Interview Adam Cohen, hoogleraar klinische farmacologie

'Werken voor de wapenindustrie is bijna nog beter'

vanwege omkoping van artsen. Het bestuursvoorzitter van bedrijf betaalt een boete van drie GlaxoSmithKline, zei dat je van een miljard dollar, contant; ze trekken antidepressiepil eigenlijk nooit kunt het zo uit hun achterzak, die drie zeggen of zij werkt. Het was beter miljard. Als je dat hoort, denk je de steven te wenden naar research toch even: hoe oneindig veel verder voor medicijnen die je met meer zou ons onderzoek zijn als wij een zekerheid en sneller op de markt fractie hadden van zo'n bedrag. kan brengen. Hoogst onaangenaam is het.' Cohen: 'De farmaceutische Hij is van 1952. Hij is zo'n dertig industrie wil de methode die moet jaar klinisch farmacoloog, waarvan leiden tot een nieuw medicijn in één zeventien jaar als hoogleraar aan keer gerealiseerd hebben. Dat is de Universiteit van Leiden. Cohen: mijn ontgoocheling.' Even later 'Ik ken de bedrijfstak van binnen. concludeert hij: 'Het is Daar zitten geen boeven. Ik heb er aandeelhoudersdenken. Die willen nog nooit een boef ontmoet. Het nu binnenharken.' kwaad, als je dat zo wilt noemen, zit in de organisatie, in het instituut Hij is als ontwikkelaar van Adam Cohen: 'Een talentvolle 25-jarige dat de sociale factor uit het oog is geneesmiddelen opgevoed door gaat naar Google, niet naar een verloren.' het in alle opzichten chique Britse farmaceutisch bedrijf.' bedrijf Wellcome. Op het Foto Julius Schrank Eigenlijk is hij optimistisch gestemd bedrijfsterrein lagen twee over de farmaceutische industrie, tennisbanen en een cricketveld. De Grote farmaceutische bedrijven de 'Big Pharma'. 'We zijn aan het jonge Cohen werkte te midden van eind gekomen van een cyclus, een Nobelprijswinnaars. De hebben zich bijna geheel fase waarin alles in de farmacie onderneming was eind 19de eeuw teruggetrokken uit het onderzoek over geld gaat, waarin je als opgericht door de schatrijke naar betere medicijnen voor fabrikant elke prijs kunt vragen die Amerikaanse farmaceut en patiënten met psychische je wilt. Dat is voorbij. Dat weten ze filantroop Henry Wellcome. Zijn problemen. Er zou te weinig geld in de industrie ook wel.' geld ging voor een relatief klein mee te verdienen zijn. 'Een deel naar zijn curieuze verzameling Eerst toch even wat hem begin van Chinese erotica, anatomische ontgoocheling', stelt farmacoloog 2010 overkwam. Behalve poppen, primitieve protheses en Adam Cohen. hoogleraar is hij directeur van het operatie-instrumenten. Voor de rest Centre for Human Drug Research was zijn vermogen bestemd voor VAN ONZE VERSLAGGEVER JAN TROMP in Leiden. Het is een stichting die medische research. onderzoekers opleidt en Een normaal mens voelt zich op z'n fundamenteel onderzoek doet naar 'Toen ik er werkte, verdiende de minst besodemieterd. De nieuwe medicijnen, bijvoorbeeld hoogste baas van Wellcome, sir hoogleraar spreekt beschaafd van tegen depressie. De gangbare Alfred Sheppard, 150 duizend pond 'een ontgoocheling'. Wat ze gedaan antidepressiva zijn niet slecht, zegt per jaar. Ik vermoed dat de hebben, de farmaceutische reuzen Cohen, maar hij weet zeker dat de bestuursvoorzitter van GlaxoSmithKline en AstraZeneca, medicatie veel beter kan. Daarvoor GlaxoSmithKline jaarlijks twintig is de stekker getrokken uit de is meer inzicht nodig in de miljoen krijgt.' speurtocht naar nieuwe, betere neurologische herkomst van geneesmiddelen voor mensen die psychoses, angstaanvallen, De research en de industrie waren in diepe depressie leven of zwaar depressies. Het is een lange weg sober en sociaal. 'Zo rond 1985 psychotisch zijn. De concerns naar een methode om de puzzel op kwam de omslag. Eigenlijk zonder zagen er geen brood meer in, in de te lossen. aanleiding werd duidelijk dat de research. medische bedrijven veel meer Begin 2010 werd abrupt de pas konden verdienen dan ze tot dan Prof. dr. Adam Cohen: 'Ik vind dat afgesneden. Eerst was het toe hadden gedaan. Opeens je als bedrijf subtieler te werk kunt GlaxoSmithKline dat uit het ontstond een prijsexplosie. gaan dan wij hebben meegemaakt. onderzoek stapte, AstraZeneca, Glaxo trof vorige maand een een andere multinational, volgde 'Jim Black, Nobelprijswinnaar met schikking met justitie in Amerika kort daarop. Andrew Witty, de wie ik werkte bij Wellcome, had een

© de Volkskrant vrijdag 31 augustus 2012 Pagina 7 (1) medicijn tegen maagzweren een farmaceutisch bedrijf.' vraagt naar de prijs van ons uitgevonden. Onder Paul Girolami, onderzoek hier, dan ga ik de baas van Glaxo, werd een Is dat zo vreemd dan? overmorgen de prijs verhogen.' andere maagzuurremmer op de markt gebracht. Het leek erg op het 'In zeker opzicht wel. Ze maken Mag men burgermansfatsoen medicijn van Jim, het was geen viezigheid in die industrie. Er vragen aan de industrie? patenteerbaar, omdat het een werken personen die voor zover ik ander molecuul was. Het was ook ze ken eerzaam bezig zijn en goeie 'Daar heb je een punt. De bedrijven wel beter, een klein beetje beter. dingen uitvinden.' Het grote verschil was dat Glaxo zijn ermee bezig, op een vrij het medicijn enorm veel duurder primitieve manier, dat wel. Ze staan maakte.' Pleit u nu voor genegenheid? restanten van medicijnen af aan bevolkingsgroepen in Afrika. Je 'Er is meer dan voldoende reden moet dat waarderen, ook al is het Hoe kan dat nou? om van elkaar te houden. Op de slechts fase één.' een of andere manier lukt dat niet. 'Patiënten wilden het beste. De Nu zijn we op een punt beland Wat is het belangrijkste dat moet verzekeringen betaalden wel. Het waarop de bedrijven niet goed werd door artsen ook gewoon meer weten wat ze moeten doen. Ik veranderen? voorgeschreven. Voor het eerst zou het toejuichen als we de bleek dat de prijs eigenlijk niet ter vicieuze cirkel van een 'Het belang dat wordt gehecht aan zake deed.' maatschappelijk zeer nuttige aandeelhouderswaarde.' bedrijfstak die niettemin besmet is, Het Britse ochtendblad The zouden kunnen doorbreken.' Naarmate de multinationale Independent schreef in juni 1994 een bewonderend verhaal over de concerns groter worden, groeit de coupe van sir Paul Girolami. De Begint dat niet met de doorbreking macht van aandeelhouders. eerste man van Glaxo had het juist van de monopolistische prijzen? getaxeerd, schreef de krant: 'Hoe 'Het is natuurlijk een romantische meer de mensen moesten betalen 'Jawel, maar de bedrijfstak zegt: gedachte, maar ik zou willen dat de voor het geneesmiddel, hoe sterker onze prijzen zijn onder meer zo industrie een beetje teruggaat naar zij zouden geloven dat het een hoog, omdat we aan krankzinnige een bedrijfsvoering als die bij beter product was. Vervolgens regelgeving moeten voldoen. Maar Wellcome. Ik was nog jong, maar zette Girolami alle kaarten van de regels zijn weer zo uitgebreid, de manier waarop wij konden Glaxo op de promotie van het omdat de consument voor de hoge werken heeft een blijvende indruk geneesmiddel en stelde hij een prijzen middelen verlangt die achtergelaten. Wij waren agressief verkoopteam samen.' absoluut veilig zijn en volledig onderzoekers, wetenschappers. Wij beantwoorden aan de werden vrij gelaten in wat wij Is dit nou niet een goed voorbeeld verwachtingen. Nu ja, u begrijpt, zo deden. Met de marketingafdeling houdt het een het ander in de van Wellcome hadden we niets te van hoe zware marketing van een greep en schiet niemand er iets maken.' gepatenteerd geneesmiddel tot mee op. ongeremde prijsopdrijving leidt? Bent u naïef? 'Mijn punt is dat we er allemaal aan 'Je kunt niet zeggen: het was de meedoen. Je kunt het probleem 'Ja. Ik denk niet dat je zonder schuld van Girolami. Dat is te niet alleen aan de industrie wijten. naïviteit uit dit probleem komt. Met simplistisch. We hebben het min of Die is ook maar speler in een spel.' macht en met denken in termen meer met z'n allen laten gebeuren, van macht kom je er in elk geval ook artsen, verzekeraars en Is het zo onschuldig? niet. patiënten.' 'Je kunt niet verwachten dat ze zich 'Ik denk dat je het kunt uitleggen Maar het is de industrie die gedragen alsof ze een charitatieve aan aandeelhouders. Je ziet het in instelling zijn.' biotechbedrijven. Daar zeggen ze profiteert. tegen hun aandeelhouders: geef En het omgekeerde, dat ze ons maar het geld, we gaan het 'Hun impopulariteit is nu wel een opmaken aan iets interessants, de probleem voor veel bedrijven. Ik roofridder zijn? eerstkomende acht jaar horen jullie denk dat ze niet goed weten hoe ze nog even niets van ons. Dat eruit moeten komen. Een 'Dat woord wil ik niet gebruiken. zouden bedrijven als talentvolle 25-jarige gaat naar Hun gedrag ontstaat nu eenmaal in GlaxoSmithKline en Zeneca ook Google. Bijna kun je nog beter voor een markt die niet goed geregeld moeten durven. de wapenindustrie werken dan voor is. Als morgen niemand meer

© de Volkskrant vrijdag 31 augustus 2012 Pagina 7 (2) 'Geen bedrijf durft dat, tot nu toe. Ik Hoogleraar Adam Cohen is 'Meer kennis werkt ook als buffer denk wel dat het verandert. Ik denk verbaasd dat artsen in spé tijdens tegen de druk vanuit de nog vaak aan de Belgische hun opleiding geen onderwijs over farmaceutische industrie. De farmacoloog Paul Janssen, de geneesmiddelen krijgen. 'Ik begrijp marketingmensen kunnen pushen oprichter van Janssen er niks van. Niemand begrijpt het. zo veel als ze willen, maar als Pharmaceutica. Hij leeft niet meer, Het lijkt wel: hoe meer artsen weloverwogen bepaalde hij was een sociaal ondernemer, hij geneesmiddelen des te minder geneesmiddelen niet voorschrijven, heeft zeventig geneesmiddelen onderwijs over geneesmiddelen. Ik verdwijnt het vanzelf uit de markt.' ontwikkeld. Een groot man. vind het enorm frustrerend. Ik heb Woedend was hij over geldzucht. min of meer als grap wel gezegd: REACTIE FARMACEUTEN: 'In de We zijn bezig met een droom, zei doe niet zo moeilijk over de hij altijd, wij zijn niet bezig met de miljoenen die de medicijnen voor psychiatrie zie je dat veel beurswaarde.' de ziekte van Pompe vergen. Als je medicijnen tegenvallen' echt geld wilt verdienen, moet je Wat maakt u zo mild? Uw ervoor zorgen dat artsen in hun In de wereld van de neurofarmacie opleiding iets te weten komen over wordt gesproken over de empty onderzoek wordt afgebroken, laten medicijnen.' pipeline, de pijplijn die droog staat. we zeggen uit onverschilligheid. In twee, drie jaar tijd hebben grote Hoe kunt u zeggen dat er volop Cohens vaders was apotheker. Van farmaceutische bedrijven zich hem hoorde hij dat rond 1950 er geheel of gedeeltelijk reden is van elkaar te houden? niet meer dan dertig teruggetrokken uit de research voor geneesmiddelen waren die nieuwe medicijnen voor patiënten 'Ze vinden me soft, dat is waar. Ik werkten; de rest deed niks. met psychische problemen. Het kom bij een bedrijf, probeer uit te Eigenaardig genoeg kregen de gaat om multinationals als Merck, leggen waarom ons onderzoek de studenten urenlang college over Pfizer, Sanofi, GlaxoSmithKline, moeite waard is. Meestal krijg je te geneesmiddelen. Inmiddels zijn er AstraZeneca, Novartis. horen: sorry, maar wij zijn er om duizenden geregistreerde geld te verdienen. medicijnen, maar over Wetenschappers vrezen dat een onderwijsuren moet voortdurend achterstand voor jaren wordt 'Maar loop je bij Glaxo of Roche of strijd worden gevoerd, stelt Cohen. opgelopen. Het Europese waar ook door de gangen en vraag 'Laten we eens gek doen, laten we genootschap van je aan een willekeurige tien miljoen bezuinigen op de psychofarmacologen (ECNP) medewerker: meneer, wat bent u negen miljard die jaarlijks omgaat organiseerde vorig jaar in Nice een aan het doen, dan zegt nooit aan medicijnen. Laten we die tien spoedcongres. Men sprak van 'een iemand: ik ben bezig geld te miljoen besteden aan onderwijs linkse directe', nu veel onderzoek verdienen. Nee, dan zegt zo'n man: over geneesmiddelen.' stilvalt, want 'neuropyschiatrische fijn dat u het vraagt, ik werk aan aandoeningen zijn de uitdaging een nieuw geneesmiddel tegen Nu ontleent de huisarts zijn kennis geworden van de 21ste eeuw in multiple sclerose. voor een belangrijk deel aan Europa'. richtlijnen over medicijngebruik. 'Zo'n medewerker, dat weet ik Maar dat is geen verworven kennis, Tegelijk erkennen de zeker, zal het liefst tegen je zeggen zegt Cohen, het is een blik op een wetenschappers dat 'een dat hij er gek van wordt, dat het in lijst. 'We moeten de artsen in gemiddelde van dertien jaar' heel de achtergrond altijd om geld gaat. opleiding gewoon lesgeven. Daarin lang is voor de ontwikkeling van Dat hij het haat. En dat hij het zouden we in Nederland moeten nieuwe medicijnen voor personen vreselijk vindt, die bijeenkomsten investeren. Het kost bijna niks en met psychiatrische aandoeningen. met managementconsultants iedereen kan begrijpen dat het Ook onderkent men dat vaker dan waarin voor de zoveelste keer een rendement groot zal zijn.' bij andere medicijnen het nieuwe strategie moet worden onderzoek strandt in de testfase. opgesteld. Vergis je niet hoor, in de Wordt er dan lukraak en vooral ook industrie zelf bestaat net zo veel te veel voorgeschreven? 'Het kan in De farmaceutische industrie voert afkeer als daarbuiten. Dat weet ik elk geval veel beter. Als onder aan dat men niet anders kan dan heel goed. Ze zeggen het niet huisartsen meer kennis bestaat zich terugtrekken uit het onderzoek. tegen elkaar, ze vertellen het wel over medicijnen zal men Atul Pande, een van de aan ons. Dus ook daarom ben ik weloverwogen voorschrijven. De vicepresidenten van uiteindelijk optimistisch.' Hij arts kan ook een veel beter GlaxoSmithKline, was betrokken bij glimlacht. 'Nou ja, zoiets, denk ik.' gesprek voeren met de patiënt: ik veertien onderzoeken naar nieuwe denk dat voor jou de nadelen van medicatie voor psychische 'INVESTEER IN ONDERWIJS dit medicijn groter zijn dan de stoornissen. Pande: 'Geen enkele OVER GENEESMIDDELEN' voordelen. Wil je dat we ermee van die onderzoeken leverde een doorgaan? begin van positieve gegevens op.' Melinda Stubbee, woordvoerster

© de Volkskrant vrijdag 31 augustus 2012 Pagina 7 (3) van GlaxoSmithKline, zegt dat het bedrijf zich nu concentreert op onderzoek naar nieuwe medicijnen voor de ziekten van Alzheimer, Huntington, Parkinson en multiple sclerose, waar de kans van welslagen groter wordt geacht. 'Maar we blijven bereid ons te verbinden aan onderzoek ten behoeve van psychische aandoeningen als de juiste wetenschappelijke gelegenheid zich voordoet.'

Armin Szegedi, hoofd klinische neurowetenschappen van Merck: 'In de psychiatrie zie je dat veel medicijnen die in het laboratorium de moeite waard lijken in de testfase tegenvallen.'

Martin Mackay, van de persdient research & development van AstraZeneca: 'De behoefte aan betere medicijnen in de neurowetenschappen is enorm, maar vooruitgang in de behandeling is in de afgelopen jaren onbereikbaar gebleken.'

De ECNP, het Europese genootschap van psychofarmacologen: 'De conclusie is moeilijk te omzeilen dat de industrie pessimistisch is over de commerciële kansen van het huidige onderzoek naar het centrale zenuwstelsel.'

,, Ik denk nog vaak aan de Belgische farmacoloog Paul Janssen. We zijn bezig met een droom, zei hij altijd, niet met beurswaarde,, ,, Je kunt niet verwachten dat farmaceuten zich gedragen alsof ze charitatieve instellingen zijn,,

© de Volkskrant vrijdag 31 augustus 2012 Pagina 7 (4)