Geologische Fietsroute Door De Gemeente Maarn En Omgeving Van
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Geologische fietsroute door de gemeente Maarn en omgeving van ca. 25 km Gerard Pieter Gonggrijp ProGEO teriaal is van de stuwwal zelf en uit het ijs afkomstig. In de laatste ijstijd zijn deze smeltwaterwaaiers weer bedekt met puinwaaiers afkomstig uit de thans droge sneeuwsmeltwaterdalen op de flank van de Heuvelrug en met dekzanden. Via de Darthuizerpoort, een dal in de Heuvelrug waardoor het Fig. 1. Schematische geologische dwarsdoorsnede door de Utrechtse Heuvelrug en de Gelderse ijssmeltwater wegstroomde, komt de Vallei (de hoogte is sterk overdreven). route weer uit in de Gelderse Vallei. Na het verdwijnen van het ijs uit ons De route begint in het dekzandland- Deze zijn gevormd door enorme hoe• land begon de opvulling van de Gel• schap aan de voet van de Utrechtse veelheden smeltwater die door de derse Vallei met o.a. afbraakproduk- Heuvelrug. Dit dekzand is afgezet in stuwwal zijn heen gebroken. Het ma- ten van de stuwwal en dekzand. Bo- de laatste ijstijd, het Weich• selien, toen het landijs uit Scandinavië ons land niet bereikt heeft. De vorming van het dekzandpakket was een gevolg van het ontbre• ken van een aaneengeslo• ten vegetatiedek tijdens fa• sen met polaire omstandig• heden, die hier tijdens deze ijstijd heersten. Hierna kruist de route de Utrechtse Heu• velrug, die in de voorlaatste ijstijd, het Saalien, door het Scandinavische landijs, dat een groot deel van Noord• west-Europa bedekte, is opgeduwd. Het materiaal waaruit de rug bestaat, zijn klei-, zand- en grindafzettin- gen die voor de komst van het ijs door de Maas en Rijn in horizontale lagen zijn af• gezet ter plaatse van de Gelderse Vallei. Het ijs heeft deze lagen tot tientallen me• ters diepte weggebulldozerd en omhooggeperst, waar• door een diep bekken, de Gelderse Vallei met aan weerszijden stuwwallen, ontstonden. Daarna vervolgt de route zijn weg langs de rand van de Heuvelrug en Fig. 2. Geologische fietsroute in de gemeente Maarn e.o. het Kromme Rijngebied Verklaring gebruikte tekens: -> routerichting, 2 excursiepunt met beschrijving, * koffie-, lunchgelegenheid, G galerie-project: vrijdag-, zater• over smeltwaterwaaiers. dag-, zondagmiddag geopend, K kaasmuseum: zondag en maandag gesloten 79 Grondboor en Hamer nr.3/4 1995 vendien zijn er tijdens de warme perio• gedurende de laatste ijstijd door ijs en de Utrechtse Heuvelrug. Dit de tussen de beide ijstijden zeekleien sneeuwsmeltwater gevormd is. smeltwater brak o.a. ter hoogte afgezet. De schelpen in de onder• Het water kon toen niet, zoals nu van de huidige Darthuizerpoort grond wijzen op de aanwezigheid van het geval is in het voorjaar weg• door de stuwwal heen en schuur• een soort Zuiderzee, de Eemzee in de zakken omdat de bodem door de de hierbij een honderden meters Gelderse Vallei. Via zandverstuivingen, grote koude permanent bevroren breed 'dal' in de stuwwal uit. Het een gevolg van wanbeheer van de bo• was. meegevoerde puin is in een bre• dem door de mens en verschillende de smeltwaterwaaier voor de dekzandvormen komt de route weer 6. Camping Bonte Vlucht. De monding van het 'dal' afgezet (zie uit bij het beginpunt. provinciale weg loopt grotendeels ook (6), maar is later door dek• over de 'puinhelling' aan de voet zand bedekt. ROUTE van de stuwwal. De basis van de• ze 'puinhelling' bestaat uit zand 10. Parkeerplaats. Links van het 1. Station Maarn. Begin en einde en grind dat door smeltwater van pad ligt een gebiedje met veel van de routebeschrijving. het landijs is meegevoerd, toen heuveltjes. Deze heuveltjes zijn het water over de heuvelrug zijn evenals de dekzandruggen door 2. Zanderij NS. In de nog niet afge• weg zocht naar het ijsvrije gebied de wind gevormd. De laatste ont• werkte noordwand van de zande• in het zuiden. Aan de vlakke voet stonden echter onder droge po• rij zijn door het Scandinavische van de stuwwal waar de stroom• laire omstandigheden waarbij landijs gestuwde leem-, zand- en snelheid van het water afnam, door de koude weinig begroeiing grindlagen zichtbaar, die hier bezonk het meegevoerde zand aanwezig was. Terwijl de eerste, voor de komst van het ijs hori• en grind en vormde een reeks 'onrustige' vormen het gevolg zijn zontaal zijn neergelegd door rivie• van smeltwaterwaaiers. Tijdens van wanbeheer door de mens. ren als de Rijn en de Maas. de laatste ijstijd ontstonden de Overbegrazing, afbranden en sneeuwsmeltwaterdalen die plaggen van de begroeiing leidde 3. Maarnse Grindweg. De weg thans droog zijn. Het materiaal uit tot vernietiging van de vegetatie, loopt langs de rand van de opge• deze dalen werd in kleinere puin- waardoor de wind opnieuw in de duwde stuwwal, de Utrechtse waaiers aan de voet op de smelt• geschiedenis de kans kreeg. Heuvelrug en het met o.a. dek• waterwaaiers neergelegd. Het re• zand uit de laatste ijstijd opgevul• gelmatig stijgen en dalen van de 11. Breedeveen. Fraai uitzicht over de bekken. De weg kruist hier weg verraadt de aanwezigheid het veel 'rustiger' dekzandland- een lage duinrug die in de laatste van deze puinwaaiers. schap met daarachter de ijstijd is opgestoven. Links van de Utrechtse Heuvelrug. In de lage weg liggen op deze zogenoemde 7. Darthuizen. Het vlakke dek- delen van dit dekzandgebied, die dekzandrug enkele gerestaureer• zandlandschap, dat de overgang veelal zijn ontstaan door uitbla• de bronstijd grafheuvels (ca. vormt tussen de heuvelrug en zing, vormden zich door het op• 3000 jaar oud). het Kromme Rijngebied en dat in lossen in regenwater van humus de laatste ijstijd door de wind en en ijzerdeeltjes en het vervolgens 4. Sandenburgerlaan. De weg sneeuwsmeltwater is gevormd, weer neerslaan, podzolbodems voert de heuvelrug op. Op de top wordt hier onderbroken door een met een ondoorlatende oerbank. van de rug is het tamelijk vlak. Ver• flauwe rug. Deze dekzandrug is Op deze oerbank bleef het regen• moedelijk is het ijsfront nog even hier echter goed te zien omdat water staan, waardoor veenvor• over de stuwwal doorgeschoven. aan de rechterzijde van de weg ming optrad. Langs de oprijlaan naar De Ruiter- een deel is weggegraven. Dit veen is later uitgegraven, berg, achter het poorthuis staat maar de naam Breedeveen bleef aan weerszijden van het pad een 8. Broekhuizen. De 'bolle' akker bestaan. aantal grote stenen opgesteld. De aan de linkerkant van de Broek- stenen die afkomstig zijn uit de huizerlaan maakt deel uit van een 12a.Leersumsche Veld (buiten zanderij lagen vroeger bij het oude enkele kilometers lange, een paar broedseizoen). Het gebied is de station van Maarn. Aan de rech• honderd meter en maximaal 1,5 voortzetting van het zwak golven• terzijde bevinden zich de stenen meter hoge brede dekzandrug. de dekzandlandschap (zie de die door het landijs uit Scandinavië die bij (7) zichtbaar was. landbouwenclave) dat plaatselijk zijn aangevoerd. De stenen aan de opnieuw verstoven is met als re• linkerkant komen uit het zuiden, 9. Darthuizerpoort. Nadat het sultaat: uitgeblazen laagten en Duitsland, België en Frankrijk en landijs de Utrechtse Heuvelrug opvallende duinen. In laagten op zijn vóór de komst van het landijs had opgestuwd, trad een kli• oerbanken ontstonden de Leer- vermoedelijk op ijsschotsen naar maatsverandering op en begon sumsche Plassen die geleidelijk ons land vervoerd door de Rijn en de terugtocht van het landijsfront aan met veen opgevuld werden. de Maas. naar het noorden. Bij het afsmel• Later is het veen uitgegraven voor ten van het ijs kwam er veel brandstof, waardoor er weer 5. De Kaap. De weg loopt hier door smeltwater vrij, dat zich ophoopte open plassen kwamen. en langs een droog dal dat vooral in de Gelderse Vallei tussen het Grondboor en Hamer nr.3/4 1995 80 12b Leersumsche Veld (in broed- als de vroegere molen waar nu hogingen of verlagingen bestond seizoen). Het gebied is de voort• het transportbedrijf is gevestigd. in de eerste decennia van deze zetting van het zwak golvende eeuw vervlakt is door de mens. dekzandlandschap (zie de land• 17. Landgoed Anderstein. Hier is bouw enclave) dat plaatselijk op• de rand die het jongste dekzand 19. Koeheuvels. Hier is nog een nieuw verstoven is met als resul• (hoog) van het jongere (laag) laatste restantje actief stuifzand taat: uitgeblazen laagten en op• scheidt duidelijk te zien. De Rin- dat niet door herbebossing is vallende duinen. gelpoel gaat hier duidelijk om• vastgelegd, zoals dat aan het be• Langs de Heulweg is dit zeer hoog. En een blik links op de gin van deze eeuw algemeen ge• goed zichtbaar. golfbaan toont de (steil)rand in al bruikelijk was. zijn glorie. Helaas is het bijzonde• 13. Viaduct. Vanaf het viaduct is er re landschap hier nogal aange• 1. NS station. Einde fietstocht. een fraaie terugkijk op de tast door de aanleg van de golf• Utrechtse Heuvelrug, het indruk• baan, waar door de aanleg van NB. In Maam en Maarsbergen zijn wekkende bouwwerk uit de voor• kunstmatige heuvels en vijvers, geen fietsen te huur. laatste ijstijd. gevoed door kwelwater, vlak bij de rand een zeer onnatuurlijk op• 14. Haarweg. Deze weg loopt over pervlak is ontstaan. Aan de rech• Adres van de auteur een haar, een hogere rug. Op terzijde van de Ringelpoel heeft Instituut voor Bos- en sommige plaatsen is duidelijk te zich in de kwelzone onderlangs Natuuronderzoek zien dat de weg langs de rand de steilrand zelfs veen gevormd. Postbus 23 van een hoger (links) en een lager 6700 AA Wageningen (rechts) gebied ligt. Deze rand is 18. Nellenstein. Ook hier is het dek- hoewel hier en daar gecamou• zandgebied zeer vlak, enerzijds fleerd van Amersfoort tot Rhenen omdat het altijd al tamelijk vlak te vervolgen en loopt evenwijdig was, maar anderzijds omdat wat aan de Heuvelrug. Een verklaring er dan nog aan zeer flauwe ver• voor deze trede in het landschap zou kunnen zijn dat aan het einde van de laatste ijstijd, toen het kli• maat koud en vrij droog was, vanaf de Heuvelrug veel zand door de wind werd meegenomen de Gelderse Vallei in tot het vast• liep in de begroeiing, die in het la• gere deel begon.