Havennieuws Lieuwe Ferwerda Corporate Captain Koninklijke Spido BV
Nieuws en achtergronden van Spido en de Rotterdamse Haven
Welkom aan boord! In deze editie van het Havennieuws nemen wij u graag mee voor een wandeling door het Scheepvaartkwartier in Rotterdam. De wandeling start en eindigt bij de aanlegplaats van Spido aan het Willemsplein en is prima te combineren voor of na uw rondvaart met Spido. Aan boord van onze schepen kunt u alvast vanaf de Nieuwe Maas genieten van het fraaie oeverfront rond de Veerhaven. Dit romantische stukje stad is een beschermd stadsgezicht en telt 97 Rijksmonumenten. Statige herenhuizen aan klassieke lanen doen het rijke scheepvaartverleden van Rotterdam voortleven.
Muizenpolder en het Nieuwe Werk De Muizenpolder is eigenlijk een uitloper van Het Park bij de Euromast en ligt binnen het Nieuwe Werk. Dit buitendijks gebied van de Schielandse Hoge Zeedijk en reeds in de 13e eeuw aangelegd, omvat de grote binnentuinen tussen de Parklaan en de Westzeedijk. Hier lagen de buitens voor de notabele families uit de 18de en 19de eeuw; met klinkende namen als Welgelegen, Maaslust, Rozenlust en Stroomzicht. Hier konden ze zich terugtrekken uit de drukke en stinkende stad. Het Scheepvaartkwartier werd rond 1840 door de stadsarchitect W.N. Rose ontworpen als planmatig aangelegd stadskwartier.
Willemskade Vanaf Spido wandelt u in westelijke richting langs de Nieuwe Maas met uitzicht op Erasmusbrug en de Cruise Terminal en skyscrapers op de Kop van Zuid. Ter hoogte van de Maasstraat passeert u de brandgrens. In de kade en trottoirs zijn lampen aangebracht die ’s nachts de brandgrens van het bombardement van 14 mei 1940 aangeven. De rechterzijde van de Maasstraat is verloren gegaan en herbouwd. De linkerzijde bestaat nog uit authentieke bebouwing uit de periode 1850-1900.
Even voorbij het Ostaraponton waar de het luxe eventschip Prinses Amalia van Spido ligt afgemeerd ziet u het pontengat. Hier werd door de gemeentelijke rederij Heen en Weer tussen 1911 en 1942 een veerdienst onderhouden tussen de Willemskade en Katendrecht. De wagenveren werden vooral gebruikt door sleperswagens. Met de komst van de vaste oeververbinding Maastunnel in 1942 werden de wagenveren overbodig.
Links: Willemskade - Wereldmuseum Midden: Veerkade – Caland monument
Rechts: Willemskade - Brandgrens
In 1851 werd het fraaie pand aan de Willemskade in gebruik genomen door de Vereeniging der Koninklijke Yachtclub, voorgezeten door Prins Hendrik. De leden schonken scheepvaartkundige voorwerpen, scheepsmodellen en etnografische objecten aan de vereniging. In 1873 werd het Maritiem Museum Prins Hendrik opgericht. Na de dood van Prins Hendrik werd het gebouw eigendom van de gemeente, die in 1883 besloot er eveneens een etnografisch museum te vestigen, zoals dat al eerder in Leiden (Museum Volkenkunde) en Haarlem was gebeurd. Op 1 mei 1885 werd het Museum voor Land- en Volkenkunde, het huidige Wereldmuseum, geopend. De Rotterdammer dr. Elie van Rijckevorsel (1845-1928) was lid van de Koninklijke Yachtclub. Als natuurkundige maakte Van Rijckevorsel reizen naar de uithoeken van de wereld en was de drijvende kracht bij de totstandkoming van de unieke collectie van het Wereldmuseum.
Op de Veerkade staat het Caland monument. Pieter Caland (1826 -1902) was een civiel ingenieur in dienst van Rijkswaterstaat. Hij ontwierp het plan voor de Nieuwe Waterweg en leidde de uitvoering ervan in de jaren 1866-1872. De obelisk met fontein en vrouwenfiguur met een mercuriusstaf (1907) is een ontwerp van Henri Evers. Evers was ook de architect van het stadhuis (1914)aan de Coolsingel. De Mercuriusstaf komt uit de Romeinse mythologie. Men moest Mercurius als boodschapper van Zeus altijd vrije doorgang verlenen. Mercurius was de God van de handel, reizigers en winst.
De Parklaan De route gaat nu verder langs de Veerhaven linksaf richting Parklaan. De Parklaan verbindt de Veerhaven met het Park. De meeste huizen, gebouwd in het midden van de 19e eeuw, zijn rijksmonument. Na de inpoldering rond 1850 vestigden zich zeer welgestelde Rotterdammers, zoals kolenhandelaar D.G. van Beuningen, bankier Marten Mees, en havenbaronnen Hendrik Muller (op nr. 6) en Anthony van Hoboken in deze laan. Het Elevatorhuis (1915) aan de zuidzijde van de Parklaan is het voormalige kantoorgebouw van de Graan Elevator Maatschappij (GEM). Dit bedrijf werd in 1908 opgericht met als doel de machinale overslag van graan met behulp van elevators in de haven van Rotterdam. Het Belasting & Douane Museum is gevestigd op Parklaan 14 en 16 en is in 1909 gebouwd in opdracht van het familiebedrijf van de distilleerderij De Kuyper. In het museum kunt u o.a. de Kuyper salon bewonderen. Deze woonetage van het pand is geheel in originele staat gerestaureerd.
Links: Parklaan 15 Welgelegen Midden: Parklaan 8 Elevatorhuis GEM Rechts: Parklaan 17 Villa Jamin
Buitenplaats Welgelegen aan noordzijde van de Parklaan kent een rijke geschiedenis. Philippus van Ommeren richtte in 1839 Phs. Van Ommeren cargadoors op, het tegenwoordige Vopak. In 1872 werd gestart met de bouw van het nieuwe, huidige Welgelegen dat eind 1873 afgerond werd. In dezelfde periode liet van Ommeren ook nog een nieuw koetshuis bouwen aan de noordoost kant van de buitenplaats. Na zijn overlijden in 1888 werd buitenplaats Welgelegen verkocht aan Jacobus van Hoboken (1845-1916). Hij liet een aantal vertrekken verfraaien met betimmeringen en plafondschilderingen die heden nog steeds aanwezig zijn. Na zijn overlijden bleef zijn vrouw hier nog wonen tot haar overlijden in 1922. Twee jaar later, in 1924, wordt het perceel gesplitst. Het buiten Welgelegen wordt samen met het oude koetshuis verkocht aan Aloysius Marie Fredericus (Louis) Jamin (1881-1953). In 2018 is Welgelegen na een grondige renovatie in haar oude luister hersteld en onderkomen van ondernemer Michel Perridon.
Parklaan 17 stamt uit 1926 en werd gebouwd in Jugendstil en Art Deco voor Henri Jamin, de zoon van de Rotterdamse bakker en oprichter van de winkelketen Jamin.
Schoonoord Aan het eind van de Parklaan gaat u rechtsaf naar de Kievitslaan en kunt u genieten van de historische tuin Schoonoord. Schoonoord gaat in de historie terug tot een van de eerste buitenplaatsen in de Muizenpolder: het in 1706 aangelegde ‘Rust en Lust’. In 1729 werd er een herenhuis op gebouwd. In 1860 werd, in opdracht van Hendrika van Hoboken, het huidige ontwerp voor de tuin gemaakt en grotendeels aangelegd in Engelse landschapsstijl. In 1927 kocht Dhr. Jacob Mees, firmant van het bankiershuis Mees & Zn een groot deel van de tuin. In 1973 is de tuin opgesteld voor publiek als stadstuin en is sinds 2000 een Rijksmonument en belangrijk groen erfgoed van Rotterdam. De reusachtige Libanonceders en de Bruine Beuk uit ca 1860 zijn de blikvangers van de tuin. Ook staat hier een gedenkteken ter nagedachtenis aan David Mees, neergeschoten door de Duitse bezetter in zijn tuin op Bevrijdingsdag 1945.
Westerkade Na uw bezoek aan Schoonoord gaat de route verder door de Parkstraat naar de Calandstraat. NV Hollands Veem was actief in de opslag en transport van vooral wijn. Voor WO II was Hollands Veem één van de grootste veembedrijven in de Rotterdamse haven. Het pakhuis aan de Calandstraat stond bij de bouw in 1856 aan de Westerhaven. De Westerhaven werd in 1852 gegraven als zijhaven van de Veerhaven, waarna er diverse pakhuizen aan deze nieuwe haven werden gebouwd. De Westerhaven voldeed echter nauwelijks, de toegang verzande vaak en vanwege de scherpe bocht vanuit de Veerhaven konden grote schepen er nauwelijks draaien. Hierdoor werd de haven na 50 jaar alweer werd gedempt.
Via de Rivierstraat bereikt u de Westerkade en wandelt u langs de witgepleisterde neoclassicistische schijngevel (1855) van de daar achterliggende herenhuizen en pakhuizen met ingang aan de Javastraat. De inspiratie voor het ontwerp van de gevel met haar boogvormige ramen is door architect P.Vermaas opgedaan tijdens een reis in Venetië met de Palazzo ’s langs het Canal Grande.
In 1997, het ‘Tsaar Peter de Grote-jaar’, schonk de Russische regering een standbeeld van Peter de Grote aan Nederland, als blijk van waardering voor de 300-jarige betrekkingen tussen Nederland en Rusland. Op 18 augustus 1697 kwam Peter in Nederland aan. Hij werkte een tijdje op een scheepswerf in Zaandam om o.a. ervaring op te doen en de scheepsbouw in Rusland te moderniseren en verbleef ook enige tijd in Rotterdam.
Links: Hollands Veem - Calandstraat Midden: Peter de Grote - Westerkadehuis Rechts: Westerkade
Veerhaven De huidige Veerhaven is samen met de Westerhaven tussen 1852 en 1854 gegraven als onderdeel van de eerste planmatige uitbreiding buiten de vestingwallen van Rotterdam. De Veerhaven ontleent zijn naam aan de veerdienst naar Katendrecht aan de zuidzijde van de Nieuwe Maas, die hier al in de 15e eeuw werd gevestigd. Tot de ingebruikname van de Willemsbrug in 1878 was dit de enige verbinding tussen de noord- en zuidoever van de Nieuwe Maas. De haven doet, sinds 1990, onder beheer van de Stichting Veerhaven, dienst als ligplaats voor pleziervaart en is thuishaven van historische zeilschepen. Het clubgebouw uit 1908 van de Koninklijke Roei- en Zeilvereniging De Maas is in Jugendstil gebouwd. De in 1851 opgerichte Koninklijke Roei en- en Zeilvereniging De Maas komt voort uit de
roeiclub Amicitia welke gevestigd was aan de Zalmhaven. In 1901 heeft Koningin Wilhelmina het predicaat Koninklijk toegekend aan De Maas. D.G. van Beuningen
Het fundament van Spido werd in 1919 gelegd door Daniel George van Beuningen. Een van Rotterdams bekendste havenondernemers. Van Beuningen was vanaf 1902 directeur van de Steenkolen Handels Vereniging SHV, eigenaar van een scheepswerf en zeesleepbedrijf en Havendienst Spido. Daarnaast was hij als financier of mecenas betrokken bij verschillende culturele en maatschappelijke initiatieven in de stad zoals het Havenziekenhuis en De Kuip. Ook was Van Beuningen kustverzamelaar. Na zijn overlijden in 1958 droeg de familie het kustbezit over aan het Boijmans museum wat daarna uit eerbetoon de naam Boijmans-Van Beuningen kreeg.
U wandelt nu rond de Veerhaven naar de Westerstraat en passeert het Atlantic House in 1928 in Art Deco stijl gebouwd. Dit was het eerste bedrijf verzamelgebouw met eigen parkeergarage in Nederland. Bij de entree van het Atlantic huis staan aan de gevel twee beelden van Willem Coenraad Brouwer. Ze verbeelden Hermes, de god van de handel, en Neptunus, de god van de zee.
Door de Westerstraat bereikt ten slotte weer Spido aan het Willemsplein. Naar wens kunt u de route uitbreiden met een wandeling door het Park met o.a. de Noorse Zeemanskerk en De Heuvel met prachtig uitzicht op de Nieuwe Maas.
Links: Veerhaven en Roei- en Zeil Vereniging De Maas Midden: Atlantic House Rechts: Havenkantoor Veerhaven 1895
Wilt u verder lezen over de geschiedenis van het Scheepvaartkwartier, dan kan ik de volgende naslagwerken van harte aanbevelen:
Uitgeverij Stad en bedrijf: Scheepvaartkwartier; Drie eeuwen stadsleven aan de Maas Venster op de Rotterdamse Haven; Honderd jaar Spido