P a Ń Stwowy Instytut Geologiczny Objaśnienia Do Mapy Geośrodowiskowej Polski 1:50
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz ŚMIŁOWO (314) Warszawa 2005 Autorzy: Władysław Ślusarek ** , Jerzy G ągol ** , Anna Pasieczna ** , Aleksandra Dusza ** , Izabela Bojakowska ** , Hanna Tomassi-Morawiec ** , Gra żyna Hrybowicz * Główny koordynator MGP: Małgorzata Sikorska-Maykowska ** Redaktor regionalny: Barbara Radwanek-Bąk** Redaktor tekstu: Sylwia Tarwid-Maciejowska ** * Przedsi ębiorstwo Geologiczne w Warszawie „Polgeol” SA ** Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2005 Spis tre ści I. Wst ęp (W. Ślusarek) ........................................................................................................... 4 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (W. Ślusarek) .............................................. 4 III. Budowa geologiczna (W. Ślusarek) ............................................................................... 7 IV. Zło ża kopalin (J. G ągol, W. Ślusarek) ........................................................................... 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (W. Ślusarek) ............................................................ 12 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (W. Ślusarek) ................................... 12 VII. Warunki wodne (W. Ślusarek) ..................................................................................... 14 1. Wody powierzchniowe................................................................................................. 14 2. Wody podziemne.......................................................................................................... 15 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................ 18 1. Gleby (A. Pasieczna, A. Dusza) ................................................................................... 18 2. Osady wodne (I. Bojakowska) ...................................................................................... 20 3. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) .............................................. 23 IX. Składowanie odpadów (G. Hrybowicz) ........................................................................ 25 X. Warunki podło ża budowlanego (W. Ślusarek) ................................................................. 32 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (W. Ślusarek) .............................................................. 33 XII. Zabytki kultury (W. Ślusarek) ...................................................................................... 36 XIII. Podsumowanie (W. Ślusarek, G. Hrybowicz) .............................................................. 37 XIV. Literatura.................................................................................................................. 38 I. Wst ęp Arkusz Śmiłowo Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 opracowano w Pa ń- stwowym Instytucie Geologicznym Oddział Świ ętokrzyski w Kielcach. Map ę wraz z obja śnie- niami wykonano zgodnie z instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski (Instrukcja, 2005) na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w układzie współrz ędnych 1942. Mapa obejmuje 6 grup tematycznych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopali, wody, warunki podło ża budowlanego oraz ochron ę przyrody, krajobrazu i zabytków kultury, ochro- nę powierzchni ziemi (warstwy tematyczne: geochemia środowiska, składowanie odpadów). Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju wojewódz- twa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak że w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Do wykonania niniejszej mapy wykorzystano materiały archiwalne do Mapy geologicz- no-gospodarczej Polski 1:50 000, ark. Śmiłowo (Trzepla, Drozd, 2001). Poszczególne ele- menty mapy opracowano na podstawie: analizy materiałów archiwalnych, zwiadu terenowego oraz konsultacji i uzgodnie ń dokonanych w Delegaturze Wielkopolskiego Urz ędu Woje- wódzkiego w Pile, oraz urz ędach miast i gmin. Dane dotycz ące złó ż kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych, opracowa- nych dla komputerowej bazy danych zwi ązanej z realizacj ą Mapy geo środowiskowej Polski. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Śmiłowo okre ślaj ą współrz ędne od 16º45’ do 17º00’ długo ści geogra- ficznej wschodniej i od 53º00’ do 53º10’ szeroko ści geograficznej północnej. Znajduje si ę on w obr ębie trzech makroregionów: Pojezierza Południowopomorskiego, Pradoliny Toru ńsko-Eberswaldzkiej i Pojezierza Wielkopolskiego oraz mezoregionów: Doli- ny Gwdy, Pojezierza Kraje ńskiego, Doliny Środkowej Noteci i Pojezierza Chodzieskiego. Wymienione makroregiony wchodz ą w skład podprowincji Pojezierzy Południowobałtyckich (Kondracki, 2001) (Fig. 1). 4 Fig. 1 Poło żenie arkusza Śmiłowo na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2001). 1 – granica makroregionu, 2 – granica mezoregionu, 3 - jeziora Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie Makroregion: Pojezierze Południowopomorskie Pradolina Toru ńsko-Eberswaldzka Pojezierze Wielkopolskie Mezoregiony: 314.64 Pojezierze Wałeckie 315.33 Kotlina Gorzowska 315.53 Pojezierze Chodzieskie 314.65 Równina Wałecka 315.34 Dolina Środkowej Noteci 315.54 Pojezierze Gnie źnie ńskie 314.68 Dolina Gwdy 314.69 Pojezierze Kraje ńskie Dolina Gwdy jest szerokim obni żeniem otwieraj ącym si ę na pradolin ę Toru ńsko– Eberswaldzk ą. Obni żenie to wykorzystuje rzeka Gwda. Płaskie przewa żnie dno obni żenia, gdzie wysoko ści bezwzgl ędne wynosz ą 82–90 m n.p.m., urozmaicaj ą wzgórza o ró żnej genezie, kraw ędzie dolin rzecznych i rynny jeziorne. Wysoko ści wzgl ędne wzgórz dochodz ą do 25 m. Pojezierze Kraje ńskie to wysoczyzna morenowa, na opisywanym obszarze przewa żnie falista. Na powierzchni wysoczyzny wznosz ącej si ę od około 15 do blisko 100 m ponad tere- nem Doliny Gwdy widoczne s ą liczne drobne zagł ębienia zaj ęte cz ęsto przez jeziora, podmo- kło ści i drobne cieki. Wysoko ści bezwzgl ędne w opisanym mezoregionie wynosz ą 100– 186 m n.p.m. 5 Dolina Środkowej Noteci ma charakter szerokiej, płaskiej równiny, wyra źnie odgrani- czaj ącej si ę od Doliny Gwdy i obni żonej w stosunku do niej o 20–30 m. Opisana jednostka osi ąga wysoko ść bezwzgl ędn ą 58–61 m n.p.m. Urozmaiceniem powierzchni s ą niewielkie wysoczyzny (tarasy) o wysoko ści dochodz ącej do 25 m. Od obszaru Pojezierza Kraje ńskiego Dolin ę Środkowej Noteci oddziela pasmo wzgórz wznosz ących si ę ponad jej dnem na wyso- ko ść 40–100 m. Obszar Pojezierza Chodzieskiego wznosi si ę około 40-50 m nad Dolin ą Środkowej No- teci. Ma on charakter wysoczyzny falistej. Wysoko ści bezwzgl ędne wynosz ą tu 90– 109 m n.p.m. Według podziału administracyjnego kraju arkusz Śmiłowo le ży w cało ści w wojewódz- twie wielkopolskim. Obejmuje on swym zasi ęgiem fragmenty powiatów: pilskiego i chodzie- skiego. W obr ęb arkusza wchodz ą miasta i gminy: Piła, Uj ście, Kaczory, Miasteczko Kraje ń- skie i Wysoka nale żą ce do powiatu pilskiego oraz Chodzie ż z powiatu chodzieskiego. Pod wzgl ędem gospodarczym opisywany obszar ma charakter przemysłowo-rolniczy. Najwi ększym o środkiem przemysłowym jest miasto Piła, której wschodnia cz ęść le ży na ob- szarze arkusza. Skupiaj ą si ę tu zakłady przemysłu elektrotechnicznego, maszynowego, meta- lowego, chemicznego, meblarskiego i spo żywczego. Przemysł spo żywczy istnieje tak że w Śmiłowie, Kaczorach, Rzadkowie i Chodzie ży. S ą to: mleczarnie, gorzelnie, przetwórnie owoców i warzyw oraz zakłady mi ęsne. O środkami przemysłu materiałów budowlanych s ą: Piła, Kaczory, Byszki, Milcz, Kamionka, Strzelce. Rolnictwo to przewa żnie gospodarstwa dobrze wyposa żone technicznie o du żym areale, spółdzielcze lub prywatne. Wi ększo ść gruntów u żytkowanych rolniczo to ł ąki i pastwiska. Grunty orne z upraw ą zbó ż i ro ślin pastewnych zajmuj ą około 20% powierzchni arkusza. Lasy zajmuj ą prawie po- łow ę obszaru arkusza. Rosn ą tu przewa żnie bory sosnowe z kilkuprocentowym udziałem d ę- bu i brzozy, a w dolinach rzek wyst ępuj ą ł ęgi olchowo-jesionowe. Teren arkusza znajduje si ę w obr ębie dwóch dzielnic klimatycznych – w strefie przej- ściowej pomi ędzy chłodn ą i wilgotn ą dzielnic ą pomorsk ą, a cieplejsz ą i bardziej such ą dziel- nic ą wielkopolsk ą. Intensywno ść opadów atmosferycznych jest zró żnicowana. Najmniejsz ą ilo ść opadów otrzymuje obszar pradoliny – rz ędu 480 mm/rok. Najwi ększe ilo ści opadów otrzymuj ą lesiste obszary w rejonie Kaczor – Śmiłowa, rz ędu 640 mm/rok. Średnia ilo ść opa- dów z wielolecia dla posterunku w Chodzie ży wynosi 566 mm/rok, a z Piły 587 mm/rok. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,6ºC. Liczba dni z pokryw ą śnie żną wynosi od 40 do 60 dni. Długo ść okresu wegetacyjnego wynosi 210-220 dni (Wo ś, 1999). ˚ 6 Przez opisywany obszar przebiegaj ą linie kolejowe: Bydgoszcz–Kostrzyn i Pozna ń–Ko- szalin oraz szlaki drogowe: Pozna ń–Koszalin i Bydgoszcz–Szczecin.