Advocatenblad 12 Mededingingsrecht in Vogelvlucht

25 september 2009 advocatenblad 12 Mededingingsrecht in vogelvlucht

Piketdienst na ‘Salduz’

‘Meer advocaten moeten rechter- plaatsvervanger worden’

RBI_Advo 12 omsl.indd 1 18-09-09 12:01 Adv_Starters CK Advocatenblad 19-12-2007 16:18 Pagina 1

Ssst... een klant!

Stel je voor. Je verwacht een belangrijk telefoontje van je eerste klant... Je visitekaartjes en het briefpapier zijn net door de drukker afgeleverd. Maar zover is het nog niet. Een eigen advocatenpraktijk vergt nogal wat voorbereiding. Zoals een ondernemingsplan, het afdekken van het beroepsaansprakelijkheids- en arbeidsongeschiktheidsrisico. Niehoff Werning & Kooij heeft als specialist in de advocatuur een aanzienlijk aantal startende advocaten op weg geholpen. Wanneer u ons belt, sturen we u de documentatiemap voor de advocatuur vrijblijvend toe.

www.nwk.nl Snouckaertlaan 42, 3811 MB Amersfoort Tel. 033 - 464 13 40 Fax 033 - 464 13 45 [email protected] ISO 9001 Gecertificeerd. 9001 [email protected] 45 ISO 13 464 - 033 Fax 40 13 464 - 033 Tel. Amersfoort MB 3811 42, Snouckaertlaan

RBI_Advo 12 omsl.indd 2 18-09-09 12:01 advocatenblad inhoud nummer 12, 25 september 2009

498 512 525

Door het consultatierecht na het In Mededingingsrecht ‘Advocaten kunnen omgaan met EHRM-arrest ‘Salduz’ zal er veel in vogelvlucht wordt een het procesrecht. Ze zijn par- vaker een strafpiketadvo- introductie geboden van een tijdig, maar kunnen die knop caat moeten worden gebeld. rechtsgebied dat de laatste jaren goed omzetten als ze als rechter Terwijl de piketcentrale nu al de volop in ontwikkeling is. In het optreden. Daarom moeten ze ervaring heeft ‘dat advocaten bij volgende nummer een nadere vaker rechter-plaatsver- mooi weer niet naast hun faxap- analyse van verboden afspraken vanger worden’, zegt Hans paraat zitten’. die de mededinging beperken. den Tonkelaar, bijzonder hoogleraar Rechtspraak.

Wat krijgen we nou, De recessie brengt ‘Hard op de zaak, ‘De balie heeft baat Kortmann over de Chris Peeters: ‘Stu- vraagt columnist meer advocaten er- zacht op de man.’ gehad bij rechts- beroepsopleidin- denten vragen wel Veenendaal, betaalt toe een plaats te ‘Denk nooit dat je winkels’, zegt oud- gen: ‘Geef universi- eens “Peeters? Van Justitie mee aan verwerven op de slimmer bent.’ En advocaat en teiten meer verant- Peeters/Gatzen?” onze tuchtrecht- piketlijsten. 500 73 andere tips voor mede-oprichter De woordelijkheid’ 506 Dat is aardig, maar spraak? 499 bij conflicten. 503 Jong. 504 meer natuurlijk ook niet.’ 529 Verder...

Gezocht: advocaat van mijlpaalarrest 503 » Congres over amerikaniserend zekerhedenrecht 505 »

Orde kiest voor Sdu Uitgevers 505 » Hof van Discipline houdt BFT buiten de deur 505 » Omslag: Vervolgde advocaten 502 » Agenda 502 » Drie brieven 511 » Colofon 526 Patrick Keeler Berichten van de Orde 508 » Mandaatbesluit AR 530 » Tekst nieuwe piketregeling 531 » Opleidingen 534 » Tuchtrecht 540

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 497 21-09-09 13:05 Coördinator piketcentale Corry van Herk: ‘Bij mooi weer blijken Actualiteiten veel advocaten toch niet naast hun faxapparaat te zitten’ Samengesteld door Linus Hesselink en Tatiana Scheltema Foto: Roel Dijkstra Roel Foto:

Nieuwe piketregeling na Salduz ‘De piketdienst wordt nu echt fulltime’

Door het consultatierecht na hij de zaak zou doen. Op zon- de melding is beantwoord. De systeem’, merkt Van Herk op. dagochtend of bij mooi weer gang naar de computer is voor ‘De politie kan eerder begin- het EHRM-arrest ‘Salduz’ moet blijken veel advocaten toch advocaten die onderweg zijn nen met verhoren, advocaten er veel vaker een strafpiket- niet naast hun faxapparaat te niet eens nodig, nu veel raads- mogen hun cliënt daarin bij- zitten, of wordt de telefoon lieden inmiddels in het bezit staan en wij als centrale kun- advocaat worden gebeld. door kindlief waargenomen.’ zijn van mobiel internet op nen onze meldingen sneller Advocaten houden rekening Belangrijkste oorzaak hun telefoon. ‘Eigenlijk is elke kwijt.’ Ook de sterk ingekorte voor het oponthoud was het partij gebaat bij dit snellere antwoordperiode is prettig, met twee keer zo veel ver- geldende protocol, waarbij dachten. ‘De piketcentrale gaat de centrale twee uur moest wachten op een respons voor- De belangrijkste wijzigingen het een stuk drukker krijgen,’ dat de volgende op het lijstje - de piketdienst begint de avond vóór de ingeroosterde dag om 20.00 uur, en duurt 24 uur; zegt Corry van Herk, centrale- gebeld kon worden. Dat is bij dubbel zoveel meldingen - van advocaten wordt verwacht dat zij binnen een halfuur reageren coördinator. niet vol te houden, weet Van op de oproep, en binnen vier uur de verdachte bezoeken. Omdat bij Herk. Om sneller duidelijk- de korte termijnen advocaten wellicht niet in staat zijn alle aange- heid te krijgen of een advocaat melde verdachten te bezoeken, wordt aangeraden voor een achter- een zaak kan nemen, wordt wacht te zorgen; Olga van Ditzhuijzen volgens Van Herk vermoede- - de regeling geldt niet onverkort voor alle verdachten. Het OM heeft journalist lijk half oktober gestart met delicten in drie categorieën verdeeld: A-, B-, en C-delicten. Ver- een nieuw meldsysteem: dachten van A-zaken kunnen geen afstand doen van het recht piketadvocaten ontvangen een advocaat te raadplegen. Categorie C betreft zaken waarin geen en mooi moment om het hun meldingen dan op hun inverzekeringstelling mogelijk is: dan geldt de regeling niet, tenzij Esysteem van de piketcen- mobiele telefoon, in de vorm de verdachte minderjarig is. Volwassenen kunnen aanspraak maken trale effi ciënter te maken. ‘De van een sms-bericht met op een advocaat maar dienen dit zelf te regelen en te betalen; bereikbaarheid van advocaten een code. Die code moet dan - de regeling treedt half oktober in, en is tijdelijk. Het streven is om liet soms te wensen over,’ binnen een halfuur worden eind dit jaar twee nieuwe regelingen te doen ingaan: een beleids- zegt Van Herk. ‘Het kwam ingevoerd op de website van regel (aanwijzing) van het OM en een beleidsregel van de Raad voor regelmatig voor dat we uren de piketcentrale, waarna de Rechtsbijstand. Het Vergoedingenbesluit wordt in het voorjaar van moesten wachten voordat advocaat toegang krijgt tot de 2010 gewijzigd. Een deﬁ nitieve wettelijke regeling wordt pas in 2011 de dienstdoende advocaat benodigde informatie en de verwacht. terugbelde om te zeggen dat centrale een bericht krijgt dat

498 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 498 21-09-09 13:05 Actualiteiten

Foto: Roel Dijkstra Roel Foto: Column Harry Veenendaal

volgens Van Herk: ‘Weliswaar loopt De politie heeft minder overdonde- Biecht! de advocaat meer kans om een mel- ringskracht.’ ding te missen, maar wij kunnen Wat vindt de Amsterdamse advo- De derde dinsdag in september brengt ons doorgaans sneller een vervanger zoeken. Zo caat van de kritiek van de piketcen- de begroting van het ministerie van Justitie. Prima lees- weet iedereen waar hij aan toe is.’ trale? ‘Je mag van een advocaat ver- stof om bij in te snurken. Dit jaar haalde ik net pagina wachten dat hij snel reageert. Maar 38 van de 247 toen mijn oog bleef hangen op de kleine Minder over donderingskracht als je begint met een piketdienst en lettertjes onder een fotobijschrift van een fi nanciële Intussen lijkt de druk op de advo- er liggen tien meldingen op je te tabel, de kleine lettertjes onder de kleine lettertjes. Ik catuur onevenredig toe te nemen, wachten, kan een advocaat die niet citeer: ‘het niet-juridische verplichte deel op dit be- nu het aantal piketmeldingen zal persoonlijk afhandelen. Gelukkig leidsartikel is gereserveerd voor bestuurlijk gebonden verdubbelen. Maar strafrechtadvo- bestaat in de toekomst de mogelijk- uitgaven via diverse subsidiebeschikkingen, onder caat Geertjan Van Oosten, lid van de heid om een vervanger in te scha- meer voor de Nederlandse Orde van Advocaten’. werkgroep ‘piketregeling Salduz’ kelen.’ De piketdienst wordt echt De Orde gesponsord door de vijand? Waarvoor van de Raad voor Rechtsbijstand, fulltime, omdat vaker een melding dan? Jaarverslag 2008 van de Orde erbij gepakt. Geen ziet ook voordelen: ‘Het zal ons wordt gedaan. ‘De piketadvocaat verwijzing in de fi nanciële bijlage, geen omschrijving meer zaken gaan opleveren, dat is kan niet zeggen: ‘Ik zit nu op het in de staat van baten en lasten, geen toelichting. Wel dus goed nieuws.’ Van Oosten vindt strand, dus ik kom over vier uur wel’. een grote post ‘overige inkomsten’. Terstond enkele het vanzelfsprekend dat het recht Betrokkenheid wordt nu belangrij- personen gesondeerd. Niemand weet het precies. Het op een advocaat vóór het verhoor ker’, aldus Van Oosten, ‘zeker als de zou om een subsidie gaan voor ‘historisch onderzoek’. nu eindelijk wordt gehonoreerd. responstermijn straks naar twee uur De Justitiebegroting van een jaartje eerder erbij gepakt, ‘Het proces wordt eerlijker’, zegt gaat.’ dezelfde verwijzing. Weer een telefoontje naar de Orde. Van Oosten. ‘De verdachte heeft Meer zorgen maakt Van Oosten ‘Jawel, mijnheer Veenendaal’, merkt een hulpvaardige niet alleen formeel rechten, maar zich over de plannen om de vergoe- Ordeman op, ‘het klopt dat de subsidieverlening niet in wordt nu daadwerkelijk beter ge- dingen in te perken. Ontvangt een pi- het externe jaarverslag staat, maar gelukkig wel in het informeerd. Dat is het allerbelang- ketadvocaat nu 1,5 declaratiepunt per interne verslag. Het betreft trouwens een subsidie van rijkste.’ cliënt, straks moet dat naar 0,5 punt. H 750.000’. Oef, wat een geruststelling. Van Oosten zal zijn cliënten ‘Sociale advocatuur is al geen vetpot, Een overheidssubsidie die wordt verstrekt ter onder- voorafgaand aan het politieverhoor dat moet normaal beloond worden. steuning van het advocatuurlijke tuchtrecht. Anders regelmatig aanraden om zich te Er is een reëel gevaar dat dan meer gezegd: een vorm van gesubsidieerde rechtspraak beroepen op hun zwijgrecht. ‘Het kantoren afhaken voor de piket- waarbij de procedure in eerste aanleg en bij het Hof van gevolg zou kunnen zijn dat minder diensten. Dit zou wel eens het begin Discipline wordt gesponsord door Ernst Hirsch Ballin. bewijs verzameld kan worden, wat kunnen worden van een strijd om de Tot zover de onafhankelijke tuchtrechtspraak. Ik zou dan misschien leidt tot meer sepots. vergoedingen op peil te houden.’ dergelijke omvangrijke inkomsten, zeker als deze van het ministerie komen, graag in het externe jaarverslag lezen. Dit terzijde. Pilot op twee plaatsen Bij wat navraag blijkt dat er op de achtergrond een In Utrecht en Capelle aan den IJssel zal worden geëxperimenteerd met een advocaten- discussie gaande is over voorgenomen bezuinigingen post op het politiebureau. De piketadvocaat betrekt daar een ingerichte werkplek. Het van het ministerie. De subsidie voor de klachtprocedu- idee achter deze opzet, door politiemensen ook wel 'wasstraat' genoemd, is dat de re in eerste aanleg dreigt gestopt te worden. Die komt arrestant zich van snelle rechtsbijstand verzekerd weet, en dat het politieonderzoek dadelijk voor eigen rekening van de advocaat. Het geen onnodige vertraging oploopt. De advocaat kan zich er bovendien persoonlijk van schijnt zo te zijn dat de algemeen deken hierover ‘in- vergewissen of de arrestant een advocaat wil raadplegen, of niet. formeel overlegt’ met het ministerie. Wanneer denkt de De piketadvocaat van dienst wordt geacht van 08.00- 15.00, of van 15.00 tot 22.00 algemeen deken precies de rest van zijn kudde hierover uur op het bureau aanwezig te zijn. In oktober zullen zo'n zestig advocaten een paar te informeren? Het lijkt me bij uitstek een onderwerp dagen proefdraaien in Utrecht. Gedacht wordt aan een vergoeding van één punt per waar de beroepsgroep zich een mening over moet vor- uur, althans voor advocaten die meedoen aan de pilot. Hoeveel er uiteindelijk wordt men. Zeker in het licht van de huidige bezuinigings- betaald is nog lang niet zeker. Op 1 november gaat de pilot ofﬁ cieel in Utrecht van plannen. Dus beste deken, in de meest katholieke en start, op 1 december volgt Capelle aan den IJssel. daarmee dwingende zin van het woord: biecht!

25 september 2009 advocatenblad 499

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 499 21-09-09 13:05 Door de recessie leven mensen in de toekomst. Ze gaan af op voorspellingen, maken zich zorgen en piekeren over mogelijke bezuinigingen. Voelen advocaten de economische crisis Actualiteiten al? Minder werk, veeleisender klanten, rustiger werksfeer, wegblijfpremies? Wie er iets over kwijt wil, vertelt het de redactie!

De recessie Piketlijsten en verwijsarrangement populair

Het aantal aanmeldingen geweld op de nieuwe piket- tegen 4527 in 2009. ‘De richten op kleinere klanten: voor deelname aan piketlijst plaatsen. Hoewel de indruk bestaat dat advocaten cliënten van middelgrote diensten is het afgelopen jaar spoeling dus dunner wordt, met betalende zaken het kantoren worden benaderd

meer dan verdubbeld. Sinds is er vooralsnog alleen een moeilijker krijgen, zodat zij door de grotere broers en Brokke Ronald Foto: 1 augustus 2008 meldden wachtlijst voor BOPZ-zaken, zich aanmelden voor de zussen.’ Ook de vaardig- zich al 437 advocaten bij de met name in de regio’s gesubsidieerde rechtsbij- heidstrainingen lopen erg Raad voor de Rechtsbijstand, Amsterdam en Den Haag. stand,’ zegt Van Rhijn. goed, ‘waarschijnlijk omdat tegen 180 in het voorgaande De animo om piketdiensten Dat de markt enorm in bewe- er meer geprocedeerd wordt jaar. te draaien houdt mogelijk ging is merkt ook Marjan dan voorheen.’ Advocaten De stijging wordt voor een verband met de verslechterde Bastiaan, directeur van oplei- selecteren vooral cursussen deel veroorzaakt door de economische situatie. Ook dingsinstituut OSR. Zij sig- die direct rendement opleve- nieuwe piketregeling voor het aantal advocaten met een naleert een inhaalslag op ren, zegt Bastiaans: ‘Men huiselijk geweld te Arnhem, ‘gewone’ inschrijving nam basiscursussen als arbeids- vraagt ons vaker om te advi- zegt medewerker Hans van toe. Bovendien nemen steeds recht en bestuursrecht. Basti- seren bij het volgen van een Rhijn van de Raad. Alleen al meer advocaten deel aan het aan: ‘De groten van de mid- gerichte opleiding. Vroeger in Arnhem lieten 68 advoca- verwijsarrangement van het delgrote kantoren hebben ging men wat makkelijker ten zich voor huiselijk Juridisch Loket: 4320 in 2008 het moeilijk, en gaan zich nu om met die keuze.’ (TS)

als de vergunning van één ad- daarom zijn vergunning niet Vervolgde vocaat niet wordt verlengd kan verlengd; eind juli 2008 gebeurde geen enkele advocaat van het dit alsnog. Dit jaar is hij één van kantoor zijn vak uitoefenen. de advocaten die in ongenade is advocaten Hierdoor is de druk op advocaten gevallen, naast de mensenrech- Stichting Advocaten voor Advocaten nog groter. tenadvocaten Li Heping, Li Xi- ongbing, Li Chunfu, Wang Yajun Het vergunningssysteem heeft en Guo Shaofei. Vergunningssysteem er dit jaar toe geleid dat, alleen Het vergunningssysteem in Peking, 53 advocaten hun vak blijkt een effectief machtsmid- als pressiemiddel tegen niet meer kunnen uitoefenen. del in de handen van de Chinese Zij hebben gemeen dat zij allen overheid. kritische advocaten zaken behandelen die politiek Advocaten voor Advocaten gevoelig liggen. Zo verdedigen roept u op deel te nemen aan een zij bijvoorbeeld leden van de schrijfactie waarbij de Chinese dvocaten die zich in China Ieder jaar in mei, verlengt het verboden sekte Falun Gong, Ti- autoriteiten wordt opgeroepen Ainzetten voor politiek Chinese justitiebureau de ver- betaanse monniken, slachtoffers dat advocaten in vrijheid hun gevoelige zaken wordt het op gunningen van advocaten. Zij van het melkpoederschandaal of beroep moeten kunnen uitoefe- verschillende manieren moeilijk hebben deze vergunningen slachtoffers van de aardbeving in nen. gemaakt, aldus een Chinese advo- nodig om hun vak te mogen uit- Sichuan. caat waar L4L onlangs mee sprak. oefenen. In de praktijk blijkt het Eén van hen is de prominente • Voor informatie over de situatie in China, de schrijfactie, of over de Stich- Deze advocaten worden soms vergunningssysteem echter een mensenrechtenadvocaat Jiang ting Advocaten voor Advocaten kunt bedreigd of mishandeld door de pressiemiddel om kritische advo- Tianyong, die vorig jaar op uitno- u contact opnemen met Adrie van de A geheime politie. Ook komt het caten onder druk te zetten. diging van L4L sprak tijdens het Streek via e-mail info advocatenvooradvocaten.nl of bezoek de website www. voor dat de huisbazen van deze Advocaten die werken aan jaarcongres van de Nederlandse advocatenvooradvocaten.nl. Daar leest advocaten onder druk worden politiek gevoelige zaken krijgen Orde van Advocaten. Tianyong u ook hoe u donateur kunt worden. gezet om de huur op te zeggen. geen vergunning en worden zo treedt op als advocaat van Ti- Rekeningnummers: ABN 489.938.655; Postbank 433.83.27 (Amsterdam). Een andere maatregel is het niet monddood gemaakt. Dit heeft betaanse monniken en Falung verlengen van de licentie. gevolgen voor het hele kantoor: Gong-leden. Aanvankelijk werd

500 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 500 21-09-09 13:05 Actualiteiten College van Afgevaardigden 17 september ‘Ons standpunt is dat we ons erbij hebben neergelegd’ Foto: Ronald Brokke Ronald Foto:

Blijft de Algemene Raad (AR) Advocatenwet te verwijderen argumentatie niet geholpen betreft de goedkeuring vooraf als bij Justitie de inzichten heeft. ‘Het standpunt van de door Justitie van verorde- zich wel tot het eind verzet- over resultaatgerelateerd AR is dat wij ons erbij neerge- ningen. Ondanks herhaalde ten? Dat vragen afgevaardig- belonen veranderen. legd hebben.’ bezwaren heeft Justitie die eis De Vries (Den Haag) me- Ook landelijk deken Wil- gehandhaafd. den zich af bij de behande- moreert de zorgvuldige, el- lem Bekkers ziet op het mi- ling van het voorstel van een lenlange discussies indertijd nisterie geen kansen meer. ‘De Verklaarde voorstanders in het College. Die hebben opeenvolgende ministers van De AR stelt de Commissie gewijzigde Advocatenwet. Het geresulteerd in een welover- Justitie Donner en Hirsch Bal- Kortmann in. De aanleiding voorstel houdt rekening met wogen experiment. ‘Daar is lin hebben weinig ervaring is een verhitte discussie over Donner met heel grote laar- met togaberoepen.’ Bekkers de Beroepsopleiding, met eerder commentaar van de zen overheen gestapt. Dat rekent tijdens de parlemen- name over de vrijstellingsre- Orde en Herbert Cotterell (AR) kunnen we niet over onze taire behandeling op een geling voor inhouse opleidin- kant laten gaan. We kunnen williger gehoor. gen van grote kantoren. De noemt het ‘alleszins redelijk’. nu niet eenvoudig met in- opdracht maakt bij afgevaar- stemming kennisnemen van Een belangrijk bezwaar digden nauwelijks emoties dit wetsvoorstel.’ betrof de afgelopen tijd de los, de personele samenstel- Jan Pieter Nepveu Lang (Den Bosch) verwacht voorgestelde bepaling dat ling van de commissie iets journalist van de AR een standpunt. de advocaat een publieke meer. Men twijfelt aan de Hij wil dat alle middelen verantwoordelijkheid voor onafhankelijkheid. ‘Er zit- gebruikt worden ter voorko- de goede rechtsbedeling had. ten verklaarde voorstanders fgevaardigden tonen zich ming van een verbod op no Volgens Cotterell is nu de van de vrijstellingsregeling Amet name ontevreden cure no pay. ‘Zult u zich tot angel eruit omdat deze ´zes in de commissie. Hoe wordt over de door Cotterell tussen het bittere eind en tot bloe- kernwaarde´apart is opgeno- de stem van de tegenstanders neus en lippen genoemde dens toe verzetten tegen een men, zo zou rekening gehou- gehoord,’ willen afgevaar- introductie van een wettelijk verbod op no cure no pay? Of den zijn met het commentaar digden weten uit onder meer verbod op no cure no pay. Vol- zegt u tegen het ministerie: van de Orde. Maastricht en Roermond. gens Cotterell hoeft dit wette- het heeft onze zegen.’ Het enige onderwerp in Bekkers verzekert dat er geen lijk verbod niet ‘onmiddellijk Cotterell zegt dat er ein- het wetsvoorstel waarmee de sprake is van een politieke nadelig’ te zijn. Hooguit is het deloos met het ministerie afgevaardigden, op advies commissie. De leden zouden ‘wat omslachtig’ om het uit de gesproken is, maar dat alle van de AR, niet instemmen, vooral geselecteerd zijn op

25 september 2009 advocatenblad 501

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 501 21-09-09 13:05 Actualiteiten

hun expertise inzake oplei- ‘De kosten vinden we heel van een autoriteit nodig bend figuur in te schakelen. dingen. hoog, en ook de persoon stuit omdat het BFT niet aan zijn De fractie Rotterdam/Dor- op bezwaren. In zijn vorige wettelijke opdracht blijkt te drecht vraagt zich alleen af Man van tachtigduizend functies was hij de natuurlijke kunnen voldoen: toezicht wat er gaat gebeuren als het De AR heeft Docters van Leeu- vijand van de advocatuur. houden op de advocatuur. ‘Er gezaghebbende rapport be- wen (oud-procureur-generaal, Om nou juist zo iemand dit is een wet die niet werkt. Het tekent dat het toezicht ‘op de oud-voorzitter AFM) gevraagd onderzoek te laten doen... Wij kan niet anders dan dat de schop moet’. Ja wat dan, vra- een advies te geven over het lezen dat Docters van Leeu- regering in actie moet komen. gen afgevaardigden. Bekkers toezicht op advocaten. Dit wen vraagt welke mate van Je kunt er dan vergif op in- weet ‘bijna 100 procent’ zeker idee is eerder al geopperd in ongeloofwaardigheid de advo- nemen dat er vragen komen in dat Docters van Leeuwen zegt: het College en daarom ver- catuur wil accepteren, en wan- de Kamer. Het antwoord zal blijf af van de kernwaarden wacht Bekkers hoogstens wat neer de orde meer van zich luiden dat de advocatuur wil van de advocatuur, inclusief opmerkingen over de kosten: laat zien dan nu. Daar straalt vasthouden aan het eigen toe- het verschoningsrecht. tachtigduizend euro. vooringenomenheid vanaf. Bij zicht door de Raden van Toe- Niet alleen dit bedrag, ook ons thuis noemen we zoiets zicht. Dat willen we natuurlijk Het grootste deel van de verde persoon ‘weliswaar van het zoeken naar zelfverstopte ook, het is een voortreffelijk dere dag horen de afgevaar- enorm postuur’ roept vragen paaseieren.’ systeem, maar je krijgt dat al- digden een voortkabbelende op. Allereerst kunnen afge- leen goed over het voetlicht als stroom woorden, geen be- vaardigden zich nauwelijks Gezaghebbend op je het niet alleen zelf roept.’ sluiten, over de ‘eerste lezing herinneren geraadpleegd te de schop Bekkers vindt dat de advo- concept-verordening Vakbe- zijn. De Utrechtse fractie bij- Bekkers acht een zwaarwe- catuur ‘het lef moet hebben’ kwaamheid’. Om half zes sluit voorbeeld is ‘enorm verrast’. gend onderzoek onder leiding om hiertoe een zeer gezagheb- Bekkers de bijeenkomst. agenda

water weren symposium: bouw, zaal Tokyo, van 12.45 tot ‘de burgemeester op woensdag 30 september ontwikkeling 17.00 uur. Meer informatie en als opvoeder’ 2009 organiseert de Vereni- van europees inschrijven via: http://www.frg. De Vereniging voor Familie- en ging voor Milieurecht een ondernemings- eur.nl/pao2/50jaarnasanders/. Jeugdrecht (FJR) organiseert ledenpraatje: ‘Water weren’. recht naar aanleiding van de onlangs De bescherming tegen water- Op woensdag 30 septem- najaarsbijeenkomst ingediende wetsontwerpen overlast en overstromingen is ber organiseert het Instituut vereniging corpo- over de gemeentelijke verant- cruciaal voor de bewoonbaar- voor Ondernemingsrecht het rate litigation woordelijkheid voor de jeugd- heid van Nederland en zal, symposium ‘50 jaar na Sanders’ Op donderdag 8 oktober keten en over de herziening gezien de gevolgen van kli- Europese NV’ om aandacht te 2009 vindt de najaarsbijeen- van kinderbeschermingsmaat- maatverandering, alleen nog besteden aan de stormachtige komst van de vereniging Cor- regelen de studiemiddag ‘De maar belangrijker worden. Mr. ontwikkelingen van het Euro- porate Litigation plaats. Prof. burgemeester als opvoeder’ op F.A.G. Groothuijse (Universi- pees ondernemingsrecht in de mr. J.M. van Slooten en mr. A. 3 november 2009 om 14.00 teit van Amsterdam) houdt een 50 jaar na de rede van Piet San- van Marwijk Kooy zullen spre- uur in de Van Hooffzaal van inleiding over zijn onderzoek ders (bouwdecaan van de Facul- ken over het thema ‘Code en het ministerie van Justitie te naar het publiekrechtelijke teit der Rechtsgeleerdheid van bestuurder: handen en voeten?’ Den Haag, voorafgegaan door instrumentarium voor aan- de Erasmus Universiteit Rotter- over de verhouding tussen de de algemene ledenvergadering passing en bescherming van dam). Op het symposium beste- Nederlandse Corporate Gover- van de Vereniging om 13.00 uur. watersystemen ter voorkoming den sprekers, vanuit uiteenlo- nance code en het Arbeids- en De sprekers zijn de heer J.J.van en beperking van waterover- pende invalshoeken, aandacht ondernemingsrecht dat op de Midden, directeur van de Stich- last en overstromingen. Het aan de ontwikkeling van 50 jaar bestuurder van toepassing is. ting Aanpak Overlast Amster- leden praatje vindt plaats bij de Europees ondernemingsrecht. De bijeenkomst vindt plaats dam en mevr. prof. mr S.F.M. Stichting Natuur en Milieu te In het bijzonder zal aandacht bij CMS Derks Star Busmann, Wortmann, lid van de Raad van Utrecht van 14.00 tot 17.00 uur. worden geschonken aan de rol Amstelplein 8A, Amsterdam State. De studiemiddag is gratis Voor de leden is het gratis, voor die Piet Sanders heeft gespeeld en begint om 16.00 uur. Voor voor leden; voor anderen: H 40. niet-leden H 50, voor studenten in de ontwikkeling van het meer informatie: mr. drs. Aanmelden: www.fjr.nu. H 20. Inschrijven kan via: www. Europese ondernemingsrecht. D.A.M.H.W. Strik, 020-7171 milieurecht.nl. Het symposium vindt plaats op 538, corporatelitigationAya- campus Woudestein, Erasmus hoo.co.uk. Universiteit Rotterdam M-ge-

502 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 502 21-09-09 13:05 Actualiteiten Recensie

Aernoud Bourdrez Grrr. Conflictbeheersing in 75 lessen ISBN 97890499600 Uitgeverij Paradigma, € 17,50 160 p. gebonden www.lees-grrr.nl Vormgegeven d00r Mike Stimpson Mike d00r Vormgegeven

illustraties (zoals de hier afgebeelde les 4). Vaak is het beeld een goed gevonden voorbeeld van de stelling in de tekst. Soms is het 1 op 1, en toont het beeld exact wat de tekst vertelt, maar ook dan is het beeld krachtig genoeg om niet te vervelen. ‘Hoe wil je erop terugkij- ken?’ vraagt Bourdrez in les uit mee te maken hebt, loop jezelf en de oplossing komt 1. ‘Wat is er over tien jaar nog Advocaat je het gevaar onder te gaan te staan.´ Er zijn verrassende belangrijk?’ En de laatste in cynisme. Maar als je zin tips, er zijn ook overbekende, les is ‘Achteraf valt het altijd in je werk hebt, en een crea- dat hangt van de ervaring mee.’ Denk op de langere over tieve geest, dan schrijf je een van de lezer af. Hoe dan ook termijn – dat is blijkbaar boekje met 75 pragmatische, is het leuk gniffelen om de belangrijk. Er zijn conflicten boerenslimme, empathische, talloze aspecten van het ba- waarin de andere partij wat conflicten bescheiden, opmonterende, sismateriaal van de advocaat, moeilijker te identificeren wijze of bedachtzame tips en mediator. en te bereiken is dan Bour- Aernoud Bourdrez, IE- om conflicten op te lossen Elke tip beslaat twee pagina´s, drez suggereert, of waarin advocaat te Amsterdam, of ze te voorkomen, of ze in de tekst meestal maar een de eenling er nauwelijks toe heeft plezier in zijn werk. ieder geval te verdragen. paar zinnen, maar het beeld doet. Maar met die conflicten Dat wordt duidelijk uit zijn ´Hard op de zaak, zacht is overvloedig. En het is ga je dan ook niet naar een Grrr. Conflictbeheersing in 75 op de man.´ ´Denk nooit dat origineel. Uit allerlei tak- advocaat. In die gevallen zou lessen. Conflicten zijn de je slimmer bent.´ ´Stel vragen.´ ken van sport en politiek en een borrel met Bourdrez nog core-business van de advo- ´Loop een keer weg´, ´Ken je cultuur komen de kleurige kunnen helpen. caat, en als je er dag in dag ego, zodat het niet tussen foto´s, tekeningen of kunstige (LH)

Oproep Gezocht: advocaat aan wieg van mijlpaalarrest

In de rubriek Het Mijlpaalarrest portretteren we de advocaat die de Hudepohl ofwel Zwiepende tak (NJ 1996, 403); Hilbrands en zaken voor de lagere rechters deed – en later vaak verrast werd door Oranje-Nassau/Veenhoven ofwel Turnster (NJ 1998,190) ; O/B het resultaat in hoogste instantie. Nu zoeken we voor de volgende oftewel Wrongful birth (NJ 1999, 145). arresten de advocaat in eerste instantie van: Kent u een advocaat die vanaf het begin betrokken was bij een van deze Bal/Keller (NJ 1998, 383); Slot/Ceelen (NJ 2001, 583); Werink/ zaken, dan hoort de redactie dat graag: Linus.HesselinkAreedbusiness.nl.

25 september 2009 advocatenblad 503

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 503 21-09-09 13:05 Erik van der Burgt. Actualiteiten

De advocatuur vond de rechtwinkel niet nodig, ‘want er ís toch toegang tot het recht?’

Tussen droom en daad zat in hun rechten, waarvan ook Tilburg een korte tijd. Nadat de advocatuur heeft gepro- De Jong met enkele collega- fi teerd. En met de kwaliteit studenten hun eerste spon- van de rechtswinkeliers zat tane ideeën hadden geformu- het eigenlijk ook wel goed.’ leerd, gingen de deuren van Verder ontstond er vanuit de de rechtswinkel – een kamer rechtswinkels een nieuw feno- in de toenmalige studenten- meen: de sociale advocatuur, kerk – al open, en meteen bemand door ex-rechtswin- was het volle bak, herinnert keliers die inmiddels waren 'Advocatuur heeft baat De Jong zich nog. Sindsdien afgestudeerd, zelf wilden verwerkt de Tilburgse rechts- procederen en een (beter be- winkel jaarlijks twee- à drie- taalde) baan wilden. Die weg gehad bij opkomst duizend klanten. legde De Jong ook af. Na tien De advocatuur als beroeps- jaar rechtswinkel werd hij ad- rechtswinkels’ groep vond dat initiatief in vocaat, de laatste twintig jaar 1969 maar niks. ‘Het is toch bij advocatenkantoor De Haas niet nodig, want er ís toch & De Jong in Tilburg. Veertig jaar geleden werd de eerste rechtswinkel toegang tot het recht’, was een Veel rechtswinkels zijn de van de formele argumenten. afgelopen jaren opgedoekt, geopend. De advocatuur vond dat toen maar niks En: ‘Studenten die juridisch maar de lokale traditie houdt maar heeft er wel van geprofiteerd, meent mede- advies geven, dat kan toch de Tilburgse rechtswinkel niet veel soeps zijn.’ Diep in in stand. Daar gaan de min- oprichter en oud-advocaat Marius de Jong. hun hart was de advocatuur vermogenden naartoe, men ook bezorgd om hun eigen weet nog steeds de weg. Ze de massa waande. Vanuit dat boterham, vermoedt De Jong, doen werkzaamheden die de Michel Knapen besef werd veertig jaar gele- want tegen gratis rechtsbij- advocatuur laat liggen: loon- journalist den de eerste rechtswinkel stand konden ze toen al niet berekeningen, kwesties rond van Nederland opgericht. Een op. Individuele advocaten telefoon- en energierekenin- paar maanden later publi- hadden minder moeite met de gen. En de ‘structurele rechts- et gebeurde toch echt als ceerde Ars Aequi het beroemde rechtswinkels, waarvan er al hulp’ – het bewerken van de Heerste in de provincie. ‘zwarte’ nummer, De leemte in snel in alle studentensteden politiek, het bedrijfsleven of Niet in Amsterdam – zoals de rechtshulp. een ontstond. Die advocaten woningcorporaties – komt vaak wordt gedacht – maar in De opkomst van de rechts- gaven begeleiding, hielden langzaam weer op de agenda, Tilburg werd in april 1969 de winkel moet wel in het juiste zich beschikbaar als de stu- nadat het accent de afgelopen eerste Nederlandse universi- perspectief worden geplaatst, denten van de rechtswinkel er tien jaar op de individuele teit (toen nog de Katholieke zegt De Jong. ‘Er waren in die niet uitkwamen, of als zaken rechtshulp lag. Hogeschool) bezet, en als een tijd minder regels en minder voor hen te groot werden. Ex-advocaat De Jong ziet spin-off werd daar ook de eer- complexe regels, en burgers nog wel een toekomst voor de ste rechtswinkel geopend. hadden waarschijnlijk niet zo Sympathie rechtswinkels. ‘De juridische Marius de Jong, sinds 1 ja- vaak juridische problemen. In de jaren daarna draaide de loketten zijn geen echte con- nuari 2009 advocaat in ruste, Maar als ze een probleem had- advocatuur bij, en er ontstond currentie gebleken. Rechtsbij- was in die jaren een Tilburgse den, dan konden ze eigenlijk een zekere sympathie voor de standverzekeraars inmiddels rechtenstudent en verzette nergens terecht. Er waren rechtswinkels. De Jong: ‘Con- wel. Advocaten willen zaken zich tegen het establishment geen klachtencommissies, currentie werd niet gevoeld, waarvoor ze worden betaald dat ‘universiteit’ heette. Een geen ombudsmannen, geen integendeel: de rechtswinkels of waarvoor ze een zekere instituut dat, net als de ad- rechtsbijstandverzekeraars, verwezen cliënten door naar toevoeging krijgen. Daartus- vocatuur, weinig op had met veel minder advocaten en al advocatenkantoren. Via de senin zit nog volop ruimte de dagelijkse problemen van helemaal geen sociaal advoca- rechtswinkels werden meer voor goed georganiseerde gewone mensen en zich boven ten. Dáár sprongen we op in.’ mensen zich bewust van rechtswinkels.’

504 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 504 21-09-09 13:05 Actualiteiten

Congres over zekerhedenrecht dat veramerikaniseert

Het jaarlijkse congres van de Koninklijke Notariële UCC, die in alle Amerikaanse en dagvoorzitter van het staten geldt, kent een re- congres. ‘Zeker als je bedenkt Beroepsorganisatie op 9 oktober a.s. richt zich dit jaar gistratiesysteem dat zeker- dat we over ons nieuwe bur- zowel op advocaten als notarissen. ‘Het zekerheden heden op roerende zaken, gerlijk wetboek meer dan vorderingen en effecten veertig jaar hebben gedaan. recht zal veramerikaniseren,’ zegt Teun Struycken, kenbaar maakt voor derden. In de nabije toekomst krijgt hoogleraar Europees goederenrecht in Utrecht, Als zo’n regeling hier wordt iedereen met het CFR te ingevoerd, en ik hoop en maken, welke status het ook advocaat en een van de preadviseurs. Het nieuwe verwacht dat dat gaat ge- krijgt.’ Boek 9 van het CFR Europese ontwerp voor zekerhedenrechten op roerende beuren, wordt zichtbaar aan is duidelijk geïnspireerd op wie iemand zekerheid heeft het Amerikaanse model, de zaken en vorderingen is hoofdonderwerp. verschaft. Een grote verbete- hiervoor genoemde Uniform ring.’ Commercial Code (UCC). Het ontwerp-CFR (Com- Europese harmonisatie bete- et preadvies is voor de insolventies, collectieve mon Frame of Reference) kent in dit geval dus verame- ‘Hiedere advocaat en zekerheidsarrangementen en is een nieuw Europees con- rikanisering. notaris die financierings- Europese en andere interna- tractenrecht in tien boeken, transacties begeleidt van tionale ontwikkelingen. De waarvan boek 9 het zekerhe- (Henriette van Wermeskerken, direct praktisch nut’, vertelt preadviseurs bespreken veel denrecht behandelt. Begin journalist) Struycken. ‘Veel actuele juri- positief recht dat relevant is dit jaar werd het gepresen- dische vraagstukken komen voor de finance-praktijk.’ teerd. Sinds 2001 is er door • De Orde kent opleidingspunten toe aan de orde, zoals aandelen- Struycken gaat in zijn honderden wetenschappers voor deelname aan het congres. Bij inschrijving wordt het preadvies verpanding, de inrichting bijdrage in op nut, noodzaak in heel Europa aan gewerkt. toegestuurd. Voor aanmelding of van registratiesystemen, en effectiviteit van verschil- ‘Een formidabele prestatie’, meer informatie: mr. Jacco Sjerps escrow-arrangementen, de lende vormen van registratie zegt Arthur Salomons, hoog- van het Notarieel Juridisch Bureau van de KNB, j.sjerpsAknb.nl. Wet conflictenrecht goede- van zekerheidsrechten. ‘De leraar privaatrecht aan de renrecht, grensoverschrijden- Uniform Commercial Code, Universiteit van Amsterdam

Orde kiest voor Hof van van Justitie om te kijken naar heden om het verschonings- Sdu Uitgevers Discipline een aanvaardbare oplossing,’ recht terzijde te schuiven. zegt BFT-directeur Folkert Wat de precieze reikwijdte houdt BFT Winkel. van de meldingsplicht is De Orde heeft op 15 septem- buiten de deur Het Hof van Discipline laat het Hof ‘in het midden’. ber een mediacontract gete- vindt de noodzaak om de na- Maar in één van drie pro- kend met Sdu Uitgevers. Dat leving van de wetten te con- cedures (nr. 5363) zegt het betekent dat uitgaven als het Lex van Almelo troleren niet zo’n zwaarwe- hof met zoveel woorden dat Advocatenblad en de Orde van Advocaten die weigeren het gend vereiste van algemeen de juridische begeleiding de dag, en ook de sites van de Bureau Financieel Toezicht belang dat daarvoor zonder van inkeerders is vrijgesteld Orde, vanaf januari 2010 niet (BFT) inzage te geven in uitdrukkelijke wettelijke van de meldingsplicht. Op meer door Elsevier Juridisch/ cliëntendossiers, handelen grondslag het beroepsge- grond van antwoorden die Reed Business maar door niet onbetamelijk. Dat heeft heim moet worden beperkt. de staatssecretaris van Finan- Sdu Uitgevers zullen worden het Hof van Discipline op 11 Aangezien de advocaten ciën in maart dit jaar gaf op verzorgd. september jl. bepaald in een niet worden verdacht van Kamervragen zegt het BFT procedure die het BFT had niet-naleving en zij inzage echter dat inkeer als advies aangespannen tegen drie in goed overleg met de Orde voor verbeterde aangifte wel advocaten. ‘Wij treden nu in hebben geweigerd, zijn er degelijk onder de meldings- overleg met het ministerie geen bijzondere omstandig- plicht valt.

25 september 2009 advocatenblad 505

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 505 18-09-09 12:41 Actualiteiten

De Orde heeft de commissie Kortmann ingesteld en gevraagd om een advies over de beroeps opleiding en de stage. Aanlei ding is de meningenstrijd over de vrijstellingen voor stagiairs bij grote kantoren die inhouse-

opleidingen volgen. De com Brokke Ronald Foto: missie zal ook kijken naar de De Commissie begon haar werkzaamheden op 16 september jl. met een bijeenkomst op het Utrechtse advocatenkantoor Wijn & Stael. V.l.n.r. Willem Jan van Andel, Margreet Ahsmann, aansluiting op de universitaire Marjan van der List, voorzitter Bas Kortmann, Arnout Louter, Michelle van Driel, Toon van Mierlo, opleiding en naar de vraag of er Arlette Schijns, Edgar du Perron, Rob van Otterlo, Marcel Schyns en Louise van der Veen. Rob van Otterlo, hoofd Uitvoering van de Orde en hoogleraar, en Michelle van Driel, een balie-examen moet komen. manager Beroepsopleiding van de Orde, verzorgen het secretariaat van de commissie.

Jan Pieter Nepveu Kortmann over beroepsopleiding journalist ‘Geef universiteiten meer n het onderwijs moet je ‘Iregelmatig het kussen opschudden, wil je kwali- verantwoordelijkheid’ teit behouden,’ zegt rector magnificus van de Radboud Universiteit, Bas Kortmann (1950). Hij denkt dat de be- vrijstellingenbeleid. Eind lingen voor de stagiairs van praktijk. ‘In 1989 heeft de roepsopleiding in de begin- 2007 raakten de gemoede- grote kantoren. Maar op wetgever de verantwoorde- jaren ‘goed tot redelijk goed’ ren verhit nadat veertien voorhand vindt hij niet dat lijkheid voor de beroepsop- gefunctioneerd heeft. ‘Als internationaal opererende ‘elke vrijstelling verboden leiding helemaal bij de Orde een nieuwe opleiding start advocatenkantoren een moet worden’. ‘In de com- gelegd. Dat heb ik meteen en daar vol enthousiasme en eigen beroepsopleiding aan- missie zitten verstandige al onverstandig gevonden met toewijding aan wordt kondigden: The Law Firm mensen die de verschillende want op die manier paai je gewerkt, zie je vaak dat zo’n School. De kantoren willen dingen zullen doorspreken. universiteiten niet. Geef de opleiding succesvol is. Maar met de Universiteit Utrecht Dan komt vanzelf naar bo- universiteiten meer verant- op een gegeven moment en de Radboud Universiteit ven wat er rond The Law woordelijkheid, dan kun je ontstaan problemen. Hoe Nijmegen de opleiding van Firm School en de vrijstellin- ze er op aanspreken. Kijk hoe bijvoorbeeld houd je goede hun stagiairs op internatio- gen gespeeld heeft.’ goed bijvoorbeeld de Grotius docenten vast, bij de toe- naal niveau brengen. Vooral Academie draait, dat komt nemende concurrentie van Haagse afgevaardigden, Tijdens eerdere expertmee- doordat het een echte joint postacademische specialisa- die ervaring hebben met tings inzake de beroeps- venture is van academie en tieopleidingen?’ de Brauwerij, voorzien een opleiding heeft Kortmann praktijk. Bij de advocatuur is Directe aanleiding voor aantasting van de saamho- zich uitgesproken voor een dat niet goed gegaan.’ de Orde om een commissie righeid (‘cohesie’) binnen de grotere rol voor de universi- in te stellen die de beroeps- beroepsgroep. teiten. De Orde en Universi- De commissie Kortmann wil het opleiding moet bekijken, Kortmann laat in het mid- teiten zouden elkaar perfect advies over de beroepsopleiding is een ernstig verschil van den hoe een advies draag- aanvullen. De universiteiten voor eind 2010 uitbrengen. inzicht binnen het College vlak kan vinden bij voor- én zijn experts in het onderwijs, van Afgevaardigden over het tegenstanders van vrijstel- de Orde weet alles van de

506 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 506 18-09-09 12:41 Actualiteiten Waarom zeiden ze ja tegen 8 3 9 5 het commissielidmaatschap? 4 10 1 7 6 1. Bas Kortmann, voorzitter 4. Edgar du Perron, decaan rechtenfaculteit UvA 2 Onderwijs heeft mij altijd geboeid. Vanaf mijn Ik hoop ertoe bij te dragen dat de juridische rechtenstudie in Groningen ben ik nauw bij het faculteiten studenten kunnen blijven opleiden onderwijs betrokken geweest, ook in de jaren voor het beoefenen van de rechtsgeleerdheid op dat ik advocaat was. Vanaf mijn benoeming tot academisch niveau gedurende hun gehele loop- hoogleraar in 1984 heeft de postinitiële vorming baan, en niet alleen voor de praktijkbehoefte van juristen (advocaten, notarissen, bedrijfsju- van de eerste paar jaar. De gemiddelde kwaliteit 8. Marjan van der List, advocaat en collegelid risten) mijn aandacht gehad. De vorming van van de afstuderende jurist moet omhoog, maar In de ruim 25 jaar dat de beroepsopleiding juristen is niet afgerond bij het behalen van het de weg daartoe is niet om de opleiding sterk op bestaat is de wereld ingrijpend veranderd, master-diploma. de actuele praktijk te richten. past de beroepsopleiding in de huidige vorm

Foto: Ronald Brokke Ronald Foto: nog daarin? Het is interessant om tezamen met 2. Arlette Schijns, advocaat en docent 5. Margreet Ahsmann, rechter en docent vertegenwoordigers van universiteit en rechter- De opleiding tot professioneel advocaat behoeft Ik vind het heel inspirerend om deel uit te lijke macht de beroepsopleiding onder de loep naar mijn idee een stevig fundament, volgend op maken van een commissie die gaat brainstormen te nemen. Ik zie het als een uitdaging om met de rechtenstudie. Onderzoek naar de gewenste over vragen die ook in de rechterlijke macht een advies te komen dat de balie vele jaren een vorm en inhoud van de Beroepsopleiding voert spelen en die mij professioneel in verschillende hernieuwd vertrouwen geeft in de beroepsop- tot vragen die raken aan de kern van de advoca- rollen bezighouden. De brede samenstelling leiding. tuur. De advocatuur is niet eenvormig, en het biedt goede mogelijkheden om nieuwe inzichten is de vraag hoe daarmee om te gaan. Het is een en aanpakken voor de opleiding tot advocaat te 9. Toon van Mierlo, advocaat en hoogleraar geweldige uitdaging om mee te denken over dit creëren. Mijn ervaringen in het recente verleden als thema. examinator en verantwoordelijke voor in de Kortmann over beroepsopleiding 6. Louise van der Veen, AR-lid advocatuurlijke praktijk ontwikkelde beroepsop- 3. Arnout Louter, rechter en docent De afgelopen twee jaar is de beroepsopleiding leidingstrajecten kunnen mogelijk van nut zijn Dienen de stagiairs te worden opgeleid als gene- maar ook de opleiding van advocaten een hot bij het werk binnen de commissie. Daarnaast is ‘Geef universiteiten meer ralist of als specialist? Moet het accent liggen op item geweest. Ik doe graag mee met het grondig brainstormen met prof. Bas – tot nu toe – altijd kennis van positief recht, of op advocatuurlijke nadenken over hoe we beginnende advocaten een feest gebleken. Verwacht nu niet anders. vaardigheden? Moeten de examens moeilijker op de beste manier opleiden, met oog voor de verantwoordelijkheid’ worden, opdat reeds tijdens de opleiding selectie verschillende soorten advocaten en advocaten- 10. Willem Jan van Andel, advocaat plaatsvindt? Welk belang prevaleert: dat van de kantoren. Wat mij betreft moet de beroepsethiek Er bestaan in toenemende mate verschillen van stagiair bij een gedegen opleiding, dat van de daarin een belangrijke rol spelen. inzicht over hoe een goede basisopleiding van kantoren bij een optimaal inzetbare stagiair, of beginnend advocaten dient te worden vormge- dat van de cliënt bij deskundige rechtsbijstand? 7. Marcel Schyns, oud-deken, docent en collegelid geven en hoever de verantwoordelijkheid van de Deze vragen gaan een grotere groep aan dan Nadenken over opleiden, inspelen op de vraag Orde reikt. De oprichting van The Law Firm School slechts de balie. van cursisten; dat hoort erbij. Een brede com- heeft die verschillen blootgelegd en het is voor missie met ongetwijfeld ook interessante inbreng de toekomst van opleiding en advocatuur van uit de universitaire wereld, zal zeker een verfris- groot belang dat de Orde hierin een welover- sende visie en advisering geven aan de Algemene wogen standpunt inneemt. Aan de gedachte- Raad en het College van Afgevaardigden. vorming hierover lever ik graag een bijdrage.

(advertenties)

De theorie in praktijk brengen Het CPO is onderdeel van de Radboud Universiteit Nijmegen

Onze cursussen zijn gericht op de praktijk en gebaseerd op de wetenschap. Zo haalt u maximaal rendement uit uw opleiding. En uw cliënt uit uw advies. Met het CPO bent u zeker van uw zaak.

U vindt ons VSO- en PAO-cursusaanbod bij het katern Orde elders in dit blad en op www.cpo.nl

25 september 2009 advocatenblad 507

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 507 18-09-09 12:41 Actualiteiten Roos van Kempenaer Van de deken advocaat en goed verzekerd is beëindigd Exclusief Deken Willem Bekkers heeft besloten met ingang voor van eind september een weblog te beginnen op www.advocatenorde.nl advocaten

aantrekkelijke premie én winstdeling

Willem Bekkers

Berichten van de orde Seminars wetge- hand zullen nemen, of externe U kunt zich op www.osr.nl in- beroepstitel, zich registreren bij adviseurs inschakelen. Zodra de schrijven voor de seminars die de de Nederlandse Orde van Ad- ving personen- tekst van het wetsvoorstel vast- Orde organiseert op 16 november vocaten. Tot op heden vond de vennootschappen staat, stelt de Orde ook modellen 2009 Amsterdam, 30 november registratie plaats bij de Raad van beschikbaar voor de nieuwe ven- 2009 Zwolle en 11 december 2009 Toezicht in het arrondissement De kostenmaatschap verdwijnt nootschappen. Den Bosch. waar de EU-advocaat kantoor mogelijk al eind dit jaar. De De seminars worden georgani- ging houden. De Raden van Toe- Orde organiseert in november seerd in samenwerking met OSR zicht hebben hun bevoegdheid en december drie bijeenkomsten Juridische Opleidingen Utrecht, Gewijzigde tot registratie nu gemandateerd met praktische informatie voor kosten H 135 en duren van circa. registratie aan de Algemene Raad. Verzoe- advocaten over de vraag hoe zij 15.30- 20.30 uur. Als docenten ken tot registratie kunnen wor- hun huidige (kosten)maatschap zullen optreden mr. V.A.E.M. EU-advocaten den gericht aan de Nederlandse in de nieuwe structuur als open- Meijers, notaris en universitair Met ingang van 1 oktober 2009 Orde van Advocaten ter attentie bare of stille vennootschap kun- docent, en mr. F.M.M. Duynstee, moet de EU-advocaat die op van de Algemene Raad, Postbus nen vormgeven. De deelnemers advocaat-fi scalist. Voor het vol- grond van art. 16h Advocatenwet 30851, 2500 GW Den Haag. kunnen met deze informatie gen van de cursus krijgt u twee (implementatie van richtlijn beslissen of zij zelf de overgang studiepunten voor de Perma- 98/5/EG) in Nederland werkzaam naar een nieuwe structuur ter nente Opleiding. wil zijn onder oorspronkelijke De arbeidsongeschiktheidsverzekering Toetsen beroeps- Inschrijving Wilt u bij inschrijving vermel- Gewijzigde toetslocatie Stagiairs die in maart 2009 met den: naam, voorletter(s) en De toetsen worden afgenomen in opleiding de Beroepsop leiding zijn begon- geslacht; het adres waar de beves- De Jaarbeurs in Utrecht. mét winstdelingsregeling. 16 oktober 2009 nen, hoeven zich niet op te ge- tiging naar toegezonden moet Voorjaarscyclus 2009 ven. Inhalers/herkansers dienen worden en uw cursuscode. Informatie (+ inhalers) zich zo spoedig mogelijk digitaal Nederlandse Orde van Advoca- 10.30-12.30 u. Straf procesrecht (zie www.advocatenorde.nl) of Examengeld ten, afdeling Opleiding: tel. 070- 13.30-14.30 u. Jaarrekeninglezen schriftelijk aan te melden bij Het examengeld voor het inha- 335 35 55 tussen 09.00-12.00 uur. Exclusief voor Roos: de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor advocaten. (geen open boek- mevrouw C. van Rijn, faxnum- len/herkansen van toetsen is door tentamen) mer 070-335 35 34 of per e-mail: de Algemene Raad vastgesteld Daarmee krijgt Roos waar ze recht op heeft: een verzekering afgestemd op haar wensen 15.00-16.00 u. Gedragsrecht c.vanrijnAadvocatenorde.nl. U op H 75 per toets. Na de toets- Alle toetsen worden afgenomen ontvangt een schriftelijke beves- dag ontvangt u een acceptgiro en behoeften, voor een aantrekkelijke premie. Plus preventie-activiteiten op maat en op basis van de meest recente tiging van inschrijving. waarmee u het examengeld kunt persoonlijke begeleiding als ze daarom vraagt. Met als extra voordeel een winstdeling. wetteksten. overmaken. Kijk op www.advocaten.movir.nl of vraag ernaar bij uw adviseur.

508 advocatenblad 25 september 2009 een vrij beroep een zeker bestaan

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 508 18-09-09 12:41 Roos van Kempenaer advocaat en goed verzekerd

Exclusiefvoor advocaten

aantrekkelijke premie én winstdeling

De arbeidsongeschiktheidsverzekering mét winstdelingsregeling.

Exclusief voor Roos: de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor advocaten. Daarmee krijgt Roos waar ze recht op heeft: een verzekering afgestemd op haar wensen en behoeften, voor een aantrekkelijke premie. Plus preventie-activiteiten op maat en persoonlijke begeleiding als ze daarom vraagt. Met als extra voordeel een winstdeling. Kijk op www.advocaten.movir.nl of vraag ernaar bij uw adviseur.

een vrij beroep een zeker bestaan

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 509 18-09-09 12:41 2394-DDF-220x290-FC:Frank 26-8-09 15:58 Pagina 1

Hoezo, leuker kunnen we het niet maken...

Fiscaal vriendelijk beleggen in het Delta Deelnemingen Fonds Beleggen in het rendabele Delta Deelnemingen Fonds (DDF), zonder vennoot schapsbelasting te betalen? Neem dan via Dresdner VPV een 5%-belang in een houdstermaatschappij van DDF. U betaalt dan geen vennootschapsbelasting over het dividend en de koerswinst.* U strijkt dus het vólle fondsrendement op (gemiddeld 9% per jaar sinds de oprichting van het fonds in 2001). Ideaal voor bijvoorbeeld pensioen-, kasgeld-, en manage ment-bv's. Participeren kan momenteel vanaf ca. € 300.000,-.

De ideale belegging voor Vpb-plichtigen 2 x per jaar dividend plús koerswinst, 0% vennootschapsbelasting

Het Delta Deelnemingen Fonds is genoteerd aan de beurs. 'Gewoon' beleggen kan dus ook. Bel voor informatie: Dhr. A.C.G. Bouwmeester, tel. 0182-597777, E-mail: [email protected], www.dresdnervpv.nl

★★★★★ MorningstarTM Rating *Raadpleeg zonodig uw belastingadviseur.

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 510 18-09-09 12:41 2394-DDF-220x290-FC:Frank 26-8-09 15:58 Pagina 1

brieven

De redactie behoudt zich het recht voor reacties en brieven in te korten.

dat de auteur een scherp beeld schetst van Die kwam snel. Niet van de redactie maar Mediagevecht de advocaten. Hetzelfde geldt mijns inziens van een bedrijf uit Nijmegen dat voor Mr. voor de aarzelende notaris en de diverse advertenties verkoopt. De mail van mijn OM-advocatuur medisch specialisten, die ruziën over moe- nieuwe vriend Robert, die mij al tutoyeer- Naar aanleiding van de openbare suggestie ders toerekeningsvatbaarheid. de, begon met ‘Beste Willem, fijn dat ik je van super P-G mr. Brouwer aan landelijk De recensent verwijt de auteur gebrek sprak’ en eindigde met ‘Ik bel je begin vol- deken mr. Bekkers ‘te overwegen’ dat bin- aan aandacht voor de emotionele kant van gende week over je uiting/website.’ De brief nen de Orde van Advocaten eens een keer de zaak en pleit voor een grotere rol van bevatte een uitnodiging om mee te doen wordt benadrukt dat persoonlijk getinte mediation in dergelijke omstandigheden. aan de verkiezingen. Maar onder voorwaar- aanvallen op officieren van justitie onge- Ik vond De erfenis bij tijd en wijle een zeer den: mij werd een nominatie te koop aange- wenst zijn, meen ik dat de landelijk deken emotioneel boek. Over de rol van de medi- boden. Ik was verplicht om onder meer een openbaar zou moeten bevestigen daaraan ator wordt inderdaad weinig gezegd. Des- advertentie van een halve bladzijde in Mr. alle medewerking te zullen blijven geven. ondanks: een aanrader. af te nemen voor de actieprijs van slechts H Ik meen dat andermaal uitgedragen zou 1.650 (normaal H 4.450). Als extra lokkertje moeten worden door de landelijk deken dat (mr. Mathilde Houben, Amsterdam) las ik nog: ‘Je hebt bijna 50% kans om met Hoezo, leuker de advocatuur als beroepsgroep deze on- een interview in een van de volgende Mr’s te wenselijkheid zonder meer zal onderschrij- komen.’ En later: ‘Je zult profijt hebben van kunnen we het niet maken... ven en dat (voor zover mijn kennis reikt) je deelname.’ Waar dat interview over moest ook altijd heeft gedaan. gaan en waar dat profijt dan uit bestaat Niettemin meen ik dat mr. Brouwer werd mij niet uitgelegd. in het openbaar gevraagd moet worden Toen Robert mij vervolgens inderdaad waarom zijn suggestie in de openbaarheid is Geld vragen belde en ik liet weten zeer vereerd te zijn gedaan. Zonder nadere toelichting komt de met de nominatie maar afzag van een ad- suggestie van mr. Brouwer op mij buiten- voor nominatie vertentie, werd ik meteen telefonisch van gewoon desavouerend over en wekt deze de de lijst van genomineerden afgevoerd. zeer onjuiste indruk dat ethiek voor advo- Gouden Muis caten iets onbekends is. Als we praten over Voor de zeven advocaten op mijn kantoor Nou vraag ik mij al een paar dagen af: ben publieke verantwoordelijkheid, dan is een ontvangen wij elke maand twee exempla- ik de enige aan wie geld wordt gevraagd dergelijk verwrongen beeld van advocaten ren van het blad Mr. magazine voor juristen. voor een nominatie of verdient de Mr. elke Fiscaal vriendelijk beleggen in het wel zo’n beetje het laatste dat we in onze Zo nu en dan krijg ik het onder ogen en vol maand twintig maal H 1.650 met deze ru- samenleving kunnen gebruiken. bewondering lees ik dan de rubriek de Gou- briek? Delta Deelnemingen Fonds den Peer. Als ik al die coryfeeën langs zie (mr. J.A. Meijer, advocaat te Den Haag ) komen ben ik mij er triest van bewust dat (W.M. Blaauw, advocaat in Haarlem) Beleggen in het rendabele Delta Deelnemingen Fonds (DDF), zonder ik nooit een Peer zal winnen, zelfs niet zal vennoot schapsbelasting te betalen? Neem dan via Dresdner VPV een worden genomineerd. U begrijpt dan ook dat ik blij verrast 5%-belang in een houdstermaatschappij van DDF. U betaalt dan geen was toen ik vorige week werd gebeld door vennootschapsbelasting over het dividend en de koerswinst.* U strijkt dus een joviale meneer van Mr. die mij meldde Recensie dat in het oktobernummer in deze rubriek het vólle fondsrendement op (gemiddeld 9% per jaar sinds de oprichting de Gouden Muis zou worden gekozen. Ik van het fonds in 2001). Ideaal voor bijvoorbeeld pensioen-, kasgeld-, en De erfenis dacht eerst nog dat dat de prijs was voor het manage ment-bv's. Participeren kan momenteel vanaf ca. € 300.000,-. leukste kleine kantoor, maar het bleek voor klopt niet het kantoor met de mooiste website. Onze In het Advocatenblad van 19 juni recenseerde website was bekeken en men was onder de De ideale belegging voor Vpb-plichtigen Angela Sluijs het boek De erfenis, van Jaap indruk. Wij zouden worden genomineerd! Willems, en betitelde het als een oppervlak- Ik krijg wel eens complimenten over onze 2 x per jaar dividend plús koerswinst, 0% vennootschapsbelasting kige beschrijving van een hoog oplopende site maar had mij nooit gerealiseerd dat de familieruzie over een grote nalatenschap. Ik site bij de top van Nederland behoort. En heb dit boek in één adem uitgelezen en ben het was eigenlijk ook niet mijn prestatie het met dit oordeel zeer oneens. De erfenis is maar die van Serge die de site bouwde. Aan een spannend boek, dat mij een interessan- de andere kant: beter zo een Peer dan nooit te blik gaf op een aantal aspecten van het een Peer. Mij werd een mail toegezegd met Het Delta Deelnemingen Fonds is genoteerd aan de beurs. 'Gewoon' beleggen kan dus ook. erfenisrecht. Angela Sluijs schrijft terecht de details. Bel voor informatie: Dhr. A.C.G. Bouwmeester, tel. 0182-597777, E-mail: [email protected], www.dresdnervpv.nl

★★★★★ MorningstarTM Rating *Raadpleeg zonodig uw belastingadviseur.

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 511 18-09-09 12:41 Mededingingsrecht in vogelvlucht

Inhoud

Reikwijdte Misbruik machtspositie - Machtspositie - Leveringsweigering en essential facility - Excessieve tarieven - Roofprijzen (‘predatory pricing’) - Mededingingsbeperkende kortingen en discriminatie

Mededingingsbeperkende overeenkomsten - Kartels - Vrijgestelde samenwerkingsovereenkomsten en joint ventures - Verticale overeenkomsten - Erkenningsregelingen

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 512 18-09-09 12:41 Mededingingsrecht

Sinds de inwerkingtreding van de Mededingingswet op 1 januari 1998 heeft het mededingingsrecht zich behoorlijk ontwikkeld. Dit eerste overzicht behandelt de belangrijkste ontwikkelingen in Nederland en plaatst ze in de context van het EG-mededingingsrecht. De begrippen ‘misbruik machtspositie’, ‘mededingingsbeperkende overeenkomsten’ en ‘concentratietoezicht’ staan centraal. 1 Binnenkort publiceren we een analyse van verboden afspraken die de mede dinging beperken.

in concurrentie met andere onderne- nen, aangezien zij juridische diensten Martine de Koning mingen kan worden uitgeoefend. aanbieden tegen beloning.7 advocaat te Amsterdam2 Zo kan een bedrijfsonderdeel of on- Gedrag van overheden, waar het gaat dernemersvereniging een onderneming om het uitvoeren van een overheidspre- zijn. Een winstdoel is niet nodig: ook rogatief zoals het afgeven van vergun- stichtingen en sportverenigingen kun- ningen en dergelijke, valt buiten het Reikwijdte nen een onderneming zijn.5 Gelieerde mededingingsrecht.8 Datzelfde geldt vennootschappen worden meestal als voor inkoopactiviteiten ten behoeve van Het mededingingsrecht is alleen van één onderneming beschouwd. overheidstaken.9 toepassing op ondernemingen. ‘Onder- Natuurlijke personen, rechtsperso- neming’ is een ruim begrip, namelijk nen, private en overheidsbedrijven kun- De minister handelt niet als onderne- ‘iedere entiteit die een economische nen onder de definitie vallen. Publiek- ming bij het vaststellen van de registra- activiteit vervult’3. Als er goederen of rechtelijke lichamen kunnen als onder- tievoorwaarden van erkende psychothe- diensten op een markt worden aangebo- neming worden aangemerkt als zij een rapeuten onder de Wet op de beroepen den, is er al snel een economische acti- economische activiteit uitoefenen.6 De in de individuele gezondheidszorg.10 viteit ongeacht rechtsvorm en wijze van aard van de activiteit bepaalt of een en- Ziekenfondsen zijn geen ondernemin- financiering.4 Bepalend is of de activiteit titeit handelt als een onderneming in de

zin van het mededingingsrecht. Advo- 7 NMa besluit 2002, zaak 560 (Engelgeer tegen de caten en andere vrijberoepsbeoefenaren Nederlandse Orde van Advocaten); NMa besluit 1 In deze kroniek wordt echter het concentratie- verrichten een economische activiteit als 2004, zaak 3310 (Nederlands Tandtechnisch toezicht en overigens ook het procesrecht niet Genootschap); en Nma besluit 2004, zaak 3309 behandeld. zij hun beroep als zelfstandige uitoefe- (NIP, LVE, NVP en NVVP). 2 Advocaat bij Kennedy Van der Laan, Amster- 8 Besluit d-g NMa, hierna in voetnoten verkort dam. tot ‘NMa’ (Horeca Nederland/Gemeente Ber- 3 HvJ EG 18 juni 1998, zaak C-35/96 en HvJ EG 23 5 Nederlandse Postduivenhoudersorganisatie, gen), 23 april 2003, zaak 3253. april 1991, zaak 41/90. (ZLU/NPO) Besluit d-g NMa 24 december 2003, 9 HvJ EG 4 maart 2003 (FENIN), T-319/99. 4 HvJ EG 19 februari 2002, zaak C-35/96 (Com- zaak 3611. 10 NMa besluit 26 februari 2003, zaak 2061 missie t. Italiaanse Republiek) [1998] pt. 36; HvJ 6 Nma besluit 2001, zaak 58 (BNA vs. Gemeente (Nederlandse Associatie voor Psychotherapie) en EG 23 april 1991, zaak C-41/90 (Höfner en Elser), Utrecht); NMa besluit 2000, zaak 1010 (BNA vs. besluit op bezwaar 13 april 2004; Rb. Rotterdam pt. 21. Architectenkeuze gemeente Den Haag). 8 november 2004, overzicht nr. 37.

25 september 2009 advocatenblad 513

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 513 18-09-09 12:21 Mededingingsrecht

gen.11 Datzelfde werd aangenomen voor de gemeente Heerlen die een concurrentiebeding met croissanterie Whizz was overeengekomen.12 Whizz kreeg concurrentie en riep het beding tevergeefs in omdat het zou zijn overeengekomen in het kader van een planologische herin- richting van het centrum van Heerlen. Normaliter handelen gemeenten bij verkoop, verhuur en erfpacht van onroerend goed als onderneming.13 Dat is alleen anders als de clausule in kwestie nodig is voor het uitoefenen van een publieke taak, waarover in het onderhavige geval te twisten valt.

Het begrip ‘ondernemersvereniging’ wordt eveneens ruim uitgelegd. Het begrip omvat iedere organisatie die een aantal ondernemingen verenigt. Het is niet van belang of de ondernemersver- worden met het specifieke karakter van belang van de economische onderbou- eniging daadwerkelijk een vereniging sport, waaronder met name het onvoor- wing (en dus ook de bewijslast ter zake) in is of rechtspersoonlijkheid heeft. Ook spelbare karakter, de nauwe samenhang misbruikzaken toe. Dit past bij een brede- hoeft een ondernemersvereniging zelf tussen de sportieve en economische re tendens in het mededingingsrecht. Het geen economische activiteit uit te oe- dimensie en het beginsel van gelijke achterliggende doel is te voorkomen dat fenen om binnen de reikwijdte van het kansen. Hoewel lang niet alle regle- procompetitief gedrag wordt gesanctio- mededingingsrecht te vallen. Indien dit menten van de FIFA met betrekking tot neerd. De Commissie zal optreden indien wel het geval is, zal zij zelf ook als onder- voetbal onder het mededingingsrecht misbruik van machtspositie leidt tot ‘anti- neming kwalificeren. vallen, oordeelde het hof dat, aangezien competitive foreclosure’, afscherming van de activiteiten van een spelersmakelaar de markt met nadeel voor consumenten. Verschillende malen hebben de Commis- economisch van aard zijn en niet zien Verder is nieuw dat de onderneming in sie en de Europese rechters zich gebogen op de specificiteit van de sport zelf, de kwestie mag aantonen dat haar gedrag over mededinging in de sport. Het hof makelaarsreglementen wel binnen de objectief noodzakelijk is dan wel dat sprak zich in 2004 uit over de vraag of reikwijdte vielen. er aanzienlijke efficiencyvoordelen uit de FIFA, de internationale organisatie voortvloeien die zwaarder wegen dan de voor voetbal en organisator van grote concurrentiebeperkende effecten voor toernooien, binnen de reikwijdte van het Misbruik consumenten. De nieuwe benadering is mededingingsrecht valt. Het hof over- overigens reeds in een aantal zaken door woog dat, aangezien FIFA verschillende machtspositie de Commissie toegepast, waaronder de ondernemersverenigingen groepeert, zaak met betrekking tot Microsoft.15 zij zelf ook als ondernemersvereniging Misbruik machtspositie betreft unilate- moet worden aangemerkt. De conse- raal gedrag en doet zich voor als een on- Vaak onderzoekt de NMa uit praktische quentie hiervan was dat door haar uitge- derneming met een economische machts- overwegingen eerst één van deze voor- vaardigde reglementen met betrekking positie misbruik van die positie maakt waarden, bijvoorbeeld of er misbruik is, tot spelersmakelaars daarmee moesten (Art. 82 EG-Verdrag en art. 24 Mw). Het omdat bij afwezigheid daarvan de an- worden aangemerkt als besluiten in de hebben van een economische machtsposi- dere (soms moeilijker te beantwoorden) zin van het mededingingsrecht. Kort tie is derhalve niet verboden. vragen, zoals of er een machtspositie is, gezegd zijn de regels van het mede- De Guidance van de Commissie van 9 kunnen worden overgeslagen.16 Er is be- dingingsrecht van toepassing op alle februari 2009 voor haar prioriteiten bij halve art. 82 EG geen materiële Europese sportactiviteiten met een economische de handhaving van afscherming van de regelgeving:17 de jurisprudentie is door- dimensie. Op dit punt verschilt de sport markt onder art. 82 EG-Verdrag maakt niet van andere economische sectoren. duidelijk dat de nadruk meer zal komen EC Treaty to Abusive Exclusionary Conduct by Er moet echter wel rekening gehouden te liggen op het effect van het gedrag van Dominant Undertakings. Zie http://ec.europa. een onderneming.14 Daarmee neemt het eu/comm/competition/antitrust/art82/index. html. 11 Rb. Rotterdam (CZ OZ/NMa) 7 december 2005, 15 T-201/04 (Microsoft) 2007 ECR II-3601. LJN AU9053, zaak 05/3047. 16 Rb. Rotterdam 3 februari 2005, LJN AS9462, 12 Rb. Maastricht 21 juli 2004. 14 C(2009) 864 final Communication from the zaak 02/3365 (NOLU/NMa). 13 Hiervan zijn vele voorbeelden, onder meer NMa Commission, Guidance on the Commission’s 17 Wel formele: Vo 1/2003, over verhouding tussen besluit 4 mei 2000, zaak 101 (Bloemenmarkt). Enforcement Priorities in Applying Article 82 Europees en nationaal recht.

514 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 514 18-09-09 12:21 slaggevend. Modernisering van art. 82 en Er kan ook misbruik van inkoopmacht Leveringsweigering en uitleg is voorwerp van een discussiestuk.18 worden gemaakt. In de supermarktsector essential facility ging de NMa daarvan overigens niet uit.26 Misbruik kan bestaan in het beperken van Machtspositie de productie, de afzet of de technische De NMa volgt de EG-regels voor het be- De NMa nam zonder nader onderzoek ontwikkeling. Een onderneming met een palen van marktmacht. Hoewel veel ge- aan dat KPN (op toegang tot het open- machtspositie die weigert goederen of klaagd wordt over misbruik van machts- bare telefoonnetwerk)27 en CR Delta (op toegang tot een dienst, faciliteit of infra- positie, leiden relatief weinig zaken tot fokstiersperma) een machtspositie had- structuur te leveren aan, of onredelijke een constatering van inbreuk door de den.28 Met name CR Delta had overigens voorwaarden daarbij hanteert jegens NMa. Een machtspositie onder art. 24 Mw onderbouwd een ander standpunt ver- ondernemingen die daar om vragen, kan bestaat als een onderneming zich op de dedigd. Inmiddels is duidelijk dat als de worden gedwongen toegang (tegen een Nederlandse markt of een deel daarvan onderneming in kwestie tegenbewijzen redelijke vergoeding) te verlenen. Het in belangrijke mate onafhankelijk van aandraagt, de NMa daar serieus mee moet beginsel van contractsvrijheid wordt zo concurrenten, leveranciers, afnemers of omgaan, bijvoorbeeld door nader onder- doorbroken. Zowel de commissie als het eindgebruikers kan gedragen.19 Daartoe zoek te doen. hof heeft verschillende malen geoordeeld dient de geografische en productmarkt dat het plotseling stopzetten van levering te worden afgebakend.20 Vervolgens Er kan een collectieve machtspositie be- van goederen of grondstoffen aan een kunnen de aanbieders en afnemers op staan, een oligopolie die tot coördinatie- vaste klant misbruik van machtspositie die markt worden aangewezen en hun gevaar leidt. Ook deze positie kan, hoewel kan opleveren, vooral als de stopzetting marktaandeel berekenen. Als vuistregel is moeilijk aan te tonen, misbruikt worden van levering is bedoeld om een afnemer er aanwijzing van machtspositie bij 50% en vormt een inbreuk op art. 24 Mw. De als concurrent uit de markt te verdrij- marktaandeel of meer.21 Tegenbewijs kan parlementaire geschiedenis van de Mede- ven.32 Ook weigeren een nieuwe klant te evenwel worden afgeleid uit onder meer dingingswet verwijst naar het bestaan van beleveren, kan misbruik zijn. Afscher- concentratiegraad, toetredingsdrempels, economische of contractuele structurele ming treedt vooral op als de weigering is kopersmacht, aard van de markt, sterk banden tussen ondernemingen.29 Het bedoeld om een afnemer als concurrent wisselende marktaandelen en dergelijke. spraakmakende Airtours, een concentra- op een afgeleide markt uit de markt hou- Wettelijk monopolisten hebben derhalve tiezaak (waarin dus ook het beoordelen den of te verdrijven.33 Als er geen weige- niet noodzakelijkerwijs een machtspo- van de vraag of er een machtspositie is, ring is maar een (veel) te hoge prijs wordt sitie.22 Bij een marktaandeel lager dan centraal staat), werpt in 2002 nieuw licht gevraagd, kan dit een margin squeeze zijn. 25% is er zelden een machtspositie. Bij op dit leerstuk. Het gerecht neemt niet Als onredelijke voorwaarden worden ge- een marktaandeel van minder dan 40% economische banden als vereiste maar steld om een afnemer te ‘disciplineren’ en is er doorgaans geen machtspositie;23 bij hanteert kort samengevat als voorwaar- zo exclusiviteit af te dwingen of parallelle een marktaandeel tussen de 25 en 50% den dat de markt voldoende transparant handel in te dammen, is dit geen essential dienen diverse factoren, zoals die reeds is, dat er prikkels zijn voor onderne- facility, maar valt het onder andere leer- zijn genoemd, in de analyse te worden mingen om de stilzwijgend afgestemde stukken, zoals exclusieve levering.34 betrokken. gemeenschappelijke gedragslijn na te Ook marktgedrag, zoals het hanteren leven en dat er een effectief mechanisme Wanneer is er een essential facility? De van extreem hoge of lage prijzen, kan is voor afschrikking of vergelding bij faciliteit moet onontbeerlijk zijn voor de volgens mededingingsautoriteiten een niet-naleving.30 In de langslepende zaak afnemer om effectief te kunnen concurre- indicatie van een machtspositie zijn.24 De De Telegraaf/NOS HMG, die ook tot diverse ren, bij gebreke waarvan er geen restcon- machtspositie kan op dezelfde maar ook civielrechtelijke beslissingen leidde, nam currentie is en nadeel voor consumenten op een andere markt worden misbruikt.25 de NMa collectieve machtspositie aan resulteert. Soms kan er een objectieve van de NOS en omroepverenigingen met rechtvaardigingsgrond zijn voor de wei- 31 18 Zie voor deze documenten http://ec.europa.eu/ zendtijd. gering. comm/competition/antitrust/art82/index.html. In de zaak-Bronner ging het om toe- 19 HvJ EG 14 februari 1978, zaak 27/76 (United Brands), Jur. 1978, p. 207; zie ook HvJ EG 13 gang tot een distributienetwerk van een februari 1979, zaak 85/76 (Hoffmann-La Roche), krant, zodat een kleinere krant niet zelf Jur. 1979, p. 461. een heel distributienetwerk behoefde op 20 Bekendmaking van de Commissie van 9 decem- vents/Europese Commissie), Jur. 1974, p. 223. 35 ber 1997, PbEG C 372, inzake de bepaling van 26 Brief van de NMa aan de minister van EZ 6 juli te bouwen. Omdat de kleinere krant zelf de relevante markt voor het gemeenschappelijk 2005. een distributienetwerk, alleen of samen mededingingsrecht. 27 NMa besluit 21 mei 2003, zaak 3251 (Pretium/ 21 HvJ EG 3 juli 1991 (AKZO/ EG Commissie), Jur. KPN). 1991. 28 NMa besluit 31 december 2003, zaak 3353 (CR 32 British Sugar; vlg. ICI/ZOJA; United Brands; 22 Zie bijv. NMa besluit 11 juli 2003, zaak 2853 Delta); NMa besluit op bezwaar 25 juli 2005 (CR Volvo-Veng. (DGT v. Relan Arbo). Delta). 33 Zaken 6/73 en 7/73 (Commercial Solvents) 1974 23 C (2009) 864, nr. 14. 29 TK 1995-1996, 24 707, nr. 3, p. 25; HvJ EG 16 ECR 223. 24 HvJ EG 13 februari 1979, zaak 85/76 (Hoffmann- maart 2000 (CEWAL), ECR I-1365. 34 C-468/06-C-478/06 (Sot. Lélos kai Sia vs. GlaxoS- La Roche), Jur. 1979; Zie bijv. ook NMa besluit 11 30 GVEA (Airtours/Commissie) 6 juni 2002, mithKline), 16 september 2008. augustus 2003, zaak 3125 (NHA/LOI). T-342/99. 35 HvJ EG C-7/97 [1998] (Oscar Bronner/Media 25 HvJ EG 6 maart 1974, zaken 6-7/73 (Instituto 31 NMa besluit 10 september 1998, zaak 1 (De Tele- print); ECR I-7817 [1999]; 4 CMLR 112 [1999]; CEC Chemioterapico Italiano en Commercial Sol- graaf/NOS HMG). 53.

25 september 2009 advocatenblad 515

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 515 18-09-09 12:21 Mededingingsrecht

met andere concurrenten, had kunnen deelde, later bekrachtigd door de Hoge kwam op geschriftenbescherming, een opbouwen en daaraan geen technische, Raad41, dat de weigering van de NOS om ‘subcategorie’ van het auteursrecht (vóór economische, juridische of andere obsta- programmagegevens aan De Telegraaf te inwerkingtreding Dw), omdat KPN haar kels in de weg stonden (ondanks dat het leveren, misbruik van machtspositie ople- machtspositie zou misbuiken. De Euro- voor een kleine krant niet rendabel was), verde.42 De NOS weigerde met een beroep pese en Nederlandse telecommunicatie- werd geen misbruik aangenomen.36 De op geschriftenbescherming ingevolgde regelgeving51 bevat een verplichting voor NMa hanteert deze lijn. NEA bijvoorbeeld de Mediawet de programmagegevens aan KPN om ‘relevante informatie’ voor de had geen rechtvaardiging om het verzoek De Telegraaf te leveren, ondanks het eerder samenstelling van telefoongidsen ter be- van Norsk Hydro te weigeren om elektri- door de NMa aan de NOS gegeven bevel schikking te stellen aan derden op ‘billij- citeit te transporteren, en maakte dus wel daartoe.43 Later dat jaar bevestigde de ke, kostengeoriënteerde en niet discrimi- misbruik.37 NMa44 dat er misbruik van machtspositie nerende voorwaarden’. Over de uitleg van werd gemaakt door NOS. Dit besluit hield deze regels, zoals welke gegevens onder Als de essentiële faciliteit een intellectu- stand bij de Rechtbank Rotterdam.45 De de verplichting vallen en wat een redelijke eel eigendomsrecht betreft, ligt het nog NOS werd door het College van Beroep (kostengeörienteerde) vergoeding per genuanceerder. Het mededingingsrecht voor het bedrijfsleven (CBB) echter in het gegeven is, werd uitvoerig geprocedeerd en de uitoefening van het intellectueel gelijk gesteld, omdat de NOS op basis bij OPTA en NMa.52 Het sluitstuk, in ieder eigendomsrecht kunnen op gespannen van het IMS Health-arrest46 pas misbruik geval voorlopig, is het arrest van het HvJ voet staan. Na de bekende Magill-zaak38 maakt van haar machtspositie indien zij EG van 25 november 2004.53 Het HvJ oor- over programmagidsen zijn de criteria de gegevens weigert aan een onderne- deelde naar aanleiding van vragen van het in IMS Health39 verder uitgelegd. IMS ming die hiermee nieuwe producten of CBB in een procedure tussen KPN, OPTA Health had een machtspositie op de rele- diensten wil aanbieden. Het CBB is van en Denda dat onder ‘relevante gegevens’ vante primaire markt van onderzoeksdata oordeel dat de weekendgids die De Tele- alleen de gegevens vallen die nodig zijn voor de farmaceutische industrie die zij graaf wilde aanbieden, niet kwalificeert om een gebruiker van een telefoongids in in een brickstructuur had ondergebracht als een nieuw product.47 Een lagere prijs staat te stellen de abonnees die hij of zij en met een beroep op haar auteursrech- levert nog geen nieuw product op, zoals zoekt te identificeren. ten weigerde zij de brickstructuur (op de ook een civiele rechter later nog eens aanverwante secundaire markt) te licen- bevestigde in de zaak SBS tegen Quote en Al met al neemt de NMa niet snel mis- tiëren aan haar concurrenten op de pri- MTV.48 Overigens speelde deze zaak ook bruik door leveringsweigering aan. De maire markt. Auteursrecht is immers het tegen HMG, die wel wilde leveren maar weigering van de NS bijvoorbeeld om exclusieve recht om te bepalen wie wan- een volgens De Telegraaf een excessieve bedrijfs- en winkelruimte op NS-stations neer van een werk waarop dat recht rust, prijs vroeg.49 te verhuren is geen misbruik.54 De weige- gebruik mag maken.40 Een intellectueel ring iemand te laten betalen met pin of eigendomsrecht behoeft slechts onder In de zaak-KPN/Denda50 voerde Denda chipknip is ook geen misbruik.55 ‘dwang’ gelicentieerd te worden indien de tevergeefs aan dat KPN geen beroep toe- faciliteit daadwerkelijk onontbeerlijk is: Excessieve tarieven a voor de introductie van een nieuw pro- 41 HR 6 juni 2003 (NOS/De Telegraaf), LJN AF5100, Misbruik kan gelegen zijn in het hanteren duct waarnaar vanuit consumenten C01/183. van onbillijk hoge tarieven. Er zijn weinig 42 Hof Den Haag 30 januari 2001 (De Telegraaf/ vraag bestaat; NOS), Mediaforum 2001/3, p. 90 m.nt. Overdijk. Europese zaken over dit onderwerp die b er geen rechtvaardigingsgrond is; en 43 NMa besluit 16 februari 2000 (De Telegraaf/NOS tot een constatering van inbreuk hebben c elke mededinging op een afgeleide en HMG), Mediaforum 2000/3, nr. 22, p. 107 m.nt. Mahler; NMa besluit 10 september 1998 (De markt wordt uitgesloten. Telegraaf/NOS en HMG), Mediaforum 1998/10, nr. Haag 9 maart 1999 (Denda/KPN), Computerrecht 50, p. 304 m.nt Hugenholtz en M&M 1998/4, nr. 1999/3, p. 148 m.nt. Van Overbeek. B101, p. 142, m.nt. Parret. 51 Art. 25 lid 2 van Richtlijn nr. 2002/22/EG van het De NMa boog zich evenals de civiele 44 NMa besluit 3 oktober 2001, Mediaforum 2002/2, Europees Parlement en de Raad van de Europese rechter herhaaldelijk over telefoongids- nr. 7, p. 69 m.nt. Mahler. Unie van 7 maart 2002 inzake universele dienst en programmagegevens. Het hof oor- 45 Rb. Rotterdam 11 december 2002, Rechtspraak. en gebruikersrechten met betrekking tot elek- nl, LJN AF 1811. tronische communicatienetwerken en -diensten 46 Arrest HvJ EG 29 april 2004 (IMS Health), Com- (Universelse dienstenrichtlijn), (PbEG 2002, L 36 Zie ook 94/19/EC IV/34.689 (Sea Containers vs. puterrecht 2004/4, p. 189-196 m.nt. M. de Koning. 108/51); art. 3.1 van Besluit 7 mei 2004 houdende Stena Sealink) 21 december 1993, Interim Mea 47 CBB 15 juli 2004, Rechtspraak.nl, LJN AQ1727. regels met betrekking tot universele dienst- sures OJ L 15, 18.1.1994; 92/213/EEC IV/33.544 48 Voorzieningenrechter Rb. Amsterdam 28 juli verlening en eindgebruikerbelangen (Besluit (British Midland vs. Aer Lingus) 26 februari 2005, LJN AU0253, zaak 317128/KG 05/1040. universele dienstverlening en eindgebruikersbe- 1992, OJ L 96, 10.4.1992. 49 NMa, tweede beslissing op bezwaar HMG 1 april langen), Stb. 2004, 203. HvJ EG 6 april 1995, NJ 1995, 492, m.nt. Verkade. 2004, zaak 1; CBB 7 mei 2004, overzicht nr. 11. 52 NMa/OPTA 14 december 1998, www.opta.nl; 37 NMa besluit 26 november 2002, zaak 650; NMa 50 Rb. Almelo 6 december 2000, Mediaforum 2001/5, OPTA 29 september 1999, Computerrecht 2000/1, besluit op bezwaar 27 maart 2000; Rb. Rotter- p. 177 m.nt. Beunen (KPN/Denda). Het geschil p. 47; Rb. Rotterdam 1 juni 2001 (KPN en Denda/ dam 26 november 2002; CBB 28 mei 2004. over telefoongidsgegevens liep overigens al OPTA). 38 HvJ EG 6 april 1995, NJ 1995, 492, m.nt. Verkade. veel langer, vóór de invoering van de Mw (en 53 HvJ EG 24 november 2004 (KPN/OPTA en 39 Arrest HvJ EG 29 april 2004 (IMS Health), de Dw); zie Pres. Rb. Almelo 5 december 1996 Denda, zaak C-109/03, http://www.curia.europa. Computerrecht 2004/4, p. 189 t/m 196 m.nt. M. de (KPN/Denda), Computerrecht 1997/6, p. 309; Hof eu/. Koning. Arnhem 15 april 1997 (tussenarrest) en 5 augus- 54 NMa besluit 31 oktober 2003, zaak 2996 40 Zie ook artt. 10 e.v. Aw. IMS Health beroept zich tus 1997 (KPN/Denda), AMI 1997/10, p. 214 en (Shakie’s-NS Stations/Servex). op de Duitse auteurswet, maar eigenlijk gaat het Computerrecht 1997/6 m. nt. Struik en Mediaforum 55 NMa besluit 4 april 2003, zaak 3444 (Halberts- om databankrechten op de brickstructuur. 1997/5, p. B72 en 1997/9, p. B127; Pres. Rb. Den ma/De Postbank).

516 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 516 18-09-09 12:21 machtspositie bestond en dat de bereke- ning tegen normrendement niet deugde, alsook dat alle pincontracten met detaillisten aan de banken zouden worden overgedragen. Nadat ook een schikking met detaillisten was bereikt over een verlaging van de pintarieven, maakte de NMa de opgelegde boete in bezwaar on- gedaan.63

De commissie past een tweestappentoets toe. Eerst wordt bepaald of het verschil tussen de gemaakte kosten en de gehanteerde prijs – dat wil zeggen: de winstmarge – excessief is. Hiertoe is een kostenallocatie nodig, wat in de praktijk een uitgebreide economische analyse vergt, zoals uiteengezet in de Port of Hel- singborg-beschikking.64 Als het verschil tussen de kosten en prijzen inderdaad dis- proportioneel is, volgt stap twee. In deze stap wordt beoordeeld of de berekende prijs op zichzelf gezien of in vergelijking met prijzen van concurrerende of vergelijkbare producten of diensten onredelijk is. Dit is in feite een beoordeling van de economische waarde van het product. Pas als uit beide stappen onredelijkheid van de prijzen volgt, is er misbruik. In de NMa-rapportage Havenbedrijf geleid.56 Het doel van het mededingings- vergoedingen door SENA onder de Wet op Rotterdam65 wordt deze tweestappentoets recht is ook niet om prijzen te reguleren, de Naburige Rechten.60 Die constatering gevolgd. Ook niet-kostengerelateerde maar om de mededinging te beschermen. kan juist zijn, maar als motivering voor factoren aan de vraagzijde van de markt, De NMa onderzocht onder meer de de afwijzing van de klacht van Horeca stap twee van de toets, dienen volgens de tarieven van Schiphol57, KLM op de lijn Nederland over de SENA-tarieven onvol- NMa te worden meegenomen. Afnemers naar Curaçao58, en de RTV-pakketten van doende.61 De NMa had geen onderzoek zijn in het bijzonder bereid te betalen UPC en Casema.59 De NMa hanteerde gedaan, maar verwees slechts naar een voor kenmerken specifiek verbonden aan daarbij diverse methoden om te bepalen niet met cijfermateriaal onderbouwde het product hetgeen zij als waardevol of de tarieven onbillijk hoog zijn, zoals internationale tariefsvergelijking. beschouwen. Dergelijke kenmerken im- internationale tariefsvergelijking, bench In al deze zaken nam de NMa geen pliceren niet noodzakelijkerwijs hogere marking tegen vergelijkbare diensten, misbruik aan. De NMa lijkt een duurzame productiekosten, maar verhogen wel de en het vergelijken van rendement tegen disproportie nodig te achten voordat er economische waarde van een product. normrendement. Kostentoerekening excessiviteit bestaat. De relatief hoge haventarieven zouden (nodig voor rendementsvergelijking) was beschouwd kunnen worden als normale geen passende maatstaf bij het innen van Ook de hoogte van pintarieven die Inter- opbrengsten op schaarse input (‘locatio- pay aan detaillisten berekende, onder- nal rent’). Er is in dat geval geen sprake 56 HvJ EG 14 februari 1978 (United Brands), zaak zocht de NMa door een rendementsbe- van efficiencyverlies (‘monopoly rent’) 27/76, Jur. 1978, p. 207. rekening. De NMa constateerde inbreuk want er is geen kunstmatige beperking 57 Rapportage Luchthaventarieven Schiphol, 10 april 2001. omdat er vele malen (vijf- tot zevenmaal) van het aanbod. 58 NMa besluiten 8 november 2000, zaak 273 (Ver- boven normrendement was behaald.62 eniging Vrije Vogel/KLM) en zaak 906 (Swart/ Interpay voerde in bezwaar aan dat geen Roofprijzen (‘predatory pricing’) KLM); en 30 oktober 2001, zaak 2260 (VVV/ KLM); NMa tweede besluit op bezwaar 18 maart Lage prijzen zijn in principe gunstig voor 2004, zaak 2260 (VVV/KLM); Rb. Rotterdam 2 september 2005, LJN AU9056, zaak 04/1244; Rb. 60 NMa besluit 10 april 2003, zaak 2319 (Horeca Rotterdam 18 juni 2003, LJN A10095, 01/2753 Nederland/SENA); zie ook HvJ EG 6 februari 63 NMa besluit op bezwaar 21 december 2005, zaak MEDED. 2003, C-245/00; HR 28 mei 2004 (SENA/NOS), 2910 (Interpay). 59 NMa besluit 12 juni 2003, zaak 1793 (Gemeen- C99/248. 64 COMP/36.568 and 36.570 (Scandlines vs. Port of ten Voorburg en Wassenaar e.a./Casema); NMa 61 Rb. Rotterdam 10 januari 2005, LJN AS9459, Helsingborg, Sundbusserne v. Port of Helsing- besluiten 27 september 2005, zaak 3588 (Case- zaak 03/1561. borg) 23 juli 2004, [2006] 4 CMLR 1223 en 1298. ma) en zaak 3528 (UPC). 62 NMa besluit 28 april 2004, zaak 2910 (Interpay). 65 Den Haag, maart 2005.

25 september 2009 advocatenblad 517

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 517 18-09-09 12:21 Mededingingsrecht

consumenten en voor effectieve concur- rate producten en of er aanbieders zijn die inmiddels ingetrokken ‘regeling klan- rentie. Ondernemingen met een machts- alleen het gekoppelde product aanbieden. tentrouw’. Loyaliteitskortingen en volu- positie kunnen roofprijzen evenwel han- mekortingen die over de gehele afname teren om een concurrent uit de markt te Kortingen die een dominante leverancier over een (te) lange referentieperiode prijzen waarna zij de tarieven weer kun- slechts geeft indien een pakket van ver- worden gegeven, werden ook door het nen verhogen.66 Overigens kan de domi- schillende producten wordt afgenomen, GVEA in onder meer de zaak-Michelin II nante leverancier niet altijd haar verlies kunnen misbruik zijn als daardoor even- afgestraft.74 Ook verplichtingen ten aan- later volledig terugverdienen. Echter, als zeer efficiënte concurrenten van de losse zien van het aanhouden van voorraad een onderneming eenmaal is gestart met producten niet meer kunnen opboksen kunnen dit effect hebben.75 Dominante roofprijzen om een concurrent te elimi- tegen de pakketprijzen. Overigens kan leveranciers kunnen aanvoeren dat hun neren is de neiging om daarmee door te het zo zijn dat de concurrentie op de kortingensysteem voordelen oplevert gaan groot omdat stoppen per definitie markt op het niveau van pakketten plaats- die worden doorgegeven aan consumen- inhoudt dat het reeds geleden verlies niet vindt. Dit is het geval als andere aanbie- ten. Voor standaard volumekortingen is kan worden terugverdiend.67 ders vergelijkbare pakketten producten dergelijk voordeel overigens meer voor aanbieden. Dan kan worden getoetst of de hand liggend dan voor individuele Dergelijk gedrag werd door de NMa de pakketprijs vijandig laag (predatory) volume kortingen (targets).76 geconstateerd toen Waldeck, de moeder- geprijsd is. In de zaak-Carglass werd geen mis- maatschappij van LOI, met Studieplan Een dominante leverancier mag aan- bruik aangenomen omdat de korting stelselmatig cursussen aanbood onder tonen dat haar koppelpraktijken leiden kosten reflecteerde, vanaf de eerste de prijs van NHA, een concurrent.68 Geen tot besparingen op het gebied van pro- transactie werd toegekend en niet over misbruik werd aangenomen ten aanzien ductie en distributie die ten goede komen het geheel van afname maar over de van het tegen of zelfs onder kostprijs ver- aan consumenten. Verpakkingskosten betreffende staffel werd uitgekeerd.77 strekken van glazen zuigelingenflessen kunnen bijvoorbeeld lager zijn door het In de zaak-NOLU/NMa78 werd geen aan ziekenhuizen door Nutricia en Frie- koppelen van producten. Verder kan het misbruik aangenomen omdat de ver- sche Vlag.69 Er was een aparte markt voor bijvoorbeeld relevant zijn of de koppeling schillende kortingen in verschillende wegwerpflessen waarop de aanbieders, die leidt tot verlaagde transactiekosten voor verkoopkanalen werden verklaard door deze flessen bij derden inkochten, geen consumenten omdat zij de producten niet verschillen in verkoop en distributie en machtspositie hadden. Ook hadden ze separaat behoeven te kopen. daardoor kosten en inkomsten. Gevallen geen machtspositie op een andere markt moeten dus wel gelijk zijn willen ver- die ze op deze wijze wilden ‘uitbouwen’ Microsoft maakte zich schuldig aan schillen als discriminatoir gelden. naar een andere markt.70 Het was daarom koppelverkoop omdat zij Mediaplayer niet waarschijnlijk dat zij naderhand hun ingebouwd in Windows op de markt Verschillen in de behandeling van af- prijzen konden verhogen. aanbood. In de zaak Microsoft werd een nemers door een onderneming met een Deze zaak toont dat roofprijzen en dwanglicentie opgelegd met betrekking machtspositie zonder een objectieve koppelverkoop (‘tying’), een vorm van tot gegevens benodigd voor de interface rechtvaardiging kunnen misbruik ople- mededingingsbeperkende korting, nauw tussen programmatuur van derden en van veren.79 De NMa nam geen discriminatie verwante vormen van misbruik zijn. Bij Microsoft.72 door Interpay aan naar aanleiding van koppelverkoop wordt één product gratis Microsoft meende dat het om één geïn- de klacht die Superunie had ingediend.80 of goedkoper aangeboden mits een an- tegreerd product gaat, en niet om gekop- Superunie meende dat zij ten onrechte der product tegelijk wordt afgenomen.71 pelde producten, en ging in beroep. minder korting kreeg dan Ahold, een De koppeling kan contractueel zijn, als eerste afnemer van pintransacties. Su- voorwaarde in het contract. De koppeling Mededingingsbeperkende perunie had dit ook al in kort geding kan ook technisch zijn als – om een goede kortingen en discriminatie gevorderd, maar ondanks dat de rechter werking te verkrijgen – in een machine al- De NMa constateerde misbruik van sterke aanwijzingen zag voor het be- leen navullingen of andere bijbehorende CR Delta door het hanteren van ge-

producten van dezelfde leverancier kun- trouwheidskortingen, kortingen die 74 GVEA 30 september 2003 (Michelin II), T-203/01. nen worden gebruikt. Het gaat erom of er de klant zo’n loyaliteit afdwingen dat 75 GVEA [2003] (Van den Bergh Foods), T-65/98, vraag van consumenten is naar de sepa- overstappen naar een concurrent wordt ECR II-4653. 73 76 C-95/04 P [2007] (British Airways), ECR I-2331. beperkt. De diverse kortingen die CR 77 NMa besluit 22 oktober 2003, zaak 2227 66 HvJ EG 3 juli 1991 (AKZO/EG Commissie), Delta gaf, waren niet op kostenbespa- (Carglass); CBB 17 november 2004. C-62/86, Jur. 1991, p. 3359; T-340/03 (France ringen gebaseerd. De korting werd bere- 78 Rb. Rotterdam 3 februari 2005 (NOLU/NMa), Telecom) [2007] ECR II-107. LJN AS9462, zaak 02/3365; zie ook Voorzienin- 67 COMP/38.233 (Wanadoo Interactive), 16 juli kend over het geheel van de afname over genrechter Rb. Arnhem 7 juli 2005 (Keukenland 2003. een jaar, er was een testerskorting en een e.a./AEP), LJN AU1726, zaak 125946. 68 NMa besluit 11 augustus 2003, zaak 3125 (NHA/ 79 COMP/36.568 and 36.570 (Scandlines vs. Port of LOI). Helsingborg, Sundbusserne v Port of Helsing- 69 NMa besluit op bezwaar 26 januari 2004, zaak borg) 23 juli 2004, [2006] 4 CMLR 1223 en 1298. 2872 (Beldico/Nutricia Friesche Vlag). 72 T-201/04 (Microsoft), [2007], ECR II-3601. 80 NMa besluit 28 april 2003, zaak 2978 70 HvJ EG 14 november 1996 (Tetra Pak II), 73 NMa besluit 31 december 2003, zaak 3353 (CR (Superunie/Interpay); NMa besluit op bezwaar C-333/94 P, Jur. 1996, p. I-5951. Delta); NMa besluit op bezwaar 25 juli 2005, 29 juni 2005, zaak 2978/147 (Superunie/Inter- 71 T-30/89 (Hilti), [1991] ECR II-1439. zaak 3353 (CR Delta). pay).

518 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 518 18-09-09 12:21 staan van een machtspositie, wees hij de welbewust vervangt door een feitelijke in bepaalde typen overeenkomsten, vordering af.81 Na beoordeling van de samenwerking.84 zoals verticale en horizontale overeen- (on)gelijkheid van de diensten, dienen Overigens moet het gaan om samen- komsten, worden in groepsvrijstellings- mogelijke rechtvaardigingsgronden werking tussen twee of meer autonome verordeningen (met bijbehorende richtte worden getoetst. In dit geval was ondernemingen85 en om economische snoeren) uitgezonderd van het verbod.91 verschillende behandeling geoorloofd activiteiten. De overeenkomst van een Deze groepsvrijstellingsverordeningen omdat Ahold als first mover investerings- moederonderneming met haar doch- zijn door middel van een schakelbepa- risico’s had gelopen en garanties aan teronderneming zal in het algemeen ling van toepassing ook op Nederlandse Interpay had afgegeven. De extra kortin- buiten toetsing vallen. Ook hier worden situaties.92 gen zijn, voor een bepaalde termijn, een economische activiteiten ruim opgevat. beloning daarvoor. Gemeenten handelen ten aanzien van Een individuele uitzondering wordt ge- de exploitatie van openbare telefoontoe- maakt als – kort gezegd – de voordelen stellen en reclame als onderneming.86 ervan zwaarder wegen dan de nadelen Sporters die recent klaagden over het (art. 17 Mw).93 Er moet een bijdrage zijn Mededingings dopingreglement bijvoorbeeld konden aan de verbetering van de productie of niet worden weggestuurd met de mede- van de distributie of er moet bevorde- beperkende deling dat dit geen economische activi- ring zijn van technische of economische overeenkomsten teit betreft.87 vooruitgang. Een billijk aandeel van de voordelen moet aan gebruikers ten Mededingingsbeperkende overeenkom- goede komen. De beperkingen moeten Naast unilateraal gedrag kan ook bila- sten zijn niet altijd verboden.88 Bagatels, niet onmisbaar zijn en mogen geen mo- teraal of multilateraal gedrag strijdig overeenkomsten met een slechts margi- gelijkheid geven de mededinging voor met het mededingingsrecht zijn (art. 81 nale betekenis in de markt, zijn uitge- een wezenlijk deel van de betrokken EG-Verdrag). Overeenkomsten die ertoe zonderd.89 Voorts zijn nevenrestricties, goederen en diensten uit te schakelen. strekken of ten gevolge hebben dat de beperkingen die verband houden met mededinging op de Nederlandse markt een concentratie, uitgezonderd (art. 10 Als een overeenkomst ertoe strekt de of een deel daarvan wordt verhinderd, Mw).90 Veelvoorkomende beperkingen mededinging te beperken gaat het om beperkt of vervalst, zijn verboden (art. een hard core restrictie. Dat weegt een stuk

6 Mw). De beperking van de mededin- 84 HvJ EG 14 juli 1972, zaak 48/69 (ICI/Commissie), zwaarder dan als het slechts een gevolg ging moet wel merkbaar zijn.82 Deze Jur. 1972, p. 658. betreft. Hard core restricties vallen der- overeenkomsten zijn van rechtswege 85 De Rotterdamse taxicentrale (‘RTC’) en daarbij halve zelden tot nooit onder de genoem- aangesloten taxiondernemingen werden door nietig. Het gaat niet alleen om over- de NMa niet als één onderneming gezien. RTC de uitzonderingen. Overigens moet ook eenkomsten in privaatrechtelijke zin, werd beschouwd als een ondernemersvereni- bij hard core restricties de merkbaarheid maar ook om onderling afgestemde ging. NMa besluit 8 januari 2003, zaak 2819 worden onderzocht.94 (RTC). feitelijke gedragingen en besluiten van 86 Voorzieningenrechter Rb. Amsterdam 5 oktober ondernemersverenigingen. Een besluit 2006 (KPN Telecom/JCDecaux), nr. 350485/KG van een ondernemersvereniging bestaat 06-1513 PEE, LJN AY9545. 87 HvJ EG 17 juli 2006 (Meca/Medina), zaak bijvoorbeeld als een aanbeveling een C-519/04, Jur. 2006,p. I-6991. Dit lijkt een koers- getrouwe weergave is van de wil van een wijziging: voorheen werden regels van zuiver 91 Verordening (EG) nr. 2790/1999 verticale over- ondernemersvereniging om het gedrag sportieve aard geacht buiten het toepassingsbe- eenkomst, Pb EG 1999, L 336/21; Richtsnoeren reik van art. 81 EG-Verdrag te liggen. verticale beperkingen, PbEG 2000, C 291/1; Veror- van zijn leden overeenkomstig de aanbe- 88 De hier genoemde uitzonderingen zijn niet- dening (EG) nr. 2658/2000 Specialisatieovereen- veling te coördineren. De leden moeten limitatief. Voor het beheer van diensten van het komsten, PbEG 2000, L 340/3); Verordening (EG) algemeen economisch belang gelden bijvoor- nr. 2659/2000 O&O overeenkomsten, PbEG 2000, de aanbeveling wel kennen, maar de beeld andere regels (art. 11 Mw). L 304/7; Richtsnoeren horizontale samenwer- aanbeveling hoeft geen weergave te zijn 89 Art. 7 Mw zondert overeenkomsten uit op kingsovereenkomsten, PbEG 2001, C3/02. Enkele van de wil van de leden.83 Een onderling basis van een omzetdrempel, voor goederen specifieke groepsvrijstellingen: Verordening H 4.540.000 en voor diensten H 908.000. Het (EG) nr. 772/2004 Technologieoverdracht, PbEG afgestemde feitelijke gedraging kan Europese recht (Bekendmaking van de Commis- 2004, L123; Richtsnoeren voor de toepassing van worden getypeerd als een vorm van co- sie van 22 december 2001, PbEG C 368, inzake art. 81 EG op technologieoverdracht, PbEG 2004, ördinatie die de risico’s van concurrentie overeenkomsten van geringe betekenis die de C101; Verordening (EG) nr. 358/2003 Verzeke- mededinging niet merkbaar beperken in de zin ringsovereenkomsten, PbEG 2003, L 53; Veror- van art. 81 lid 1, van het verdrag tot oprichting dening (EG) nr. 1400/2002 Motorrijtuigen, PbEG 81 Voorzieningenrechter Rb. Utrecht 14 februari van de Europese Gemeenschap (de minimis)) 2002, L 203; Verordening nr. 823/2000 Lijnvaart- 2002 (Superunie/Interpay), LJN AD9289, zaak doet dit op basis van marktaandeeldrempels. ondernemingen PbEG 2000, L 100. 01-1304. Horizontale overeenkomsten zijn een bagatel 92 Artt. 12 en 13 Mw. 82 NMa besluit van 19 oktober 2006, zaak 757/216 als de gezamenlijke marktaandelen van de bij de 93 NB: hier wordt niet bedoeld de zogeheten ‘rule (Secon); CBB 7 december 2005 (Secon en G-Star), overeenkomst betrokken ondernemingen min- of reason’-benadering waarbij de afweging van LJN AU 8309. der dan 10% marktaandeel op de totale relevante voor- en nadelen kan leiden tot de conclusie dat 83 Rb. Rotterdam 28 februari 2006 (Bovag en markt bedragen. Bij verticale overeenkomsten de overeenkomst niet mededingingsbeperkend NCBRM/RvB NMa), nr. MEDED 04/3141 WILD, (bijv. distributieovereenkomsten) mag het geza- is. Alleen als aan de cumulatieve vereisten is LJN AX1341; Rb. Rotterdam 22 mei 2006 (AUV menlijke marktaandeel maximaal 15% zijn om voldaan, kan er sprake zijn van een ontheffing. Coöperatieve Nederlandse Veterinair Farmaceu- nog als bagatel te kwalificeren. 94 HvJ EG 9 juli 1969 (Volck/Vervaecke), zaak 5/69, tische groothandel), UA/ RvB NMa, nr. MEDED 90 Mededeling nevenrestricties bij concentraties Jur. P. 295; zie ook richtsnoeren horizontale 03/3812 BRO1, LJN AX8425. (PbEG 2005, C 56). overeenkomsten, randnr. 18.

25 september 2009 advocatenblad 519

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 519 18-09-09 12:21 Mededingingsrecht

Kartels de boetes, verlichtende en verzwarende informatie.99 De NMa baseerde haar Horizontale afspraken, dat wil zeggen: omstandigheden enzovoort. besluit voornamelijk op aantekeningen afspraken tussen (potentiële) concur- In het algemeen is de tendens dat en verklaringen ter zake van een bijeen- renten95, op het gebied van prijs, quota, Nederlandse rechters minder vaak op komst van de operators. De rechtbank marktverdeling, het uitwisselen van voorhand, zonder concrete bewijzen, vernietigde het besluit op bezwaar ge- commercieel gevoelig informatie en- oordelen dat de mededinging merk- deeltelijk omdat niet van alle partijen zovoort, zijn hard core restricties. Deze baar wordt beperkt. Dat betekent dat was aangetoond dat ze bij de bijeen- afspraken grijpen het meest direct in de bewijslast en -standaard zwaarder is komst betrokken waren en omdat niet op de concurrentieverhoudingen en geworden voor de NMa, maar ook voor alle onderdelen van de inbreuk bewezen het is daarom een kernactiviteit van de partijen. dan wel voldoende gemotiveerd waren. mededingingsautoriteiten om kartel- De NMa had volgens de rechtbank wat deelnemers op te sporen en te bestraffen. Wat betreft de vaststelling dat er een betreft het uitwisselen van informatie De mededingingsautoriteiten hebben kartel actief is zijn de volgende zaken in inzake postpaid abonnementen moeten spelregels voor het ‘klikken’ in het leven het bijzonder noemenswaardig. ingaan op de door partijen naar voren geroepen. Hoe meer bewijzen een kartel- De scheidslijn tussen parallel gedrag gebrachte bewijsvoering. deelnemer uit eigen beweging naar vo- en daadwerkelijke afstemming is vaak De rechtbank hinkt hier echter enigs- ren brengt, hoe groter de kans op gehele dun. Parallel gedrag kan een indicatie zins op twee benen. Zij acht het direct of gedeeltelijke clementie.96 zijn dat er afstemming bestaat. Of dat bewijs, zoals verklaringen en documen- zo is, behoeft niet in alle gevallen on- ten, voldoende voor de NMa om alter- In de afgelopen jaren waren uiteenlo- derzocht te worden, maar alternatieve natieve verklaringen te mogen passeren pende kartels voorpaginanieuws. De verklaringen dienen doorgaans wel on- tenzij de deelnemers een andere hoe- Europese Commissie trad op tegen bier- derzocht te worden. Ingevolge de Euro- danigheid bij de bijeenkomst kunnen brouwers, cementboeren, liftbedrijven pese Woodpulpzaak kan parallel gedrag aantonen, alsook publiekelijk afstand en anderen. De NMa is jarenlang bezig enkel als bewijs van afstemming dienen hebben gedaan van het besprokene. Er geweest met afhandeling van zaken over als afstemming de enige aannemelijke loopt nog beroep van deze uitspraak. voorafspraken in de bouwsector en deel- verklaring ervoor is.97 De Nederlandse sectoren door middel van een speciale, Texaco-zaak98 is illustratief in dit ver- Van belang is de constatering dat er zel- versnelde procedure. Deze procedure band. De NMa meent dat voor het be- den of nooit een rechtvaardiging te vin- houdt onder meer in dat de bedrijven staan van wilsovereenstemming in een den is voor een kartel. Zogeheten ‘crisis- geen individuele inzage in stukken heb- horizontale relatie het niet noodzakelijk kartels’, afspraken om bijvoorbeeld een ben en geen bezwaren kunnen richten is dat de pomphouders zich hebben neerwaartse prijsspiraal in een econo- tegen de vaststelling dat er een verboden verbonden aan een gemeenschappelijk mische malaise te doorbreken, zijn on- kartel was. Deelname aan deze procedu- plan voor brandstofkortingen. Volgens danks de goede bedoelingen verboden.100 re levert een korting op de boete op. Wei- de NMa kan er afstemming zijn, ook Toch kunnen uitzonderlijke omstan- nig bouwers kozen daarom voor indivi- als karteldeelnemers niet weten wie de digheden wel tot verlaging van boetes duele afhandeling van hun zaak. Daar- andere deelnemers zijn. In casu zou dat leiden. Verzachtende omstandigheden naast waren bijvoorbeeld ook de garna- volgen uit een advertentie en gezamen- werden aangenomen toen in Frankrijk len- en fietsenkartels en de zaak over het lijk prijsgedrag, al dan niet via Texaco boeren gezamenlijk acties tegen import afschaffen van hardwaresubsidies door tot stand gekomen. Vanzelfsprekend van vlees namen naar aanleiding van op mobiele operators spraakmakend. Een is horizontale prijsafstemming tussen dat moment in het Verenigd Koninkrijk en ander heeft interessante beschikkin- wederverkopers via de leverancier (of geconstateerde besmettingen met gek- gen en uitspraken opgeleverd, met name rechtstreeks) een kartel. kekoeienziekte.101 op het gebied van bewijsgaring, bewijs- In de garnalenzaak, waar Duitse, standaard en bewijslast. Veel zaken han- Vanuit oogpunt van bewijs is interes- Deense en Nederlandse productenorga- delen over individuele betrokkenheid, sant de onderlinge afgestemde feitelijke nisaties en garnalenhandelaren in het duur van betrokkenheid, hoogte van gedraging van mobiele operators tot kader van een trilateraal overleg afspra- verlaging van hardwaresubsidies en het ken hadden gemaakt over vangstbeper- uitwisselen van concurrentiegevoelige kingen en minimumprijzen, werden 95 Ondernemingen zijn potentiële concurrenten als zij met beperkte investeringen/inspanningen actief kunnen worden op elkaars markt. 96 Mededeling van de Commissie betreffende 99 Rb. Rotterdam 13 juli 2006 (KPN, Vodafone, e.a./ immuniteit tegen geldboeten en vermindering RvB NMa), nr. MEDED 04/3242 WILD, 04/3243 van geldboeten in kartelzaken, PbEG 2006, C 97 HvJ EG (Woodpulp), C-89/85, C-104/85, C-114/85, STRN, 04/3244 WILD, 04/3255 STRN, 04/3276 298 en Richtsnoeren Clementietoezegging met C116/85, C117/85, C-12/85-C-129/85), Jur. 1993, WILD, MEDED 06/1036 WILD, 06/1038 STRN, betrekking tot het niet opleggen of verminderen p. I-1307. 06/1039 WILD en 06/1041 STRN, LJN AY4035, van boetes in zaken ingevolgde art. 6 jo. 56, 57 98 Rb. Rotterdam 23 juni 2005 (Texaco en Texaco- M&M 2006, nr. 7 m.nt. Korsten. en 62 Mededingingswet, Stcrt. 2002, 122. Op 13 pomphouders/d-g NMa), zaaknrs. MEDED 100 Beschikking van de Commissie van 3 mei 1994, juli 2007 heeft de NMa een ontwerprichtsnoer 03/2527 WILD, MEDED 03/2544 KNP en PbEG 1994, L131/15; Beschikking van de Commis- clementie gepubliceerd en het bedrijfsleven en MEDED 03/2545 KNP, LJN AT8817; NMa besluit sie van 4 juli 1984, PbEG 1984, L 207/17. de advocatuur om commentaar gevraagd; zie op bezwaar 16 juli 2003, zaak 2498 (Texaco), nrs. 101 HvJ EG 13 december 2006, T-217/03 en T-245/03, www.nmanet.nl. 18 en 30. Jur. 2004, II-239.

520 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 520 18-09-09 12:21 de vissers na bezwaar en uitspraak van rieven elementen van concurrentie tus- van software), zoals bijvoorbeeld de af- de Rechtbank Rotterdam lichter beboet sen de betrokken partijen op de markt. spraak octrooien van de ander niet aan te omdat geen sprake was van een zeer vechten, zijn mededingingsbeperkend, zware overtreding. Een reden daarvoor De laatste jaren staat civielrechtelijke terwijl licentieovereenkomsten op zich- was dat de communautaire regelingen afwikkeling van schade als gevolg van zelf doorgaans niet mededingingsbeper- inzake gemeenschappelijke marktorde- kartels in de belangstelling. Tot nu toe kend zijn. Specialisatieovereenkomsten, ning inzake vis moeilijk te interpreteren heeft dit tot weinig zaken geleid, maar waarbij concurrenten afspreken zich zijn en dat uitvoering is geprobeerd dat kan veranderen. Ten aanzien van een ieder op een eigen terrein te focussen, te geven aan een communautaire taak Italiaans kartel van verzekeringsmaat- zijn om voor de hand liggende redenen (vangstbeperking). Dit gold slechts voor schappijen werd uitgemaakt dat eenie- aan zeer strenge eisen onderworpen. de vissers en niet voor de bij het trilate- der de nietigheid van kartelafspraken raal overleg betrokken handelaren. Het kan inroepen en, indien er een causaal Ingeval in een onderneming zeggen- feit dat van overheidswege positief tegen verband bestaat tussen de afspraak en schap wordt uitgeoefend door meer dan het overleg werd aangekeken, is geen de schade, deze schade kan vorderen.104 één andere onderneming (‘gezamenlijke excuus. Op de producentenorganisaties Het Europees en Nederlands mededin- zeggenschap’), is sprake van een ge- rustte een plicht om te onderzoeken in gingsrecht bevatten geen concrete regels meenschappelijke onderneming, ofwel hoeverre de afspraken geoorloofd waren. ter zake en laat dit aan het nationale een joint venture.106 Van gezamenlijke (proces)recht over, met dien verstande zeggenschap is sprake indien twee of Brancheorganisaties, van kappers tot dat het gelijkwaardigheids- en doeltref- meer ondernemingen of personen de psychologen, die zich schuldig maken fendheidsbeginsel toepasselijk zijn. mogelijkheid hebben een beslissende in- aan het hanteren van adviesprijzen, Doeltreffend is in dit verband niet alleen vloed op een andere onderneming uit te zijn diverse keren hard op de vingers reële schade, maar ook gederfde winst oefenen. Beslissende invloed betekent in getikt.102 Hoewel in verticale relaties, en rente. dit verband dat men bij machte is maat- binnen één distributiekolom, advies- regelen die het strategische commerciële tarieven alsook maximumprijzen zijn Vrijgestelde samenwerkingsover- gedrag van de onderneming bepalen, te toegestaan, luistert de rol van bran- eenkomsten en joint ventures blokkeren.107 Het gaat om beslissingen cheorganisaties in dit opzicht nauw Samenwerking tussen bedrijven, ook als met betrekking tot onder andere inves- omdat dit horizontaal een effect op de deze concurrenten van elkaar zijn, kan teringen en dienstverlening, onderne- gehanteerde prijzen teweegbrengt.103 De onder omstandigheden wel geoorloofd mingsstrategie, goedkeuring van jaar- brancheorganisaties voor psychologen zijn. De diverse Vrijstellingsverordenin- lijkse begrotingen, de goedkeuring van en psychotherapeuten kregen weliswaar gen inzake horizontale overeenkom- het businessplan, het dagelijks bestuur bij de Rechtbank Rotterdam deels gelijk sten stellen een aantal van dergelijke en de mededingingsstrategie, strategi- omdat werd vastgesteld dat de NMa overeenkomsten vrij, mits bepaalde sche beslissingen (zoals de benoeming onvoldoende aandacht had besteed aan marktaandeeldrempels niet worden van het management), beslissingen ten de economische effecten van de advies- overschreden en er geen hard core res- aanzien van de belangrijkste leverings- tarieven; toch verklaarde de NMa de tricties zijn.105 De horizontale richtsnoe- en distributiecontracten, vetorecht over bezwaren alsnog ongegrond omdat de ren verduidelijken met voorbeelden wat businessplannen. Het is niet vereist dat adviestarieven in de praktijk niet zonder wel en niet is toegestaan. Samenwerking de moederondernemingen alle vetorech- betekenis waren. Het feit dat de tarieven op het gebied van onderzoek en ontwik- ten hebben. Afhankelijk van de omstan- zonder druk of dwang, en dus zuiver als keling heeft in het algemeen minder digheden kan het voldoende zijn dat er advies, golden, is volgens de NMa niet negatief effect op de mededinging dan slechts sprake is van een paar, of zelfs relevant. Ook zonder dat kunnen de ad- bijvoorbeeld gezamenlijke marketing één, van deze vetorechten. viestarieven ertoe leiden dat leden met en verkoop, waarbij immers de concur- een zekere mate van zekerheid kunnen rentievoorwaarden gezamenlijk worden voorzien welk prijsbeleid hun concur- vastgesteld. Gezamenlijke productie is 106 Het is in deze kroniek niet mogelijk alle hiervoor genoemde samenwerkingsvormen te renten zullen volgen. Of dat het geval is, vaak wel geoorloofd, vooral als het voor behandelen. Een veelvoorkomende verschij- hangt af van de economische en juridi- beperkte duur is en volgt op een geza- ningsvorm van samenwerking tussen bedrijven, sche context. Gezien het aantal aangeslo- menlijk onderzoeks- en ontwikkelings- de joint venture, licht ik eruit vanwege de over- vloedige jurisprudentie. Art. 3 Verordening (EG) ten psychologen en psychotherapeuten, traject, bijvoorbeeld van medicijnen. Be- nr. 139/2004 EG-Concentratieverordening, PbEG zijn de verenigingen als gezaghebbend paalde bepalingen ter zake van techno- 2004, L 24/1. te beschouwen. Bovendien vormen de ta- logieoverdracht (inclusief de licentiëring 107 Zie bijvoorbeeld NMa besluit 1998, nr. 890/ ECN-KEMA. Wanneer er meer dan twee moederondernemingen zijn, gaat het om vetorechten 104 HvJEG 13 juli 2006 (Manfredi), C-295/04 t/m ten aanzien van beslissingen als de begroting, 102 NMa besluit van 21 december 2006, zaak C-298/04), Jur. 2006, I-6619. het bedrijfsplan, belangrijke investeringen of de 3309/263 (Psychologen); zie ook Rb. Rotterdam 105 Verordening (EG) nr. 2658/2000 Specialisatie- benoeming van de directie. Voor het verkrijgen 17 juli 2006, nr. MEDED 05/2213 t/m 2215-WILD, overeenkomsten, PbEG 2000, L 340/3); Verorde- van gezamenlijke zeggenschap is het evenwel LJN AY4928. ning (EG) nr. 2659/2000 O&O overeenkomsten, niet vereist dat de moederondernemingen bij 103 Besluit vrijstellingen samenwerkingsovereen- PbEG 2000, L 304/7; Richtsnoeren horizontale machte zijn een beslissende invloed uit te oefe- komsten detailhandel, Stb. 1997, 704. Dit besluit samenwerkingsovereenkomsten, PbEG 2001, nen op het bestuur van de gemeenschappelijke is per 1 januari 2008 vervallen. C3/02. onderneming.

25 september 2009 advocatenblad 521

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 521 18-09-09 12:25 Mededingingsrecht

Ten aanzien van de toepasselijkheid van de mededingingsregels wordt onderscheid gemaakt tussen twee soorten joint ventures, namelijk concentratieve en coöperatieve joint ventures. Een concentratieve joint venture valt onder de con- centratieregels van de Europese Concen- tratieverordening/34 Mw. Op een coöpe- ratieve joint venture zijn de artt. 81 (82) EG en 6 (en 24) Mw van toepassing.108 Bij een concentratieve joint venture moet de gemeenschappelijke onderneming op duurzame basis werkzaam zijn en de gemeenschappelijke onderneming moet werkzaam zijn op een markt en daar alle functies van een zelfstandige economische eenheid vervullen.109 Het moet, met andere woorden, om een compleet bedrijf gaan (een ‘full function’ joint venture), dat eigen personeel, middelen, knowhow, zelfstandig financieel beleid en dergelijke heeft en niet of nauwelijks voor de moederondernemingen werkt. Een concentratieve joint venture wordt beoordeeld onder de regels van het concentratietoezicht. Dit betekent dat wordt bekeken of de omzetdrempels worden behaald, hetgeen meldingsplicht bij de Europese Commissie dan de samenwerking mededingingsbeper- gelegd. Er gelden speciale regels voor wel de NMa kan opleveren. De toetsing kend zijn. selectieve distributie, agentuur, franchi- die na melding wordt uitgevoerd, is op Interpay, een joint venture van de sing enzovoort. basis van het concentratietoezicht, dus banken, werd door de NMa bijvoorbeeld primair op basis van de marktaandelen beoordeeld als coöperatieve joint ven- De Vrijstellingsverordening Verticalen van partijen in het licht van de aard en ture die als gezamenlijk verkoopkantoor geeft groen licht voor diverse restricties, structuur van de relevante markt en fungeerde, waardoor de mededinging mits de marktaandelengrens niet is over- de andere aanwezige partijen. Partijen werd beperkt.111 De NMa meende dat er schreden. De bijbehorende richtsnoeren achten het vaak gunstig als hun joint geen sprake was van zelfstandig bestuur. geven uitleg daarbij, maar ook voor de venture onder het concentratietoezicht wijze van beoordeling als de marktaan- valt, omdat dit relatief snel duidelijk- Verticale overeenkomsten delengrens wel wordt overschreden. Het heid schept. Non-concurrentiebedingen, Verticale overeenkomsten, overeenkom- past niet in het bestek van deze kroniek bijvoorbeeld, worden dan als nevenres- sten tussen bijvoorbeeld leveranciers om hierop in te gaan. Wel komen enkele trictie bij een concentratie beoordeeld.110 en hun distributeurs, zullen in het belangwekkende beslissingen en uit- Een coöperatieve joint venture wordt algemeen minder snel mededingings- spraken aan de orde. door middel van self-assessment onder beperkend zijn dan horizontale bepa- Adviesprijzen zijn in verticale rela- de kartelbepalingen getoetst. Met name lingen. Bepaalde bepalingen in verticale ties toegestaan, maar als druk of dwang als er coördinatie(gevaar) is, dat wil zeg- relaties zijn echter hard core restricties. op naleving daarvan bestaat, is volgens gen dat prijsafstemming, marktverde- Leveranciers mogen hun distributeurs de verticale richtsnoeren sprake van ling enzovoort voor de hand liggen, zal geen vaste of minimumprijzen opleggen verboden prijsbinding. In de zaak-MF omdat dit de concurrenten binnen één Design/Eastborn stond de vraag centraal brand beperkt. Het toewijzen van een of de leverancier een duurovereenkomst 108 Zie MvT Mededingingswet, par. 10.4; zie ook het inleidende artikel ‘De joint venture in het mede- gebied aan distributeurs is toegestaan, mocht opzeggen omdat de distributeur dingingsrecht’, in de reader p. V-3 e.v. maar passieve verkoop (op initiatief van de adviesprijs van de leverancier niet 109 NMa besluit 10 december 1998, zaak 1073 (West- de klant) mag niet aan banden worden naleefde.112 De distributeur verkocht via land); NMa besluit 22 februari 1999, zaak 1124 (AVL – BAG); NMa besluit 16 juli 1999, zaak 1551 haar website met een fikse korting. De (Hermans Holding – Beleggingsmaatschappij Scholtens – Standaard Boekhandel). 111 NMa besluit op bezwaar 21 december 200, zaak 110 Rb. Groningen 17 november 2006 (CBR/EOC), 2910; NMa besluit 28 april 2004, zaak 2910 112 Rb. Almelo 10 mei 2006 (MF Design/Eastborn), nr. 87222 KG ZA 06-327, LJN AZ5886. (Interpay). nr. 71739/HA ZA 05-569, LJN AX1494.

522 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 522 18-09-09 12:25 rechtbank concludeert dat, nu er geen segever moeten doen. De franchisene- rante en toegankelijke erkenningsrege- wilsovereenstemming was wat betreft de mer is daardoor geheel ondergeschikt ling die objectieve eisen stelt en waarbij prijs, de opzegging niet strijdig is met aan de franchisegever. De overeenkomst de toelating onafhankelijk getoetst het mededingingsrecht. Daar is in het is erop gericht de concurrentie tussen de wordt (beroepsmogelijkheid), heeft geen licht van Adalat113 wel iets voor te zeggen: klusjesman en de franchisegever uit te mededingingsbeperkend effect. Als min- immers, bij afwezigheid van wilsover- schakelen alsook tussen de klusjesman- der dan 20 procent van de marktdeelne- eenstemming is er geen overeenkomst. nen onderling. mers zijn aangesloten bij de regeling, is De dreiging met opzegging zou wel Op deze uitspraak valt wel wat af te er overigens onvoldoende effect om van kunnen kwalificeren als een vorm van dingen. De rechtbank verzaakt om de een merkbare mededingingsbeperking dwang. De horizontale richtsnoeren merkbaarheid te onderzoeken. Verder is te spreken. Dat laatste was aan de orde in binden overigens niet, dus wellicht is de er in iedere franchiserelatie een zekere de zaak-Agrofino/SRB en SET118, waar de rechtbank hier bewust een andere weg mate van ondergeschiktheid, omdat ten Rechtbank Den Haag in de bodemproce- ingeslagen. behoeve van het bewaken van de unifor- dure, anders dan de voorzieningenrech- Een algemene conclusie is nog niet te miteit van de formule, de franchisege- ter, concludeerde dat aan de grens van 20 trekken. In de zaak-Make it Easy/Vloet114 ver de franchisenemer instructies mag procent niet was voldaan. bijvoorbeeld kwam de voorzieningen- geven en mag controleren. Ook centrale In het reglement van de Golfbond rechter ook op een andere conclusie uit, inkoop, indien nodig voor gezamenlijke staat dat aanmelding voor het GVB- zonder stil te staan bij de vraag of er identiteit en/of kwaliteit, is daarbij toe- examen slechts kan geschieden door een wilsovereenstemming was. Dit betrof gestaan. Ten slotte is het, kijkend naar door de Professional Golfers Associatie een beslissing inzake franchise. Over de economische impact van de afspra- Holland erkende professional. Twee franchise en verticale prijsbinding werken, de vraag of het beperken van intra- daarbij niet aangesloten golfprofessio- den meer uitspraken gedaan, zij het met brand concurrentie wel zo problematisch nals, die hun opleiding elders genoten, uiteenlopende conclusies. Ten aanzien is als de rechtbank aanneemt, in het klaagden hierover tevergeefs bij de NMa. van De Zuivelhoeve werd geoordeeld geval er voldoende interbrand concurren- Het CBB kwam tot een andere conclu- dat, hoewel de prijspolitiek van De Zui- tie bestaat. sie.119 Zij kon niet vaststellen dat het velhoeve riekte naar sturing van prijzen, betrokken reglement noodzakelijk is in er geen prijzen zijn voorgeschreven.115 In diverse gevallen werd een over- verband met de organisatie van sport- Inzake Woonconcept116 werd wel verti- eenkomst nietig verklaard omdat de wedstrijden. De verplichtingen berusten cale prijsbinding aangenomen, omdat opzeggingsgrond strijdig met het mede- evenmin op zuiver sportieve overwe- de bij de franchiseformule aangesloten dingingsrecht was. In de zaak-Blokker/ gingen, maar worden gerechtvaardigd klusjesmannen slechts klussen mogen Batavus had Batavus de duurrelatie met door de Golfbond uit capaciteitsoverwe- verrichten in opdracht van de franchise- rijwielhandelaar Blokker onder druk gingen. Het is onduidelijk of de gehan- gever binnen een exclusief toegewezen van haar andere klant Euretco beëindigd teerde criteria objectief noodzakelijk rayon en ook hun inkoop bij de franchi- vanwege door Blokker gehanteerde ver- zijn om de beoogde doelen te bereiken. koopprijzen. De NMa had onvoldoende onderzocht of het reglement proportioneel is met het 113 HvJ EG 6 januari 2004 (Adalat), gevoegde zaken Erkenningsregelingen nagestreefde doel. C-2/01 P en C-3/0, Jur. 2004, I-23. 114 Hoger beroep is ingesteld. Voorzieningenrechter Een ander type overeenkomst betreft Rb. ’s- Gravenhage 19 februari 2007, LJN BA0407, erkennings- en certificeringsregelingen. Actualiteiten Mededingingsrecht 2007, nr. 5, p. 97, Deze zijn toegestaan mits aan bepaalde m.nt. ten Broeke. 118 Rb. Den Haag 1 februari 2006 (Agrofino/SRB en 117 115 Rb. Almelo 15 september 2006 (De Zuivelhoeve), voorwaarden is voldaan. Een transpa- SET), nr. 243470, LJN AV0892. nr. 80633/GK ZA 06-215, LJN AY8624. 119 CBB 2 mei 2006 (NGF), nr. AWB 05/115, LJN 116 Rb. Assen 13 december 2006 (Woonconcept AX0125; Rb. Rotterdam 29/30 december 2004, Service), nr. 50106/HA ZA 05-58, LJN AZ5003. 117 NMa Richtsnoeren Samenwerking Detailhandel. nr. MEDED 03/273-LAME, LJN AS9177.

25 september 2009 advocatenblad 523

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 523 18-09-09 12:25 (advertenties)

ALT KAM BOER ADVOCATEN VOX ET LINGUA CIVIELE CASSATIE? prijsafspraken mogelijk ook op basis van toevoeging Vertalingen (gewaarmerkt) zie onze website voor voorbeeldzaken

Info: mr H.J.W. Alt, Pb. 82228, 2508 EE Den Haag Da Costakade 8-huis Tel.: 070 - 358 94 79, fax: 070 - 358 51 97 [email protected], www.altkamboer.com 1052 SJ Amsterdam

Mobiel 06-20004823 Telefoon 020-6167821 E-mail [email protected] Internet www.voxetlingua.nl

vox et lingua advocatenblad.indd1 1 13-06-2007 13:03:39

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 524 18-09-09 12:25 Wetenschapper vindt Hans den Tonkelaar

‘Meer advocaten zouden rechter- plaatsvervanger moeten worden’

Oneindig lijkt het aantal ver- Deze competenties zijn door de eeuwen gelijk Michel Knapen gebleven, ze gelden altijd en overal. Oók in eisten dat aan kandidaat- journalist dictaturen, hoewel deze er anders mee om- rechters wordt gesteld, en des- gaan. Dat is ook wat de rechtzoekende van een rechter verwacht, zo blijkt zowel uit de weten- ondanks worden het er steeds Gezocht: een schaap met vijf poten. Want ga schappelijke literatuur maar ook uit de bel- meer. Terwijl het toch gewoon maar na welke eisen er doorgaans aan een letrie.’ De talrijke overige ‘moderne’ vereisten rechter worden gesteld. Tot zijn functieprofiel passen, zo zegt Den Tonkelaar net zo goed bij gaat om goed kunnen luiste- behoren – aldus de vacatureteksten – inte- huisartsen, advocaten of andere professionals. ren en onpartijdigheid. Omdat griteit, zelfvertrouwen, stevigheid, luisteren, ‘Maar het unieke van de rechter zit in de drie mondelinge en schriftelijke uitdrukkingsvaar- klassieke vaardigheden.’ advocaten doorgaans ook over digheid, probleemanalyse, oordeelsvorming, Deze basiskenmerken vormen het wezen deze vaardigheden beschikken, prioritering, besluitvaardigheid, samenwer- van de rechter; andere functievereisten zijn ken, omgevingsbewustzijn, leervermogen en erbij gekomen zonder dat het wezen verander- kunnen zij prima doorstromen zelfreflectie. Vaak komen daar nog delegeren, de, zegt Den Tonkelaar. ‘Het gaat dus niet om sociabiliteit en kennis van en ervaring met de een schaap met vijf poten. Wel om een hoog- tot het rechtersambt, meent computer bij. gekwalificeerde professional die steeds moei- prof. mr. Hans den Tonkelaar, Hans den Tonkelaar, vicepresident van de lijker te vinden lijkt te zijn.’ Met zijn oratie Rechtbank Arnhem en sinds februari bijzon- Optimus iudex (‘de beste rechter’), uitgesproken die op woensdag 2 septem- der hoogleraar Rechtspraak aan de Radboud op 2 september bij het aanvaarden van zijn ber zijn oratie uitsprak bij het Universiteit Nijmegen (één dag per week), leerstoel, ging Den Tonkelaar in op het belang moet eigenlijk een beetje gniffelen om al die van de selectie van Nederlandse rechters. aanvaarden van de leerstoel competenties die rechters zouden moeten be- Al die moderne eisen die aan het rechters- Rechtspraak. zitten. ‘In de kern zijn er enkele klassieke vaar- vak worden gesteld, die zijn eigenlijk van- digheden die rechters moeten bezitten: goed zelfsprekend. Iemand die op één aspect wat kunnen luisteren, dus ook hoor en wederhoor minder scoort, is evengoed benoembaar. Dat toepassen, een onderscheid kunnen maken kan worden bijgespijkerd of met een andere tussen recht en onrecht, en onpartijdigheid. competentie worden gecompenseerd. ‘Het is

25 september 2009 advocatenblad 525

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 525 18-09-09 12:25 colofon een verdeling van gewichten. Maar tege- ‘Ik heb er weinig 89e jaargang – Orde van de dag lijk wordt het gehanteerd als een check- 25 september 2009 – nr. 12 Gratis abonneren op de wekelijkse list, en daar heb ik wat moeite mee. Zeker moeite mee dat Verschijnt elke drie weken. nieuwsbrief voor advocaten? Stuur een e-mail naar enova@reedbusi- nu die “checklist” steeds verder wordt Het Advocatenblad is het ness.nl met als onderwerp Inschrij- uitgebreid: een rechter zou ook nog eens advocaten zich wel officiële orgaan van de Nederlandse ven Orde van de dag. Orde van Advocaten en wordt uit- managementkwaliteiten moeten hebben, gegeven door Reed Business bv. De Advertenties of inzicht in de bèta-wetenschappen. Dan eens luidruchtig inhoud wordt samengesteld door de Brouwer’s Direct Marketing bv van de Orde onafhankelijke redac- Steekterweg 80 G, 2407 BH Alphen slaat die lijst wel door.’ tie, behalve de rubrieken Van de a/d Rijn opstellen’ Orde en Disciplinaire beslissingen. tel. 0172-234460, fax 0172-233017 Luidruchtig Redactie e-mail: [email protected] Een goede selectie bepaalt uiteindelijk mr. L. Bakers Advertentietarieven op aanvraag. mr. K.A. Boshouwers Inzendtermijn: wel de kwaliteit van de rechtspraak en mr. A. Groenewoud afl. 13: 2 oktober 2009 daarmee het vertrouwen in de rechts- iets mis is, moeten ze er constant op blij- dr. L. Hesselink afl. 14: 30 oktober 2009 mr. M.R. Maathuis staat. Uit klantwaarderingsonderzoeken, ven hameren. Soms móéten ze stoken. mr. R. Malewicz Abonnementen die door rechtbanken regelmatig worden Advocaten als Spong en Boone hebben mr. C.C. Oberman Alle advocaten, leden van de mr. G.J. van Oosten Nederlandse Orde van Advocaten, uitgevoerd, blijkt dat burgers de kwali- dat in het verleden regelmatig gedaan en mr. L.H. Rammeloo ontvangen het blad gratis. teit van de rechtspraak onveranderd hoog ze hebben zo heel wat in beweging gezet. mr. P.H.E. Voûte Adreswijzigingen: Nederlandse Orde van Advocaten, Postbus 30851, vinden. ‘Dat verbaast me niet’, reageert Een advocaat die terecht stennis schopt, Redactionele bijdragen 2500 GW Den Haag, tel. 070- Den Tonkelaar. ‘Hier wordt goed en in- is voor mij nog geen schreeuwlelijk.’ Artikelen, met een maximum van 3353535, 2000 woorden, zijn van harte fax 070-3353531. teger werk geleverd.’ Dat betreft dan wel welkom. Ze kunnen worden de burger die om welke reden dan ook de Aanwinst gemaild naar: linus.hesselink@ Niet-leden betalen reedbusiness.nl, of per post naar € 214 per jaarabonnement (incl. rechtbank bezoekt. Want ook rechters kunnen fouten maken. Reed Business, t.a.v. L. Hesselink, btw en verzendkosten) en voor de Postbus 152, 1000 AD jaarband € 19,50. Studenten 50% Het algemene vertrouwen van burgers Wat daarbij zeker niet helpt, is om rech- Amsterdam. Informatie: korting. in de rechtspraak, daar schort het wel ters alleen maar op te leiden tot specia- Linus Hesselink, 020-5159389, fax 020-5159142. Abonnementen kunnen op elk eens aan, erkent Den Tonkelaar. ‘Het oor- listen. ‘De beste rechter is een generalist’, gewenst tijdstip ingaan. Opgave via deel van burgers loopt vaak via de media betoogt Den Tonkelaar in zijn oratie. Dat Opleidingspunten www.reedbusiness.nl of bij onze verdienen Klantenservice. Abonnementen en dat kunnen we zelf als organisatie wil zeggen: rouleren over de verschil- Het schrijven van 500 woorden lopen automatisch door, tenzij veel moeilijker beïnvloeden. Je moet veel lende sectoren is helemaal geen gek idee ‘rechtsliteratuur’ levert 1 opleiding- uiterlijk 30 dagen voor de ver- punt op (art. 1 onder f.-3 Verorde- valdatum bij onze Klantenservice uitleggen, vonnissen goed toelichten en (‘en het is ook geen kapitaalvernietiging, ning op de Permanente Opleiding). wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, begrijpelijke persberichten schrijven. Dat zoals SSR-voorzitter Rosa Jansen onlangs telefonisch of per e-mail. Eindredactie alles is niet altijd mogelijk, zodat burgers beweerde’), ook al worden advocaten Linus Hesselink Klantenservice met een onbevredigd gevoel blijven zit- steeds vaker wel specialist. ‘De rechter Postbus 4, 7000 BA Bureauredactie Doetinchem ten.’ En dan zijn er nog advocaten die olie bewaakt het eerlijke proces. Je krijgt dat Charlotte Helmer Telefoon: 0314-358358 op het vuur gooien door rechters openlijk beter in de vingers als je in meerdere sec- Fax: 0314-349048 Orderedacteur e-mail: klantenservice@ te bekritiseren en zo voeding geven aan toren hebt gewerkt. Heb je op onderdelen Tatiana Scheltema reedbusiness.nl bepaalde bevolkingsgroepen die graag de een kennisachterstand, dan kun je terecht Art-direction Reed Business bv, waarvan onderbuik laten opspelen. bij een collega, of er wordt een andere PatK, Patrick Keeler Elsevier Juridisch onderdeel is, legt Zijn dat niet die advocaten die volgens rechter ingevlogen. Je moet als rechter uw klantgegevens vast voor de Vormgeving uitvoering van de (abonnements)- OM-baas Harm Brouwer óók een verant- weten wanneer je kennis tekortschiet Dimdim, Dimitry de Bruin overeenkomst, of wanneer u in het woordelijkheid hebben om de rechtsstaat én je moet weten hoe je daarmee moet Dik.nu, Dik Visser kader van dienstverlening contact heeft met Reed Business bv. De te handhaven? Past al te luidruchtig ge- omgaan. Een goede rechter laat zich niet Illustratie gegevens worden tevens gebruikt Floris Tilanus om u te informeren over producten drag daar wel bij, zoals onlangs in de af- overtroeven door een gespecialiseerde en diensten van Reed Business bv faire met officier van justitie Koos Plooij, advocaat.’ Correctie en zorgvuldig geselecteerde derden. Sandra Braakmann De gegevens kunnen daarnaast aan die persoonlijk door enkele advocaten Maar een goede rechter ziet wel graag Carlijn Urlings zorgvuldig geselecteerde derden ter werd bekritiseerd? een advocaat als rechter-plaatsvervanger, beschikking worden gesteld voor Druk het verstrekken van informatie of Net als velen vindt Den Tonkelaar dat zegt Den Tonkelaar. ‘Advocaten zijn bij Den Haag Offset, Rijswijk aanbiedingen. Ook als u dat niet beledigen van andere ambtsdragers te uitstek geschikt als plaatsvervangers, expliciet heeft aangegeven kunt Digitaal archief u per e-mail over gelijksoortige ver gaat. ‘Tegelijk is de rol van de advoca- hoewel het voor het publiek vaak moei- Advocatenblad sinds 1996 producten en diensten van Reed tuur in de handhaving van de rechtsstaat lijk is uit te leggen. Ze kennen het vak www.advocatenorde.nl, Business bv worden geïnformeerd, voor houders van het (gratis) tenzij u daartegen bezwaar maakt. steeds belangrijker geworden. Advocaten en kunnen omgaan met het procesrecht. Balienetcertificaat Als u geen prijs stelt op informatie of moeten de rechter scherp houden. Ze Advocaten, die per definitie partijdig aanbiedingen per mail of per post Juridische vacatures dan kunt u dit doorgeven aan Reed moeten ervoor zorgen dat hij alle relevan- moeten zijn, kunnen die knop goed om- www.jbb.nl Business bv, t.a.v. Adresregistratie, te informatie krijgt én ze moeten waken zetten als ze als rechter optreden. Zij zijn Postbus 808, 7000 AV Doetinchem, of aangeven bij adresregistratie@ dat hij hoor en wederhoor toepast en on- een aanwinst voor andere professionals reedbusiness.nl. Voor meer informa- partijdig is. Ik heb er weinig moeite mee bij de rechtspraak. Jammer dat niet meer tie verwijzen wij u naar het Priva- cystatement op www.reedbusiness. dat advocaten zich dan wel eens luidruch- advocaten ervoor kiezen om plaatsver- nl/privacy. tig opstellen. Als zij de indruk hebben dat vanger of rechter te worden. Misschien ISSN 0165-1331 er met de toepassing van het procesrecht ligt het toch aan het salaris!’

526 advocatenblad 25 september 2009 25 september 2009 advocatenblad 526

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 526 18-09-09 12:25 (advertenties)

Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn advocaten en notarissen [email protected] Van oudsher bij de tijd

Pels Rijcken beschikt al decennia over een gespecialiseerde cassatiesectie. In Den Haag, op loopafstand van de Hoge Raad. Ruim vijftien advocaten combineren kennis van procesrecht en cassatietechniek op het hoogste niveau met expertise op alle belangrijke rechtsgebieden.

Of het nu gaat om een quickscan, een uitvoerig advies of een cassatie- procedure: de cassatieadvocaten van Pels Rijcken werken nauw met u samen aan het hoogst haalbare voor de cliënt. Op verzoek ook al in hoger beroep. Uiteraard met vooraf inzicht in de kosten.

Van onze cursussen weten onze relaties al dat we tips over procederen in appel met plezier delen. Dat doen we ook graag met u.

Neem de proef op de som en mail of bel Ans van Duijvendijk-Brand Martijn Scheltema Gerbrant Snijders Hans van Wijk [email protected] www.pelsrijcken.nl (070) 515 34 95

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 527 18-09-09 12:25 0869_Adv Escrow-2.indd 1 RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 528 Merchant Banking Merchant Settlement Services! Settlement & Escrow Fortis Join deliver? to dedicated you Are For more informationpleasevisitourwebsite: www.fortis-escrow.com cross-border andcarbonemission transactions. Fortis Escrow &SettlementServicesisyourpartnerforM&A, specialists inRotterdam. are lookingforaSeniorLegalCounsel tojoinourteamofEscrow Because ofourcontinuousgrowthexpansionwe andinternational 07-09-2009 17:07:47 18-09-09 12:25

Foto: Erik van der Burgt Mijlpaalarrest

Chris Peeters kijkt terug op Peeters/Gatzen Hoe liepen de zaken die ten Are you dedicated grondslag lagen aan wat later mijlpalen in de jurisprudentie ‘Ik hoor wel eens dat to deliver? werden? We kijken terug met rechtenstudenten de advocaten van toen. vragen: “Peeters? Van Join Fortis Escrow & Peeters/Gatzen?”Dat is De kern van aardig, meer natuur- Peeters/Gatzen Settlement Services! HR 14 januari 1983, NJ lijk niet.’ 1983, 597 Faillissement. Vordering tot schadevergoeding ex

Foto: Erik van der Burgt der van Erik Foto: art. 1401 BW ingesteld door curator tegen een alarmbellen rinkelen. Ik kreeg als cura- rechtmatig gehandeld. derde die heeft meege- tor de faillissementspost en daar zat een Tientallen jaren hebben werkt aan benadeling Jan Pieter Nepveu brief tussen van de makelaar: het huis geleerden zich het hoofd gebro- van de schuldeisers door journalist werd te koop gezet voor 269.000 gulden. ken: hoe moeten we dit zien, de gefailleerde. Onder Het stonk als de pest, ik moest wat doen! het past niet in het systeem. omstandigheden kan De Pauliana, dat was het eerste wat bij Kort na de uitspraak ben ik er plaats zijn voor het September 1979 vroeg curator Chris mij opkwam. Maar dadelijk zou het huis door verschillende hoogleraren instellen van zo’n vorde- Peeters (59) een toevoeging aan voor een worden verpatst en viste ik achter het gebeld. Ze wilden het proces- ring door de curator, ook procedure ontbinding overeenkomst actio net. Ik wilde daarom conservatoir beslag dossier graag inzien en vroegen al kwam een dergelijke Pauliana. Daarmee begon het proces leggen op het pand. Maar dat gaat niet waarom ik niet voor de Pauli- vordering niet aan de dat zou leiden tot een uitspraak van de als je de Pauliana inroept: waarom zou je ana had gekozen. Voor mij was gefailleerde zelf toe (art. Hoge Raad die nog steeds actueel is. Nog conservatoir beslag leggen op een pand de uitspraak niets bijzonders. 68 Fw; art. 1401 BW). altijd biedt de bevoegdheid de ‘Peeters/ waarvan je stelt eigenaar te zijn gebleven Ik was immers student geweest Gatzen’-vordering in te stellen stof tot door het inroepen van de Pauliana? Ei- bij Schoordijk en die gebruikte discussie tussen geleerden. genaarsbeslag, zoals sinds 1992 wel kan, in zijn colleges al een mooie Duitse term: Peeters (Rijppaert & Peeters in Oos- bestond nog niet. Gesamtvertreter. De curator is Gesamtvertre- terhout) trad op als curator in het fail- Voor conservatoir beslag heb je een ter van de crediteuren. Because of our continuous growth and international expansion we lissement van Johannes van Rooy. Hij geldvordering nodig. Dus heb ik in het Bij herhaling heeft de Hoge Raad op are looking for a Senior Legal Counsel to join our team of Escrow legt het dossier op tafel. Bovenop ligt de verzoek tot beslaglegging en vervolgens het arrest teruggegrepen en langzamer- dertig jaar oude toevoegingsaanvraag. in de dagvaarding opgenomen dat me- hand heeft mijn vordering een eigen specialists in Rotterdam. Hij maakt zich enigszins vrolijk omdat vrouw Gatzen jegens de gezamenlijke naam gekregen: de Peeters/Gatzen-vorde rechtbank eigenlijk alleen toestem- crediteuren onrechtmatig gehandeld dering. Primair was het een verklaring Fortis Escrow & Settlement Services is your partner for M&A, ming gegeven had voor het instellen van had. Daarmee kreeg ik een geldvorde- voor recht dat mevrouw Gatzen jegens de de actio Pauliana... ring en kon ik onmiddellijk conservatoir gezamenlijke crediteuren van Van Rooy cross-border and carbon emission transactions. beslag leggen op het huis. De Rechtbank een onrechtmatige daad had gepleegd. ‘Van Rooy was gehuwd met mevrouw Breda gaf mij gelijk. Dat de zinsnede uit mijn eerste dag- For more information please visit our website: www.fortis-escrow.com Gatzen en het huis was van haar. Hoe was Het Gerechtshof Den Bosch oordeelde vaarding altijd is blijven voortbestaan, zij daar aangekomen? Voor maar 95.840 echter dat een curator de vorderingen streelt een beetje mijn ego. Van mijn gulden had zij het gekocht van een ze- beheert die gefailleerde heeft, en verder kinderen hoor ik soms dat kennissen kere Seco BV, en die had het enkele maan- niets. De Hoge Raad heeft mijn vordering die rechten studeren wel eens vragen: den eerder voor 90.600 gulden gekocht wél toegewezen: mevrouw Gatzen had “Peeters? Van Peeters/Gatzen?” Ook dat is van meneer Van Rooy. Bij mij gingen toen jegens de gezamenlijke crediteuren on- aardig, maar meer natuurlijk ook niet.’

Merchant Banking 25 september 2009 advocatenblad 529

0869_Adv Escrow-2.indd 1 07-09-2009 17:07:47 RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 529 18-09-09 12:27 Orde

Mandaatbesluit van de Algemene Raad

De Algemene Raad, Nederlandse Orde van Advocaten van e besluiten te nemen op verzoeken tot 1 februari 2008. erkenning van een beroepskwalifica- overwegende, dat het gewenst is het tie op grond van artikel 3 jo. 4 van de Mandaatbesluit van 13 mei 2008 aan te Artikel 2 Regeling erkenning EG-beroepskwa- passen, gelet op de intrekking van de De Algemene Raad verleent aan de de- lificaties advocatuur; Verordening en het reglement op de ken, de algemeen secretaris en de senior f besluiten te nemen op vrijstellings- proeve van bekwaamheid als bedoeld in medewerker bezwaar & beroep, ieder af- verzoeken ex artikel 11 Stageverorde- de algemene wet erkenning EG-hoger- zonderlijk de bevoegdheid in naam van ning 2005; onderwijsdiploma’s per 25 september de Algemene Raad de volgende besluiten g besluiten te nemen op vrijstellings- 2008, te nemen op: verzoeken ex artikel 11 Stageverorde- a bezwaarschriften in het kader van de ning 1988; besluit Advocatenwet; h besluiten te nemen op verzoeken tot b bezwaarschriften in het kader van de erkenning als opleidingsinstelling ex Artikel 1 Verordening op de Permanente Oplei- artikel 11a, eerste en tweede lid, Stage- In dit besluit wordt verstaan onder: ding 2000; verordening 2005; a Algemene Raad: c bezwaarschriften in het kader van het i besluiten te nemen tot intrekking van de Algemene Raad als bedoeld in Besluit Aanmerken als Opleiding; de erkenning van een opleidingsin- artikel 18, eerste lid, Advocatenwet; d bezwaarschriften in het kader van de stelling ex artikel 11a, derde lid, Stage- b Deken: Stageverordeningen 2005 en 1988; verordening 2005; de deken als bedoeld in artikel 18, e bezwaarschriften in het kader van de j besluiten te nemen tot intrekking van eerste lid, Advocatenwet; individuele opleidingsmaatregelen de erkenning van een opleidingsin- c Bureau van de Nederlandse Orde van ex artikel II van de wet van 2 februari stelling ex artikel 11a, derde lid, Stage- Advocaten: 1989 (bijlage bij de Advocatenwet); verordening 1988; het bureau als bedoeld in artikel 33 f bezwaarschriften op grond van arti- k besluiten te nemen betreffende Advocatenwet; kel 4 van de Regeling erkenning EG- deelname aan het onderwijs van de d Algemeen secretaris: beroepskwalificaties advocatuur; Beroepsopleiding ex artikel 13, vierde de secretaris als bedoeld in artikel 34 g bezwaarschriften in het kader van de lid, Stageverordening 2005; Advocatenwet; Wet Openbaarheid van Bestuur. l besluiten te nemen op verzoeken tot e Hoofd uitvoering wet- & regelgeving: het afleggen van een toets na schrap- de medewerker die als zodanig is Artikel 3 ping ex artikel 14, negende juncto aangeduid in het organogram van de De Algemene Raad verleent aan het tiende lid, Stageverordening 2005; Nederlandse Orde van Advocaten van hoofd uitvoering wet- & regelgeving, m besluiten te nemen betreffende 1 februari 2008; de manager uitvoering regelgeving, de deelname aan het examen van de Be- f Manager uitvoering regelgeving: manager opleiding en de juridisch me- roepsopleiding ex artikel 14, elfde lid, de medewerker die als zodanig is dewerker, ieder afzonderlijk de bevoegd- Stageverordening 2005; aangeduid in het organogram van de heid in naam van de Algemene Raad: n besluiten te nemen op vrijstellings- Nederlandse Orde van Advocaten van a kennisgeving te doen van de schrap- verzoeken ex artikel 15, eerste en 1 februari 2008; ping van het tableau ex artikel 8, derde lid, Stageverordening 2005; g Manager opleiding: derde lid, Advocatenwet; o besluiten te nemen op vrijstellings- de medewerker die als zodanig is b besluiten te nemen op verzoeken van verzoeken ex artikel 15, eerste en aangeduid in het organogram van de de Raden van Toezicht aan de Alge- vijfde lid, Stageverordening 1988; Nederlandse Orde van Advocaten van mene Raad goedkeuring te verlenen p besluiten te nemen op verzoeken 1 februari 2008; aan een stageverkorting, genoemd in betreffende artikel 1 sub f, vierde lid, h Senior medewerker bezwaar & beroep: artikel 9b, tweede lid, Advocatenwet; Verordening op de Permanente Oplei- de medewerker die als zodanig is c besluiten te nemen op ontheffings- ding 2000; aangeduid in het organogram van de verzoeken ex artikel 12, vierde lid, q besluiten te nemen op verzoeken tot Nederlandse Orde van Advocaten van Advocatenwet; erkenning als opleidingsinstelling ex 1 februari 2008; d individuele opleidingsmaatregelen artikel 4, eerste en tweede lid, Veror- i Juridisch medewerker: te treffen op grond van artikel II van dening op de Permanente Opleiding de medewerker die als zodanig is de wet van 2 februari 1989 (bijlage bij 2000; aangeduid in het organogram van de Advocatenwet);

530 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 530 18-09-09 12:27 Orde

r besluiten te nemen tot intrekking van op de Permanente Opleiding 2000; tember 2009 en komt in de plaats van de erkenning als opleidingsinstel- t besluiten te nemen op verzoeken het besluit van de Algemene Raad van ling, genoemd in artikel 4, derde lid, om informatie als bedoeld in de Wet 13 mei 2008. Aldus besloten door de Verordening op de Permanente Oplei- Openbaarheid van Bestuur. Algemene Raad op 31 augustus 2009. ding 2000; s besluiten te nemen op ontheffings- Artikel 4 verzoeken ex artikel 5 Verordening Dit besluit treedt in werking op 15 sep- Interim-regeling Aanpassingen strafpiketregeling per 21 september 2009 aan de ontwikkelingen in de rechtspraak

Naar aanleiding van de uitspraken van Wijziging huidige praktijk het uitgaan van een melding vanuit de het Europees Hof in onder meer de za- Zoals gezegd vragen de rechtsbescher- politie door een advocaat wordt bezocht. ken Salduz en Panovits en de uitspraken ming van verdachten en ontwikkelingen van de Hoge Raad van 30 juni j.l. voeren in de rechtspraak om veranderingen Veranderingen in bereikbaarheid en het Ministerie van Justitie, de Neder- in de huidige uitvoeringspraktijk van beschikbaarheid landse Orde van Advocaten, het Openbaar het strafpiket. Niet alleen moeten ver- In het overleg met de bovengenoemde Ministerie, de politie en de Raad voor dachten sneller rechtsbijstand krijgen, partijen is tot de volgende veranderingen Rechtsbijstand overleg over noodzake- maar ook het aantal gevallen waarin besloten: lijke aanpassingen van het beleid en de piketbijstand moet worden verleend, piketregelingen. zal aanzienlijk toe kunnen nemen. In 1. In hofressorten waar meldingen via Zoals u waarschijnlijk wel bekend is, dat kader zijn wijzigingen nodig van de de piketcentrale worden doorgegeven wordt door de politie naar aanleiding van beschikbaarheid en bereikbaarheid van (Amsterdam, Arnhem en Den Haag) deze rechterlijke uitspraken in de prak- de advocatuur en de piketcentrale, die zal de piketcentrale de piketmeldin- tijk al enige tijd bij wijze van voorlopige werkt voor de hofressorten Amsterdam, gen voorlopig op de nu gebruikelijke maatregel de melding van de inverzeke- Arnhem en Den Haag. Het is van groot wijze per per fax / telefoon uitdoen. De ringstelling van verdachten naar voren belang dat zich geen knelpunten voor- piketcentrale is tussen 08.00 en 20.00 gehaald (zie de standpunten van het We- doen. Indien advocaten onvoldoende uur operationeel. tenschappelijk Bureau van het Openbaar beschikbaar of bereikbaar of zijn, heeft 2. In de nabije toekomst gaat de piket- Ministerie, te vinden op www.om.nl, dat op de eerste plaats tot gevolg dat veel centrale de meldingen aan advocaten zoeken op Salduz). Het naar voren halen tijd besteed moet worden aan het vinden uitdoen via SMS. Nadere gegevens van de inverzekeringstelling gebeurt van passende oplossingen, die op hun kunnen dan door de advocaat worden om piketbijstand aan verdachten vooraf- beurt weer leiden tot vertraging bij het opgehaald van een beveiligde webap- gaand aan het politieverhoor binnen een doorgeven van andere piketmeldingen plicatie. De datum waarop dit in zal responstijd van vier uur na het uitgaan en die ook nadelige gevolgen kunnen gaan, mogelijk vanaf week 43, wordt van de melding vanuit de politie mogelijk hebben voor de bereikbaarheid van de nog nader bekend gemaakt. te maken. piketcentrale. Maar nog belangrijker is 3. Voor de hofressorten Leeuwarden en dat verdachten te lang van piketbijstand ’s Hertogenbosch blijft gelden dat de Het overleg over de definitieve aanpassin- verstoken blijven. politie rechtstreeks aan de advocaat gen die in de piketregelingen en in an- Daarom doen de Nederlandse Orde van meldt. Wel gelden voor advocaten in dere regelingen nodig zijn, is nog volop Advocaten en de Raad voor Rechtsbij- deze ressorten dezelfde bereikbaar- gaande. Zo zal de responstermijn in de stand in het kader van een goede en heids- en beschikbaarheidstijden als verdere toekomst bekort moeten worden zorgvuldige rechtsbijstandverlening aan hieronder zijn aangegeven. naar twee uur. In de praktijk zijn echter verdachten en een ordelijk procesverloop 4. Een piketdienst duurt 24 uur: van volgens de overlegpartners nu al een aan- een klemmend beroep op de medewerking 20.00 uur ‘s avonds vóór de dag waarop tal voorlopige maatregelen nodig, die niet van alle strafpiket-advocaten aan een u bent ingeroosterd tot 20.00 uur van op de definitieve regeling kunnen wach- aantal korte termijnveranderingen, die de ingeroosterde dag. Dienstdoende ten. Over die voorlopige maatregelen en per 21 september 2009 ingaan. Deze kor- piketadvocaten moeten tussen 08.00 veranderingen gaat deze brief. te termijnveranderingen moeten waar- en 20.00 uur voortdurend bereikbaar borgen dat een verdachte daadwerkelijk zijn om meldingen te ontvangen. binnen een responstijd van vier uur na

25 september 2009 advocatenblad 531

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 531 18-09-09 12:27 Orde

5. Meldingen vanuit de politie na 20.00 delijk schrapping van de piketlijst. vallen binnen het bereik van de piket uur worden door de piketcentrale de 11. Indien de verdachte vraagt om een regeling. volgende morgen direct uitgemeld voorkeursadvocaat dan benadert de aan de dienstdoende advocaat. Het piketcentrale telefonisch één maal de In de C-categorie is geen inverzekeringstel- kan echter zijn dat u in een sporadisch voorkeursadvocaat, namelijk degene ling mogelijk. Uitgangspunt is dat in de geval (levensdelicten, gijzelingen en die is aangegeven in het meldbericht C-categorie geen gesubsidieerde rechts- ontvoeringen) vóór 08.00 uur mobiel vanuit de politie. Is deze niet bereik- bijstand wordt verleend. De verdachte in wordt gebeld om tijdens nachtelijke baar dan wordt vanwege de noodza- deze categorie die een advocaat wil con- uren rechtsbijstand te verlenen. kelijke snelheid de dienstdoende pi- sulteren, moet dat zelf regelen en betalen. 6. De piketadvocaat behoort de ver- ketadvocaat benaderd. Op de melding dachte te bezoeken binnen vier uur aan de piketadvocaat wordt de naam Aanvullende regels voor na het tijdstip waarop de politie de van de voorkeursadvocaat vermeld. minderjarige verdachten melding uit heeft laten gaan. De ter- Ook de voorkeursadvocaat krijgt be- Het hiervoor vermelde ten aanzien van mijn van vier uur begint te lopen op richt. De piketcentrale houdt bij het piketbijstand geldt voor alle verdachten, het moment van de verzending van uitmelden geen rekening met meldin- ongeacht of ze meerderjarig of minderja- de melding door de politie aan de pi- gen van advocaten, die de piketcentrale rig zijn. In aanvulling daarop geldt speci- ketcentrale, of, na 20.00 uur als op dat zelf benaderen en aangeven dat zij als fiek voor minderjarige verdachten nog het moment de piketcentrale gesloten is, voorkeursadvocaat willen optreden. volgende: de minderjarige verdachte kan vanaf 08.00 uur, het openingstijdstip 12. Elke advocaat kan optreden als voor- te kennen geven dat hij wil dat een advo- van de piketcentrale. keursadvocaat, ook als deze buiten caat het politieverhoor van de minderjari- 7. In de regel zal een politiebureau, arrondissement/ressort kantoor houdt. ge bijwoont. Dat recht heeft de verdachte behalve in de uitzonderingsgevallen Zoals tot nu toe praktijk is, ontvan- ongeacht de ernst van de zaak; ook bij zoals bedoeld onder 5, na 21.00 uur ’s gen alleen bij de Raad ingeschreven feiten waarvoor geen inverzekeringstel- avonds niet toegankelijk zal zijn. Be- piketadvocaten echter de piketvergoe- ling mogelijk is. Indien in een zaak uit de spreekt u zonodig met de politie dat u ding. A- of B-categorie de advocaat een of meer de verdachte de volgende morgen wilt 13. Indien de piketadvocaat teveel meldin- verhoren bijwoont, is er een extra forfai- spreken. gen krijgt dan kan hij zelf een vervan- taire opslag van in totaal 1 punt, bovenop 8. De piketcentrale doet slechts één maal ger benaderen. Hij blijft wel verant- de gewone piketvergoeding van 1 ½ punt. de melding aan de dienstdoende pi- woordelijk dat het piket daadwerkelijk In zaken die een voltooid levensdelict ketadvocaat. Deze moet dan naar de plaatsvindt. De vervanger moet om betreffen, bedraagt deze extra forfaitaire piketcentrale binnen een uur1 op de voor vergoeding in aanmerking te opslag in totaal 4 punten. Omdat voor melding reageren. Van de piketadvo- komen wel op piketlijst staan. minderjarigen andere vergoedingsregels caat wordt immers verwacht dat hij op 14. De vergoeding voor werkzaamheden gelden, is voor het declareren van piket- de piketdag volledig beschikbaar en van piketadvocaten, die een verdachte verrichtingen voor minderjarigen een bereikbaar is. naar aanleiding van een verzoek om pi- apart formulier vastgesteld. Dit formulier 9. Indien blijkt dat de piketadvocaat niet ketbijstand vanuit de politie bezoeken, moet worden gedownload via www.rvr. bereikbaar is en niet reageert dan ver- bedraagt forfaitair één maal 1 ½ punt en org (Kies “Ik ben advocaat of mediator”, valt voor hem de piketmelding en dan geldt voor alle rechtsbijstand tot aan klik vervolgens in de linkerkolom op gaat de melding over naar de reserve, het moment van behandeling van een “download formulieren”, en kies daarna 2e op de lijst en zo verder. eventuele vordering tot bewaring. De het formulier in de lijst onder het kopje 10. Er wordt door de piketcentrale een “gewone” piketvergoeding derhalve. onder “vergoedingen”). aantekening gemaakt van niet be- Deze vergoeding wordt echter ook reikbaarheid van de advocaat en deze betaald indien de piketadvocaat naar C- Categorie minderjarigen: indien de informatie wordt aan de Raad voor aanleiding van een piketmelding een advocaat na een melding vanuit de politie Rechtsbijstand doorgegeven. De Raad verdachte heeft bezocht die uiteinde- een of meer verhoren bijwoont in een onderzoekt de non-respons en vraagt lijk niet in verzekering wordt gesteld. zaak van een minderjarige in de C-cate- de advocaat om een reactie. De Raad gorie, dan bedraagt de piketvergoeding kan als daar een aanleiding voor is tot In het standpunt van het Wetenschappe- daarvoor forfaitair 1 punt. De advocaat actie overgaan, dat wil zeggen waar- lijk Bureau van het Openbaar Ministerie moet in deze C zaken binnen een uur na schuwing en bij onverhoopte herha- worden strafbare feiten onderverdeeld in het tijdstip waarop de politie de melding ling tijdelijke uitschrijving en uiteinde categorieën A, B en C. Voor een nadere uit heeft laten gaan op het politiebureau uitleg wordt verwezen naar de bijlage bij aanwezig zijn. Omdat de minderjarige deze brief. verdachte niet in verzekering wordt ge- 1 Deze responstijd wordt 30 minuten zodra de De feiten in de A en B categorie betref- steld bestaat er geen recht op de piketver- meldingen per sms en e-mail doorgegeven wor- fen strafbare feiten waarvoor inverze- 1/ punt. den en de melding op de server van de piketcen- goeding van 1 2 trale gelezen kan worden. keringstelling mogelijk is. Deze zaken

532 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 532 18-09-09 12:27 (advertenties) Orde

Cursuskalender Informatie voor advocaten in Bijlage november 2009 de Ressorten ’s-Hertogen- bosch Categorie A De verdachte kan geen afstand doen van het VSO-cursussen en Leeuwarden recht om een advocaat in persoon te raad- In de ressorten ’s-Hertogenbosch plegen voorafgaand aan het eerste verhoor. Effectenrecht 2 en 3 november 13 VSO/PO-punten en Leeuwarden wordt zoals ge- De piketregeling is van toepassing. Als categorie A-zaken worden aangemerkt: Gebiedsontwikkeling: privaat- en NIEUW zegd niet gewerkt met een piket- 1. TGO’s en TGO-waardige zaken die geen publiekrechtelijke aspecten centrale. Wel gelden voor advoca- TGO-zaken worden door ondubbelzin- 9 en 10 november 13 VSO/PO-puntenen ten dezelfde bereikbaarheids- en nig daderschap. Personen- en familierecht 2. Zaken waarin aan de aanhouding pro- 9 en 10 november 13 VSO/PO-punten beschikbaarheidstijden als hier- jectmatig opsporingsonderzoek naar Intellectuele eigendom in de marketing voor zijn aangegeven. Omdat in zware criminaliteit is voorafgegaan. 11 en 25 november 10 VSO/PO-punten 3. Zaken met verdachten tussen de 12 en de ressorten ’s-Hertogenbosch en Vennootschapsrecht basis de 18 en verdachten die naar het oordeel 19 en 20 november 13 VSO/PO-punten Leeuwarden de bereikbaarheid van de opsporingsambtenaar zijn aan Burgerlijk procesrecht van de piketadvocaat per fax af en te merken als een persoon met een kennelijk verstandelijke beperking of 19 en 20 november 13 VSO/PO-punten toe tekort schiet, zal in die ressor- cognitieve functiestoornis. Beide sub- Financiering en zekerheden ten de piketadvocaat ook via zijn categorieën vallen echter alleen in de 23 en 24 november 13 VSO/PO-punten mobiel direct bereikbaar moeten A-categorie als deze betrekking hebben Europees recht voor de praktijk op misdrijven die strafbaar zijn gesteld 23 en 24 november 13 VSO/PO-punten zijn indien hij dienst heeft als in het Wetboek van (Militair) Strafrecht, Strafrecht: de advocaat in mega strafzaken piketadvocaat. De datum waarop als: 25 en 26 november 13 VSO/PO-punten deze werkwijze in zal gaan, wordt • er een overleden slachtoffer is; • de strafbedreiging 12 jaar of meer Contracten maken en beoordelen 26 en 27 november 13 VSO/PO-punten nog nader bekend gemaakt. De bedraagt; politiediensten en het OM zul- • de strafbedreiging minder dan 12 Beslag- en executierecht 30 november en 1 december 12 VSO/PO-punten len hiervan op de hoogte gesteld jaar bedraagt en er sprake is van evident zwaar lichamelijk letsel; worden. • het gaat om een zedendelict met een strafbedreiging van 8 jaar of meer of om seksueel misbruik in een afhan- PAO-cursussen De Dekens en contactpersonen kelijkheidsrelatie. van de locale Orden van Advoca- 4. Andere gevoelige zaken. Er is in elk ge- Het kort geding 3 november 4 PO-punten ten in de ressorten ’s-Hertogen- val sprake van een gevoelige zaak indien het optreden van de politie en het OM in Tweedaagse verdiepingscursus Arbeidsrecht bosch en Leeuwarden zijn inmid- een concreet geval maatschappelijk dan 3 en 10 november 12 PO-punten dels op de hoogte gesteld van deze wel politiek grote belangtelling onder- Driedaagse verdiepingscursus Bestuursrecht aanpassingen. vindt of kan ondervinden. Te denken 3, 10 en 17 november 18 PO-punten valt hierbij aan zware zedendelicten, Actualiteiten Intellectueel Eigendom zinloos geweld, ernstige medische 4 november 6 PO-punten Wij vragen uw medewerking fouten, terrorisme of zaken waarin de NIEUW verdachte, het slachtoffer/de aangever Aansprakelijkheid voor medische fouten Inspelen op veranderingen vraagt 5 november 6 PO-puntenen of een andere betrokkene landelijk of de medewerking, maar ook begrip lokaal grote bekendheid geniet vanwege De voor- en nadelen van huwelijksvoorwaarden van alle betrokkenen. Mogen de zijn of haar positie of functie. 12 november 5 PO-punten Nederlandse Orde van Advocaten Staatssteun en aanbesteding bij NIEUW Categorie B gebiedsontwikkeling en de Raad voor Rechtsbijstand Categorie B word 17 november 4 PO-punten op uw medewerking rekenen? Wij t gevormd door alle zaken waarin inverze- Praktijkcursus Schuldsanering zijn u daar uiteraard erkentelijk voor! keringstelling mogelijk is en die niet vallen 17 november 4 PO-punten onder categorie A. De piketregeling is van NIEUW Mocht de gevraagde medewer- Vrij verkeer van werknemers toepassing, tenzij de verdachte afstand doet 18 november 5 PO-puntenen king bij u op problemen stuiten, van het recht om een advocaat te raadplegen voorafgaand aan het eerste verhoor. Dit Fiscale en civielrechtelijke aspecten van het aangaan en beëindigen van arbeidsovereenkomsten overweegt u dan of het niet beter dient te worden gerelateerd in een proces- 18 november 5 PO-punten is om u als piketdeelnemer terug verbaal. te trekken. Als u deel blijft nemen, Verdieping Jaarstukken en alimentatie Categorie C 19 november 6 PO-punten gaan wij uit van uw bereidheid Alle zaken waarin geen inverzekeringstel- Koop van onroerende zaken zich te conformeren aan de wijzi- ling mogelijk is. De piketregeling is niet van 24 november 4 PO-punten gingen die in deze brief zijn ver- toepassing. Indien de advocaat na een mel- Balanslezen voor de jurist in de ding vanuit de politie een of meer verhoren vennootschapsrechtelijke praktijk meld. bijwoont in een zaak van een minderjarige 26 november en 3 december 12 PO-punten in de C-categorie, dan bedraagt de vergoe- Mocht u nog vragen hebben, dan ding daarvoor forfaitair 1 punt.

kunt u daarvoor het emailadres Voor meer informatie en/of inschrijving: www.cpo.nl Het CPO is onderdeel van de Radboud Universiteit Nijmegen infoArvr.org gebruiken. Zeker van uw zaak

25 september 2009 advocatenblad 533

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 533 18-09-09 12:27 Orde

Het bureau van de orde

Onderwerp Telefoonnummer E-mailadres Algemene informatie 070-335 35 35 [email protected] N.a.w.-gegevens advocatuur 070-335 35 29 [email protected] Auditbureau (kwaliteitszorg) 070-335 35 71 [email protected] Centrale Controle Verordeningen 070-335 35 26 [email protected] Doelgroep: PO De juridische aspecten van een Basiscursus cao-recht Landelijke financiële bijdage 070-335 35 23/21 [email protected] Niveau: * Actualiteiten succesvolle outsourcing 16-12-2009: 10:00 – 16:30 uur Communicatie (o.a. brochures) 070-335 35 52 [email protected] Instelling: Sdu Juridische 26-11-2009: 10:00 – 16:45 uur Plaats: Hoofddorp Opleidingen, Plaats: Hoofddorp Doelgroep: PO tel. 070-3789896 Doelgroep: PO Niveau: * Actualiteiten Helpdesk Docent(en): mr. C. Nekeman, mr. Niveau: * Actualiteiten Instelling: Sdu Juridische BalieNet-certificaten 070-335 35 86 [email protected] S. Tan, mr. W.J.J. Wetzels Instelling: Sdu Juridische Opleidingen, Overige vragen van advocaten 070-335 35 54 [email protected] Cursusprijs: € 795 exclusief btw Opleidingen, tel. 070-3789896 Opleidingspunten tel. 070-3789896 Docent(en): mr.dr. E. Koot-van Opleiding 07: Juridisch Docent(en): dr. G. Delen, mr.dr. der Putte Beroepsopleiding (09.00–12.00 u) 070-335 35 55 [email protected] - Beroepsvaardigheden S.F.H. Jellinghaus, prof. mr. L.C.J. Cursusprijs: n.n.b. Voortgezette Stagiaire Opleiding (VSO) 070-335 35 58/78 [email protected] - Management/Organisatie Sprengers Opleidingspunten Permanente Opleiding (PO) 070-335 35 58/78 [email protected] 07: Totaal Cursusprijs: € 645 exclusief btw 05: Juridisch Opleidingspunten - Beroepsvaardigheden Permanente Opleiding 070-335 35 41 [email protected] Contracteren Arbeidsrecht 05: Juridisch - Management/Organisatie (ontheffingen) 16-11-2009: 10:00 – 21:00 uur - Beroepsvaardigheden 05: Totaal Vrijstellingen BO en VSO 070-335 35 41 [email protected] Plaats: Amsterdam - Management/Organisatie Besluit Aanmerken Als Opleiding (BAAO) 070-335 35 43 [email protected] Doelgroep: PO 05: Totaal Bestuurs(proces)recht Niveau: ** Update bestuurs(proces)recht Neuhuyskade 94, Postbus 30851, 2500 GW Den Haag Instelling: Kluwer Opleidingen, Concurrentiebeding 05-11-2009: 13:45 – 17:30 uur Telefoonnummer algemeen +31 (0)70 – 335 35 35 tel. 0570-673568 03-12-2009: 10:00 – 16:30 uur Plaats: Rotterdam Faxnummer algemeen +31 (0)70 – 335 35 31 Docent(en): mr. J.J.J. Janse de Plaats: Naarden Doelgroep: PO Jonge, mr. R. el Johari Doelgroep: PO Niveau: ** Actualiteiten Cursusprijs: € 895 geen btw Niveau: ** Instelling: OSR Juridische Opleidingspunten Instelling: Kluwer Opleidingen, Opleidingen, Agrarisch recht Basiscursus Agrarische 08: Juridisch tel. 0570-673568 tel. 030-2315314 milieuvergunningverlening - Beroepsvaardigheden Docent(en): mr. J.J.M. de Laat, Docent(en): n.n.b. 01-12-2009: 09:30 – 16:30 uur - Management/Organisatie mr. M.V. Ulrici Cursusprijs: € 270 geen btw 02-12-2009: 09:30 – 16:30 uur 08: Totaal Cursusprijs: € 675 exclusief btw Opleidingspunten PO Plaats: Utrecht Opleidingspunten 03: Juridisch Doelgroep: PO Fiscale en civielrechtelijke 04: Juridisch - Beroepsvaardigheden Aansprakelijkheidsrecht Niveau: * aspecten van het aangaan - Beroepsvaardigheden - Management/Organisatie Aansprakelijkheid van adviseurs Instelling: Geoplan BV, en het beëindigen van - Management/Organisatie 03: Totaal 01-12-2009: 12:30 – 18:00 uur tel. 020-6716121 arbeidsovereenkomsten 04: Totaal 08-12-2009: 12:30 – 18:00 uur Docent(en): mr. R.A.M. Kavsek, 18-11-2009: 10:00 – 17:00 uur Actualiteiten Ruimtelijk Plaats: Zoetermeer ing. F.A.M. van de Ven Plaats: Amsterdam Bedingen in de Bestuursrecht Doelgroep: PO Cursusprijs: € 1.395 geen btw Doelgroep: PO arbeidsovereenkomst 18-11-2009: 09:30 – 16:30 uur Niveau: ** Opleidingspunten Niveau: ** Actualiteiten 15-12-2009: 13:00 – 17:30 uur Plaats: Utrecht Instelling: Het Nederlands 11: Juridisch Instelling: CPO Radboud Plaats: Amsterdam Doelgroep: PO Vastgoed Instituut, - Beroepsvaardigheden Universiteit Nijmegen, Doelgroep: PO Niveau: *** Actualiteiten tel. 040-2972788 - Management/Organisatie tel. 024-3612022 Niveau: ** Instelling: Geoplan BV,

Opleidingen Docent(en): mr. L. van den Berg, 11: Totaal Docent(en): mr. J.J.J. Janse de Instelling: Kluwer Opleidingen, tel. 020-6716121 mr. A. Klunne, mr. H. Korevaar, Jonge, mr. G.W.B. van Westen tel. 0570-673568 Docent(en): mr. A.G.A. Nijmeijer, mr. B. van Veen, mr. J. van Veen Cursusprijs: € 595 geen btw Docent(en): mr. L.J. de Vroe, mr. mr. J. Robbe Arbeidsrecht Cursusprijs: € 1.799 exclusief btw Jaarrekeninglezen Opleidingspunten D.J.B. de Wolff Cursusprijs: € 795 geen btw Opleidingspunten in ontslagzaken: 05: Juridisch Cursusprijs: € 649 exclusief btw Opleidingspunten 10: Juridisch bedrijfseconomische noodzaak - Beroepsvaardigheden Opleidingspunten 05: Juridisch - Beroepsvaardigheden of niet? - Management/Organisatie 04: Juridisch - Beroepsvaardigheden - Management/Organisatie 09-11-2009: 12:30 – 17:30 uur 05: Totaal - Beroepsvaardigheden - Management/Organisatie 10: Totaal Plaats: Utrecht - Management/Organisatie 05: Totaal Doelgroep: PO Grenzeloos werken 04: Totaal Aansprakelijkheid en verzekering Niveau: * 20-11-2009: 10:00 – 17:00 uur 4e trache Algemene wet 09-12-2009: 10:00 – 17:00 uur Instelling: OSR Juridische Plaats: Eindhoven Leeftijdsbewust Arbeidsrecht Bestuursrecht & wet dwangsom Plaats: Utrecht Opleidingen, Doelgroep: PO 16-12-2009: 09:30 – 17:00 uur en beroep bij niet tijdig beslissen Doelgroep: PO tel. 030-2315314 Niveau: *** Plaats: Amersfoort 10-12-2009: 09:30 – 16:30 uur Niveau: ** Docent(en): drs. N. Martina Instelling: Kluwer Opleidingen, Doelgroep: PO Plaats: Nieuwegein Instelling: Studiecentrum Cursusprijs: € 445 geen btw tel. 0570-673568 Niveau: *** Doelgroep: PO Rechtspleging, Opleidingspunten Docent(en): mr. Z.J.H. Even, drs. Instelling: Kluwer Opleidingen, Niveau: ** tel. 0575-595300 04: Juridisch L. Jansen, mr. S. Nerinckx, mr. tel. 0570-673568 Instelling: Studiecentrum voor Docent(en): prof. mr. C.E. Du - Beroepsvaardigheden G. Surmann Docent(en): mr. E. Nunes Bedrijf & Overheid, Perron, mr. R.S. Meijer - Management/Organisatie Cursusprijs: € 595 exclusief btw Cursusprijs: € 695 exclusief btw tel. 040-2974980 Cursusprijs: € 400 inclusief btw 04: Totaal Opleidingspunten Opleidingspunten Docent(en): mr. S. Boot, mr. R. Opleidingspunten 05: Juridisch 06: Juridisch van Dam, mr.dr. R. Koenraad, 05: Juridisch Basiscursus Arbeidsprocesrecht - Beroepsvaardigheden - Beroepsvaardigheden mr. B. Olivier, P. van der Schaaf, - Beroepsvaardigheden 12-11-2009: 09:30 – 18:00 uur - Management/Organisatie - Management/Organisatie mr. O. Schuwer - Management/Organisatie Plaats: Hoofddorp 05: Totaal 06: Totaal Cursusprijs: € 899 exclusief btw 05: Totaal

In deze rubriek het cursusaanbod in het kader van de Permanente Opleiding (PO) en het cursusaanbod voor de Voortgezette Stagiaire Opleiding (VSO). De door de Orde erkende opleidingsinstellingen naast PO-cursussen kunnen tevens VSO-cursussen voor advocaat-stagiaires organiseren.

534 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 534 18-09-09 12:27 Orde

Het niveau van de opleidingen is als volgt weergegeven: Opleidingspunten 11: Juridisch Actualiteiten rechtsvordering 05: Juridisch - Beroepsvaardigheden 11-12-2009: 13:00 – 17:00 uur * Basisniveau (doorgaans minder dan 1 jaar ervaring in - Beroepsvaardigheden - Management/Organisatie Plaats: Utrecht het betreffende vakgebied; weinig tot geen voorkennis - Management/Organisatie 11: Totaal Doelgroep: PO aanwezig). 05: Totaal Niveau: ** Actualiteiten ** Verdiepingsniveau (doorgaans meer dan 1 jaar ervaring in Burgerlijk (proces)recht Instelling: Studiecentrum Overheidsaansprakelijkheid Bewijsrecht voor leden ZM Rechtspleging, het betreffende vakgebied; basiskennis aanwezig en gerichte 10-12-2009: 10:00 – 17:00 uur 29-09-2009: 10:00 – 17:00 uur tel. 0575-595300 praktijkervaring vereist). Plaats: Nieuwegein Plaats: Zwolle Docent(en): prof. mr. W.D.H. *** Specialisatieniveau (doorgaans meer dan Doelgroep: PO Doelgroep: PO Asser 3 jaar ervaring in het betreffende vakgebied; hoog Niveau: ** Niveau: ** Cursusprijs: € 160 inclusief btw Instelling: Euroforum, Instelling: Studiecentrum Opleidingspunten kennisniveau aanwezig en gerichte praktijkervaring vereist). tel. 040-2974977 Rechtspleging, 03: Juridisch Docent(en): prof. mr. T. tel. 0575-595300 - Beroepsvaardigheden Barkhuysen, mr. B.J. van Docent(en): prof. mr. T.R. Hidma - Management/Organisatie 03: Totaal 15-12-2009: 14:00 – 16:45 uur Ettekoven, mr. B.P.M. van Ravels, Cursusprijs: € 290 inclusief btw 03: Totaal Plaats: Utrecht prof. mr. M. Scheltema, prof. mr. Opleidingspunten Actualiteiten Bopz: toekomstige Doelgroep: PO B.J. Schueler 05: Juridisch Fiscaal recht regelgeving Niveau: ** Actualiteiten Cursusprijs: € 949 exclusief btw - Beroepsvaardigheden Specialisatiecursus Vastgoed 03-11-2009: 14:00 – 16:45 uur Instelling: OSR Juridische Opleidingspunten - Management/Organisatie Overdrachtsbelasting en btw Plaats: Utrecht Opleidingen, 05: Juridisch 05: Totaal 16-12-2009: 14:00 – 18:30 uur Doelgroep: PO tel. 030-2315314 - Beroepsvaardigheden Plaats: Vianen Niveau: ** Actualiteiten Docent(en): mr. K. Blankman - Management/Organisatie Update bewijsrecht Doelgroep: PO Instelling: OSR Juridische Cursusprijs: € 275 geen btw 05: Totaal 05-11-2009: 13:45 – 17:30 uur Niveau: *** Opleidingen, Opleidingspunten Plaats: Rotterdam Instelling: Sdu Juridische tel. 030-2315314 02: Juridisch Awb Vierde Tranche Doelgroep: PO Opleidingen, Docent(en): prof. mr. J. - Beroepsvaardigheden 16-12-2009: 10:00 – 16:30 uur Niveau: ** Actualiteiten tel. 070-3789896 Legemaate - Management/Organisatie Plaats: Breukelen Instelling: OSR Juridische Docent(en): E. van den Elsen, Cursusprijs: € 275 geen btw 02: Totaal Doelgroep: PO Opleidingen, mr. T. de Ruiter Opleidingspunten Niveau: * Actualiteiten tel. 030-2315314 Cursusprijs: € 645 exclusief btw 02: Juridisch Goederenrecht Instelling: Sdu Juridische Docent(en): mr. H.W.B. thoe Opleidingspunten - Beroepsvaardigheden Eigendoms, beperkte en zakelijke Opleidingen, Schwartzenberg 04: Juridisch - Management/Organisatie rechten tel. 070-3789896 Cursusprijs: € 270 geen btw - Beroepsvaardigheden 02: Totaal 24-09-2009: 10:00 – 17:00 uur Docent(en): mr. R. Koenraad, Opleidingspunten - Management/Organisatie Plaats: Utrecht prof. mr. M. Scheltema 03: Juridisch 04: Totaal Actualiteiten Bopz: toekomstige Doelgroep: PO Cursusprijs: € 645 exclusief btw - Beroepsvaardigheden regelgeving Niveau: ** Opleidingspunten - Management/Organisatie Gezondheidsrecht 09-11-2009: 14:00 – 16:45 uur Instelling: Studiecentrum 05: Juridisch 03: Totaal Kind in beeld – werken met het Plaats: Utrecht Rechtspleging, - Beroepsvaardigheden elektronisch kinddossier Doelgroep: PO tel. 0575-595300 - Management/Organisatie Actualiteiten civiel recht 07-10-2009: 10:00 – 13:15 uur Niveau: ** Actualiteiten Docent(en): prof. mr. S.E. Bartels, 05: Totaal 20-11-2009: 13:30 – 17:15 uur Plaats: Utrecht Instelling: OSR Juridische prof. mr. A.A. van Velten Plaats: Utrecht Doelgroep: PO Opleidingen, Cursusprijs: € 300 inclusief btw Bouwrecht Doelgroep: PO Niveau: ** tel. 030-2315314 Opleidingspunten Actuele jurisprudentie Niveau: ** Actualiteiten Instelling: Medilex, Docent(en): prof. mr. J. 05: Juridisch Bouwvergunning Instelling: Studiecentrum tel. 030-6933887 Legemaate - Beroepsvaardigheden 26-11-2009: 09:30 – 16:30 uur Rechtspleging, Docent(en): L. Arntzenius- Cursusprijs: € 275 geen btw - Management/Organisatie Plaats: Utrecht tel. 0575-595300 Smit, P. Cuyvers, mr. R.M.S. Opleidingspunten 05: Totaal Doelgroep: PO Docent(en): prof. mr. A.S. Doppegieter, mr. A. van der 02: Juridisch Niveau: *** Actualiteiten Hartkamp, mr. J.L.R.A. Linden, S. Spronk - Beroepsvaardigheden Huurrecht Instelling: Geoplan BV, Huydecoper Cursusprijs: € 245 exclusief btw - Management/Organisatie Huurrecht voor leden zittende tel. 020-6716121 Cursusprijs: € 195 inclusief btw Opleidingspunten 02: Totaal magistratuur Docent(en): mr. E.T. de Jong, mr. Opleidingspunten 03: Juridisch 19-11-2009: 10:00 – 20:00 uur ing. B. Rademaker 03: Juridisch - Beroepsvaardigheden Actualiteiten Bopz: recente 20-11-2009: 09:00 – 16:30 uur Cursusprijs: € 795 geen btw - Beroepsvaardigheden - Management/Organisatie jurisprudentie-, bejegenings- en Plaats: Amersfoort Opleidingspunten - Management/Organisatie 03: Totaal kwaliteitsaspecten Doelgroep: PO 05: Juridisch 03: Totaal 04-12-2009: 14:00 – 16:45 uur Niveau: ** - Beroepsvaardigheden Kind in beeld – werken met het Plaats: Utrecht Instelling: Studiecentrum - Management/Organisatie Bewijsrecht voor leden ZM elektronisch kinddossier Doelgroep: PO Rechtspleging, 05: Totaal 07-12-2009: 10:00 – 17:00 uur 07-10-2009: 14:00 – 17:15 uur Niveau: ** Actualiteiten tel. 0575-595300 Plaats: Utrecht Plaats: Utrecht Instelling: OSR Juridische Docent(en): mr. Y.A.M. Jacobs, Basiscursus UAV Doelgroep: PO Doelgroep: PO Opleidingen, mr. J.K. Six-Hummel 09-12-2009: 11:00 – 18:00 uur Niveau: ** Niveau: ** tel. 030-2315314 Cursusprijs: € 1.065 inclusief btw 16-12-2009: 11:15 – 18:00 uur Instelling: Studiecentrum Instelling: Medilex, Docent(en): mr. J.M. van Luyck Opleidingspunten Plaats: Rotterdam Rechtspleging, tel. 030-6933887 Cursusprijs: € 275 geen btw 12: Juridisch Doelgroep: PO tel. 0575-595300 Docent(en): L. Arntzenius- Opleidingspunten - Beroepsvaardigheden Niveau: ** Docent(en): prof. mr. T.R. Hidma Smit, P. Cuyvers, mr. R.M.S. 02: Juridisch - Management/Organisatie Instelling: Het Nederlands Cursusprijs: € 290 inclusief btw Doppegieter, mr. A. van der - Beroepsvaardigheden 12: Totaal Vastgoed Instituut, Opleidingspunten Linden, S. Spronk - Management/Organisatie tel. 040-2972788 05: Juridisch Cursusprijs: € 245 exclusief btw 02: Totaal Internationaal privaatrecht Docent(en): mr. B. Le Haen-de - Beroepsvaardigheden Opleidingspunten IPR: Procesrecht Croon, mr. E. Zonnenberg - Management/Organisatie 03: Juridisch Act. Bopz: Gesloten Jeugdzorg 02-11-2009: 10:15 – 20:00 uur Cursusprijs: € 1.749 exclusief btw 05: Totaal - Beroepsvaardigheden – Bescherming Meerderjarigen – 03-11-2009: 09:00 – 16:30 uur Opleidingspunten - Management/Organisatie Verplichte GGz Plaats: Zutphen

25 september 2009 advocatenblad 535

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 535 18-09-09 12:27 Orde

Doelgroep: PO Opleidingspunten Cursusprijs: € 1.395 geen btw Opleidingspunten Cursusprijs: € 375 inclusief btw Niveau: ** 16: Juridisch Opleidingspunten 05: Juridisch Opleidingspunten Instelling: Studiecentrum - Beroepsvaardigheden 11: Juridisch - Beroepsvaardigheden 05: Juridisch Rechtspleging, - Management/Organisatie - Beroepsvaardigheden - Management/Organisatie - Beroepsvaardigheden tel. 0575-595300 16: Totaal - Management/Organisatie 05: Totaal - Management/Organisatie Docent(en): prof. mr. T.M. de 11: Totaal 05: Totaal Boer, mr. L. Strikwerda Insolventierecht – de praktijk Verdiepingscursus Actualiteiten Cursusprijs: € 845 inclusief btw nader beschouwd Verdiepingscursus Juridische Grondbeleid Actualiteiten personen- en Opleidingspunten 14-12-2009: 13:30 – 18:00 uur aspecten Wabo 01-12-2009: 09:30 – 16:30 uur familierecht 12: Juridisch Plaats: Hoofddorp 13-10-2009: 09:30 – 16:30 uur 03-12-2009: 09:30 – 16:30 uur 24-11-2009: 13:00 – 17:30 uur - Beroepsvaardigheden Doelgroep: PO Plaats: Utrecht Plaats: Utrecht Plaats: Utrecht - Management/Organisatie Niveau: ** Doelgroep: PO Doelgroep: PO Doelgroep: PO 12: Totaal Instelling: Sdu Juridische Niveau: ** Niveau: ** Actualiteiten Niveau: ** Actualiteiten Opleidingen, Instelling: Geoplan BV, Instelling: Geoplan BV, Instelling: Studiecentrum IPR: Procesrecht tel. 070-3789896 tel. 020-6716121 tel. 020-6716121 Rechtspleging, 15-12-2009: 10:15 – 20:00 uur Docent(en): prof. mr. F.M.J. Docent(en): W.C.G. Ankersmit, Docent(en): mr. I.R. Keetell- tel. 0575-595300 16-12-2009: 09:00 – 16:30 uur Verstijlen mr. R. van Essen Homringhausen, drs. H.G.M. Docent(en): prof. mr. P. Opleidingen Plaats: Zutphen Cursusprijs: € 645 exclusief btw Cursusprijs: € 695 geen btw Nijland, mr. M.J. Pesch, W.A. Vlaardingerbroek Doelgroep: PO Opleidingspunten Opleidingspunten Rouwenhorst, mr. A.C. de Snoo Cursusprijs: € 195 inclusief btw Niveau: ** 04: Juridisch 05: Juridisch Cursusprijs: € 1.395 geen btw Opleidingspunten Instelling: Studiecentrum - Beroepsvaardigheden - Beroepsvaardigheden Opleidingspunten 03: Juridisch Rechtspleging, - Management/Organisatie - Management/Organisatie 10: Juridisch - Beroepsvaardigheden tel. 0575-595300 04: Totaal 05: Totaal - Beroepsvaardigheden - Management/Organisatie Docent(en): prof. mr. T.M. de - Management/Organisatie 03: Totaal Boer, mr. L. Strikwerda Onteigeningsrecht Staatssteun en aanbesteding bij 10: Totaal Cursusprijs: € 845 inclusief btw gebiedsontwikkeling Actualiteiten Opleidingspunten Onteigening 17-11-2009: 09:30 – 13:45 uur Basiscursus Bouwen onder de huwelijksvermogensrecht 12: Juridisch 12-11-2009: 09:30 – 16:30 uur Plaats: Utrecht Wabo 16-12-2009: 13:00 – 17:30 uur - Beroepsvaardigheden 19-11-2009: 09:30 – 16:30 uur Doelgroep: PO 02-12-2009: 09:30 – 16:30 uur Plaats: Utrecht - Management/Organisatie Plaats: Amsterdam Niveau: ** Actualiteiten 03-12-2009: 09:30 – 16:30 uur Doelgroep: PO 12: Totaal Doelgroep: PO Instelling: CPO Radboud Plaats: Utrecht Niveau: ** Actualiteiten Niveau: *** Actualiteiten Universiteit Nijmegen, Doelgroep: PO Instelling: Studiecentrum Mededingingsrecht Instelling: Geoplan BV, tel. 024-3612022 Niveau: * Rechtspleging, WIRA & De nieuwe tel. 020-6716121 Docent(en): mr. P.H.L.M. Kuypers Instelling: Geoplan BV, tel. 0575-595300 Aanbestedingswet Docent(en): mr. E.W. van Gelder, Cursusprijs: € 500 geen btw tel. 020-6716121 Docent(en): mr. L. Zonnenberg 01-12-2009: 13:00 – 16:45 uur mr. M.E. Gelpke, mr. P.H. Opleidingspunten Docent(en): mr. E.T. de Jong, mr. Cursusprijs: € 195 inclusief btw 02-12-2009: 09:30 – 16:45 uur Revermann, drs. B. Vink 04: Juridisch M. Tunnissen Opleidingspunten Plaats: Leiden Cursusprijs: € 1.395 geen btw - Beroepsvaardigheden Cursusprijs: € 1.395 geen btw 03: Juridisch Doelgroep: PO Opleidingspunten - Management/Organisatie Opleidingspunten - Beroepsvaardigheden Niveau: ** 10: Juridisch 04: Totaal 10: Juridisch - Management/Organisatie Instelling: Studiecentrum voor - Beroepsvaardigheden - Beroepsvaardigheden 03: Totaal Bedrijf & Overheid, - Management/Organisatie Handhaving bouwregelgeving in - Management/Organisatie tel. 040-2974980 10: Totaal de praktijk 10: Totaal Ruimtelijke-ordeningsrecht en Docent(en): mr. B. van der Bend, 19-11-2009: 09:30 – 16:30 uur milieurecht S. Gesthuizen, I. Hardenbol, T. Onteigeningsrecht – De procedure 24-11-2009: 09:30 – 16:30 uur Grond- en hemelwaterzorgplicht van der Kuijl, mr. F. van Nouhuys, en de schadeloosstelling Plaats: Utrecht 15-12-2009: 09:30 – 16:15 uur Actuele regelgeving en R. Schnepper, J. Telgen, O. van 09-12-2009: 09:30 – 17:00 uur Doelgroep: PO 16-12-2009: 09:30 – 16:30 uur jurisprudentie RO Veldhuizen, mr. G.W.A. van de Plaats: Houten Niveau: *** Plaats: Rotterdam 06-10-2009: 09:30 – 16:30 uur Meent Doelgroep: PO Instelling: Geoplan BV, Doelgroep: PO 07-10-2009: 09:30 – 16:30 uur Cursusprijs: € 1.399 exclusief btw Niveau: * tel. 020-6716121 Niveau: ** Plaats: Utrecht Opleidingspunten Instelling: Sdu Juridische Docent(en): J.C.J.M. van Beers, Instelling: Studiecentrum voor Doelgroep: PO 07: Juridisch Opleidingen, mr. E.T. de Jong, J.A.T. van Bedrijf & Overheid, Niveau: *** Actualiteiten - Beroepsvaardigheden tel. 070-3789896 Loenen, mr. M. Tunnissen tel. 040-2974980 Instelling: Geoplan BV, - Management/Organisatie Docent(en): mr. J.A.M.A. Cursusprijs: € 1.395 geen btw Docent(en): drs. R. van Cleef, C. tel. 020-6716121 07: Totaal Sluysmans, mr. E.J. Snijders- Opleidingspunten de Groot, drs. I. Langedijk, ing. Docent(en): mr. J.M.H.F. Storm 10: Juridisch G. Lemmen, mr. P. de Putter Teunissen Ondernemingsrecht Cursusprijs: € 695 exclusief btw - Beroepsvaardigheden Cursusprijs: € 1.699 exclusief btw Cursusprijs: € 1.395 geen btw Compactcursus voor advocaten Opleidingspunten - Management/Organisatie Opleidingspunten Opleidingspunten en bedrijfsjuristen in 06: Juridisch 10: Totaal 10: Juridisch 10: Juridisch 24-11-2009: in overleg - Beroepsvaardigheden - Beroepsvaardigheden - Beroepsvaardigheden 25-11-2009: 13:00 – 17:00 uur - Management/Organisatie 4e Dag van het Merken- en - Management/Organisatie - Management/Organisatie 26-11-2009: 09:00 – 17:45 uur 06: Totaal Modellenrecht 10: Totaal 10: Totaal 27-11-2009: 09:00 – 16:00 uur 25-11-2009: 10:00 – 17:00 uur 28-11-2009: 09:00 – 17:00 uur Overige rechtsgebieden Plaats: Amsterdam Personen- en familierecht Studiedag Werken met nieuwe Plaats: Hong Kong Basiscursus Natuurwetgeving Doelgroep: PO Marokkaans Familierecht Wabo, Wro en Wsb Doelgroep: PO 24-09-2009: 09:30 – 16:30 uur Niveau: ** 15-10-2009: 10:00 – 17:00 uur 14-10-2009: 09:30 – 16:30 uur Niveau: ** 01-10-2009: 09:30 – 16:30 uur Instelling: Euroforum, Plaats: Utrecht Plaats: Utrecht Instelling: De Nerée Tuinman & Plaats: Utrecht tel. 040-2974977 Doelgroep: PO Doelgroep: PO Van Woensel Advocaten, Doelgroep: PO Docent(en): prof. mr. M. de Cock Niveau: ** Niveau: *** Actualiteiten tel. 020-5301730 Niveau: * Buning, mr. P.W.H. Gevers, prof. Instelling: Studiecentrum Instelling: Geoplan BV, Docent(en): mr. H.J. Biemond, Instelling: Geoplan BV, mr. W.A. Hoyng, mr. S. Klos, mr. Rechtspleging, tel. 020-6716121 mr. A. de Nerée tot Babberich, tel. 020-6716121 C.N. Noorda, mr. P.L. Reeskamp, tel. 0575-595300 Docent(en): mr. J.H.G. van den prof. mr. S.R. Schuit Docent(en): ir. V.W.M.M. Ampt- prof. mr. J.H. Spoor Docent(en): prof. dr. L.P.H.M. Broek, mr. A.P.M. Esmeijer, mr. Cursusprijs: € 2.900 geen btw Riksen, ing. B.J.H. Koolstra M.Sc. Cursusprijs: € 949 exclusief btw Buskens, dr. S.W.E. Rutten G.J. Wyfker

536 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 536 18-09-09 12:27 (advertenties) Orde

Cursusprijs: € 695 geen btw tel. 020-6716121 Opleidingspunten Docent(en): mr. J.C.A. de Kruif, 05: Juridisch drs. H.G.M. Nijland, mr. R.G.M. Haal - Beroepsvaardigheden Titulaer - Management/Organisatie Cursusprijs: € 1.495 geen btw 05: Totaal Opleidingspunten 10: Juridisch Basiscursus Wro - Beroepsvaardigheden 10-11-2009: 09:30 – 16:30 uur - Management/Organisatie 17-11-2009: 09:30 – 16:30 uur 10: Totaal Plaats: Utrecht aluw Doelgroep: PO Natuurwet- en regelgeving in Niveau: * Actualiteiten de praktijk Instelling: Geoplan BV, 09-12-2009: 09:45 – 17:00 uur tel. 020-6716121 10-12-2009: 09:45 – 17:00 uur Docent(en): dr.ir. A.G. Bregman, Plaats: Nieuwegein mr. L.J. Gerritsen, mr. A.A.C.J. Doelgroep: PO Janssen, mr. J. van der Velde Niveau: ** Cursusprijs: € 1.395 geen btw Instelling: Studiecentrum voor punt Opleidingspunten Bedrijf & Overheid, 10: Juridisch tel. 040-2974980 - Beroepsvaardigheden Docent(en): mr. A. Drahmann, - Management/Organisatie mr. M. Kaajan, mr. F. Onrust, mr. 10: Totaal H. Woldendorp Cursusprijs: € 1.699 exclusief btw Basiscursus Ruimtelijk Opleidingspunten Ordeningsrecht 10: Juridisch enop 12-11-2009: 09:30 – 16:30 uur - Beroepsvaardigheden 19-11-2009: 09:30 – 16:30 uur - Management/Organisatie 26-11-2009: 09:30 – 16:30 uur 10: Totaal Plaats: Utrecht Doelgroep: PO Straf(proces)recht Niveau: * Jeugdstrafrecht 2009 Basis Instelling: Geoplan BV, 09-10-2009: 16:15 – 19:00 uur tel. 020-6716121 Plaats: Den Haag Docent(en): mr. B.G. Bults, Doelgroep: PO 14 mr. C.M.A. Delissen-Buijnsters, Niveau: * mr. F.A.G. Groothuijse, mr. J.R. Instelling: Haagrecht Advocaten, Vermeulen, mr. H.W.J. Visser, mr. tel. 070-3141900 M. Visser Docent(en): mr. H. Oldenhof Cursusprijs: € 1.795 geen btw Cursusprijs: € 119 exclusief btw Opleidingspunten Opleidingspunten 16: Juridisch 02: Juridisch - Beroepsvaardigheden - Beroepsvaardigheden 15 - Management/Organisatie - Management/Organisatie 16: Totaal 02: Totaal

Verdiepingscursus Werken met Jeugdstrafrecht 2009 Verdieping de Wro 16-10-2009: 16:15 – 19:00 uur 17-11-2009: 09:30 – 16:30 uur Plaats: Den Haag 24-11-2009: 09:30 – 16:30 uur Doelgroep: PO Plaats: Utrecht Niveau: ** 16 Doelgroep: PO Instelling: Haagrecht Advocaten, Niveau: ** Actualiteiten tel. 070-3141900 Instelling: Geoplan BV, Docent(en): mr. W. Römelingh tel. 020-6716121 Cursusprijs: € 119 inclusief btw Docent(en): mr. J.F. de Groot, Opleidingspunten mr. J. Hoekstra, F. Plantinga, mr. 02: Juridisch ing. B. Rademaker, mr. J. van - Beroepsvaardigheden der Velde - Management/Organisatie okto Cursusprijs: € 1.395 geen btw 02: Totaal Opleidingspunten 10: Juridisch Cassatietechniek in strafzaken - Beroepsvaardigheden 26-10-2009: 13:30 – 18:00 uur - Management/Organisatie Plaats: Rotterdam 10: Totaal Doelgroep: PO Niveau: ** Actualiteiten Grondexploitatie Instelling: Seebregts & Saey b e r 18-11-2009: 09:30 – 16:30 uur Strafrechtadvocaten, 19-11-2009: 09:30 – 16:30 uur tel. 010-2411511 Plaats: Utrecht Docent(en): mr. R.J. Baumgardt, Doelgroep: PO mr. P.A.M. Mevis Niveau: *** Actualiteiten Cursusprijs: € 295 exclusief btw Instelling: Geoplan BV, Opleidingspunten 2009 www.dejuridischeacademie.nl

25 september 2009 advocatenblad 537

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 537 18-09-09 12:23 Orde

04: Juridisch Rechtspleging, Niveau: *** Opleidingspunten Financieel management - Beroepsvaardigheden tel. 0575-595300 Instelling: Centrum voor - Juridisch Finance voor Juristen - Management/Organisatie Docent(en): prof. mr. A.G. Conflicthantering, 05: Beroepsvaardigheden 25-11-2009: 09:30 – 17:00 uur 04: Totaal Castermans, mr. G.C. Makkink, tel. 023-5323196 - Management/Organisatie 26-11-2009: 09:00 – 17:00 uur mr. G.J. Visser Docent(en): mr. J. de Waart 05: Totaal Plaats: Rotterdam Verdiepingscursus Cursusprijs: € 770 inclusief btw Cursusprijs: € 750 geen btw Doelgroep: PO Jeugdstraf(proces)recht Opleidingspunten Opleidingspunten Onderhandelen Niveau: ** 11-11-2009: 09:45 – 16:45 uur 12: Juridisch - Juridisch Onderhandelen & Instelling: Euroforum, Plaats: Utrecht - Beroepsvaardigheden 09: Beroepsvaardigheden Conflicthantering tel. 040-2974977 Doelgroep: PO - Management/Organisatie - Management/Organisatie 05-10-2009: 09:15 – 20:30 uur Docent(en): drs. R. Take Niveau: ** 12: Totaal 09: Totaal 06-10-2009: 08:30 – 17:00 uur Cursusprijs: € 1.749 exclusief btw Instelling: OSR Juridische Plaats: Vierhouten Opleidingspunten Opleidingen, Rechtspersonen- en Mediation en MBTI Doelgroep: VSO/PO - Juridisch tel. 030-2315314 vennootschapsrecht actueel 01-12-2009: 10:00 – 21:00 uur Niveau: * - Beroepsvaardigheden Docent(en): mr. M.L.C.C. 30-11-2009: 10:00 – 17:00 uur Plaats: Bilthoven of Delft Instelling: Van der Hoeven 10: Management/Organisatie de Bruijn-Lückers, mr. L.C. Plaats: Utrecht Doelgroep: PO Nelissen Med. & Onderh., 10: Totaal Dubbelman, dr. N. Duits, mr. Doelgroep: PO Niveau: ** tel. 0343-562476 Opleidingen M.P.G. Rietbergen Niveau: * Actualiteiten Instelling: Mediation & Training Docent(en): drs. D.J.M. Nelissen, VSO / Onderhandelen Cursusprijs: € 495 geen btw Instelling: Studiecentrum Network The Lime Tree, mr. R.F. Sickinghe Onderhandelen & Opleidingspunten Rechtspleging, tel. 030-2255910 Cursusprijs: € 1.500 exclusief btw Conflicthantering 05: Juridisch tel. 0575-595300 Docent(en): prof. J. van Zwieten Opleidingspunten 05-10-2009: 09:15 – 20:30 uur - Beroepsvaardigheden Docent(en): mr.dr. B. Assink, prof. RA - Juridisch 06-10-2009: 08:30 – 17:00 uur - Management/Organisatie mr. L. Timmerman Cursusprijs: € 750 geen btw 15: Beroepsvaardigheden Plaats: Vierhouten 05: Totaal Cursusprijs: € 335 inclusief btw Opleidingspunten - Management/Organisatie Doelgroep: VSO/PO Opleidingspunten - Juridisch 15: Totaal Niveau: * Hoogte- en dieptepunten 05: Juridisch 08: Beroepsvaardigheden Instelling: Van der Hoeven Strafrecht 2009 - Beroepsvaardigheden - Management/Organisatie Overige vaardigheden Nelissen Med. & Onderh., 08-12-2009: 10:00 – 17:00 uur - Management/Organisatie 08: Totaal Time Management tel. 0343-562476 Plaats: Utrecht 05: Totaal 19-11-2009: 09:30 – 17:00 uur Docent(en): drs. D.J.M. Nelissen, Doelgroep: PO Woon- en Leefomgeving 20-11-2009: 09:30 – 17:00 uur mr. R.F. Sickinghe Niveau: * Actualiteiten Praktijkproblemen bij het 07-12-2009: 14:00 – 21:00 uur Plaats: Harmelen (bij Utrecht) Cursusprijs: € 1.500 exclusief btw Instelling: Sdu Juridische beoordelen en opstellen van Plaats: Bilthoven/Delft Doelgroep: PO Opleidingspunten Opleidingen, contracten Doelgroep: PO Niveau: ** - Juridisch tel. 070-3789896 07-12-2009: 09:30 – 17:00 uur Niveau: ** Instelling: Lexlumen, 15: Beroepsvaardigheden Docent(en): mr. E. Bleichrodt, mr. Plaats: Hoofddorp Instelling: Mediation & Training tel. 030-2657206 - Management/Organisatie W. Bos, prof. dr. T. Broeders, prof. Doelgroep: PO Network The Lime Tree, Docent(en): R. Bozon 15: Totaal dr. G.G.J. Knoops LLM, mr. H.E.G. Niveau: ** tel. 030-2255910 Cursusprijs: € 1.350 exclusief btw Peters, mr. J. Soeteman, mr. L. Instelling: Sdu Juridische Docent(en): mr. F. van der Brug Opleidingspunten van Zwieten Opleidingen, Cursusprijs: € 510 geen btw - Juridisch Cursusprijs: € 495 exclusief btw tel. 070-3789896 Opleidingspunten 12: Beroepsvaardigheden Opleidingspunten Docent(en): mr. C.R. Christiaans, - Juridisch - Management/Organisatie 05: Juridisch mr.dr. T.H.M. van Wechem 05: Beroepsvaardigheden 12: Totaal - Beroepsvaardigheden Cursusprijs: € 745 exclusief btw - Management/Organisatie - Management/Organisatie Opleidingspunten 05: Totaal Mind Mapping voor advocaten 05: Totaal 06: Juridisch 10-12-2009: 12:30 – 16:15 uur - Beroepsvaardigheden Mediator ‘Out of the box’ Plaats: Amsterdam Verbintenissen- en - Management/Organisatie 10-12-2009: 14:00 – 21:00 uur Doelgroep: PO contractenrecht 06: Totaal Plaats: Bilthoven of Delft Niveau: * Rechtspersonen- en Doelgroep: PO Instelling: Eggens Instituut voor vennootschapsrecht actueel Vreemdelingenrecht Niveau: ** juridisch PAO a/d UvA, 22-09-2009: 10:00 – 17:00 uur Professionele ontmoeting Instelling: Mediation & Training tel. 020-5253407 Plaats: Utrecht Vreemdelingenprocesrecht Network The Lime Tree, Docent(en): mr. M.J. de Wit Doelgroep: PO 22-12-2009: 09:45 – 16:45 uur tel. 030-2255910 Cursusprijs: € 275 geen btw Niveau: * Actualiteiten Plaats: Utrecht Docent(en): F. ten Hoedt Opleidingspunten Instelling: Studiecentrum Doelgroep: PO Cursusprijs: € 510 geen btw - Juridisch Rechtspleging, Niveau: *** Opleidingspunten 03: Beroepsvaardigheden tel. 0575-595300 Instelling: OSR Juridische - Juridisch - Management/Organisatie Docent(en): B. Bier, prof. mr. L. Opleidingen, 05: Beroepsvaardigheden 03: Totaal Timmerman tel. 030-2315314 - Management/Organisatie Cursusprijs: € 335 inclusief btw Docent(en): mr. G.M.H. Hoogvliet, 05: Totaal Opleidingspunten mr. drs. S.M. Schothorst 05: Juridisch Cursusprijs: € 550 geen btw Transactionele Analyse - Beroepsvaardigheden Opleidingspunten verheldert communicatie- en - Management/Organisatie 05: Juridisch interactiepatronen 05: Totaal - Beroepsvaardigheden 11-12-2009: 10:00 – 17:00 uur - Management/Organisatie Plaats: Bilthoven of Delft Rechtshandeling en overeenkomst 05: Totaal Doelgroep: PO 10-11-2009: 10:00 – 20:00 uur Niveau: ** 11-11-2009: 09:00 – 16:45 uur ADR/Mediation Instelling: Mediation & Training Plaats: Zutphen Master Class Business mediation Network The Lime Tree, Doelgroep: PO 13-11-2009: 09:30 – 21:00 uur tel. 030-2255910 Niveau: ** Plaats: Haarlem Docent(en): drs. A.M. de Graaf Instelling: Studiecentrum Doelgroep: PO Cursusprijs: € 510 geen btw

538 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 538 18-09-09 12:23 RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 539 18-09-09 12:23 Tuchtrecht

• Alle disciplinaire beslissingen die sinds 1986 in het Advocatenblad zijn gepubliceerd, zijn ook te opgenomen: ‘Mocht Z B.V. failliet worden lichtst gezegd onheus door u bejegend en vinden op www.advocatenorde.nl en BalieNet. verklaard dan zal ik de curator alle bewijs- wenst slechts met Z B.V. (met wie zij een • Publicatie in deze rubriek geschiedt door de stukken overhandigen en erop aandrin- contract heeft) te handelen. [...]’ Commissie Disciplinaire Rechtspraak, bestaande uit mr. P.J.M. Drion, mr. H.J. de Groot, gen dat hij Q [een derde partij, bew.], de mr. H.J.A. Knijff, mr. J.D. Loorbach, heer A en u aansprakelijk houdt voor het De brief is tegelijkertijd per fax in kopie mr. I.E.M. Sutorius en H. Uhlenbroek. gehele faillissements tekort, inclusief de aan klager toegestuurd. vorderingen van cliënt. Inmiddels is al een bodemprocedure Mr. X heeft de betreffende brief inge- aanhangig waarin namens cliënten is bracht in een tussen de wederzijdse gesteld dat u mede via uw bedrijf onrecht- cliënten aanhangig gemaakte kortgeding- matig jegens Z B.V., haar holding en de procedure. Brief gaat het holding van cliënt heeft [sic, bew.] gehandeld door het bedrijf willens en wetens Klacht begrip ‘sommatie’ om zeep te helpen. Klager verwijt mr. X dat hij zich per brief Thans beschik ik over voldoende on- rechtstreeks tot de cliënten van klager te buiten omstotelijk bewijs dat u de onderneming heeft gewend, terwijl hij ermee bekend bewust om zeep hielp, de goodwill heeft was dat deze cliënten door klager werden Raad van Discipline ‘s-Gravenhage 21 januari 2008 weggesluisd, tegoeden heeft verduisterd bijgestaan. Dit gebeurde onder het mom (mrs. Baaij, Van den Dries, De Haan, Hengeveld en en concurrerende werkzaamheden ver- dat er sprake was van verzending van een Meerman) richtte, terwijl u bestuurder en aandeel- sommatiebrief en de brief aanzeggingen houder van Z B.V. bent. met rechtsgevolg bevatte. De betreffende De inhoud van een brief die de ene [...] brief bevatte echter meer dan een som- advocaat aan de cliënt van een de Om tot een spoedige oplossing van de matie, zodat de uitzondering vermeld andere advocaat zendt binnen de geschillen te komen, zie ik thans slechts in art. 18 van de Gedragsregels niet van ruimte die Gedragsregel 18 lid 2 biedt, twee mogelijkheden. toepassing is. Bovendien heeft mr. X de dient beperkt te blijven tot de toege- De eerste optie is dat u de aandelen van betreffende brief in een procedure inge- stane aanzegging met rechtsgevolg en cliënt in de holding overneemt voor H bracht, hetgeen hem, gelet op het feit dat wat daarvoor direct noodzakelijk is. XXX, waarvan de helft ineens, het restant de brief niet enkel een sommatie bevatte, Uitbreiding van de inhoud van zo’n binnen afzienbare tijd, cliënt zal dan de niet vrijstond. Daarmee heeft hij beoogd brief is het omzeilen van het verbod bodemprocedure intrekken, haar facturen Gedragsregel 13 te ontduiken. van Gedragsregel 18 lid 1. (na verrekening van haar eventuele schul- Het enkel doen van een schikkings- den aan de B.V.’s) crediteren en zal geen Verweer voorstel, zonder enig vervolg, valt rechtsmaatregelen treffen om het voort- Mr. X heeft tot zijn verweer – zakelijk reeds onder het verbod van Gedragsre- zetten van het CDE-traject te beletten. U weergegeven – het volgende aangevoerd: gel 13. kunt het CDE-traject dan vrijelijk via Z - mr. X heeft de cliënten van klager Een schikkingsvoorstel in een B.V. of een andere onderneming voort- rechtstreeks mogen aanschrijven, advocatenbrief, opgenomen in een zetten. Uiteraard dient u cliënten (mede omdat het ging om een brief die zich brief aan een cliënt van een andere namens de vennootschappen) fi nale kwij- beperkte tot een aanzegging met advocaat, valt buiten het bereik van ting en decharge te verlenen. rechtsgevolg. Het uiteenzetten van de Gedragsregel 18 lid 2 en binnen het feiten was nodig ter onderbouwing bereik van Gedragsregel 13. De tweede optie is dat ik CDE verzoek de van de sommaties en tevens om onder- relatie met (de derde) omgaand te beëin- bouwing te geven aan de vernietiging - Art. 46 Advocatenwet (3.3.3 Berichten aan derden; digen en dat ik zonder nadere aankondi- van bepaalde rechtshandelingen. Een 5.1 Regels die betrekking hebben op de juridische ging een kort geding tegen (de derde), de dergelijke brief valt niet onder art. 13 strijd) heer A en u opstart, waarin ik een verbod van de Gedragsregels. Mr. X heeft de - Gedragsregels 13 en 18 lid 2 op straffe van een forse dwangsom als- brief dan ook in mogen brengen in de mede een voorschot op schadevergoeding kortgedingprocedure; Feiten zal eisen. - mr. X betwist dat er sprake is van schik- Klager is advocaat. Hij heeft zijn cliënten kingsonderhandelingen. In de betref- A Beheer BV en de heer A bijgestaan in een Omdat u reeds morgen een bespreking bij fende brief is een schikkingsvoorstel geschil met de besloten vennootschappen CDE heeft, verneem ik graag uiterlijk van- gedaan. Schikkingsonderhandelingen V Beheer BV, Y Beheer BV en Z BV. Deze middag om 18.00 uur of u de eerste optie zien op een tweezijdige activiteit. Daar besloten vennootschappen werden bijge- accepteert. CDE is inmiddels op de hoogte was in dit geval geen sprake van. Er staan door mr. X. van deze discussie en heeft aan cliënt om zijn dus geen schikkingsonderhan- Mr. X heeft de cliënten van klager bij een schriftelijke uiteenzetting gevraagd, delingen ter kennis gebracht aan de brief van 23 november 2006 rechtstreeks zodat zij u morgen hierover aan de tand rechter. Art. 13 is niet van toepassing. aangeschreven. In de brief is onder meer kan voelen. CDE voelt zich namelijk De Gedragsregels moeten strikt wor-

540 advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 540 18-09-09 12:23 Tuchtrecht Tuchtrecht

den geïnterpreteerd. Wat de geest van mag worden overgelegd en dat schik- Procedure ex art. 60b e.v. Advoca- een Gedragsregel is, is niet relevant. In kingsonderhandelingen niet openbaar tenwet. Schorsing van de advocaat ieder geval dient de tuchtrechter te- mogen worden gemaakt in een proce- hoewel deze zich al heeft laten rughoudendheid te betrachten bij het dure, omzeild. De raad merkt op dat ook schrappen. interpreteren van wat de geest van een het aanvangen van een schikking door Er staat geen beroep open tegen de Gedragsregel zou zijn. een voorstel te doen, aangemerkt wordt kostenbeslissing van de Raad van als schikkingsonderhandelingen. Nu Discipline ex art. 60b lid 4 Advoca- Overwegingen raad de door mr. X gestuurde brief niet valt tenwet. De raad onderschrijft dat een advocaat onder de uitzondering als genoemd in van de wederpartij deze wederpartij Gedragsregel 18 lid 2, en de brief derhalve - Artt. 60b, 60d lid 4 Advocatenwet rechtstreeks mag aanschrijven, ook als gestuurd had moeten worden aan klager, deze een eigen advocaat heeft, als het stond het mr. X niet vrij de betreffende Feiten gaat om een sommatie met rechtsgevolg. brief over te leggen in een procedure. Mr. Bij brief van 25 juni 2007 heeft de de- Een en ander is in overeenstemming met X heeft door dit wel te doen, waarbij hij ken, waaronder mr. X ressorteert, een Gedragsregel 18. de indruk gewekt heeft dat hij doelbe- verzoek ex art. 60b Advocatenwet in- De raad is van oordeel dat de inhoud wust de hiervoor genoemde tussen advo- gediend bij de Raad van Discipline. De van deze brief het begrip ‘sommatie’, zo- caten geldende regels heeft overschreden, deken verzoekt mr. X voor onbepaalde als bedoeld in Gedragsregel 18, te buiten gehandeld zoals een behoorlijk advocaat tijd te schorsen in de uitoefening van gaat. Niet alleen acht de raad het voor niet betaamt. de praktijk en te bepalen dat de kosten, de sommatie die mr. X heeft gedaan niet gemoeid met het onderzoek ex art. 60 noodzakelijk om een dergelijk uitge- De stelling van mr. X dat het in zijn ar- lid 4 Advocatenwet, voor rekening van breide uiteenzetting van door hem ge- rondissement gebruikelijk is om een mr. X komen. noemde feiten te vermelden, maar tevens sommatiebrief te zenden vergelijkbaar De grondslag van het verzoek is dat passen in een dergelijke sommatie niet met de brief van 23 november 2006, is mr. X er blijk van geeft zijn praktijk niet alinea’s zoals: ‘Mocht de onderneming voor de raad niet komen vast te staan. Zo als een behoorlijk advocaat uit te oefe- failliet worden verklaard dan zal ik de dit wel het geval zou zijn, acht de raad dit nen; in zijn praktijkuitoefening is mr. curator alle bewijsstukken overhandigen geen reden om alsnog te overwegen dat X in ieder geval bedrijfsmatig ernstig en erop aandringen dat hij Q , de heer A mr. X een dergelijke sommatiebrief aan tekortgeschoten, hetgeen uiteindelijk en u aansprakelijk houdt voor het gehele klagers cliënten mocht zenden en in een tot diverse faillissementen heeft geleid faillissementstekort, inclusief de vorde- procedure mocht inbrengen. (met name binnen het organisatorisch ringen van cliënt. verband waarin mr. X ook de advoca- Inmiddels is al een bodemprocedure De klacht is gegrond. tuur uitoefent). aanhangig waarin namens cliënten is gesteld dat u mede via uw bedrijf onrecht- Gelet op de gegrond bevonden klacht, Overwegingen raad matig jegens Z B.V., haar holding en de acht de raad na te vernemen maatregel Op grond van de aangevoerde feiten holding van cliënt heeft gehandeld door passend en geboden. komt de raad tot het oordeel dat de het bedrijf willens en wetens om zeep te maatregel van schorsing gerechtvaar- helpen. Beslissing digd is en deze wordt met onmiddel- Thans beschik ik over voldoende on- De raad verklaart de klacht gegrond en lijke ingang aan mr. X opgelegd. Tijdens omstotelijk bewijs dat u de onderneming legt aan mr. X de maatregel op van enkele de behandeling van het verzoek ter zit- bewust om zeep hielp, de goodwill heeft waarschuwing. ting van de raad op 9 juli 2007 deelt de weggesluisd, tegoeden heeft verduisterd deken mee dat mr. X zich op 6 juli 2007 en concurrerende werkzaamheden ver- heeft laten schrappen. richtte, terwijl u bestuurder en aandeel- De raad is van oordeel dat de door mr. houder van Z B.V. bent.’ Schorsing X zelf bewerkstelligde schrapping niet in de weg staat aan het opleggen van De hiervoor genoemde alinea’s uit de geschrapte de door de deken verzochte voorlopige brief van 23 november 2006 betitelt de maatregel, nu het onderhavige verzoek raad als intimiderend en ze gaan het advocaat is gedaan voordat mr. X zich heeft laten karakter van een sommatiebrief zoals schrappen en niet uitgesloten moet bedoeld in Gedragsregel 18 te buiten. worden geacht dat mr. X een nieuw ver- Hof van Discipline 28 januari 2008 zoek tot inschrijving doet c.q. opnieuw Mr. X heeft door de brief van 23 novem- (mrs. Van Griensven, De Groot-van Dijken, ingeschreven wordt. Thunnissen, De Kok en De Groot) ber 2006 rechtstreeks aan de cliënten De deken heeft voorts aangevoerd Raad van Discipline ‘s-Gravenhage 18 juli 2007 van klager te sturen, de tussen advocaten dat naar zijn mening op dit moment (mrs. Geerdes, Van Stigt, Van Utenhove, De Weerdt geldende gedragsregel dat confraternele en Van der Wilk) geen voorzieningen nodig zijn, nu het correspondentie niet in een procedure faillissement over het merendeel van

25 september 2009 advocatenblad 541

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 541 18-09-09 12:23 Tuchtrecht

NIG Ondernemingsrecht vervult zowel vaste als tijdelijke juridische functies binnen de Top 500 van het bedrijfsleven en de advocatuur. Daarbij ligt onze focus op juristen met minimaal 4 jaar de aan de praktijk van mr. X gerelateerde de behandeling van de dossiers voor de een aantal met name in deze paragraaf werkervaring op één of meer van de volgende rechtsgebieden: (Internationaal) Contractenrecht, Vennootschapsrecht, IT-recht, Arbeidsrecht, Bankrecht, Effectenrecht, Bouw- en Vastgoedrecht, vennootschappen is uitgesproken en de cliënten en de zorg voor de overdracht genoemde beslissingen, maar (anders dan Energierecht en Toezichtwetgeving. Voor de invulling van tijdelijke posities werken wij zowel met continuïteit in de behandeling van de dos- en verdere behandeling van de dossiers in de hier niet van toepassing zijnde situ- ‘eigen’ Interim Legal Counsels alsmede met Interim Juristen (Freelance Juristen). siers van cliënten en de zorg voor de over- van mr. X c.q. het kantoor van mr. X. atie van art. 60d lid 6 Advocatenwet) niet dracht en verdere behandeling van die tegen de beslissing van de raad ex art. 60d dossiers thans bij de curator ligt. De raad Hoger beroep lid 4 Advocatenwet, dat mr. X de kosten is van oordeel dat nu nog niet definitief Mr. X komt in beroep; het beroep strekt van het onderzoek draagt. Daarom moet kan worden vastgesteld of het treffen van uitsluitend tot vernietiging van de beslis- het ervoor gehouden worden dat tegen nadere voorzieningen noodzakelijk is en sing van de raad voor zover de raad heeft deze beslissing geen hoger beroep open- zal de zaak daarom voor onbepaalde tijd verstaan dat de kosten van het onderzoek staat. Dat geldt zowel voor de beslissing aanhouden. ten laste van mr. X komen. dat mr. X de kosten van het onderzoek Weet jij het antwoord op onderstaande casus? Neem dan contact op met moet dragen als voor de beslissing van de Overweging raad Overwegingen hof raad omtrent de hoogte van de kosten van NIG Ondernemingsrecht. Wij zijn op zoek naar ervaren juristen die bij ons De raad: Het hof is van oordeel dat in de Advo- het onderzoek. - wijst het verzoek van de deken toe en catenwet geen hoger beroep tegen de in dienst willen treden als Interim Legal Counsel. schorst mr. X ex art. 60b Advocatenwet beslissing van de raad is opengesteld. In Het voorgaande brengt mee dat de door met onmiddellijke ingang in de uitoe- paragraaf 4a: ‘De procedure inzake de mr. X aangevoerde argumenten geen fening van de praktijk; onbehoorlijke praktijkuitoefening’ zijn verdere behandeling behoeven en dat mr. - verstaat dat de kosten van het onder- op verschillende plaatsen bepalingen uit X in zijn hoger beroep niet-ontvankelijk zoek ten laste van mr. X komen; de elders in de Advocatenwet geregelde wordt verklaard. - houdt voor het overige de zaak aan en tuchtrechtprocedure van overeenkomsti- verzoekt de deken uiterlijk 1 september ge toepassing verklaard, maar niet de ap- Beslissing hof 2007 aan de raad verslag te doen om- pèlbepalingen. In de genoemde paragraaf Verklaart mr. X niet-ontvankelijk in zijn trent de stand van zaken met betrek- is op diverse plaatsen de mogelijkheid van hoger beroep. king tot de zorg voor de continuïteit in beroep dan wel verzet opengesteld tegen 20090378_adv Advocatenblad 04-06-2009 14:14 Pagina 1 ABC Bank leent e100,- aan Jan. (advertenties)

Villapark Kloosterakker te Zwolle Jan kan de ABC Bank niet betalen. Wat kan de ABC Bank doen?

Kavelprijs v.a. € 535.000,- vrij op naam

Dit is dé mogelijkheid voor u om uw eigen villa te laten ontwerpen. In het buitengebied van Zwolle ligt het villapark Kloosterakker. Het villapark bestaat uit 8 kavels met een gemiddelde oppervlakte van 1.500 m2. Met één van de drie bij dit plan betrokken architecten Wil jij ons Legal team komen versterken en wil je weten wat we jou kunt u uw droomvilla laten ontwerpen, passend binnen het beeldkwaliteitsplan voor deze locatie. kunnen bieden en wat we van jou verwachten? Neem dan contact op met mr. Nick Spenkelink of Remco Abeln via 035 - 625 05 05 of via [email protected]. Meer informatie en een uitgebreide verkoopbrochure zijn bij makelaar Hypodomus in Zwolle te verkrijgen. Kijk voor meer informatie en onze overige functies op onze website: CIB Centraal InkoopBureau BV CIB, uw partner voor gewaarmerkt papier, maar ook Postbus 330 voor al uw luxe schrijf- en lederwaren, archiefmaterialen 2700 AH Zoetermeer zoals gekleurde hangmappen, kantoorartikelen, www.ondernemingsrecht.nl. Telefoon (079) 36 38 440 computer- en printsupplies en facilitaire producten. ONTWIKKELING: VERKOOP EN INFORMATIE: Fax (079) 36 15 144 Bestel op advocaten.cib.nl onze CIB catalogus.

[email protected] CIB. Dé kantoorspecialist voor advocaten. Emmawijk 2 te Zwolle Burg. van Roijensingel 1 te Zwolle www.partiplan.nl Telefoon: 038 - 8200055 advocaten.cib.nl NIG Ondernemingsrecht is onderdeel van NIG Holding. Een organisatie bestaande uit een tiental gespecialiseerde divisies waaronder NIG Bestuursrecht en NIG Compliance. Iedere divisie is gericht op het bemiddelen van specialisten binnen haar 542 advocatenblad 25 september 2009 eigen branche en vakdiscipline.

Adv_NIG-OR_Advokatenblad_12_220x1 1 03-09-2009 16:42:25 RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 542 18-09-09 12:23 NIG Ondernemingsrecht vervult zowel vaste als tijdelijke juridische functies binnen de Top 500 van het bedrijfsleven en de advocatuur. Daarbij ligt onze focus op juristen met minimaal 4 jaar werkervaring op één of meer van de volgende rechtsgebieden: (Internationaal) Contractenrecht, Vennootschapsrecht, IT-recht, Arbeidsrecht, Bankrecht, Effectenrecht, Bouw- en Vastgoedrecht, Energierecht en Toezichtwetgeving. Voor de invulling van tijdelijke posities werken wij zowel met ‘eigen’ Interim Legal Counsels alsmede met Interim Juristen (Freelance Juristen).

Weet jij het antwoord op onderstaande casus? Neem dan contact op met NIG Ondernemingsrecht. Wij zijn op zoek naar ervaren juristen die bij ons in dienst willen treden als Interim Legal Counsel.

ABC Bank leent e100,- aan Jan. Jan kan de ABC Bank niet betalen. Wat kan de ABC Bank doen?

Wil jij ons Legal team komen versterken en wil je weten wat we jou kunnen bieden en wat we van jou verwachten? Neem dan contact op met mr. Nick Spenkelink of Remco Abeln via 035 - 625 05 05 of via [email protected]. Kijk voor meer informatie en onze overige functies op onze website:

www.ondernemingsrecht.nl.

NIG Ondernemingsrecht is onderdeel van NIG Holding. Een organisatie bestaande uit een tiental gespecialiseerde divisies waaronder NIG Bestuursrecht en NIG Compliance. Iedere divisie is gericht op het bemiddelen van specialisten binnen haar eigen branche en vakdiscipline.

Adv_NIG-OR_Advokatenblad_12_220x1 1 03-09-2009 16:42:25 RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 1 18-09-09 12:23 (advertenties)

Wij hebben een prachtpraktijk op het gebied van het bestuursrecht en het (overheids)aansprakelijkheidsrecht. Europees recht is ons net zo vertrouwd als het Nederlandse. Procederen over ruimtelijke ordening en natuur en milieu is bij ons aan de orde van de dag. Wij werken voor een groot aantal lagere overheden, maatschappelijke organisaties en particulieren.

Wij zoeken een

ADVOCAAT-MEDEWERKER BESTUURSRECHT

die de capaciteiten en ambitie heeft te zijner tijd de maatschap te versterken.

Brieven graag binnen twee weken na de datum van deze advertentie zenden aan: VAN DEN BIESEN BOESVELD ADVOCATEN t.a.v. mr. Robbert Boesveld Postbus 16674 1001 RD AMSTERDAM e-mail: [email protected]

van den biesen boesveld advocaten.indd 1 11-09-2009 11:31:18

togamakerij rhebergen.indd 1 20-05-2008 14:19:59 “ Voor mijn klant haal ik er altijd uit wat er in zit” Jurist Tim van Santen in zijn persoonlijke video op www.juristbijdas.nl

AmsterdAm Arnhem ‘s-hertOGenBOsCh rIJsWIJK GrOnInGen rOermOnd

ii advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 2 18-09-09 12:23 (advertenties)

Advocatenkantoor bestaande uit 5, maar met werk voor 6 advocaten, in de luwte van de duinen en onder de rook van Corus, zoekt

ADVOCAAT

om op basis van kostendeling ons team te komen versterken.

Wij combineren dienstverlening op niveau met een prettige en collegiale werksfeer. Momenteel bieden wij onze diensten met name aan op het gebied van familierecht, strafrecht, huurrecht, arbeidsrecht, sociale zekerheidsrecht en vreemdelingenrecht. Wij zouden graag ons aanbod willen uitbreiden met mediation.

Wij werken vooral voor particulieren, mensen uit de regio die veelal nuchter en recht-voor-z’n-raap zijn en een openhartige houding hebben en verwachten een zelfde soort houding van onze nieuwe collega.

Ons kantoor is gevestigd in Beverwijk, en op internet te vinden via www.kmadvocaten.nl. U vindt hier nadere informatie over het kantoor, maar u kunt vanzelfsprekend Krans & van Hilten Advocaten: een middelgroot, gespe- ook telefonisch contact met ons opnemen. cialiseerd advocatenkantoor, gevestigd in het oude centrum van Den Haag. Uw reactie kunt u richten aan: Advocatenkantoor Kranendonk en Meindersma Met 17 advocaten werken wij op een viertal rechtsgebieden: T.a.v. mevrouw mr. M.B. Meindersma Van Maasdijkstraat 2 arbeidsrecht, ondernemingsrecht en vastgoed, personen- 1945 XE Beverwijk en familierecht en letselschade, voor particulieren, onder- T: 0251-25 70 40 nemingen en instellingen. Professioneel èn persoonlijk. email: [email protected] Naast specialist in één sectie, is een aantal advocaten ook actief op tenminste één ander rechtsgebied. Advocaat, In verband met de groei van onze praktijk zijn advocatenkantoor kranendonk20 jaar en meindersma.inddervaring waarvan 1 11 zelfstandig gevestigd,11-09-2009 11:37:44 wij op zoek naar: wil zich meer op zaken dan kantoorvoering toeleggen.

Welk kantoor in het arr. Utrecht (bij voorkeur), Amsterdam, Arnhem of Zwolle zoekt een wel zeer ervaren medewerker een ervaren advocaat- voor het arbeidsrecht en/of ondernemingsrecht. medewerker arbeidsrecht Reacties onder nummer 7890 zenden aan: Bureau BDM B.V. Steekterweg 80G een (gevorderd) advocaat- 2407 BH Alphen aan den Rijn stagiaire voor met name personen- en familierecht Papendrecht, Standerdmolen 17 brieven onder nummer 7890.indd 1 11-09-2009 11:39:53 Vraagprijs E 498.000,-- k.k. Wonen & werken Interesse? Stuur dan een sollicitatiebrief, met curriculum op een prachtige locatie. vitae, naar Nana J.M. Le Brun–van Susante, kantoordirecteur, Postbus 801, 2501 CV Den Haag of [email protected] Riant herenhuis met eigen praktijk-/ kantoorruimte en een inpandige Telefonische inlichtingen over de inhoud van de functie kunt u garage op 406 m2 eigen grond. Deze woning biedt, door de eigen entree van de praktijkruimte, tal van mogelijkheden. Ind.: hal, entree; L-vormige ook bij haar inwinnen, 070 361 7002. woonkamer met open haard en toegang tot de tuin; open keuken; bijkeu- ken; inp. garage. Verd.: 4 slaapkamers met balkons aan voor- en achterzij- de; badkamer. Grote zolder. De ruim bemeten tuin grenst aan het water. De praktijkruimte omvat een hal, toilet, pantry en 2 grote werkruimten. Kijk op www.kransenvanhilten.nl Verkoop: Kooyman Eigen Huis Tel.: 078-6150600 voor meer informatie over de vacatures en ons kantoor. Kijk op www.kooymaneigenhuis.nl - snelcode: 3756

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 3 18-09-09 12:35 (advertenties) Hoog IQ & EQ? Ga naar Qmasters.nl

Test het Ssst, niet nu! storen tijdens de test!

advertentie Leidse Arbeidsrechtdag 2009 90x60mm.qxp 24-7-2

JURIDISCH P A O

Universiteit Leiden Leidse Arbeidsrechtdag 2009 Woensdag 2 december 2009, van 09.30 tot 17.15 uur, Campus Den Haag

Cursusleiding: Prof.mr. G.J.J. Heerma van Voss, hoogleraar Sociaal recht aan de Universiteit Leiden

Kijkt u voor meer informatie of voor een volledig overzicht op www.paoleiden.nl

iv advocatenblad 25 september 2009 Q-masters

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 4 18-09-09 12:36 NO_QM_ADV_226x296.indd 1 10-09-2009 14:15:07 (advertenties) Hoog IQ & EQ? Ga naar Qmasters.nl

Test het Ssst, niet nu! storen tijdens de test!

Q-masters25 september 2009 advocatenblad v

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 5 18-09-09 12:36 NO_QM_ADV_226x296.indd 1 10-09-2009 14:15:07 (advertenties)

Sinds jaar en dag is Schenkeveld Advocaten in Noord-Holland één van de toonaangevende advocatenkantoren op diverse gebieden zoals ondernemingsrecht, arbeidsrecht, onroerend goed / bouwrecht, bestuursrecht en personen- en familierecht. Wij zijn geïnteresseerd in ambitieuze en enthousiaste mensen die ons team willen komen versterken. Voor ons kantoor in Alkmaar zoeken wij een:

MEDEWERKER / GEVORDERD ADVOCAAT – STAGIAIRE ONDERNEMINGSRECHT EN / OF INSOLVENTIERECHT Voor informatie over deze vacature kunt u zich wenden tot mr. B. Kesnich ( telefoon: 072 – 514 46 66 )

En een: ALKMAAR JPR ADVOCATEN ZOEKT WEGENS GROEI MEDEWERKER / GEVORDERD ADVOCAAT–STAGIAIRE Paardenmarkt 1 Postbus 172 PERSONEN– EN FAMILIERECHT 1800 AD Alkmaar 5 ADVOCAAT-MEDEWERKERS t (072) 514 46 66 Voor informatie over deze vacature kunt u zich wenden tot mr. D. van der Pol f (072) 514 46 00 ( telefoon: 0229 – 21 28 15 )

Wij verwachten een gedegen kennis van Stuur uw sollicitatie met CV aan: HOORN JPR Advocaten - met 125 medewerkers, waarvan bijna 60 advocaten - groeit. Wij varen een eigen koers. het Nederlandse recht, het vermogen om Van Dedemstraat 5 Koersvast op weg met de ambitie om het beste advocatenkantoor in Oost Nederland te zijn. Om dit Schenkeveld Advocaten Postbus 2300 resultaatgericht werkzaam te zijn en een T.a.v. mr. D. van der Pol 1620 EH Hoorn te verwezenlijken zijn wij ondermeer op zoek naar nieuwe medewerkers: grote inzet. Postbus 172 t (0229) 21 28 15 f (0229) 21 76 20 1800 AD Alkmaar Ervaren advocaat-medewerker ondernemingsrecht/insolventie (locatie Enschede) Voor informatie bel je met mr. J.T. (Jeroen) Stekelenburg. Telefoon: 06-41827953. Of per e-mail aan: www.schenkeveldadvocaten.nl [email protected] Beginnend advocaat-medewerker ondernemingsrecht/insolventie (locatie Groenlo) Voor informatie bel je met mr. B.A.I.(Ben) Baks. Telefoon: 06-51385962.

Gevorderd stagiaire/beginnend medewerker ondernemingsrecht/insolventie Van Riessen Advocaten in het centrum van Gouda heeft een gevarieerde commerciële praktijk, waarin op dit moment zes advocaten (locatie Enschede en locatie Zutphen) werkzaam zijn. Wij hebben ontdekt dat het heel goed mogelijk is Voor informatie vacature Enschede bel je mr. J.T.(Jeroen) Stekelenburg. Telefoon: 06-41827953. een voortreffelijk advocaat te zijn zonder een werkweek van 60 Voor informatie vacature Zutphen bel je mr. A.A.M.(Fons) Spliet. Telefoon: 06-20394982. uur of meer te maken. Sterker nog, het vak van advocaat leent zich er volgens ons prima voor om parttime te worden beoefend. is een ambitieus en Advocaat-medewerker vastgoed/letselschade (locatie Groenlo) groeiend kantoor in Nijmegen. Voor informatie bel je mr. C.G.M.J.(Cees) van Kreij. Telefoon: 06-50506887. Wij zoeken een: advocaten

Advocaat-medewerker Heb je interesse? Wij zoeken twee nieuwe talenten: Stuur dan een bondige sollicitatiebrief met je curriculum vitae naar: JPR advocaten, Afdeling P&O, Postbus 623, 7400 AP Deventer. Je kunt de sollicitatie uiteraard ook voor 24 uur per week versturen per e-mail: [email protected] - een medewerker/(gevorderd) advocaat-stagiair Zou je 24 uur te weinig vinden, dan is 32 uur ook bespreekbaar. voor de civiele praktijk m/v Over JPR Advocaten Je gaat werken in onze civiele praktijk met een sterke nadruk Met 5 vestigingen is JPR Advocaten een organisatie waar de voordelen van een groot - een medewerker/(gevorderd) advocaat-stagiair op het arbeidsrecht. Daarin heb je adequate ervaring opgedaan kantoor naadloos aansluiten op die van een klein kantoor. Onze diensten zijn onder- voor de strafrechtpraktijk m/v gebracht in vijf praktijkgroepen, elk onderverdeeld in gespecialiseerde secties. en zul je je bij ons verder kunnen specialiseren. Ben je nog De lijnen zijn kort, de samenwerking ontspannen. Iedere advocaat is op één of twee geen lid van de Vaan, dan ben je bereid binnenkort de Grotius- rechtsgebieden specialist. We werken niet alleen voor grote cliënten. Ook voor het opleiding arbeidsrecht te volgen. Verder zoeken we vooral een Wij bieden u een inspirerende en informele werk MKB en particulieren gaan we met evenveel inzet en plezier aan de slag. Omdat we prettige collega, ondernemend en initiatiefrijk met gevoel voor werken vanuit 5 kantoren in Oost Nederland kennen we de woon- en werkomgeving omgeving en mogelijkheden om uw deskundig van onze cliënten. Dat geeft meerwaarde. humor. Je rookt niet. Een band met Gouda is een pré. heden en vaardigheden verder te ontwikkelen. Kijk voor meer informatie op www.jpr.nl. Je reactie kun je sturen naar: Van Riessen Advocaten, ter attentie van mr P. van Riessen, Postbus 299, 2800 AG Gouda. Uw reactie kunt u richten aan mr. Herman Van Ojen, Je kunt bij hem terecht voor meer informatie: 0182 - 541 444 Sint Annastraat 166168, 6524 GS Nijmegen. JPR Advocaten Eigenzinnig professioneel

www.gdo.nl

www.vanriessenadvocaten.nl Ondernemingsrecht Vastgoed Verzekeringsrecht Arbeidsrecht Private Clients www.jpr.nl vi advocatenblad 25 september 2009

GDOadv.zw-w90|125_2.indd 1 11-09-2009 15:20:52

jpr09016_pz_adv. 290x220_v5.indd 1 04-09-09 08:59 RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 6 18-09-09 12:36 JPR ADVOCATEN ZOEKT WEGENS GROEI 5 ADVOCAAT-MEDEWERKERS

JPR Advocaten - met 125 medewerkers, waarvan bijna 60 advocaten - groeit. Wij varen een eigen koers. Koersvast op weg met de ambitie om het beste advocatenkantoor in Oost Nederland te zijn. Om dit te verwezenlijken zijn wij ondermeer op zoek naar nieuwe medewerkers:

Ervaren advocaat-medewerker ondernemingsrecht/insolventie (locatie Enschede) Voor informatie bel je met mr. J.T. (Jeroen) Stekelenburg. Telefoon: 06-41827953.

Beginnend advocaat-medewerker ondernemingsrecht/insolventie (locatie Groenlo) Voor informatie bel je met mr. B.A.I.(Ben) Baks. Telefoon: 06-51385962.

Gevorderd stagiaire/beginnend medewerker ondernemingsrecht/insolventie (locatie Enschede en locatie Zutphen) Voor informatie vacature Enschede bel je mr. J.T.(Jeroen) Stekelenburg. Telefoon: 06-41827953. Voor informatie vacature Zutphen bel je mr. A.A.M.(Fons) Spliet. Telefoon: 06-20394982.

Advocaat-medewerker vastgoed/letselschade (locatie Groenlo) Voor informatie bel je mr. C.G.M.J.(Cees) van Kreij. Telefoon: 06-50506887.

Heb je interesse? Stuur dan een bondige sollicitatiebrief met je curriculum vitae naar: JPR advocaten, Afdeling P&O, Postbus 623, 7400 AP Deventer. Je kunt de sollicitatie uiteraard ook versturen per e-mail: [email protected]

Over JPR Advocaten Met 5 vestigingen is JPR Advocaten een organisatie waar de voordelen van een groot kantoor naadloos aansluiten op die van een klein kantoor. Onze diensten zijn ondergebracht in vijf praktijkgroepen, elk onderverdeeld in gespecialiseerde secties. De lijnen zijn kort, de samenwerking ontspannen. Iedere advocaat is op één of twee rechtsgebieden specialist. We werken niet alleen voor grote cliënten. Ook voor het MKB en particulieren gaan we met evenveel inzet en plezier aan de slag. Omdat we werken vanuit 5 kantoren in Oost Nederland kennen we de woon- en werkomgeving van onze cliënten. Dat geeft meerwaarde.

Kijk voor meer informatie op www.jpr.nl.

JPR Advocaten Eigenzinnig professioneel

Ondernemingsrecht Vastgoed Verzekeringsrecht Arbeidsrecht Private Clients www.jpr.nl

jpr09016_pz_adv. 290x220_v5.indd 1 04-09-09 08:59 RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 7 18-09-09 12:36 9309 Schuldhulpverlening 210x297 21-08-2009 14:50 Pagina 1

13e jaarcongres Actualiteiten Schuldhulpverlening

Donderdag 19 november 2009 – Carlton President Utrecht

Hoe combineert ú productiviteitsdenken met een integrale, preventieve aanpak?

Info en aanmelden op www.congresschuldhulpverlening.nl

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 8 18-09-09 12:36 9309 Schuldhulpverlening 210x297 21-08-2009 14:50 Pagina 1

(advertenties)

13e jaarcongres Onder het motto ‘recht is recht’ verlenen wij - met hart voor de klant en oog voor elkaar - hoogwaardige rechtshulp aan particulieren en bedrijven.

Ons kantoor is gespecialiseerd in strafzaken. Daarnaast voeren wij de ‘algemene procespraktijk’. Actualiteiten Momenteel bestaat ons team uit 3 advocaten en twee ervaren juristen met ieder hun eigen specialisaties. Schuldhulpverlening

Ter versterking van ons kantoor en ter verbreding van onze dienstverlening, zijn wij op zoek naar: SAMENWERKING MET ÉÉN OF TWEE ADVOCATEN Donderdag 19 november 2009 – Carlton President Utrecht DIE OP BASIS VAN KOSTENDELING HUN PRAKTIJK WILLEN VOEREN EN/OF VERDER WILLEN UITBOUWEN.

Geboden wordt: een ingespeeld team van prettige collega’s en een fraaie, representatieve werkomgeving, voorzien van alle moderne faciliteiten. Hoe combineert ú productiviteitsdenken met een

Met belangstelling zien wij uw reactie tegemoet. mr. R.D.A. van Boom integrale, preventieve aanpak? Vertrouwelijkheid is vanzelfsprekend. Nicolaas Beetsstraat 10 3511 HE Utrecht Telefoon [030] 230 60 50

www.vanboomadvocaten.nl [email protected]

ONDERWERPEN: preventie, certificering, Door de economische crisis stijgt het aantal mensen met CJIB, aanbesteden, crisis schulden snel. Alleen fundamentele en creatieve oplossingen kunnen de gevolgen van de recessie WORKSHOPS van o.a. Nadja Jungmann van opvangen. Wilt u weten wat u komend jaar te wachten Hiemstra & de Vries, NVVK, Wsnp Raad voor Rechtsbijstand en CentiQ staat? En hoe u dit het beste kunt aanpakken? Kom dan naar het congres Actualiteiten Schuldhulpverlening, onder leiding van dagvoorzitter Erica Schruer. NU INSCHRIJVEN met vroegboekkorting! Je bent ambitieus. Met passie voor het arbeidsrecht. Je bent gewoon goed, heel goed. En je bent bijzonder. advocaten arbeidsrecht Boontje Advocaten is op zoek naar jou. Ook jij kunt als advocaat (stagiair of mede werker) doorgroeien, je specialiseren en een rol vervullen in de verdere De Boelelaan 28 ontwikkeling van onze fraaie nichepraktijk. 1083 HJ Amsterdam +31 (0)20 572 71 90 Interesse? Bel of mail Edith Molemans, [email protected] www.boontjeadvocaten.nl

Info en aanmelden op www.congresschuldhulpverlening.nl 25 september 2009 advocatenblad ix

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 9 18-09-09 12:36 (advertenties)

Bockmeulen Janzing Brink Advocaten biedt particulieren en bedrijven gespecialiseerde rechtshulp van hoge kwaliteit. Op ons kantoor werken vier advocaten en vier administratieve medewerkers, die in een ongedwongen, maar professionele omgeving en sfeer prettig met elkaar samenwerken. Ons kantoor is uitstekend geoutilleerd en gelegen in het centrum van Wijchen tegenover het Wijchense kasteel.

We hebben plaats voor een enthousiaste medewerker (M/V) voor de civiele praktijk

In het bijzonder letselschade en personen- en familierecht. Parttime dienstverband is mogelijk. Specialisatie op één of meer rechtsgebieden wordt door ons aangemoedigd.

Bij gebleken geschiktheid is toetreding tot de maatschap op termijn bespreekbaar. Een psychologisch onderzoek c.q. assessment kan onderdeel van de sollicitatieprocedure uitmaken.

Sollicitaties kunnen tot veertien dagen na het verschijnen van deze advertentie gericht worden aan: mr F.E.J. Janzing, postbus 177, 6600 AD Wijchen, telefoon (024) 6411555, fax (024) 6416287, e-mail: [email protected]

Informatie over ons kantoor treft u aan op www.bockmeulen-advocaten.nl

x advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 10 18-09-09 12:36 (advertenties)

Boogaardadvocaten is een onafhankelijk kantoor, waarbinnen tien advocaten werkzaam zijn die streven naar kwalitatief hoogwaardige juridische dienstverlening. De werkzaamheden zijn zeer gevarieerd en worden verricht in een prettige, dynamische en informele werksfeer vanuit een modern en goed geoutilleerd kantoor. De clientèle wordt gevormd door bedrijven, instellingen en particulieren.

Op korte termijn zoeken wij: advocaat-stagiaires (m/v)

Wil jij - een brede opleiding met ruimte voor specialisatie in bouwrecht of ondernemingsrecht; - met een goede begeleiding; - binnen een jong en enthousiast team; - in een moderne 'state of the art' werkomgeving?

Schrijf of mail dan aan mr. H.C. Struijk, postbus 616, 4330 AP Middelburg of [email protected].

Buitenruststraat 14 4337 EH Middelburg Postbus 616 4330 AP Middelburg Tel.: 0118-623655 Fax: 0118-625179 E-mail [email protected] Internet www.boogaardadvocaten.nl

ADVOCATENKANTOOR KIEWITT WESTHOFF ADVOCATEN Kantoorversterking gezocht

Er is nog ruimte voor een Westhoff Advocaten bestaande uit negen advocaten en advocaat/advocate gevestigd aan het Vondelpark te Amsterdam, zoekt ter

met een eigen praktijk versterking van het team: die op basis van kostendeling deel wil uitmaken van ons kantoor Twee advocaten en/of gevorderde stagiaires Belangstellenden verzoek ik schriftelijk te reageren.

Advocatenkantoor Kiewitt, t.a.v. mr. R. Kiewitt, Ampèrestraat 11 B, 1817 DE ALKMAAR, [email protected], Tel.: 072–5402722 Wij hebben een kostenmaatschap met relatief lage kosten. Wij zijn gespecialiseerd in het arbeidsrecht, Mahieu Schnoor Thöle Advocaten ambtenarenrecht, sociaal verzekeringsrecht, immigratie- Bezuidenhoutseweg 205 te Den Haag advocatenkantoor kiewitt.indd 1 11-09-2009 11:36:46 recht, personen- en familierecht en strafrecht. de vijf advocaten van dit kantoor werken samen in een overwegend commerciële praktijk op het gebied van arbeidsrecht, ondernemingsrecht, familierecht, energierecht en de algemene praktijk. Graag uw reactie binnen 2 weken aan: Binnenkort is er plaats voor advocaten met een eigen praktijk die Westhoff Advocaten t.a.v. mr Colette Ficq op basis van kostendeling tot het kantoor willen toetreden. Roemer Visscherstraat 39, 1054 EW Amsterdam Voor nadere informatie kunt u zich wenden tot: Paul Mahieu of Hans Schnoor Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met telefoon: 070-3475121 mr Colette Ficq, 020-6644046, e-mail [email protected] e-mail: [email protected] www.mstadvocaten.nl Postbus 95323 (2509 CH) Den Haag. www.westhoff.nl

25 september 2009 advocatenblad xi mahieu schnoor thöle advocaten.indd 1 11-09-2009westhoff 11:35:45 advocaten.indd 1 11-09-2009 11:38:48

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 11 21-09-09 11:03 (advertenties)

Het Bureau Financieel Toezicht (BFT), gevestigd Het BFT zoekt een te Utrecht, is een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) dat ﬁ nancieel toezichthoudt op notarissen Jurist bestuursrecht (Wet op het Notarisambt) en gerechtsdeurwaarders (Gerechtsdeurwaarderswet). Functiebeschrijving Binnen afzienbare tijd wordt het BFT wettelijk Adviseren over bestuursrechtelijke aangelegenheden en fungeren als handhavings- integraal toezichthouder voor het Notariaat. functionaris.

Verder fungeert het BFT als toezichthouder op Op onze website www.bureauft.nl vindt u een uitgebreide beschrijving, profi elschets de naleving van de Wwft (Wet ter voorkoming en overige relevante informatie. van witwassen en fi nancieren van terrorisme) Of bel voor meer informatie de heer F. J. Winkel RA, directeur BFT, voor notarissen, advocaten, belasting-adviseurs, via 030 - 251 69 84. openbare accountants, bedrijfseconomische adviseurs en onafhankelijke juridische Wij bieden een zelfstandige functie in een enthousiast, informeel en professioneel medewerkers. De Wwft heeft als doel het team waar aandacht is voor persoonlijke ontwikkeling. Primaire en secundaire behoud van de integriteit van het fi nancieel arbeidsvoorwaarden volgens CAO voor de Rijksoverheid. stelsel en de bestrijding van witwassen en terrorismefi nanciering. Stuur uw motivatie en CV voor 9 oktober 2009 naar Bureau Financieel Toezicht t.a.v. de directie, postbus 14052, 3508 SC Utrecht of mail naar [email protected]. Door toezicht te houden op de naleving van deze wetten tracht het BFT de integriteit van het fi nancieel stelsel, waarbinnen juridische en fi nanciële beroepen adequaat en betrouwbaar dienen te functioneren, in stand te houden en te Acquisities aan de hand bevorderen. van deze advertentie worden niet op prijs gesteld.

xii advocatenblad 25 september 2009

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 12 21-09-09 11:03 RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 13 21-09-09 11:03 Lindenbergh Advocaten kent een gecombineerde advies- en procespraktijk op gebieden: vennootschaps-, bestuurs-, arbeids- verbintenissen- en Poelmann van den Broek advocaten is een toonaangevend, landelijk top-50 advocatenkantoor, dat gespecialiseerde juridische diensten verleent aan bedrijven, overheid en non-profit organisaties. verzekeringsrecht. Het is een comfortabel kantoor gevestigd aan de Onze kracht is niet alleen kennis en probleemoplossend vermogen, maar ook de wijze waarop wij sfeervolle Veerhaven in het Rotterdamse Scheepvaartkwartier. Cliënten zijn die toepassen: creatief, efficiënt, betrokken en altijd klantgericht. Door veel in kennis en kwaliteit te overwegend ondernemers met juridische kwesties op gebied van overnames, investeren halen we het beste uit onszelf en bereiken we voor onze relaties de beste resultaten. (her)structureringen, handelstransacties, arbeidsovereenkomsten, milieuwetgeving, schadeclaims, bouwgeschillen, bestemmingsplannen en verzekeringskwesties. Voor de groeiende praktijk komen wij graag in contact met jonge advocaten die bij ons het vak (verder) willen leren en Voor de sectie Bouwrecht van Poelmann van den Broek zijn wij op zoek naar een: met een grote dosis gedrevenheid onze nuchtere Rotterdamse clientèle naar tevredenheid willen bijstaan. advocaat-medewerker

De sectie Bouwrecht van Poelmann van den Broek is één van de grote en vooraanstaande bouwrechtsecties van Nederland. Haar AdvocAAt medewerker opdrachtgevers bevinden zich in het gehele land. In het team van 13 advocaten is gespecialiseerde juridische kennis en ruime ervaring op het gebied van bouwrecht aanwezig. Deze heeft betrekking op de juridische aspecten van het ontwerp, de aanbesteding van het werk, ondernemingsrecht contractvorming, de uitvoering en oplevering van het werk en de fase na de oplevering. Vanwege de uitbreiding van deze sectie is Poelmann van den Broek op zoek naar een collega met meerdere jaren ervaring binnen het civiele procesrecht en affiniteit met techniek. en een Werkzaamheden stAgiAire Als advocaat-medewerker werk je voor professionele opdrachtgevers. Je geeft adviezen over contracten, algemene voorwaarden en civielrechtelijke vraagstukken. Ook verzorg je juridische begeleiding bij bouwprojecten, ondersteun je klanten bij bouwgeschillen en voer je namens hen procedures. Gedurende deze werkzaamheden heb je intensief contact met opdrachtgevers. Wij vragen: • een fulltime jurist (m/v) die de universitaire studie met bovengemiddelde resultaten heeft afgerond • een scherp analytisch denker met passie voor juristerij Profiel • een professional in wording met doorzettingsvermogen, zelfvertrouwen en vechtlust • Afgeronde opleiding Nederlands recht • een dienstverlener die zorg besteedt aan presentatie en cliëntrelatie, maar vooral gericht is op • 3 of meer jaren werkervaring opgedaan in de advocatuur, eventueel aangevuld met ervaring in het bedrijfsleven inhoudelijke kwaliteit en processtrategie • Civielrechtelijke proceservaring • Affiniteit met techniek De functie biedt: • Specifieke ervaring op het gebied van bouwrecht is een pré, geen vereiste • diepgang en breedte in praktijkvoering. Uitdagende zaken en interessante cliënten • Accuraat, gedrevenheid en met doorzettingsvermogen • een hartelijke, collegiale, en informele atmosfeer • Goede contactuele en communicatieve vaardigheden • de nodige opleidings- en ontwikkelingsfaciliteiten • snel zelfstandigheid en verantwoordelijkheid • een aantrekkelijke locatie van het kantoor Aanbod • Een marktconform salaris en goede secundaire arbeidsvoorwaarden Contact: • Veel aandacht voor opleiding en persoonlijke ontwikkeling • voor nadere inlichtingen nodigen wij geïnteresseerden uit telefonisch contact (010 - 4369666) • Een informele werksfeer en korte communicatielijnen op te nemen met mr Annemieke de Leeuw die binnen ons kantoor verantwoordelijk is voor de • Werken bij één van de meest gerenommeerde bouwrechtsecties van Nederland praktijkgebieden overheid en verzekering, dan wel met mr Diederik Lindenbergh die zich toelegt op bedrijfsleven en handel • uw schriftelijke sollicitatie kunt u richten aan mr A.D. Lindenbergh, Veerhaven 7, 3016 CJ Rotterdam Contact • een assessmentonderzoek maakt in beginsel deel uit van de procedure Ben je geïnteresseerd in bovenstaande functie, mail dan je CV met een kort begeleidend schrijven, onder vermelding van het • de sollicitatie termijn sluit drie weken na plaatsing van deze advertentie vacaturekenmerk NIGO-AMPB0909 naar [email protected]. Voor meer informatie over deze vacature is mr. Diederik Gelauff bereikbaar op 035-6250505 of via [email protected]. Vertrouwelijke behandeling is vanzelfsprekend gegarandeerd.

NIG Ondernemingsrecht vervult zowel vaste als tijdelijke juridische functies binnen de Top 500 van het bedrijfsleven en de advocatuur. Daarbij ligt onze focus op het bemiddelen van juristen met minimaal 4 jaar werkervaring op de volgende rechtsgebieden: (Internationaal) Contractenrecht, Vennootschapsrecht, IT-recht, Arbeidsrecht, Bankrecht, Effectenrecht, Bouwrecht, Vastgoedrecht, Energierecht en Toezichtwetgeving.

Lindenbergh personeelsdav.indd 1 14-09-2009 16:17:32 03_Adv_NIG-OR_Advokatenblad_170909_v3_220x290.indd 1 17-09-2009 16:55:57 RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 14 21-09-09 11:03 Lindenbergh Advocaten kent een gecombineerde advies- en procespraktijk op gebieden: vennootschaps-, bestuurs-, arbeids- verbintenissen- en Poelmann van den Broek advocaten is een toonaangevend, landelijk top-50 advocatenkantoor, dat gespecialiseerde juridische diensten verleent aan bedrijven, overheid en non-profit organisaties. verzekeringsrecht. Het is een comfortabel kantoor gevestigd aan de Onze kracht is niet alleen kennis en probleemoplossend vermogen, maar ook de wijze waarop wij sfeervolle Veerhaven in het Rotterdamse Scheepvaartkwartier. Cliënten zijn die toepassen: creatief, efficiënt, betrokken en altijd klantgericht. Door veel in kennis en kwaliteit te overwegend ondernemers met juridische kwesties op gebied van overnames, investeren halen we het beste uit onszelf en bereiken we voor onze relaties de beste resultaten. (her)structureringen, handelstransacties, arbeidsovereenkomsten, milieuwetgeving, schadeclaims, bouwgeschillen, bestemmingsplannen en verzekeringskwesties. Voor de groeiende praktijk komen wij graag in contact met jonge advocaten die bij ons het vak (verder) willen leren en Voor de sectie Bouwrecht van Poelmann van den Broek zijn wij op zoek naar een: met een grote dosis gedrevenheid onze nuchtere Rotterdamse clientèle naar tevredenheid willen bijstaan. advocaat-medewerker

Lindenbergh personeelsdav.indd 1 14-09-2009 16:17:32 03_Adv_NIG-OR_Advokatenblad_170909_v3_220x290.indd 1 17-09-2009 16:55:57 RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 15 21-09-09 11:03 (advertenties)

Om de huidige groei in goede banen te leiden, zijn wij voor onze vestigingen in het Westland op zoek naar een:

Everts Vogelaar Spijer Advocaten is een advocaten-

kantoor, dat actief is in het Arrondissement en ’s-Gravenhage, met name in het West- en Oostland. (gevorderd) advocaat-stagiaire Vanuit onze kantoren in ’s-Gravenzande, Honselersdijk, Wateringen en Pijnacker richten wij ons op een brede markt: het bedrijfsleven, overheden en de particuliere Evertsadvocaat Vogelaar Spijer Advocaten medewerker is een dynamisch en ambitieus advocaten- cliënt. kantoor. Wij zoeken kandidaten die zelfstandig mee kunnen bouwen aan de verdere ontwikkeling van ons kantoor. U zult in principe werkzaam zijn in Everts Vogelaar Spijer Advocaten werkt samen met de algemene praktijk maar er is ruimte voor specialisatie. Voor de functie VMV Netwerk Notarissen vanuit drie vestigingen in van advocaat medewerker is een parttime invulling van minimaal drie dagen het Westland: bespreekbaar.

Westland Onze arbeidsvoorwaarden, waaronder mogelijk een auto van de zaak, zijn Oudelandstraat 1 | 2691 CB ’s-Gravenzande uitstekend en worden in onderling overleg met de kandidaat op maat Dijkweg 125a | 2675 AC Honselersdijk vastgesteld. Bent u geïnteresseerd in een kantoor met een informele Plein 13-H | 2291 CA Wateringen sfeer, gecombineerd met een zakelijke benadering? Dan willen wij u graag ontmoeten. Stuur uw schriftelijke reactie, voorzien van c.v. naar mr. E. Spijer, Oostland Postbus 99, 2670 AB Naaldwijk. U kunt ook rechtstreeks mailen naar Stationsstraat 1 | 2641 GH Pijnacker [email protected]. Indien u meer informatie wenst over één van beide functies, neem dan telefonisch contact op met mr. E. Spijer. Hij is bereikbaar op 0174 614 656. xvi advocatenblad 25 september 2009 www.evsadvocaten.nl

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 16 21-09-09 11:03 (advertenties)

specialisten sanctierecht

breidt de sectie ondernemingsstrafrecht uit en heeft plaats voor - een medewerker / gevorderd stagiaire - e e n p a r a - l e g a l

Onze nieuwe kantoorgenoten hebben de ambitie en kwaliteit het vak op het hoogste niveau te beoefenen.

meer informatie: www.wlaws.com/vacature

WWA002-2 WTK adv vaca 190x125.indd 1 16-09-09 16:27

Van der Kooij Advocaten is een eigentijds advocatenkantoor met een brede praktijk. Wij vertegenwoordigen zowel zakelijke als zoeken een of meerdere advocaten die hun stage hebben particuliere cliënten. De advocaten en juristen voltooid. van Van der Kooij Advocaten zijn gedreven, ambitieus en doortastend. Ons kantoor is gespecialiseerd op het gebied van familierecht (inclusief mediation), letselschade en rechtsbijstand aan Wij zijn vanwege uitbreiding op zoek naar een: slachtoffers van misdrijven.

We zoeken een of twee zelfstandig werkende advocaten met CREATIEVE ADVOCAAT (M/V) een eigen specialisme (bij voorkeur op een ander rechtsterrein dan het onze) en met een eigen cliëntenbestand. met 5 à 10 jaar werkervaring in de advocatuur Uw kans om op een klein kantoor te werken, dat daarnaast op het gebied van aansprakelijkheidsrecht en goed bereikbaar is door zijn ligging. contractenrecht. We willen graag samenwerken met een sociaal vaardige, Een assessment kan onderdeel uitmaken van flexibele en ondernemende advocaat. de sollicitatieprocedure. Ons kantoor werkt op basis van een kostencombinatie. Sollicitaties graag binnen 14 dagen per post Graag uw schriftelijke reactie aan: naar onderstaand adres of per e-mail naar Marianne Kubatsch of Wilma Oerlemans [email protected] Newtonlaan 53 3583 BP Utrecht T 030 23 21 556 Van der Kooij Advocaten Nijenburg 73 1081 GE Amsterdam F 030 23 18 763 T 020-4713718 F 020-3011989 www.ko-advocaten.nl

25 september 2009 advocatenblad xvii van der kooij advocaten v2.indd 1 17-09-09kubatsch 20:15 oerlemans advocaten.indd 1 11-09-2009 11:30:30

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 17 21-09-09 11:03 (advertenties)

ADVOCAAT M/V Wordt Swart jouw volgende zaak? fulltime Bijna drie jaar geleden begon mr. Marco Swart zijn praktijk voor Prins & Koster advocaten is een vooruitstrevend advocaten particulieren en bedrijven. Per 1 januari 2010 komt mr. Martijn de kantoor met 3 vestigingen in de kop van Noord Holland. Schepper (op dit moment al actief in de zaak) Swart Advocaten als Op onze kantoren zijn 8 advocaten en 7 medewerkers partner versterken. Swart Advocaten wordt dan Swart & De Schepper werkzaam. Voor ons kantoor in Den Helder zijn wij op zoek Advocaten. Vanuit Brainport Eindhoven bieden we smart legal services, naar een advocaatmedewerker dan wel een (ver)gevorderd met nadruk op arbeids- en ondernemingsrecht. Daarnaast zetten advocaatstagiair. Ook pas afgestudeerde juristen kunnen wij (een team van nu nog zeven mensen) onze kwaliteiten in op solliciteren. juridische gebieden als het verbintenissenrecht, verzekeringsrecht en universitaire studie rechten incasso’s. Wegens aanhoudende groei is er per direct ruimte voor een: beroepsopleiding advocatuur ervaring in de advocatuur representatief advocaat-medewerker/ accuraat en stressbestendig gevorderd stagiair(e) arbeidsrecht goede contactuele eigenschappen

Geïnteresseerd? Wij zoeken een advocaat met kennis en ervaring in het arbeidsrecht. U kunt uw sollicitatie voorzien van CV binnen 14 dagen naar Je werkveld: loonvorderingen, ontslagkwesties, afvloeiingsregelingen, bovengenoemd adres t.a.v. mr. J.H. Prins sturen. Sollicitaties bestuurdersbeloningen, arbeidsvoorwaarden, geschillen over concur- worden strikt vertrouwelijk behandeld. rentiebedingen en brede arbeidsrechtelijke advisering, onderhandelin-

gen en procedures voor zowel (ook buitenlandse) mkb-bedrijven als Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld particulieren en statutair-directeuren. Je bent bereid je kennis over internationale aspecten van het arbeidsrecht te vergroten.

advocaat-medewerker/ PrinsKoster.inddINTERNATIONAAL 1 JURIDISCH INSTITUUT17-09-09 15:30 gevord. stagiair(e) ondernemingsrecht Spui 186 2511 BW ’s-Gravenhage Daarnaast zoeken wij een advocaat met kennis van en ervaring in telefoon: 070-3460974 het ondernemings- en aansprakelijkheidsrecht. Je werkveld: bedrijven telefax: 070-3625235 adviseren bij (het voorkomen van) faillissementssituaties, adviseren e-mail: [email protected] en procederen over bestuurdersaansprakelijkheid, adviseren over ven- nootschapsstructuren, samenwerkingsovereenkomsten, het voorkomen en oplossen van samenwerkingsproblemen, het adviseren over over- Het Internationaal Juridisch Instituut adviseert in zaken eenkomsten en algemene voorwaarden, het voeren van incassoproce- betreffende internationaal en buitenlands recht, in het dures, het adviseren bij grensoverschrijdend verkeer (ipr). bijzonder waar het gaat om vragen van internationaal Voor beide vacatures geldt dat je in voorkomende gevallen bereid privaatrecht en buitenlands privaat- en procesrecht. bent ook andere verbintenissenrechtelijke kwesties op te pakken, zoals op het gebied van het verzekerings- en aansprakelijkheidsrecht. Je Werkterreinen zijn onder andere: spreekt aantoonbaar goed Duits en Engels. Je wilt een specialisatie- opleiding als Pala of Grotius volgen. Naast marktconforme arbeidsvoorwaarden kun je van ons goede opleidings- en begeleidingsmogelijk- • personen- en familierecht heden verwachten, alsmede een dynamische werkomgeving met • nationaliteitsrecht groeimogelijkheden. • erfrecht • procesrecht Je schriftelijke sollicitatie met c.v. graag binnen 14 dagen sturen aan: Swart Advocaten BV, t.a.v. Marco Swart ([email protected]) • overeenkomstenrecht en/of Martijn de Schepper ([email protected]), • strafrecht Postbus 7180, 5605 JD Eindhoven. Voor meer informatie bel je Marco • onrechtmatige daad of Martijn: (040) 284 11 72.

Zie ook: www.advocaat-swart.nl en www.advocaatarbeidsrecht.nl Bezoek onze website: www.iji.nl

xviii advocatenblad 25 september 2009

internationaal juridisch instituut.indd 1 18-03-2009 11:43:57

RBI_Advo 12 bwerk v2.indd 18 21-09-09 11:03 Providing Professionals

Brunel Legal helpt ondernemingen en instellingen bij het oplossen van juridische vraagstukken, door de inzet van gekwaliﬁ ceerde juristen op vaste en ﬂ exibele basis.

Gevorderde advocaat stagiaires bij professioneel advocatenkantoor

Standplaats Randstad Onder supervisie van één van je collega-advocaten ben jij straks verantwoordelijk voor je eigen dossiers, waarin je adviseert, Algemene praktijk procedeert en auditeert. Je onderhoudt contact met jouw cliënten en je bent verantwoordelijk voor alle zaken die daarbij komen Arbeidsrecht kijken. Je krijgt volop de ruimte om je stage af te ronden en voldoende proceservaring op te doen. Voor de kneepjes van het vak Procederende rol zijn jouw meer ervaren collega’s jouw sparringpartner. Nederlands Recht. Je bent al gestart met je advocaat-stage, maar wilt graag overstappen naar een ander (kleiner) kantoor. Twee jaar juridische werkervaring. Goede communicatieve vaardigheden. Integer.

Meer informatie: Naima Zemmouri, 06-57585287 of kijk op www.brunel.nl/legal. Vacaturenummer: 39913

All-round belastingadviseur bij dynamisch belastingkantoor

Standplaats Amsterdam Je mag rekenen op een interessante en leerzame functie, waarin je in eerste instantie vanuit je brede takenpakket o.a. aangiften Kwaliteit in dienstverlening opstelt en vragen van cliënten adequaat beantwoordt. Zodra je ervaring dit toelaat, word je verantwoordelijk voor je eigen Persoonlijke ontwikkeling klantportefeuille, waarbinnen je jouw klant adviseert. Klanten zijn diverse Nederlandse en buitenlandse multinationals. MKB Fiscaal Recht/Fiscale Economie. Minimaal een jaar ervaring in een soortgelijke functie. Communicatief en adviesvaardig. Klantgericht, initiatiefrijk en no-nonsense instelling.

Meer informatie: Ralph Roels, 06-57559739 of kijk op www.brunel.nl/legal. Vacaturenummer: 39615

Senior juridisch adviseur privaatrecht bij gemeente

Standplaats Zuid Holland Je adviseert over de meer complexe juridische vraagstukken, waarbij het zwaartepunt ligt op privaatrechtelijke aangelegenheden Brede advisering zoals aanbestedingstrajecten en exploitatie van grond of gebouwen en uiteenlopende schade- en aansprakelijkheidskwesties. Juridische kwaliteitszorg Je draagt bij aan de juridische kwaliteitszorg en –control en behandelt bezwaar- en beroepszaken. Je coacht juridisch beleids- Coachende rol medewerkers en de juridisch controller. WO rechten. Relevante juridische kennis en ervaring. Bij voorkeur ervaring binnen een gemeente. Goede communicatieve vaardigheden. Flexibel. Servicegericht. Teamplayer.

Meer informatie: Kim Schumacher, 06-53717107 of kijk op www.brunel.nl/legal. Vacaturenummer: 40067

Enthousiaste (gevorderd) advocaat-medewerker bij internationaal georiënteerd kantoor

Standplaats Den Haag Je adviseert zowel werkgevers als werknemers binnen een breed arbeidsrechtelijk spectrum. Binnen jouw gevarieerde taken- Internationale praktijk pakket krijg je onder meer te maken met het begeleiden van reorganisaties, het medezeggenschapsrecht en individuele Arbeidsrechtpraktijk ontslagkwesties. Je voert zelfstandig je proces- en adviespraktijk. Hoog niveau dienstverlening WO rechten. Afgeronde stage advocatuur. Ruime ervaring met het arbeidsrecht. Stressbestendig. Loyaal. Betrokken.Teamplayer.

Meer informatie: Claire Claushuis, 06-53745449 of kijk op www.brunel.nl/legal. Vacaturenummer: 39359

9423_Brunel_Legal_adv_Advocaten_220x290.indd 1 24-08-2009 14:06:23 RBI_Advo 12 omsl.indd 3 18-09-09 12:01 Klantenportaal Geef uw klanten exclusief toegang tot ® het FORTUNA klantenportaal en verschaf hen online alle relevante dossierinformatie. Maak transparant Versterk uw wat u voor uw klanten doet en tegen klantrelaties welke prijs. met FORTUNA®

Trivium Software is architect van ® FORTUNA , dé innovatieve oplossing voor de juridische praktijk. Kijk op www.trivium.nl Trivium Software is:

• klanten servicegericht • betrokken en resultaatgericht • innovatief • trendzettend • uw businesspartner

Trivium Software staat voor kwaliteit

FORTUNA® is ontwikkeld door Trivium Software bv

RBI_AdvoDEF_Trivium_Adv_A4afl_aug09.indd 12 omsl.indd 4 1 18-08-200918-09-09 11:02:17 12:01