Landschapsvisie Noordoostpolder Landschap Van Rust En Regelmaat
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Landschapsvisie Noordoostpolder landschap van rust en regelmaat Landschapsvisie Noordoostpolder landschap van rust en regelmaat In opdracht van gemeente Noordoostpolder Feddes/Olthof landschapsarchitecten bv in samenwerking met Palmbout Urban Landscapes september 2012, Utrecht INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE 1 Landschapsvisie als bouwsteen voor de Structuurvisie 7 2 De bedoeling van het oorspronkelijke polderplan 9 3 Analyse van het huidige landschap 13 3.1 Water en dijken 13 3.2 De verkaveling 19 3.3 Het wegenpatroon 23 3.4 Beplantingen 29 3.5 Dorpen 35 3.6 De agrarische erven 43 3.7 De architectuur van de agrarische bebouwing 52 3.8 Recreatieve voorzieningen 55 3.9 Conclusie uit de landschapsanalyse 59 Ruimtelijke ontwikkelingen in de polder 61 Landschapsvisie Noordoostpolder 4 Landschappelijke karakteristiek als basis 65 5 • 5 • 5.1 Op schaal van de polder 67 • 5.1.1 Inrichtingsmiddelen 67 • 5.1.2 Ontwikkelingskansen karakteristieke deelgebieden 69 • 5.2 Op schaal van de elementen 72 • 5.2.1 De agrarische erven 72 • 5.2.2 Landschappelijke verankering van de dorpen 87 • • 88 • Literatuurlijst INHOUDSOPGAVE Deelnemerlijst workshoppen 89 • Colofon 91 • • • • • • • • • • • 6 Landschapsvisie Noordoostpolder Luchtfoto 1 Landschapsvisie als bouwsteen voor de Structuurvisie De gemeente Noordoostpolder heeft het voor- De opgave voor de Landschapsvisie is om een Leeswijzer nemen om een nieuwe Structuurvisie voor haar koers uit te zetten voor de Noordoostpolder als In deze rapportage worden eerst de bedoelingen grondgebied op te stellen, die sturing moet ‘levend landschap’, waarbij zowel het oorspron- van het oorspronkelijke inrichtingsplan beschre- geven aan ruimtelijke ontwikkelingen tot 2025. kelijke plan als ontwikkelingen uit de afgelopen ven (hoofdstuk 2). De Landschapsvisie is één van de bouwstenen 60 jaar in beschouwing worden genomen. Dat vormt het kader voor de analyse van het hui- voor de Structuurvisie. In de Landschapsvisie kan daarom niet worden dige landschap. Daarin wordt voor de afzonder- volstaan met beoordelen of nieuwe ontwikke- lijke landschappelijke bouwstenen geanalyseerd Vanwege de status van de polder als door het lingen passen in het oorspronkelijke poldercon- in hoeverre de oorspronkelijke bedoelingen nog Rijk aangewezen ‘Wederopbouwgebied uit de cept. Ook de waardering van de toegevoegde, sterk herkenbaar zijn (inhoudelijke kwaliteit), hoe periode 1940-1965’ en vanwege het belang huidige kwaliteiten van het landschap speelt de huidige belevingswaarde van het landschap is dat de gemeente hecht aan de cultuurhistori- een rol en de inschatting van de mate waarin (beleefde kwaliteit) en hoe robuust de landschap- sche waarde van de polder is een zorgvuldige de landschappelijke kwaliteiten toekomstbesten- selementen en landschapspatronen zijn voor Landschapsvisie Noordoostpolder inpassing van nieuwe ontwikkelingen van groot dig zijn. toekomstige ontwikkelingen (fysieke kwaliteit) belang. Daarom heeft de gemeente opdracht De werkwijze voor het opstellen van de Land- (hoofdstuk 3). • 7 gegeven aan bureau Feddes/Olthof Land- schapsvisie is een interactief proces, in samen- Vervolgens worden de toekomstige ruimtelijke • schapsarchitecten om vooruitlopend op de ontwikkelingen beschreven, die zich naar ver- • spraak met betrokken gebiedspartijen en de • planvorming voor de Structuurvisie een Land- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Daartoe wachting de komende twintig jaar in de polder • schapsvisie op te stellen, als voorwerk voor de zijn tijdens het werkproces twee werkbijeen- zullen voordoen (hoofdstuk 4). • beleidskeuzes die in de Structuurvisie gemaakt komsten georganiseerd over de meest bepalen- Op basis van de geanalyseerde landschappelijke • karakteristiek wordt vervolgens in (hoofdstuk 5) worden. Daarbij kan worden voortgebouwd op de kwesties in de landschappelijke ontwikkeling. • de Kwaliteitskaart Noordoostpolder-Urk die in beschreven hoe die nieuwe ontwikkelingen zoda- • 2004 in opdracht van de gemeentes en provin- nig vorm kunnen krijgen, dat ze aansluiten bij de • cie Flevoland is gemaakt. unieke landschappelijke kwaliteit van de Noord- • oostpolder en deze mogelijk ook versterken. • • • • • • • • • • • 8 Landschapsvisie Noordoostpolder van devierZuiderzeepolders ruimtelijke concepten Typering 2 De bedoeling van het oorspronkelijke polderplan De Noordoostpolder was de tweede Zuiderzee- De dijk rond de Noordoostpolder werd in 1940 • reageren op de ondergrond polder die werd drooggemalen. De polder werd aangelegd en in 1942 werd de polder droogge- De bodemgesteldheid was in de polder niet direct na de Tweede Wereldoorlog ingericht malen. Tijdens de oorlog werd al hier en daar overal gelijk. Toch heeft men geprobeerd om en geschikt gemaakt voor landbouwproductie. in de polder gewoond en werd aan de ontgin- de vaste kavelmaat zoveel als mogelijk was toe De idealen in de Wederopbouwperiode hebben ning van de polder gewerkt, maar de feitelijke te passen. Slechts aan de oostkant varieert de sterke invloed gehad op de vormgeving van de inrichting werd pas in 1962 afgesloten. lengte van de kavels bij de aansluiting op het polder. In dit hoofdstuk wordt beschreven in oude land. welke ruimtelijke kenmerken het ‘wederopbouw- • modulair systeem als basis Alleen op zeer beperkende bodemkundige karakter’ tot uitdrukking komt. Net als bij de overige Zuiderzeepolders wordt omstandigheden is bij de inrichting van de Landschapsvisie Noordoostpolder de basis van de Noordoospolder gevormd door polder gereageerd, door bosaanleg op zandige De Directie van de Wieringermeer kon bij het een regelmatig raster dat gebaseerd is op de gronden langs de rand met het ‘oude land’, die • 9 maken van de plannen voor de Noordoost- in die tijd meest rationele agrarische verkave- ongeschikt waren voor de landbouw (het Kuin- • • polder al voortbouwen op de ervaringen die ling: een kavelmaat van 300 langs de weg en derbos en het Voorsterbos) en op het keileem • werden opgedaan met de aanleg van de Wie- 800 meter in de diepte. Die verkaveling leidde (Urkerbos en Schokkerbos). In delen van de pol- • ringermeerpolder. De lessen die uit het project tot agrarische bedrijven van 12 tot 48 hectare, der waar de ondergrond niet uit vruchtbare klei • Noordoostpolder werden getrokken hadden in dus variërend van een halve tot 2 kavels. Twee bestond werd in plaats van akkerbouw veeteelt • de jaren ’60 en ’70 op hun beurt weer invloed derde van de polder werd als akkerbouwbe- bedreven. • op de plannen voor Oostelijk en Zuidelijk Flevo- drijf uitgegeven en de rest van het gebied als • land. gemengd bedrijf. Verder omvatte het plan 200 • fruit- en groenteteeltbedrijven. • ESSENTIES VAN DE KENMERKEN VAN DE NOORDOOSTPOLDER T O E K O M S T V I S I E N O O R D O O S T P O L D E R 2 0 3 0 4. de inrichting van de polder Op alle schaalniveaus: vier lagen van reageert op de ondergrond het polderconcept (bodem) en de omgeving; Het planconcept van de Noordoostpolder is opgebouwd uit vier lagen: 1. de inrichting is hiërarchisch: er is onderscheid tussen centrum en periferie of er is een getrapte opeenvolging van elementen. Dit geldt voor zowel de nederzettingen, de wegen en de waterlopen; T O E K O M S T V I S I E N O O R D O O S T P O L D E R 2 0 3 0 3. de verkaveling volgt een modulair systeem op basis van een standaardkavel; Hierarchisch principe Uitbuigen van een landbouwweg tocht Landschapsvisie Noordoostpolder 24 ha 800 m weg met boerderijenlint 300 m • 10 800 m • • 1600 m • tocht • • • weg met boerderijenlint • • Modulaire opbouw • Concentrische opbouw met radialen Modulair principe De inrichting van de polder reageert op de • ondergrond (bodem) en de omgeving bron: Kwaliteitskaart, H+N+S landschapsarchitecten en Beek&Kooiman cultuurhistorie 17 H + N + S 2003 16 H + N + S 2003 3,00 1,00 2,00 3,00 3,00 3,00 3,00 1,00 4,00 6,50 4,00 1,00 3,00 9,00 16,5 Landbouwontsluitingsweg Dorpenringweg 14 H + N + S 2003 • concentrische opbouw • hiërarchisch systeem Conclusie: Naast deze functionele agrarische onderlegger Om het concentrische systeem goed te laten Het regelmatige verkavelingsraster en de con- voor de polder speelde de maatschappelijke functioneren was een zekere hiërarchie nodig sequent doorgevoerde concentrische opbouw opvatting over het maken van een nieuw woon- in voorzieningen, wegen en waterlopen. Door geven het landschap van de Noordoospolder gebied een rol. die hiërarchie ontstaat bovendien een goede een eigen karakteristiek als ‘Wederopbouwland- oriëntatie-mogelijkheid in de polder, die zo uitge- schap’. Aan het polderconcept voor de Noordoost- strekt is dat alleen een raster niet voldoet om polder ligt de behoefte ten grondslag om een een herkenbaar landschap te maken. overzichtelijke wereld te maken, met een De verbindingen vanuit deze besloten nieuwe zekere beslotenheid en beschutting. De keuze wereld met het ‘oude land’ kregen de vorm van om de polderranden in de inrichting relatief vier monumentale radiale lijnen, het assenkruis. dicht te maken komt deels voort uit de onder- Drie radiale lijnen bestaan uit een hoofdvaart grond en het zoeken van beschutting tegen de (die uitmondt in een sluis en poldergemaal) en wind, maar is evenzeer een cultureel bepaalde een verbindingsweg. De vierde lijn, via Ens naar keuze. Door de hoofdplaats Emmeloord midden Zwolle, is geen hoofdvaart maar alleen een in de polder te lokaliseren en er een kring van verbindingsweg. dorpen omheen te leggen ontstaat een be- wust vormgegeven concentrische opbouw van Van deze vier basisprincipes voor de inrichting de polder, met een rand en een middelpunt. (concentrisch, modulair,