Barrahûs En It Burgumer Kleaster
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Barrahûs en it Burgumer kleaster Hans Mol Wa 't de alde besitslisten fan Fryslan trochnimt, te begjinnen mei it bekende by Mechelen yn Brabant dê r't er yn de Register fan de Oanbring fan 1511 , stjit fuort by it earste doarp, Wurdum, fan tweintiger jierren fan de sechtjinde ieu de earste gritenij, Ljouwerteradiel, op in enoarm kieasterIik besitskompleks. finzen siet, mei wol oannommen It omfieme net minder as 436 pûnsmiet of 160 hektare fruchtber klaailan fan it wu rde, dat it om in algemien gongber by Burgum lizzende Burgumer kleaster of Barrakonvint. Sa op it each wurdt jin fe rhaal gie. Boarnen wurde lykwols net al gau dudlik dat dat lan by Barrahûs lei, westlik fan it grutte ferkearsknoop n eamd. Wy kinne us de fraach stell e punt Werpsterhoeke. Barraconvent en Barrahûs: it binne yntrigearjende oft Do uwam a syn fe rhaal wo l klo ppe t, nammen dy't de fraach oproppe wat it ferban tusken beide wêze kin. en sa net, wêrom't Barrahûs dan al sa'n sintraai plak yn it gehiel fan it Burgumer besit ynnaam. Wy binne oars net de earsten dy' t har kleaster Burgum e n Westergoa dy oan ynteressealje foar de relaasje tusken 'e westkant! Mar om 't de kl easte rlju Dûbelkleaster mei sielsoarch hûs e n konvint. De bekende Fryske mear kosten as baten fan al dy gear funksje, ûntstien yn Burgum frijheidsstrider ]ancko Douwama gie us komsten fan de beide lansgemeenten Nammekundich leit de ferklearring al foar yn it begjin fan de sechtjinde hiene, namen se al rillegau it beslut ha r fan Douwama yn all e gefallen net foar ieu. Yn syn apologetyske kronyk Het konvint nei de Walde n te ferpleatsen. de han. De namme Barrahûs of Bergera Boeck der Partijen skriuwt er dat it De namme BUI"gum soene sy dan dê r huse, sa't it yn de aldste stikken foar Burgumer kleaster oarspronklik by hinne meinomme n ha\,'\ve" It Bergera komt, is like trochsichtich as dy fan it Barrahûs fêstige west hat. l lt soe o p 'e huse fan Barrahûs wie dus yn de fyzje Berra f een of Bergerafeen noard fan it grins tuske n Eastergoa en vVestergoa fan Do uwama net ó f1 aat fan Burgurn. Burgumer kl easter. lt gie om in hûs e n troch beide lannen sti chte west hav.'\ve Nee, Burgum soe krektoarsom óf1 aat om fean fan (it kl easte r) Burgurn. It om as gearkomstesintrum en ek as west hawwe fan Bergera huse! De kro eigenskipswurd ferwiist nei in oar plak, bewarplak foar al har oarkonden , brie nykskriuwe r hie it ferhaal nedich om it dat dus net yn it noardweste n fan it ven en oar argyfmate ri aal te tsjinjen. ûntstea n te ferklearjen fan de pa rtij Wurdumer doarpsgebiet lein hawwe 6 De goën of lansgemeenten hiene dus skippe n yn Frys lan , dêr't e r seis utein kin. Mar wurdt dat ek befêsti ge troch seis it inisjatyf ta 0pljochting nommen. liks ek slachtoffe r fan wurde soe. len de histoaryske gegevens?' Dêrfoar Seis har nammen -Douwama neamt fan de oarsaken fan all e ellinde soe moatte wy earst it Iytse tal beljochte n Eastergoa Oestbergen en Westergoa namme ntlik west hawwe dat de Fryske oer de aldste skiednis fa n it kleaste r Westbergen - wien e neffens him oan de lannen sa faak ~ i n elkoar striden. Om't neilûke . Safolle is wis dat it kleaster li zzing fan it nije kl easter ûntliend: Douwama all es ut syn ûnthald op net earder as fuort nei 1234 yn de Eastergoa wie de goa eastlik fan it skrea un hat, yn it kasteel fan Vil voorde boarne n ferskynt. "'iy lêze dan oer in De bum"skip Barrahûs (linksûnder) en O1njouwing, ynklemd tusken it spoar fan Ljouwert nei ft Hearrenfean en de A 32. j ustjes ?jochts fan it midden feit it terprestant van Techum. Yn de jjirte de stêd Ljouwert (foto: Tom Sandijck) ikolaas opfetten. Der kin betizing bestean oer it karakter fan it kleaster Burgum. Wie it no in manUus- of in frouUu skleaster? Yn 1395 WUl"dt praa t fa n die paters van BeIge wylst yn in oar konde fa n 1399 meidield wurdt dat Burgum in proast mei in m ienskip fan nonne n e n konversen (prejJositus ae conventus monialiwn . .. ae conversi) (111 - derkommen bea. D)' gegevens hoege elkoar I)'kwols net tsj in te spre kken want efkes fi erderop )'n de akte fan 1399 giet it om ' nonnen e n persoan en fan beide seksen' en om 'bruorren e n susters fa n itselde kleaster' . Da t wiist op in dübelkleaster mei )'n all e gefal len in mienskip fan koarnonnen, kon versen e n paters. D)' lêsten wiene dan aktyf yn de sielsoarch . Dat docht bliken ut in stik fan 1328 dêr't )'n fêstl ein is dat de proast en it konvint fan BUI"gum it )'nstitusjerjocht oer njoggen b)' namme neamde parochytsj e rken utoefenje meie sa lang as it libbe n fan de sitten de proast. It is hjir net it plak om wiid weidich op de b)'sünderheden fan dat )'nstitusjeljocht yn te gean, mar safolle is wol dudlik dat wêt-'t in kleaste r )'nstitusjeljochte n hie, it ek de presi n taasje oftewol de beneaming fan de pastoar foar s)'n rekken nimme moch t. 7 It kleaster Burgum koe dêrom )'n 1328 yn de njoggen n eamde plakken in siel soarger üt s)'n eigen rünte fan paters/ koarhearen oanstelle. TrUe fan d)' 11joggen doarpe n binne net fuort thüs te bl"ingen , mar oer de oare seis bestiet z Barrahûs en o11lkriten op in álde loftfoto ut 1927. Rjoehts11lidden it ÁlddjifJ giin twife!. It giet om Burgum seis, ." Grou , Wanen, Suwald , Tytsjerk en Eastermar. Dat binne wichtige doarpen )'n T)'tsj erkste radiel e n ldaarderadie!. proast fan Burgum yn in wetstekst. Kleaster Anjum wiene oant it begiin Se lei ne min ofte mear )'n in sirkei om Dêrut is op te meitsj e n dat it kleaster fan d e f}'ftjinde ieu proasdijen ünder Burgum hinne. En dat is in oanwizing net laat waa rd u"och in abt mar u"och Luntsjerk. De earstneamde (lIllstie )'n dat BUI"gum seis fan it begiin oan it in oerste fan legere ra ng (Latyn : pre/Jo 1232, de twadde yn 1256. Om't fêstigingsplak fan it kleaster west hat. situs) d )" t wol selsstannich lieding utoe BUI"gum uteinl iks fo li e me ar besit hie Ommers sok tsjerkebesit e n sokke fenje koe mar dochs it tafersjoch fan as dy beide oare kleastel"s ut de famyUe Ijochte n op paroch )'tsjerken h earden de abt fan in oar (m emme )kleaster fan Luntsjerk, en om't de aldste kIeas ta de aldste fermogenspanen fan tastean moast. Yn dit gefal wie dat de ters oer it generaal de measte he ktares geastlike )'nstell ings. Faak foarme de abt fan Ludingakerke of Luntsjerk by ta har foldwaan krige n, hat it eigenskip oerdracht fan in parochytsjerke troch Harns, d )" t o p syn bar oant 1429 ta de dat Burgum earder ta stan kommen is de biskop of in tal parochianen de abt fan Kloosterrade of Rolduc b)' Kerk as Haskerkonvint en Kleaster Anjum, basis foar it ünstean fan in kleaster. rade yn Sud-Limburg as s)'n direkte dus tusken 11 58 e n 1231. W)' slane de Lykas ut de Vitae Abbalum Orti Sancte oerste te erkenne n hie. BUI"gum hearde plank wol net fi er m is as wy fa n in stif J\!Iarie bliken docht, koe b)'gelyks dêrom, I)'kas it Haskerkonvint en Kl eas ting om 1200 hinne utgeane. Dat soe Marië ngaarde n et earder ütein sette as ter Anjum b)' Ri e, fan it begi in of ta de ek strike mei it gegeven dat it kleaster doe't de mienskip de ynkomsten fan I)'tse kongregaasje fan de reguli ere oan Sint Nikolaas wUd wie. D)' h illige de HallUln er Sint-Maanenstsj erke kanunniken fan Kloosterrade. Halde wurdt nammentlik earder b)' le t as by krige, en waard Buwekleaster net ear IVy rekken mei de ofl1inkli kens fan ier stifte tsjerken en kl easte rs oantrof del" stifte as nei de dotaasje mei de nUe Luntsjerk, dan kinne w)' konkludealje fen. lt wie eins net earder as sünt de tsjerke fan de Harkema. Soe BUl"gum da t Burgum ne t earder as )'n 11 58, it massale dielname fan d e Friezen oan earst ünder Wurdum lein hawwe, dan stichtingsjier fan dy abdij , oprjochte de krustochten - fa n 1189 of - dat se hiene wy de paters earder as pastoa rs wêst hawwe kin. Ek Haskerkonvint en in spesjale ferearing foar de hill ige )'n it Sude nrimdiel ferwachte as )'n Tytsj e rkste radiel en ldaarde rdadiel. grutte re, yn tuske n öfgroeven te rp, in fe n viisr nei de monachus conversus, de Mar sy hie ne hielendal gj in Ijochten o p pear hünde rt me rer nei it easten lein konve rs-muo n ts of like broer di t wol ta tsj e rke n yn Lj o uwerte radie l. Seis Wur hat. Tn Iyts a rgeologysk ünde rsyk mei de kleaste rmie nskip hearde mar net dum e n Go utum binne nea troch in in proefsle uf yn in ferhege resran t oan it koa rge be t dielnaam. Sokke like pater fa n it Burglllne r kl easter betsjinne.