VU Research Portal Wetenschap en samenleving. Groei en ontwikkeling van de VU-familie in beeld Tervoort, A.L. 2005 document version Publisher's PDF, also known as Version of record Link to publication in VU Research Portal citation for published version (APA) Tervoort, A. L. (2005). Wetenschap en samenleving. Groei en ontwikkeling van de VU-familie in beeld. Dienst Communicatie Vrije Universiteit. General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ? Take down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. E-mail address: [email protected] Download date: 27. Sep. 2021 Wetenschap en samenleving Groei en ontwikkeling van de VU-familie in beeld Dr. Ad Tervoort Met medewerking van: Marijke Völlmar Dr. Paul Schneiders Prof. dr. D.Th. Kuiper Colofon Wetenschap en samenleving. Groei en ontwikkeling van de VU-familie in beeld is een uitgave van de Dienst Communicatie van de Vrije Universiteit. Deze uitgave werd mogelijk gemaakt door de Vereniging VU-Windesheim en wordt haar leden en de leden van universitaire gemeenschap aangeboden ter gelegenheid van het vijfentwintigste lustrum van de Vrije Universiteit. Grafisch ontwerp: Henk Olijhoek, Audiovisueel Centrum VU/VUmc, Grafisch ontwerp BNO Druk: Spinhex & Industrie, Amsterdam © 2005 Dienst Communicatie, Vrije Universiteit Deze uitgave wordt mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van Spinhex & Industrie te Amsterdam Inhoudsopgave Voorwoord 5 Dankwoord 7 1 Een bijzondere universiteit 9 2 Een universiteit met achterban: de Vereniging 33 3 De VU in de wereld 45 4 Onderwijs en onderzoek: de faculteiten 55 5 VU-studenten 71 6 Docenten en onderzoekers 83 7 De universiteitsbibliotheek 93 8 Ondersteuning: het Bureau van de Universiteit 107 9 Op locatie 123 10 Epiloog: een universiteit met identiteit? 145 Verantwoording 152 Personalia 152 Voorwoord In februari 1879 kreeg de “Vereeniging voor Hooger Onderwijs op Gereformeerden Grondslag” koninklijke goedkeuring van haar statuten. Het 125-jarig jubileum van deze gebeurtenis werd aangegrepen om dit boek te schrijven: een boek over de Vrije Universiteit (VU) die uitgaat van deze Vereniging. Het wil op een onderhoudende manier een beeld geven van de verschillende facetten van de VU, maar ook van de Vereniging die ten grond slag ligt aan onze universiteit. Wetenschap en samenleving is een titel die het nodige kan uitdrukken. Meer dan wat ook wil hij aangeven dat de Vrije Universiteit als instelling voor weten schappelijk onderwijs en onderzoek altijd middenin de samen leving heeft gestaan. Maar … die samenleving is in de loop van de één-en-een-kwart eeuw sterk veranderd. Ook de VU is veranderd en haar verandering weerspiegelt in veel opzichten de samenleving, waarvan zij deel heeft uitgemaakt en uitmaakt, zonder daarbij haar eigen karakter te verliezen. In die zin is de hoofdtitel wellicht een ‘mission statement’ van en een opdracht voor onze instelling. De ondertitel geeft aan dat de VU gegroeid is en sinds 1880 een enorme ontwikkeling heeft doorgemaakt. ‘VU-familie’ drukt iets anders uit. Vanaf het prille begin heeft de VU kunnen beschikken over een eigen achterban. Zij ondersteunde de universiteit en volgde haar verrichtingen met grote belangstelling. Hier mag zeker gesproken worden van een familierelatie. Ook waren er andere instellingen als de Valeriuskliniek en het Paedologisch Instituut, die toch tot de VU-familie gerekend mogen worden. Dat geldt vanzelfsprekend nog meer voor het Academisch Zieken- huis, het Medisch Centrum. Al deze instellingen komen langs in het boek. Tenslotte is een universiteit een alma mater, een voedende moeder. Al diegenen die een directe relatie hadden en hebben met die moeder – studenten, docenten en ondersteunend personeel, die aan haar functioneren hebben bijgedragen – komen dan ook aan bod, al kan men in dit kort bestek nooit aan al deze categorieën volledig recht doen. Prof. dr. T. Sminia Rector Magnificus Dankwoord Bij de totstandkoming van een boek past het diegenen te danken die daaraan een bijdrage hebben geleverd. In de eerste plaats is dat de Vereniging VU-Windesheim – tegenwoordig voluit ‘Vereniging voor Christelijk Hoger Onderwijs, Wetenschappelijk onderzoek en Patiëntenzorg’ – die de uitgave van dit boek mogelijk heeft gemaakt. Daarnaast hebben vele mensen op verschillende manieren hun aandeel geleverd aan de wording van dit boek. De leden van de Historische Comissie VU, dr. M.F.M. Wingens, prof. dr. W.Th.M. Frijhoff (vz.), prof. dr. H. de Ridder- Symoens, prof. dr. D.Th. Kuiper, prof. dr. G.J. Schutte, prof. dr. J. de Bruijn, drs. E. Boer, mr. J.L.K. van der Veen, en de veel te vroeg overleden drs. J.W.B. van Overhagen hebben aan de basis gestaan van het idee om ook aan een breed publiek de geschiedenis van de VU te presenteren. Gesprekken met en materiaal van de vele andere auteurs in de Historische Reeks VU en andere betrokkenen hebben ook het nodige bijgedragen. Prof. dr. A.Th. van Deursen, dr. G.R. Zonder- geld, dr. M.J. Aalders, dr. L. van Bergen, drs. H. Blauwendraat, dr. I. Stamhuis, drs. A.C. Flipse, dr. G.D. Thijs, drs. M. van Os, mevr. drs. W. Koffeman, dr. J.P. de Kleijn en J. Slothouber hebben in woord en geschrift informatie verschaft die hier is verwerkt. Verder hebben staf van het HDC, speciaal H. Seijlhouwer, van het Oud-Archief VU, met name H. van Kinschot, en van het AVC, in het bijzonder de vormgever H. Olijhoek en fotograaf R. den Engels man, zich zeer behulpzaam getoond bij het verzamelen van het beeldmateriaal. Vele andere mensen hebben op hun manier bijgedragen aan dit boek, teveel om op te noemen. Hopelijk herkennen zij in deze – zij het naamloze – dankbe- tuiging waardering voor hun bijdragen. Meeste dank gaat uit naar mijn mede-auteurs Marijke Völlmar, dr. Paul Schneiders en naar prof. dr. D.Th. Kuiper. Prof. Kuiper was tevens bereid de tekst van kritisch commentaar te voorzien, hetgeen het resultaat zeer ten goede is gekomen. Tenslotte dank ik Ide, Leo en Muirean voor al wat zij hebben gedaan, hetgeen niet onmiddellijk met de VU te maken heeft, maar wel met het uiteindelijk verschijnen van het boek. Ik hoop van harte dat dit boek bij lezers herkenning oproept, maar tevens dat het hen uitnodigt zich verder te verdiepen in de geschiedenis van deze bijzondere – in beide betekenissen – universiteit. Ad Tervoort Dr. Ad Tervoort Een bijzondere 1 Universiteit “… Tegen de geest der eeuw …” Achtergronden bij de stichting De Vrije Universiteit presenteert zich vandaag de dag als Dr. Abraham Kuyper (1837-1920), ‘gewoon bijzonder’. Zij is wel degelijk ook een echt bijzondere theoloog en staatsman, stichter universiteit en haar oprichting vond plaats onder bijzondere van de Vrije Universiteit, in 1905 omstandigheden. De geschiedenis van de VU belichaamt in het gala-uniform van minister- in zekere zin de emancipatie van een heel – zoals het toen president. ‘Abraham de Geweldige’ nog heette – volksdeel. Zij was dus niet enkel gebonden aan zoals hij in gereformeerde kring de wetenschap, maar ook nadrukkelijk aan een deel van de wel werd genoemd, was een zeer samenleving. Bij de oprichting van de VU zijn vele mensen daadkrachtig man, geliefd en betrokken geweest, maar zij is toch nauwelijks voorstelbaar verguisd. Predikant, oprichter van zonder de daadkracht van één man in het bijzonder: Abraham De Standaard, oprichter van de Kuyper (1837-1920). Deze predikantenzoon trad in zijn vaders eerste moderne politieke partij in voetsporen en werd na een studie theologie eveneens predikant, Nederland, de Anti-Revolutionaire en wel in het dorpje Beesd. Daar zou hij een variant van een Partij, lid van de Tweede Kamer, orthodox calvinisme leren kennen die aan de universiteiten Eerste Kamer, en minister-president en bij de daar optredende hoogleraren theologie nagenoeg in van 1901-1905. ongenade was gevallen. Kuypers verblijf in Beesd heeft hem (Foto: Toon Dupuis; thans in het HDC) diepgaand beïnvloed en hem de weg gewezen naar een heroriëntering op de theologie van de Fransman Johannes Calvijn (1509-1564). Kuyper ontwikkelde de calvinistische theologie verder gedurende zijn leven. Zijn neocalvinistische gedachtegoed kent een aantal fundamentele leerstellingen. Centraal daarin staat Gods souvereiniteit over heel de schepping. Heel de werkelijkheid is onderworpen aan de goddelijke scheppingsorde en het is dus de plicht van de mens deze te kennen en te gehoorzamen. In Kuypers visie werd dit een zeer actief beleefd geloof. Alles was onderworpen aan de Schepper en het was daarom plicht voor de gelovige de wereld geheel voor haar Schepper op te eisen. Het geloof strekt zich dus uit naar alle terreinen van het maatschappelijke leven. Kuyper was eveneens sterk beïnvloed door de staatsman mr. Guillaume Groen van Prinsterer (1801-1876). Ook Groen wenste een terugkeer naar het intens beleefde geloof van de Reformatie. Op politiek terrein wilde hij dat het negentiende- eeuwse Nederland zich niet langer zou baseren Wetenschap en samenleving. Groei en ontwikkeling van de VU-familie in beeld 9 op het gedachtegoed van de Franse Revolutie. geconfronteerd met mensen die de orthodoxie Die had immers haar wortels in een libertijns trouw wensten te blijven. Kuyper achtte deze ongeloof. Voor Groen, en zijn opvolger Kuyper, situatie onaanvaardbaar. Ook calvinisten hadden bestond er een fundamentele tegenstelling, recht op predikanten die de orthodoxe leer de ‘antithese’ tussen geloof en ongeloof, predikten. die zicht baar was in alle aspecten van de Van de rijksuniversiteiten viel in deze weinig te samenleving.