YEDİ: SANAT, TASARIM VE BİLİM DERGİSİ YAZ 2018, SAYI 20: 1-11 SUMMER 2018, ISSUE 20: 1-11 YEDİ: SANAT, TASARIM VE BİLİM DERGİSİ

Güncel Bir Rol Çalışma Yöntemi: Meisner Tekniği*

Yiğit KOCABIYIK**, Sibel ERDENK***

......

Özet

Geçmişten günümüze oyunculuk ile ilgili birçok yaklaşım ve metod ileri sürülmüştür. En yaygın ve bilinen yaklaşım, Stanislavski’ye aittir. 1900’li yılların başında yaptığı çalışmalarla kendisinden sonra gelen tiyatro uygulayıcıları için bir ekol olan Stanislavski, oyunculuk yöntemini gerçekçi oyunculuk anlayışından yola çıkarak oluşturmuştur. Dünya tiyatro- sundan pek çok önemli isim kendi oyunculuk yaklaşımını Stanislavski›nin çalışmalarından ilham alarak ortaya koymuştur. Bu önemli isimlerin Amerikan Tiyatrosu’ndaki temsilcilerinden biri de ’dir. Bu çalışmada Meisner Tekniği bir rol çalışma yöntemi olarak ele alınmış, bu rol çalışma yönteminin nasıl bir sistematiğinin olduğu örnek uygulamalarla tartışmaya açılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Meisner Tekniği, Sanford Meisner, The Neigbourhood Playhouse, Grup Tiyatrosu

A Contemporary Method: The Meisner Technique

Abstract

A number of approaches and methods about acting have been proposed from past to present. The most common approach belongs to Stanislavski. Stanislavski who influenced the subsequent theater practitioners with his works at the beginning of the 1900s created his method of acting on the basis of a realistic acting. Stanislavski’s method has inspired many important figures from the theater world when they created their own acting approaches. One representative in the American Theater is Sanford Meisner. This study considers the Meisner Technique as an acting method and opens the debate regarding the systematics of this acting method using model practices.

Keywords: Meisner Technique, Sanford Meisner, Acting Method, The Neigbourhood Playhouse, Group Theater

......

* Bu çalışma, Dr. Öğr. Üy. Sibel Erdenk’in yönettiği “Bir rol çalışma yöntemi olarak Meisner Tekniği” başlıklı yüksek lisans tezinden türetilmiştir. Bu makale hakem değerlendirmesinden geçmiştir. 1 ** Araş. Gör., Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Sahne Sanatları Bölümü. Makale geliş tarihi: 31.10.2017 / Yayına kabul tarihi: 15.02.2018 kocabiyikyigit@gmail. *** Dr. Öğr. Üy. Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Sahne Sanatları Bölümü. YEDİ: SANAT, TASARIM VE BİLİM DERGİSİ

Yiğit KOCABIYIK, Sibel ERDENK · Güncel Bir Rol Çalışma Yöntemi: Meisner Tekniği

GİRİŞ Bu çalışmanın amacı, güncel bir rol çalışma yöntemi olan Meisner Tekniği’ni ana hatlarıyla açıklamak, örneklerle Oyunculuk üzerine çalışmalar günümüz tiyatrosunda gerek tartışmaya açmak, bu bağlamda güncel akademik oyunculuk uygulama gerekse akademik alanda önemli bir yer kaplamak- çalışmalarına ve eğitimine katkı sunmaktır. Çalışmanın kap- tadır. Oyuncunun çalışması oyun metni çözümlemesinden samı ise, Sanford Meisner’in The Neigbourhood Playhouse’da başlayarak ses, mimik, hareket, dans ve bunların hepsinin araştırmalarını yaptığı yeni oyunculuk anlayışı, Meisner buluştuğu rol çalışmalarına kadar uzanmaktadır. Bu süreçte Tekniği’nin ilkeleri, temel egzersizleri ve bu egzersizlere iliş- oyuncu sanatını etkili bir şekilde icra etmek için genellikle bu kin örneklerden oluşan grup çalışmaları ile sınırlıdır. Bir baş- çalışma alanlarının bazılarından kendi ihtiyacına göre ağırlık ka deyişle, tek kişilik oyunlarda ihtiyaç duyulan oyuncu çalış- vererek faydalanmaktadır. Ancak oyuncu için sahne üzerinde masını kapsamamaktadır. Ancak sonuç kısmında ayrıntılı bir bir yandan gündelik yaşamda olduğu gibi doğal, diğer yandan şekilde değinilecek olan tekniğin artıları göz önüne alındığın- kurgusal bir alanda bulunduğunun farkında olmak, aynı anda da Meisner Tekniği’nin tek kişilik oyun sahneleyecek oyuncu da kendini özgür hissederek anlaşılır olmak bir hayli zordur. için de faydası olduğu açıktır. (Odak noktasını kavrama, açık Bunun verdiği tatminsizliği yoğun şekilde yaşayan oyuncula- algı, kendine güven, daha samimi ve gerçekçi olmak gibi…) rın yeni arayışlara yönelme isteği duydukları gözlenmektedir. Oyuncunun gerek bireysel çalışması gerekse sahnede ortak Bu çalışma yöntem olarak literatür araştırması, Sanford bir dil ve estetik çerçevenin inşa edilebilmesi için oyunculuğa Meisner ve geliştirdiği yönteme ilişkin az sayıdaki kaynak ve ilişkin ögeleri anlamlı bir ilişki içinde buluşturacak bir şemsi- belgenin derinlemesine incelenmesi ile gerçekleştirilmiştir. yeye ihtiyaç vardır. Yöntem adı altında toplanabilecek çeşitli Sanford Meisner’in atölye çalışmaları (Santana, 2006) ve rö- arayışlar sözü edilen bu ihtiyacı karşılamaya çalışmaktadır. portaj kayıtlarının (Soloviova, 1964) incelenmesi, yaşamöy- küsü anlatısının irdelenmesi ve çalışmalarının öğrencileri Günümüzde Türkiye’de oyunculuk eğitimi veren pek çok tarafından tutulan not ve kayıtlarının araştırılması (Longwell, akademi ve konservatuvarda, hatta akademi dışı eğitimlerde temel alınan yöntem, Stanislavski’nin sahnedeki gösteriyi 1987; Esper, 2008; Silverberg, 1994) bu çalışmanın temel bil- inandırıcı kılma amacında geliştirdiği, hakikati merkeze alan gi kaynağını oluşturmuştur. oyunculuk yöntemidir. Kendisinden sonraki oyunculuk çalış- Anılan bu yayınlar yöntemin farklı noktalarına odak- malarını etkilemesi açısından Stanislavski Yöntemi son dere- lanmakla birlikte bir bulmacanın parçası gibidirler. Örneğin ce önemlidir (Karaboğa, 2010:51-77; Moore, 2016; Mürseloğ- Meisner’in yaşam anlatısı Sanford Meisner on Acting başlıklı lu, 2014; Candan, 2013:28-33). Ancak geçmişten günümüze kitabının Sydney Pollack tarafından yazılan giriş kısmında, Antonin Artaud, Bertolt Brecht, Jerzy Grotowski ve Peter Bro- yönteme ilişkin çalışmalar ve egzersizleri The Sanford Meisner ok gibi yönetmenlerin çalışmalarına bakıldığında, hemen her Approach: An ’s Workbook’un yanı sıra Sanford Meisner Mas- dönemde yeni ve farklı oyunculuk yöntemleriyle birlikte, yeni ter Class belgeselinde bulunabilir. Kapsamlı olarak yöntemin oyunculuk eğitimi anlayışlarının da geliştiği görülmektedir. tüm egzersizlerini içinde barındıran tek kitap Sanford Meisner Bu doğrultuda Stanislavski yönteminden hareket eden on Acting’dir. Bu kitap Meisner’in bir grup öğrenci ile çalış- Michael Chekhov, , , Eric Morris gibi masının bir kaydı olarak ele alındığı için öğrencilerin sınıf isimlerin kendi özgün yaklaşımları ile inşa edilmiş başka rol içindeki davranışlarına göre şekillenmiştir. Oyunculuk yön- çalışma yöntemleri de vardır ve Stanislavski yöntemine ek temlerinin aktarımı için eğitmen ve öğrenci arasındaki bilgi olarak bu yöntemlerden de yararlanılmaktadır. Bu sanatçı- paylaşımında ‘burada ve anda’ olma ilkesi esastır. Dolayısıyla lar, Amerikan Tiyatrosu’nun oyunculuk anlayışına katkıda bu kitaptaki bilgilerden algılananlar, okuyan kişi açısından – bulunmalarının yanısıra Hollywood sinemasının oyunculuk aynı pratik deneyimden geçmediği sürece – içsel bir edinime gelişiminde de belirleyici olmuşlardır. Söz konusu oyunculuk dönüşememe riskini taşır. yöntemleri Stanislavski’nin yönteminden yola çıkarak kendi Sanford Meisner’in bu yöntemi Grup Tiyatrosu’nda oyna- bakış açılarıyla oyuncunun çalışması için yeni arayışlarda bu- dığı oyunlar sırasında edindiği deneyimler ışığında oluştuğu lunmuşlardır (Smith, 2013; Hodge, 2000; Nutku, 2002b:190- söylenebilir. Amerikan oyunculuk sanatı üzerinde büyük etki- 220). Stanislavki’nin yönteminden yola çıkarak oluşturulmuş si olan Grup Tiyatrosu aynı zamanda Meisner Tekniği’nin ilk yöntemlerden biri de Sanford Meisner’in kendi adını alan Me- filizlendiği yerdir. Bu yöntem Meisner’ın The Neighborhood isner Tekniği’dir.

2 YEDİ: SANAT, TASARIM VE BİLİM DERGİSİ

Yiğit KOCABIYIK, Sibel ERDENK · Güncel Bir Rol Çalışma Yöntemi: Meisner Tekniği

Playhouse’da yaptığı oyunculuk eğitmenliği sırasında, toplam sanatla rastlantısal fakat dönüştürücü bir buluşma yaşadığı, kırk sekiz yılda şekillenmiş ve yaratıcısının adını almıştır. karmaşık bir çocukluktan sonra kendisini tamamen tiyatroya adadığı ve tüm üretimini bu çerçevede sürdürdüğü görülmek- Meisner Tekniği partnerini dinleme ve partneriyle uyum tedir. New York sanat çevresinin 70’li ve 80’li yıllarının en içinde hareket etmede destekleyici, bu özellikleriyle de far- hareketli, ilham verici ve heyecan uyandırıcı ortamında ya- kındalık yaratıcı bir yöntemdir. Ayrıca bu teknik oyuncuya şamış, çalışmış bir sanatçı olarak mütevazı, mesleğe odaklı uygulaması basit egzersizleri sunması ve oyuncunun içgü- bir yaşam sürdüğü söylenebilir. Yaşamını mutsuz çocukluğu düleriyle gerçekçi bir şekilde davranmasını hedefler. Bunun ve sanatla tanışması, oyuncu olarak çalışmaya başlaması ile yanısıra oyuncunun partnerine odaklanmasıyla partnerini otuzlu yaşlarının hemen başında tiyatro eğitmeni olarak kendi dinleme ve içgüdüsel tepki verme gibi davranışları ortaya yöntemi üzerinde çalışması olmak üzere üç ana evrede incele- çıkarması açısından önemlidir. Oyuncunun bu yöntemi uygu- mek mümkündür. ladığında sahne üzerinde dikkat seviyesinin üst düzeyde ve içten gelen davranışlarla ‘anda’ kalacağı iddia edilebilir. Bu Sanford Meisner’in çocukluk dönemine bakıldığında nedenle bu yöntemin çalışılmasında, anlaşılmasında oyun- pek mutlu olduğu söylenemez. Çocuk yaşta ailesi ile birlikte cunun bireysel gelişimi açısından büyük fayda vardır. Hatta maruz kaldıkları antisemitizm ve ailesi tarafından kardeşinin oyunculuk eğitiminin özellikle monolog çalışmalarından part- ölümü ile suçlanması onu derinden etkiler. Okul yılları boyun- nerli sahne çalışmalarına geçiş aşamasında dikkatle üzerinde ca yaşadığı içe kapanıklığa neden olan bu sorunlara karşın o, durulabilecek bir yaklaşım olarak düşünülebilir. Kısaca bugün kendini sanata adayarak ileride ortaya koyacağı yöntem için bir oyuncunun eğitiminde özellikle rol çalışmasında Meisner beslenmeye başlar. Meisner bu zorlu günleri piyano çalarak yönteminden faydalanılabileceği söylenebilir. atlatır, kendini piyano çalarak avutur. O günlerde piyanoya yoğunlaşması, eğitmenlik döneminde bir piyanist ile bir oyun- Meisner Tekniği’nin ilke ve egzersizlerine geçmeden yön- cunun yapması gereken egzersizler arasındaki önemli ilişkile- temi oluşturan Sanford Meisner’in yaşam öyküsü ve çalışma ri görmesini sağlar (Longwell, 1987: 37). serüvenini incelemek faydalı olacaktır. Daha sonra yöntem örneklerle irdelenecektir. 1923 yılında Erasmus Lisesi’nden (Erasmus High School) mezun olarak, şu an adı Juilliard Okulu (Juilliard School) olan SANFORD MEISNER VE OYUNCULUK ÇALIŞMALARI Damrosch Müzik Enstitüsü’ne (Damrosch Institute of Music) girer ve burada piyano eğitimi almaya başlar. Ama diğer ilgi 1905-1997 yılları arasında yaşayan Meisner, yöntemine iliş- alanı olan oyunculuk, ilk sınıftan itibaren hep aklındadır. Bü- kin çalışmalarını 1936-1989 yılları arasında The Neighbor- yük buhran yıllarında babası onu aile işlerine yardımcı olması hood Playhouse’da yürütmüştür. Bu yıllar Amerika’da büyük için okuldan alınca Meisner ‘daima gözlerini kapayarak okulda ekonomik bunalımın ardından İkinci Dünya Savaşı’nın çeşitli olduğunu, sevdiği parçaları çaldığını düşünerek avunmuştur’ etkilerinin yaşandığı, Pasifik’in doğu kıyısındaki ülkelerden (Longwell, 1987: 6-7). İleride geliştireceği yönteme ilişkin büyük savaştan kaçarak Amerika’ya, özellikle de New York’a düşünce parçalarının bu ilk deneyim sürecinde filizlendiği- gelen sanatçıların yeni bir sanat ve düşün rüzgârı estirdiği yıl- ni söylemek yanlış olmayacaktır. Örneğin, Meisner’in ileride lardır. Bu yıllar aynı zamanda bir yandan tiyatronun teknolojik geliştireceği rol çalışma yönteminde oyuncu hayal ederek ka- gelişmenin gölgesinde kaldığının iddia edildiği diğer yandan rakterinin şartlarını üstlenir. Bu, Stanistavski ya da Strasberg tiyatronun farklı oyunculuk ekolleri ve çalışmalarının araştı- yöntemleri gibi diğer yöntemlerle karşılaştırıldığında sağlıklı rılmasıyla yeniden keşfedildiği yıllar olarak da hatırlanabilir. bir buluş olarak işlev görmektedir. Bu buluşun temellerini he- Meisner, çalışmalarını bu çelişik ve zengin ortamda yürütmüş- nüz yirmili yaşlarında atan Meisner, hayal ederek kendini na- tür. Bu nedenle Meisner’in yaşamına ve çalışmalarına daha sıl okulda piyano çalarken hissettiyse oyuncunun da bu şekil- yakından bakmak, hem yöntemin hangi koşullar altında ve de yazar tarafından verilen şartları üstlenebileceğini savunur. nasıl bir ortamda oluştuğunu bütünlükle görmeyi sağlayacak hem de Meisner ve yönteminin daha iyi kavranmasına zemin Her zaman oyuncu olmak istediğini söyleyen Meisner’in hazırlayacaktır. oyunculuk kariyeri onun gibi oyuncu olmak isteyen arkadaşı ‘Maymun Tobias’ sayesinde başlar. 1924 yılında 19 yaşın- Bugün Meisner Tekniği olarak bilinen rol çalışma yön- dayken arkadaşı sayesinde başvuru yaptığı Theatre Guild’te teminin yaratıcısı Sanford Meisner’in yaşamına bakıldığında

3 YEDİ: SANAT, TASARIM VE BİLİM DERGİSİ

Yiğit KOCABIYIK, Sibel ERDENK · Güncel Bir Rol Çalışma Yöntemi: Meisner Tekniği

yönetici Theresa Helbem ve Kast Direktörü Philip Loeb ile gö- MEİSNER TEKNİĞİ VE TEMEL İLKELERİ rüşür ve kabul edilebilmek için tiyatro geçmişi hakkında yalan Sanford Meisner, oyunculuğu ‘verili koşullar altında dürüstçe söyler. Bu görüşmenin sonrasında bir oyuncu olarak profesyo- yaşamak’ şeklinde tanımlamaktadır (William Esper, 2008:19). nel yaşamına başlayan Meisner, Guild’te oynadığı beş yapım Bu tanım yöntemin temelini oluştururken ‘verili koşullar’ ile arasından ilk olarak, Meisner’in oyunculuk ile ilgili fikirlerinin oyun metninde, yazarın yarattığı kurmaca dünya kastedilmek- oluşmasında önemli bir yeri olan ünlü aktris Pauline Lord’un tedir. Meisner’e göre, ‘Oyun yazarı, metinde bütün koşulları da rol aldığı Sidney Howard’ın Ne İstediklerini Biliyorlardı adlı vermektedir, oyuncu bu koşulların içini hayatla doldurmalıdır’ oyununda görev alır. Ardından Winifred Lenihan’ın yönettiği (Longwell, 1987:49). Dürüstçe yaşamaktan kasıt ise o an, ora- Theatre Guild School of Acting’de eğitim bursu alır ve aynı da olanı gerçek hayattakine uygun şekilde yapmaktır. Gerçek tiyatrodan besteci arkadaşı Aaron Copland’ın aracılığıyla Sor- yaşamda insan sürekli olarak çevreden ve diğer insanlardan borne mezunu olan Harold Clurman ile tanışır. Daha sonra bu gelen bilinmeyen olaylara tepki verir. Bu doğrultuda oyun- ikilinin yolu Lee Strasberg ile kesişir. Clurman ve Strasberg, cudan doğruya ulaşabilmesi için çevreye ve partnerine tepki başka bir Theatre Guild çalışanı Cheryl Crawford ile bir araya vermesi beklenir. gelir ve 1931 yılında üç yıl süren görüşmelerden sonra, için- de Meisner’in de olduğu 28 oyuncu seçerek Grup Tiyatrosu’nu Sanford Meisner’in oyunculuk yöntemi, oyuncunun uygu- kurarlar. Grup Tiyatrosunda oynadığı oyunlar, daha sonra laması için tasarlanmış egzersizlerden oluşmaktadır. Oyuncu oyunculuk eğitmeni olarak uygulamaya koyacağı yöntemin olmanın 20 yıl aldığını söyleyen Meisner (Longwell, 1987:xv), deneyimini ona kazandırır (Longwell, 1987: 6-11). öğrencilerinin onunla olan çalışmalarını bir meşenin dikil- mesine benzetir. The Neighborhood Playhouse School of The Grup Tiyatrosu’nun yeni oyunlarında oynamanın yanında Theatre mezunu, Sanford Meisner’in öğrencilerinden Louise eğitmen kariyerine başlar. The Neighborhood Playhouse’da Stinespring de benzer bir metafor kullanarak meşe palamudu- eğitmenlik yapmaya başlayan Meisner, 1936 yılında The nun ağaç haline gelmesinin yıllarca sürdüğü gibi oyuncunun Playhouse’da Drama Bölüm Başkanlığı görevini üstlenir tam olarak verim alabilmesi için, yöntemin uzun bir gebelik (History: The Sanford Meisner Center, 2015). Meisner’in döneminde çimlenmesine ihtiyaç olduğunu belirtir (Stinesp- Playhouse’dan mezun ettiği öğrencileri arasında Gregory ring, 1999:67). Peck, , , Steve McQueen, James Caan, Joanne Woodward, Lee Grant, Dylan McDermott, Sydney Pol- Meisner Tekniği’ndeki ön alıştırmalara geçmeden önce lack ve Peter Falk gibi isimler bulunmaktadır (Sanford Meis- Meisner Tekniği’nin ilkelerine göz atmak, egzersizlerin neden- ner - Ruskin School of Acting, 2012). selliklerini anlamaya yardımcı olacaktır. Tekniğin bütününü yönlendiren dört ilke şunlardır: Eğitmenlik kariyerine bir başka Grup Tiyatrosu oyuncusu olan Elia Kazan ve Robert Lewis tarafından 1947 yılında kuru- 1. Oyuncu, dürüst bir şekilde davranır. lan Studio’nun da eklemesiyle birlikte buranın kurucu A. Odak noktasında kendine yer vermeden, yaptığı işe üyeleri arasında yer alır. Arkadaşı James Carville ile birlikte odaklanarak. Bequia Adası’ndaki Meisner / Carville Oyunculuk Okulu’nu kurar. Martin Barter ile birlikte okulu California’ya genişletir- B. Partnere ve çevreye tepki veren davranışlarla. ler. Meisner, Carville ve Barter 1995 yılında Sanford Meisner 2. Karakter, hayali koşullara uyarak kendisi gibi davra- Sanat Merkezi’ni açarlar. Daha sonra okul ve tiyatro Sanford nan oyuncudur. Meisner Merkezi’ni oluşturmak üzere birleştirilir. Bu merkez, Sanford Meisner’in adının yer almasına izin verdiği ilk ve son 3. Metnin performansı, yapılan eylemler ve tepkilerin so- yerdir (Our History, 2015). nucudur.

1994 yılında eğitmenlik görevinden emekliye ayrılınca- 4. Performans seyirci için değil, yalnızca seyirci önünde ya kadar arkadaşı James Carville ile birlikte kurduğu Kuzey yapılır (Stinespring, 1999:68). Hollywood’daki Meisner / Carville Oyunculuk Okulu’nda ders Birinci ilke, Meisner’in ‘oyunculuğun temeli gerçekten verir. Şubat 1995 tarihinde 89 yaşındayken, televizyon dizisi yapmaktır’ (Longwell, 1987:16) sözünde saklıdır. Orada ve olan E.R.’de bir hastayı oynaması Meisner’ın son oyunculuk o an gerçekten var olan oyuncu dürüst davranan oyuncudur. performansı olur. (Flint, 1997)

4 YEDİ: SANAT, TASARIM VE BİLİM DERGİSİ

Yiğit KOCABIYIK, Sibel ERDENK · Güncel Bir Rol Çalışma Yöntemi: Meisner Tekniği

Oyunculuk aynı yaşamın kendisi gibi anlarda gizlidir. Geçmiş ve tepkilerin sonucudur. Genellikle oyuncu metinde ilk söz- veya geleceği düşünmekten uzaklaşmak ‘an’da kalmayı, planlı cüklere dikkat eder. Nasıl söylendiği ile ilgilenildiğinde oyun- hareketten uzaklaşmayı ve dürüst davranmayı getirir (Santa- cunun söyleyiş biçimine etki eden sözcükler oyuncuyu yanlışa na, 2006). Meisner’e göre dürüst davranmanın temelinde ‘dü- götürür. Meisner’e göre her sözcük çevreden ya da partnerden şünmeden’ ve ‘içgüdüler ile’ hareket etmek vardır (Stinesp- gelecek etkinin bir sonucu olarak ortaya çıkmalıdır (Santana, ring, 1999:71). Oyuncunun içgüdülerini ortaya çıkarmak için 2006). Bu şekilde karşıdakinin verdiği etkiye göre verilecek sürekli ‘düşünme!’ telkinini dile getirerek oyuncuyu düşünme tepki de anlık olarak değişecek ve oyun kaçıncı temsilinde eyleminden uzaklaştırıp anlık hareket etmesine itmek ister. olursa olsun alışılmış eylemler yerine hep diri ve gerçek kalan Çünkü Meisner’e göre oyuncu ancak içgüdüleri ile hareket anlık eylemler var olacaktır. ederek gerçek hayattakine yakın olabilir, dolayısıyla dürüst Dördüncü ilkeye göre ise performans seyirci için değil, davranabilir. Ayrıca Meisner yaklaşımını şu şekilde açıklar: yalnızca seyirci önünde yapılır. İzleyicinin ‘önünde’ olan per- Benim yaklaşımım, oyuncunun duygusal dürtülerine dönme- formans, oyuncunun herhangi bir şekilde kitleyi hesaba kat- sini sağlamaktır ve içgüdüsel olarak kök salmış oyunculuğa madan sergileyebileceği bir performansa dönüşür. Bu yüzden dayanmaktadır. Bütün iyi hareketlerin kalpten geldiği ve için- Meisner Tekniği’ne göre oyuncunun dikkati hiçbir zaman ken- de bir düşünselliğin olmadığı gerçeğine inanmaktayım (Long- dinde veya bilincinde olmamalıdır (Santana, 2006). Oyuncuda well, 1987:37). odak noktasından kaynaklı ortaya çıkan izlenme hissi sonucu performans ‘seyirci için’ yapılmaya dönüşür. Ancak Meisner Meisner’in bu söyleminden yola çıkarak, akıl ve düşünce Tekniği’nde oyuncunun odak noktasında yaptığı iş ve partneri olmaksızın doğal duygunun oyuncuyu doğru eyleme iteceği olduğundan performans ‘seyirci önünde’ gerçekleşmektedir. belirtilmektedir. Dolayısıyla birinci ilkedeki ‘davranmak’ ifa- Bu ikilem Adolphe Appia’nın sahneyi tanımlayışıyla daha net desi ile içgüdü arasında bir bağ olduğu vurgulanmalıdır. Meis- açıklanabilir. 20.yy tiyatrosunda uluslararası alanda yeni bir ner Tekniği’ndeki egzersizlerin neredeyse tamamı oyuncunun gerçeklik ve yaratıcılık yolu açan İsveçli sahne tasarımcısı içgüdülerini ortaya çıkarmaya ve bu içgüdüler ile davranmaya Appia’ya göre “Sahne, içinden gizlice bakarak yakaladığımız yöneliktir. Sanford Meisner Master Class adlı belgeselde eğit- koca bir anahtar deliğinden başka bir şey değildir” (aktaran men Martin Barter’ın da değindiği gibi: Candan, 2013: 15). Bu durumda seyirci kendisi için düzen- Oyunculuk bir davranış biçimidir. Önce hissederiz sonra dav- lenen bir gösterimde katılımcı değil, sahnede olanı gizlice ranırız. Kelimeler davranmaktan sonra gelir. Diğer yöntem- ‘gözetleyen’ konumundadır. Dördüncü ilkeye göre oyuncuda- ler daha çok karakterle ilgilenirken Sandy (Sanford Meisner) ki benmerkezciliği ve seyirci oyuncu dengesini değiştiren bu önemli olanı keşfetmiştir. Önemli olan bilinçten uzaklaşmak- yaklaşım oyuncu için büyük önem taşımaktadır. tır. Bu ancak dinlemek ile olabilir. Oyuncu ne zaman dinlemeye Dört ilke bir bütün olarak ele alındığında Sanford odaklanırsa o zaman bilinçten uzaklaşır (Santana, 2006). Meisner’in idealindeki oyunculuğun nasıl olması gerektiğine İkinci ilkeye göre karakter, metinde yer alan hayali ko- dair ipuçları verir. Ayrıca bu ilkeler ışığında egzersizleri in- şulları kendi kimliğine alarak kendisi gibi davranan oyuncu- celemek yöntemin nedensellikleri ile beraber kavranmasını dur. Egzersizler kısmında ayrıntılı olarak incelenecek olan bu sağlayacaktır. tanımdan yola çıkıldığında aslında basitçe oyuncunun karak- ter olduğunu söylemek mümkündür. Buna göre karaktere fark- Tekniğin İlk Adımı: Ön Alıştırmalar lı anlamlar yükleyerek rolden uzaklaşmak yerine, yazarın be- Meisner’e göre dinlemeyi bilmeyen oyuncu iyi bir oyuncu de- lirlediği koşullara oyuncunun kendi benliğiyle uyması yapılan ğildir (Santana, 2006). Bu yüzden oyuncuda yaratmak istediği işi basitleştirecektir. Daha sonra ayrıntılı olarak değinilecek ilk farkındalık dinleme duyusu üzerinedir. “Beni dinliyor mu- olan gözlem alıştırmalarında sürekli olarak Meisner’in oyun- sun, beni gerçekten dinliyor musun?” (Longwell, 1987: 16) cuya ‘şu an bu eylemi yapan sen misin yoksa karakter mi?’ sorusunu sorup olumlu bir yanıt aldıktan sonra, oyunculardan sorusunu sormasının nedeni de karakterin aslında oyuncu ol- bir dakika boyunca gözlerini kapalı tutarak dışarıda duydukla- duğunu vurgulamak içindir. rı arabaların seslerini dinlemelerini ve saymalarını ister. Din- Üçüncü ilkeye göre metnin performansı, yapılan eylemler leme işlemi tamamlanmasının ardından oyuncular duydukları

5 YEDİ: SANAT, TASARIM VE BİLİM DERGİSİ

Yiğit KOCABIYIK, Sibel ERDENK · Güncel Bir Rol Çalışma Yöntemi: Meisner Tekniği

araç sayılarını belirtir. Bu ve bundan sonraki ön alıştırmaların olası hatalarda egzersizi keser. Partnerlerden birinin farkın- tamamında ilke 2’yi (oyuncunun karakter olduğu) net olarak da olmadan var olandan farklı kelimeleri veya sesleri söy- kavraması için oyuncuya, “Bu eylemi yapan sen misin? Yoksa lemesi durumunda A veya B, duyduğunu tam olarak tekrar bir karakter mi?” sorusu yöneltilir. Her ön alıştırma sonunda etmeli, egzersize başladıkları ilk metne dönmemelidir (Sil- aynı sorunun ıslarla yinelenmesi oyuncu ile karakter arasında verberg, 1994). A veya B’nin birkaç dakika sonra yorulup ke- bir ayrım yapılmaması gerektiğini güçlendirmektir. limeleri yanlışlıkla değiştirirse, yani örneğin ‘kot giymişsin’ yerine ‘bot giymişsin’ derse, B o an dinleyip duyduğu şeyi İlk iki alıştırma tamamlandıktan sonra oyunculardan bir melodi seçmelerini ve kendi duyacakları kadar ses seviyesin- tekrar etmelidir. de söylemeleri istenir. Alıştırmanın ardından Meisner bir er- Mekanik tekrarlamada en önemli iki unsur dinleme ve kek oyuncuya “Melodiyi Hamlet gibi mi ya da kendin gibi mi tekrarlamadır. Bu unsurlar 1/a’da değinilen ‘ne yaptığına tam söyledin?” (Longwell, 1987:18) sorusunu yöneltirken aslında dikkatle’ ilkesini vurgular. Partnerin söylediğini tam olarak yine İlke 2’de yer alan fikri yani karakterin oyuncu olduğunun dinleme ve tekrar etme, aynı zamanda aynı maddede vurgu- dolayısıyla tek varlık olduğunu ortaya koymaktadır. Bir sonra- lanan ‘kendine değil’ ilkesine de etki eder. Oyuncunun dikkati ki çalışmada oyuncular sınıftaki lambaları sayarken Hamlet, kendinde değil, partnerinde ve ‘yaptığı işte’ yani tekrar etme Othello, Lady Macbeth veya Juliet olarak değil kendileri ola- eylemindedir. Dinleme ve tekrarlama düzgün bir şekilde ya- rak saydıklarını tam olarak anlamaları istenmektedir. Örneğin pılırsa oyuncunun odak noktasında kendi benliğine yer yok- lamba sayma alıştırmasında oyuncudan lambaları Hamlet ola- tur. Sözcüklerin anlamının herhangi bir öneminin olmadığı ve rak sayması istenseydi yine sonuç aynı olacaktı, sonuç olarak odaklanma problemlerinin açığa çıktığı bu çalışmada oyuncu- kendisi görevi yerine getirecekti (Stinespring, 1999: 83). nun hem odak yeteneğini artırmak hem de partnerini dinleme- Tüm bu çalışmaların basit olması dolayısıyla kolay uy- yi basit bir şekilde kavraması amaçlanır. gulanabileceği açıktır. Bunun yanısıra, nedenselliklerin güç- Sanford Meisner Master Class belgeselinde oyuncuların lü olması nedeniyle oyunculuktaki zorluklarla ilgili korkuları çalışmalarında gözlenen bir hata, dinleme eyleminden sonra da ortadan kaldırdığı gözlenir. Ön alıştırmaların tamamında bir duraklama ile tekrara devam edilmesidir. Akışı kesintiye oyunculardan bireysel olarak çalışması istenir. Her oyuncu ba- ğımsız olarak belirli görevleri yerine getirirken kendi kapasi- uğratan bu duraklama sonucunda oyuncunun dikkat odağının tesine güvenmek zorundadır (Stinespring, 1999:84). Burada değişmesi kuvvetle muhtemeldir. Mekanik tekrarlama egzer- önemli olan oyuncuda birçok anlamda farkındalık yaratmaktır. sizinin doğru uygulanması, her iki kişinin de tekrarlamayı sürdürme kabiliyetine bağlıdır (Santana, 2006). Meisner’in Mekanik Tekrarlama Egzersizi öğrencilerinden Larry Silverberg’in dikkat çektiği hatalardan biri de hızlı tekrarlamadır. Tekrarlama sırası gelen oyuncunun Oyuncular bu çalışmayı partnerleri ile gerçekleştirirler. A ve B cümlesi bitmeden diğer oyuncu tekrara başlamamalıdır. oyuncuları, diğer oyuncuların rahat bir şekilde izleyebileceği bir alanda karşılıklı yer alırlar. Oyuncu A, oyuncu B’nin fizik- Bu alıştırmanın aslında en önemli yanlarından biri oyun- sel özelliklerini gözlemler ve yüksek sesle belirtir. Oyuncu B, cuda yarattığı hayal kırıklığıdır. Partnerlerin ortalama beş A’yı dinler ve duyduğunu tam olarak tekrarlar. Oyuncu A, daha dakika bu alıştırmayı uyguladığı düşünüldüğünde egzersizi sonra oyuncu B’yi dinler ve tekrarlar. Oyuncu A, ‘saçın uzun’ yapanın yanı sıra izleyenin de sıkılması doğal bir beklentidir. diyorsa, B, ‘saçın uzun’ cümlesini tam olarak tekrar ederek ya- Ancak bu sıkılganlık sonucu dikkatin çevreye kaymamasına nıt vermelidir. Aşağıdaki, A ve B oyuncularının bu çalışmayı özen gösterilmelidir. (Stinespring, 1999:98). Buna karşın, uyguladıklarında oluşacak metnin örneğidir: alıştırma uzun süre doğru şekilde devam ettiğinde, doğal ola- A: Saçın uzun. rak oyuncuda istenmeyen bir şekilde ortaya çıkan insana dair reaksiyonlar gözlenir (Santana, 2006). Bu da içgüdüsel olanı B: Saçın uzun. davranışa dönüştürmesi bakımından önemlidir. A: Saçın uzun. Bakış Açısından Tekrar Egzersizi B: Saçın uzun. Mekanik tekrarlama ile karşılaştırıldığında bu alıştırmada Metin yukarıdaki gibi defalarca tekrarlanır ve eğitmen insana, yaşama dair bir düzlem ortaya çıkmaktadır. Mekanik

6 YEDİ: SANAT, TASARIM VE BİLİM DERGİSİ

Yiğit KOCABIYIK, Sibel ERDENK · Güncel Bir Rol Çalışma Yöntemi: Meisner Tekniği

tekrarlamada partnerinden duyduğunu tam olarak tekrar et- logu değiştirir. Meisner’in de isteği tam olarak budur. Ortaya mesinden farklı olarak burada eyleme ‘bakış açısı’ dâhil olur çıkan bu değişim ya da eklemeler kendiliğinden olduğu sürece ve partnerler arasındaki bağlantının derinleşmesine izin ver içgüdüseldir ve oyuncu buna daima izin vermelidir. (Silverberg, 1994). A ve B oyuncuları herkesin göreceği bir Bu alıştırmada kaçılması gereken noktalardan biri bilinç- alanda karşılıklı bir şekilde dururlar. A oyuncusu B’yi gözlem- le ortaya çıkan davranıştır. Partnerlerden birinin etkisi sonu- ledikten sonra gözlemini dile getirir. B, A’yı dinler ve kendi cu diğerinin bilinçli bir şekilde etkiye uygun bir tepki seçerek bakış açısından tekrar eder. davranması çalışmayı doğallıktan uzaklaştıracaktır. Egzersiz A: Saçın uzun. sırasında hedeflenen, kişinin kendisinin gerçek hayatta tepki- si nasılsa egzersizde de öyle olmasıdır. B: Saçım uzun. Uygulaması basit olan bu egzersizin en büyük özelliği ya- A: Saçın uzun. pılan en yaygın hataları fark etmeyi sağlamasıdır. Seyirci ta- B: Saçım uzun. rafından izlenme hissinin yani benlik farkındalığının ve nasıl Örnek metinde göründüğü gibi A, B’yi gözlemlemiş ve uzaklaşılması gerektiğinin yanı sıra oyuncunun bir karakter saçının uzun olduğunu dile getirmiştir. Bu durumda saçı uzun olduğunun somut kanıtı elde edilir. Oyuncu dikkatini dinleme olan B oyuncusudur. B de kendi bakış açısından tekrarlamaya görevine vermenin yanı sıra tekrar etme görevini yerine geti- devam eder. Dinleme ve tekrar etme sürerken içgüdülerin ken- rerek öz bilinçten kaçınır. Bu alıştırmanın sonucunda tepkiler diliğinden ortaya çıkmasına izin veren bu egzersiz Meisner’a üzerine kurulu olan davranışlarının içgüdü veya dürtü tarafın- göre yaşamın yansımasıdır. dan nasıl yönlendirildiğini öğrenilir.

Partnerin verdiği etkiye göre anlık olarak değişen tepki, Kapı Çalma Egzersizi’ne Giriş içgüdüsel olarak davranmaya yardımcı olur. İçgüdüleri orta- ya çıkaran partnerler arasındaki bağlantıdır. Bağlantı ancak Oyuncu sahne çalışmalarında yazarın verdiği hayali koşulla- partnerlerin birbirine odaklanması ile oluşabilir. Oyuncu bu ra bağlı olmak zorundadır. Bunun yanı sıra oyuncunun, sahne odaklanma sonucu oluşacak bağlantıya alıştıkça rahatlayarak çalışmalarında karakterin koşullarına bağlı kalarak bu hayali vücudundaki gerginliği azaltacaktır. Sonuç olarak bu rahatla- koşulların içini doldurması gerekebilir. Bu yüzden Meisner bu ma sayesinde daha duyarlı olacak, olası etkilere gerçek tepki egzersizlerde oyuncudan kendi tutarlı koşullarını belirlemesi- verebilecektir. ni istemektedir. Oyunculuğun tanımını ‘hayali koşullar altında dürüstçe yaşamak’ (William Esper, 2008:19) olarak belirten Ek olarak, bakış açısından tekrar egzersizinde oyun- Meisner oyun içinde koşulları üstlenmekle ilgili aşağıdaki ör- cu dürüst davranmalıdır. Oyuncu partnerinde gerçekten var neği vermiştir: olmayan bir gözlemi dile getirirse, partneri olduğu gibi tek- rarlamamalı, gerçek neyse onu dile getirmelidir (Santana, Kayıp Cennet oyununda Stella’nın (Adler) bir tokat atması 2006). Çünkü oyuncunun gerçek bir bakış açısı ile egzersizi gerekiyordu. Stella bu tokadı olması gerekenden çok daha yapmasının duygusal itkiyi ortaya çıkaracağı beklenir. Örnek sert attı. Partnerinin bu tokadı kişisel olarak algıladığı ve olarak, oyuncu A’nın mavi bir bileklik taktığını düşünelim, bu sahneyi terk etmek istediği mimiklerinden anlaşılıyordu. Ama bilekliği siyah olarak algılayan oyuncu B ‘siyah bilekliğin var’ o bu durumu çok iyi değerlendirdi ve sinirini performansına dedikten sonra A’nın dürüstçe yanıt vermesi beklenir. dönüştürüp onu kullandı. Sahnede bir an bırakıp gideceğini düşünürken, o kişiselleştirmeden sıyrılıp bu durumu hayali ko- A: Siyah bilekliğim var? şullar altında işe yarar bir performans haline dönüştürmüştü B: Evet, siyah bilekliğin var. (Santana, 2006).

A: Hayır, siyah bilekliğim yok. Mavi bilekliğim var. Yöntemin bu aşaması, oyuncunun hayal gücünü kullanma kabiliyetine bağlı olarak gelişim göstermektedir. Bu başlıkta A bu örnekte kendi bakış açısından dürüstçe yanıt ver- yer alacak olan bağımsız aktivite, duygusal hazırlık ve haya- miştir. Ayrıca örnekte görüldüğü gibi ‘evet’, ‘hayır’ ve ‘öyle’ li ilişki parçalarının her biri oyuncunun hayal gücüne erişme gibi sözcüklerin ek olarak ortaya çıkması muhtemeldir. Böyle- becerisini geliştirecektir (Stinespring, 1999:123). Oyuncu si ek kelimelerin ortaya çıkması bakış açısını getirerek diya-

7 YEDİ: SANAT, TASARIM VE BİLİM DERGİSİ

Yiğit KOCABIYIK, Sibel ERDENK · Güncel Bir Rol Çalışma Yöntemi: Meisner Tekniği

bu beceri ile yazarın verdiği hayali koşullara sıkı sıkıya tu- eklenmesi ile içgüdülerin ortaya çıkma eğiliminde artış olması tunacaktır. Aynı zamanda sözü edilen bu parçalar bir bütün beklenmektedir. Aktiviteye aciliyet eklenmesi ile bilinç devre olarak Kapı Çalma Egzersizi’ni oluşturacaktır. Kapı Çalma dışı olacak ve bunun sonucu olarak inanmak kolaylaşacaktır. Egzersizi’nden önce bu parçaları ele almak egzersizin daha Bu unsur aynı zamanda ilke 1’e de hizmet etmektedir. Oyuncu- açık anlaşılması açısından faydalı olacaktır. nun odak noktasında kendi benliğine yer olmayacak ve yaptığı işe bağlı kalırken çevreye ve partnerine de tepki verecektir. Bağımsız Aktivite Son unsur olan zorluk, yine oyuncunun hayal gücü ara- Meisner’in “konsantrasyonunuzun ve kendi duygularınızın cılığıyla belirleyeceği aktivitenin başarılmasını imkansıza kaynağı” (Longwell, 1987:39) diyerek açıkladığı bağımsız ak- doğru itecek olan güçtür. Meisner, bu özelliği oyunculara “Her tivite, Kapı Çalma Egzersizi’nin içinde bir oyuncunun partne- şeyden önce zor, neredeyse imkansız, yapmanız gereken bir riyle eşzamanlı olarak tekrarlama oyunu oynadığı sırada yap- şeyi seçmenizi istiyorum” (Longwell, 1987:39) diyerek tanı- tığı bir görevdir. Kapı Çalma Egzersizi’nde içerideki oyuncu, tır. Gerekçe sonucu olarak seçilen son derece zor bir aktivite kendine bir fiziksel görev oluşturmalı ve bu görevi neden yap- oyuncunun odak noktasındaki en geniş alanı kaplayacaktır. ması gerektiğini bilmelidir. İçerideki oyuncu bu nedensellikle Dolayısıyla oyuncunun dikkatini kendinden ve ne yaptığından Bağımsız Aktivite’ye başladığında dışarıdaki oyuncu kapıyı uzak tutacaktır. çalarak egzersize dahil olacaktır. Tüm bunların yanında dürüstlük ilkesinin sadece egzersi- Bu aktivitenin amacı oyuncuya farklı görevler yükleyerek zin uygulama sırasında olması gereken bir davranış olmadığı- harekete geçirmektir. Oyuncu bundan önceki egzersizlerdeki nı da vurgulamak gerekir. Aktivitenin doğru şekilde gerçekleş- gibi artık karşılıklı bir şekilde durarak odaklanmanın yerine memesinin nedenini başka türlü öğrenmek mümkün olmadığı hareketli bir haldedir. Egzersizler ilerledikçe sahne üzerine için egzersiz yapılırken aktivite ile alakalı eğitmen tarafından yaklaşım artmaktadır. Çünkü sahnede oyuncu her an göz göze sorulan sorulara oyuncu dürüst bir şekilde cevap vermek bağlantıyı kuramaz. Koşullara bağlı olarak yapması gereken zorundadır. eylem ya da eylemler vardır. Egzersizdeki amaç sahneye ha- zırlıktır. Oyuncu eylemi yaparken tekrarlama devam ettiği için Duygusal Hazırlık hem dinleme devam edecek hem de partnere ve çevreye karşı Meisner’in sözleriyle “Hazırlık, sahneye başlamanıza veya dikkatli olacaktır. Bunun yanı sıra oyuncu kendisinin belirle- duygusal canlanmanın koşullarında oynamanıza izin veren yeceği hayali koşullara bağlı kalarak sahne çalışmasına yakın- araçtır.” (Longwell, 1987:19) Duygusal hazırlık, hayal gücünü laşacaktır. kullanarak duyguları ortaya çıkarmak için kullanılır. Motorun Bağımsız aktivitenin üç ana unsuru ‘gerekçe’, ‘aciliyet’ ve çalıştırılması için bir otomobilin ateşlemesine neden olan ‘zorluk’ önem teşkil etmektedir (Longwell, 1987:49). Her bir bir anahtara benzetilmektedir. Bu durumda anahtar, oyuncu- özelliğe detaylı bir bakış, bağımsız aktivitenin nasıl yapılması nun duyguları olan motoru başlatan hazırlıktır (Stinespring, gerektiğine ilişkin soruları yanıtlayacaktır. 1999:145).

Bağımsız aktivitenin ilk özelliği gerekçe, aktivitenin ger- Sahne çalışması için kullanılması gereken duygusal ha- çekleşmesi için oyuncunun kendisinin belirleyeceği hayali zırlığa giriş ilk olarak bu kısımda yapılır. Oyuncunun kavrama- koşullarıdır. Gerekçe, basit ve mantık çerçevesi içinde olmak sı için kapı egzersizinin içinde yer alan bu görev kapıyı çalan zorundadır. Bunun yanı sıra ne kadar mantıklı ve tutarlı olursa kişi tarafından yapılır. Egzersize başlamadan önce duygusal oyuncunun hayal gücü kabiliyeti o kadar artacaktır. Ayrıca ak- hazırlığını yapan, yani hayali nedenselliklerini yaratan oyun- tivitenin doğru bir şekilde sürdürülebilmesi için, oyuncunun cu, kapının dışında dururken, bu hayali nedensellikleri özel gerçekten inandığı gerekçeleri oluşturması gereklidir. Çünkü ve anlamlı kılmaya çalışmalıdır. Oyuncu bu hayal kurma sü- oyuncunun aktiviteye olan inancı gerekçenin tutarlı olmasıyla recine girdiği zaman, doğal olarak iç aksiyonunu tetikleyecek doğru orantılıdır. ve odaya girerken duygusal olarak canlı bir koşulda olmasını sağlayacaktır. Kurulan hayallerin her zaman basit tutulması Bir diğer ana unsur olan aciliyet, oyuncu aktivitesine ek- önerilir, çünkü karmaşık düşünce ile oluşan duygusal hazırlık- lenen bir zaman kısıtlamasıdır. Diğer unsurlara aciliyetin de lara inanmak zor olacaktır.

8 YEDİ: SANAT, TASARIM VE BİLİM DERGİSİ

Yiğit KOCABIYIK, Sibel ERDENK · Güncel Bir Rol Çalışma Yöntemi: Meisner Tekniği

Duygusal hazırlığın birincil özelliği, oyuncunun egzersiz- Hayali İlişki deki ilk anda koşullara bağlı kalması ve kararlı eyleme olanak Partnerlerin bağlantı kurmalarını sağlayan bir diğer unsur tanımasıdır. Fakat uzun süren hazırlık aşaması oyuncuyu bi- olan hayali ilişki, partnerlerin kim olduklarını, nerede yaşa- lincine götüreceğinden ya da odağını çevreye, partnerine ve dıklarını ve ilişki durumlarını belirlemelerini kapsar. Egzersi- yaptığı işe veremeyeceği için oldukça sakıncalıdır. Oyuncu ze ilişki durumunun eklenmesindeki amaç, oyuncuları sahne kendi benliğinde duygusal bir değişim yaratacak olan duygu- çalışmasına hazırlamaktır. Bir oyunda karakterin hayali ko- sal hazırlığı çeşitli bir şekilde denemeli ve kendisi için doğru şullarını oyuncu nasıl üstlenirse burada da durum aynıdır. yolu bulmalıdır. Oyuncu hangi durumlarda duygusal tepkiyi Böylece bu çalışmanın sonucunda oyuncunun ileri aşamada, verdiğini kontrol etmelidir. Önemli olan oyuncunun iç aksiyo- sahneye hazırlık kısmında, karşılaşacağı yazar tarafından ve- nunda bir hareket yaratacak hayali durumları bulmasıdır. rilen hayali koşul ve ilişkilere sıkı sıkıya bağlanmasına neden Oyunculuk yaklaşımı olarak birçok yöntemin bulundu- olacaktır. ğu gibi bu yöntemlerin her birinin içinde oyuncunun duy- Meisner, oyunculardan kim olduklarını belirlemelerini gusal olarak kendini hazırlaması için farklı yaklaşımlar be- istediğinde oyuncular için bazı genel parametreler oluşturur. nimsenmiştir. Bunların en bilineni ve aynı zamanda Meisner “Eş, kardeş ya da ne olursa birlikte yaşayıp yaşamadığınızı Tekniği’nin köklerini barındıran Stanislavski yönteminden bilmek sizin için gereklidir.” (Longwell, 1987:35) ayrıştığı en büyük nokta ‘coşku belleği’nden söz edilebilir. ‘Coşku Belleği’, oyuncunun, duygularını geçmişte yaşadığı de- Bu çalışmada bir diğer önemli kısım öngörülerden ka- neyimleri hatırlayarak uyarmasına dayalı bir yöntemdir. Tiyat- çınmak gerektiğidir. Hayali ilişki egzersiz öncesi tanımlanır ro kuramcıları tarafından ‘Duyu Belleği’ veya ‘Duygu Belleği’ ve egzersiz başladığında oyuncu hazırlığı bırakmış olmalıdır. olarak da adlandırılan ‘Coşku Belleği’, oyuncuyu duygusal ola- Yani hazırlık yapan oyuncu evli ve evine dönüyorsa, eşinin rak etkilemiş olan herhangi bir deneyimin ya da olayın hatır- evde olduğu gerçeğini tahmin etmemelidir. Bunun yanısıra lanmasının sonucu olarak uyarılması esasına dayanır. partnerinin bağımsız aktivitede bulunacağını da bilincinden uzaklaştırmalıdır. Aynı öngörüsüzlük bağımsız aktivitede bu- Başta Meisner Tekniği’nin eğitmenlerinden Martin lunan oyuncu için de geçerlidir. Egzersizin ilk anı, bu genişle- Barter’ın itirazı olmak üzere coşku belleğine karşı yapılmış yen hayali koşullar altında, gerçek hayatta olduğu gibi kendi- birçok itiraz vardır. Stanislavski, yönteminin ilk döneminde liğinden gerçekleşmelidir. coşku belleğini kullanarak, oyuncunun geçmişte yaşadığı ken- dinde duygusal etki bırakmış bir anı hatırlayarak o duyguyu Kapı Çalma Egzersizi yeniden yaşayabileceğini belirtmiş ancak uzun süren deneme- leri sonucunda, coşku belleğini kullanmayı bırakmış olması; Oyuncu A sahne üzerinde ‘bağımsız aktivite’sini gerçekleşti- coşku belleğine yapılan itirazların başlıca dayanak noktala- rirken, oyuncu B kapıyı çalar. Oyuncu B’nin içeriye dahil ol- rından biri olmuştur. Martin Barter’a göre coşku belleği, de- mak istemesinin ardındaki neden Oyuncu A ile ilişkili olmak neyimlerden yola çıkıldığında iyi oyuncuların çoğu o kadar zorundadır. Çünkü oyuncu B, oyuncu A’nın sınırları içine gir- hissetmeye ve yaşamaya açıktır ki babasının onu yedi yaşında mektedir. Bu doğrultuda B’nin kapıyı çalmak için belirli bir kemerle dövdüğünü hatırlaması oyuncuya bu duyguyu yeni- nedeni ve fiziksel bir ihtiyacı olmalıdır. Duygusal hazırlığını den yaşatmasının aksine, içine kapanmasına neden olacağı- yapan B hayali ilişkisini de kurgulamış olarak kapıyı çalar ve nı savunmaktadır. Bunun nedenini iyi oyuncuların genellikle Oyuncu A’nın kapıyı açmasıyla birlikte tekrarlama egzersizi daha içsel olmasının yanısıra hatırlayacağı anıdaki koşulların başlar. A için önemli olan Bağımsız Aktivite’sini gerçekleştir- tamamen değişmiş olmasıyla açıklar (Santana, 2006). Meis- mektir. Bağımsız Aktivite gerekçe, aciliyet ve zorluğu içinde ner ve ekolleri, bu tarzda geçmiş yaşantıları tekrarlamanın barındırdığı için A’nın önceliği eyleminden yana olmalıdır. oyuncuya psikolojik olarak zarar vereceğini düşündükleri için Bu yüzden A’nın B’ye ayıracağı vakti olmadığı gibi belirlediği kendi hayali koşullarını yaratmalarını şiddetle tavsiye etmiş- ve hayali koşullarını üstlendiği aktivitesini devam ettirmek lerdir. Meisner’e göre her şey oyuncunun hayal dünyasına zorunda kalacaktır. Aynı koşullar B için de geçerlidir. Ayrıca bağlıdır. Oyun boyunca hayali şartlara bağlı kalan oyuncu, oyuncular egzersiz sırasında anlatılacak bir anlatı oluşturma- oyun bittiğinde bu şartların hayali olduğunun bilincindedir. malıdır. Egzersiz süresince hikaye anlatmasına izin verilme- mesinin nedeni, partnerden deneyimsel olarak uzaklaşmaktan

9 YEDİ: SANAT, TASARIM VE BİLİM DERGİSİ

Yiğit KOCABIYIK, Sibel ERDENK · Güncel Bir Rol Çalışma Yöntemi: Meisner Tekniği

ziyade gerçekleri düşünmelerine neden olmasıdır. Bu neden- anlamda çok genel bir tabir olarak kaldığını söylemek yanlış le, oyuncular arasında kapıya gelmenin sebebinin tartışılma- olmayacaktır. sına izin verilmez. Tekrarlama ile ortaya çıkan davranışlar, oyuncuların ara- Oyuncuların bu egzersizde içerde yaşanacak olayları be- larında o anda neler olup bittiğini yansıtmaktadır. Bunun yanı lirlemeleri mümkün değildir. Çünkü içeride yaşanacaklar iki sıra oyuncunun ne söyleyeceğini ve ne yapacağını düşünmeyi oyuncuya bağlı olarak sayısız olasılığa sahiptir. Belirlenebi- bırakarak, hem fiziksel olarak hem de ton olarak daha serbest- len tek an içeri girmeden ve eyleme başlamadan önceki andır. çe ve kendiliğinden tepki verdiği gözlenir. Böylece oyuncu Kapı Çalma Egzersizi’nde bir diğer önemli unsur egzersiz uy- sahne çalışmasında tonlamaları kendi varsayımlarıyla değil, gulanırken oyuncular asla eylemlerini ya da hikayeleri anla- partnerinden gelen etkiye göre tepki vererek şekillendirmeye tan, aktaran konumunda olmamalıdır. hazırlanmış olacaktır.

Genel bir oyunculuk sorunu olan kendini izlemek ve ön- Tartışma ve Sonuç celikli olarak akıl yolu ile harekete geçmek yerine Meisner Oyunculuğu ‘verili koşullar altında dürüstçe yaşamak’ olarak Tekniği’ndeki egzersizleri uygulayan oyuncu verili koşulların tanımlayan Meisner, oyunculuk yönteminin temeline oyun ya- gerektirdiği duruma uygun olarak sürekli yanıt verebilecek bi- zarının tasarladığı kurgusal evrenin içini oyuncunun yaşamsal çimde algıları açık tutması ve bu sebeple tepkilerin samimi ve öğelerle doldurmasını yerleştirir. Meisner bu noktada oyun- gerçekçi olması beklenir. cunun gerçeğe ulaşabilmesi için çevresi ve rol arkadaşıyla Meisner Tekniği yalnızca oyuncuların doğaçlama yetene- kurduğu ilişkinin önem kazandığını savunur. Meisner’e göre ğini arttırma açısından değil, aynı zamanda oyuncunun sahne- bu şekilde oyuncunun içgüdüleriyle düşünmeden hareket ede- de algısının sürekli açık olmasını da destekleyen bir yöntem- bilmesi mümkün kılınabilir. Oyuncunun duygusal dürtülerine dir. Prova veya temsil sırasında oyuncu bu yöntemle özgür ve dönmesini sağlamanın yanı sıra içgüdüsel olarak kök salmış daha fazla güvenli hissedebilir. Oyucunun bu konforu, tepki- oyunculuğa dayanan yaklaşımı ile Meisner, bütün iyi hareket- lerinin daha samimi ve gerçekçi olmasını da beraberinde ge- lerin kalpten geldiği ve içinde bir düşünselliğin olmadığı ger- tirir. Meisner Tekniği, özellikle doğallık ve gerçeğe yakınlığın çeğine inanır. Oyuncunun içgüdüleriyle hareket ederek gerçek arandığı durumlarda yeniden hatırlanması ve keşfedilmesi hayattakine yakın olabileceğini, dolayısıyla dürüst davrana- gereken çağdaş bir rol çalışma yöntemi olarak sunulabilir. bileceğini savunur.

Bu yöntemin kendine özgü özelliği oyuncuya Meisner’in Kaynakça sözleriyle basitliğin sanatını kavratmasıdır. Ön alıştırmalarla CANDAN, A. (2013). Öncü Tiyatroda ve Dijital Çağda Gösterim. İstanbul: basit bir şekilde başlayan uygulamalar sahne çalışmalarına İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. doğru evrilir. Yöntemin özü, oyuncunun, metnin koşullarını üstlenerek davranmasına dayanmaktadır. Gerçekçi oyunculuk ESPER, W. (2008). The Actor’s Art and Craft. NewYork: An Anchor Books.

üretmek üzerine oluşturulduğu gözlenen bu yöntemde karak- Flint, P. B. (1997). Sanford Meisner, a Mentor Who Guided Actors and Directors terin hayali koşullarını kendisininkiyle harmanlayan oyuncu, Toward Truth, Dies at 91. Retrieved 2017 from The New York Times: metnin performansını izleyiciler önünde yaparak partnerine http://www.nytimes.com/1997/02/04/theater/sanford-meisner-a- ve çevresine tepki vermeyi öğrenir. Ayrıca bu tekniğe göre mentor-who-guided-actors-and-directors-toward-truth-dies-at-91. karakterin oyuncu olduğunun vurgulanması gerekir. Bu ilkeye html göre karaktere farklı anlamlar yükleyerek rolden uzaklaşmak History: The Sanford Meisner Center. (2015). The Sanford Meisner Center: yerine oyuncunun yazarın belirlediği koşulları kendi benliği- http://www.themeisnercenter.com/history.html ne üstlenmesi ile diğer yöntemlerde var olan karışık sorun- adresinden alınmıştır salın basitçe çözüme ulaştırıldığı gözlenir. Meisner duygusal hazırlık için hayal etme yöntemini önermektedir. Buna karşın HODGE, A. (2000). Twentieth Century Actor Training. New York: Routledge. oyuncunun duygusal hazırlığı nasıl yaptığıyla asla ilgilenmez. http://www.themeisnercenter.com/history.html adresinden alındı Ancak koşulları oyuncunun hayal ederek üstlenmesi olduk- KARABOĞA, K. (2010). Oyunculuk Sanatında Yöntem ve Paradoks. İstanbul: ça zor olduğu gibi yapılacak olan duygusal hazırlığın da bu Habitus Yayıncılık.

10 YEDİ: SANAT, TASARIM VE BİLİM DERGİSİ

Yiğit KOCABIYIK, Sibel ERDENK · Güncel Bir Rol Çalışma Yöntemi: Meisner Tekniği

LONGWELL, D. (1987). Sanford Meisner on Acting. Vintage.

MOORE, S. (2016). Stanislavski Sistemi. İstanbul: bgst Yayınları.

MÜRSELOĞLU, R. (2014). Stanislavski Okulunda “Oyunculuk Eğitimi”. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.

NUTKU, Ö. (2002a). Oyunculuk Tarihi 1. Ankara: Dost Kitabevi.

NUTKU, Ö. (2002b). Oyunculuk Tarihi 2. Ankara: Dost Kitabevi.

Our History. (2015). Aralık 22, 2016 tarihinde The Sanford Meisner Center: Sanford Meisner - Ruskin School of Acting. (2012). 2017 tarihinde Sanford Meisner - Ruskin School of Acting: https:// ruskinschool.com/sanford-meisner/ adresinden alındı

SANFORD MEİSNER. Sanford Meisner: http://www.ny-actors.com/02sandy/ sandy-e.htm adresinden alınmıştır

SANTANA, J. A. (Yöneten). (2006). Sanford Meisner Master Class DVD [Sinema Filmi].

SILVERBERG, L. (1994). The Sanford Meisner Approach. Hanover: Smith and Kraus Book.

SMITH, W. (2013). Real Life Drama: The Group Theater and America, 1931- 1940. New York: Grove Weidenfeld.

SOLOVIOVA, V. (1964). Reality of Doing. The Tulane Drama Review, 136-155.

STINESPRING, L. M. (1999). Principles of Truthful Acting: A Theoretical Discourse on Sanford Meisner’s Practice.

11