Atatürk Dönemġnde (1923-1938) Eskġ Eser Polġtġkalari Ve Türkġye'de Yapilan Kazi Çaliġmalari
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ TARĠH ANABĠLĠM DALI TARĠH BĠLĠM DALI ATATÜRK DÖNEMĠNDE (1923-1938) ESKĠ ESER POLĠTĠKALARI VE TÜRKĠYE'DE YAPILAN KAZI ÇALIġMALARI ġükrü ÜNAR YÜKSEK LĠSANS TEZĠ DanıĢman Prof. Dr. Özdemir KOÇAK KONYA 2013 T.C SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ TARĠH ANABĠLĠM DALI TARĠH BĠLĠM DALI ATATÜRK DÖNEMĠNDE (1923-1938) ESKĠ ESER POLĠTĠKALARI VE TÜRKĠYE'DE YAPILAN KAZI ÇALIġMALARI ġükrü ÜNAR YÜKSEK LĠSANS TEZĠ DanıĢman Prof. Dr. Özdemir KOÇAK Bu çalıĢma Selçuk Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından 12203013 no’lu Yüksek Lisans tezi olarak desteklenmiĢtir. KONYA 2013 Adı Soyadı Şükrü ÜNAR Numarası 114202002001 Ana Bilim / Bilim Dalı Tarih / Tarih Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Prof. Dr. Özdemir KOÇAK Öğrencinin Atatürk Döneminde (1923-1938) Eski Eser Politikaları Ve Türkiye'de Tezin Adı Yapılan Kazı ÇalıĢmaları ÖZET Osmanlı Devleti’nin son döneminde baĢlayan eski eserlerin korunmasına yönelik uygulanmaya çalıĢılan politikalar, Türkiye Cumhuriyeti Devleti Dönemi’nde de sürdürülmek istenmiĢtir. Bu amaç doğrultusunda Mustafa Kemal Atatürk Dönemi’nde (1923-1938) eski eserlerin korunması için geniĢ kapsamlı kültür ve eğitim politikaları izlenmiĢtir. Osmanlı Devleti’nin hazırladığı hukuki düzenlemeler Türkiye Cumhuriyeti’nin (1923-1938) ilk yıllarında kullanılmaya devam edilmiĢtir. Atatürk Döneminde TBMM tarafında kabul edilen çeĢitli kanun ve emirlerin içinde eski eserlere ait maddeler yer almıĢtır. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren eğitime büyük önem verilmiĢ, bu kapsamda birçok yenilik yapılmıĢtır. Bu yeniliklerden Türk Tarih Kurumu’nun açılması, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin ve Ġstanbul Üniversitesi’nin kurulması; bu kurumlarda görevlendirilmek üzer yurt dıĢından bilim insanları getirilmesi ve yurt dıĢına yetiĢtirilmek üzere öğrenciler gönderilmesi çalıĢmamızı doğrudan ilgilendiren Atatürk Dönemi’nde eğitimle alakalı yapılan yeniliklerdir. Mustafa Kemal Atatürk Dönemi’nde yapılan bu çalıĢmaları ile eski eserlerin korunması ve arkeoloji biliminin geliĢmesi sağlanırken, aynı zamanda yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’ne çağdaĢ ve modern bir eğitim sistemi kazandırılmıĢtır. Osmanlı Devleti Dönemi’nde Anadolu’nun değiĢik yerlerinde yabancı bilim insanları tarafından yürütülen kazılardan bazıları Cumhuriyetin ilk yıllarında da devam etmiĢ, bazı kazılar ise yeni baĢlamıĢtır. Mustafa Kemal Atatürk Dönemi’nde yurt dıĢında eğitimlerini tamamlayarak yurda dönen Türk bilim insanları da Anadolu’nu değiĢik yerlerinde arkeolojik araĢtırmalar ve kazılara baĢlamıĢlardır. Anadolu’da yapılan bu kazılar eski eser politikasının birer parçasıdır. i Adı Soyadı Şükrü ÜNAR Numarası 114202002001 Ana Bilim / Bilim Dalı Tarih / Tarih Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Prof. Dr. Özdemir KOÇAK Öğrencinin Relıc Polıtıcs And Excavated Works Whıch Are Done In Turkey In The Perıod Of Tezin İngilizce Adı Atatürk (1923-1938) SUMMARY Policies that are being implemented for the protection of relic which had started at the last period of Ottoman Empire are wanted to maintain in the period of republic of Turkey, too. Wide- ranging cultural and educational policies are followed to protect relics for this purpose in the period of Mustafa Kemal Atatürk (1923-1938). Legal arrangements which prepared by Ottoman Empire are continued to be used in the early years of Republic of Turkey (1923-1938). The matters which is belonging to relics take part in various laws and orders which adopted by TBMM in the period of Atatürk. It is given an importance to education from the early years of many innovations are made in this regard. Opening of Turkish Historical Society, establishing of the Istanbul University and Faculty of Language, History and Geography; bringing scientists from abroad to take charge in these institutions and sending students to abroad to be trained are innovations related education which were made under Atatürk and these innovations are directly relevant to our study. These studies which were made the period of Mustafa Kemal Atatürk provides the protection of relics and the development of the science of archeology. At the same time Republic of Turkey which established newly is brought contemporary and modern education system. Turkish scientists in the period of Mustafa Kemal Atatürk who returned home by completing their education abroad started archaeological research and excavations in the different parts of Anatolia. These excavations which were made in Anatolia are part of relic politics. ii ÖNSÖZ Bu çalıĢma Selçuk Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından 12203013 proje numarası ile desteklenmektedir. Ġnsanoğlu tarihin her döneminde kendin önce yaĢamıĢ olan topluluklardan kalan taĢınır ve taĢınmaz eserlere karĢı ilgi duymuĢtur. Eski eserlere karĢı Osmanlı Devleti Dönemi’nde baĢlayan çalıĢmalar Türkiye Cumhuriyeti Dönemi’nde de geniĢleyerek devam etmiĢtir. Günümüzdeki eski eser politikalarının anlaĢılabilmesi için geçmiĢ dönemdeki politikaları bilinmesi gerekmektedir. Kendisini tanıdığım ilk günden itibaren sürekli danıĢtığım ve her konuda yardımını aldığım, bu zevkli konuyu çalıĢma fırsatı veren sayın hocam Prof. Dr. Özdemir KOÇAK’a sonsuz teĢekkür ederim. Tez çalıĢmam sırasında yardımını ve vaktini esirgemeyen Hocam Prof. Dr. Hasan BAHAR’a ve Doç. Dr. Hüseyin MuĢmal’a en içten teĢekkürlerimi sunarım. ÇalıĢmam sırasında değerli vaktini ayırarak yardımlarını esirgemeyen AraĢ. Gör. Aslı KISA’ya ve AraĢ. Gör. Dr. Hatice Gül KÜÇÜKBEZCĠ’ye teĢekkür ederim. Eğitim hayatımın oyunca beni her konuda destekleyen ve cesaretlendiren aileme teĢekkür ediyorum. ġükrü ÜNAR KONYA 2013 iii ĠÇĠNDEKĠLER ÖZET………………………………………………………..……………..…….….….…….iii ABSTRACT………………………………..……….………………………………………...iv ÖNSÖZ……………………………………………………………………………..…..……....i KISALTMALAR…………………………………..…..………………………….…..….ii MATERYAL-METOT…………………………….……………………………..………….v GĠRĠġ………………………………………………………………………………….….…...1 1. ATATÜRK DÖNEMĠNDE ESKĠ ESERLERĠN KORUNMASINA YÖNELĠK HUKUKĠ DÜZENLEMELER …………………………...…………………….……….....11 1. 1. Hilafetin Ġlgasına (Kaldırılmasına) ve Hanedan-ı Osmaniye’nin Türkiye Cumhuriyeti Memealiki (Ülkesi) Haricine Çıkarılmasına Müteallik (ĠliĢkin) Kanundaki Maddeler………………………………………………………………………………….…12 1. 2. Tevhidi Tedrisat Kanunundaki Düzenlemeler……….…………………...….12 1. 3. Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Seddine ve Türbedarlıklarla Birtakım Unvanların Men ve Ġlgasına Dair Kanun…………………………………………….…...13 1. 4. Ceza Kanunundaki Düzenlemeler………………………………...……….…13 1. 5. Türkiye Cumhuriyeti Dâhilinde Bulunan Bilcümle Mebanii Resmiye ve Milliye Üzerindeki Tuğra ve Methiyelerin Kaldırılması Hakkında Kanun……..…..….14 1. 6. Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun………...........14 1. 7. Belediye Kanununda Geçen Düzenlemeler……………….…………..……...15 1. 8. Mezarlıklar Hakkında Nizamnamedeki Düzenlemeler……………...……...15 1. 9. Basma Yazı ve Resimleri Derleme Kanunu………………………………….15 1. 10. Müzeler ve Rasathane TeĢkilat Kanunu…………………...…………….....16 1. 11. Resmi Evrak ve Defterlerden Lüzumsuz Olanlarının Yok Edilme Tarzı Hakkındaki Nizamnamedeki Bölümler………………………………………....……....…16 1. 12. Müzelerle Ören Yerleri Ziyaret Edenlerden Alınacak Ücret Hakkında Kanun……………….……………………………...……………………………………....17 2. KURUMSAL BAZDA YAPILAN ÇALIġMALAR……………………….….……....18 2. 1. Türk Tarih Kurumunun Kurulması……………………………………........19 2. 2. Dil ve Tarih –Coğrafya Fakültesinin Açılması………………………….…...23 2. 3. Ġstanbul Üniversitesi’nin Açılması……………………………………….…...25 2. 4. Türkiye’de Müzecilik AnlayıĢındaki DeğiĢiklikler………………………..…27 iv 2. 5. Atatürk Döneminde Yurt DıĢından Gelen Yabancı Bilim Ġnsanları……..…28 3. ATATÜRK’ÜN YURT DIġINA ÖĞRENCĠ GÖNDERME PROJESĠ; ARKEOLOJĠ VE ESKĠÇAĞ BĠLĠMLERĠ ALANINDA ĠLK YETĠġENLERĠN BAZILARI………………………………………...................................................................32 3. 1. Afet Ġnan…………………………………………………………………..…….33 3. 2. Sedat Alp………………………………………………………………….…….34 3. 3. Ekrem Akurgal………………………………..………………………….…….34 3. 4. Rüstem Duyuran………………………………………………….……………35 3. 5. Afif Erzen……………………………………………………………….………36 3. 6. Jale Ġnan……………………………………….…………………….………….37 3. 7. Suat Yakup Baydur…………………………………………………………….38 3. 8. Remzi Oğuz Arık………………………………………………………………39 4. ATATÜRK DÖNEMĠ ARKEOLOJĠK KAZILAR ………………………………..…..41 4. 1. Türk Bilim Ġnsanlarının Yaptığı Kazılar……………………………………..47 4. 1. 1. Orman Fidanlığı …………………………………………..……….……..47 4. 1. 2. Karalar ……………………………………………………..……….……48 4. 1. 3. Ahlatlıbel …………………………………………………..……………..48 4. 1. 4. Göllüdağ ………………………………………………………………….49 4. 1. 5. Alacahöyük …………………………………………………..…………..49 4. 1. 6. Trakya Tümülüsleri …………………………………………………….51 4. 1. 7. EtiyokuĢu ………………………………………………………………..51 4. 1. 8. Karaoğlan ……………………………………………………………….51 4. 1. 9. Pazarlı ……………………………….......................................................52 4. 2. Yabancı Bilim Ġnsanlarının Yaptığı Kazılar………………………….……..52 4. 2. 1. Kültepe ………………………………………………….………………..53 4. 2. 2. AliĢar ……………………………….…………………….………………54 4. 2. 3. Gavurkale ……………………………………………………..….............54 4. 2. 4. Ayasofya Camiindeki Mozaikler………………………………..……….55 4. 2 .5. Boğazköy …………………………………………………………..……..55 4. 2. 6. Arslantepe ………………………………………………………..……....56 4. 2. 7. Troia ………………………….……………………………………..….…56 4. 2. 8. Gözlükule …………………………………………………………..……..57 v 4. 2. 9. Kumtepe …………………………………………………………………...57 4. 2. 10. Kusura …………………………………………………………...……….57 4. 2. 11. Sultan Ahmet (Arasta Sokağı) ……………………………………...…..58 SONUÇ……………………………………..………………………….………………….…59 KAYNAKÇA…………………………………………………………………..……………64