entomologische berichten 231 76 (6) 2016

Korte mededelingen Zuidelijke wikke-uil Tathorhynchus exsiccata (: ): nieuw voor Nederland

Het Zwanenwater is een circa zeshon- derd hectare groot natuurgebied in de duinen net ten zuiden van Callantsoog, Noord-Holland. Natuurmonumenten beheert dit gebied sinds 1973 en zorgt met onder andere maaibeheer voor geva- rieerde graslanden, heide en moeras. Een 1. Tathorhynchus exsiccata aantal enthousiastelingen vangt al jaren uit het Zwanenwater. Foto: nachtvlinders in dit gebied en dit levert Gert Jan Smit 1. Tathorhynchus exsiccata vaak leuke vondsten op. from nature reserve Zwanen- Op 24 december 2015 was de derde water (province of Noord- auteur in de werkschuur van het Zwanen- Holland). water aanwezig. De buitenlamp van de buitendeur was al een aantal avonden aan vanwege de aanwezigheid van een tiental leden van de jongerenafdeling van stoven. De soort is niet te verwarren Skinner B 2009. Colour identification guide to het IVN (het Woeste Land). In de werk- met andere Europese nachtvlinder- of the British Isles. Apollo Books. schuur bij het raam werd een nacht- soorten. South R 1980. The moths of the British Isles. Frederick Warne & Co. vlinder opgemerkt die niet direct op Waring P & Townsend M 2006. Nachtvlinders, naam gebracht kon worden. Na het maken Voorkomen in Noordwest-Europa veldgids met alle in Nederland en België van foto’s en vergelijking met het boek voorkomende soorten. Tirion. van Waring & Townsend (2015) bleek het Het areaal van de zuidelijke wikke-uil is Waring P & Townsend M 2015. Nachtvlinders, te gaan om een soort die nog niet eerder enorm en omvat Zuid-Europa, Turkije, veldgids met alle in Nederland en België voorkomende soorten. Tweede herziene in Nederland was gezien: Tathorhynchus zuidelijk Azië, grote delen van Afrika en editie. Tirion. exsiccata (Lederer) (figuur 1). Diezelfde zelfs Australië (South 1980). De soort is avond bekeken de eerste en derde auteur geïntroduceerd in delen van Zuid-Amerika de vlinder en maakten ze foto’s. Een dag en wordt ook gemeld in verschillende later bezocht de tweede auteur de vlinder staten van Noord-Amerika (Lafontaine Summary en bevestigde de determinatie. Gezien & Schmidt 2010). Hij vliegt in dit gebied zijn status als dwaalgast in Groot-Brit- gedurende het hele jaar in opeenvolgen- Tathorhynchus exsiccata (Lepidoptera: tannië (Skinner 2009) was deze soort ook de generaties (Robineau 2007). Als waard- Erebidae): new to the Netherlands in Nederland te verwachten. De vlinder planten worden diverse vlinderbloe- On 24 December 2015, a Levant blackneck werd dagelijks vanaf 24 december in migen genoemd waaronder bezemstruik (Tathorhynchus exsiccata) was found on a de werkschuur aangetroffen, tot hij op ( junceum), indigostruik (Indigofera window in a barn at Zwanenwater nature 28 december op de grond werd gevonden tinctoria) en luzerne (Medicago sativa) reserve near Callantsoog, Noord-Holland. en vervolgens buiten werd geplaatst. (Robineau 2007, Skinner 2009). Het is This constituted the first record of this een soort die ten noorden van Midden- species for the Netherlands. During the Frankrijk incidenteel als trekvlinder last two weeks of December 2015 the Taxonomie en kenmerken wordt waargenomen. Uit Groot-Brittannië wind came from the south, most likely In Waring & Townsend (2006) staat de zijn circa twintig waarnemingen bekend, enabling vagrancy to the Netherlands. soort vermeld als exsiccata in de vooral van de zuidkust van Engeland The Levant blackneck has been recorded uilenfamilie (Noctuidae). Inmiddels is hij (Skinner 2009). De soort is niet bekend uit about twenty times in the UK, mostly ondergebracht in het genus Tathorhynchus België (Waring & Townsend 2015) en ook in winter. Our record fits that pattern en valt dit genus onder de familie van de niet uit Duitsland (www.lepiforum.de). and the species was therefore not un- spinneruilen (Erebidae). In Waring & De waarnemingen uit Groot-Brittannië expected. Townsend (2015) hebben alle vermelde komen vooral uit de periode januari tot soorten een Nederlandse naam gekregen en met maart. De waarneming van het en deze soort wordt daarin zuidelijke Zwanenwater van eind december 2015 is wikke-uil genoemd. daarmee niet heel ongebruikelijk en past, Marcel Haas De zuidelijke wikke-uil een is kleine gelet op de aanhoudende zuidelijke stro- Karper 39 vlinder met een spanwijdte van 28-34 mm. ming in de weken voorafgaand aan de 1741 XX Schagen De smalle voorvleugels zijn vrij egaal waarneming, in dat patroon. [email protected] lichtbruin gekleurd, de achterrand is donkerder van kleur en vervaagt naar Dick Groenendijk Literatuur het lichaam toe, en op de vleugelwortel is Doorneberglaan 287 een korte zwarte streep zichtbaar en tus- Lafontaine JD & Schmidt BC 2010. Annotated 1974 NK IJmuiden sen de witte ronde vlek en de niervlek is check list of the (Insecta, Lepidoptera) of North America north of ook een zwarte streep zichtbaar. De ach- Gert Jan Smit Mexico. ZooKeys 40: 1-239. tervleugel is wit met donkere ader- Robineau R 2007. Guide des papillons noc- Populierenlaan 20 bestuiving en de achterrand is donker be- turnes de France. Delachaux et Niestlé. 1741 WS Schagen