Jaargang 43 Nummer 2 Maart 2012 Prijs € 6,50

Docentendag 2012

Maatschappij & Politiek

Vakblad voor Maatschappijleer (advertentie) Redactioneel Inhoud Te gast bij Gerdi Verbeet 4 Impressie Docentendag 2012

Maatschappijleer moet problemen anders aanpakken 7 Docentendaglezing door vakdidacticus Margarita Jeliazkova

Beeldvorming door spindoctors 10 Docentendaglezing door weten­ schapper en publicist Chris Aalberts

De Docentendag Maatschappijleer, op 10 februari jongstleden in Den Het belang van fact free politics 12 Haag, vult voor een belangrijk deel dit nummer. De dag was weer druk Docentendaglezing door cultuur­ bezocht en dat maakt het wat beter verteerbaar dat sommige scholen hun socioloog Dick Houtman maatschappijleerdocenten geen toestemming gaven er lessen voor te verzuimen, bang als ze zijn voor de lesurennorm. Laat een schoolmanager Voorbij droge institutiekunde 14 dan zelf eens gaan, zou ik zeggen, kan hij zelf ervaren hoe waardevol die Internationale en Europese politiek in de les dag is. De thuisblijvers zullen het moeten doen met de verslagen in dit en Wat als de positie van het vak mogelijk nog een volgend nummer. Over Dick Houtmans prikkelende uw stemgedrag zou bepalen? 18 lezing over fact free politics bijvoorbeeld. Dat mag dan terecht voorwerp Standpunten politieke partijen in van kritiek zijn, je moet wel beseffen dat puur fact based politics een illusie MaatschappijleerStemWijzer is. Politiek gaat ook - en behoort ook te gaan - over morele keuzen. De waarden die daarbij in het geding zijn, zijn nu eenmaal geen feiten. En Eén op de vijf docenten loopt dan, dat er wel eens een dronken MOE-lander over straat zwalkt mag het risico van een burn-out 20 dan een feit zijn, of je dat zo erg vindt dat er een politiek probleem Proefschrift over professionele van gemaakt moet worden, is een ander verhaal. Overigens komt het identiteit van docenten me voor dat veel van wat fact free politics wordt genoemd, politieke stemmingmakerij is waarbij schaamteloos relevante feiten worden genegeerd of verdraaid. RUBRIEKEN Ook in deze Maatschappij & Politiek een lang artikel over Grom 17 mensenrechteneducatie, met veel praktische adviezen en nog meer verwijzingen naar direct toepasbaar materiaal, dat uw leerlingen De werkvloer 24 enthousiast zullen begroeten. Integratie

Hans van der Heijde Geknipt 25

Lesmateriaal 26 Politiek

Recensies 27 Maatschappij Onderwijskwaliteit

NVLM 30

Gesignaleerd 31 Impressie Docentendag 2012 Te gast bij Gerdi Verbeet

Wolter Blankert

Op 10 februari vond de jaarlijkse Docentendag plaats, georganiseerd door de Nederlandse Vereniging van Leraren Maatschappijleer (NVLM) en ProDemos, Huis voor democratie en rechtsstaat. De opzet volgde het patroon van de afgelopen jaren, met presentaties en workshops over aansprekende onderwerpen. Uitzonderlijk was de locatie: de plenaire zaal van de Tweede Kamer.

Kamervoorzitter Gerdi Verbeet staat uitzonderlijk aanbod, want hoogst zel- van groepen leerlingen, bleek zich Kamervoorzitter Gerdi Verbeet stelde haar huis open voor maatschappijleerdocenten (foto: Lizzy Kalisvaart) niet bekend om haar loze beloften en den wordt het Kamergebouw voor iets daarvoor uitstekend te lenen. Het is zij deed haar aanbod van vorig jaar anders gebruikt dan waarvoor het is een passende plaats, want dit Huis de tijd om de vele vragen vanuit banen moet leiden niet over macht wen, die zijn sporen in het publieke dan ook gestand om gastvrijheid aan bedoeld. De Kamervoorzitter speelde voor democratie en rechtsstaat kan de zaal geduldig te beantwoorden, beschikt, maar hoopte in de afge- domein ruimschoots heeft verdiend. de Docentendag 2012 te verlenen. Een zelfs hoog spel, want een aanvraag tevens als Huis van Maatschappijleer zonder één ontwijkend antwoord. lopen ruim vijf jaar wel het nodige Met een mengsel van verwondering voor een spoeddebat op deze dag had worden beschouwd. Aan dikdoenerij doet ze niet, als het gezag te hebben opgebouwd. en bewondering citeerde hij uit het haar in een lastig parket kunnen bren- aan haar zou liggen, blijft ze het liefst brede aanbod van het nieuwe vak gen. Dat onderstreept het belang dat Erkenning de rest van haar leven Kamervoorzit- Docters van Leeuwen Maatschappijwetenschappen, met zijn zij hecht aan docenten Maatschappij- Hans Teunissen, voorzitter van de ter: ‘gewoon een heerlijk beroep’. Voor het inhoudelijk verhaal had- zeven domeinen en vele subthema’s. leer als vaandeldragers van de politieke NVLM, opende de eigenlijke Docen- Ze benadrukte desgevraagd dat ze den de organisatoren de keuze laten Maar zelfs als docenten erin zouden bewustwording. tendag vanaf het spreekgestoelte van als voorzitter die het debat in goede vallen op Arthur Docters van Leeu- slagen dat allemaal aan hun leerlingen de Tweede Kamer. Die bijzondere plek Huis van Maatschappijleer deed hij eer aan, met welsprekend-

Zij was er… Zij Zoals een uitstekend gastvrouw heid en overtuigingskracht; ‘Wij, de Avondprogramma met een spindoctor Van de Linden verder, ‘als je de media tegen je hebt, wordt het heel lastig betaamt, stelde zij haar hele huis open docenten Maatschappijleer, brengen en een mediaman daar tegenop te boksen. Het NOS Journaal is zeer beeld bepalend, terwijl aan de bezoekers, inclusief de centrale politiek bewustzijn bij aan onze De Telegraaf evenmin moet worden onderschat.’. hal of atrium, waarin de traditionele leerlingen en leveren zo onze bijdrage Ruimeen kwart van de deelnemers woonde het avondprogramma leermiddelenmarkt probleemloos aan de opkomst van de nieuwe gene- bijen maakte gebruik van het hotelarrangement, waarbij de school Kees Boonman, de even veelzijdige als ervaren mediaman, kon dat doorgang kon vinden. Voor de stand- raties parlementariërs. Het vak staat veelalde kosten vergoedde. Vanuit de groep deelnemers die het ho - laatste alleen maar bevestigen. Er is steeds meer sprake van medialogica, houders kleefde aan deze bijzondere er goed voor en krijgt in toenemende teluit eigen zak moest betalen, kwam de suggestie in de toekomst waarbij veel politiek initiatief bij de media ligt, soms bij De Telegraaf of locatie wel het ongerief dat ze uitzon- mate erkenning, zoals onder meer toteen all inclusive seminarbedrag te komen om vergoeding vanuit een andere krant, soms bij een televisierubriek. Die stelt een of andere het nascholingbudget zeker te stellen. misstand aan de orde, waarop Kamervragen en -moties volgen, soms Marleen Stein, derlijk vroeg uit de veren moesten om blijkt uit een onlangs aangenomen hun uit te stallen leermiddelen tijdig Kamermotie’. zelfs bekroond met wetgeving. Het vragenuurtje (aan het kabinet) door ROC Midden-Nederland door de veiligheidscontrole te loodsen. Gerdi Verbeet toonde zich daarna Beide sprekers op deze avond waren het er over eens dat de media terecht de Tweede Kamer op dinsdag vormt een dieptepunt van de parlemen- Die strenge veiligheidsmaatregelen een ontspannen gastvrouw, die vol de eretitel vierde macht van de ambtenarij hebben overgenomen. De taire democratie, met uitsluitend vragen over ditjes en datjes uit de ‘Een goede formule om de Docentendag met golden ook voor de gewone bezoekers, trots haar inrichting toonde aan de eerste spreker, Kay van de Linden, de spindoctor die veel heeft bijgedra- media van de afgelopen week. Een docent bracht daar tegenin dat dit een avondprogramma ervoor uit te breiden. Zo maar die hadden er nauwelijks last van. vierhonderd gasten, verspreid over de gen aan het succes van Pim Fortuyn, stelde dat de inhoud van de huidige vragenuurtje wel ideaal is voor een schoolbezoek, juist vanwege die kunnen er meer invalshoeken aan bod komen. Als zij hun wekker vroeg hadden afge- plenaire zaal en de publieke tribune. politiek uit gebakken lucht bestaat en nuanceerde dat niet na gesputter herkenbaarheid. Dat vind ik de belangrijkste reden om naar zo’n steld, was dat hun eigen keuze, omdat Zo wees ze glimlachend op het recent uit de zaal. Geen van de huidige partijen kan worden betrapt op dieplig- Sociale netwerken gaan een steeds belangrijker rol bij die medialogica studiedag te gaan: je hoort heel verschillende de organisatie de mogelijkheid bood in haar katheder uitgebeitelde Neder- gende uitgangspunten en een gevolg van deze beginselloosheid is dat spelen, iemand twittert of blogt het een of ander, waarop een nationale opinies, zowel van inleiders als van collega’s. al de avond ervoor te arriveren om een landse wapen, als uitvloeisel van een de poppetjes met de daarbij behorende beeldvorming centraal komen te hype kan volgen. Als nieuwsbron lijkt hun invloed overigens al weer ta- Juist als je op een ROC werkt, heb je daar boeiend programma in het gebouw PVV-motie om de nationale symbo- staan. Het is de taak van de spindoctor zijn klant zo aansprekend mogelijk nende door de toenemende onbetrouwbaarheid van deze nieuwe media. behoefte aan. Mijn instelling heeft dan ook van het vorig jaar opgerichte ProDe- len in het gebouw van de Tweede voor het voetlicht te brengen, met name in de media: ‘De beste spindoc- Op vragen vanuit de zaal erkende Boonman dat onderzoeksjournalistiek alle medewerking verleend. Om de burger- mos te volgen. Deze locatie tegenover Kamer meer zichtbaar te maken. Als tor van Nederland is Jack de Vries die het gelukt is een slecht product als niet de sterkste kant van de Nederlandse media vormt, voornamelijk als schapscompetenties goed vorm te geven is het het Binnenhof, volledig educatief een ervaren lerares (zij heeft jaren tot een verkoopsucces te maken’. ‘Maar’, zo stelde gevolg van geldgebrek. belangrijk je breed te oriënteren.’ ingericht voor de dagelijkse ontvangst Nederlands gegeven) nam zij daarna

4 Maatschappij & Politiek maart 2012 maart 2012 Maatschappij & Politiek 5 over te brengen, dan kan er nog niet de sociologie) in Gemeinschaft en Conclusie Docentendaglezing door vakdidacticus Margarita Jeliazkova van een afgeronde ‘maatschappijleer’ Gesellschaft nog altijd verhelderend. Het middaggedeelte stond in het teken worden gesproken. Daarvoor zit de Net als de sprekers de avond ervoor van presentaties en workshops in maatschappij te ingewikkeld in elkaar. wees hij op het toenemend belang van kleinere groepen, deels in het Tweede Om daar toch enige greep op te krijgen de beeldvorming in de politiek. Media Kamergebouw, deels in het gebouw Maatschappijleer moet is volgens Docters van Leeuwen het spelen daarbij lang niet altijd een van ProDemos. In deze Maatschappij & aloude onderscheid van Ferdinand positieve rol. Bij politici lijken pakkende Politiek en, mogelijk volgende num- Tönnies (een van grondleggers van slogans, bij de media pakkende beel- mers, zult u daarover bijdragen tegen- den, soms belangrijker dan feiten. komen. De organisatoren, de NVLM en problemen anders aanpakken Sociale cohesie, met het voorkomen ProDemos, kunnen met trots terugzien Jan van der Linden, van uitsluiting van bepaalde groepen, op een vlekkeloos verlopen dag op een Coen Gelinck Maurick College te Vught zou een belangrijk doel van de politiek tot de verbeelding sprekende plaats. moeten zijn, maar het primaat van de Of met die plaats een traditie kan wor- ‘Altijd interessant, er is altijd minstens één beeldvorming staat dat nogal eens in den gevestigd, valt nog te bezien, maar lezing die je echt interesseert. Onze school de weg. Dat wordt nog versterkt door het valt allicht te proberen. Margarita Jeliazkova, vakdidacticus Maatschappijleer en Maatschappijwetenschappen is een Elos-school, dat wil zeggen dat de de afgoderij van het eigen ik, waarbij Deze Docentendag onderstreepte nog steeds meer mensen zich steeds min- eens dat Maatschappijleer algemeen Hij was er… Hij school zich profileert als een internationaal aan de Universiteit Twente, begon haar lezing op de Docentendag met een kritisch der laten zeggen en bindingen zo veel wordt erkend als het vak dat bij uitstek georiënteerde school, met een uitgebreid oordeel over de huidige lesmethoden. In haar ogen halen de auteurs van deze boeken Europees netwerk. Dat heeft ook zijn weerslag mogelijk uit de weg worden gegaan. bijdraagt aan de politieke bewustwor- op de manier waarop ik mijn vak aanbied, met Aan het tegengaan van dergelijke ding van jongeren. Daarmee heeft ons onderzoeksvaardigheden en informatievaardigheden door elkaar. Ook wordt vaak veel aandacht voor de invloed van de Europese negatieve tendensen in de politiek vak zich een sterke positie verworven, Unie. De wereld houdt echter niet op bij Eu- kunnen leraren Maatschappijleer hun volkomen terecht natuurlijk. 3 van leerlingen gevraagd drie oplossingen voor een probleem te bedenken, zonder dat steentje bijdragen, met als eerste stap ropa, ook daarvan probeer ik mijn leerlingen zij eerst leren goed naar het probleem kijken. Een ander fundamenteel kritiekpunt te doordringen.’ uitsluiting in de klas te onderkennen en te bestrijden. van Jeliazkova is het rommelige gebruik van de begrippen maatschappelijk en politiek probleem.

(advertenties) Een interessant effect van de inleiding moet. Wat is dan het probleem?’. politieke agenda te krijgen? Problemen van Margarita Jeliazkova was dat de Precies die vraag moeten leerlingen kunnen immers alleen worden opgelost terminologie en typologie die zij in haar volgens Jeliazkova altijd stellen, voordat als ze worden erkend en er zijn ook lezing introduceerde ook op kritische ze met het vinden van oplossingen aan problemen die nooit op de politieke reacties van de aanwezige docenten de slag gaan. Docenten stimuleren de agenda terechtkomen. konden rekenen. Eén van de docenten leerlingen nu om oplossingsgericht te vond het onderscheid tussen een maat- denken, terwijl dat schadelijk kan zijn Probleem schappelijk en politiek probleem zo als niet eerst goed naar het probleem Jeliazkova definieert een probleem als helder als glas, een andere docent vroeg wordt gekeken. In de lesmethoden een kloof tussen wat is en wat wenselijk zich af waarom Jeliazkova zoiets als het staan kant-en-klare problemen, terwijl is. Tegelijkertijd houdt een probleem onderhoud van snelwegen überhaupt leerlingen gevoelig moet worden ook altijd in dat een groep mensen van als een probleem definieerde: ‘Dat we gemaakt voor probleemvinding: wie een andere groep mensen verwacht wegen moeten onderhouden is immers bepaalt dat iets een probleem is en wie dat ze iets doen om het probleem op onomstreden en we weten ook hoe het heeft de macht om dat probleem op de te lossen. Een probleem is dus niet

Gedeeld Typen Matig politieke Gestructureerde gestructureerde problemen problemen problemen (doelen en A B (doelen aanvaard, middelen twijfel over de aanvaard) middelen) Zekerheid over kennis en oplossingen Veel Weinig Matig gestructureerde problemen Ongestructu- (middelen C D reerde problemen bekend, doelen en waarden zeer omstreden) Normen en waarden en Normen Omstreden

Figuur 1 Figuur 2

maart 2012 Maatschappij & Politiek 7 (advertentie)

alleen technisch te definiëren, maar kwadrant B thuishoort. Een mobiliteits- wordt ook bepaald door de normen en vraagstuk dat een eenvoudige oplossing waarden van de groep die het probleem kent door de Nederlandse Spoorwegen onderkent. treinen te laten rijden, bevindt zich in Op basis van bovenstaande definitie kwadrant A, maar kan door de opsplit- onderscheid Jeliazkova vier typen poli- sing van het spoorbedrijf in combinatie tieke problemen. Deze typen geeft ze met winterse buien alsnog in kwadrant weer in een assenstelsel (zie figuur 1 en C of D terechtkomen. Volgens Jeliazkova 2 op de vorige pagina). zijn alleen problemen in de bovenste Elk probleem past in één van de vier twee kwadranten oplosbaar, en moet kwadranten, maar kan ook tussen de bij problemen in de onderste twee kwadranten verschuiven. In welk kwa- kwadranten eerst veel voorwerk worden drant een probleem wordt geplaatst, gedaan om die problemen boven de heeft grote gevolgen voor de manier X-as te krijgen. waarop men het probleem te lijf moet gaan. Een probleem dat zich in Politiek kwadrant A bevindt moeten leerlingen De indeling in kwadranten is ook niet met onderzoeksvaardigheden bruikbaar om het politieke spel beter aanpakken. Een dergelijk probleem, te begrijpen. Soms is de opvatting van bijvoorbeeld het onderhoud van een bepaalde groep zo dominant dat wegen (zie figuur 3), is eenvoudig op te een probleem van kwadrant C naar lossen. Daar is alleen een plan of ont- kwadrant A verhuist. Politici kunnen werp voor nodig (figuur 4). Docenten zich hierin echter ook vergissen. Ze gaan moeten leerlingen dan niet vragen een op zoek naar een technische oplossing hypothese op te stellen en deelvragen voor een probleem, terwijl er grote te bedenken. Dat heeft ook geen zin onenigheid bestaat over de normen en bij een probleem zoals abortus, dat waarden die bij dat probleem een rol door Jeliazkova in kwadrant C wordt spelen. In de uitvoeringsfase kunnen die geplaatst. Over abortus is alle tech- tegenstrijdige normen en waarden dan nische informatie bekend, leerlingen opnieuw een rol gaan spelen. Zo kan hoeven niet te worden gevraagd hier een kerncentrale een technische oplos- onderzoek naar te doen. Bij een pro- sing zijn voor een dreigend tekort aan Foto: Lizzy Kalisvaart bleem in dit kwadrant is een oplossing energie, terwijl er ook mensen zullen niet te vinden door onderzoek te doen, zijn die dat energietekort aan een mate- dergelijke vergissingen te behoe- maar door een dialoog te voeren die tot rialistische en verkwistende levenswijze den. Leerlingen moeten niet direct een compromis tussen tegengestelde wijten. Een blokkade van de kerncen- met onderzoeksvragen aan het werk normen en waarden kan leiden. trale kan voor hen een manier zijn om worden gezet, maar eerst naar het Natuurlijk hangt de plaatsing van een hun visie op het probleem onder de type probleem leren kijken. Dat maakt probleem in dit assenstelsel af van de aandacht te krijgen. het probleem niet eenvoudiger op te context waarbinnen het speelt. Het Aan docenten Maatschappijleer en lossen, maar het bevordert wel dat leer- onderhoud van wegen kan in ontwik- Maatschappijwetenschappen de lingen het met de juiste instrumenten kelingslanden een probleem zijn dat in opdracht om hun leerlingen voor aanpakken. 3

Ontwerp: Onderzoek: Snelwegonder- doelen aanvaard, doelen aanvaard: houd, sociale Verkeersveiligheid middelen bekend; wat zijn effectieve woningbouw hoe bereik ik mijn en efficiënte doel het beste? middelen?

Dialoog: middelen bekend, Abortus en eutha- Verkenning: Files, doelen omstre- nasie, stemrecht wat is eigenlijk wereldarmoede den; mag het? voor migranten het probleem? Is het ethisch aanvaardbaar?

Figuur 3 Figuur 4

maart 2012 Maatschappij & Politiek 9 Docentendaglezing door wetenschapper en publicist Chris Aalberts Peter Salden, Fons Vitae te

Confronterend lesgeven is mijn lust en mijn leven, dat zal ik echt missen als ik volgend jaar Beeldvorming met pensioen ben. Met vervroegd pensioen Hij was er… Hij gaan, voor je vijfenzestigste stoppen, heb ik was er… Hij nooit overwogen. De leerlingen pamperen, daar houd ik niet van, daarmee doe je ze tekort. door spindoctors Ik laat ze ook niet groepjes werken, zelden ten- minste. Ik blijf graag zelf het middelpunt in de les, daarvoor ben je leraar. Op dat punt ben ik Benjamin Meijer misschien niet met mijn tijd meegegaan, maar van de elektronische mogelijkheden maak ik Wat is een spindoctor nu precies, en wat is de rol van volop gebruik. Een smartboard in de klas vind Ben Huisman, ik echt fantastisch. Filmpjes, afbeeldingen en Joke Smit Vavo te Amsterdam de spindoctor in de Nederlandse politiek? Dit zijn de grafieken over vrijwel alle onderwerpen kun je zo laten zien, alleen dat wat je echt nodig ‘Ik volg alleen het avondprogramma, want vragen die Chris Aalberts probeerde te beantwoorden hebt. Je kunt ook heel eenvoudig verschillende morgen geef ik gewoon les. Mijn stagiair neemt visies tegenover elkaar zetten. Het is belangrijk morgen de honneurs waar; voor haar heel inte- tijdens zijn docentendaglezing. Aalberts is onderzoe- dat je leerlingen de andere kant van het gelijk ressant. Mijn school doet niet moeilijk, maar ik laat zien, dat ze daar oog voor krijgen, dat ze wil zelf die lessen niet missen. Binnen de vol- ker en docent aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam het doorhebben als er met twee maten wordt wasseneneducatie heb je al zo weinig uren en en tevens medeauteur van het boek U draait en u bent gemeten. Met je eigen politieke opvatting geen leerling zal je dankbaar zijn voor lesuitval. hebben ze totaal niets te maken, die horen Binnen de basiseducatie gaat het om de eerste niet eerlijk. ze niet te kennen. Vanzelfsprekend moet je beginselen van de rechtsstaat, maar die zijn be- je daarom nooit tot één invalshoek beperken. langrijk genoeg. In de grijze oudheid heb ik nog Ik vond het goed dat Docters van Leeuwen in het bestuur van de NVLM gezeten, waarbij ik De vraag wat een spindoctor is kan veel harder. Een goed voorbeeld is de het opbouwen van dat imago door de Leermiddelenmarkt in het atrium uitsluiting aan de kaak stelde. Op school moet je me inzette om tot een zinvol programma voor snel worden beantwoord: een politieke zogenaamde Swiftboat-campagne. Democraten als het genadeloos afbre- (foto: Lizzy Kalisvaart) daar waakzaam voor zijn en je moet leerlin- het beroepsonderwijs te komen.’ communicatieadviseur. Het is geen Tijdens de presidentsverkiezingen van ken ervan door de Republikeinen zijn gen duidelijk maken dat het een wezenlijk beroep op zich, maar meer een rol die 2004 verscheen opeens een serie recla- voorbeelden van spindoctoring. Daarbij die in een democratie van censuur probleem in de maatschappij vormt. Ik heb iemand die bij het politieke proces mes die het zorgvuldig opgebouwde is het belangrijk om op te merken dat is gevrijwaard, maar ondertussen is tientallen docentendagen achter de rug. Ik ga is betrokken zich kan aanmeten. Zo Vietnam-veteranenimago van de de tegenkandidaat van Kerry, George de situatie in Den Haag weerbarsti- er nog altijd met veel plezier heen en steek er kunnen volksvertegenwoordigers, Democratische kandidaat John Kerry W. Bush, de Swiftboat-campagne nooit ger. Het is goed om te realiseren dat Karen Loovers en nog altijd wel wat op. Deze locatie vormt voor bestuurders, fractiemedewerkers en probeerde kapot te maken met behulp expliciet heeft gesteund. Wanneer in een representatieve democratie, Matthijs van Waveren, mij wel een bekroning.’ Dollard College te Winschoten voorlichters deze rol op zich nemen. De van negatieve getuigenissen van zijn spindoctoring wordt opgemerkt dan zeker een met proportionele verte- belangrijkste taak van een spindoctor voormalige legerkameraden. Zowel werkt het namelijk niet meer. genwoordiging zoals de Nederlandse, ‘Onze school heeft volledig meegewerkt is om journalistieke berichtgeving te Bij spindoctoring bestaat het arsenaal direct contact tussen de kiezer en en vergoedt de kosten vanuit het nascho- beïnvloeden en daarmee een juiste van tactieken uit beeldvormen. Daarbij de gekozene minimaal is. Daarnaast Neeltje Sep, lingsbudget. Net als wij hecht de school veel beeldvorming onder kiezers te bewerk- kan worden gedacht aan Rita Ver- is sprake van een snel toegenomen Zoomvliet College te Roosendaal belang aan professionalisering, waaraan dit stelligen. Aalberts: ‘Een spindoctor donk op de BouwRAI, tussen goed- aantal journalistieke informatiebron- Zij waren er… waren Zij soort bijeenkomsten zeker een bijdrage levert. is diegene die op moderne wijze de geklede ondernemers, framen (een nen. Dat maakt de massamedia, met al ‘Buitenstaanders onderschatten de rol van Deze dagen zijn altijd heel inspirerend door de media manipuleert en de berichtge- hoofddoekje dat een ‘kopvod’ wordt hun spindoctoring die er in voorkomt, Maatschappijleer binnen het middelbaar verschillende visies waarmee je wordt gecon- ving zo effectief mogelijk naar zijn genoemd), liegen (wie verdenkt politici dus vanzelfsprekend onmisbaar. Het beroepsonderwijs nogal eens. De naam van

fronteerd. Het is belangrijk dat je leerlingen hand weet te zetten’. er niet van?) en lekken (zoals de gelekte bespreken van spindoctoring past bij het vak komt er dan ook niet voor, maar aan was er… Zij wijst op de rol die de beeldvorming speelt, miljoenennota’s). Dit alles om het doel het leerlingen leren begrijpen van het de burgerschapscompetenties kan ik twee jaar waarbij mensen soms volledig onverdiend Spindoctoring (de juiste beeldvorming) te bereiken. journalistieke en het politieke proces. lang twee uur per week besteden, uitgaande kapot worden gemaakt. Het is goed om met Het fenomeen spindoctor is over- Spindoctoring is een dankbaar onder- van vier dimensies. Wat je kwijt kunt, hangt leerlingen aandacht te besteden aan het gewaaid uit de Verenigde Staten en Maatschappijleer werp om kritisch denken over deze natuurlijk af van het type opleiding. Wij herber- kraken van politici, maar ook aan het maken het Verenigd Koninkrijk, waarbij voor Wat is nu de relevantie voor het vak domeinen te stimuleren. Want wie zegt gen een breed scala van opleidingen waarop je ervan. Om politiek gebakken lucht te noemen, beide landen geldt dat de manier van Maatschappijleer? Uit de discussie immers wat, waarover, wanneer, waar de lesstof steeds moet afstemmen. Juist omdat zoals Kay van de Linden doet, dat gaat ons te spindoctoring specifieke kenmerken tijdens de lezing van Aalberts bleek dat en waarom? 3 je zelf vorm aan die inhoud moet geven, zijn dit ver; daar kun je niets mee in de les, hooguit als heeft. Zo zijn er in de Verenigde Staten de inhoud van de lesstof op dit punt soort dagen van belang. Je doet er altijd wel stelling om te ontzenuwen.’ uiteraard veel meer gekozen functiona- nogal kan afwijken van de cynische ideeën op. Ik ben begonnen als journalist en rissen. Er zijn meer en vaker verkiezin- Spindoctor Kay van de Linden werkelijkheid. Docenten vertellen onze Benjamin Meijer is docent Maatschappij- later naar Maatschappijleer overgestapt. Dat gen en de campagnes zijn bovendien (zie ook pagina 5) leerlingen keurig over journalistiek leer op het Revius Lyceum in Doorn. bevalt me heel goed.’

10 Maatschappij & Politiek maart 2012 maart 2012 Maatschappij & Politiek 11 Docentendaglezing door cultuursocioloog Dick Houtman Dick Houtman spreekt over belang van free politics (foto: Lizzy Kalisvaart)

partij te stemmen, bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen helemaal niet zo Het belang van hoog ligt als vaak wordt verondersteld. Nog geen kwart van de kiezers zegt vooral op personen te stemmen. Verder zou slechts een kleine 10 procent van de fact free politics kiezers op diezelfde kandidaat hebben gestemd als deze voor een andere partij op de lijst zou staan. Kortom, de meeste Hessel Nieuwelink mensen lijken toch vooral op een partij te stemmen. Dit gegeven is belangrijk omdat nogal wat mensen in de politiek veronderstel- len dat mensen vooral op een persoon Een van de kritieken op populistische partijen als de PVV is dat zij fact free politics stemmen. Op basis van deze veronder- zouden bedrijven. Dat dat een probleem is, moge duidelijk zijn. Politici moeten zich stelling wilde voormalig D66-minister van Bestuurlijke vernieuwing, Thom de immers met de feiten bezighouden en zich daar ook op baseren. Zij moeten aan Graaf, de manier waarop volksvertegen- woordigers werden gekozen wijzigen. fact based politics doen. In zijn docentendaglezing stelt Dick Houtman, hoogleraar In een samenleving waar een sterke Cultuursociologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, dit ter discussie. band bestaat tussen kiezer en gekozene, komt een meervoudig districtenstelsel Het door de critici voorgestelde fact based politics is zeker even beter tot zijn recht, was zijn gedachte. Met andere woorden: de minister wilde problematisch. een fundamentele wijziging binnen de Nederlandse parlementaire democratie doorvoeren zonder dat er fundering Om de kritiek van Dick Houtman op fact of de uitkeringen moeten worden om uit te zoeken wat een goede zijn. Volgens Houtman leidt dit er mede voor zijn veronderstellingen was! Hier Bashir Azizi, free politics te begrijpen moet naar de verlaagd, kan op basis van onderzoek oplossing voor probleem X of Y is. De toe dat mensen dan gaan denken dat zou een grotere rol voor fact based poli- Lyceum Schöndeln te Roermond aard van zowel politiek als wetenschap alleen niet besluiten de uitkeringen te probleemdefinitie staat van te voren ‘die wetenschappers het allemaal zelf tics toch wel op zijn plek zijn? Misschien worden gekeken. Bij politiek gaat het verhogen of verlagen. De cijfers spreken echter vast waarmee de wetenschapper ook niet weten. Waarom zou ik dan moet het dan wel fact based debate ‘Nog niet zo lang geleden gaf ik Scheikunde in essentie om de formulering van een duidelijk niet voor zich. De politicus alleen nog maar dient om het beleid te nog naar ze luisteren?’. Mensen hebben worden genoemd? 3 en Biologie (havo-vwo), maar toen de school visie op het goede leven en de wegen moet bepalen wat hij belangrijk vindt legitimeren. Onwelgevallige conclusies tegenwoordig een alledaags postmoder- me vroeg het nieuwe vak Maatschappijwe- die daar naartoe zouden leiden. Het en moet dus een moreel oordeel vel- hoeven vervolgens ook niet te worden nisme waarin alle autoriteiten ter discus- betreft dus afwegingen tussen bepaalde len. Fact based politics is hier dus geen geaccepteerd omdat er altijd wel weer sie staan en deze autoriteiten (kerk, Hij was er… Hij tenschappen vorm te gaan geven, ben ik daar De afwezige docent, graag op ingesprongen. Hoewel ik van mijn waarden. Hoewel feiten een rol bij een uitweg voor ‘betere politiek’. andere wetenschappers zijn die de politiek, wetenschappers en rechters) verspreid over heel het land vakken hield, ben ik toch het meest geïnteres- afwegingsproces kunnen spelen, zal Overigens stelt Houtman niet dat er in conclusies in twijfel trekken. ook maar een mening verkondigen. seerd in menselijke processen. Daardoor behoor het uiteindelijk altijd om een morele Den Haag helemaal geen rol moet zijn ‘Ik was heel graag gegaan. Zo’n dag mag je afweging gaan. voor feiten en wetenschap. Beleidsma- Toch geen fact free debat? ik tot de eerste lichting die het masterprogram- Mensen stemmen toch eigenlijk niet missen, maar ik mocht niet van ma Maatschappijwetenschappen heeft voltooid kers kunnen namelijk kijken welke mid- Houtman laat scherp zien dat de de schoolleiding. Bij ons op school is men Waarheid delen volgens sociaalwetenschappelijk modieuze kritiek op fact free politics bij Hogeschool Fontys. Daarna heb ik nog een vooral op een partij panisch geworden voor lesuitval. Elke vorm van master Filosofie gedaan met een ‘Plasterk- Houtman geeft aan dat de sociale onderzoek succesvol zijn om bepaalde problematisch is en dat het zeker niet nascholing moet buiten het reguliere rooster beurs’, uit pure interesse en als ondergrond. Ik wetenschap wel aan waarheidsvinding doelen te bereiken. Nadat de politieke wenselijk is dat haar tegenhanger (fact plaatsvinden, behalve als het past binnen een

probeer aan mijn leerlingen over te brengen kan doen, maar dat betreft dan altijd waardenafweging heeft plaatsgehad, Ook de belangrijker wordende opdracht based politics) werkelijkheid wordt. of andere beleidsprioriteit. Trouwens, ook niet… er was Hij dat het niet gaat om uiterlijkheden, maar om een gedeeltelijke waarheid. De kennis kunnen beleidsmakers kijken welke mid- om wetenschap te populariseren heeft Desalniettemin is de irritatie over het op vergoeding van de kosten hoef ik niet te de diepere processen. Ons vak vat ik breed op, die de sociale wetenschap genereert, zal delen deze doelen op een zo efficiënt het aanzien van de wetenschap geen gebrek aan feitelijke of zelfs weten- rekenen, zelfs niet als de dag in het weekend je moet altijd blijven graven naar dieperliggen- nooit een precieze afspiegeling van de mogelijk wijze bereiken. goed gedaan. Een van de manieren om schappelijke fundering van politieke zou plaatsvinden. Er wordt uitsluitend nascho- de oorzaken, met verschillende mogelijkheden. sociale werkelijkheid zijn. Daarmee is de wetenschap te populariseren is door aan betogen goed te begrijpen. In zijn lingsgeld besteed aan de door de schoolleiding Je moet je ook niet tot Nederland beperken, sociale wetenschap nooit objectief. De Tanend gezag te schuiven bij De Wereld Draait Door docentendaglezing stelde hoogleraar bepaalde prioriteiten, initiatieven van docenten maar daar steeds de Europese instellingen onderzoeker die aantoont dat werklo- Houtman ziet de roep om fact based of Pauw en Witteman. Omdat televisie Kiezersonderzoek Joop van Holsteyn ter worden zonder meer afgewezen. Het enige bij betrekken; die maken deel uit van onze zen bij lage uitkeringen worden geprik- politics als een belangrijke oorzaak van saai schijnt te zijn als iemand niet wordt discussie of de politiek personaliseert voordeel is dat je weet waar je aan toe bent politieke besluitvorming. De lezing van de heer keld om te gaan werken, heeft evenveel het veronderstelde, tanende gezag tegengesproken, wordt voor iedere en mensen vooral op basis van perso- en je je onnodige moeite kunt besparen. Docters van Leeuwen bood de verdieping die gelijk als de onderzoeker die aantoont van de wetenschap. Het wordt volgens deskundige ook iemand uitgenodigd nen en niet partijen of ideologieën hun Verstarrend is het echter wel en ik vrees dat het ik zoek op een dag als deze. Daarnaast is de dat er sprake is van meer sociale uit- Houtman steeds gebruikelijker dat die het tegenovergestelde beweerd. Op keuzen maken. Van Holsteyn liet zien ziekteverzuim erdoor zal stijgen, met veel meer locatie natuurlijk fantastisch.’ sluiting wanneer uitkeringen worden wetenschappers aan beleidsonderzoek televisie zien de kijkers vervolgens twee dat het aantal mensen dat aangeeft lesuitval als gevolg. Is dit normaal?’ verlaagd. Een politicus die zich afvraagt doen. Zij krijgen een concrete opdracht deskundigen (gelijken?) die het oneens vooral op een persoon en niet een

12 Maatschappij & Politiek maart 2012 maart 2012 Maatschappij & Politiek 13 Internationale en Europese politiek in de les De tweede les is dat het daadwerkelijke Een bezoek aan Den Haag is sowieso een functioneren van de instituties zelf zich aanrader voor docenten die aandacht bij uitstek via interactieve werkvormen willen besteden aan de rol van interna- laat illustreren. Debatten, rollenspelen, tionale organisaties in de versterking moot courts en simulaties zijn vele malen van vrede en veiligheid. Studenten zijn Voorbij droge effectiever, dan een droge opsomming altijd sterk onder de indruk van het van de besluitvormingregels van deze of prachtige Vredespaleis, waarin het Inter- gene organisatie. Hieronder volgen aan- nationaal Gerechtshof zetelt en ruzies knopingspunten die docenten kunnen tussen landen worden beslecht.7 Dit is institutiekunde helpen deze twee lessen in de praktijk te goed te combineren met een bezoek brengen. aan het Internationaal Strafhof, waar Herman Lelieveldt en Barbara Oomen de wereldgemeenschap sinds 2003 de Verenigde Naties gruwelijkste misdrijven berecht: geno- Basisinformatie over de Verenigde Naties cide, oorlogsmisdrijven en misdrijven (VN) is niet alleen te vinden via de eigen tegen de menselijkheid. Een bezoek Afgelopen augustus schreef Barbara Oomen een stukje in website van de volkerenorganisatie, aan het Strafhof kost niet meer dan een maar ook in de VN-Arena van het Cen- telefoontje, en de outreach-afdeling stelt de Volkskrant onder de titel ‘De school staat in de wereld’. trum voor Mondiaal Onderwijs en op de een heel programma samen, waaronder website van de Nederlandse Vereniging een bezoek aan de rechtszalen.8 Scholieren van vandaag, zo stelde zij, zijn ook wereldbur- voor de Verenigde Naties.1 Hier staat gers en moeten de weg in de Europese en internationale ook een overzicht van de Model United Mensenrechten Nations (MUN), voor veel scholieren dé Sinds de opstelling van de Universele politiek leren. Burgerschapsonderwijs zou zich niet alleen kennismaking met de Verenigde Naties, Verklaring voor de Rechten van de Mens met een overzicht van MUN-initiatieven, in 1948, spelen mensenrechten een op problemen dichtbij moeten richten, maar ook op de en een doe-het-zelfhandleiding.2 Juist in belangrijke rol in het werk van de Ver- kennis, houding en vaardigheden die nodig zijn om mon- een rollenspel als het MUN leren scho- enigde Naties. Het werkt goed om scho- lieren veel over de politiek van onder- lieren eerst te vragen wat zij zélf in een diale problemen aan te pakken. Prompt ontving zij een handelingen binnen VN-verband en de dergelijke verklaring zouden zetten, om rol van maatschappelijke organisaties daarna een kort filmpje te tonen waarbij e-mail van een leraar Maatschappijwetenschappen, met in het beïnvloeden ervan. Wie minder scholieren kunnen aantekenen welke een vraag naar de concrete invulling van dit voorstel. Juist tijd heeft kan een van de rollenspelen rechten zij wél en niet zelf ook hebben uit de Kompas Mensenrechteneducatie opgeschreven.9 In het benadrukken van deze stof, zo schreef de docent, ervaren leerlingen als doen, zoals onderhandelingen over de het belang van mensenrechten leidt een walvisvangst of een rechtszaak over spel als Een stap vooruit, uit de Kompas ‘moeilijk en saai, als droge institutiekunde’. Daar lag voor aidsmedicatie.3 Mensenrechteneducatie onvermijdelijk Herman Lelieveldt en Barbara Oomen natuurlijk een hand- Een van de grote dilemma’s binnen de tot discussies.10 Ook zijn de films van Verenigde Naties is de vraag of groot- Movies that Matter (te doorzoeken op schoen om op te pakken. schalige mensenrechtenschendingen thema, en telefonisch te bestellen met om militaire interventie roepen. Een lesbrieven) vaak heel erg geschikt: Blood stelling als ‘De internationale gemeen- in the Mobile was een van de films die in Breng, net als premier Rutte, een bezoek aan het Vredespaleis (foto: Internationaal Gerechtshof) Als politicoloog, respectievelijk jurist, kennis, maar ook om het nadenken hoe schap zou militair moeten interveniëren onze cursussen tot veel discussie leidde. doceren wij vakken als The Politics of the deze het best voor de samenleving kan in Syrië’ leent zich goed voor een debat. Na de, juridische niet-bindende, Univer- shots van regeringsleiders voor zich die Nooit eerder werd de impact van Brussel European Union en Origins and Implemen- worden ingezet. Daarbij kunnen scholieren zich ter voor- sele Verklaring hebben de Verenigde voor een zoveelste top bijeenkomen en zo sterk op nationaal niveau gevoeld. tation of Human Rights aan het Univer- bereiding verdiepen in het denken over Naties negen, wel bindende, mensen- na twee dagen weer huiswaarts gaan Docenten kunnen door te starten bij sity College Roosevelt Academy, een Geleerde lessen de Responsibility to Protect.4 rechtenverdragen geformuleerd. Vooral zonder dat iemand echt lijkt te weten stakingen en rellen zo stap voor stap de Engelstalig college van de Universiteit Op basis van onze onderwijservaringen over het Kinderrechtenverdrag is veel wat er nu is besloten. weg naar Brussel voor hun leerlingen Utrecht in Middelburg. Het onderwijs hebben wij twee lessen geleerd over Strafhof materiaal beschikbaar.11 Toch is het De Europese Unie uitleggen aan de hand plaveien. De website Europaeducatief13 aan de university colleges is intensiever, het bij jongeren tot leven brengen van In dat verband is het interessant om de moeite waard om ook aandacht te van wat er in Brussel gebeurt, is niet biedt lesmateriaal, maar om leerlingen interactiever en kleinschaliger dan het de Verenigde Naties, de Europese Unie specifiek aandacht te besteden aan het besteden aan het Vrouwenverdrag. Het de beste aanvliegroute voor onderwijs echt bij de materie te betrekken is het reguliere universitair onderwijs: één en de Raad van Europa. De eerste les is humanitair oorlogsrecht, de Geneefse al eerder genoemde Kompas heeft oefe- over Europa. Leerlingen zullen Europa onvermijdelijk om gebruik te maken van vak omvat dertig bijeenkomsten met dat deze instituties pas tot leven kunnen Conventies en bijvoorbeeld de rol van ningen als ‘Loon naar Werk’, maar hier is pas echt interessant vinden, als ze zien voorbeelden met een grote actualiteits- maximaal 25 studenten en biedt zo alle komen als jongeren de actuele kwesties het Rode Kruis. De organisatie verzorgt ook het lesmateriaal van de Commissie hoe groot de impact van de Europese waarde en herkenbaarheid. Dagbladen ruimte om met een waaier aan werkvor- zien waarmee zij zich bezighouden en zelf gastcolleges en heeft goed lesmate- Gelijke Behandeling nuttig.12 Unie op het dagelijkse leven en de staan daar vandaag de dag vol mee. men te experimenteren. De aandacht zich realiseren hoe groot hun impact riaal met discussiestellingen als ‘tijdens nationale politiek is. Dat vraagt om Denk aan de ruzie tussen staatssecretaris voor kritisch democratisch burgerschap op nationale politiek en op hun eigen een oorlog zijn burgerslachtoffers onver- Europese Unie onderwijs waarin politieke problemen, Henk Bleker en de Europese Commissie past in de missie die dit soort colleges dagelijks leven is. Dat vraagt om een mijdelijk’.5 In het Humanity House in Den Veel burgers, en dus ook veel leerlingen, en niet zozeer de regels van de Euro- over ontpoldering, de vraag of Neder- van oudsher in het Angelsaksische probleemgerichte aanpak van de rol van Haag kunnen scholieren zelf ervaren hoe ervaren de Europese Unie als een inge- pese besluitvorming, het startpunt zijn. land iets tegen het drugstoerisme kan onderwijs hebben gehad: onderwijs deze organisaties: eerst de kwesties, dan het is om hulpverlener in een rampge- wikkelde en abstracte instelling. Als ze Vanuit dit licht bezien is de financiële doen zonder daarmee het vrije verkeer gaat niet alleen om de overdracht van de instituties. bied te zijn.6 aan Brussel denken, zien ze de bekende crisis een zegen voor het onderwijs. van diensten te belemmeren en de

14 Maatschappij & Politiek maart 2012 maart 2012 Maatschappij & Politiek 15 ­kritiek van de PVV op arbeidsmigranten de Raad voor Nederland te laten zien. discussies over de scheiding tussen kerk Toegang tot Geneesmiddelen. uit de Midden- en Oost-Europese landen Zo deed de actie Geen kind op straat een en staat in verschillende landen. 4. Zie bijvoorbeeld het rapport van de (de zogenaamde MOE-landen). De web- succesvol beroep op het Europees Soci- Een discussie over de grenzen aan de Adviesraad Internationale Vraagstuk- site Europa-nu.nl biedt veel actuele (maar aal Handvest om ervoor te zorgen dat vrijheid van meningsuiting is een mooie ken over dit onderwerp, Advies nr. 70 soms tamelijk droge) informatie over uitgeprocedeerde kinderen niet op straat manier om het werk van het Europees via www.aiv-advies.nl. De adviezen dergelijke ontwikkelingen in de Europese moesten verblijven.20 Het RvE-Verdrag Hof voor de Rechten van de Mens te illu- over bijvoorbeeld de universaliteit van Unie. De website Presseurop daarentegen over Huiselijk Geweld en Geweld tegen streren. In de zaak-Wilders werd gerefe- mensenrechten (nr. 63) of het briefadvies biedt een keur aan in het Nederlands ver- Vrouwen is ook in Nederland van belang; reerd aan twee lijnen in de Straatsburgse over het EHRM (nr. 18) vormen ook goede taalde opiniestukken en cartoons uit de hier zijn jaarlijks 200.000 volwassenen en jurisprudentie: het Handyside-arrest inleidingen op deze onderwerpen. Zie Europese dagbladen. Docenten zouden 120.000 kinderen slachtoffer van huiselijk (hierin werd aangegeven dat juist politici ook www.responsibilitytoprotect.org. Rossum van Koen Foto: Oh Oh Castricum daarbij zeker aandacht moeten beste- geweld.21 Ook is het interessant om met het recht hebben to ‘shock, offend and 5. www.rodekruis.nl/wat-kunt-u-doen/jonge- den aan de opkomst van eurosceptische scholieren naar de rapporten over Neder- disturb’) en zaken als Féret en Le Pen (het ren/maatschappelijke-stage/lesmateriaal/ partijen in vrijwel alle lidstaten, iets wat land van de Europese Commissie tegen Hof gaf hierin aan dat de vrijheid met paginas/humanitair-oorlogsrecht.aspx. Twee omroepfeiten die mij kort verblijdden, als eilandjes van hoop in een oceaan van zorg en op de officiële informatiewebsites nogal Racisme en Intolerantie, het Europees verantwoordelijkheden komt). Scholieren 6. www.humanityhouse.org. ergernis. eens onderbelicht blijft. Anti-Discriminatiecomité of de Mensen- kunnen aan de hand van deze arresten 7. www.vredespaleis.nl; www.icj-cij.org. De Vlaams-commerciële versie van Oh Oh Cherso is afgeblazen, helaas niet in de eerste plaats rechtencommissaris te kijken.22 beide kanten van de zaak bepleiten. 8. www.icc-cpi.int. wegens vulgariteit, maar wel is duidelijk dat Vlaanderen de neuk- en afzeiktelevisie, die daar nog StemWijzer 9. Wie op YouTube ‘Universal Declaration of lang niet zo ver is doorgevreten als bij ons, nu al spuugzat is. De publieke VRT blijft een voorbeel- Leerlingen kunnen veel baat hebben bij Conclusie Human Rights’ intypt krijgt een filmpje, Het Europees dige oase van cultuur en beschaving, al zouden de Vlamingen hun politici wel met iets meer durf de StemWijzer voor de Europese verkie- Men hoeft zich er niet over te verbazen als dat steevast erg aanspreekt. mogen aanpakken. zingen, die nog steeds online beschik- leerlingen niet vanzelf voor een verhaal 10. Kompas mensenrechteneducatie. Een stap Iets meer durf, maar in godsnaam niet zo hersenloos en puberaal als PowNews. Na Cohens aftocht baar is. Het is een aantrekkelijke interac- mensenrechtenverdrag over het belang van Europese en interna- vooruit. werd Rutger Castricum danig in de tang genomen bij De Wereld Draait Door. Eindelijk! Hoewel, tieve website die hen aan de hand van tionale organisaties warmlopen. Immers, 11. Bijvoorbeeld via www.kinderrechten.nl, DWDD voedt zelf ook het anti-intellectualisme door domme types als Britt aan de borst te drukken. dertig concrete stellingen letterlijk laat is belangrijker dan ook bij studenten in Middelburg en maar ook het boek van de Raad van Eu- zien waar zij zelf staan ten opzichte van Utrecht gaat de taaie, institutionele kost ropa Exploring Children’s Rights, www.coe. De Publieke Omroep is uitgerekend door PvdA’er Plasterk verrijkt met drie Telegraaf-producten. Europa en van de partijen die aan de ver- de Nederlandse Grondwet er moeilijk in. Als echter bij brandende int/t/dg4/education/edc/3_RESOURCES/ Waarom deed hij dat? Uit electorale angst voor de populisten? Als culturele boetedoening is kiezingen voor het Europees Parlement kwesties wordt begonnen, is te merken Resources_for_teachers_en.asp. Plasterk in het Mattheus-koor gaan zingen. Zonder hoed. hebben meegedaan.14 Het uitgangspunt dat ze wel degelijk willen begrijpen hoe 12. www.cgb.nl. Waarom moeten we het hooligan-, bier- en chipspubliek met vunzigheden en ordinaire toppers bij het gebruik van al deze bronnen is EVRM deze instellingen werken. Dat lukt het 13. www.europaeducatief.nl. naar de publieke zenders lokken? Opdat het gemene volk tussen de trash door per ongeluk iets dat leerlingen eerst door een probleem Het belangrijkste verdrag van de Raad beste door ze niet alleen over deze orga- 14. www.euprofiler.eu/language/nl. zinnigs voorgeschoteld krijgt als het te laat wegzapt? De al lang achterhaalde sandwichformule? Ik moeten worden geraakt, voordat het zin van Europa is natuurlijk het Europees nisaties te vertellen, maar ze juist dingen 15. http://ec.europa.eu/nederland/youth/tea- dacht dat de liefhebber van uit- en onderbuiktelevisie al ruim bediend werd door zeven kanalen die heeft om ze uit te leggen hoe de politiek Verdrag voor de Rechten van de Mens te laten doen. Er is veel onderwijsmateri- chers/index_nl.htm#2. ons belastingbetalers niets kosten? die problemen aanpakt en welke besluit- (EVRM). In Nederland is dit verdrag in veel aal waarmee docenten aan de slag kun- 16. www.budgeteurope.nl. Met de Belgische Afscheiding hebben wij indertijd het beschaafdste deel van de Nederlanden moe- vormingsregels daarvoor bestaan. opzichten belangrijker dan de Grondwet, nen. Omdat veel van dit materiaal door de 17. www.youtube.com/watch?v=h3lUR8L1niY. ten laten gaan. Een aderlating waar we nooit meer bovenop zijn gekomen. Ook de Europese Unie leent zich bij onder andere omdat er rechten in staan instellingen zelf is ontwikkeld, komt een 18. www.coe.int (zie onder Documentation, en uitstek voor het doen van besluitvor- die niet in de Grondwet staan (het recht kritische reflectie over hun functioneren dan Human Rights Factsheets). mingssimulaties. Medewerkers van de op een eerlijk proces, het recht op leven), niet altijd voldoende uit de verf. Dat is 19. www.coe.int/edc. Grom vertegenwoordiging van de Europese maar ook omdat de rechter hier wet- iets waarvoor docenten zelf zorg moeten 20. www.geenkindopstraat.nl. Commissie in Den Haag kunnen deze op ten niet aan de Grondwet, maar wel aan dragen door aan te haken bij actuele 21. www.huiselijkgeweld.nl, zie de materialen locatie aanbieden.15 Ook is er een inter- verdragen mag toetsen. Het EVRM is dan discussies over nut en noodzaak van al in de Kompas over dit onderwerp. actief begrotingsspel dat docenten zelf- ook dagelijkse kost voor veel rechters en deze organisaties. Juist de afgelopen 22. www.coe.int/t/dghl/monitoring/ecri/ [email protected] standig in hun lessen kunnen inzetten.16 beleidsmakers, maar speelt nauwelijks jaren laten opinieleiders en veel politieke country-by-country//NLD-CbC- een rol in onderwijsdiscussies over de partijen zich steeds kritischer uit over met III-2008-3-NLD.pdf en https://wcd.coe.int/ Raad van Europa rechtsstaat. Met een aantal korte filmpjes name het Europese Hof voor de Rechten ViewDoc.jsp?id=1417061. Als er één organisatie is die weinig is het belang van het EVRM in Nederland van de Mens en de Europese Unie. Die 23. Zoek op YouTube op ‘EVRM’ en ‘Haaken- aandacht krijgt, dan is het wel de Raad goed te illustreren.23 kritiek laat zien dat deze instellingen visser’ voor de vijf filmpjes. van Europa (RvE). De organisatie die in Het is jammer dat het verdrag niet regel- niet alleen steeds zichtbaarder zijn op 24. Alle jurisprudentie van het EHRM staat op 1949 werd opgericht om de democratie matig in de lessen over de rechtsstaat nationaal niveau, maar toont ook aan dat hudoc, www.echr.coe.int/echr/resources/ en de rechtsstaat in het grote Europa te terugkeert, omdat veel jurisprudentie van hun bestaansrecht niet vanzelf spreekt. hudoc, de controverse in de kranten in via bevorderen, is hier nagenoeg onbekend. het Europees Hof voor de Rechten van Alle reden dus om hun functioneren eens Google na te zoeken. Het is aan te raden om met de propa- de Mens zich goed leent voor debatten goed onder de loep te nemen. 3 ganda-achtige introductiefilmpjes van en werkstukken; bijvoorbeeld over de Herman Lelieveldt is hoofddocent de Raad zelf, of van de BBC te beginnen.17 zaak-Lautsi (over de vraag of Italiaanse Noten Politicologie aan University College Roose- Ook de informatiebladen van de Raad ouders mochten eisen dat hun kind in 1. www.un.org; www.cmo.nl/vnarena-vo; velt Academy in Middelburg. Barbara van Europa zijn informatief, net als de een klas zonder kruisbeeld aan de muur www.nvvn.nl. Oomen is hoogleraar Sociologie van de interactieve kaart op de website.18 les kreeg)24, of de zaak-Leyla Sahin versus 2. www.nvvn.nl/nl/nvvn/site/over-de-nvvn/ mensenrechten aan hetzelfde college en aan De Raad van Europa heeft een hele Turkije (over de vraag of Turkse universi- model-united-nations. de Universiteit Utrecht (zie www.roac.nl). website vol met onderwijsmaterialen teiten een studente mochten verbieden 3. Kompas mensenrechteneducatie, te en best practices.19 Daarbij is het interes- om een hoofddoek te dragen). Deze downloaden via www.vormen.org/Kompas/ Wilt u op dit artikel reageren, stuur dan een sant om de relevantie van het werk van voorbeelden lenen zich ook goed voor index.html, de Makah Walvisvangst en e-mail naar: [email protected].

16 Maatschappij & Politiek maart 2012 maart 2012 Maatschappij & Politiek 17 Standpunten politieke partijen in MaatschappijleerStemWijzer Een concreet antwoord op deze vraag len moet zijn. Deze moeten niet als een tiecijfer te schrappen en in het mbo zijn blijft meestal uit. Het valt ook niet mee kerstboom worden volgehangen. De zowat alle eisen voor Leren, Loopbaan om partijen op basis van hun houding VVD wil zich op de kern concentreren. en Burgerschap vervallen. Hij kwalifi- ten opzichte van Maatschappijleer, D66’er benadrukt ceert dit als zeer zorgelijk. Kathleen Fer- Burgerschap en Maatschappijweten- de rol van Maatschappijleer bij het rier van het CDA legt de nadruk op het Wat als de positie schappen te rangschikken. De belang- bevorderen van debat in de klas. In de belang van mensenrechteneducatie en rijkste reden daarvoor is dat het vak in multiculturele samenleving is het van vindt dat Bildung op school belangrijk is. de dagelijkse politieke praktijk geen groot belang dat diversiteit een plaats Die hoort thuis in vakken als Maatschap- van het vak uw hoofdrol speelt. Als een Kamerlid zich in dat debat krijgt. Van der Ham vindt pijleer en in de maatschappelijke stage. wil profileren zijn rekenen en taal op dit Maatschappijleer juist in het vmbo Het CDA wil de kerndoelen echter niet moment geschiktere instrumenten dan en het mbo van groot belang. Debat- met allerlei verplichte zaken optuigen. het vak Maatschappijleer. Binnen en bui- ten op scholen gaan over seksualiteit, stemgedrag ten het onderwijs zijn daarnaast allerlei , de winkeltijdenwet of Motie andere onderwerpen te bedenken die dierenbescherming. Ze gaan volgens Naar aanleiding van dit debat is in de om aandacht schreeuwen, Maatschap- Van der Ham dus altijd over de kern- Tweede Kamer een motie aangenomen zou bepalen? pijleer produceert meestal slechts een waarden van onze samenleving. Harm waarin staat dat burgerschapsvorming fluistering. Daarom was het zo leuk Beertema van de PVV vindt burgerschap in het onderwijs van groot belang is om in november 2011 een algemeen ook belangrijk, naast taal en rekenen. en dat die onder meer tot uiting komt Coen Gelinck overleg van de Kamercommissie voor Daarbij vindt de PVV dat het moet gaan in het vak Maatschappijleer. De Kamer Onderwijs, Cultuur en Wetenschap bij over een canon van de westerse traditie, verzoekt de regering voorstellen te te wonen waarin het vak Maatschappij- westerse kernwaarden en de vader- doen voor een versterking van het leer regelmatig aan de orde kwam. Het landse geschiedenis. Die canon moet onderdeel burgerschapsvorming in het Als docenten Maatschappijleer overleg ging over het advies Onderwijs vormt van de Onderwijsraad, en had dus gaan wij natuurlijk niet over één een bredere scope dan het vak Maat- nacht ijs als we bij de volgende schappijleer. Zo ging een groot deel van De reactie van de fracties op de voorstellen het debat over het opnemen van kennis Tweede Kamerverkiezingen onze over en respect voor seksuele diversiteit van minister is in de kerndoelen. De Partij voor de Die- politieke voorkeur op een stem- ren, de ChristenUnie en de SGP waren van cruciaal belang voor de vormgeving biljet vastleggen. Wij bekijken in dat overleg niet vertegenwoordigd, zodat hun visie op Maatschappijleer van de MaatschappijleerStemWijzer de verkiezingsdebatten, lezen niet in deze StemWijzer kan worden betrokken. de verkiezingsprogramma’s en analyseren het gedrag van de Parlementair debat Bij een kwantitatieve analyse van het volgens de PVV met landelijke toetsen onderwijs. De motie werd gesteund politici en politieke partijen sinds debat valt op dat van worden getoetst, net zoals Nederlands door de fracties van de SP, de PvdD, de SP het woord maatschappijleer het en rekenen. van GroenLinks de PvdA, GroenLinks, D66 en de PVV. de laatste verkiezingen. Hoe par- vaakst in de mond neemt; om precies zegt niets over maatschappijleer of Op het moment dat dit artikel wordt tijen met het vak Maatschappij- te zijn twaalf keer. De fracties van burgerschap, maar concentreert zich op geschreven, heeft de minister nog geen D66, PvdA en CDA spreken het woord het belang van het bestuderen van onze voorstellen gedaan. De reactie van leer omgaan, zal niet in de eerste maatschappijleer één of twee keer uit. geschiedenis, het lezen van literatuur of de fracties op deze voorstellen is van Het woord burgerschap is niet alleen een boek over filosofie. PvdA-Kamerlid cruciaal belang voor de vormgeving plaats ons stemgedrag bepalen, populair bij de SP (tien keer), maar nog Metin Çelik vindt dat Nederland op van de MaatschappijleerStemWijzer. er is immers meer onder de zon meer bij de PvdA (twaalf keer). De parle- basis van internationale verdragen Laten we de voorstellen en de reacties mentariërs van D66 en CDA nemen het meer aandacht aan kinderrechten, dus nog even afwachten, zodat we met dan ons eigen vak. Maar stel dat woord elk één keer in de mond. wereldburgerschap en democratisch volledige kennis van zaken vlak voor Naast de genoemde aantallen is ook burgerschap moet schenken. Volgens de volgende verkiezingen een échte we de houding van politieke de vraag van belang wat Kamerle- Çelik besteden scholen te weinig uren MaatschappijleerStemWijzer kunnen partijen ten opzichte van Maat- den precies over Maatschappijleer en aan Maatschappijleer en Geschiedenis. maken, waarbij ik er natuurlijk vanuit ga Burgerschapsvorming zeggen? Ton Hij vraagt de minister of er in dit opzicht dat docenten Maatschappijleer die niet schappijleer wel als leidraad voor Elias van de VVD wil best naar de positie niet te veel vrijblijvendheid is. Van Dijk zullen gebruiken om hun stemgedrag te van Maatschappijleer en Burgerschaps- van de SP refereert aan een brief van bepalen. 3 ons stemgedrag zouden nemen, vorming kijken, maar benadrukt dat er de Nederlandse Vereniging van Leraren op welke partij moeten we dan voldoende aandacht voor de kerndoe- Maatschappijleer (NVLM) en noemt ver- schillende concrete punten: het aantal Wilt u op dit artikel reageren, stuur dan stemmen? Minister van Onderwijs Marja van Bijsterveldt maatschappijleerlessen is te laag, er zijn een e-mail naar: (foto: Ministerie van OCW) zorgen over het idee om het combina- [email protected].

Maatschappij & Politiek maart 2012 maart 2012 Maatschappij & Politiek 19 Proefschrift over professionele identiteit van docenten Eén op de vijf docenten loopt

In haar promotieonderzoek deelt Minder opgebrande hoogleraren in de Gedemotiveerde docenten risch aantoonbaar in de vorm van het risico van Esther Canrinus docenten in drie senaatszaal van de Rijskuniversiteit Groningen, Een opmerkelijk onderzoeksresultaat drie afzonderlijke professionele groepen in, groepen met een eigen aan welke Esther Canrinus promoveerde is dat gedemotiveerde docenten met identiteitsprofielen. identiteitsprofiel: (foto: Wikimedia) een lage arbeidssatisfactie hoog scoren 3. De tevredenheid van docenten over 1. een unsatisfied and demotivated pro- bij leerlingen als het gaat om efficiëntie de contacten met hun collega’s, een burn-out fiel: docenten met dit profiel scoren en duidelijkheid. Docentgedrag op het leidinggevenden en relatief laag op arbeidssatisfactie en kenmerk duidelijke instructies verschaf- bestuurders, alsmede het vertrou- laten een achteruitgang in moti- heid met de contacten op het werk in fen werd door leerlingen van docenten wen van docenten in het eigen Nella Star vatie zien. Circa 20 procent van de positieve zin bijdraagt aan het verschil met een laag arbeidssatisfactie en kunnen in de klas zijn bepalend voor docenten zou dit profiel vertonen. in motivatie, de tevredenheid met het demotivatie identiteitsprofiel, signifi- de perceptie van docenten van hun Canrinus waarschuwt voor het grote salaris en de affectieve professionele cant hoger aangeslagen, vergeleken professionele identiteit. risico van een burn-out bij deze betrokkenheid. Ook het vertrouwen in met leerlingen van docenten met een In oktober vorig jaar promoveerde psychologe Esther docenten; het eigen kunnen is positief gerelateerd grote arbeidssatisfactie en grote 2. een motivated and affectively com- aan de tevredenheid met de contacten motivatie. Een verklaring hiervoor Canrinus aan de Rijksuniversiteit Groningen op haar mitted profiel: ongeveer 45 pro- op het werk, het verschil in motiva- geeft Canrinus niet. Zou het gaan proefschrift­ Teachers’ sense of their professional identity. cent van het lerarenkorps bestaat tie en de affectieve professionele om oude rotten in het onderwijsvak, uit gemotiveerde en betrokken betrokkenheid. gedemotiveerde docenten die Met haar dissertatie heeft Canrinus getracht een bijdrage docenten; geroutineerd en op de automati- 3. een competence doubting profiel: Respondenten sche piloot lesgeven en hun tijd te leveren aan de conceptualisering van professionele docenten die laag scoren op ver- Er zijn 5.575 docenten benaderd voor in het onderwijs uitzitten? identiteit van docenten in het middelbaar onderwijs. trouwen in eigen kunnen in de klas; deelname aan het onderzoek. Hiervan ongeveer 35 procent van de leraren heeft circa 20 procent de onlinevragen- Stellingen Het ging haar om een verkenning van de mogelijke behoort tot dit profiel. lijst ingevuld: 1.214 in totaal. Van deze Canrinus poneerde zeven stellin- laatsten zijn weer honderd docenten, in gen, die ook als concluderende relatie tussen de perceptie van docenten van hun Professionele identiteit een straal van honderd kilometer rond opmerkingen kunnen worden professionele identiteit, hun gedrag tijdens het lesgeven Canrinus interpreteert professionele Groningen, gevraagd voor een ver- beschouwd: identiteit van docenten als het resultaat volgonderzoek. Uiteindelijk zijn vijftien 1. De professionele identiteit en hun onderwijsopvattingen. Nella Star bezocht de van de voortdurende interactie tussen docenten daadwerkelijk geobserveerd. van docenten is het resul- persoonlijke kenmerken van de docent De gedragingen van deze docenten taat van de voortdurende promotieplechtigheid. en kenmerken van zijn werkomgeving. zijn beoordeeld door observatoren én interactie tussen de docent Deze voortdurende interactie wordt de leerlingen met betrekking tot effi- als persoon en de docent weerspiegeld in de motivatie, het ciënt klassenmanagement, creëren van als professional. vertrouwen in het eigen kunnen, de een veilig en stimulerend leerklimaat, 2. Verschillen in de per- arbeidssatisfactie en de professionele duidelijke instructie en het geven van ceptie van docenten betrokkenheid van de docent. Zij con- feedback, passend onderwijs en het van hun professionele cludeert onder andere dat de tevreden- onderwijzen van leerstrategieën. identiteit zijn empi-

20 Maatschappij & Politiek maart 2012 maart 2012 Maatschappij & Politiek 21 (advertentie)

4. Docenten die in hun professionele is de relatie tussen de autonomie van relevant onderwerp: professionele identiteitsprofiel van elkaar ver- de docent en diens professionele identiteit van docenten. Er is meer schillen, verschillen eveneens van identiteit?’, ‘Professionele identiteit is onderzoek nodig om ideeën, hand- elkaar in hun opvattingen over de zowel product als proces’, ‘Wat is de vatten en methoden te ontwikkelen doelstellingen van het onderwijs. 5. De verschillen in professionele iden- titeitsprofielen tussen docenten zijn niet gerelateerd aan de redenen van de docenten om voor ‘De discrepantie tussen hoe de docent over het docentschap te kiezen. 6. Docenten die in hun professionele zichzelf denkt en hoe de omgeving over identiteitsprofiel van elkaar verschil- len, verschillen eveneens van elkaar hem denkt is een motor voor verandering.’ in het type en de grootte van hun aanstelling. 7. Vanuit leerlingperspectief blijkt dat de verschillen in professionele identiteitsprofielen tussen docen- ten samenhangen met de effectieve verklaring voor het feit dat meer gemo- teneinde de professionele identiteit leerkrachtgedragingen ‘efficiënt tiveerde docenten juist minder goed en motivatie van (typen) docenten klassenmanagement’ en ‘het geven presteren?’, ‘Welke interventies zouden te begrijpen en positief te kunnen van duidelijke instructie’. de minder gemotiveerde docenten beïnvloeden. 3 moeten worden voorgeschoteld om Verdediging hun professionele identiteit positief Kritisch aan de tand gevoeld door haar te beïnvloeden?’, ‘De discrepantie opponenten, benadrukte Canrinus tussen hoe de docent over zichzelf dat haar conclusies indicaties zijn. denkt en hoe de omgeving over hem Drs. Nella Star is sociologe/cultureel Het zijn vermoedens die zij ‘niet hard denkt is een motor voor verandering’, antropologe en eerstegraadsdocente kan maken’ en om nader onderzoek ‘Opvattingen kunnen impliciet zijn en Maatschappijleer. Zij is verbonden aan vragen. Het ging haar vooral om niet bewust worden ervaren door de het Veluws College, vmbo-locatie Corten- conceptualisering, om de ontwikke- docent’ en ‘Waar wordt de dagelijkse bosch te Apeldoorn. ling van concepten, bruikbaar voor praktijk van het handelen van de verder empirisch onderzoek. Vragen, docent door beïnvloed?’. opmerkingen en suggesties van de Esther Canrinus is gepromoveerd op Wilt u op dit artikel reageren stuur dan opponenten waren onder meer: ‘Wat een interessant en maatschappelijk een e-mail naar: [email protected].

Nieuwsgierig naar de relatie tussen genoten opleiding van Heeftu een onderscheid gemaakt/kunnen maken tussen vmbo-docen - de docent, het type leerling dat hij lesgeeft en de motivatie, tenen havo/vwo-docenten? Zou er een verschil te zien zijn in de sense de sense of professional identity, legde Nella Star Canrinus nog of professional identity van die twee categorieën docenten? enkele vragen voor. ‘Het zou zeer interessant zijn om dit na te gaan. Probleem hierbij is dat docenten vaak op verschillende niveaus lesgeven en soms ook aan NellaStar: Heeft u suggesties met betrekking tot beleidsmaatregelen zogenoemde dakpanklassen, waar verschillende niveaus bij elkaar in één welkezouden kunnen/moeten worden genomen om positieve profes - klas zitten. Ik heb de docenten gevraagd op welk niveau zij lesgeven en sionele identiteit te vergroten? hoeveel uur op dat betreffende niveau. Daaruit bleek dus dat de tweede- Esther Canrinus: ‘Ja, laat docenten eerst weer eens plezier in hun vak krij- ling tussen vmbo en havo/vwo niet eenvoudig is te maken en daardoor gen. Ik pleit voor meer waardering op de werkvloer, in woord en gedrag een vergelijking bemoeilijkt. Misschien dat ik in de toekomst tijd heb om vooreerst en niet zozeer met financiële beloningssystemen.’ dit nog nauwgezetter te onderzoeken.’

Minderdan een kwart van de benaderde docenten heeft gereageerd. Heeftu de motivatie, de sense of professional identity ,kunnen rela - Uschrijft dat de groep respondenten toch wel een aardig gemiddelde terenaan de genoten opleiding van de docenten: tweedegraads versus vormt van de Nederlandse docentenpopulatie. eerstegraads opleiding, hbo of universitaire studie? ‘Met betrekking tot de leeftijdverdeling en de verdeling in man/vrouw ‘Van 1.214 docenten heeft ongeveer een kwart een universitaire lera- is de verdeling in mijn steekproef (de 1.214 docenten uit het voortgezet renopleiding gevolgd. Ruim 47 procent heeft een hbo-lerarenopleiding onderwijs) volgens het Ministerie van Onderwijs vergelijkbaar met die gevolgd, 7 procent een pabo en de overige docenten zijn of zij-instromer, van de hele docentenpopulatie in het voortgezet onderwijs. Verder of hebben een andere opleiding gevolgd (bijvoorbeeld de Alo). Tussen de werken de leraren verspreid over Nederland. De deelnemende groep acht verschillende profielen bestond geen verschil in wat voor opleiding de ik representatief voor de volledige groep docenten in Nederland.’ docenten binnen dat profiel hadden gevolgd.’

maart 2012 Maatschappij & Politiek 23 hoogst. De onderwijstijd in het eerste als maatschappijleerdocent in een jaar van het mbo wordt uitgebreid en tbs-kliniek en de roman Of ik gek ben Integratie en uit de gratie Geknipt er wordt meer samengewerkt tussen die hij daarover schreef, in: De Pers, 7 het vmbo en het mbo. februari 2012 Nog bijkomend van de opwinding dat ik tijdens het ochtendprogramma van de Docentendag Maat- (Bron: www.nos.nl, 15 januari 2012) schappijleer op een echte Tweede Kamerzetel had gezeten, begaf ik me naar de Aletta Jacobszaal, Check je leraar op nieuwe site waar Jurriaan Olmo zijn presentatie, getiteld Integratie en uit de gratie, zou geven. Olmo, senior onder- ‘Het onderwerp seks ligt steeds gevoeli- Scholen, ouders en collega-leraren zoeker bij MOVISIE, heeft onderzocht wat Marokkaanse Nederlanders van integratie vinden. Dit onder- ger. Docenten Maatschappijleer zeggen krijgen inzicht in de opleiding en ken- tegen ons: ik ga echt niet met leerlingen nis van docenten. Leraren zetten zelf zoek is een vervolg op zijn constatering dat er vooral door anderen over integratie wordt gesproken, over seks praten.’ hun opleiding en bijscholing op een maar dat migranten zelden naar hun opvattingen hierover wordt gevraagd. Heel goed om daar eens Marieke Simons van Theatergroep site. Dit zogenoemde lerarenregister verandering in te brengen, lijkt me (waarom was nog nooit iemand anders op dat idee gekomen?). Playback over voorstelling over seks, is een idee uit Den Haag en aldaar in: de Volkskrant, 1 februari 2012. gelanceerd. Marc Willems, docent Nederlands Succes Geen Maatschappijleer meer en Rekenen op het Diamant College De geïnterviewden, 27 jongvolwassenen tussen de 19 en 29 jaar, uit Amsterdam en Den Haag, voor Spanjaarden voor vmbo zet zichzelf vandaag op de ongeveer helft vrouwen helft mannen, zijn vrijwel allemaal in Nederland geboren en bijna allemaal Leerlingen in Spanje hoeven, als het website www.registerleraar.nl: ‘Het is succesvol. Succesvol in de zin dat ze een vervolgopleiding hebben afgerond. Olmo wilde geen onder- aan de conservatieve regeringspar- de eerste stap om duidelijk te maken tij Partido Popular ligt, binnenkort dat leraar zijn een belangrijk vak is en zoek vanuit een probleeminvalshoek doen. Ik ging er eens goed voor zitten: een focus op succes en niet geen lessen Maatschappijleer meer om te laten zien wat wij allemaal doen op problemen, een positief geluid tussen al dat gesomber over falend integratiebeleid. Dat is wat we Minder jongeren zonder te volgen. Volgens de partij om te om onze kennis en bekwaamheid nodig hebben. diploma voorkomen dat de lessen, die zich op bij te houden’. Scholen kunnen deze De vrouwen en mannen werden door hem bevraagd over integratie, over hun opvattingen inzake de samenstelling van maatschappij bekijken als ze een docent nodig heb- en familie richten en op seksualiteit ben. Door jezelf te presenteren kun je het politieke debat over integratie en over hun ervaringen met insluiting en uitsluiting. Integratie ingaan, verdeeldheid onder de bevol- laten zien wat je allemaal voor extra wordt door de geïnterviewden gezien als een gezamenlijke verantwoordelijkheid van allochtonen king creëert. kennis meeneemt. Dat ouders er ook en autochtonen. Ze benadrukken het belang van een actieve houding van allochtonen. Tegelijkertijd De afschaffing is een voorbeeld van op kunnen kijken, vind ik prima’. onderstrepen ze het recht om een deel van de eigen cultuur te behouden. Integratie heeft tijd nodig de conservatieve wind die sinds Toch heeft hij collega s in het basis-, november vorig jaar in Spanje waait. voortgezet en middelbaar beroepson- en van bovenaf opleggen werkt niet. Er moet rekening worden gehouden met de mogelijkheden en De nieuwe Spaanse minister van derwijs die twijfelen of ze de nieuwe beperkingen van mensen. Onderwijs José Wert wil de lessen registratie positief of negatief moeten ontdoen van hun ‘ideologische en uitleggen. Uitsluiting omstreden gedachtegoed’. ‘Het lerarenregister is positief In 2006 werden de lessen Maatschap- bedoeld’, legt onderwijswethouder Over het politieke debat zijn de geïnterviewden kritisch. Ze zijn van mening dat het polariserend, pijleer door de socialistische regering- Ingrid van Engelshoven uit. De Haagse stigmatiserend en uitsluitend is. Ook merken ze in het debat een soort integratiemoeheid. Uit de Zapatero ingevoerd. De lessen waren bestuurder staat aan de bakermat van gesprekken bleek pijn en verontwaardiging. De ondervraagden zijn teleurgesteld over het gebrek aan direct een doorn in het oog van het register. ‘Kwaliteitsverbetering een sterk tegengeluid en merken op dat zij zelf in dat debat geen actieve houding aannemen. Het aantal jongeren dat zonder de conservatieve oppositie en de in het onderwijs begint voor de klas diploma van school komt is in tien jaar katholieke kerk. De lessen voorzagen met professionele leraren’, zegt Van De geïnterviewde jongvolwassenen voelen zich verbonden met Nederland en voelen zich Nederlands. bijna gehalveerd. Volgens cijfers van in materiaal waarin homoseksualiteit Engelshoven. ‘dat je aan die professio- Ze zijn allemaal gevoelig voor uitsluiting, waar ze tegenaan lopen. Soms is die uitsluiting heel subtiel, het Ministerie van Onderwijs verlieten vrijuit werd besproken; volgens de nalisering werkt, kan je op die website maar gelukkig hebben ze allemaal ook positieve ervaringen van insluiting en begrip. het afgelopen schooljaar een kleine conservatieven pure indoctrinatie van laten zien. Ik wil de leraar weer terug Inmiddels is de Docentendag alweer een paar dagen geleden, maar de vraag blijft me bezighouden: 39.000 leerlingen de school voortijdig. de kinderen. op zijn voetstuk’. Tien jaar eerder waren dat er nog Inmiddels is er jarenlang over gesteg- Inschrijving is vrijwillig, maar in Den was dit nou een positief of negatief verhaal? Het is alsof de geïnterviewden hun stinkende best doen, 71.000. Minister Marja Van Bijsterveldt geld en hebben er allerlei zaken Haag krijgen beginnende leraren een maar dat al vaststaat dat het nooit goed genoeg zal zijn. Ze blijven in de ogen van anderen immers onderstreept het belang van gekwali- gediend. Zo waren er leraren die oproep zich vooral te registreren. deel uitmaken van een groep die het niet goed doet in de Nederlandse samenleving. Uitsluiting is dus ficeerde arbeidskrachten, vooral in de weigerden les te geven en besloot het Die docent verplicht zich daarmee waar ze tegenaan lopen; soms bot en soms subtiel. Het doet me denken aan hoe dat tussen kinderen sectoren Zorg en Techniek. Volgens deelstaatbestuur van Valencia dat alle voor vier jaar veertig uur per jaar te haar is door de afnemende schooluit- scholen de stof voortaan in het Engels besteden aan studie, bijscholing, gaat. Ondanks de invalshoek van succes, die Olmo koos, komt het beeld van mislukking naar voren. val de jeugdwerkloosheid in Neder- moeten vertellen, ‘want zo leerden de lezingen en congressen waar je wijzer Niet van de geïnterviewden zelf, maar van de integratie op zichzelf. Om niet al te somber te worden land relatief laag. leerlingen tenminste nog iets’. van wordt. grijp ik me vast aan de door de geïnterviewden geformuleerde gedachte dat integratie nu eenmaal tijd Het kabinet wil het aantal voortijdige (Bron: www.nos.nl, 2 februari 2012) Van Engelshoven vindt het terecht nodig heeft. 3 schoolverlaters de komende jaren dat scholen kijken welke docenten in verder terugdringen. Het zouden er ‘Elke week kozen we een onderwerp, hun eigen ontwikkeling investeren. in 2016 maximaal 25.000 moeten zijn. bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting. Wat het voor docenten betekent die Anique ter Welle Van Bijsterveldt neemt daarvoor extra Maar het is moeilijk debatteren met zich niet inschrijven is aan de scholen,

De werkvloer maatregelen, onder meer voor het die mensen. Psychopaten luisteren niet maar het register zal effect hebben. eerste jaar in het middelbaar beroeps- naar elkaar, maar alleen naar zichzelf.’ (Bron: AD/Haagse Courant, 16 februari onderwijs. De uitval is daar het Michiel Stroink over zijn bijbaantje 2012)

24 Maatschappij & Politiek maart 2012 maart 2012 Maatschappij & Politiek 25 Focus op de Recensies maatschappij Lesmateriaal Douwe van Domselaar

NTR/Schooltv komt met een nieuwe serie Focus op de maatschappij. Onder- werpen die aan de orde komen zijn Vmbo-docenten Christine Elout en Douwe van Domselaar bespreken communicatie, de krant en internet, lesmateriaal dat zij elders hebben gevonden. Zij kijken naar bruikbaarheid, internet en privacy en nieuws(garing) toepasbaarheid en het plug ’n play-gehalte. en beeldvorming. Douwe van Dom- selaar bekeek voor Maatschappij & Politiek de nieuwe afleveringen. Bingo! Kroontje op, kroontje af Sinds 2009 reizen klassen naar Den Haag, naar De Haagse Tribune. Ze bezoeken de Met deze variant op het oude Petje op, Aflevering 21 tot en met 24 van Focus op Tweede Kamer en gaan bij ProDemos met het thema Politiek aan de slag. Op de petje af werd de workshop op de Docen- de maatschappij zijn gemaakt voor het Docentendag liet ProDemos zijn beste werkvormen zien. Christine Elout was aanwe- tendag afgesloten. Iedere deelnemer derde en vierde leerjaar van het vmbo zig en presenteert haar top drie. kreeg een papieren kroontje dat al naar en zijn daarmee te gebruiken voor zowel gelang het goede antwoord op of af Maatschappijleer als Maatschappijleer Politiek bingo moest worden gezet. Wie het mis had 2. De afleveringen zijn goed te volgen De eerste werkvorm is bingo. De bingo van ProDemos gaat over politiek. Bij deze moest gaan zitten. De winnaar kreeg het voor leerlingen op gl/tl-niveau en ook bingo vormt de bingokaart een verzameling antwoorden. De docent stelt vragen spel Zeteldans. een sterke kb-groep zal er mee uit de en de leerling streept het antwoord op zijn of haar kaart weg. Kant-en-klare-bin- De Powerpoint met vragen was uitge- voeten kunnen. Voor bb-groepen is het gokaarten en de bijbehorende vragen vindt u op de website van ProDemos. Deze vallen en dus werden de vragen alleen zaak dat de docent de dvd af en toe stil werkvorm kunt u natuurlijk ook bij andere thema’s gebruiken. Een verhoging van voorgelezen. Zo merkte ik dat een zet en extra toelichting geeft (vooral bij uw werkdruk kunt u vermijden door leerlingen zelf een bingokaart en vragen te ondersteunende Powerpoint belang- aflevering 21 en 24). laten maken. rijk is, want uit welke antwoorden De afleveringen passen stuk voor stuk moest ik ook alweer kiezen en moest prima binnen het thema Massamedia. Quiz: wie beslist wat? het kroontje op of af voor het goede Terwijl de afleveringen 23 en 24 ook Bij de quiz hebben leerlingen bordjes met A, B en C en houden bij elke vraag een antwoord? Een bezwaar van deze NTR/Schooltv, Focus op de maat- goed bruikbaar zijn binnen het domein letter omhoog. De Haagse Tribune bracht de schrijver dezes op het idee om de quiz werkvorm is dat leerlingen er weinig van schappij, bovenbouw vmbo, Politiek, als het aankomt op onderwer- actiever te maken. Verdeel de klas in twee groepen en zet beide groepen in een leren. Van de gegokte vragen, beklijft NTR/Schooltv, Hilversum, 2012, pen als dictatuur en censuur. hoek van het lokaal. Leg op de grond de letters A, B en C. De docent leest een vraag het juiste antwoord niet echt, maar het prijs: € 37,50. De dvd kan worden voor en leerlingen moeten bij de letter van hun antwoordkeuze gaan staan. Elke is wel spannend. Het is een idee is om besteld via de webwinkel op Aflevering 21: Communicatie leerling die bij de goede letter staat, levert een punt op voor zijn groep. De pun- deze werkvorm zowel aan het begin als www.schooltv.nl (bestelcode: 1955-31). Aflevering 21 fungeert als begripsmatige ten kunnen op een bord worden geschreven, maar de puntentelling kan visueler aan het einde van een thema te doen, Via internet zijn de afleveringen inleiding op het thema Communicatie. worden gemaakt door voor elke groep een bak neer te zetten die, bijvoorbeeld, met met dezelfde vragen en antwoorden. terug te vinden: In vogelvlucht worden verschillende ballen wordt gevuld. De groep die aan het einde de meeste ballen in zijn bak heeft, Zo merken leerlingen welke kennis ze www.schooltv.nl/docent/project/ basisbegrippen uitgelegd, zoals zender, is de winnaar. gedurende de behandeling van het 1552127/focus-op-de-maatschappij/ medium en ontvanger. Daarna komt Bart thema hebben opgedaan. 3 1552164/afleveringen. de Ridder van bureau YoungWise aan het woord. Zijn bureau onderzoekt de manier waarop het beste met jongeren Christine Elout kan worden gecommuniceerd. Voorts legt Walter Groen van het CJP uit hoe hij met jongeren probeert te communiceren en wordt Spunk onder de loep geno- men. Spunk beoordeelt alle reclame- en

vmbo communicatiecampagnes die jongeren als doelgroep hebben. Spunk kent de blauwe plank toe aan de slechtste campagne en de gouden spijker voor de beste. Het begrip massamedia wordt halver- Het materiaal voor deze werkvor- wege de aflevering goed uitgelegd. men en andere werkvormen van De De politie van Rotterdam-Rijnmond Haagse Tribune kunt u vinden op de toont ten slotte hun initiatief voor site www.prodemos.nl/Voor-scholen/ chatsessies met jongeren over onder Beter goed gejat dan slecht zelf bedacht zelf dan slecht Beter goed gejat Lesmateriaal. andere loverboys, als voorbeeld van Foto: Lizzy Kalisvaart

26 Maatschappij & Politiek maart 2012 maart 2012 Maatschappij & Politiek 27 vernieuwende communicatie van een vingswereld van de leerlingen, die met verslaggeving van de schietpartijen Onderwijsbubbel: de woordkeuze is ontslagbrief te ondertekenen. Laat Douwe Egberts-punten als studie- overheidsinstantie. open mond zitten te kijken en beseffen in Alphen aan de Rijn en op Utoya. Hij niet toevallig. Het weinige dat huidige kennisoverdracht achterwege, doe aan punten mee te tellen: prachtig, want dat hun profiel lang niet altijd goed kaart het laatste onderwerp sterk aan: mbo’s en hbo’s nog aan inhoudelijk competentiegericht non-onderwijs, kosteloos. Verzetten docenten zich Aflevering 22: Krant en internet is afgeschermd. Ze blijken geen idee mag een journalist een mening hebben onderwijs hebben te bieden, wordt geef die studenten een voldoende daartegen? Maak ze dan monddood, Krant en internet is een boeiende afle- te hebben wat er met hun gegevens of moet hij slechts verslag doen op een met behulp van het lachgas van mis- en een diploma, dan is er rendement, ontsla de hoogst gekwalificeerden vering waarin duidelijk wordt gemaakt gebeurt en wie er iets mee zou kunnen neutrale manier? Dit is dan meteen de siestatements, strategische plannen, heeft de docent zijn salaris en heeft de (en dus duursten) en elimineer zoveel waarom kranten het moeilijk hebben, doen. Dit alles wordt mooi concreet brug naar journalistieke regels: wat leerconcepten, noem maar op, tot grote bestuurder zijn bonus. mogelijk inhoudelijk onderwijs. Dat hoe geldstromen binnen de gedrukte gemaakt door de zogenaamde Martin zijn de feiten, wat zijn de bronnen en ballonnen opgepompt. Een mooi Het is al vaker in Maatschappij & Poli- kan alleen maar worden gedaan als media lopen en op welke wijze kranten de Vries-case wiens gegevens (inclusief wat zijn de meningen? In dat verband beeld: het onderwijs als opstijgende tiek betoogd: kennis veroudert niet. onderwijsorganisaties volkomen toch kunnen overleven. Voor veel leerlin- creditcardgegevens) door de Russische wordt hoor- en wederhoor uitgelegd. ballon? Zeker, maar richt de verrekijker Weliswaar verkondigt een legertje van worden gehiërarchiseerd, invloed van gen zal deze aflevering een eyeopener maffia wordt gevonden en misbruikt. De aflevering eindigt met censuur en op het mandje dat eronder hangt en onderwijskundigen dat dat wél zo is, onderop wordt geëlimineerd en de zijn omdat wordt getoond hoe gratis Internetmarketeer Peter Mink maakt dictatoriale regimes. 3 stel vast dat er alleen maar bestuurders maar dat bewijst slechts dat nadenken werkvloer streng wordt gecontroleerd kranten als Metro en Spits aan hun geld duidelijk hoe cookies werken en hoe in zitten. De ballon is leeg, want anders niet tot de onderwijskundige compe- en gedisciplineerd. Dat zulks tevens komen en hoe dat bij traditionele, gemakkelijk die het voor derden maken zou hij immers niet opstijgen. Leerlin- tenties behoort. Wat is er verouderd betekent dat het management onge- betaalde kranten ligt. Ook het verschil te volgen wat jij allemaal doet en op het Fenna Vergeer (red.), De onderwijs- gen, studenten en docenten zijn ach- aan de stelling van Pythagoras? Zelfs controleerd de eigen beloning kan tussen kwaliteits- en populaire kranten internet bekijkt. Ook dit is voor veel leer- bubbel. Over kennisverarming en tergelaten op de barre vlakte beneden vaardigheden verouderen niet - wat is maximaliseren, is inmiddels algemeen wordt helder uitgelegd. Centraal staat lingen een eyeopener. Hij laat ook zien zelfverrijking, Uitgeverij Garant, en hebben het nakijken. Lekschieten er verouderd aan de vaardigheid van bekend: de balkenendenorm wordt het verschil tussen NRC Next en www. hoe profielgegevens van Facebookers Amsterdam / Beter Onderwijs Neder- en neerhalen, is de boodschap en dat het beslaan van een paard? Sommige door onderwijsbestuurders niet als nu.nl. worden gebruikt om gericht adverten- land, Amsterdam, 2011, 280 bladzij- is ook de boodschap van deze bundel. kennis en sommige vaardigheden een plafond beschouwd, maar als een Rob Wijnberg van NRC Next betoogt dat ties te plaatsen. den, ISBN 978-90-441-2845-3, prijs In die ruim dertig bijdragen worden leveren op de arbeidsmarkt minder basisbeloning. Lorentz constateert dat de traagheid van een krant eerder een De koppeling met hacken, de Grondwet € 29,90 (BON-leden via BON € 24,95) allerlei facetten van de teloorgang of niets meer op, dat wel. Het nieuwe de ingrijpende veranderingen die het voordeel is dan een nadeel. Zijn krant en de Wet op Bscherming van Persoons- van het beroepsonderwijs belicht. Uit leren neemt daarom het zekere voor New Public Management in de onder- kan hierdoor completer zijn en meer aan gegevens maken de aflevering rond. eigen ervaring als docent in het hbo het onzekere: elimineer kennisover- wijsorganisatie heeft bewerkstelligd duiding doen. Voor hem is dat de toege- Interviews met leerlingen die al dan ken ik elk van de nader geanalyseerde dracht maar liever helemaal, dan loopt tot een frappante overeenkomst van voegde waarde van een krant boven een niet hun persoonlijke profielen hebben wantoestanden, maar achter elkaar men niet het risico kostbare docen- die organisatie heeft geleid met de nieuwssite en de reden waarom mensen afgeschermd zijn de kers op de taart. gezet en in hun onderlinge samen- tenuren te steken in kennis zonder communistische staatsbureaucratie! bereid zijn om voor een krant te betalen. Deze aflevering is verplichte kost. hang belicht, is pas goed zichtbaar marktwaarde. Nu.nl-redacteur Roeland van Dijk vertelt welke catastrofe werd en wordt aan- Protest vervolgens dat nieuws sneller beschik- Aflevering 24: Nieuws, nieuwsga- gericht. Die ervaringen zijn op zichzelf Output Het moet worden gezegd dat het een baar is dan vroeger en hij wil dat nieuws ring en beeldvorming genomen al huiveringwekkend: vrijwel In zijn bijdrage It’s getting better all zeer verhelderende constatering is. dan ook direct op zijn website kunnen De laatste aflevering is iets abstracter niemand die van de havo of het mbo the time analyseert Chris Lorentz de Ineens vallen al die wantoestanden, plaatsen. dan de eerste drie. Wat iets tot nieuws naar het hbo doorstroomt kan een achtergronden en de consequenties beschreven in de andere bijdragen, Actueel is ook het stukje over Britse kran- maakt is voor meeste vmbo-3-leerlingen redelijke Nederlandse zin schrijven, van de bestuurlijke veranderingen die op hun plek en is de onderlinge ten, die van de losse verkoop leven en geen hot item. Zij volgen het wereld- of beter rekenen dan een kleuter. De sinds het midden van de jaren negen- samenhang zichtbaar. Deprofessiona- dagelijks moeten opvallen. Veel sensatie, nieuws niet of nauwelijks. Het Noorse uitval in het eerste jaar is 50 procent en tig de uitholling van het onderwijs lisering van onderwijzend personeel? roddel en grote koppen dus. De onder- Utoya-drama, waarmee wordt begon- dan alleen nog dankzij bijstelling van bewerkstelligen. Onder invloed van de Natuurlijk, want daarmee vergroot het gang van News of the World wordt hierbij nen, kennen ze echter allemaal. niveau-eisen en inruilen van inhou- neoliberale upswing werd New Public management zijn greep op de organi- als voorbeeld genomen. De selectie van nieuws wordt goed in delijke onderdelen voor het vullen Management (NPM) de toverterm satie. Docenten onder druk zetten om Tot slot wordt een aantal jongeren beeld gebracht door Jeroen Overbeek van portfolio’s met egodocumenten voor de bestuurlijke hervorming van voldoenden te geven en diploma’s te geïnterviewd. Onomwonden stellen zij van het NOS Journaal. De selectiecrite- zonder niveau-eisen. Zonder die ruil de publieke sector en met name van verstrekken? Natuurlijk, dat vergroot dat een krant iets voor oude mensen is. ria denderen in sneltreinvaart over het Weg met de zou 90 procent een realistische schat- het onderwijs. Kort gezegd komt New het rendement en vult dus de kas, waar- Die kunnen niet omgaan met smartp- beeld. Als docent ben je geneigd om ting zijn. Public Management neer op minder uit de bonus kan worden gegraaid. Zo hones en het nieuws dat daarop is te de dvd hier af en toe stil te zetten. Met apparatsjiks! staat en meer markt. De vraag is wat kan nog wel even worden doorgegaan, volgen. Voedsel voor discussie in een Happy Feet (over de verdwaalde pinguïn) Kennis de markt is als men het over onderwijs maar dat hoeft niet, want het staat alle- onderwijsleergesprek. is een mooi voorbeeld gevonden om Hans van der Heijde Hoe heeft dit kunnen gebeuren? heeft? Het punt is dat wat hier markt maal in De onderwijsbubbel, verplicht het thema mediahype aan te roeren en Mbo- en hbo-docenten weten het heet, niet als een vrije markteconomie leesvoer voor docenten en ieder ander Aflevering 23: Internet en privacy even af te remmen (daarna echter weer In De onderwijsbubbel, samengesteld antwoord in zoverre dat ze allemaal functioneert. Het desondanks mini- die twijfelt aan de werkelijke kwaliteit De aflevering over privacy is voor alle van nul tot honderd kilometer in enkele door Beter Onderwijs Nederland kunnen vertellen dat van hun taakbe- maliseren van staatsbemoeienis leidt van het Nederlandse onderwijs. vmbo-leerlingen goed te volgen. Dit seconden). Overbeek vertelt hoe de (BON), zijn meer dan dertig artike- lasting inhoudelijk onderwijs nog maar dan tot een paradoxale combinatie van De vraag is wat er aan wordt gedaan? abstracte thema wordt sterk geoperatio- NOS aan haar nieuws komt en gebruikt len gebundeld, verdeeld over zes een kleine fractie uitmaakt en mag vrije marktretoriek met intensieve con- Ad Verbrugge, BON-voorzitter en naliseerd door Daphne van der Kroft van daarbij in enkele zinnen de begrippen hoofdthema’s: mbo, hbo, wo, het uitmaken: kennis veroudert immers trolepraktijken, tot pervertering van auteur van de epiloog, doet een aantal Bits of Freedom. Privacy is volgens haar persbericht, persbureaus, ANP, Reuters, nieuwe leren, vernieuwingsdwang razendsnel en dus heeft het geen zin concepten als rendement, kwaliteit en (concrete) voorstellen, maar blijft zich dat ‘jij op internet kan doen wat je wilt Associated Press en beeldabonnemen- en het systeem. Hoewel de nadruk die nog over te brengen. Trouwens, tot parasiteren op publieke middelen. voorzichtig uitdrukken. Het spreekt doen, zonder dat je daarbij in de gaten ten. Voor de gemiddelde vmbo-leerling op het beroepsonderwijs ligt, zijn de als men dat wél doet en ook nog het Onderwijsbestuurders definiëren vanzelf dat de overheid met harde wordt gehouden door de overheid of zonder voorkennis is dat teveel van het kritische analysen tenminste deels lef heeft om te toetsen of die kennis kwaliteit en hoog rendement als hoge hand zal moeten ingrijpen. Die zal dat door mensen van wie jij helemaal niet goede. Ook hier moet de docent de dvd ook van toepassing op het algemeen werkelijk is overgebracht, schept men output van gediplomeerden tegen echter alleen doen als het protest niet wilt dat ze weten wat jij doet’. Als voor- voor en extra toelichting stilzetten. vormend onderwijs en geheel van stuwmeren van gezakten, oftewel tast lage kosten. De kosten zitten in de les- langer kan worden genegeerd en dat beeld worden Hyves en vooral Facebook Mooi is de uitleg van NOS-journalist toepassing op het onderwijs als men de kwaliteit van het onderwijs sen en de docenten: minimaliseer die protest zal vooral van docenten moe- gebruikt. Dat sluit goed aan bij de bele- Jeroen Wollaars over zijn rol in de organisatie. aan, oftewel wordt het tijd om zijn dus. Hoge output wordt bereikt door ten komen. 3

28 Maatschappij & Politiek maart 2012 maart 2012 Maatschappij & Politiek 29 Schrijver. Zij draaiden al enige tijd mee kunt zich in het register inschrijven en en diversiteit van David Pinto, bedenker van onder Maatschappij & Politiek als aspirant-bestuurslid. Riemer geeft les hierin uw bekwaamheidsonderhoud Gesignaleerd meer de inburgeringsprogramma’s, een antwoord is een uitgave van ProDemos, Huis voor op de Waldheim-mavo in Baarn (vmbo-t). bijhouden. Alle burgers van Nederland probeert te formuleren. democratie en rechtsstaat. Hierin zijn tevens opgenomen de mededelingen Aukje is havo/vwo-docent op het Graaf Informatie: http://home.kluwer.nl. kunnen zien of u op registerleraar.nl van de NVLM. De redactieleden zijn Huyn College in Geleen. geregistreerd bent. Ook kunt u met uw in hun journalistieke werkzaamheden ervaringen bijdragen aan de definitieve Financiën 4 School onafhankelijk. Het Ministerie van Financiën heeft speciaal voor Mbo vormgeving van het register. Zo worden Redactie leerlingen in het basisonderwijs en voortgezet In de vorige Maatschappij & Politiek lieten in 2012 samen met ingeschreven leraren Bas Banning, Wolter Blankert, Radboud onderwijs een website ontwikkeld: Financiën 4 Burgsma, Douwe van Domselaar, we u weten dat de NVLM een alternatief de inhoudelijk criteria met betrekking School. Vragen die aan de orde komen zijn: ‘Wie Christine Elout, Coen Gelinck, voorstel heeft gedaan ter verbetering tot het bekwaamheidsonderhoud zijn de minister en staatssecretaris van Financiën Hans van der Heijde (hoofdred.), van het examenbesluit waarin de exa- bepaald, evenals de specifieke vereisten en wat doen zij?’, ‘Wat is Prinsjesdag en wat Lieke Meijs, Hessel Nieuwelink, meneisen voor het mbo zijn vastgelegd. die tot de herregistratie leiden. De lidor- gebeurt er op die dag?’ en ‘Waarom moet ik belas- Gerard van Rossum, Anique ter Welle, Jeff Peck (correspondent New York, VS). In dat besluit gaat de minister nog steeds ganisaties van de Onderwijscoöperatie ting betalen?’ Financiën 4 School is onderverdeeld Eindredactie uit van een inspanningsverplichting (in (waaronder het Platform VVVO) scharen op basis van de verschillende onderwijsniveaus. Maarten Cras Nieuw logo! plaats van een resultaatverplichting) voor zich gezamenlijk achter het register. Voor docenten bestaat de mogelijkheid om Vormgeving Zoals u op deze pagina kunt zien heeft Loopbaan en Burgerschap. Een aantal Wilt u zich inschrijven in het register lesmateriaal op te vragen. Addy de Meester Informatie: http://jongeren.minfin.nl. de NVLM sinds kort een nieuw logo. Het Kamerfracties nam onze voorstellen mee en eventueel actief meepraten over de Opmaak Ron Zijlmans bestuur vond het hoog tijd om ook qua in het schriftelijk overleg met de minister, definitieve vormgeving van het register? Omslagfoto logo met de tijd mee te gaan. In de loop dus wij hopen dat ons alternatieve Lesbank Ga dan naar www.registerleraar.nl. De bij Lesbank.nl van de Onderwijsvernieuwingscoöpe- Lizzy Kalisvaart van dit jaar zullen we ook de vormgeving voorstel nog effect heeft op de besluit- het Platform VVVO aangesloten vakver- ratie is een openbaar webportaal en internetcom- Druk Drukkerij Haasbeek van de website aanpassen, zodat we één vorming. De PVV-fractie merkt bijvoor- enigingen, waaronder de NVLM, staan munity voor het delen en ontwikkelen van digitaal Uitgever duidelijke huisstijl creëren. beeld op dat zij belang hecht aan een voor een goed nascholingsaanbod voor lesmateriaal. Het gebruik van Lesbank.nl is gratis, ProDemos sterke positie voor het vak burgerschap leraren om hun vakkennis en bekwaam- voor al het materiaal dat vrij wordt aangeboden Prinsengracht 915 Docentendag 2012 en meent dat dit niet zal worden bereikt heid op peil te houden. Dit kan dan ver- op www.lesbank.nl. Hiernaast biedt Lesbank.nl 1017 KD Amsterdam Wij kijken terug op een geslaagde wanneer een inspanningsverplichting volgens in het lerarenregister worden ook de mogelijkheid van een besloten portal voor telefoon 020 521 76 00 Docentendag Maatschappijleer. In dit geldt, in plaats van een resultaatver- geadministreerd. organisaties die materiaal intern willen delen. e-mail: [email protected] Redactiesecretariaat blad leest u meer over deze bijzondere plichting. De PVV is van mening dat de De onderwerpen zijn naar context, niveau en Humanity House vak op te vragen. Enkele van de onderwerpen ProDemos dag. Voor (meer) foto’s en een filmpje kwalificatie-eisen voor burgerschap Coen Gelinck voor Maatschappijleer zijn: eerlijke handel, Prinsengracht 915 over de Docentendag verwijzen wij concreter kunnen worden uitgewerkt in 1017 KD Amsterdam respect, klimaatverandering, beeldvorming en de u naar de website www.prodemos.nl/ referentieniveaus. De CDA-fractie vraagt telefoon 020 521 76 00 NVLM-bestuur Europese Unie. docentendag. of Loopbaan en Burgerschap door dit e-mail [email protected] Informatie: www.lesbank.nl. www.maatschappijenpolitiek.nl besluit tot een vrijblijvende activiteit Hans Teunissen, voorzitter Abonnementsprijzen M&P Profielwerkstuk- en sectorwerkstuk- wordt teruggebracht. Ook vraagt het telefoon: 06-28125692 Persmuseum Zie www.maatschappijenpolitiek.nl wedstrijd 2012 CDA of enige mate van toetsing niet tot e-mail: [email protected] Het Persmuseum is de nationale bewaarplaats Nieuwe abonnementen Ook dit jaar maken de beste sectorwerk- een beter begrip zou bijdragen. Ook de Coen Gelinck, vice-voorzitter voor het journalistieke erfgoed. Het museum Abonnementen kunnen op elk gewenst In het Humanity House kan aan den lijve worden tijdstip ingaan na ontvangst van stukken en profielwerkstukken, (deels) SP-fractie heeft moeite met de inspan- e-mail: [email protected] beheert een omvangrijke collectie kranten en ondervonden wat het betekent om te moeten tijdschriften vanaf 1600, een verzameling affiches het abonnementsgeld. Afhankelijk geschreven voor het vak Maatschap- ningsverplichting voor het vak Loopbaan Felix van Vugt, secretaris van de ingangsdatum wordt een overleven in een gebied waar een conflict heerst en overige reclame-uitingen met betrekking tot pijleer of Maatschappijwetenschappen, en Burgerschap. De SP vraagt of de Amaliastraat 50 evenredig gedeelte van de prijs van een of een ramp heeft plaatsgevonden. Via een de pers, een unieke collectie (originele) politieke kans op een hoge prijs. Uw leerlingen minister kan reageren op de suggestie 3522 AW Utrecht jaarabonnement in rekening gebracht. indrukwekkende ervaringsreis wordt het onvoor- tekeningen en persgrafiek, tal van archieven en maken kans op een goed diner met een van de NVLM om voor Loopbaan en Bur- telefoon: 06-16431651 Abonnementen kunnen ook worden stelbare voorstelbaar gemaakt. foto’s rond journalisten en de persbedrijfstak, en aangegaan met terugwerkende kracht. prominente Nederlander, bovenop de gerschap referentieniveaus vast te stel- e-mail: [email protected] Het Humanity House is naast een museum ook een een uitgebreide bibliotheek. Dit is echter afhankelijk van de voorraad Euromast. Op 185 meter hoogte kunnen len. De PvdA-fractie vraagt waarom de Tom Stroobach, penningmeester platform waar regelmatig lezingen, debatten, De vaste opstelling Start de persen! geeft een over- oude nummers. Aanmelding van de winnaars de maatschappij eens vanuit minister ervoor heeft gekozen om voor telefoon: 0320-249481 workshops, exposities en filmavonden plaatsvin- zicht van 400 jaar nieuws in Nederland. Aan de nieuwe abonnees bij de uitgever. een ander perspectief bekijken en kan er het onderdeel Loopbaan en Burgerschap e-mail: [email protected] den. Ook biedt het Humanity House scholen een hand van originele en gereproduceerde documen- Beëindiging abonnement Opzegging schriftelijk tot 1 december over de werkstukken van gedachten wor- slechts een inspanningsverplichting te Ingrid Faas, ledenadministratie educatief programma dat kinderen en jongeren ten, beeld- en geluidsfragmenten, sfeeropstel- van het lopende abonnementsjaar. den gewisseld. U kunt de beste sector- hanteren en niet een resultaatverplich- e-mail: [email protected] meeneemt naar het leven in een vluchtelingen- lingen en interactieve (spel)programma’s wordt kamp. Auteursrecht en profielwerkstukken van uw leerlingen ting. Tevens vraagt de PvdA waarom de Riemer Bouwmeester getoond hoe de pers begin zeventiende eeuw is Niets uit deze uitgave mag worden Informatie: www.humanityhouse.org. voor 7 april met een deelnameformulier minister geen onderscheid maakt tussen e-mail: [email protected] ontstaan en hoe zij zich tot massamedium heeft vermenigvuldigd zonder voorafgaande mailen naar [email protected]. U vindt Loopbaan en Burgerschap voor mbo op Ruth Esselink ontwikkeld. Het Persmuseum biedt rondleidingen toestemming van de redactie met Participatie en diversiteit en workshops aan voor verschillende doelgroepen uitzondering van de tekst van het het deelnameformulier en meer infor- niveau 1, 2, 3 en 4. Ten slotte vraagt de e-mail: [email protected] Hoe kan het toch dat migranten en hun (klein) in het onderwijs en voor volwassenen. leerlingenmateriaal, indien dit matie op www.nvlm.nl. Een vakkundige PvdA welke positie de minister Loopbaan Arthur Pormes kinderen zoveel slechter scoren dan andere Informatie: www.persmuseum.nl. geschiedt zonder winstoogmerk. In jury van docenten, sociale wetenschap- en Burgerschap binnen de slaag-zakrege- e-mail: [email protected] ingezetenen, en dit ondanks decennialang veel alle gevallen dient de bron duidelijk te pers en vakdidactici beoordeelt de ling wil geven. Hetty Schepers beleid, grote inzet van velen en miljarden worden vermeld. Advertenties werkstukken. e-mail: [email protected] belastinggelden? Hoe kan en moet het anders? Welke aanpak zal wél vruchten afwerpen? Hoe Zie www.maatschappijenpolitiek.nl. Lerarenregister Aukje Schrijver Of op aanvraag bij de uitgever, Nieuwe bestuursleden Op woensdag 15 februari 2012 opende e-mail: [email protected] dient een effectief diversiteitsbeleid van bedrijven, Het komende nummer van telefoon 020 5217600. Tijdens onze jaarvergadering op 10 www.registerleraar.nl. Het register wil de organisaties, instanties, instellingen, opleidingen Kopij en mededelingen te worden opgezet en geïmplementeerd? Dit zijn Maatschappij & Politiek februari zijn twee nieuwe bestuursleden beroepsgroep versterken en de kwali- www.nvlm.nl Bijdragen naar het redactiesecretariaat. vragen waarop het boek Canon van participatie verschijnt op 23 april 2012 ISSN 1566-1555 gekozen: Riemer Bouwmeester en Aukje teit van het onderwijs waarborgen. U Girorekening NVLM: 1889654

30 Maatschappij & Politiek maart 2012 maart 2012 Maatschappij & Politiek 31 (advertentie)