adviseurs in ruimtelijke ontwikkeling

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan

Woningbouw Beekvallei te Lieren

Nikkels Projecten BV

Datum: 10 januari 2018 Projectnummer: 170165.01 adviseurs in ruimtelijke ontwikkeling

correspondentie SAB Postbus 479 6800 AL Arnhem T: 026 357 69 11 E: [email protected] www.sab.nl

bezoekadres Arnhem Frombergdwarsstraat 54 6814 DZ Arnhem

bezoekadres Amsterdam Jacob Bontiusplaats 9 1018 LL Amsterdam

2 Inhoud

1. Inleiding 5 Aanleiding 5 Leeswijzer 5

2. Landschappelijke analyse 7 Ligging 7 Geomorfologie 7 Bodem 7 Cultuurhistorische ontwikkeling 9 Waterstructuur 13 Randvoorwaarden Nationaal Landschap 15

3. Ruimtelijke structuur van de omgeving 16 Lintstructuur en bebouwing 16 Beplanting 17 Dorpsrand 17 Spoorlijn 17

4. Uitgangspunten voor het ontwerp 19 Relatie tussen dorp en landschap 19 Leesbaar landschap 19 Ontwikkelingsrichting en schetsontwerp 19 Afstemming met provincie en gemeente 19 Uitgangspunten voor het ontwerp 21

5. Stedenbouwkundig plan 21 Inbedding in het Nationaal Landschap 21 Ruimtelijke structuur 21 Programma en parkeren 25 Groenstructuur 27 Waterstructuur 27 Profielen 27

6. Beeldkwaliteitplan 29 Relatie met de welstandsnota 29 Bebouwing Veldbrugweg 29 Bebouwing nieuwe woonstraten 31 Erfinrichting Veldbrugweg 35 Erfinrichting nieuwe woonstraten 35 Inrichting Veldbrugweg 37 Inrichting nieuwe woonstraten 39 Struweelhaag 41 Inrichting groene scheggen 43

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 3 Apeldoorn

A1

Apeldoorns Kanaal

Lieren Beekbergen

> Ligging van het plangebied

Nieuwe Voorweg

Veldbrugweg

> Plangebied en directe omgeving

4

gemeente Gemeente naam inrichtingsschets Plannaam schaal : 1:1000 datum : **-**-**** project nr. : **.**.** tekening nr. : 100**a 1. Inleiding

Voor u ligt het stedenbouwkundig en beeldkwaliteitplan Sinds begin 2017 is Nikkels Projecten BV betrokken bij voor Beekvallei te Lieren. Het plangebied is nu nog het project. Op hun verzoek heeft SAB in het voorjaar in gebruik als agrarisch grasland. Het gebied heeft van 2017 een schetsontwerp gemaakt voor Beekvallei, een unieke, landschappelijke ligging op de overgang passend bij de kernkwaliteiten van het Nationaal van de Veluwe naar het lager gelegen beekdal. Het Landschap. Het aantal van 50 woningen was daarbij niet plangebied ligt dan ook in een Nationaal Landschap. langer leidend; voorop stond een zorgvuldige inpassing in Met het voorliggende stedenbouwkundig plan en het landschap. beeldkwaliteitplan passen wij de 33 nieuw te ontwikkelen Het schetsontwerp is door zowel de provincie als de woningen zorgvuldig in het bestaande landschap in en gemeente Apeldoorn positief ontvangen. In opdracht van sluiten wij wat betreft beeldkwaliteit zoveel mogelijk aan Nikkels Projecten heeft SAB het schetsontwerp verder bij de karakteristiek van het dorp Lieren. uitgewerkt tot het voorliggende stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan. Aanleiding Al enkele jaren zijn diverse initiatiefnemers bezig met de Leeswijzer planontwikkeling voor woningbouwlocatie ‘Beekvallei’ in Hoofdstuk 2 gaat in op de landschappelijke analyse Lieren, gemeente Apeldoorn. Onderdeel van dit project van het zoekgebied en de directe omgeving. Ook de vormt de bouw van 12 woningen binnen de constructie randvoorwaarden van het Nationaal Landschap komen van Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO). De hierin aan bod. Hoofdstuk 3 gaat vervolgens nader in op overige woningen zullen voor de vrije markt ontwikkeld de ruimtelijke kenmerken van de locatie. worden. In hoofdstuk 4 trekken we conclusies uit de analyses en Er is in het verleden een plan ontwikkeld met zo’n 50 gaan we in op de uitgangspunten en denkrichtingen voor woningen. De gemeente Apeldoorn heeft destijds het ontwerp en de beeldkwaliteit. aangegeven akkoord te gaan met de bouw van een In hoofdstuk 5 presenteren we het stedenbouwkundig dergelijk woningaantal op deze locatie. Bij de provincie plan, dat een uitwerking is van het eerder opgestelde stuitte dit plan op bezwaren, omdat het plan niet goed schetsontwerp. Hoofdstuk 6 gaat tenslotte in op de inspeelde op de ligging in een Nationaal Landschap. beeldkwaliteit voor de bebouwing, erfinrichting en openbare ruimte.

> Het plangebied gezien vanaf de hoek Veldbrugweg - NIeuwe Voorweg

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 5 Veldbrugweg

Nieuwe Voorweg

> Topografische kaart van de huidige situatie (bron: Topotijdreis).

+ 15,0 m NAP

Legenda stuwwal; gestuwde grove bruine zanden (afzettingen van Rijn en Maas) stuwwalglooiingen en glooiingen van + 25,0 m NAP smeltwaterafzettingen met een esdek

dekzandruggen en -koppen

dekzandwelvingen en -vlakten

natte beekdalen, laagten en depressies

water

+ 30,0 m NAP bebouwing

> Geomorfologische kaart (bron: Digitaal loket provincie Gelderland).

6 2. Landschappelijke analyse

Ligging zichtbaar is. De flank van de stuwwal, ten zuiden van Het plangebied ligt aan de noordzijde van de kern Lieren de kern, ligt op een hoogte van circa 30 meter + NAP; in de gemeente Apeldoorn. Het gebied ligt als het ware een hoogte die in zuidelijke richting nog verder oploopt. ingeklemd tussen de bestaande bebouwing van de Het natte beekdal ten noorden van het plangebied ligt dorpskern en de boerenerven aan de Nieuwe Voorweg. daarentegen, met een hoogte van circa 15 meter + NAP, Ten noorden van het plangebied loopt de Oude Beek. flink lager.

Geomorfologie Bodem Het gebied rondom Lieren is gevormd door de stuwwal De bodem van de flank van het Veluwemassief wordt van de Veluwe, die is gevormd in de laatste IJstijd. gekenmerkt door voedselrijke gronden. De bodemkaart De kernen - waaronder Lieren - liggen op de rand van laat zien dat de bodemsoort in het plangebied behoort tot de stuwwal, tussen de hoge gronden van de Veluwe de hoge, zwarte enkeerdgronden. Deze zijn ontstaan door en de lage, nattere gronden van de IJsselvallei. Deze eeuwenlange ophoging en bemesting met potstalmest, overgangszone was zeer geschikt voor landbouw en huisafval en bosstrooisel. Ze waren voornamelijk in dankzij de vele sprengenbeken die vanaf de stuwwal gebruik als akkers en soms ook als weidegrond. Even naar beneden stromen was een goede watervoorziening ten noorden van het plangebied, in het nattere beekdal, gegarandeerd. De geomorfologische kaart laat zien overheersen de loopodzolgronden. Deze gronden zijn dat het plangebied aan de noordrand van een uitloper door de mens bemest met plaggen en bevatten daarmee van de stuwwal ligt; een glooiing die is ontstaan door eveneens een voedselrijke bovenlaag. smeltwaterafzettingen. Kenmerkend voor het landschap is het hoogteverschil, dat ook rondom Lieren nog goed

Legenda

holtpodzolgronden

loopodzolgronden

laarpodzolgronden

hoge zwarte enkeerdgronden

water

geen (bebouwing)

> Bodemkaart (bron: Digitaal loket provincie Gelderland).

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 7 > Schematische weergave van de eerste bebouwing in Lieren. De boerderijen liggen als losse erven aan de verschillende linten. Doordat de erven over het algemeen met hun rug naar de essen liggen, kunnen de boeren hun bouwland snel via het erf bereiken. De relatie tussen het ‘dorp’ en het landschap is zeer sterk: het landschap is overal beleefbaar.

> Schematische weergave van de bebouwing in het begin van de 20e eeuw. Nieuwe bebouwing vindt zijn plek tussen bestaande bebouwing. Daardoor worden de linten dichter bebouwd en groeien ze aan elkaar. Het dorp houdt zijn open structuur, waardoor het landschap nog steeds goed beleefbaar is.

> Schematische weergave van de bebouwing in de tweede helft van de 20e eeuw. De linten raken nog wat dichter bebouwd. Ook de ruimtes achter de linten - op de essen - raken langzaam bebouwd. Het dorp wordt gekenmerkt door ‘rafelige randen’, waardoor de relatie met het landschap sterk blijft. De zone tussen het ‘dorp op de es’ en het beekdal blijft vrij open; de verspreide boerenerven zorgen hier voor een luchtige structuur waarbij de verschillen tussen beide landschapstypen goed zichtbaar zijn.

8 Cultuurhistorische ontwikkeling De gronden ten noorden van Lieren zijn, vanwege hun De flanken van de Veluwe zijn in de loop der eeuwen lage ligging en natte karakter, van oudsher in gebruik als door de mens in cultuur gebracht. Op de heidevelden hooilanden. In de loop der tijd zijn de hooilanden steeds en zandverstuivingen van de Veluwe (‘woeste gronden’) beter ontsloten en ontwaterd, waardoor ze geschikte werden de schapen gehouden, die iedere avond naar hun graslanden werden voor het vee. De fijnmazige structuur stal (potstal) bij de boerderijen werden teruggebracht. De van deze hooilanden laat zien dat ontwatering hier een mest van de schapen werd vermengd met heideplaggen veel grotere rol speelde dan op de drogere essen. Net als en werd gebruikt om de aangelegde akkers te bemesten. de essen, zijn de hooilanden in het beekdal van oudsher Zo ontstond ten zuiden van Beekbergen en Lieren een open. Beplanting komt vooral voor in en rondom de groot, aaneengesloten akkercomplex: enken of essen dorpen, op de overgangen tussen het hoge en het lage genoemd. Dit waren gemeenschappelijke akkers, die zich deel in het landschap. uitstrekten vanaf de rand van de ‘woeste gronden’ tot aan de kernen. Door het opbrengen van de heideplaggen, Bebouwing ontstond de karakteristieke, bolle vorm van de essen. De De bebouwing in het essenlandschap is onlosmakelijk essen hebben van oudsher - en nu nog steeds - een open verbonden met de omgeving. De oudste boerderijen in karakter met weinig beplanting. dit gebied zijn te vinden op de overgang van de hoger

> Karakteristieke opbouw van het landschap: het dorp ligt in de laagte, tussen de es/enk en het beekdal (bron: Groot Apeldoorns Landschapskookboek, 2011)

> Topografische kaart rond 1900: het essencomplex met de bolle akkers, ten zuiden van Beekbergen en Lieren, is duidelijk zichtbaar. De bebouwing bevindt zich op de overgang van enken naar de lager gelegen, nattere graslanden. De spoorlijn van Apeldoorn naar Dieren is aangelegd (bron: Topotijdreis).

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 9 > Topografische kaart rond 1970: de ruilverkaveling heeft de ruimtelijke structuur rondom het plangebied veranderd. De boerderijen ten noorden van het plangebied worden niet langer ontsloten door de weg langs de beek, maar door een nieuwe ontsluitingsweg (bron: Topotijdreis).

Legenda

bebouwingskern 1850

na 1850 weinig veranderd cultuurland

na 1950 weinig veranderd, tussen 1850 en 1950 ontgonnen gebied nog open es of escomplex met plaggendek

sprengenbeek

> Cultuurhistorische relictenkaart (bron: Digitaal loket provincie Gelderland).

10 gelegen essen naar de lager gelegen graslanden. De hun achterzijde aan de ontsluitingsweg. De boerderijen boerderijen lagen over het algemeen met hun rug naar staan nu dan ook op grote afstand van de weg en worden de es toe, waardoor de boeren hun bouwland snel via het van de weg gescheiden door kleine weilandjes. erf konden bereiken. De essen zelf zijn nooit grootschalig Ondanks de herverkaveling zijn de kavels niet volgens een bebouwd of beplant, waardoor het kenmerkende, open vast patroon verkaveld: ze hebben - een onregelmatige landschap tot op de dag van vandaag behouden is structuur en oriëntatie, die vaak samenhangt met het gebleven. slingerende verloop van de beek. Het dorp Lieren bestond rond 1900 uit boerenerven, die aan lange wegen (linten) lagen. De relatie met het Waardering cultuurhistorie landschap was overal duidelijk aanwezig. Nieuwe Het plangebied bevindt zich in een uitloper van bebouwing werd tussen de bestaande bebouwing het oude essencomplex ten zuiden van Lieren. De gebouwd, waardoor de linten meer aan elkaar groeiden. cultuurhistorische relictenkaart laat zien dat het complex Zo ontstonden rafelige dorpsranden. Op de kruisingen sinds 1850 weinig veranderd is; het wordt dan ook van deze wegen vonden maatschappelijke functies cultuurhistorisch gewaardeerd. Het kenmerkende, een plek, zoals een school en een kerk. Het dorp is bolle karakter van de enken is ten zuiden van Lieren eigenlijk pas in de tweede helft van de 20e eeuw goed nog goed waarneembaar. De hoogtekaart en foto op tot ontwikkeling gekomen. De linten raakten dichter de volgende pagina laten zien dat bij de grotere essen bebouwd, waardoor een aaneengesloten geheel van ten zuiden van Lieren de bolling goed zichtbaar is; hier bebouwing ontstond. Ook de ruimtes achter de linten - op komen hoogteverschillen van zo’n 5,5 meter voor. Deze de essen - raakten langzaam bebouwd. Zo heeft het dorp grote hoogteverschillen worden veroorzaakt door zowel zijn huidige stedenbouwkundige structuur gekregen. natuurlijke hoogteverschillen en ophoging met plaggen. Binnen het plangebied is het hoogteverschil minder goed Ruilverkaveling zichtbaar. Omdat deze es dichter bij het beekdal ligt, Na de Tweede Wereldoorlog heeft er een grootschalige zijn de natuurlijke hoogteverschillen minder groot. Hier ruilverkaveling plaatsgevonden in het gebied tussen komen hoogteverschillen van zo’n 2,0 meter voor. Beekbergen en Lieren. Door het rechttrekken van wegen, veranderde de ruimtelijke structuur direct rondom het De cultuurhistorische relictenkaart laat zien dat de plangebied. De Voorweg, die vlak langs de beek liep en bebouwing ten noorden van het plangebied deel uitmaakt de boerderijen aan de noordzijde van het plangebied van de bebouwingskern in 1850, die als cultuurhistorisch ontsloot, werd rechtgetrokken tot een weg die aan de waardevol wordt aangemerkt. Ook de Oude Beek wordt zuidkant van de boerderijen kwam te liggen: de Nieuwe als cultuurhistorisch waardevol element (sprengenbeek) Voorweg. Als gevolg hiervan liggen de boerderijen nu met aangemerkt.

flinke ruimte tussen de weg en de boerderijen Nieuwe Voorweg

> Voorzijde wordt achterzijde: na de ruilverkaveling werden de boerderijen ten noorden van het plangebied aan de achterzijde ontsloten.

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 11 + 18,0 m NAP + 23,4 m NAP

+ 16,8 m NAP foto 1 + 28,0 m NAP foto 2

+ 18,0 m NAP + 18,9 m NAP

+ 27,6 m NAP

+ 26,5 m NAP

> Hoogtekaart plangebied. De witte pijl laat de richting van de > Als referentie: hoogtekaart van de es aan de Achterste Kerkweg. foto zien. De kleuren geven relatieve hoogtes aan (bron: Actueel De witte pijl laat de richting van de foto zien. De kleuren geven Hoogtebestand Nederland). relatieve hoogtes aan (bron: Actueel Hoogtebestand Nederland).

> Foto 1: het plangebied ligt aan de rand van het essencomplex; hoogteverschillen zijn lastig waarneembaar

> Foto 2: ten zuiden van Lieren is de karakteristieke bolling van de oude essen nog heel duidelijk zichtbaar (Achterste Kerkweg)

12 Waterstructuur enkele sprengen waarvan onduidelijk is wanneer ze zijn De nabij het plangebied gelegen Oude Beek vormt het gegraven”. De huidige sprengenkoppen bevinden zich begin van de Beekbergse Beek en de Klarenbeek. De ten noordwesten van Beekbergen. De vele beken en Bekenstichting schrijft over de Oude Beek het volgende: sprengen in dit gebied vormden van oudsher een goede “de Oude Beek is een van de weinige Oost-Veluwse bewateringsbron voor de landbouwgronden. Daarnaast beken waarvan delen van het oorspronkelijke beektracé zorgden ze voor de bloei van de papierindustrie in nog goed te herkennen zijn. De beek bezit bovendien deze regio. Rondom Lieren stonden verschillende fraaie, voor de oostelijke Veluwe ongebruikelijke bronnen. papiermolens langs de beek. Aan de bovenloop van de Oude Beek liggen echter

> Zicht op de Oude Beek vanaf de Veldbrugweg (westelijke richting) > Zicht op de Oude Beek vanaf de Veldbrugweg (oostelijke richting)

> Loop van de Oude Beek

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 13 > Het zoekgebied is binnen de Omgevingsvisie Gelderland aangewezen als Nationaal Landschap

14 Randvoorwaarden Nationaal Landschap • Oude nederzettingen op de flank van de Veluwe De locatie is binnen de Omgevingsvisie Gelderland met nog goed herkenbare open essen (oud (2015) aangewezen als Nationaal Landschap. bouwland), met de (voormalige) hoeven op de Nationale Landschappen zijn de symbolen van het overgang van es naar grasland. Het grootste Gelderse cultuurlandschap. Deze gebieden geven essencomplex ligt ten zuiden van de lijn op (inter)nationale schaal een afspiegeling van de Beekbergen-Lieren-Oosterhuizen. landschappelijke kwaliteit en krijgen daarom speciale • Op de voormalige grens van de essen met de aandacht in het provinciale beleid. De provincie heide van de Veluwe liggen relicten van wallen die Gelderland wil middels ruimtelijke ontwikkelingen samen vroeger het vee uit het bouwland moesten houden. met haar partners de kernkwaliteiten van de Nationale • Kleinschalig met afwisseling van landbouwgebruik en Landschappen behouden, herstellen en versterken en de beplanting landschappelijke samenhang vergroten. • Kleinschalige percelering met over het algemeen geen duidelijke richtingen, maar die zich voegt De Omgevingsverordening Gelderland heeft in naar de structuur van beken en reliëf. artikel 2.7.4.2 de ambities ten aanzien van Nationale • Gradiënt van besloten boslandschap naar open Landschappen juridisch vertaald. Dit betekent dat een landschap bestemmingsplan dat betrekking heeft op gronden • In de gradiënt zit vanaf de rand van het Veluwebos binnen een Nationaal Landschap alleen bestemmingen een overgang van oud bouwland (met de mogelijk mag maken die de kernkwaliteiten van het kleinschalige openheid van de essen), naar Nationaal Landschap niet aantasten of versterken. In nederzetting (meer besloten, in de kernen recent afwijking hiervan zijn activiteiten die afbreuk doen aan de sterk verdicht), naar nattere lage graslanden kernkwaliteiten of deze kernkwaliteiten niet versterken (overwegend open). mogelijk indien voldaan wordt aan de volgende • Sprengenbeken die van de stuwwal stromen voorwaarden: • Een deel van de beken heeft een natuurlijke a) als er geen reële alternatieven zijn; oorsprong, maar is vergraven voor diverse b) er sprake is van redenen van groot openbaar doeleinden. Samen met de volledig gegraven belang; en sprengenbeken zijn ze uiting van de Oost-Veluwse c) er compenserende maatregelen worden getroffen watereconomie. Elementen die hierbij horen zijn: ter waarborging van de kernkwaliteiten van de de beken zelf met sprengkoppen en opgeleide Nationale Landschappen zoals vastgelegd in gedeelten, watermolenplaatsen, water voor Bijlage 6 Kernkwaliteiten Nationale Landschappen. versterking en verfraaiing (Kasteel ter Horst aan de Loenensche Beek), water voor voeding voor Voor redenen van groot openbaar belang zijn een aantal het Apeldoorns Kanaal (Oosthuizer Spreng en voorbeelden opgesomd, zoals de menselijke gezondheid, Veldhuizer Spreng). de openbare veiligheid, werkgelegenheid, het ontstaan van voor het milieu wezenlijk gunstigere effecten of andere grote maatschappelijke opgaven.

De woningbouwlocatie maakt onderdeel uit van het Nationaal Landschap ‘Veluwe’. Hierbinnen worden een aantal deelgebieden onderscheiden. Ieder deelgebied heeft vervolgens haar eigen kernkwaliteiten. Onderhavige ontwikkeling ligt binnen deelgebied ‘Beekbergen en Loenen’ en kent de volgende kernkwaliteiten: • Gave open oude bouwlanden met bebouwing langs de randen

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 15 3. Ruimtelijke structuur

Kijkend naar de ruimtelijke structuur van de directe zeer ruime opzet van de erven. De voortuinen zijn over omgeving van het plangebied valt een aantal zaken op. het algemeen diep en hebben vaak een groen en open karakter. Hierdoor ontstaan als het ware ‘ruimtes’ aan Lintstructuur en bebouwing de weg. Aan de oude linten bevinden zich voornamelijk Een aantal wegen in de omgeving, waaronder de vrijstaande woningen en twee-onder-een-kapwoningen. Veldbrugweg, vinden hun oorsprong in de oude De bebouwing achter/tussen de linten heeft een meer verkavelingsstructuur van het dorp. De bebouwing planmatige opzet. Op enkele plaatsen zien we hier ook aan deze wegen is dan ook de oudste bebouwing rijwoningen. Opvallend is dat het dorp niet helemaal en vormt langgerekte bebouwingslinten. De kavels dichtgebouwd is. Op verschillende plaatsen zijn zijn met de zijkant of achterkant naar het landschap weilandjes of groene, open ruimtes in het dorp te vinden. gericht. Kenmerkend voor de oude bebouwing is de

beek met beekbegeleidende wegen die hun oorsprong beplanting vinden in de oorspronkelijke dorpsstructuur met daaraan de oorspronkelijke lintbebouwing zie uitsnede volgende pagina (geel)

Veldbrugweg

Nieuwe Voorweg spoorlijn (stoomtrein) Apeldoorn-Dieren

planmatige woonbuurt Tullekensmolenweg Lierderstraat

duidelijk zichtbaar essencomplex

planmatige woonbuurt

> Ruimtelijke structuur van de omgeving van het plangebied

16 Dorpsrand beekdal zien we meer wilgen, terwijl op de es de eik Het dorp heeft een ‘rafelige’ rand waarin landschap en domineert. bebouwing met elkaar zijn verweven. Dit zorgt voor Langs delen van wegen zijn bomen aangeplant, maar van zachte overgangen naar het landschap. De boerenerven doorgaande structuren is geen sprake. hebben vaak een open achterzijde, waardoor erf en Verdere beplanting komt vooral voor in de vorm van landschap in elkaar overlopen. De dorpse uitbreidingen erfbeplanting. De overgangen tussen de erven en naar zijn wisselend met de zij- of achterkant naar het het landschap zijn vaak dicht beplant met houtsingels. landschap gericht en hebben groene erfafscheidingen. Aan de achterzijde zijn de erfgrenzen vaak meer open. Op enkele plaatsen in de oude linten zijn mooie doorzichten naar het omliggende landschap aanwezig. Spoorlijn In de directe omgeving van het plangebied ligt de Beplanting spoorlijn Apeldoorn-Dieren, waarover in de zomerperiode In de omgeving van het plangebied is de beek een een stoomtrein rijdt voor toeristische doeleinden. De structuurdragend en beeldbepalend landschappelijk spoorlijn ligt niet verhoogd in het landschap en vormt element. Langs de gehele beek is beekbegeleidende daardoor visueel gezien geen barrière. beplanting aanwezig in de vorm van houtsingels. In het

de Veldbrugweg is één van de oudste bebouwingslinten van Lieren en vormt ook nu nog één van de belangrijkste structurerende Veldbrugweg elementen in de omgeving van het plangebied

Nieuwe Voorweg

de Nieuwe Voorweg is aan de zuidzijde gedeeltelijk beplant zicht op het grote met eiken essencomplex, zie foto 1

de erven van de oude lintbebouwing zijn ruim van opzet en worden vaak van elkaar gescheiden door houtsingels. Prinses De rooilijn van de Julianaschool recentere woningbouw aan de linten: dichter op elkaar woningen wisselt. en dichter op de weg. De woningen staan in een rechte rooilijn.

> Ruimtelijke structuur direct rondom het plangebied

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 17 gemeente Gemeente naam inrichtingsschets Plannaam schaal : 1:1000 datum : **-**-**** project nr. : **.**.** tekening nr. : 100**a dorpsuitbreiding aan de rand van de es doorzetten van het bebouwingslint

> Ontwikkelingsrichting: doorzetten van het bebouwingslint en dorpsuitbreiding aan de rand van de es.

Nieuwe Voorweg

> Schetsontwerp

18 4. Uitgangspunten voor het ontwerp

Relatie tussen dorp en landschap Ontwikkelingsrichting en schetsontwerp Het dorp Lieren heeft altijd een sterke relatie gehad Bij het opstellen van het stedenbouwkundig plan met het omliggende landschap. Het dorp ontwikkelde zijn de kenmerken en waarden van het landschap zich langs de oude wegen, die op de overgang van het zorgvuldig afgewogen. Op de voorgaande pagina bolle essencomplex naar het lager gelegen beekdal van is een schematische weergave te zien van de de Oude Beek lagen. Vanuit de boerderijen werden de ontwikkelingsrichting die we voor dit gebied voor omliggende essen bemest en bewerkt. Op de hooilanden ogen hebben. Bij deze ontwikkelingsrichting hoort een in het beekdal graasde het vee. Later raakten de schetsontwerp. Dit ontwerp laat zien dat woningbouw op wegen langzaam dichter bebouwd, waardoor dichtere deze locatie mogelijk is, op een wijze die goed past bij de bebouwingslinten ontstonden. Weer later werden ook ontwikkeling van het dorp Lieren en bij de sterke relatie de ruimtes achter die bebouwingslinten - op de essen tussen dorp en landschap. - op kleinschalige wijze bebouwd. Ook toen behield het dorp haar sterke relatie met het landschap: het dorp Het dorpse bebouwingslint van de Veldbrugweg wordt heeft ‘rafelige’ randen waardoor het landschap aan alle verder doorgezet in noordelijke richting. Hier passen zijden het dorp in komt. Die sterke relatie tussen dorp vrijstaande woningen of twee-onder-een-kapwoningen en landschap is één van de meest bijzondere waarden op ruime, groene kavels. Achter het lint wordt een van Lieren. Dit is dan ook een belangrijk uitgangspunt nieuwe buurt als kleinschalige, dorpse uitbreiding tegen voor het stedenbouwkundig plan: de sterke relatie tussen het bestaande dorp aan gebouwd. Hiermee wordt dorp en landschap moet ook in de nieuwe uitbreiding tot aangesloten bij eerdere dorpsuitbreidingen in Lieren, uitdrukking komen. waarbij achter de linten, aan de rand van de essen werd gebouwd. Zo ontstaat een woningbouwplan met rafelige Leesbaar landschap randen, zoals dat in Lieren vaak voorkomt. Een ander bijzonder kenmerk van deze locatie is de overgang tussen het hoge en droge essenlandschap We kiezen er bewust voor om de openheid in het (waarvan de locatie aan de rand ligt) en het lage en plangebied te behouden, waardoor het landschap natte beekdal. Juist ter plaatse van het plangebied is die leesbaar en voelbaar blijft én waarmee de sterke relatie overgang goed merkbaar. De dichtere bebouwing van het tussen dorp en landschap behouden blijft. Tussen de dorp gaat hier over in de wat losser gelegen boerenerven nieuwe woningen en de Nieuwe Voorweg blijft een aan de rand van het beekdal. Door deze losse structuur, is grote, open ruimte bestaan. Hiermee blijft het open de overgang van de essen naar beekdal goed merkbaar: karakter van de es behouden en blijft de landschappelijke niet alleen door de hoogteverschillen in het landschap, overgang van het lagere beekdal naar de hogere es goed maar ook door het landgebruik (akkers op de essen en beleefbaar. Door te bouwen aan de rand van de es, tasten weidegrond in het beekdal) en aan de typen beplanting we het bijzondere essencomplex niet aan. Op deze wijze die hier voorkomen (eiken op de essen en wilgen in respecteren we de kernkwaliteiten van het Nationaal het beekdal). De openheid in dit gebied, waardoor het Landschap, waarin het plangebied ligt. landschap als het ware ‘leesbaar’ wordt, is dan ook bijzonder waardevol. Afstemming met provincie en gemeente Het schetsontwerp is in het voorjaar van 2017 voorgelegd aan de provincie Gelderland. De provincie heeft (op informele wijze) positief geoordeeld over deze schets. Het compacte woningbouwplan en het openhouden van de es passen volgens de provincie goed bij de ruimtelijke en historische structuur van het dorp. De voorgestelde woningmix en -aantallen zijn volgens de provincie eveneens passend op deze locatie.

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 19 De provincie heeft enkele aanbevelingen gedaan voor Bebouwing de verdere uitwerking van het schetsontwerp. Op basis • Er is ruimte voor ca. 30 tot maximaal 35 woningen hiervan en in samenwerking met de gemeente Apeldoorn verdeeld over verschillende woningtypes. is het schetsontwerp verder uitgewerkt. Zo zijn we • Circa 12 starterswoningen volgens een CPO- tot een stedenbouwkundig plan gekomen dat ook de constructie. Dit zijn tussenwoningen met een goedkeuring van de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit beukmaat van minimaal 5,1m. heeft. • Daarnaast zijn er hoekwoningen en vrij te ontwikkelen kavels in het gebied opgenomen; Uitgangspunten voor het ontwerp vrijstaande woningen en twee-onder-een- De volgende uitgangspunten hebben aan de basis kapwoningen. gelegen van het stedenbouwkundig plan voor de • Aan de oude linten (Veldbrugweg) bevinden zich Beekvallei: uitsluitend vrijstaande woningen of twee-onder-een- kapwoningen. Ruimtelijke structuur • Daarachter kunnen zich wel rijwoningen bevinden, • Het open karakter van het essenlandschap mits deze passen bij de dorpse schaal en maat. zoveel mogelijk behouden en aansluiten bij de • Parkeren conform de parkeernormen van de kernkwaliteiten van het Nationaal Landschap. gemeente Apeldoorn (actualisatie Parkeernota, • Aansluiten bij de huidige dorpsstructuur met augustus 2004). lintbebouwing en kleinschalige uitbreidingen achter de linten (‘op de es’). Landschaps- en natuurontwikkeling • De ‘rafelige’, zachte dorpsranden en groene ruimtes • De overgang tussen kavels en landschap op subtiele in het dorp behouden en waar mogelijk versterken. wijze vormgeven door middel van struweelhagen en • De bebouwing wisselend met de achterkant, zijkant groene erfafscheidingen. en voorkant naar het landschap richten. • Bij groene ruimtes die grenzen aan het landschap, • Het plan heeft een dorpse uitstraling en een lage boomgroepen toepassen. dichtheid. • Zoveel mogelijk gebiedseigen beplanting toepassen, • De Veldbrugweg blijft, als oud lint, de belangrijkste passend bij de landschappelijke kenmerken van dit structuurgevende weg in dit gebied. gebied.

0 20 40 60 80 100m

> Stedenbouwkundig plan op luchtfoto

20 5. Stedenbouwkundig plan

De kaart op de volgende pagina geeft het • Gradiënt van besloten boslandschap naar open stedenbouwkundig plan voor Beekvallei weer. landschap • De overgang van het lage beekdal naar de meer Inbedding in Nationaal Landschap besloten kernen en vervolgens de hoger gelegen Een zorgvuldige inpassing in het Nationaal en open essen blijft zichtbaar en beleefbaar. Landschap is het belangrijkste uitgangspunt voor het Open ruimtes en zichtlijnen zorgen ervoor dat stedenbouwkundig plan. Navolgend motiveren we de karakteristieke hoogteverschillen overal goed voor iedere kernkwaliteit van het Nationaal Landschap beleefbaar blijven. op welke wijze we hiermee rekening houden in het • Sprengenbeken die van de stuwwal stromen stedenbouwkundig plan. Daarmee laten we zien dat het • De locatie ligt aan de rand van de es. De plan de kernkwaliteiten respecteert en dat van aantasting toekomstige woningen vormen echt een van de kwaliteiten geen sprake is. uitbreiding van het dorp op de es en hebben geen relatie met het beekdal. De relatie met de beek • Gave open oude bouwlanden met bebouwing langs de wordt daarom niet verder versterkt. randen • De oude kern Lieren bevindt zich als echt Veluws Ruimtelijke structuur dorp aan de rand van het oude essencomplex, Naast een vanzelfsprekende landschappelijke inpassing op de overgang naar het lager gelegen beekdal. is het ook van belang dat de uitbreiding zicht voegt in De echt grote essen liggen ten zuiden van de lijn de ruimtelijke structuur van het dorp Lieren. Het “Klein Beekbergen-Lieren-Oosterhuizen. Het plangebied Apeldoorns Dorpenkookboek” omschrijft Lieren als een ligt aan de rand van een es die als uitloper van combinatie van boerenlinten en dorpse straatjes. Dit dit grote essencomplex kan worden gezien. In onderscheid komt ook tot uitdrukking in Beekvallei. het stedenbouwkundig plan respecteren wij deze ruimtelijke structuur. De es blijft vanuit Veldbrugweg de omgeving goed zichtbaar en de bebouwing Langs de Veldbrugweg sluit de uitbreiding aan bij het concentreert zich aan de rand van de es. Een deel bestaande boerenlint. De nieuwe woningen markeren van het plangebied blijft behouden als open es. de overgang van dorp naar landschap met afwisselend • Kleinschalig met afwisseling van landbouwgebruik en twee-onder-een-kapwoningen en vrijstaande woningen. beplanting Daarbij is de rooilijn gevarieerd; sommige woningen • Het stedenbouwkundig plan gaat uit van een volgen de weg en andere de kavelrichting. De wisselende kavelstructuur, die zich voegt naar de bijgebouwen bevinden zich achter de woningen, zodat omgeving. de woningen hier het beeld bepalen en de voortuinen een • Beplanting op de kavelgrenzen zorgt ervoor dat groene inrichting kunnen krijgen. Zo ontstaat, ondanks aangesloten wordt op het omliggende landschap, de beperkte kavelbreedte (om zoveel mogelijk van het waarin (met name achter- en zijkanten van) kavels Nationaal Landschap te behouden), toch het idee van worden afgezoomd met een struweelhaag. Het bebouwing die vrij op de kavel staat. De uitstraling van de kleinschalige karakter van het landschap blijft woningen is dorps; lage goten en grote kappen bepalen daarmee behouden. het beeld en elke woning heeft een eigen uitstraling. De bestaande grindberm en de lindes langs de Veldbrugweg krijgen een vervolg voor de woningen.

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 21 Legenda

hoofdgebouw

bijgebouw

kavel

haag uitgeefbaar

struweelhaag

achterpad

verharding (klinkers)

grindberm

verharding voetpad

ondergrondse afvalcontainer

openbaar groen groen informeel wandelpad

bomen

22 0 10 20 30 40 50m

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 23 8 ppl

4 ppl

24 ppl

> Themakaart programma en parkeren * In de parkeernorm woningtype parkeernorm waarvan op waarvan in van de gemeente eigen terrein openbare ruimte Apeldoorn is aangegeven tussenwoningen (5,1m) 1,5 0 1,5 dat bij meerdere hoekwoningen (5,4m) 1,5 0 1,5 parkeervoorzieningen op eigen terrein hoekwoningen (5,4m) met 2,25 1 1,25 alleen het aandeel tuinparkeerplaats bezoekersparkeren twee-onder-één-kapwoningen 1,75 1,5* 0,25* (0,25) in de openbare ruimte gerealiseerd moet vrijstaande woningen 1,75 1,5* 0,25* worden. Voor woningen > Overzicht parkeernorm gemeente Apeldoorn met garage en oprit op eigen terrein is gerekend woningtype aantal parkeerplaatsen waarvan op waarvan in met 1,5 op eigen terrein benodigd eigen terrein openbare ruimte en 0,25 parkeerplaats in tussenwoningen (5,1m) 12 18 0 18 de openbare ruimte.

hoekwoningen (5,4m) 5 7,5 0 7,5 ** exclusief garages. hoekwoningen (5,4m) 3 6,75 3 3,75 met tuinparkeerplaats twee-onder-één-kapwoningen 10 17,5 15 2,5 met garage en oprit vrijstaande woningen 3 5,25 4,5 0,75 met garage en oprit totaal 33 55 22,5 32,5 parkeerplaatsen gerealiseerd 61 25** 36

> Overzicht programma en parkeerbalans

24 Nieuwe woonstraatjes deze straat dorp en landschap verweven zijn. Ook is hier De kleinschalige uitbreiding achter het lint is te typeren in de berm ruimte voor een ondergrondse container. De als een dorpse woonstraat. De woningen zijn afwisselend woonstraat parallel aan de Veldbrugweg krijgt een ruim met de voor- of zijkant naar de weg en het landschap profiel met een groenzone tegen de bestaande woningen gericht. Daarmee ontstaat een prettige en dorpse mix. aan. Hier is ruimte voor haaks parkeren. Daarmee is In de zichtlijn van de ontsluitingsweg van het nieuwe het grootste deel van het parkeren uit het zicht van de buurtje staan twee geschakelde woningen. Samen met Veldbrugweg en het landschap gesitueerd. de vrijstaande woning die hier achter staat, vormen zij een stedenbouwkundig ensemble. De maat en positie Programma en parkeren van deze kavels doen denken aan een boerenerf, zoals Het stedenbouwkundig plan voor Beekvallei biedt dat veel op deze plek voorkomt. ruimte aan 33 woningen, verdeeld over verschillende Verderop in de woonstraat opent de bebouwing zich in woningtypes. De tussenwoningen bij de rijen zullen twee groene scheggen, waardoor het landschap letterlijk uitgevoerd worden als betaalbare starterswoningen de nieuwe buurt in komt. De noordelijke scheg biedt (collectief particulier opdrachtgeverschap). Binnen de ruimte aan een kleine speelplek. Informele wandelpaden twee-onder-één-kapwoningen bestaat de mogelijkheid maken een ‘landelijk ommetje’ mogelijk over de es, via de om seniorenwoningen te realiseren. Nieuwe Voorweg en de Veldbrugweg. Vanuit het landschap bezien, is er afwisselend zicht De vrijstaande- en twee-onder-één-kapwoningen op de woningen en op een brede struweelhaag van hebben een garage en één of twee parkeerplaatsen op gebiedseigen beplanting, die een gedeelte van de kavels eigen terrein. Ook enkele hoekwoningen hebben een omzoomt. parkeerplaats op eigen terrein. In Lieren is behoefte aan betaalbare starterswoningen Het plan voorziet daarnaast in 36 parkeerplaatsen in in de vorm van tussenwoningen. Daarvoor is het de openbare ruimte. Deze zijn gerealiseerd in de vorm noodzakelijk om enkele rijen van 5 woningen in het plan van informeel langsparkeren langs de Veldbrugweg te situeren. Door deze haaks op de nieuwe woonstraat te (4 parkeerplaatsen), langsparkeren in de woonstraat situeren zijn met name de kopgevels zichtbaar vanuit het haaks op de Veldbrugweg (8 parkeerplaatsen) en 24 landschap en ontstaat een open en afwisselend beeld. haaksparkeerplaatsen achter de bestaande woningen. Daarbij krijgen de rijtjes een gevarieerde uitstraling om Volgens de parkeernorm van de gemeente Apeldoorn zijn aan te sluiten bij de dorpse schaal en maat. er 32,5 parkeerplaatsen in de openbare ruimte benodigd. Langs de woonstraat haaks op de Veldbrugweg is ruimte De tabel hiernaast laat zien dat er zowel op eigen terrein voor een groene berm met langsparkeren. Deze straat als in de openbare ruimte voldoende parkeerplaatsen grenst aan één zijde aan het landschap zodat ook in de gerealiseerd worden.

11B

19 VERKLARING grondgebruik 21 23 plangebied 19572m2. 100,0%

agrarisch 1 1880m2. 9,6% 6

agrarisch 2 5742m2. 29,3%

4 uitgeefbaar 8470m2. 43,3%

groen 1809m2. 9,3% 1880 Nieuwe Voorweg 28

verkeer 1671m2. 8,5%

5742

1261 904 GRONDGEBRUIK oppervlakte percentage 26

431 1671 2 2934 plangebied 19.572 m 100,0 % 1542 316

10 22 2 1908 20 agrarisch 7.622 m 38,9 % 8

18 2 92 16 uitgeefbaar 8.470 m 43,3 % 825 21 48 19 groen 1.809 m2 9,3 % 14 17

15 12 verharding (incl. paden) 1.671 m2 8,5 % 13 10 75 11 2

75A 2A 8 9 > Grondgebruik binnen plangebiedVeldbrugweg 7 4

6 5 6 Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplanLierdererf Beekvallei Lieren 25 opdrachtgever Nikkels projecten bv adviseurs in VO stedenbouw Beekvallei Lieren (concept) - grondgebruik ruimtelijke ontwikkeling schaal : 1:500 datum : 20-12-2017 project nr. : 170165.01 Postbus 479, 6800 AL Arnhem l T 026 357 69 11 I www.sab.nl profiel BB’

profiel AA’ profiel CC’

> Themakaart groen en bomen

lindebomen langs Veldbrugweg gras

straatbomen 2e grootte (gebiedseigen soort) speelplek

inheemse bomen, zoals eik, berk, linde struweelhaag

ca. 2,5m huidige wegbreedte 5m 2m handhaven > Profiel AA’: Veldbrugweg > Profiel BB’: nieuwe woonstraat

26 Groenstructuur ontstaat een speels en dorps beeld. Vanuit het landschap De belangrijkste kwaliteit is de ligging direct aan het is er zo afwisselend zicht op de haag, de woningen en het Nationaal Landschap. Door de groene scheggen aan de groen in de nieuwe buurt. westzijde van het plan komt het landschap letterlijk het dorp in. Hier is ruimte voor een speelplek. Waterstructuur Vanuit de scheggen loopt een informeel wandelpad langs Voor de uit te geven kavels geldt dat hemelwater, en door het weiland richting de Nieuwe Voorweg. Zo is afkomstig van de daken en terrassen, geïnfiltreerd het mogelijk om een landelijk ommetje te maken. wordt op eigen terrein. Hemelwater van de rijbanen infiltreert in de naastgelegen groenbermen. Gezien de In de nieuwe woonstraten bepalen bomen (gebiedseigen hoogteverschillen in het gebied, vraagt dit om een nadere soorten) en groene bermen het beeld. De Veldbrugweg uitwerking in een inrichtingsplan voor de openbare heeft in de huidige situatie aan één zijde een grindberm ruimte. met lindes. Dit profiel zetten we door voor de uitbreiding van het lint. Profielen De informele en dorpse sfeer bereiken we doordat Een struweelhaag zorgt voor een zachte overgang van de de kavels direct aan de rijbaan grenzen. Er worden zij- en achtertuinen van de woningen naar het landschap. geen trottoirs toegepast. De woonstraat haaks op de De haag maakt onderdeel uit van de groenstructuur van Veldbrugweg heeft een a-symmetrisch profiel, zodat in de nieuwe buurt, maar wordt op de kavels aangeplant. de strook van 1,0 meter direct voor de woningen ruimte De haag wordt dan ook door de toekomstige bewoners is om containers op te stellen. De straat is aan één zelf beheerd. De kenmerken en uitstraling van de zijde voorzien van een groene berm waarin parkeren struweelhaag worden verder uitgewerkt in het hoofdstuk is ingepast en waarin ruimte is voor een ondergrondse “Beeldkwaliteit”. container. Doordat de struweelhaag regelmatig wordt onderbroken, Omwille van een zorgvuldige inpassing in het landschap én het dorp is een ruimtelijke structuur met een doodlopende straat ontworpen. De profielen zijn zodanig opgezet dat een vuilniswagen kan keren op de T-splitsing in het plangebied. Rondom deze T-splitsing kunnen (in de groene scheg) meer containers worden opgesteld.

profielen

5m 1m 4,5m 3m

> Profiel BB’: nieuwe woonstraat > Profiel CC’: nieuwe woonstraat

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 27 bijgebouwen min. 2m achter de achtergevel van de woning

bijgebouwen tot op de erfgrens mogelijk

hoofdgebouw minimaal 2m afstand tot zijdelingse erfgrens

2m rooilijn op minimaal 5m van de weg 5m

woning georiënteerd op kavelrichting

woning georiënteerd op Veldbrugweg

2m

rooilijn verspringt minimaal 2m.

> Positionering van woningen langs Veldbrugweg

> Kapvorm; ook wanneer dwarskappen naast elkaar staan krijgen deze een andere uitstraling, door een verschil in bijv. goothoogte, materialisatie en detaillering.

> Royale kappen en dakoverstekken passen bij het dorpse beeld > Royale kappen, bijgebouwen op het achtererf

28 6. Beeldkwaliteitplan

Relatie met de welstandsnota Positie op de kavel De (concept) Welstandsnota 2017-2020 ‘Aantrekkelijk • De rooilijn ligt op minimaal 5m afstand van de Apeldoorn’ geeft een aantal heldere basisregels voor de erfgrens. beeldkwaliteit van (nieuwe) bebouwing. De belangrijkste • Twee hoofdgebouwen naast elkaar staan nooit in principes zijn daarbij dat een bouwplan moet passen in dezelfde rooilijn. Er is minimaal 2m verschil in rooilijn. zijn omgeving en dat bovendien het groene karakter van • De woningen volgen ofwel de oriëntatie van de kavel de gemeente Apeldoorn zoveel mogelijk tot uitdrukking ofwel de oriëntatie van de Veldbrugweg. moet komen. Daarnaast geeft de welstandsnota aan dat • De afstand van hoofdgebouwen tot de zijdelingse de ambitie van de gemeente verder reikt dan alleen de perceelsgrenzen is minimaal 2m. basisregels. Voor de dorpen in de gemeente vormt het • Bijgebouwen zijn los van het hoofdvolume op het Klein Apeldoorns dorpenkookboek (2012) daarvoor de achterf gesitueerd. Bijgebouwen staan minimaal belangrijkste inspiratiebron. 2m achter de achtergevel van het hoofdvolume. Bijgebouwen mogen op de zijdelingse erfgrens Dit boek typeert Lieren als een robuust agrarisch dorp staan. met grote maten. Het agrarische karakter is nog overal voelbaar in het dorp. Dit gevoel willen we ook met Massa en kapvorm de beoogde uitbreiding van Beekvallei doorzetten. In • De hoofdvolumes bestaan uit een eenvoudige de oorspronkelijke bebouwingslinten zijn boerderijen massa. omgezet naar (burger)woningen en nieuwe woningen • Alle woningen hebben een eenvoudige dwars- of ingepast. Met het doorzetten van de woningen langs langskap. Platte daken zijn niet toegestaan. de Veldbrugweg sluiten we hierbij aan. De nieuwe • De maximale goothoogte is 4,5m, de maximale woonstraat achter het lint geven we een dorpse nokhoogte is 10m. uitstraling met een zorgvuldig vormgegeven groene • Er staan nooit twee woningen met identieke kappen overgang naar het open essenlandschap. naast elkaar. Variatie in kappen draagt bij aan een landelijk, dorps beeld en kan bereikt worden door Bebouwing Veldbrugweg te variëren in kapvorm, goot- en nokhoogte of Van belang is dat de nieuwe woningen aan de materialisatie. Veldbrugweg zich vanzelfsprekend voegen in de • Bijgebouwen zijn bij voorkeur voorzien van een kap. bestaande lintbebouwing. De woningen dienen dan ook een landelijk dorpse uitstraling te krijgen met veel variatie Materialisatie en kleur in rooilijn, massaopbouw, materialisatie en kapvorm. Met • Van groot belang is dat de variatie ook in de een beperkte goothoogte en ruime kaphoogte stimuleren materialisatie tot uitdrukking komt. Er staan nooit we dat de woningen royale kappen krijgen, zodat de twee woningen met dezelfde materialisatie naast nieuwe woningen aansluiten bij de grote kappen van de elkaar. boerderijen aan de overzijde van de straat.

> Dorpse detaillering > Natuurlijke materialen in materiaal eigen kleur

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 29 hoofdvolumes van vrijstaande en twee-onder-één- kapwoningen op minimaal 2m afstand van zijdelingse erfgrens 2m

rooilijn op minimaal 3m.

3m bijgebouwen (m.u.v. bergingen) zijn gekoppeld aan de woningen

maximaal 5 woningen aaneengeschakeld

> Positionering van woningen in nieuwe woonstraten

> Een dorps beeld door variatie in rooilijn, kaprichting, materialisatie en groene voortuinen

30 • Het materiaalgebruik is rustig en ingetogen. Positie op de kavel Natuurlijke materialen zoals, baksteen, hout, • De rooilijn ligt op minimaal 3m afstand van de keramische dakpannen of riet vormen de erfgrens. hoofdmaterialen voor gevels en daken. • De afstand tussen twee hoofdvolumes is minimaal • Ook het kleurgebruik is ingetogen. Gebruik bij 2m. voorkeur materiaal eigen kleuren. • Een hoofdvolume bestaat uit maximaal 5 aaneengeschakelde woningen. Stijl en detaillering • De afstand van hoofvolumes van vrijstaande • Voorkom een seriematig beeld aan de Veldbrugweg. woningen en twee-onder-éénkapwoningen tot de • De architectuurstijl en vormgeving zijn vrij. Zowel zijdelingse perceelsgrenzen is minimaal 2 m. eigentijdse als traditionele uitwerkingen zijn passend • Hoofdgebouwen liggen minimaal 3m achter de binnen de dorpse variatie. voorgevellijn. • Pas details toe die de dorpse en landelijke sfeer • Wanneer kavels grenzen aan de openbare ruimte versterken. Hierbij valt te denken aan bijvoorbeeld heeft het de voorkeur om de bijgebouwen aan de royale dakoverstekken of kappen met wolfseinden, niet-openbare zijde te situeren. luiken voor de ramen etc. • Zorgvuldige detaillering van overgangen en Massa en kapvorm randafwerkingen dragen bij aan een dorps beeld. • De hoofdvolumes bestaan uit een eenvoudige hoofdmassa. Bebouwing nieuwe woonstraat • Alle woningen hebben een dwars- of langskap. Platte De bebouwing aan de nieuwe woonstraat krijgt een daken zijn niet toegestaan. dorpse uitstraling. Dit bereiken we door te variëren in • De maximale goothoogte is 4,5m, de maximale positionering van de bebouwing, het toepassen van nokhoogte is 10m. Het is toegestaan om bijzondere kappen en dorpse materialen. Onderdeel van dit project kapvormen toe te passen, waardoor een volledig vormt de realisatie van starterswoningen als collectief woonprogramma op de eerste verdieping mogelijk particulier opdrachtgeverschap. Omwille van de is en de goot toch laag ligt (zie de afbeeldingen betaalbaarheid van de woningen is het noodzakelijk om hieronder). Zo bepalen grote kappen het beeld, 5 rijwoningen aaneen te schakelen. Om toch een dorpse passend bij de overgang van landschap naar dorp. schaal en maat te bereiken, zijn er meerdere middelen om de relatief lange gevel kleinschaliger te laten ogen.

> Voorbeelden van dakbedekking die doorgetrokken is over de gevel op de eerste verdieping, waarbij ondanks en lage goot toch een volledig woonprogramma op de eerste verdieping mogelijk is.

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 31 

  

 

> In een rij met meer dan 4 woningen krijgen maximaal 3 woningen exact dezelfde vormgeving en positionering.

32 Materialisatie en kleur Mogelijkheden om te variëren zijn bijvoorbeeld: • Van groot belang is dat de variatie ook in de • Bij meer dan drie woningen in één hoofdvolume materialisatie tot uitdrukking komt. Er staan nooit verspringt de rooilijn minimaal 0,5m. twee hoofdvolumes met dezelfde materialisatie • Kapverdraaiingen binnen de rij. naast elkaar. Ook twee volumes aan dezelfde • Verbijzondering van de hoekwoningen. openbare ruimte krijgen niet exact dezelfde • Variatie in goot- en nokhoogtes. uitstraling en materialisatie. • Variatie van materialisatie. • Het materiaalgebruik is rustig en ingetogen. Voor de rijen aan de groene scheggen geldt dat de Natuurlijke materialen zoals, baksteen, hout, kopgevels aan het landschap bijzondere aandacht keramische dakpannen of riet vormen de verdienen. Een royale kap bepaalt het beeld van deze hoofdmaterialen voor gevels en daken. kopgevels naar het landschap. • Ook het kleurgebruik is ingetogen. Gebruik bij voorkeur materiaal eigen kleuren. Architectonisch accent Twee woningen vormen een architectonisch accent. Stijl en detaillering De woningen liggen in de zichtlijn van de woonstraat • De architectuurstijl en vormgeving zijn vrij. Zowel haaks op de Veldbrugweg en zijn daarmee belangrijke eigentijdse als traditionele uitwerkingen zijn passend blikvangers binnen de nieuwe buurt. De woningen binnen de dorpse variatie. hebben een bijzondere en open vormgeving, waarbij de • Pas details toe die de dorpse, informele sfeer kopgevels zich duidelijk oriënteren op de aangrenzende versterken. Hierbij valt te denken aan bijvoorbeeld openbare ruimte. Mogelijkheden om dit te realiseren zijn royale dakoverstekken, mansarde kappen, veranda’s bijvoorbeeld het toepassen van grote raampartijen, een etc. erker of een bijzondere kap. • Zorgvuldige detaillering van overgangen en randafwerkingen dragen bij aan een dorps beeld. • Zijgevels die grenzen aan de openbare ruimte hebben een open uitstraling met ramen en/of entrees.

Rijwoningen Om een dorpse schaal en maat te bereiken, zijn er diverse mogelijkheden om de relatief lange gevel van vijf aaneen geschakelde woningen kleinschaliger te laten ogen. Er mogen maximaal drie exact dezelfde woningen in één rij voorkomen.

> Woningen met een architectonisch accent (oranje gemarkeerd)

> Dorpse schaal en maat binnen rijwoningen door toepassen van > Grote dakoverstekken versterken de dorpse uitstraling gedraaide kappen en verschillende materialisatie

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 33 > Themakaart erfarfscheidingen

Struweelhaag (lage) beukenhaag of geen erfafscheiding

‘boeren’ erfafscheiding hoge beukenhaag, max. 1,8m hoog

lage beukenhaag, max. 1m hoog

> Lage haag in voortuin geeft een dorps karakter. > Hoge beukenhaag als begrenzing van de zijtuin

34 Erfinrichting Veldbrugweg De ligging op de overgang van dorp naar landschap, Parkeren op eigen erf vraagt om een inrichting die aansluit op het omliggende De twee-onder-een-kap en vrijstaande woningen hebben landschap en op het beeld langs de Veldbrugweg. Voor een garage en één of twee parkeerplekken op de eigen de (voor)tuinen van de woningen aan de Veldbrugweg is kavel. Daarnaast hebben de woningen een garage op het de inrichting als ‘boerenerf’ passend. achtererf. Inritten worden bij voorkeur uitgevoerd in grind. Dit benadrukt de erfachtige uitstraling en past goed bij Erfafscheidingen: voor- en zijtuinen aan openbare ruimte het dorpse karakter van de omgeving. • De erfafscheiding van de voortuinen is vrij, waardoor iedere kavel een andere uitstraling krijgt, passend Erfinrichting nieuwe woonstraten bij de afwisseling die ook bij boerenerven aan de De dorpse karakteristieken komen duidelijk naar voren in overzijde van de Veldbrugweg aanwezig is. de inrichting van voortuinen aan de nieuwe woonstraten. • Passend in het beeld van boerenerven zijn onder meer: een lage haag, een laag spijlenhekwerk of geen Erfafscheidingen: voor- en zijtuinen aan openbare ruimte erfafscheiding.Schuttingen en gebouwde tuinmuren • Aan de voorzijde is een lage beukenhaag van zijn niet toegestaan. maximaal 1 meter hoog op eigen terrein verplicht. • Zijtuinen die grenzen aan het openbaar gebied • Bij zijtuinen die grenzen aan het openbaar gebied hebben minimaal tot 3m achter de voorgevel wordt de lage beukenhaag doorgetrokken tot eenzelfde erfafscheiding als bij de voortuin. minimaal 3m achter de voorgevel. Daarachter Daarachter hebben de zijtuinen een beukenhaag van hebben de zijtuinen een beukenhaag van max. 1.8 m max. 1.8 m hoog. hoog.

Erfafscheidingen: achter- en zijtuinen aan landschap Erfafscheidingen - achter- en zijtuinen aan landschap Veel kavels grenzen met de achterzijde aan het Bij kavels die met de zij- of achterkant aan het landschap landschap en één kavel ook met de zijkant. Op de grenzen, vormt een struweelhaag de erfafscheiding. Bij hoekpunten vormt een struweelhaag de afscheiding de kopgevels van de rijwoningen die grenzen aan het tussen de tuinen en het landschap. Zo ontstaat een landschap, loopt de lage beukenhaag van de voortuin zachtere overgang tussen de nieuwe buurt en het door naar de zijtuin, tot aan de achtergevel van de omringende gebied. Bij de middelste kavels hebben woning. Hierdoor krijgt de buurt een open karakter bewoners een vrije keuze tussen het aanplanten van een richting de es. (lage) beukenhaag als erfafscheiding of misschien zelfs geen erfafscheiding (enkel een afrastering om het vee tegen te houden). De tuinen hebben immers geen directe inkijk vanaf de openbare weg.

> Inrit en parkeerplaats op eigen erf, grind. > Inrit en parkeerplaats op eigen erf, klinkers.

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 35 > Veldbrugweg net buiten het dorp Lieren

> Dorpse inrichting van de Veldbrugweg in Lieren. Smalle asfaltweg met grindbermen en een beplanting van lindebomen. Het profiel met een grindberm en lindebomen aan één zijde zetten we door voor de nieuwe woningen.

> Doorzetten van beplantingslijn met nieuw te planten lindebomen.

36 Parkeren op eigen erf Parkeren De twee-onder-een-kap en vrijstaande woningen • In de grindberm kan op informele wijze worden hebben een garage en één of twee parkeerplekken op geparkeerd. Parkeerplaatsen worden niet individueel de eigen kavel. Enkele hoekwoningen hebben ook een aangegeven. parkeerplaats op de eigen kavel. Inritten worden bij voorkeur uitgevoerd in klinkerverharding. Deze materialen Verlichting sluiten aan bij het dorpse karakter van de omgeving. • Doorzetten van eenvoudige verlichting, armatuur hetzelfde als huidige armaturen aan Veldbrugweg. Inrichting Veldbrugweg De linten hebben een agrarische oorsprong en de bebouwing langs het lint wisselt tussen de grove korrel van agrarische bebouwing en de fijne korrel van meer recente dorpse bebouwing. Het wegprofiel is opgebouwd met de cultuurhistorisch waardevolle grindbermen en de beplanting van lindebomen draagt bij aan het lokale dorpse karakter. De materialisering is eenvoudig, de oude linten in Lieren zijn asfaltwegen met een eenvoudig dorps profiel.

Profielen en verharding • De rijbaan is een bestaande asfaltweg van circa 5,0 - 5,5 meter breed • Tussen de rijbaan en de kavels ligt een grindberm. Deze geeft de weg een landelijk karakter en sluit goed aan bij de huidige grasbermen aan de overzijde van de weg. • Het profiel watert af op de zijbermen waar het water kan infiltreren.

> Grasbermen met ruimte voor (informeel) parkeren > Eenvoudige straatverlichting

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 37 > In de nieuwe woonstraten staat een groene, dorpse sfeer voorop. Beplanting met andere variëteit van gebiedseigen soort, bijvoorbeeld quercus rubra

> Betonstraatsteen met roodbruine toplaag versterkt een dorpse > Eenvoudige verlichting ondergeschikt aan verlichting op de uitstraling Veldbrugweg

38 Inrichting nieuwe woonstraat • Parkeren in de openbare ruimte vindt plaats in langs- De nieuwe woonstraat achter de Veldbrugweg is meer of haaksparkeervakken. Deze zijn uitgevoerd in planmatig opgezet. De woonstraat krijgt een dorpse klinkers en worden op subtiele wijze aangeduid. inrichting, die zich duidelijk onderscheidt van de inrichting van de linten. De toegepaste materialen zijn eenvoudig Voetpaden en sluiten aan bij de materialisatie van al bestaande • Voetpaden worden, net als de rijbaan, uitgevoerd in woonstraten in Lieren. betonstraatsteen met een roodbruine toplaag. Zo ontstaat een samenhangend en dorps geheel. De woonstraat haaks op de Veldbrugweg heeft, vanwege de dorpse uitstraling en de ligging tegen het landschap Verlichting aan, een beperkt aantal langsparkeerplaatsen. De • De verlichtingsarmatuur is eenvoudig en qua maat woonstraat parallel aan de Veldbrugweg ligt meer uit het en schaal ondergeschikt aan de verlichting voor de zicht van het historische lint en biedt ruimte aan meer Veldbrugweg. (haaks)parkeerplaatsen. Afvalinzameling Profielen en verharding • Bij de entree van het nieuwe buurtje wordt een ruimte • De rijbaan is 5 meter breed en bestaat uit van 2,5x2,5m gereserveerd voor de plaatsing van een betonstraatsteen met een roodbruine toplaag. De ondergrondse afvalcontainer. rijbaan heeft een a-symmetrisch profiel. De strook • Bewoners van de woonstraat haaks op de van 1 meter, direct voor de woningen, kan worden Veldbrugweg kunnen hun afvalcontainer aanbieden gebruikt om containers aan te bieden. in de strook die hiervoor is gereserveerd op de • Alle verkeersstromen maken gebruik van dezelfde rijbaan. rijloper. • Nabij de T-splitsing wordt een ruimte gereserveerd • Het profiel is bij voorkeur kolkloos, wat betekent voor het opstellen van containers van de andere dat het regenwater ter plekke infiltreert. In het woonstraat. inrichtingsplan zal worden onderzocht of dit mogelijk is. Beplanting • De bermen worden eenvoudig ingericht met gras. Parkeren • Bomen van maximaal 2e grootte. • Om de groene uitstraling van het gebied te versterken • De bomen zijn beeldbepalend voor de sfeer in wordt waar mogelijk op eigen terrein geparkeerd. de nieuwe woonstraten. Het heeft de voorkeur gebiedseigen beplanting toe te passen.

> Een eenvoudig en dorps profiel met een a-symmetrische opzet > Subtiele aanduiding parkeervakken

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 39 STRUWEELHAAG AANLEG EN BEHEER

Stichting Landschapsbeheer Gelderland heeft een reeks informatiebladen voor bewoners van het buitengebied ontwikkeld. Hierin staan praktische tips voor de aanleg en beheer van kleine landschapselementen, teneinde de kwaliteit van het landschap te versterken.

Struweelhaag Een struweelhaag is een lijnvormig landschapselement met een aaneengesloten opgaande begroeiing van inheemse, overwegend doornachtige, struiken, die vrij uit mogen groeien. Zo ontstaat een weelderige haag in tegenstelling tot een geknipte haag. Een struweelhaag bestaat vaak uit soorten als meidoorn, sleedoorn en hondsroos.

ALGEMENE AANPLANTINSTRUCTIE

1. Het aanplanten van een haag kan plaats vinden tussen half november en half maart, mits het niet vriest. Gebruik inheems plantmateriaal, wat passend is in de streek. 2. Voor de aanplant van een haag wordt vaak gekozen voor 3-jarig bosplantsoen met de maat 80-100 cm hoogte. 3. De te beplanten strook dient te worden los gemaakt, dit kan door frezen. 4. Let op dat u niet te diep plant. De diepte is afhankelijk van de omvang van het wortelstelsel. Steek een gat, (houd de grond op de schop), plaats het plantsoen zo dat alleen de wortels in het gat zitten. Gooi de grond weer in het gat, terwijl u het plantsoen vasthoudt. De grond iets aanduwen. 5. Indien u niet direct alle struiken kunt aanplanten, dan kunt u ervoor kiezen de bomen tijdelijk op te kuilen. Kies hiervoor een vochtige schaduwrijke plaats uit. Het opkuilen kan door een gat in de grond te graven en daar de STRUWEELHAAG struiken met de wortels in te zetten. Bedek de wortels met de vrijgekomen AANLEG EN BEHEER grond. opkuilen

SPECIFIEKE AANPLANTINSTRUCTIE

Stichting Landschapsbeheer Gelderland heeft een reeks 1. Voor de aanplant van een informatiebladen voor bewoners van het buitengebied struweelhaag kunt u ontwikkeld. Hierin staan praktische tips voor de aanleg kiezen voor het graven van en beheer van kleine landschapselementen, teneinde een plantsleuf in plaats van het de kwaliteit van het landschap te versterken. frezen van een oppervlakte. 2. Bij een struweelhaag plant u Struweelhaag een enkele rij, voorzien Een struweelhaag is een lijnvormig landschapselement met van 2 struiken per strekkende meter. een aaneengesloten opgaande begroeiing van inheemse, overwegend doornachtige, struiken, die vrij uit mogen groeien. Zo ontstaat een weelderige haag in tegenstelling tot een geknipte haag. Een struweelhaag bestaat vaak uit soorten als meidoorn, sleedoorn en hondsroos.

> Struweelhaag (bron Stichting landschapsbeheer) > Struweelhaag (bron Stichting landschapsbeheer) ALGEMENE AANPLANTINSTRUCTIE

1. Het aanplanten van een haag kan plaats vinden tussen half november en half maart, mits het niet vriest. Gebruik inheems plantmateriaal, wat passend is in de streek.afrastering op 2. Voor de aanplant van een haag wordt vaak gekozen voor 3-jarigplangrens bosplantsoen met de maat 80-100 cm hoogte. 3. De te beplanten strook dient te worden los gemaakt, dit kanstruweelhaag door frezen.lay-out drukker.ind1 1 2-12-2010 13:51:00 4. Let op dat u niet te diep plant. De diepte is afhankelijk van de omvang van het wortelstelsel. Steek een gat, (houd de grond op de schop), plaats het plantsoen zo dat alleen de wortels in het gat zitten. Gooi de grond weer in het gat, terwijl u het plantsoen vasthoudt. De grond iets aanduwen. 5. Indien u niet direct alle struiken kunt aanplanten, dan kunt u ervoor kiezen de bomen tijdelijk op te kuilen. Kies hiervoor een vochtige schaduwrijke plaats uit. Het opkuilen kan door een gat in de grond te graven en daar de struiken met de wortels in te zetten. Bedek de wortels met de vrijgekomen grond. akker / weiland opkuilen 3,5m struweelhaag SPECIFIEKE AANPLANTINSTRUCTIE uitgeefbaar gebied > Profiel AA’: kavel grenst aan landschap 1. Voor de aanplant van een struweelhaag kunt u kiezen voor het graven van een plantsleuf in plaats van het frezen van een oppervlakte. 2. Bij een struweelhaag plant u 0,5m een enkele rij, voorzien 2,0m plantafstand van 2 struiken per strekkende meter. profiel AA’

> Locatie profiel AA’

0,5m plantafstand

struweelhaag lay-out drukker.ind1 1 2-12-2010 13:51:00 1,0m 2,5m afstand afrastering-haag totale breedte struweelhaag

40 Struweelhaag Van belang is een zorgvuldige overgang tussen kavels Bij struweelhagen op kavels die direct grenzen aan het en landschap. De belangrijkste functie van een groene landschap wordt op 2,0 meter afstand van de buitenste erfafscheiding is dat vanuit het open landschap de stammen (op de kavelgrens) een afrastering geplaatst. woningbouwontwikkeling uit het zicht wordt onttrokken. Deze voorkomt aanvraat door vee. Profiel AA’ maakt dit Daarmee is het zeker niet de bedoeling om de woningen inzichtelijk. volledig onzichtbaar te maken vanuit het landschap; dat Bij struweelhagen op kavels die grenzen aan het zou niet passend zijn bij de sterke relatie tussen dorp wandelpad is een afrastering op de plangrens voldoende. en landschap, die zo typisch is voor Lieren. Omwille van Profiel BB’ maakt dit inzichtelijk. deze balans is gekozen voor een ‘brede struweelhaag’ als groene omzoming. De struweelhaag heeft na 6 jaar een hoogte van zo’n 2,5 - 3,0 meter bereikt. Na 10 jaar (zonder dat de haag is Een struweelhaag is een lijnvormig landschapselement afgezet) is de struweelhaag zo’n 4,0 meter hoog. met een aaneengesloten opgaande begroeiing van inheemse soorten. De struiken groeien vrijuit, waardoor Een volwassen haag is in totaal zo’n 2,5 meter breed. een weelderige haag ontstaat. Dit is precies het beeld Wanneer de struweelhaag te hoog/breed wordt, kan deze dat wij voor ogen hebben. In de aanplant instructie wordt worden gesnoeid of afgezet. uitgegaan van een dubbele rij struiken met 2 struiken per strekkende meter.

afrastering op plangrens

profiel BB’

akker / weiland 2,0m 2,5m wandelpad struweelhaag > Locatie profiel BB’ uitgeefbaar gebied > Profiel BB’: kavel grenst aan wandelpad

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 41 > Karakteristiek voor Lieren zijn de doorzichten tussen de bebouwing en de erven naar het achterliggende landschap.

> Speelaanleiding bijvoorbeeld met keien of houten stammen

42 Soorten

> Eenstijlige meidoorn > Tweestijlige meidoorn > Kardinaalsmuts > Hondsroos Crataegus monogyna Crataegus laevigata Euonymus europaeus Rosa canina

Aanplant Onderhoud • 3-jarig bosplantsoen (80-100 cm hoog); • 3 jaar na aanplant waar nodig snoeien: weghalen van • aanplanten op 50 cm afstand van elkaar; takken die problemen geven • aanplanten in een dubbele rij (50 cm afstand); • vervolgens eenmaal per 6 jaar snoeien of afzetten • soorten niet individueel planten, maar in groepjes van (tot 10-20 cm boven de grond); dezelfde soort; • afzetten dient gefaseerd te gebeuren, om een groen • na aanplant de voet van de haag vrijhouden van beeld vanuit het landschap te waarborgen. onkruid.

Inrichting groene scheggen

De twee groene scheggen zorgen voor een doorzicht naar het open essenlandschap. Deze zorgt ervoor dat het omringende landschap beleefbaar is in de nieuwe buurt. Ook is hier ruimte voor een kleinschalige speelplek met natuurlijke speelaanleidingen.Vanuit deze groene ruimte is een ommetje mogelijk via het weiland naar de Nieuwe Voorweg. • Eenvoudige inrichting met gras. • Enkele boomgroepen of solitaire bomen. • Robuuste natuurlijke materialen, zoals een spelaanleiding van stammen of keien. • De wandelpaden zijn aangelegd als eenvoudige ‘klompenpaden’ waar regelmatig gemaaid wordt. > Pad wordt uitgevoerd als ‘klompenpad’

Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Beekvallei Lieren 43 adviseurs in ruimtelijke ontwikkeling correspondentie SAB Postbus 479 6800 AL Arnhem T: 026 357 69 11 E: [email protected] www.sab.nl bezoekadres Arnhem Frombergdwarsstraat 54 6814 DZ Arnhem bezoekadres Amsterdam Jacob Bontiusplaats 9 1018 LL Amsterdam