gospodarki Odpadami uchwalonego przez Radę Gminy Wołomin i opublikowaną w Dzienniku Urzędowym Wojewody Mazowieckiego. 2. Reaktywowaniu porozumienia międzygminnego w zakresie form finansowania projektowanego zakładu na terenie gminy Zielonka i zasad eksploatacji obecnej sortowni w Wołominie – projektowanego centrum recyklingu na potrzeby powiatu wołomińskiego. 3. Podjęcie przez Radę Gminy Uchwały o obowiązku składania informacji przez wytwórców odpadów wytwarzających odpady inne niż niebezpieczne w ustalonej ilości. Proponuje się, aby dotyczyło to podmiotów gospodarczych wytwarzających powyżej 0.3 Mg rocznie odpadów innych niż niebezpiecznych. (art. 17. 3. Ustawy o odpadach z 27 kwietnia 2001 roku). 4. Przygotowanie projektu budowlanego i raportu o oddziaływaniu na środowisko dla ukształtowania i rekultywacji skarpy północno - wschodniej składowiska w Starych Lipinach. 6. Przekształcenie MZO w spółkę z o.o. i podjęcie akcji sortowania odpadów “u źródła” z zaangażowaniem Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska.

Duży zakres inwestycji związanych z realizacją Gminnego Planu Gospodarki Odpadami wymaga dofinansowania z funduszy ekologicznych i środków, jakimi dysponuje Urząd Marszałkowski, ponieważ Gmina Wołomin ponosi obecnie skutki składowania odpadów przez 30 lat z zachodniej części aglomeracji warszawskiej średnio od 90 000 mieszkańców.

4.13. TURYSTYKA i REKREACJA Obszar gminy Wołomin, ze względu na swoje położenie geograficzno – administracyjne, pełni przede wszystkim funkcje usługowo – przemysłowe, co wpływa także na strukturę zagospodarowania terenu. Niemniej w granicach charakteryzowanej jednostki administracyjnej znajdują się obszary i obiekty godne uwagi zarówno ze względów przyrodniczych jak i historycznych.

Wśród obiektów historycznych na uwagę zasługuje muzeum Nałkowskich, w którego salach od 2000 roku odbywają się cykliczne koncerty Chopinowskie, a także pole Bitwy Warszawskiej znajdujące się pod Ossowem, prze które biegnie szlak rowerowy “Bitew Warszawskich”.

Ze względów przyrodniczych warto odwiedzić gminę chociażby ze względu na występowanie w jej granicach wielu przedstawicieli fauny i flory podlegających ochronie.

Pomimo pewnych przesłanek w kierunku rozwoju turystyki lub zapewnienia bazy wypoczynkowej dla mieszkańców stolicy poszukujących w podwarszawskich miejscowościach ciszy i spokoju, a niejednokrotnie także nowego miejsca zamieszkania, gmina nie posiada dobrze rozwiniętej bazy turystycznej i gastronomicznej.

Szlaki piesze i ścieżki rowerowe

Szlaki piesze i ścieżki rowerowe są nieodzownym elementem rozwoju turystki. Ich istnienie stwarza możliwości alternatywnych form wypoczynku, które, połączone ze zwiedzaniem, gwarantują niezapomniane przeżycia. Co więcej, ich obecność podnosi turystyczną atrakcyjność regionu i jest dodatkowym atutem przyciągającym gości.

Przez południową część gminy przebiega szlak rowerowy Zielonka - Ossów – rezerwat “Grabicz” – Kobyłka, który prowadzony jest jezdniami istniejących dróg posiadających nawierzchnię twardą lub drogami leśnymi. Szlak ten posiada znaczenie krajoznawcze.

63 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Szlak rowerowy “Bitew warszawskich” biegnie z Olszynki Grochowskiej przez Ossów do cmentarza w Radzyminie. W Ossowie eksponuje on miejsce śmierci ks. Kapelana Ignacego Skorupki oraz cmentarz Mauzoleum Żołnierzy poległych w Wielkiej Bitwie Warszawskiej 1920 roku. W 2000 roku odsłonięto tam pomnik księdza Skorupki. Corocznie w dniu 15 sierpnia w Ossowie organizowane są uroczystości patriotyczne, a w pobliskiej SP pobudowano pawilon ekspozycyjny z makietą plastyczna upamiętniającą to wydarzenie.

Ponadto wzdłuż Szosy Jadowskiej na odcinku Al. Niepodległości – Duczki oraz wzdłuż dróg Wołomin -Radzymin i Czarna –Helenów – Rżyska (na odcinku od szkoły we wsi Czarna do drogi Zagościniec – Helenów) znajdują się wydzielone ciągi pieszo-rowerowe. Poza tymi ciągami w granicach gminy brak jest wydzielonych ścieżek rowerowych lub pieszo-rowerowych.

4.14. OCHRONA ZDROWIA

Na terenie gminy Wołomin świadczenia z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej realizowane są zarówno przez samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej jak też przez placówki niepubliczne. Wykaz placówek udzielających świadczeń medycznych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej zamieszczono poniżej:

Tabela 28 Placówki służby zdrowia udzielające świadczeń medycznych na terenie gminy Wołomin w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej Adres placówki Telefon MSPZOZ Nr 1 w Wołominie 776-26-86 ul. Prądzyńskiego 11 776-23-80 05-200 Wołomin MSPZOZ Nr 2 w Wołominie ul. Wileńska 74 787-54-16 z filią w Zagościńcu przy ul. Kolejowej 17 776-26-56 05-200 Wołomin NZOZ Klinika Medycyny Rodzinnej w Wołominie 787-38-11 ul.Mickiewicza 12a 05-200 Wołomin NZOZ Przychodnia Medycyny Rodzinnej ul. Kopernika 8 787-38-10 05-200 Wołomin NZOZ "Słoneczna Med" ul. Mieszka I 16 776-30-31 05-200 Wołomin

Jak wynika z tabeli, w gminie funkcjonuje 5-ciu świadczeniodawców w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej.

Ilość placówek podstawowej opieki zdrowotnej w gminie wskazuje, że dostępność do świadczeniodawców jest na dość dobrym poziomie. Można jednak przyjąć, analizując ich rozmieszczenie terytorialne, że dostęp do gabinetów podstawowej opieki zdrowotnej jest zdecydowanie łatwiejszy w mieście, natomiast trudniejszy w części wiejskiej gminy. Możliwości dojazdowe ze wsi do świadczeniodawców, a także możliwość wyboru lekarza podstawowej opieki zdrowotnej kształtuje się na poziomie średnim.

64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Tabela 29 Publiczne i niepubliczne placówki służby zdrowia na terenie gminy Wołomin udzielające porad w zakresie podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej

Adres placówki Telefon Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w Wołominie 05-200 Wołomin, ul. Gdyńska 1/3 76-33-100 ______MSPZOZ Nr 1 w Wołominie 776-26-86 ul. Prądzyńskiego 11 776-23-80 05-200 Wołomin MSPZOZ Nr 2 w Wołominie ul. Wileńska 74 787-54-16 z filią w Zagościńcu przy ul. Kolejowej 17 776-26-56 05-200 Wołomin Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centrum Medyczne “Ultra-Med” 776-41-02 05-200 Wołomin, ul. Wileńska 29 a ______NZOZ Klinika Medycyny Rodzinnej w Wołominie ul.Mickiewicza 12a 787-38-11 05-200 Wołomin NZOZ Przychodnia Medycyny Rodzinnej ul. Kopernika 8 787-38-10 05-2000 Wołomin NZOZ "Słoneczna Med" ul. Mieszka I 16 776-30-31 05-200 Wołomin

Zabezpieczenie specjalistycznej opieki medycznej w gminie Wołomin Na terenie gminy Wołomin świadczenia w zakresie ambulatoryjnej specjalistycznej opieki medycznej w 2003 roku udzielane były przez 3 publiczne i 4 niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej mające kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia. Ponadto na terenie gminy funkcjonują prywatne gabinety medyczne udzielające odpłatnie porad specjalistycznych. Realizacja zakontraktowanych świadczeń specjalistycznych odbywa się w większości w Przychodni Specjalistycznej będącej w strukturze SZPZOZ w Wołominie.

Tabela 30 Zakłady opieki zdrowotnej znajdujące się na terenie powiatu wołomińskiego, z którymi NFZ zakontraktował w 2003 roku porady specjalistyczne Adres placówki Telefon SZPZOZ z siedzibą w Wołominie 787-85-67 ul. Gdyńska 1/3 787-63-01 05-200 Wołomin

Łącznie ilość porad zakontraktowanych przez NFZ w 2003r. w gminie Wołomin przedstawia poniższa tabela:

65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Tabela 31 Opieka specjalistyczna w gminie Wołomin zakontraktowana przez NFZ w 2003r.

czas Nazwa świadczenia kontrakt 2003 wykonanie oczekiwania

Poradnia zdrowia psychicznego 640 852 na bież. Poradnia kardiologiczna 5 823 6 184 3 mies. Poradnia endokrynologiczna 3 000 3 772 3 mies. Poradnia urologiczna 1 786 1 961 4 mies. Poradnia diabetologiczna 1 264 1 451 3 mies. Poradnia nefrologiczna 1 148 1 233 na bież. Poradnia alergologiczna 1 200 1 689 3 mies. Poradnia chirurgii ogólnej 8 000 9 180 do 7 dni Poradnia ginekologiczno-położnicza 1 524 2 387 1 mies. Poradnia neonatologiczna 135 128 na bież. Poradnia rehabilitacyjna 2 635 2 727 1 mies. Poradnia chirurgii urazowo-ortopedycznej 4 348 6 075 3 mies. Poradnia specjalistyczna medycyny szkolnej 1 816 1 656 na bieżąco Poradnia reumatologiczna 360 757 3 mies. Poradnia pulmonologiczna 2 000 2 350 1 mies. Poradnia okulistyczna 14 156 14 610 3,5 mies. Poradnia logopedyczna 544 816 1 mies. Poradnia otolaryngologiczna 6 740 7 163 1,5 mies. Poradnia neurologiczna 5 600 6 224 4 mies. Poradnia dermatologiczna 3 000 3 012 4 mies. Poradnia neurologii dziecięcej - - - Poradnia rehabilitacji neurolog. dla dzieci - - - Poradnia preluksacyjna - - - Poradnia chirurgii plastycznej - - - Poradnia leczenia uzależnień - - -

Jak wynika z wyżej przedstawionych danych, porady specjalistyczne na terenie charakteryzowanej jednostki administracyjnej usytuowane są w Przychodni Specjalistycznej Samodzielnego Zespołu Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w Wołominie przy ul. Gdyńskiej 1/3.

Dostępność świadczeń w zakresie ambulatoryjnej specjalistycznej opieki zdrowotnej na terenie gminy jest niewystarczająca, o czym świadczy czas oczekiwania na poradę oraz, w mniejszym stopniu, ze względu na zniesienie rejonizacji, odległość do poradni od miejsca zamieszkania.

Tabela 32 Czas oczekiwania na poradę specjalistyczną w niektórych poradniach SZPZOZ w Wołominie w 2003roku

66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Nazwa świadczenia Czas oczekiwania na poradę

Poradnia zdrowia psychicznego na bież. Poradnia kardiologiczna 3 mies. Poradnia endokrynologiczna 3 mies. Poradnia urologiczna 4 mies. Poradnia diabetologiczna 3 mies. Poradnia nefrologiczna na bież. Poradnia alergologiczna 3 mies. Poradnia chirurgii ogólnej do 7 dni Poradnia ginekologiczno-położnicza 1 mies. Poradnia neonatologiczna na bież. Poradnia rehabilitacyjna 2 tyg. Poradnia chirurgii urazowo-ortopedycznej 3 mies. Poradnia reumatologiczna 3 mies. Poradnia okulistyczna 3,5 mies. Poradnia otolaryngologiczna 1,5 mies. Poradnia neurologiczna 4 mies. Poradnia dermatologiczna 4 mies. Poradnia neurologii dziecięcej 2 tyg. Poradnia leczenia uzależnień do 7 dni

Za czas oczekiwania na poradę uważa się okres, jaki upływa od zgłoszenia się telefonicznie lub osobiście w poradni z prawidłowym skierowaniem od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, do chwili faktycznego udzielenia porady specjalistycznej. Przyjęty od 1999 roku system kontraktowania i rozliczania świadczeń specjalistycznych polega na zakupie u świadczeniodawcy określonej ilości porad w stosunku rocznym. Realizacja kontraktu polega na tym, że "roczna" liczba porad jest dzielona przez ilość miesięcy, a następnie dni, co doprowadza do uzyskania tzw. "limitu dziennego".

W praktyce np. Przychodni Specjalistycznej SZPZOZ w Wołominie - będącej głównym świadczeniodawcą porad specjalistycznych w gminie, a także i powiecie - lekarze przyjmują danego dnia więcej pacjentów niż wynika z tak obliczonego "limitu". Taka praktyka jest konieczna z uwagi na ograniczenie i tak długiego okresu oczekiwania do lekarzy specjalistów, co doprowadza w konsekwencji do nadwykonań porad ponad umowę z NFZ, za które płatnik nie ma obowiązku dokonywać zapłaty.

Drugim ważnym elementem dostępności jest odległość od miejsca zamieszkania do świadczeniodawców udzielających porady specjalistycznej. W związku z tym, iż całkowicie zniesiono rejonizację specjalistyczną pacjent może zdecydować, z której poradni specjalistycznej chce korzystać.

Należy również wziąć pod uwagę fakt, iż na terenie gminy istnieje dość duża ilość gabinetów prywatnych udzielających odpłatnie porad specjalistycznych, a także fakt, iż niektóre przychodnie realizują nieodpłatnie porady specjalistyczne dla zadeklarowanych do nich pacjentów.

67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Obok ww. placówek medycznych na obszarze gminy funkcjonuje Hospicjum Opatrzności Bożej Księży Orionistów, a także stowarzyszenia zajmujące się opieką zdrowotną: Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Stowarzyszenie na rzecz dzieci z Upośledzeniem Umysłowym oraz Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym ARKA. 4.15. STRAZ POŻARNA

Cały system ratownictwa w gminie Wołomin oparty jest na siłach Zawodowej Państwowej Straży Pożarnej w Wołominie i jednostkach Ochotniczej Straży Pożarnej zlokalizowanych w miejscowościach wiejskich gminy.

Tabela 33 Wykaz jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej z Powiatu Wołomińskiego

OSP Stan Krajowy system ratowniczo - gaśniczy Grabie Stare 60 Majdan 58 Ossów 34 Wołomin 38 tak Zagościniec 36 Źródło: Program Ochrony Środowiska dla powiatu wołomińskiego, 2004

4.16. OSWIATA I WYCHOWANIE

Od 1 stycznia 1999 roku organem prowadzącym dla publicznych placówek oświatowych zlokalizowanych w granicach administracyjnych gminy jest Powiat Wołomiński.

Poniżej w formie tabelarycznej zamieszczono wykaz publicznych i niepublicznych placówek oświatowych znajdujących się na terenie gminy Wołomin:

Tabela 34 Wykaz publicznych i niepublicznych placówek oświatowych na terenie gminy Wołomin Lp. Rodzaj placówki Liczba placówek publicznych niepublicznych* 1. Zespoły szkół 6 - 2 Szkoły Podstawowe 8 - 3. Lica ogólnokształcące - - 4. Licea zawodowe - - 5. Szkoły specjalne 1 - 6. Domy dziecka - - 7. PPP 1 - 8. Placówki opiekuńcze - 1 9. Ogniska środowiskowe - 4 10. Przedszkola 8 b.d. Ogółem 24 5 *placówki ujęte w zagadnieniach opieki społecznej Źródło: Program Ochrony Środowiska dla powiatu wołomińskiego (2004), Strategia zrównoważonego rozwoju Gminy Wołomin do 2015 roku

68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Część wołomińskiej młodzieży zdobywa wykształcenie poza granicami gminy Wołomin, głównie w licznych warszawskich szkołach średnich i ośrodkach akademickich (na terenie gminy nie znajduje się żadna szkoła wyższa).

Na terenie gminy Wołomin funkcjonuje także Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna, obejmująca zasięgiem swojego działania miasta Wołomin i Radzymin. W placówce tej w pracują przedstawiciele służby zdrowia w wymiarze 19 godzin tygodniowo. Poradnia nie dysponuje własnym lokalem, a wynajmowana baza lokalowa jest zbyt mała w stosunku do potrzeb. Placówka wymaga ponadto bardzo kosztownych prac modernizacyjnych i napraw bieżących.

4.17. KULTURA Na terenie gminy Wołomin działa Miejski Dom Kultury, który jest jedną z głównych placówek organizujących życie kulturalne w mieście i gminie. W spektrum działalności wołomińskiego MDK leży organizacja cyklicznych imprez kulturalnych i rozrywkowych, a także przygotowanie obchodów świąt narodowych, prowadzenie galerii i zajęć z dziećmi w czasie ferii.

Funkcję kulturalno – oświatowo – rekreacyjną pełni także Ośrodek Sportu i Rekreacji “Huragan” z siedzibą w Wołominie. Dysponuje on halą sportową oraz pływalnią miejską, a ponadto jest organizatorem wielu zawodów sportowo – rekreacyjnych i imprez dla mieszkańców.

Aktywną działalność prowadzą także inne stowarzyszenia sportowe – m.in. Bractwo Strzeleckie SALWA i Wołomińskie Towarzystwo Tenisowe TESAM.

Muzea Działalność muzealniczą na terenie charakteryzowanej jednostki administracyjnej prowadzi muzeum im. Zofii i Wacława Nałkowskich w Wołominie, które oprócz zadań wystawienniczych jest organizatorem wielu wydarzeń kulturalnych.

Ponadto mieszkańcy gminy w znacznej mierze korzystają z placówek kulturalnych Warszawy. Oferta kulturalna gminy zaspakaja lokalne potrzeby w zakresie dostępu do placówek i imprez kulturalnych dla dzieci i całych rodzin.

Biblioteki Na terenie charakteryzowanej jednostki mieści się Miejska Biblioteka Publiczna im. Zofii Nałkowskiej. Obiekt zlokalizowany jest w Wołominie i posiada 3 filie – na Osiedlu niepodległości w Wołominie oraz w Zagościńcu i w Ossowie.

Prasa Na terenie gminy prasa lokalna reprezentowana jest przez tytuły: Wieści Podwarszawskie, Życie Powiatu Wołomińskiego i Fakty wwl.

Imprezy masowe Na terenie gminy Wołomin organizowane są liczne imprezy, z których jednakże mało jest akcji o znaczeniu regionalnym czy też krajowym. Poniżej przedstawiono te imprezy cykliczne, które w pewnym stopniu obejmują problematykę związaną z ochroną środowiska, lub mogłyby do niej nawiązać:

Tabela 35 Wykaz większych imprez sportowych, rekreacyjnych i turystycznych na terenie gminy Wołomin Lp. NAZWA IMPREZY MIEJSCE ORGANIZATOR 1. BABA [święto wiosny] Wołomin – Kobyłka ZHP Wołomin ZHP Wołomin, PTTK 2. “RRR” [rowerowy rajd na raty] Mazowsze Wschodnie Wołomin

69 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WOŁOMIN na lata 2005 - 2011

Gaja 2002 [Dni Ziemi i Turniej Św. ZHP Wołomin, 3. Wołomin – Klembów Jerzego] Nadleśnictwo Drewnica 4. Złaz “Liwiec 2002” Okolice Kamieńczyka ZHZ Wołomin 5. Pożegnanie lata – biwak SKI Wołomin Wołomin – Wyszków – ZHP Wołomin, B.U.T. 6. VII Rajd Mazowiecki Pułtusk “Libertutist” “RRRR“ [rodzinny rowerowy rajd na ZHP Wołomin, PTTT 7. Mazowsze Wschodnie raty] Wołomin 8. “Babie Lato” instruktorskie SKI Wołomin

4.18. ODDZIAŁYWANIE INFRASTRUKTURY TECHNICZNO – INZYNIERYJNEJ NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

Rozwój infrastruktury techniczno – inżynieryjnej gminy wiąże się z podnoszeniem jakości życia jego mieszkańców. Oprócz niewątpliwych ułatwień, a także poprawy stanu środowiska - w szczególności wód powierzchniowych i podziemnych - pewne elementy infrastruktury mogą negatywnie oddziaływać na środowisko.

Z funkcjonowaniem sieci wodno - kanalizacyjnej wiąże się przeobrażenie rzeźby terenu na etapie budowy, zmiana stosunków wodnych wynikająca z odwodnienia obszaru i obniżenia zwierciadła wód gruntowych, punktowe zanieczyszczenie wód podziemnych i powierzchniowych oraz środowiska gruntowego w wyniku nieszczelności sieci lub niesprawnej pracy oczyszczalni. Niedostatecznie oczyszczone ścieki są w stanie zanieczyścić odbiornik, zahamować zdolność jego samooczyszczania, a nawet doprowadzić do jego zamierania (eutrofizacja). Oczyszczalnie wpływają także na stan powietrza atmosferycznego – głównie poprzez emisję odorów i mikroorganizmów chorobotwórczych, ale też są źródłem hałasu i wibracji. Pośrednie oddziaływanie na gleby wynika natomiast ze stosowania osadów ściekowych, które znajdują zastosowanie w rolnictwie czy pracach rekultywacyjnych.

Rozwój miejskiej sieci cieplnej na terenie gminy ma niewątpliwie pozytywny wpływ na redukcję źródeł niskiej emisji. Produkty spalania paliw ze źródeł niskiej emisji: pyły, SO2, Nox, CO2, CO, są głównymi składnikami zanieczyszczeń powietrza O stopniu szkodliwości tych zanieczyszczeń decyduje ich rodzaj, stężenie i czas oddziaływania. Co więcej, gazowe i pyłowe zanieczyszczenia powietrza zwiększają częstość zachorowań na choroby układu oddechowego, są przyczyną zamierania lasów, powodują efekt cieplarniany.

Podobny wpływ na środowisko ma transport, w tym przede wszystkim transport samochodowy. Emisja spalin zawierających szereg toksycznych związków, między innymi wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, jest bezpośrednią przyczyną znacznego zanieczyszczenia powietrza i gleb wzdłuż ciągów komunikacyjnych. Rozwój sieci komunikacyjnej sprzyja rozwojowi gospodarczemu, choć z drugiej strony powoduje zwiększone zanieczyszczenie powietrza. Nie bez wpływu na otoczenie są także linie wysokiego napięcia, stacje transformatorowe, wewnętrzne instalacje i wszelkiego rodzaju odbiorniki energii elektrycznej. Wytwarzane przez nie pola mogą wnikać do obiektów budowlanych znajdujących się w zasięgu ich działania. Ich wpływ przejawia się poprzez zakłócanie pracy innych urządzeń, natomiast ludzie poddani działaniu pól elektromagnetycznych szybciej się meczą.

Człowiek nie jest w stanie funkcjonować w sposób, który nie zagrażałby środowisku naturalnemu, ale świadomość tego faktu, przede wszystkim zaś gruntowna wiedza na temat źródeł i rodzajów zanieczyszczeń, może być czynnikiem, który umożliwi ograniczenie negatywnego wpływu na poszczególne komponenty środowiska. Wyrobienie w sobie nawyku uzasadnionego korzystania z dóbr natury i dóbr techniki sprzyja rozwojowi koncepcji zrównoważonego rozwoju, która jest naczelną zasadą niniejszego programu.

70