REGIONALNA DYREKCJA LASÓW PA ŃSTWOWYCH W POZNANIU

PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO I OBSZARY NATURA 2000

PLANU URZ ĄDZENIA LASU NADLE ŚNICTWA KARCZMA BOROWA

na okres od 1 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2024 r.

Opracował:

...... mgr in ż. Katarzyna Giełda-Pinas

Akceptuj ę Dyrektor Oddziału

...... mgr in ż. Zbigniew Cykowiak

Pozna ń 2015 2

SPIS TRE ŚCI

1. WST ĘP ...... 7

2. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ...... 9

3.1 Skróty i symbole zastosowane w tek ście ...... 15

3.2 Symbole gatunków drzew ...... 16

3.3 Typy siedliskowe lasu ...... 16

3.4 Słownik terminów le śnych ...... 17

4. UDZIAŁ SPOŁECZE ŃSTWA W PROCESIE TWORZENIA PROJEKTU PLANU URZ ĄDZENIA LASU ...... 20

5. INFORMACJE OGÓLNE ...... 21

5.1 Podstawa prawna prognozy oddziaływania na środowisko ...... 21

5.2 Zakres dokumentu ...... 23

5.3 Metody zastosowane przy sporz ądzaniu prognozy oddziaływania na środowisko ...... 23

5.4 Zawarto ść planu urz ądzenia lasu ...... 25

5.5 Główne cele planu urz ądzenia lasu ...... 28

5.6 Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu mi ędzynarodowym, wspólnotowym i krajowym istotne z punktu widzenia planu urz ądzenia lasu ...... 29

5.7 Powi ązania planu urz ądzenia lasu z innymi dokumentami, w tym dokumentami, dla których zostały sporz ądzone strategiczne oceny ...... 32

5.8 Metody analizy skutków realizacji postanowie ń planu oraz cz ęstotliwo ść jej przeprowadzenia ...... 32

5.9 Informacje o mo żliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko ...... 33

6. OPIS, ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA ...... 34

6.1 Poło żenie oraz ogólny stan środowiska Nadle śnictwa ...... 34

6.2 Charakterystyka drzewostanów i ekologiczna ocena stanu lasu ...... 36

6.3 Walory przyrodnicze wynikaj ące z ogólnego stanu środowiska i struktury drzewostanów .. 39

6.4 Walory kulturowe ...... 41

6.5 Stan środowiska na obszarach obj ętych przewidywanym znacz ącym oddziaływaniem ...... 42 6.5.1 Rezerwaty przyrody ...... 42 6.5.2 Obszary Natura 2000 ...... 43 6.5.3 Pomniki przyrody ...... 48 6.5.4 Obszary chronionego krajobrazu ...... 49

3 6.5.5 U żytki ekologiczne ...... 50 6.5.6 Ochrona gatunkowa ...... 50

6.6 Okre ślenie obszarów potencjalnej kolizji mi ędzy celami ochrony przyrody, a gospodark ą le śną ...... 50

6.7 Istniej ące problemy ochrony przyrody istotne z punktu widzenia realizacji planu urz ądzenia lasu dla Nadle śnictwa Karczma Borowa ...... 51

6.8 Potencjalne skutki braku realizacji planu urz ądzenia lasu ...... 58

7. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE PLANU NA ŚRODOWISKO I OBSZARY NATURA 2000 ...... 60

7.1 Przewidywanie oddziaływanie planu na środowisko ...... 60

7.2 Oddziaływanie na ró żnorodno ść biologiczn ą ...... 60

7.3 Oddziaływanie na ludzi ...... 61

7.4 Oddziaływanie na ro śliny i zwierz ęta, w szczególno ści na gatunki chronione ...... 61 7.4.1 Ro śliny ...... 61 7.4.2 Zwierz ęta ...... 65

7.5 Oddziaływanie na wod ę ...... 75

7.6 Oddziaływanie na powietrze ...... 75

7.7 Oddziaływanie na powierzchni ę ziemi ...... 75

7.8 Oddziaływanie na krajobraz ...... 76

7.9 Oddziaływanie na klimat ...... 76

7.10 Oddziaływanie na zasoby naturalne ...... 77

7.11 Oddziaływanie na zabytki i dobra kultury materialnej ...... 77

7.12 Prognoza oddziaływania zabiegów planu urz ądzenia lasu na cele ochrony rezerwatów przyrody ...... 78 7.12.1 Rezerwat przyrody „Dolinka” ...... 78 7.12.2 Rezerwat przyrody „Ostoja żółwia błotnego” ...... 78

7.13 Prognoza oddziaływania zabiegów planu urz ądzenia lasu na cele ochrony obszarów chronionego krajobrazu ...... 79

7.14 Prognoza oddziaływania planu urz ądzenia lasu na u żytki ekologiczne ...... 81

7.15 Prognoza oddziaływania planu urz ądzenia lasu na obszary siedliskowe Natura 2000 ...... 82 7.15.1 Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie PLH300014 ...... 83

7.16 Prognoza oddziaływania planu urz ądzenia lasu na siedliska przyrodnicze znajduj ące si ę poza granicami obszarów ochrony siedlisk ...... 91

7.17 Prognoza oddziaływania planu urz ądzenia lasu na specjalne obszary ochrony ptaków ..... 96 7.17.1 Zbiornik Wonie ść PLB300005 ...... 96

7.18 Przewidywane oddziaływanie na integralno ść obszarów Natura 2000 ...... 98

4 8. PRZEWIDYWANE ROZWIĄZANIA MAJ ĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE I OGRANICZENIE NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWA Ń PLANU NA ŚRODOWISKO ...... 100

9. ROZWI ĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWI ĄZA Ń ZASTOSOWANYCH W PLANIE...... 101

10. WYKONAWCY PRAC ...... 102

11. LITERATURA I MATERIAŁY POMOCNICZE ...... 103

12. ZAŁ ĄCZNIKI ...... 106

5

6 1. Wst ęp

Od wielu ju ż lat panuje w Polsce trend zmieniaj ący ogólne spojrzenie na las i jego zasoby. Dzieje si ę to poprzez rosn ące zainteresowanie powszechn ą ochron ą przyrody oraz przede wszystkim wprowadzenie w Polsce sieci Natura 2000. Konsekwencj ą tych działa ń s ą nowe zasady post ępowania wobec le śnych zasobów, poparte uregulowaniami prawnymi m.in. Ustaw ą z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

Gospodarka le śna w Polsce oparta jest na wytycznych zawartych w planie urz ądzenia lasu (Ustawa o lasach, 1991). Wszelkie zabiegi przeprowadzane w lasach, zawarte w wytycznych planu, mog ą w mniejszym lub wi ększym stopniu wpływa ć na środowisko. Zgodnie z ustaw ą OO Ś organy opracowuj ące projekty wymienione w art. 46 tej ustawy, s ą zobligowane do przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania danego projektu na środowisko. Ustawa ta zobowi ązuje zatem Pa ństwowe Gospodarstwo Le śne Lasy Pa ństwowe do posiadania dokumentu strategicznej oceny oddziaływania pul na środowisko i obszary Natura 2000 dla danego nadle śnictwa, dla którego wykonano pul.

7

8 2. Streszczenie w języku niespecjalistycznym

Podstaw ą prawn ą niniejszej prognozy jest Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz. 1227 ze zm.). Zakres i tre ść prognozy wynika bezpo średnio z art. 51 ustawy.

Celem prognozy jest okre ślenie wpływu zaprojektowanych w planie urz ądzenia lasu zabiegów na środowisko, obszary Natura 2000 oraz inne obszary chronione le żą ce w zasi ęgu działania Nadle śnictwa.

Dane potrzebne do sporz ądzenia niniejszej prognozy zaczerpni ęto głównie z nast ępuj ących źródeł:

• Programu Ochrony Przyrody dla Nadle śnictwa Karczma Borowa na lata 2015-2024 (zawiera spis gatunków chronionych oraz cennych ro ślin i zwierz ąt na terenie Nadle śnictwa);

• Powszechnej inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, (przeprowadzona na podstawie Zarz ądzenia nr 31 Dyrektora Generalnego Lasów Pa ństwowych z dnia 19 lipca 2006 r.) – główne źródło danych na temat siedlisk przyrodniczych oraz gatunków „naturowych”;

• Weryfikacji siedlisk przyrodniczych na podstawie prac fitosocjologicznych (2014 r.);

• Dokumentacji Planu Zada ń Ochronnych obszaru Natura 2000 Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie PLH300014;

• Dokumentacji Planu Zada ń Ochronnych dla obszaru Natura 2000 Zbiornik Wonie ść PLB300005;

• Standardowych Formularzy Danych dla obszarów Natura 2000 (okre ślaj ą szczegółowo przedmioty ochrony obszarów programu Natura 2000);

• Inwentaryzacji przyrodniczych obejmuj ących inwentaryzacj ę wybranych gatunków z Zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej.

Do analizy wpływu planu na poszczególne elementy środowiska oraz przedmioty ochrony w obszarach Natura 2000 u żyto metody macierzowej. Polega ona na „przetłumaczeniu” warto ści liczbowych, przedstawionych w postaci tabel, na konkretny wpływ poszczególnych wskaza ń gospodarczych na siedliska przyrodnicze oraz poszczególne gatunki.

9 Plan urz ądzenia lasu składa si ę z nast ępuj ących elementów:

• opisu taksacyjnego lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia;

• tabel powierzchni i mi ąż szo ści drzewostanów;

• zestawie ń powierzchni lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia;

• mapy gospodarczej lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia;

• ogólnego opisu lasów i gruntów urz ądzanego obiektu;

• zestawie ń powierzchni według czynno ści gospodarczych;

• programu ochrony przyrody

• opisu celów i zasad trwale zrównowa żonej, wielofunkcyjnej gospodarki le śnej wraz z przewidywanymi sposobami ich realizacji i wynikającymi st ąd zadaniami.

Projekt planu urz ądzenia lasu podlega zatwierdzeniu przez Ministra Środowiska.

Konieczno ść sporz ądzenia planu urządzenia lasu wynika z Ustawy o lasach (z dnia 28 wrze śnia 1991 r.). Sporz ądza si ę go dla ka żdego Nadle śnictwa na okres 10 lat. Działanie Nadle śnictw w oparciu o plany urz ądzenia lasu ma słu żyć prowadzeniu trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej.

Elementy planu, które mog ą wywiera ć najsilniejszy wpływ na środowisko to przyj ęte w nim składy gatunkowe odnowie ń oraz zaprojektowane zabiegi: r ębnie zupełne, ci ęcia piel ęgnacyjne, odnowienia lasu oraz zalesienia.

Jako metody analizy skutków realizacji zapisów planu urz ądzenia lasu (na podstawie Ustawy OO Ś art. 55 ust. 9 p.5) zaproponowano monitoring obejmuj ący m. in. nast ępuj ące elementy: zgodno ść składów gatunkowych drzewostanów z potencjalnym typem lasu na siedliskach przyrodniczych w obszarach Natura 2000; stan hydrogenicznych siedlisk przyrodniczych, wyst ępowanie gatunków obcych ekologicznie i geograficznie; zasoby martwego drewna; udział powierzchniowy starodrzewi, stan wykształcenia i zachowania siedlisk przyrodniczych.

W prognozie przeanalizowano mo żliwo ść transgranicznego oddziaływania zapisów planu. Ustalono, że ze wzgl ędu na poło żenie Nadle śnictwa Karczma Borowa oddziaływanie transgraniczne nie zachodzi.

10 W cz ęś ci ogólnej prognozy opisano stan środowiska terenu Nadle śnictwa. Omówiono jego poło żenie, klimat, wody i charakterystyk ę drzewostanów. Szczególn ą uwag ę zwrócono na warto ści przyrodnicze. Podano wyniki przeprowadzonej w Nadle śnictwie inwentaryzacji siedlisk Natura 2000 (Baza INVENT 2007, BULiGL 2014), podczas której stwierdzono wyst ępowanie czterech le śnych i dwóch niele śnych typów siedlisk przyrodniczych, o łącznej powierzchni 1 479,89 ha.

W dalszej cz ęś ci omówiono stan środowiska na obszarach obj ętych przewidywanym znacz ącym oddziaływaniem. Analizowane obszary chronione, poło żone w zasi ęgu terytorialnym Nadle śnictwa to: rezerwaty „Dolinka”, „Ostoja żółwia błotnego”, u żytek ekologiczny „Trzcinowisko” oraz Krzywi ńsko-Osiecki Obszar Chronionego Krajobrazu wraz z zadrzewieniami Dezyderego Chłapowskiego i kompleksem le śnym Osieczna-Góra i Obszar Chronionego Krajobrazu Kompleks le śny Śmigiel-Świ ęciechowa. W tej cz ęś ci prognozy omówione zostały przedmioty i cele ochronny ww. obszarów chronionych.

Na terenie Nadle śnictwa znajduj ą si ę dwa obszary programu Natura 2000, których krótka charakterystyka, zagro żenia i przedmioty ochrony zostały opisane w kolejnym podrozdziale prognozy. S ą to obszary: OZW Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie PLH300014 oraz OSO Zbiornik Wonie ść PLB300005.

Ogólnie opisano pomniki przyrody oraz ro śliny, grzyby i zwierz ęta obj ęte ochron ą gatunkow ą z terenu Nadle śnictwa.

W prognozie okre ślono potencjalne miejsca konfliktu mi ędzy wymogami ochrony przyrody, a zało żeniami planu urz ądzenia lasu. Sprzeczno ści mog ą dotyczy ć w szczególno ści: składów gatunkowych przyj ętych w elaboracie a po żą danych składów gatunkowych drzewostanów siedlisk przyrodniczych, stosowania r ębni zupełnej a zachowania wła ściwego stanu siedlisk przyrodniczych, problemu braku okre ślenia terminów wykonywania niektórych zabiegów w planie a ochrony ptaków np. żurawia (ryzyko wykonywania zabiegów w okresie lęgowym), wymogów ochrony lasu a konieczno ści pozostawiania martwego drewna w lesie.

Ogólnie omówiono problemy ochrony przyrody w Nadle śnictwie mog ące mie ć znaczenie dla realizacji planu urz ądzenia lasu. Chodzi tu głównie o straty powodowane nadmiern ą penetracj ą lasów przez ludno ść . W mniejszym stopniu negatywny wpływ maj ą tak że straty powodowane przez zwierzyn ę, zagro żenie po żarowe lasów, zagro żenia powodowane przez skrajne warunki pogodowe.

Prognoza omawia ewentualne skutki braku zrealizowania zapisów planu urządzenia lasu Nadle śnictwa. Wskazuje si ę przede wszystkim na konieczno ść prowadzenia gospodarki

11 le śnej w oparciu o plany urz ądzenia lasu (obowi ązek ustawowy). Brak realizacji planu spowodowałby zaburzenie cyklu produkcji drewna, co miałoby niekorzystne skutki społeczne i ekonomiczne. Inne najwa żniejsze skutki braku realizacji planu to zwi ększenie zagro żenia po żarowego lasów, wydłu żenie okresu przebudowy drzewostanów niezgodnych z siedliskowym typem lasu; przyspieszenie inwazji gatunków ro ślin obcych geograficznie, starzenie si ę drzewostanów i deprecjacja surowca drzewnego, pogorszenie warunków rozwoju młodego pokolenia drzew, a tym samym zagro żenie trwało ści zespołów ro ślinnych.

W dalszej cz ęś ci prognozy przeprowadzono szczegółow ą analiz ę wpływu planu na środowisko oraz obszary Natura 2000. Przeanalizowano wpływ planu na ró żnorodno ść biologiczn ą, ludzi, wod ę, powietrze, powierzchni ę ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki i dobra kultury materialnej. Nie stwierdzono znacz ąco negatywnego oddziaływania planu urz ądzenia lasu na wymienione elementy środowiska. Stwierdzono, że w niektórych przypadkach wpływ ten mo że by ć pozytywny.

Analizie poddano tak że wpływ planu na cenne (szczególnie na chronione) gatunki ro ślin i zwierz ąt. Szczegółowiej omówiono gatunki, w przypadku, których znana jest dokładna lokalizacja stanowisk. W rozdziale po świ ęconym oddziaływania pul na cenne gatunki ro ślin, przytacza si ę liczne zalecenia zawarte w planie, których celem jest ochrona wymienianych gatunków podczas zabiegów gospodarczych m. in. nieprowadzenie ci ęć w miejscach ich wyst ępowania podczas zaplanowanych trzebie ży i czyszcze ń. m. in. omijanie stanowisk ro ślin podczas ci ęć i zrywki w trakcie wykonywania zaplanowanych r ębni zło żonych, trzebie ży i czyszcze ń, wykonanie zabiegów zaprojektowanych w miejscach wyst ępowania chronionych gatunków ptaków poza okresem l ęgowym. W nast ępnych rozdziałach prognozy przeanalizowano wpływ zabiegów zaprojektowanych w planie urz ądzenia lasu na cele ochrony rezerwatów przyrody i obszarów chronionego krajobrazu. Nie stwierdzono znacz ąco negatywnego oddziaływania planu na wymienione obszary chronione.

W dalszej cz ęś ci prognozy poddano szczegółowej analizie wpływ zapisów planu na obszary Natura 2000. Opisano wpływ zaplanowanych zabiegów na gatunki i siedliska b ędące przedmiotami ochrony w danych ostojach, oraz te, które nie s ą przedmiotami ochrony, ale znajduj ą si ę w granicach omawianych obszarów.

Przeprowadzono analiz ę zgodno ści zaprojektowanych w planie składów gatunkowych odnowie ń dla siedlisk przyrodniczych z naturalnymi składami gatunkowymi siedlisk Natura 2000 – nie stwierdzono niezgodno ści.

12 Omówiono wpływ zapisów pul na przedmioty ochrony obszarów siedliskowych Natura 2000. W stosunku do obszaru Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie PLH300014, analiza wykazała, że w planie nie zaprojektowano działa ń negatywnie wpływających na siedliska oraz gatunek gada stanowi ące przedmioty ochrony. Wśród siedlisk niele śnych b ędących przedmiotami ochrony dwa zlokalizowano na gruntach Nadle śnictwa . Dla żadnego ze stanowisk nie zaplanowano zabiegów gospodarczych, natomiast dla siedliska 6150 w PZO zaprojektowano zabiegi ochronne zwi ązane z prowadzeniem na ł ąkach u żytkowania ekstensywnego. Dodatkowo dla siedlisk heterogenicznych – 3150 przeprowadzono analiz ę projektowanych w pul zabiegów w najbli ższym s ąsiedztwie. Analiza nie wykazała sprzeczno ści w projektowanych zabiegach. Tylko w jednym przypadku (oddz. 103k obr. Karczma Borowa) planuje si ę ci ęcia r ębne, jest to r ębnia zło żona w oddz. 103h. Gniazda nale ży zakłada ć w odległo ści ok. 50 m od granicy z wydzieleniem.

W przypadku siedliska 9170 i 9190 w obszarze wskazano na pozytywny wpływ r ębni zło żonych, które przyspiesz ą przebudow ę składów gatunkowych drzewostanów niezgodnych z siedliskiem (stan wi ększo ści siedlisk okre ślono jako C). Zwrócono te ż uwag ę na zapisy planu zalecaj ące regulacj ę składów gatunkowych podczas zaplanowanych czyszczeń i trzebie ży, co pozytywnie wpłynie na stan zniekształconych gr ądów 9170 i dąbrów 9190. Na stanowiskach siedliska 91E0 i 91F0 zaprojektowano jedynie ci ęcia piel ęgnacyjne, które nie wpłyn ą negatywnie na stan siedlisk. Na terenach nadle śnictwa poło żonych w ostoi stwierdzono wyst ępowanie gatunku b ędącego przedmiotem ochrony tj. żółwia błotnego w oddz 16b. Nie odnotowano mo żliwo ści negatywnego wpływu pul na siedlisko bytowania.

W prognozie opisano te ż wpływ zapisów planu na siedliska przyrodnicze znajduj ące si ę na gruntach administrowanych przez Nadle śnictwo i poło żonych poza granicami obszarów siedliskowych Natura 2000. Nie stwierdzono przypadków długookresowego oddziaływania negatywnego. W wydzieleniach, w których zlokalizowano siedliska przyrodnicze zaprojektowano ci ęcia w ramach r ębni zupełnej (Ib) na siedliskach 91E0 i 91F0. W obu przypadkach r ębnie zajmuj ą małe powierzchnie na poszczególnych płatach siedlisk, jak w stosunku do całego areału siedlisk na omawianym obszarze, odpowiednio 5,2% i 1,9%.

Dla siedlisk 9170, 9190, 91E0, 91F0 zaplanowane ci ęcia w ramach r ębni zło żonych, ze wzgl ędu na mał ą intensywno ść zabiegów oraz zaprojektowane odnowienia wpłyn ą pozytywnie na stan siedlisk poprzez wprowadzenie wła ściwego składu gatunkowego – nast ąpi przyspieszenie przebudowy. W trakcie analizy stwierdzono pozytywny wpływ zaprojektowanych czyszcze ń i trzebie ży na siedliskach 9170, 9190, 91F0 podczas których to zabiegów plan zaleca regulacj ę niewła ściwych składów gatunkowych drzewostanów.

13 W prognozie zamieszczono analiz ę wpływu planu na obszar ochrony ptaków „Zbiornik Wonie ść ”. Ze wzgl ędu na brak wyst ępowania stanowisk gatunków chronionych w tej cz ęś ci Prognozy szczegółowo omówiono potencjalne stanowiska l ęgowe gatunków „naturowych” na analizowanym terenie. Nie stwierdzono negatywnego oddziaływania planu na potencjalne stanowiska ptaków b ędących przedmiotami ochrony ostoi. Pomimo braku stanowisk żurawia w dokumentacji PZO przeprowadzono analiz ę w stosunku do stanowiska pochodz ącego z bazy INVENT. Zaleca si ę, aby zaplanowan ą w oddz. 13x (obr. Karczma Borowa) trzebie ż przeprowadzi ć poza okresem l ęgowym żurawia.

W ko ńcowej cz ęś ci prognozy przedstawiono zawarte w planie rozwi ązania maj ące na celu zapobieganie i ograniczenie negatywnych oddziaływa ń zaplanowanych zabiegów na środowisko oraz rozwi ązania alternatywne dla rozwi ąza ń zaprojektowanych w planie. Na podstawie przeprowadzonych analiz nie stwierdzono znacz ąco negatywnego oddziaływania planu urz ądzenia lasu. Jednak w pojedynczych przypadkach zaprojektowane w planie zabiegi, potencjalnie mog ą wywiera ć niekorzystny wpływ na gatunki i siedliska uznane za cenne na terenie Nadle śnictwa. Dla takich sytuacji w planie przewiduje si ę szereg rozwi ąza ń, które będą mogły ten negatywny wpływ niwelowa ć np.:

• zaniechanie ci ęć na stanowiskach cennych gatunków ro ślin oraz ich ochrona podczas zrywki;

• regulacja składu gatunkowego w siedliskach le śnych podczas czyszcze ń i trzebie ży.

• omijanie podczas ci ęć i zrywki stanowisk cennych gatunków ro ślin (w trakcie trzebie ży, czyszcze ń i rębni zło żonych);

• wykonanie zabiegów, które mog ą niekorzystnie wpływa ć na stanowiska ptaków poza ich okresem l ęgowym (żuraw);

• pozostawienie du żych k ęp drzewostanu (powy żej 5% pow. zr ębu) w trakcie r ębni zupełnej w płatach siedliska 91E0 i 91F0;

• w przypadku stwierdzenia nowych stanowisk l ęgowych żółwia nie wykonywa ć zabiegów w promieniu 200 m, a zabiegi w promieniu 500 m wykonywa ć poza okresem lęgowym gada.

Poniewa ż nie stwierdzono w żadnej z analiz prognozy negatywnego oddziaływania zapisów planu, nie zaprojektowano rozwi ąza ń alternatywnych. Rozwi ązania takie zawarte s ą ju ż w planie (Programie Ochrony Przyrody), do których zaliczy ć mo żna zalecenie stosowania okre ślonych składów gatunkowych zaproponowanych w POP.

14 3. Wykaz stosowanych skrótów i symboli

3.1 Skróty i symbole zastosowane w tek ście BULiGL – Biuro Urz ądzania Lasu i Geodezji Le śnej d-stan – drzewostan CW – czyszczenie wczesne CP – czyszczenie pó źne DP – Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa DS – Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory TD – typ drzewostanu GZWP – główne zbiorniki wód podziemnych IUL – Instrukcja Urz ądzania Lasu KDO – klasa do odnowienia KO – klasa odnowienia KZP – Komisja Zało żeń Planu NTG – Narada Techniczno-Gospodarcza oddz. – oddział OZW – obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty PGL LP – Pa ństwowe Gospodarstwo Le śne Lasy Pa ństwowe POP – Program Ochrony Przyrody PEP – Polityka Ekologiczna Pa ństwa pul (plan u.l.) – plan urz ądzenia lasu RDO Ś – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska ustawa OO Ś – Ustaw ą z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko TP – trzebie ż pó źna TSL – typ siedliskowy lasu TW – trzebie ż wczesna SDF – standardowy formularz danych Ip – pierwsze pi ętro drzewostanu IIp – drugie pi ętro drzewostanu

15

3.2 Symbole gatunków drzew Bk – buk zwyczajny Brz – brzoza Db – dąb Dbs – dąb szypułkowy Dbc – dąb czerwony Dbb – dąb bezszypułkowy Dg – daglezja zielona Gb – grab Kl – klon zwyczajny Js – jesion Jw – klon jawor Md – modrzew So –sosna zwyczajna Św – świerk pospolity Wz – wi ąz szypułkowy

3.3 Typy siedliskowe lasu Bśw – bór świe ży Bw – bór wilgotny Bb – bór bagienny BM św – bór mieszany świe ży BMw – bór mieszany wilgotny LM św – las mieszany świe ży LMw – las mieszany wilgotny Lśw – las świe ży Lw – las wilgotny Ol – ols OlJ – ols jesionowy Lł – las ł ęgowy

16 3.4 Słownik terminów le śnych

Czyszczenia wczesne (CW) – zabiegi piel ęgnacyjne prowadzone w młodych drzewostanach zwykle przed osi ągni ęciem przez nie zwarcia. Głównym celem czyszcze ń wczesnych jest regulacja składu gatunkowego drzewostanu i usuni ęcie drzew wadliwych. Dokonuje si ę wtedy selekcji negatywnej polegaj ącej na usuwaniu drzew niepo żą danych w drzewostanie. Czyszczenia wczesne s ą zabiegiem piel ęgnacyjnym bez pozyskania drewna.

Czyszczenia pó źne (CP) – zabiegi piel ęgnacyjne prowadzone w młodych drzewostanach po osi ągni ęciu przez nie zwarcia i zró żnicowania pozycji biosocjalnych drzew, maj ą charakter selekcji negatywnej. Celem czyszczeń pó źnych jest rozlu źnienie drzewostanu i usuni ęcie drzew niepo żą danych w drzewostanie (drzewa wadliwe, rozpieracze). W trakcie czyszcze ń pó źnych nast ępuje pierwsze pozyskanie drewna z drzewostanu.

Typ drzewostanu (TD) – okre ślany podczas KZP docelowy zestaw po żą danych gatunków drzew, spodziewany do uzyskania w wieku dojrzało ści drzewostanu do odnowienia. Odpowiednio do funkcji lasu typ drzewostanu mo że przyjmowa ć kierunek gospodarczy (dominacja funkcji produkcyjnej z uwzgl ędnieniem podziału na grupy mezoregionów przyrodniczo le śnych oraz typy siedliskowe lasu) lub ochronny (dominacja funkcji ekologicznych z uwzgl ędnieniem potrzeb ochrony le śnych siedlisk przyrodniczych ). (Instrukcja Urz ądzania Lasu, CILP Warszawa 2012 cz. I, § 23).

Gospodarstwa – w ramach obr ębu le śnego tworzy si ę, dla celów planowania urz ądzeniowego, jednostki regulacyjne nazywane gospodarstwami. Gospodarstwa tworzy si ę na podstawie dominuj ących funkcji pełnionych przez lasy, a tak że przyj ętych celów gospodarowania (z uwzgl ędnieniem mo żliwości produkcyjnych siedlisk le śnych).

Gospodarstwo specjalne – zalicza si ę tu drzewostany pełni ące funkcje specyficzne, niezale żnie od głównego podziału gospodarczego. S ą to np.: rezerwaty przyrody wraz z otulinami, projektowane rezerwaty przyrody, wył ączone powierzchnie badawcze i do świadczalne, lasy stanowi ące cenne fragmenty rodzimej przyrody (w tym na siedliskach łęgowych i bagiennych).

KDO – klasa do odnowienia – drzewostan u żytkowany w ubiegłym dziesi ęcioleciu r ębni ą cz ęś ciow ą lub gniazdow ą, w którym powierzchnia odnowiona stanowi mniej ni ż 50% powierzchni manipulacyjnej (powierzchni działki zr ębowej) lub mniej ni ż 30% w wypadku rębni gniazdowej i w którym nadal przewiduje si ę stosowa ć (w nadchodz ącym 10-leciu) ten sam sposób u żytkowania (odnowienia).

17 KO – klasa odnowienia – drzewostany z reguły r ębne i przeszłor ębne, podlegaj ące równocze śnie u żytkowaniu i odnowieniu pod osłon ą, w których co najmniej 50% powierzchni, a w drzewostanach u żytkowanych r ębniami gniazdowymi i stopniowymi, – co najmniej 30% powierzchni, zostało odnowione (naturalnie lub sztucznie) gatunkami głównymi o pełnej przydatno ści hodowlanej i które nadal wymagaj ą stosowania r ębni zło żonych ze wzgl ędu na konieczno ść odsłaniania (po upływie okre ślonego czasu) młodego pokolenia dla zapewnienia mu wła ściwych warunków rozwojowych. Do drzewostanów w klasie odnowienia mog ą by ć zaliczane tak że drzewostany bliskor ębne i młodszych klas wieku o niskim zadrzewieniu, przedplonowe lub poło żone w strefach uszkodze ń, wymagaj ące przebudowy r ębniami zło żonymi. (Wi ęcko 1996).

Klasy wieku – w le śnictwie wiek drzewostanu zestawia si ę w klasy obejmuj ące okresy dwudziestoletnie i zapisywane cyframi rzymskimi (I, II, III itd.). Klasy od I do V dzieli si ę dodatkowo na 10 letnie podklasy wieku, oznaczaj ąc je w ramach klasy, literami: a, b (np. Ia, IIa, itp.) (Instrukcja Urz ądzania Lasu, CILP Warszawa 2012).

Odnowienie – wprowadzanie nowego pokolenia lasu sztucznie lub naturalnie na miejsce dotychczasowych drzewostanów usuni ętych w toku u żytkowania lub zniszczonych przez kl ęski żywiołowe b ądź na skutek staro ści drzewostanu (Wi ęcko 1996).

Piel ęgnowanie lasu – polega na harmonijnym godzeniu procesów naturalnych z potrzebami wielofunkcyjnej gospodarki le śnej. Obejmuje cało ść czynno ści gospodarczych zwi ązanych z piel ęgnowaniem drzewostanu i siedliska, dla utrzymania lub poprawy stabilno ści mechanicznej drzewostanu i sprawno ści siedliska, uzyskania wysokiej produkcji surowca drzewnego mo żliwie najlepszej jako ści, przy zachowaniu naturalnej ró żnorodno ści biologicznej lasu i jego pozaprodukcyjnych funkcji (Zasady hodowli lasu 2011).

Rębnia – zespół czynno ści maj ący na celu stopniow ą przemian ę pokole ń w lesie w sposób zapewniaj ący równoczesne usuwanie drzew lub drzewostanów, tworzenie najkorzystniejszych warunków dla zainicjowania i rozwoju nowego pokolenia drzew po żą danych gatunków, kształtowanie odpowiedniej budowy drzewostanu, zapewnienie naturalnej ró żnorodno ści biologicznej i trwało ści w zmieniaj ących si ę warunkach środowiska (Zasady hodowli lasu 2011).

Rębnie zło żone – wyró żnione ze wzgl ędu na sposób ci ęcia, stwarzaj ący ró żne mo żliwo ści osłony odnowienia przez starodrzew. Do r ębni zło żonych zalicza si ę r ębnie: cz ęś ciowe, gniazdowe, stopniowe i przer ębowe (Zasady hodowli lasu 2011).

18 Rębnia zupełna = r ębnia całkowita – zalecana dla gatunków światło żą dnych – odznacza si ę jednorazowym usuni ęciem całego drzewostanu z okre ślonej powierzchni z ewentualnym pozostawieniem nasienników, przestojów lub biogrup drzewostanu r ębnego. Na otwartej powierzchni zr ębowej w wyniku przewa żnie sztucznego odnowienia gatunków światło żą dnych powstaj ą przestrzennie rozgraniczone uprawy równowiekowe (Zasady hodowli lasu 2011).

Siedlisko punktowe – siedlisko przyrodnicze, którego powierzchnia nie zajmuje całego wydzielenia le śnego. Maksymalna powierzchnia siedliska nie przekracza 0,5 ha poza obszarem siedliskowym Natura 2000 i 0,25 ha na obszarze siedliskowym Natura 2000.

Trzebie ż pó źna – zabieg, którego celem jest piel ęgnacja drzewostanu, za ś produktem ubocznym jest pozyskiwanie drewna; w trzebie żach późnych pozyskuje si ę drewno mało- średnio- i wielkowymiarowe.

Trzebie ż wczesna – zabieg, którego celem jest piel ęgnacja drzewostanu, za ś produktem ubocznym jest pozyskiwanie drewna; w trzebie żach wczesnych pozyskuje si ę drewno mało i średniowymiarowe.

Zalesianie – wprowadzanie lasu na grunty niele śne, dotychczas u żytkowane rolniczo lub stanowi ące nieu żytki czasowe (Wi ęcko 1996).

Zasi ęg terytorialny nadle śnictwa – umowna granica działania nadle śnictwa. W zasi ęgu terytorialnym znajduj ą si ę zarówno grunty administrowane przez PGL LP, jak i grunty innych form własno ści, do których pul si ę nie odnosi.

19 4. Udział społecze ństwa w procesie tworzenia projektu planu urz ądzenia lasu

Potwierdzeniem przeprowadzenia konsultacji społecznych na poszczególnych etapach opracowania projektu planu urz ądzenia lasu Nadle śnictwa Karczma Borowa są nast ępuj ące dokumenty:

• kopie zaprosze ń na posiedzenia Komisji Zało żeń Planu i Narady Techniczno- Gospodarczej;

• kopie list obecno ści uczestników posiedze ń Komisji Zało żeń Planu i Narady Techniczno-Gospodarczej;

• kopie ogłosze ń o wyło żeniu projektu planu urz ądzenia lasu do wgl ądu w siedzibie Nadle śnictwa.

20 5. Informacje ogólne

5.1 Podstawa prawna prognozy oddziaływania na środowisko

Podstaw ą prawn ą opracowania prognozy jest Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., Nr 0, poz. 1235 ze zm.).

Przy sporz ądzaniu prognozy wzi ęto te ż pod uwag ę zapisy nast ępuj ących aktów prawnych ustaw: • Ustaw ę z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach tekst jednolity (Dz. U. z 2014 r. Nr 0, poz. 1153);

• Ustaw ę z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych tekst jednolity (Dz. U. z 2013 r. Nr 0, poz. 1205);

• Ustaw ę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska tekst jednolity (Dz. U. z 2013 r. Nr 0, poz. 1232);

• Ustaw ę z dnia 30 pa ździernika 2002 r. Prawo łowieckie tekst jednolity (Dz. U. z 2013 r. Nr 0, poz. 1226);

• Ustaw ę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody tekst jednolity (Dz.U. z 2013 r. poz. 627, z pó źn. zm.);

• Ustaw ę z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2014 r., Nr 0, poz. 210); rozporz ądze ń: • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej ro ślin (Dz. U. Nr 0, poz. 1409) ;

• Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz. U. Nr 0, poz. 1408) ;

• Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 6 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt (Dz. U. Nr 0, poz. 1348) ;

• Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. sprawie okre ślenia rodzajów przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. z 2010 r. Nr 213, poz. 1397 );

21 • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków b ędących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a tak że kryteriów wyboru obszarów kwalifikuj ących si ę do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r. Nr 77, poz. 510);

• Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 sierpnia 2012 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków b ędących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a tak że kryteriów wyboru obszarów kwalifikuj ących si ę do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2012 r. Nr 0, poz. 1041);

• Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 sierpnia 2012 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu sporz ądzania planu urz ądzenia lasu, uproszczonego planu urz ądzenia lasu oraz inwentaryzacji stanu lasu (Dz. U. Nr 0, poz. 1302);

• Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z 30 kwietnia 2008 r. w sprawie kryteriów oceny wyst ępowania szkody w środowisku (Dz. U. Nr 82, poz. 501) ;

• Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. Nr 25, poz. 133).

Dodatkowo uwzgl ędnia si ę prawo wspólnotowe:

• Dyrektyw ę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa;

• Dyrektyw ę Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsi ęwzi ęć dla środowiska (znowelizowana Dyrektyw ą Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 r.);

• Dyrektyw ę Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory;

• Dyrektyw ę 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny oddziaływania na środowisko pewnych planów i programów;

• Dyrektyw ę 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialno ści za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrz ądzonym środowisku naturalnemu.

22 oraz prawo mi ędzynarodowe

• Konwencj ę o obszarach wodno-błotnych maj ących znaczenie mi ędzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego, sporz ądzona w Ramsarze dnia 2 lutego 1971 r.;

• Konwencj ę o ochronie europejskiej dzikiej fauny i flory oraz siedlisk przyrodniczych sporz ądzona w Bernie dnia 19 pa ździernika 1979 r.;

• Konwencj ę o ochronie ró żnorodno ści biologicznej sporz ądzona w Rio de Janeiro dnia 5 czerwca 1992 r.

5.2 Zakres dokumentu

Prognoza oddziaływania na środowisko oparta jest na wytycznych ustawy OO Ś zawartych w art. 51. pkt. 2.1. Celem prognozy OO Ś jest okre ślenie wpływu, zaprojektowanych w planie urz ądzenia lasu, działa ń na środowisko i obszary Natura 2000. Zakres prognozy uzgodniony został mi ędzy RDLP w Poznaniu a Biurem Urz ądzania Lasu i Geodezji Le śnej Oddział w Poznaniu. Zakres prognozy uzgodniony został te ż z Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w Poznaniu oraz Dyrektorem Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Poznaniu.

5.3 Metody zastosowane przy sporz ądzaniu prognozy oddziaływania na środowisko

Prognoza oddziaływania planu u.l. na środowisko jest to dokument powstały w oparciu o kompleksowy zbiór informacji dotycz ących obszarów i gatunków chronionych na terenie Nadle śnictwa Karczma Borowa. W celu jak najdokładniejszego opracowania zagadnie ń zwi ązanych z prognoz ą korzystano z dost ępnych materiałów. W śród najwa żniejszych znalazły si ę:

• Program Ochrony Przyrody dla Nadle śnictwa Karczma Borowa na lata 2015- 2024 (zawiera spis gatunków chronionych oraz cennych ro ślin i zwierz ąt na terenie Nadle śnictwa);

• Powszechna inwentaryzacja siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory , (przeprowadzon ą na podstawie Zarz ądzenia nr 31 Dyrektora Generalnego Lasów Pa ństwowych z dnia 19 lipca 2006 r.) wraz z weryfikacją siedlisk przeprowadzon ą

23 podczas prowadzenia prac fitosocjologicznych na obszarach Natura 2000 i w obr ębie stanowisk pochodz ących z bazy INVENT na terenie całego Nadle śnictwa Karczma Borowa (BULiGL 2014) ;

• Plan Zada ń Ochronnych dla obszaru Zachodnie Pojezierze Krzywińskie PLH300014 (zawiera informacj ę o poło żeniu, zagro żeniach i planowane działania ochronne dla przedmiotów ochrony obszaru);

• Plan Zada ń Ochronnych dla obszaru Zbiornik Wonie ść PLB300005 (zawiera informacj ę o poło żeniu, zagro żeniach i działaniach ochronnych dla przedmiotów ochrony obszaru)

• Standardowe Formularze Danych dla obszarów Natura 2000 (okre ślają szczegółowo przedmioty ochrony obszarów programu Natura 2000) ;

• Plan ochrony rezerwatu przyrody „Dolinka”.

Szczegółowo ść danych dotycz ących miejsc występowania gatunków chronionych i cennych na terenie nadle śnictwa, sporz ądzona podczas inwentaryzacji przeprowadzonej przez PGL LP odnosi si ę do konkretnego miejsca w danym wydzieleniu. Natomiast listy gatunków chronionych zamieszczone wPOP charakteryzuj ą si ę mniejsz ą szczegółowo ści ą i ograniczaj ą swoj ą dokładno ść do wydzielenia.

Do analizy wpływu pul na przedmioty ochrony obszarów Natura 2000 zastosowano metod ę macierzow ą. Polega ona na „przetłumaczeniu” (przetransponowaniu) warto ści liczbowych uj ętych w postaci tabel, na konkretny wpływ poszczególnych wskaza ń gospodarczych na siedliska przyrodnicze oraz poszczególne gatunki. Przyj ęto nast ępuj ące kryteria wpływu zabiegów planu na siedliska przyrodnicze:

• Kryterium 1 – naturalny zasi ęg i powierzchnia siedliska przyrodniczego. Zwi ększaj ą si ę (+), pozostaj ą bez zmian (0), zmniejszaj ą si ę (-).

• Kryterium 2 – struktura drzewostanów i funkcje konieczne do długotrwałego zachowania siedliska przyrodniczego. Poprawiaj ą si ę (+), pozostaj ą bez zmian (0), pogarszaj ą si ę (-).

• Kryterium 3 – stan ochrony typowych gatunków siedliska przyrodniczego. Poprawia si ę (+), pozostaje bez zmian (0), pogarsza si ę (-).

Do analizy wpływu planu u. l. na gatunki b ędące przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000 zastosowano nast ępuj ące kryteria: 24 • Kryterium 1 – liczebno ść populacji gatunku. Liczebno ść populacji zwi ększa si ę (+), pozostaje bez zmian (0), zmniejsza si ę (-).

• Kryterium 2 – naturalny zasi ęg wyst ępowania gatunku. Zwi ększa si ę (+), pozostaje bez zmian (0), zmniejsza si ę (-).

• Kryterium 3 – powierzchnia siedlisk odpowiednich dla rozwoju gatunku. Zwi ększa si ę (+), pozostaje bez zmian (0), zmniejsza si ę (-).

Przyj ęto 3 przedziały czasowe długo ści oddziaływania zapisów planu:

• 1 – oddziaływanie krótkoterminowe,

• 2 – oddziaływanie średnioterminowe,

• 3 – oddziaływanie długoterminowe.

I tak np. oddziaływania długookresowo negatywne na jedno z wymienionych kryteriów w metodzie macierzowej zapisujemy jako -3, a średniookresowo pozytywne jako +2.

5.4 Zawarto ść planu urz ądzenia lasu

Strategiczn ą ocen ę oddziaływania na środowisko wprowadzono m.in. w celu wspierania trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej prowadzonej w lasach na postawie Ustawy o lasach z dnia 28 wrze śnia 1991 r. Okre ślone w ww. ustawie zasady zobowi ązuj ą wła ścicieli lasów do ich przestrzegania oraz do szeroko rozumianej ochrony le śnych zasobów. Niniejsza ustawa okre śla równie ż, że prowadzenie trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej ma odbywa ć si ę według pul lub uproszczonego planu urz ądzenia lasu, które to dokumenty sporz ądza si ę na okres 10 lat (Art. 4.18). Przedmiotem planu urz ądzenia lasu s ą lasy w rozumieniu art. 3 ustawy o lasach oraz grunty przeznaczone do zalesienia.

Zawarto ść planu u.l. okre śla Instrukcja Urz ądzenia Lasu z 2011 r. W skład pul wchodz ą:

1) opis taksacyjny lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia, według stanu na dzie ń 1 stycznia pierwszego roku obowi ązywania sporz ądzanego projektu planu urz ądzenia, a w nim:

a) dokładna lokalizacja drzewostanu (adres le śny i administracyjny) oraz rodzaj użytku gruntowego i jego powierzchnia,

b) opis siedliska le śnego z uwzgl ędnieniem informacji o terenie, glebie, pokrywie gleby i runie le śnym,

25 c) funkcja lasu i cele gospodarowania: typ drzewostanu (o kierunku gospodarczym lub ochronnym odpowiednio do funkcji lasu) oraz wiek dojrzało ści r ębnej drzewostanu,

d) opis drzewostanu wraz z liczbowymi elementami jego charakterystyki ( średnie wymiary drzew, klasa bonitacji drzewostanu, mi ąż szo ść grubizny, przyrost mi ąż szo ści),

e) planowane czynno ści gospodarcze;

2) tabele powierzchni i mi ąż szo ści drzewostanów według klas wieku oraz:

a) gatunków drzew w drzewostanie,

b) typów siedliskowych lasu,

c) klas bonitacji drzewostanów,

d) funkcji lasów;

3) zestawienie powierzchni lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia według rodzajów u żytków gruntowych z podziałem na województwa, powiaty i gminy;

4) mapa gospodarcza lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia; przy przyj ętej technologii le śnej mapy numerycznej, zwanej dalej LMN, obowi ązuje na niej zakres informacji odpowiedni dla skali 1: 5000 lub wi ększej;

5) ogólny opis lasów i gruntów urz ądzanego obiektu z uwzgl ędnieniem poło żenia geograficznego, analizy dotychczasowej gospodarki le śnej (wraz z ocen ą tej gospodarki dokonan ą przez dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Pa ństwowych), opisu stanu lasu i analizy stanu zasobów drzewnych oraz opisu warunków przyrodniczych i warunków ekonomicznych produkcji le śnej; w praktyce w ogólnym opisie zamieszcza si ę równie ż cały rozdział dotycz ący gospodarki przyszłej, w tym m.in. zagadnienia, o których mowa w kolejnych punktach (6, 7 i 8), a tak że protokoły ustale ń komisji założeń planu, narady techniczno-gospodarczej oraz komisji projektu planu;

6) zestawienia powierzchni według czynno ści gospodarczych, zagregowane z opisów taksacyjnych lub wykazów zada ń;

7) program ochrony przyrody;

8) opis celów i zasad trwale zrównowa żonej, wielofunkcyjnej gospodarki le śnej wraz z przewidywanymi sposobami ich realizacji i wynikającymi st ąd zadaniami dotycz ącymi:

a) maksymalnej ilo ści drewna przewidzianej do pozyskania w okresie obowi ązywania planu urz ądzenia lasu, zwanej etatem ci ęć ,

26 b) piel ęgnowania upraw, młodników i drzewostanów średnich klas wieku (do rozpocz ęcia w nich procesu odnowienia z zastosowaniem r ębni),

c) zalesie ń i odnowie ń,

d) ukierunkowa ń z zakresy ochrony lasu, w tym ochrony przeciwpo żarowej wraz z odpowiednimi mapami przegl ądowymi,

e) ukierunkowa ń z zakresu gospodarki łowieckiej wraz z odpowiedni ą map ą przegl ądow ą,

f) ukierunkowa ń z zakresu ubocznego u żytkowania lasu,

g) potrzeb z zakresu infrastruktury technicznej, w szczególno ści z zakresu turystyki i rekreacji.

Projekt planu u.l. podlega zatwierdzeniu przez Ministra Środowiska. Przedmiotem decyzji zatwierdzaj ącej s ą:

1. opis lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia;

2. analiza gospodarki le śnej w minionym okresie;

3. POP;

4. okre ślenie zada ń gospodarczych (etat mi ąż szo ściowy u żytków głównych, projektowana powierzchnia do zalesie ń, odnowie ń i piel ęgnacji, zadania dotycz ące ochrony lasu, gospodarki łowieckiej oraz infrastruktury technicznej).

Tabela 1. Elementy pul mog ące oddziaływa ć na środowisko lub obszary Natura 2000 Rodzaj zabiegu Szczegółowo ść Mo żliwe negatywne Opis Skala lub zapisu informacji zapisana oddziaływania (% powierzchni w planie urz ądzenia nadle śnictwa) w planie lasu Zalesianie Do konkretnego Znacz ąco negatywne W planie nie zaprojektowano zalesie ń. - wydzielenia w przypadku zalesiania siedlisk niele śnych z zał ącznika I DS. Odnowienia Do konkretnego Negatywne Skład gatunkowy upraw wynika 8,74% wydzielenia w przypadku stosowania z ustale ń komisji zało żeń planu. składów gatunkowych Odnowienia zaplanowano na zupełnie niezgodnych powierzchni 1034,48 ha. z typem drzewostanu Rębnia I Do konkretnego Znacz ąco negatywne Sposób gospodarowania przyj ęty ze 4,17% wydzielenia w przypadku niektórych wzgl ędu na typ siedliskowy lasu, typ gatunków i siedlisk, drzewostanu oraz aktualny skład zale żnie od liczby gatunkowy. Zaplanowano na pow. stanowisk 493,74 ha.

Składy Do typów Negatywne w przypadku Skład gatunkowy upraw wynika – gatunkowe siedliskowych lasu stosowania składów z ustale ń KZP. TD zapisano upraw w ramach TD gatunkowych w elaboracie. Specjalne TD dla niezgodnych z typem lasu wydziele ń ze stanowiskami siedlisk

27 Rodzaj zabiegu Szczegółowo ść Mo żliwe negatywne Opis Skala lub zapisu informacji zapisana oddziaływania (% powierzchni w planie urz ądzenia nadle śnictwa) w planie lasu przyrodniczych zapisano w POP. Etat ci ęć Dla całego Oddziaływanie Okre śla maksymaln ą, mo żliw ą do 80,98%1 użytków nadle śnictwa negatywne w przypadku pozyskania mi ąż szo ść drzewostanów głównych przyj ęcia etatu znacznie w okresie obowi ązywania planu (r ębnych przekraczaj ącego 826044 m3 brutto. i przedr ębnych) mo żliwo ści przyrostowe drzewostanów Zalecenie Ogólny zapis Negatywne, je żeli W planie wyznaczono ekosystemy 0,97%2 usuwania dotycz ący całego usuwany jest cały posusz reprezentatywne na których nie drzew nadle śnictwa (zmniejszenie zasobów wykonuje si ę zabiegów zasiedlonych martwego drewna) lub gospodarczych (370,75 ha) przez szkodniki usuwane drzewa s ą wtórne. miejscem wyst ępowania cennych gatunków. 1 – obliczone jako procent sumy powierzchni u żytków r ębnych i przedr ębnych w stosunku do powierzchni le śnej nadle śnictwa 2 – powierzchna le śna pomniejszona o powierzchni ę EKO_R w stosunku do powierzchni le śnej nadle śnictwa

5.5 Główne cele planu urz ądzenia lasu

Zgodnie z zapisami ustawy OO Ś „Prognoza zawiera informacje o (...) głównych celach projektowanego dokumentu ” (art.51.1).

Plan u.l. ma za zadanie wprowadzenie ogólnokrajowych zasad opracowanych w celach zapewnienia istnienia i prawidłowego funkcjonowania lasów na poziomie lokalnym, w postaci średniookresowych celów gospodarowania okre ślanych dla nadle śnictwa.

Główne cele urz ądzania lasu, na których oparty jest plan u.l. zawarte s ą w Instrukcji Urz ądzania Lasu, która jest zał ącznikiem do Zarz ądzenia nr 55 Dyrektora Generalnego Lasów Pa ństwowych z dnia 21 listopada 2011 r., (obowi ązuj ącego w jednostkach organizacyjnych Lasów Pa ństwowych od dnia 21 listopada 2011 r.) w sprawie Instrukcji urz ądzania lasu. IUL jest oparta na obowi ązuj ących aktach prawnych oraz stanowi podstaw ę planowania gospodarowania w lasach. Do głównych zało żeń (celów) urz ądzania zalicza si ę:

• inwentaryzacj ę i ocen ę stanu lasu, w tym gleb, siedlisk i drzewostanów;

• rozpoznanie walorów przyrodniczych;

• okre ślenie i podział lasu wg pełnionych funkcji;

• projektowanie zabiegów gospodarczych dostosowanych do wieku, struktury i składu gatunkowego;

• okre ślenie stopnia uszkodzenia drzewostanów oraz zada ń z zakresu hodowli, ochrony i gospodarki łowieckiej;

28 • ustalenie etatów ci ęć u żytkowania r ębnego i przedr ębnego.

5.6 Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu mi ędzynarodowym, wspólnotowym i krajowym istotne z punktu widzenia planu urz ądzenia lasu

Przy sporz ądzaniu planu urz ądzenia lasu dla Nadle śnictwa oraz w pó źniejszej analizie wyznaczonych zada ń, czyli w ocenie oddziaływania pul na środowisko, wzi ęto pod uwag ę, obok prawa krajowego, dokumenty o znaczeniu mi ędzynarodowym. Obowi ązuj ące konwencje i dyrektywy maj ą obecnie ogromne znaczenie w niemal ka żdej dziedzinie gospodarki, jednak najwi ększe odzwierciedlenie znajduj ą w dziedzinach bezpo średnio zwi ązanych z przyrod ą, m.in. w le śnictwie.

Cele dotycz ące ochrony środowiska, istotne z punktu widzenia pul znajduj ą si ę m.in. w przedstawionych ni żej dokumentach.

Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2009 – 2012, z perspektyw ą do roku 2016 (Uchwała Sejmu RP z dnia 22 maja 2009 r. – M.P. z 2009 r. Nr 34, poz. 501).

Jest to dokument okre ślaj ący zadania świadomej i zaplanowanej działalno ści pa ństwa, maj ącej na celu racjonalne korzystanie z zasobów i walorów środowiska przyrodniczego. Ochrona i umiej ętne kształtowanie zasobów zale żą od szeroko rozumianej wiedzy teoretycznej i praktycznej. Zgodnie z zało żeniami PEP nadrz ędnym celem dotycz ącym lasów w Polsce jest „zapewnienie trwało ści i wielofunkcyjno ści lasów, kompleksowa ochrona ekosystemów le śnych oraz wprowadzanie bezpiecznych technologii prac w lesie.

Polityka le śna pa ństwa z 1997 r.

„Nadrz ędnym celem polityki le śnej jest wyznaczenie kompleksu działa ń kształtuj ących stosunek człowieka do lasu, zmierzaj ących do zachowania, w zmieniaj ącej si ę rzeczywisto ści przyrodniczej i społeczno-gospodarczej, warunków do trwałej w nieograniczonej perspektywie czasowej wielofunkcyjno ści lasów, ich wszechstronnej u żyteczno ści i ochrony oraz roli w kształtowaniu środowiska przyrodniczego zgodnie z obecnymi i przyszłymi oczekiwaniami społecze ństwa” (rozdział III, 1.).

Krajowy program zwi ększania lesisto ści.

Zakłada zwi ększenie lesisto ści kraju do 30% w 2020 roku i 33% w połowie XXI wieku.

29 Dyrektywa Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dyrektywa Siedliskowa).

Dyrektywa stanowi jedn ą z podstaw europejskiego programu ochrony przyrody – Natura 2000. Okre śla wa żne, w skali europejskiej, gatunki ro ślin i zwierz ąt oraz typy siedlisk przyrodniczych, dla ochrony których kraje członkowskie zobowi ązane s ą powoła ć obszary Natura 2000. Dyrektywa jest wi ążą ca dla wszystkich pa ństw członkowskich Unii Europejskiej, które musz ą wprowadzi ć jej postanowienia do prawa krajowego .

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa; (Dyrektywa Ptasia).

Podstawowym celem DP jest ochrona przed wygini ęciem populacji ptaków wyst ępuj ących w stanie dzikim na terenie Unii Europejskiej. Drugim celem dyrektywy jest prawne uregulowanie zasad handlu i odłowu ptaków oraz przeciwdziałanie bezprawnemu zabijaniu ptaków.

Konwencja o obszarach wodno-błotnych maj ących znaczenie mi ędzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego, sporz ądzona w Ramsarze dnia 2 lutego 1971 r. (Konwencja Ramsarska).

Ochrona obszarów wodno-błotnych wprowadzana jest głównie ze wzgl ędu na ochron ę środowiska życia zamieszkuj ącego te tereny ptactwa wodnego.

Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, sporz ądzona w Pary żu dnia 16 listopada 1972 roku.

Konwencja ta jest podstawowym instrumentem, kształtuj ącym polityk ę poszczególnych pa ństw w zakresie dziedzictwa kulturowego.

Konwencja o ochronie gatunków w ędrownych dzikich zwierz ąt, sporz ądzona w Bonn dnia 29 czerwca 1979 roku (Konwencja Bo ńska).

Celem konwencji jest ochrona dzikich zwierz ąt migruj ących, stanowi ących niezast ąpiony element środowiska naturalnego.

Konwencja o ochronie europejskiej dzikiej fauny i flory oraz ich siedlisk naturalnych sporz ądzona w Bernie dnia 19 pa ździernika 1979 r. (Konwencja Berne ńska).

Dotyczy ochrony gatunków zagro żonych i gin ących oraz rzadkich siedlisk przyrodniczych, zwłaszcza na terenie Wspólnoty Europejskiej.

Konwencja o ochronie ró żnorodno ści biologicznej sporz ądzona w Rio de Janeiro dnia 5 czerwca 1992 r. (Konwencja z Rio). 30 W świetle tego dokumentu, działalno ść zwi ązana z ochron ą bioró żnorodno ści oraz jej zrównowa żonym u żytkowaniem ści śle si ę ze sob ą łączy i uzupełnia. Konieczno ść korzystania z zasobów niesie za sob ą potrzeb ę ich ochrony. Konwencja wprowadza poj ęcia: zrównowa żonego le śnictwa i rolnictwa, zrównowa żonej eksploatacji zasobów przyrody oraz poj ęcie ekorozwoju.

Sposoby realizacji celów ochrony środowiska zawartych w wy żej wymienionych dokumentach to m.in.:

• przyj ęcie etatów u żytkowania przedr ębnego i rębnego na poziomie zabezpieczaj ącym zasad ę trwało ści i wielofunkcyjno ści lasu;

• realizacj ę zasady kompleksowej ochrony ekosystemów le śnych poprzez wyró żnienie i uwzgl ędnienie pełnionych przez nie funkcji ochronnych, optymalne dostosowanie wieków r ębno ści poszczególnych gatunków drzew do istniej ących warunków przyrodniczych oraz pełnionych funkcji produkcyjnych i ochronnych;

• mo żliwo ść stosowania składów gatunkowych upraw dostosowanych do naturalnych składów gatunkowych siedlisk le śnych;

• mo żliwo ść unaturalniania drzewostanów antropogenicznie zniekształconych poprzez utworzenie gospodarstwa przebudowy;

• respektowanie konieczno ści ochrony strefowej chronionych gatunków ptaków zgodnie w zaleceniem Dyrektywy Ptasiej;

• wyznaczanie drzewostanów reprezentatywnych;

• stosowanie zasad proekologicznych, bezpiecznych sposobów u żytkowania lasu (biooleje, okresowe szkolenia, bezpieczne technologie, wyznaczanie szlaków zrywkowych);

• realizacja działa ń w zakresie szeroko poj ętej edukacji le śnej społecze ństwa, w tym opracowywanie programów ochrony przyrody i prognoz oddziaływania planu u.l. na środowisko.

31 5.7 Powi ązania planu urz ądzenia lasu z innymi dokumentami, w tym dokumentami, dla których zostały sporz ądzone strategiczne oceny

Zapisy planu urz ądzenia lasu dla Nadle śnictwa Karczma Borowa uwzgl ędniaj ą wytyczne zwarte w dokumentach planistycznych opracowanych dla tego obszaru. W śród najwa żniejszych znajduj ą si ę:

• Plan Zada ń Ochronnych Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie PLH300014;

• Plan Zada ń Ochronnych Zbiornik Wonie ść PLB300005;

• Program Ochrony Środowiska Miasta Leszno (2004);

• Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Leszczy ńskiego (2005);

• Prognoza oddziaływania na środowisko dotycz ąca projektu aktualizacji programu ochrony środowiska dla Powiatu Leszczy ńskiego na a 2012-2016 z perspektyw ą do roku 2020.

• Program Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012 – 2015;

• Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020;

• Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020;

• Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu ochrony środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015.

5.8 Metody analizy skutków realizacji postanowie ń planu oraz cz ęstotliwo ść jej przeprowadzenia

Do czasu wypracowania szczegółowej metodyki analizy skutków postanowie ń planu oraz cz ęstotliwo ści jej przeprowadzenia przyj ąć nast ępuj ący sposób post ępowania. Do analizy skutków realizacji postanowie ń planu przyj ąć wska źniki:

• Procentowe zaawansowanie wykonania zada ń gospodarczych i ochronnych w obszarach Natura 2000 w okresie realizacji planu urz ądzenia lasu;

• Skład gatunkowy drzewostanów (w tym nowozakładanych upraw) w kontek ście potencjalnego typu lasu na siedliskach przyrodniczych w obszarach Natura 2000;

32 • Wyst ępowanie gatunków obcych ekologicznie i geograficznie na terenie siedlisk przyrodniczych;

• Wyst ępowanie drewna martwego stoj ącego i le żą cego na terenie siedlisk przyrodniczych;

• Powierzchnia uznanych odnowie ń naturalnych w obr ębie siedlisk przyrodniczych w obszarach Natura 2000;

• Udział powierzchniowy starodrzewi (drzewostanów V, VI, VII, VIII i starszych klas wieku) na siedliskach przyrodniczych w obszarach Natura 2000;

• Stan wykształcenia i zachowania siedlisk przyrodniczych (np. według kryteriów inwentaryzacji z lat 2006 – 2007: kategorie A, B, C);

• Stan oraz ilo ść przedmiotów ochrony na terenie nadle śnictwa, według Ustawy o ochronie przyrody;

• Przeci ętny wiek drzewostanów w nadle śnictwie, obr ębach le śnych oraz obszarach Natura 2000.

Monitoring skutków realizacji postanowie ń planu urz ądzenia lasu przeprowadzi ć jednokrotnie w trakcie 10 –lecia podczas rewizji pul.

5.9 Informacje o mo żliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko

Ze wzgl ędu na poło żenie Nadle śnictwa (ok 120 km w linii prostej od najbli ższej granicy pa ństwa) nie przewiduje si ę sytuacji, w których mogłoby wyst ąpi ć oddziaływanie transgraniczne.

33 6. Opis, analiza i ocena stanu środowiska

6.1 Poło żenie oraz ogólny stan środowiska Nadle śnictwa

Nadle śnictwo Karczma Borowa jest poło żone w zachodniej cz ęś ci województwa wielkopolskiego. Jest jednym z 25 nadle śnictw Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Poznaniu. N-ctwo le ży w zasi ęgu granic trzech powiatów, ośmiu gmin i trzech miast. Powiat gostyński (gmina Krobia oraz miasto i gmina Poniec), leszczy ńskiego (gminy Krzemieniewo, Lipno, Rydzyna, Świeciechowa oraz miasto i gmina Osieczna), rawickiego (gmina Bojanowo) i miasta Leszno (powiatu i gminy).

Według podziału na regiony geobotaniczne J.M. Matuszkiewicza (2008) Nadle śnictwo poło żone jest w Prowincji Środkowoeuropejskiej, Podprowincji Środkowoeuropejskiej Wła ściwej, Dziale Brandenbursko-Wielkopolskim (B), Krainie Środkowowielkopolskiej (B.2), Okr ęgu Wzgórz Żerkowskich (B.2.4) oraz Krainie Południowowielkopolsko-Łu życkiej (B.4.) Okr ęgu Wysoczyzny Leszczy ńskiej (B.1.6).

Poło żenie Nadle śnictwa w ramach regionalizacji przyrodniczo-le śnej (Zielony, Kliczkowska 2012) przedstawia si ę nast ępuj ąco: Kraina Wielkopolsko-Pomorska (III), Mezoregion Wysoczyzny Leszczy ńskiej (III.31), Mezoregion Doliny Środkowej Odry (III.25), Mezoregion Krotoszy ński (III.32).

Poło żenie Nadle śnictwa według podziału Polski na regiony fizycznogeograficzne w układzie dziesi ętnym (Kondracki 2000) jest nast ępuj ące: Obszar – Europa Zachodnia, Podobszar – Pozaalpejska Europa Środkowa (1-924.3), Prowincja Ni żu Środkowoeuropejskiego (31), Podprowincja Pojezierzy Południowobałtyckich (315), Makroregion Pojezierze Leszczy ńskie (315.8), Mezoregion Pojezierze Krzywi ńskie (315.82), Podprowincja Niziny Środkowopolskie (318), Makroregion Nizina Południowowielkopolska (318.1), Mezoregion Wysoczyzna Leszczy ńska (318.11), Mezoregion Wysoczyzna Kaliska (318.12).

Podstawowe dane meteorologiczne charakteryzuj ące obszar powiatu leszczy ńskiego przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco:

• średnia roczna temperatura powietrza: 8,0 do 8,2 ºC;

• najzimniejszy miesi ąc – stycze ń (-3,0 do -2,8ºC);

• najcieplejszy miesi ąc – lipiec (17 do 18,1ºC);

• najwi ększa wilgotno ść wzgl ędna – od pa ździernika do stycznia (84-88%);

34 • najmniejsza wilgotno ść wzgl ędna – czerwiec i lipiec (72-74%);

• średnia długo ść okresu wegetacyjnego – ok. 220 dni;

• roczna suma opadów – 550 mm (Dobro ń, 2012).

Klimat tego regionu zwi ązany jest ze stref ą ścierania si ę wpływu łagodnego klimatu oceanicznego (od zachodu) i klimatu kontynentalnego (od wschodu). Ta przej ściowo ść sprawia, że obserwujemy du że wahania stanów pogody.

Obszar Nadle śnictwa zaliczy ć nale ży do terenów nizinnych. Wysoko ści zawieraj ą si ę od 70 m n p m w uroczysku Wojnowice do 149 m n p m na wzniesieniu w oddz. 106 w obr ębie Karczma Borowa. Ró żnice wysoko ści pomi ędzy najwy ższym miejscem w Nadle śnictwie a najni ższym wynosz ą, zatem ok. 79 m. Przeci ętna wysoko ść terenów to ok. 95-100 n.p.m.

Bior ąc pod uwag ę kryteria morfogenetyczne i litologiczne rze źba Nadle śnictwa, tak jak geologia zwi ązana jest silnie z granic ą zasi ęgu zlodowace ń. Pierwszy obszar, le żą cy w zasi ęgu zlodowacenia bałtyckiego, stadiału leszczy ńskiego jest silnie urze źbiony, z pagórkami czołowo-morenowymi, rynnami polodowcowymi i falist ą moren ą denn ą. Drugi obszar, który jest poło żony w strefie kontaktowej zlodowacenia środkowopolskiego – stadiału trzebnickiego i zlodowacenia bałtyckiego. Obejmuje tereny Nadle śnictwa le żą ce na południe od linii pagórków czołowo-morenowych i wyró żnia si ę płaskim ukształtowaniem terenu. Charakterystycznym elementem jest tutaj Rów Polski ze swymi odgał ęzieniami. Teren ten jest bardziej płaski, średnia wysoko ść wynosi ok. 90 m n.p.m.

Podczas prac siedliskowych prowadzonych w 2013 i 2014 r w Nadle śnictwie Karczma Borowa wyró żniono 16 typów gleb. Najwi ększy udział powierzchniowy wykazuj ą gleby rdzawe (58,5%).

Lasy Nadle śnictwa poło żone s ą w dorzeczu rzeki Odry. Północna cz ęść Nadle śnictwa znajduje si ę w zlewni Warty i jest odwadniana przez Kanały Wonie ść i Obra-Samica. Północno Zachodnia cz ęść Nadle śnictwa odwadniana jest przez rzek ę Samic ę w zlewni Obrzycy. Centralna, południowa i wschodnia cz ęść Nadle śnictwa poło żona jest w zlewni Baryczy i jest odwadniana przez Rów Polski. Mały fragment w zachodniej cz ęś ci poło żony jest w zlewni Krzyckiego Rowu.

W zasi ęgu Nadle śnictwa, zlokalizowane s ą nast ępuj ące jeziora: Łoniewskie, Drzeczkowskie, Wojnowickie, Witosławskie, Ziemnickie, Góreckie, Sewery ńskie, Świerczy ńskie Wielkie i Małe, Grodzisko, Górznickie oraz Zalew Zgliniecki, zbiornik Wonie ść , Rydzyna i mniejsze zbiorniki wodne.

35 W zasi ęgu terytorialnym Nadle śnictwa znajduj ą si ę dwa główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP), gdzie struktury wodono śne wymagaj ące szczególnej ochrony. Jeden z nich zlokalizowano na gruntach Nadle śnictwa, jest to sandr Leszno (GZWP 307).

6.2 Charakterystyka drzewostanów i ekologiczna ocena stanu lasu

W Nadle śnictwie Karczma Borowa dominuj ą drzewostany jednogatunkowe. Drzewostany dwu- i trzygatunkowe zajmuj ą w Nadle śnictwie 26,4% i 17,1%.

Tabela 2. Zestawienie powierzchni drzewostanów wg grup wiekowych i bogactwa gatunkowego w Nadle śnictwie Karczma Borowa Bogactwo gatunkowe, Powierzchnia [ha] drzewostany Wiek Ogółem Ogółem [%] <=40 lat 41-80 lat > 80 lat Jednogatunkowe 1 135,60 2 602,88 1 892,90 5 631,38 48,5 Dwugatunkowe 1 216,91 1 193,94 658,92 3 069,77 26,4 Trzygatunkowe 961,31 706,11 319,69 1 987,11 17,1 Cztero- i wi ęcej gatunkowe 490,50 292,44 143,55 926,49 8,0

Na terenie Nadle śnictwa dominuj ą drzewostany jednopi ętrowe zajmuj ące 94,2% udziału powierzchniowego. Zauwa żalny udział wykazuj ą drzewostany w KO i KDO – 4,0% udziału powierzchniowego. Drzewostany wielopi ętrowe oraz o budowie przer ębowej nie wyst ępuj ą.

Tabela 3. Zestawienie powierzchni drzewostanów wg grup wiekowych i struktury w Nadle śnictwie Struktura drzewostanów, Powierzchnia [ha] drzewostany Wiek Ogółem Ogółem [%] <=40 lat 41-80 lat > 80 lat Jednopi ętrowe 3 804,32 4 722,72 2 412,86 10 939,90 94,2 Dwupi ętrowe 16,45 199,30 215,75 1,9 W KO i KDO 56,20 402,90 459,10 4,0

Zdecydowana wi ększo ść drzewostanów nadle śnictwa pochodzi z odnowie ń sztucznych (z sadzenia) – 99,6%. Drzewostany z odnowie ń naturalnych (samosiewu) stanowią tylko 0,3% powierzchni leśnej, natomiast drzewostany odro ślowe 0,1%.

Tabela 4. Zestawienie powierzchni według rodzajów i pochodzenia drzewostanów oraz grup wiekowych w Nadle śnictwie

36 Struktura drzewostanów, Powierzchnia [ha] drzewostany Wiek Ogółem Ogółem [%] <=40 lat 41-80 lat > 80 lat odro ślowe 12,73 4,54 17,27 0,1 z samosiewu 22,11 8,73 30,84 0,3 z sadzenia 3 773,96 4 782,10 3 015,06 11 571,12 99,6

W nadle śnictwie przewa żaj ą drzewostany rosn ące na siedliskach naturalnych – zajmuj ą 63,7% powierzchni le śnej. Najwi ększe powierzchnie siedlisk zniekształconych stwierdzono w grupie lasów mieszanych (17,5%). Nie ma siedlisk zdegradowanych, silnie zdegradowanych przekształconych i zdewastowanych.

Tabela 5. Zestawienie powierzchni według grup typów siedliskowych lasu, stanu siedlisk i grup wiekowych Nadle śnictwo Grupa siedlisk Forma stanu Powierzchnia/ mi ąż szo ść siedliska Wiek Ogółem Ogółem [%] <=40 lat 41-80 lat > 80 lat

Nadle śnictwo bory naturalne 162,88 143,35 57,04 363,27 3,1 zniekształcone 16,35 81,58 40,15 138,08 1,2 bory naturalne 893,56 814,30 670,62 2 378,48 20,5 mieszane zniekształcone 293,89 874,75 137,90 1 306,54 11,2 lasy naturalne 540,81 640,63 727,65 1 909,09 16,4 mieszane zniekształcone 483,71 1 202,67 343,77 2 030,15 17,5 lasy naturalne 1 101,45 708,36 934,90 2 744,71 23,6 zniekształcone 311,67 329,73 103,03 744,43 6,4 ogółem naturalne 2 698,70 2 306,64 2 390,21 7 395,55 63,7 zniekształcone 1 105,62 2 488,73 624,85 4 219,20 36,3

Jedn ą z form degeneracji lasu jest borowacenie. Ta forma zniekształcenia wyst ępuje na 64,5% powierzchni Nadle śnictwa. Dominuje borowacenie słabe (wg POP) – obejmuje 37,9% powierzchni. Borowanie mocne okre ślono jedynie na 4,2% powierzchni.

Tabela 6. Zestawienie powierzchni według form degeneracji lasu – borowacenie Powierzchnia [ha] Stopie ń Wiek Ogółem borowacenia Ogółem <=40 lat 41-80 lat > 80 lat [%]

Brak 1 950,48 1 254,95 979,93 4 185,36 36,0 Słabe 1 428,80 1 980,55 993,87 4 403,22 37,9 Średnie 369,88 1 306,98 860,52 2 537,38 21,8 Mocne 55,16 252,89 180,74 488,79 4,2 Razem 3 804,32 4 795,37 3 015,06 11 614,75 100,0

37

Drug ą wa żną form ą degeneracji jest neofityzacja. Gatunki obce wyst ępuj ą na powierzchni 4 407,95 ha (je żeli w wydzieleniu znajduje si ę gatunek obcy to przypisano mu cał ą powierzchni ę pododdziału z wyj ątkiem wyst ępuj ących pojedynczo lub miejscami). Największy udział ma tu czeremcha ameryka ńska Padus serotina . Drugim pod wzgl ędem łącznej powierzchni wydziele ń z neofitami jest robinia akacjowa Robinia pseudoacacia .

Tabela 7. Zestawienie powierzchni według form degeneracji lasu – neofityzacja Gatunek obcy Powierzchnia [ha] Wiek Ogółem Ogółem [%] <=40 lat 41-80 lat > 80 lat Czeremcha ameryka ńska 984,97 2022,47 1049,29 4056,73 66,0 Robinia akacjowa 66,62 98,87 51,59 217,08 3,5 Dąb czerwony 15,56 27,95 81,39 124,90 2,0 Daglezja zielona 3,50 2,88 3,11 9,49 0,2

Jedn ą z głównych form degradacji ekosystemów le śnych jest monotypizacja. Zestawienie takie wykonuje si ę dla kompleksów le śnych powy żej 200 ha, w których wyst ępuj ą jednogatunkowe drzewostany na zwartej powierzchni około 100 ha. W nadle śnictwie nie stwierdzono monotypizacji.

38 6.3 Walory przyrodnicze wynikaj ące z ogólnego stanu środowiska i struktury drzewostanów

W roku 2006 i 2007 na terenie Lasów Pa ństwowych przeprowadzono inwentaryzacj ę siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt na podstawie:

• Zarz ądzenia nr 31 Dyrektora Generalnego Lasów Pa ństwowych z dnia 19 lipca 2006 roku w sprawie ustalenia systemu okresowej powszechnej inwentaryzacji gatunków ro ślin, zwierz ąt, innych organizmów i siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie wska źnikowe przy ocenie stanu lasów oraz prognozowaniu zmian w ekosystemach le śnych (znak sprawy: ZO – 732 – 2 – 18/2006)

• Decyzji nr 61 Dyrektora Generalnego Lasów Pa ństwowych z dnia 25 lipca 2006 roku w sprawie przeprowadzenia w latach 2006 i 2007 powszechnej inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – o których mowa w Dyrektywach Rady: Nr 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory i 92/62/WE z dnia 27 pa ździernika 1997 r. w sprawie dostosowania do post ępu naukowo-technicznego dyrektywy 93/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, a tak że w sprawie uzupełnienia inwentaryzacji bociana czarnego, bielika, orlika krzykliwego, puchacza, żurawia i cietrzewia (znak sprawy: ZO-732-2-19/2006).

Celem inwentaryzacji było uzyskanie mo żliwie wiarygodnych danych o wyst ępowaniu siedlisk przyrodniczych z zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej i oszacowanie ich stanu. Przeprowadzenie takiej oceny zasobów poszczególnych siedlisk przyrodniczych (oraz ich stanu) jest obowi ązkiem ka żdego pa ństwa członkowskiego Unii Europejskiej, wynikaj ącym z Dyrektywy Siedliskowej (tzw. obowi ązek monitoringu i raportowania).

W ramach prac na potrzeby aktualnego planu urz ądzenia lasu przeprowadzono prace fitosocjologiczne i weryfikacj ę terenow ą siedlisk przyrodniczych maj ącą na celu aktualizacj ę wyst ępowania oraz stanu siedlisk przyrodniczych w stosunku do wyników inwentaryzacji z 2007 r. (BULiGL 2014).

Dla ka żdego siedliska przyrodniczego okre ślono jego stan wg poni ższego klucza (dla siedlisk le śnych):

A – Drzewostan dojrzały, z drzewami grubymi i starymi, bogaty w martwe drewno. Drzewostan o kompozycji gatunkowej odpowiadaj ącej naturalnemu zbiorowisku roślinnemu

39 (bez gatunków obcych geograficznie i ekologicznie). Je żeli siedliska bagienne i łęgowe, to zachowane odpowiednio bagienne lub ł ęgowe warunki wodne.

B – Drzewostan dojrzewaj ący, o kompozycji gatunkowej odpowiadaj ącej naturalnemu zbiorowisku ro ślinnemu (nie wi ęcej ni ż 5% gatunków obcych geograficznie i ekologicznie). Je żeli siedliska bagienne i łęgowe, to zachowane odpowiednio bagienne lub ł ęgowe warunki wodne.

C – Co najmniej jedna z przesłanek: drzewostan młodociany ; drzewostan z > 5% gatunków obcych geograficznie lub ekologicznie ; zniekształcone warunki wodne (np. przesuszone bory bagienne, nie zalewane ł ęgi).

Dla siedlisk niele śnych przyj ęto nast ępuj ące kryteria:

A – Siedlisko wzorcowo, typowo wykształcone, zgodne z opisem „stanu uprzywilejowanego” w „Poradniku ochrony gatunków i siedlisk”.

B – Siedlisko mniej typowo wykształcone, o uproszczonym składzie florystycznym, jednak bez wyra źnych zniekształce ń i zagro żeń.

C – Siedlisko „na kraw ędzi zaniku”, zagro żone w ci ągu najbli ższych ok. 20 lat zanikiem (np. zaro śni ęciem), utrat ą specyfiki (np. zanik lobelii w jeziorze lobeliowym) lub znacznym pogorszeniem si ę jego stanu.

Na terenie Nadle śnictwa wyró żniono sze ść typów siedlisk przyrodniczych o łącznej powierzchni 1 475,20 ha. Dane powierzchniowe s ą przybli żone, gdy ż zgodnie z metodyk ą inwentaryzacji z lat 2006-2007 (zastosowanej przez wykonawc ę opracowania), mozaika siedlisk le śnych wyst ępuj ąca w du żych płatach generalizowana była w wydzieleniu drzewostanowym do jednego typu siedliska.

Tabela 8. Typy siedlisk przyrodniczych na obszarze Nadle śnictwa Karczma Borowa Nazwa siedliska Kod Powierzchnia [ha] Powierzchnia Powierzchnia siedliska w obszarze OZW [ha] poza [ha] Natura Zachodnie Pojezierze obszarem OZW 2000 Krzywi ńskie PLH300014

Starorzecza i naturalne 3150 7,32 7,76 15,08 eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion

Ni żowe i górskie świe że ł ąki 6510 2,73 12,34 15,07 użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris )

Razem siedliska niele śne 10,05 20,10 30,15

40 Nazwa siedliska Kod Powierzchnia [ha] Powierzchnia Powierzchnia siedliska w obszarze OZW [ha] poza [ha] Natura Zachodnie Pojezierze obszarem OZW 2000 Krzywi ńskie PLH300014

Gr ąd środkowoeuropejski 9170 79,46 254,38 333,84 i subkontynentalny ( Galio- Carpinetum, Tilio-Carpinetum )

Kwa śne d ąbrowy ( Quercion 9190 - 221,78 221,78 robori-petraeae )

Łęgi wierzbowe, topolowe, 91E0* 26,48 399,48 425,96 olszowe i jesionowe ( Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae , olsy źródliskowe)

Łęgowe lasy d ębowo-wi ązowo- 91F0 52,11 411,36 463,47 jesionowe ( Ficario-Ulmetum )

Razem siedliska le śne 158,05 1287,00 1445,05 Ogółem siedliska Natura 2000 168,10 1307,10 1475,20

Najwi ększ ą powierzchni ę wśród siedlisk przyrodniczych zajmuj ą łęgowe lasy d ębowo- wi ązowo-jesionowe ( Ficario-Ulmetum ). Drugim pod wzgl ędem powierzchni siedliskiem przyrodniczym w Nadle śnictwie jest drugi typ identyfikowanym przez fitocenozy lasów łęgowych tj. siedlisko 91E0. Mniejszy areał zajmuje siedlisko 9170, czyli gr ąd środkowoeuropejski i subkontyntalny ( Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum ). Najmniejsz ą powierzchni ę w śród siedlisk le śnych ma siedlisko kwa śnych d ąbrów 9190.

Siedliska niele śne nie były weryfikowane podczas prac terenowych prowadzonych na potrzeby obecnego pul. Dane na ich temat pochodz ą z powszechnej inwentaryzacji siedlisk przeprowadzonej w roku 2006 oraz z dokumentacji PZO Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie PLH300014. Wyró żniono wówczas dwa typy siedlisk niele śnych: starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki 3150 oraz niżowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie 6150.

6.4 Walory kulturowe Na terenie Nadle śnictwa Karczma Borowa wyst ępuj ą liczne zabytki kultury materialnej i niematerialnej, które s ą świadectwem bogatego dziedzictwa dziejowego tego terenu.

Zabytkowe parki stanowi ą stały element towarzysz ący zespołom pałacowym, dworom i folwarkom. W zasi ęgu terytorialnym Nadle śnictwa parki wpisane do rejestru zabytków znajduj ą si ę w miejscowo ściach: Antoniny, Bojanice, Brylewo, Długie Stare, Dobramy śl, Drobin, Drzeczkowo, Drzewce, Dzi ęczyna, Garzyn, Gołaszyn II, Goni ębice, Górzno, Gronówko, Jabłonna, Jeziorki, K ąkolewo, Klonówiec, Kłoda, Lubonia, Ł ęka Wielka,

41 Mierzejewo, Oporowo, Oporówko, Osieczna, Pawłowice, Popowo Wonieckie, Przybi ń, Przybyszewo, Rokosowo, Rydzyna, Sarbinowo, Strzy żewice, Tarchalin, Witosław, Wojnowice, Wolkowo, Wydawy, Zawada, Żakowo.

Parkiem poło żonym na gruntach Nadle śnictwa jest park le śny wchodz ący w skład Zespołu Pałacowo-Parkowego w Górznie (oddział 62 b, d, f), którego charakter wymaga ochrony przed niekontrolowanymi zmianami zakłócaj ącymi jego pierwotny wygl ąd (m. in. poprzez konsultacje przy projektowaniu nowych nasadze ń z architektami zabytkowego krajobrazu).

W zasi ęgu terytorialnym i na gruntach Nadle śnictwa wyst ępuj ą te ż licznie stanowiska archeologiczne. W śród nich znajduj ą si ę grodziska, cmentarzyska, obozowiska oraz ślady osadnictwa pochodz ące z ró żnych epok. Cz ęść z nich wyst ępuje na gruntach b ędących w zarz ądzie Nadle śnictwa (dokładna lokalizacja zamieszczona w POP).

6.5 Stan środowiska na obszarach obj ętych przewidywanym znacz ącym oddziaływaniem

6.5.1 Rezerwaty przyrody

W zasi ęgu terytorialnym Nadleśnictwa znajduj ą si ę dwa rezerwaty przyrody.

Rezerwat Przyrody „Ostoja żółwia błotnego” – Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie jednego z bardzo nielicznych w Polsce stanowisk żółwia błotnego (Emys orbicularis) . (Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 21 maja 1974 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M. P. z 1974 r. Nr 20, poz. 121); Obwieszczenie Woj. Wielkopolskiego z dnia 4 pa ździernika 2001 r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody utworzonych do dnia 31 grudnia 1998 r. (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2001 r. Nr 123, poz. 2401). Rezerwat w chwili obecnej nie posiada planu ochrony, ani otuliny.

Rezerwat poło żony jest w północno-zachodniej cz ęś ci obszaru OZW Zachodnie Pojezierz Krzywi ńskie PLH300014 w oddz. 13l, m, n, o, p, r, s, ~i, ~j (l-ctwo K ąkolewo). Zajmuje ogóln ą powierzchni ę 4,42 ha. Teren chroniony obejmuje jeziorko śródle śne (bagno pow. 0,87 ha wg opisu taksacyjnego pul) w otoczeniu iglastych i li ściastych, drzewostanów rosn ących na siedliskach LM św i Lw. Według informacji zawartych w Raporcie o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2009 (2010), żółw błotny w rezerwacie powołanym dla

42 jego ochrony ju ż nie wyst ępuje, a jego miejsce zaj ął żółw czerwonolicy.

Rezerwat Przyrody „Dolinka” – Celem utworzenia rezerwatu jest zachowanie stanowiska pełnika europejskiego (Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 16 wrze śnia 1974 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M. P. z 1974 r. Nr 32, poz. 194); Obwieszczenie Woj. Wielkopolskiego z dnia 4 pa ździernika 2001 r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody utworzonych do dnia 31 grudnia 1998 r. (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2001 r. Nr 123, poz. 2401), Zarz ądzenie nr 3/12 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu z dnia 17 kwietnia 2012 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Dolinka” (Dz. Urz. Woj.Wielkopolskiego z 2012 r. poz. 2023).

W chwili obecnej rezerwat posiada zatwierdzony plan ochrony (Zarz ądzeniem nr 4/13 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu z dnia 4 wrze śnia 2013 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Dolinka” (Dz.Urz.Woj.Wielk. 2013.5114.).

Rezerwat obejmuje ł ąkę o powierzchni 1,77 ha poło żon ą poza gruntami będącymi w zarz ądzie Nadle śnictwa Karczma Borowa, lecz w jego zasi ęgu terytorialnym (gmina Lipno, wie ś Goni ębice).

6.5.2 Obszary Natura 2000

Na terenie Nadle śnictwa znajduj ą si ę dwa obszary Natura 2000 – jeden obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO) i jeden obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty (OZW) powołany w celu ochrony siedlisk.

„Zbiornik Wonie ść ” PLB300005

Charakterystyka obszaru:

Obszar OSO został powołany Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 21.07.2004 r. w sprawie OSO Natura 2000. Całkowita powierzchnia to 2 802,13 ha , z czego zdecydowan ą cz ęść zajmuje zbiornik wodny o powierzchni ok. 777 ha, 12,8 km długi i 200- 300 m szeroki, powstały w dolinie rzeki Wonie ść . Zbiornik retencyjny powstał w wąskiej dolinie Kanału Wonie ść , na obszarze zaj ętym mi ędzy innymi przez pi ęć jezior i kompleks stawów hodowlanych.

43 Zagro żenia:

Główne zagro żenia ostoi podane w SDF-ie to: sporty i ró żne formy czynnego wypoczynku rekreacji, uprawiane w plenerze, nawo żenie (nawozy sztuczne), modyfikowanie funkcjonowania wód – ogólnie, na poziomie niskim: wędkarstwo, le śnictwo, uprawa rolna.

Przedmioty ochrony:

Przedmiotem ochrony obszaru jest 9 gatunków ptaków z Zał ącznika I DP z czego na terenach zarz ądzanych przez Nadle śnictwo nie stwierdzono wyst ępowania żadnego z nich.

Tabela 9. Przedmioty ochrony obszaru Kod Nazwa Ocena z SDF po weryfikacji (dane wg PZO) A022 Bączek Ixobrychus minutus C C A060 Pogorzałka Aythya nyroca B C A120 Zielonka Porzana parva C C A127 Żuraw Grus grus C C A193 Rybitwa rzeczna Sterna hirundo C C A197 Rybitwa czarna Chlidonias niger C C A039 Gęś zbo żowa Anser fabalis C C A043 Gęgawa Anser anser C C A051 Krakwa Anas strepera C C

Tabela 10. Zadania ochronne dla przedmiotów ochrony obszaru, skierowane bezpo średnio do Nadle śnictwa Karczma Borowa Przedmiot ochrony Zakres prac Miejsce Termin Przedmiot przewidzianych do realizacji i cz ęstotliwo ść odpowiedzialny realizacji realizacji za wykonanie i monitoring Ptaki wodne i błotne odstrzał redukcyjny obwody cały rok Polski Zwi ązek gniazduj ące w szuwarach: osobników norki łowieckie Łowiecki A022 B ączek Ixobrychus ameryka ńskiej Neovison nr 335 Zarz ąd minutus , vison i jenota Nyctereutes „Wonie ść ”, Okr ęgowy A043 G ęgawa Anser anser, procyonoides podczas nr 336 w Poznaniu, A051 Krakwa Anas strepera, ka żdego polowania „Racot” i nr Nadle śnictwa A060 Podgorzałka Aythya (uwzgl ędnienie odstrzału 339 Karczma nyroca , ww. „Krzywi ń” Borowa i A120 Zielonka Porzana gatunków w rocznych Ko ścian parva , planach łowieckich) A197 Rybitwa czarna Chlidonias niger, A272 Podró żniczek Luscinia svecica Ptaki zatrzymuj ące si ę podczas odstrzał redukcyjny obwody cały rok Polski Zwi ązek migracji na odsłoni ętym dnie osobników norki łowieckie Łowiecki zbiorników wodnych lub/i ameryka ńskiej Neovison nr 335 Zarz ąd gniazduj ące na mieliznach vison i jenota Nyctereutes „Wonie ść ”, Okr ęgowy i wysepkach: procyonoides podczas nr 336 w Poznaniu, A193 Rybitwa rzeczna Sterna ka żdego polowania „Racot” i nr Nadle śnictwa hirundo (uwzgl ędnienie odstrzału 339 Karczma

44 Przedmiot ochrony Zakres prac Miejsce Termin Przedmiot przewidzianych do realizacji i cz ęstotliwo ść odpowiedzialny realizacji realizacji za wykonanie i monitoring ww. „Krzywi ń” Borowa i gatunków w rocznych Ko ścian planach łowieckich) Ptaki wykorzystuj ące obszar odstrzał redukcyjny obwody cały rok Polski Zwi ązek w trakcie migracji, osobników norki łowieckie Łowiecki zatrzymuj ące si ę na polach ameryka ńskiej Neovison nr 335 Zarz ąd uprawnych i zbiornikach vison i jenota Nyctereutes „Wonie ść ”, Okr ęgowy wodnych: procyonoides podczas nr 336 w Poznaniu, A039 G ęś zbo żowa Anser ka żdego polowania „Racot” i nr Nadle śnictwa fabalis , (uwzgl ędnienie odstrzału 339 Karczma A043 G ęgawa Anser anser, ww. „Krzywi ń” Borowa i A127 Żuraw Grus grus gatunków w rocznych Ko ścian planach łowieckich)

Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie PLH300014. Charakterystyka obszaru:

Obszar OZW zatwierdzony w lutym 2008 r. Obszar obejmuje niewielki fragment Pojezierza Krzywi ńskiego, poło żonego na wschód od Pojezierza Sławskiego i granicz ącego od północy z Równin ą Ko ścia ńsk ą, od południa z Wysoczyzn ą Leszczy ńsk ą, a od wschodu z Wałem Żerkowskim. Głównym walorem obszaru s ą cenne kompleksy ł ąkowo- torfowiskowe z bogat ą flor ą higrofiln ą, kalcyfiln ą i halofiln ą, skupiaj ącą wiele osobliwo ści florystycznych w skali Wielkopolski. Zidentyfikowano tu 11 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. W Drzeczkowie wyst ępuje żółw błotny Emys orbicularis.

Zagro żenia:

Według autora SDF-u najwi ększe zagro żenie dla ostoi, okre ślone na poziomie średnim, mo że by ć spowodowane przez: modyfikowanie funkcjonowania wód – ogólnie, sporty i ró żne formy czynnego wypoczynku rekreacji, uprawiane w plenerze, nawo żenie (nawozy sztuczne). Na poziomie niskim wymieniono uprawy rolne, le śnictwo i wędkarstwo.

Przedmioty ochrony:

Tabela 11. Przedmioty ochrony obszaru Lp. Kod Nazwa Ocena Lokalizacja z SDF 1. 1340 śródl ądowe słone ł ąki, pastwiska i szuwary ( Glauco- B brak Puccinietalia cz ęść - zbiorowiska śródl ądowe) *; 2. 3150 starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze B 59k, 60b, 12f, 13n, 16b, 21a zbiorowiskami z Nympheion, Potamion (obr. Karczma Borowa) 3. 3160 naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne C brak 4. 3260 nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami C brak włosieniczników Ranunculion fluitantis

45 Lp. Kod Nazwa Ocena Lokalizacja z SDF 5. 6410 zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe ( Molinion ) B brak 6. 6430 ziołoro śla górskie ( Adenostylion alliariae ) i ziołoro śla B brak nadrzeczne ( Convolvuletalia sepium ) 7. 6510 ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie C 7r, 61j (Arrhenatherion elatioris ) 8. 7210 torfowiska nakredowe ( Cladietum marisci, Caricetum A brak buxbaumii, Schoenetum nigricantis )* 9. 7230 górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze C brak młak, turzycowisk i mechowisk 10. 9170 gr ąd środkowoeuropejski i subkontynentalny ( Galio- C 5c, 59r, 60i, m, 61n, o, 62 Carpinetum, Tilio-Carpinetum ) b, f, i, k, m, 71Ab, c, 79d, g, 7Ai, 11c, 14d, h, 15f, i, 16d, 17i, 18 d, g, 19 a, d, 20a, n, 21l, 22h, 23a, 82a,b,c 83a (obr. Karczma Borowa) 11 91E0 łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe B 43h, 5l, 6b, 6f, 65h, 7o, t, (Salicetum albo-fragilis , Populetum albae , Alnenion w, 7Ak, 9b (obr. Karczma glutinoso-incanae , olsy żródliskowe)* Borowa) Gatunki 12. 1220 żółw błotny Emys orbicularis C 16b (obr. Karczma Borowa) * siedliska priorytetowe

Dla omawianego obszaru ustanowiono Plan Zada ń Ochronnych (Zarz ądzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu z dnia 27 marca 2014 r). PZO zawiera szczegółowe działania przewidziane do wykonania na terenach nadle śnictwa w celu ochrony siedlisk i gatunków.

Tabela 12. Zadania ochronne dla przedmiotów ochrony obszaru (na podstawie PZO). Lp. Przedmiot ochrony Opis zagro żenia Działania ochronne (dla Obszar wdra żania Nadle śnictwa)* (grunty N-ctwa) 1. 1340 - Śródl ądowe Istniej ące: brak słone ł ąki, - Brak informacji pastwiska i szuwary o zagro żeniach (Glauco- Potencjalne: Puccinietalia , cz ęść – zbiorowiska - Brak informacji śródl ądowe) o zagro żeniach 2. 3150 - Starorzecza Istniej ące: Brak 59k, 60b, 12f, 13n, i naturalne - Brak informacji 16b, 21a (obr. eutroficzne o zagro żeniach Karczma Borowa) zbiorniki wodne ze – na podstawie Potencjalne: zbiorowiskami bazy INVENT z Nympheion, - Brak informacji (2007) Potamion o zagro żeniach 3. 3160 – Naturalne, Nie zidentyfikowano brak dystroficzne w zwi ązku ze zbiorniki wodne stwierdzonym brakiem 3260 - Nizinne stanowisk siedliska i podgórskie rzeki w obszarze

46 Lp. Przedmiot ochrony Opis zagro żenia Działania ochronne (dla Obszar wdra żania Nadle śnictwa)* (grunty N-ctwa) ze zbiorowiskami włosieniczników (Ranunculion fluitantis ) 4. 6410 - Istniej ące: brak Zmiennowilgotne - Brak informacji łąki trz ęś licowe o zagro żeniach (Molinion ) Potencjalne: - Brak informacji o zagro żeniach 5. 6430 - Ziołoro śla Istniej ące: brak górskie - obecno ść (Adenostylion nierodzimych gatunków alliariae ) synantropijnych i ziołoro śla - odpady nadrzeczne (Convolvuletalia - fragmentacja siedliska sepium ) Potencjalne: - melioracje odwadniaj ące 6. 6510 - Ni żowe Istniej ące: Działania obligatoryjne: oddz. 7r (PZO i i górskie świe że - intensyfikacja - zachowanie siedliska INVENT), 7p łąki u żytkowane użytkowania rolniczego przyrodniczego poło żonego na (PZO) 61j (baza ekstensywnie INVENT) (obr. - fragmentacja siedliska trwałych u żytkach zielonych (Arrhenatherion Karczma Borowa) - ekstensywne u żytkowanie ko śne, elatioris ) Potencjalne: ko śno-pastwiskowe lub - zaprzestanie koszenia pastwiskowe, trwałych u żytków - zmiana ł ąk na grunty zielonych orne Działania fakultatywne: - użytkowanie ko śne lub ko śno- pastwiskowe zgodne z wymogami siedliska przyrodniczego przyj ętymi w programie rolno środowiskowym. Dla siedliska w oddz. 61j nie zostały okre ślone zadania ochronne w PZO 7. 7210 - Torfowiska Istniej ące: brak nakredowe - fragmentacja siedliska (Cladietum marisci, Potencjalne: Caricetum buxbaumii, - ekspansja trzciny Schoenetum i drzew nigricantis ) 8. 7230 - Górskie Istniej ące: brak i nizinne torfowiska - brak informacji zasadowe o zagro żeniach o charakterze łąk, Potencjalne: turzycowisk i mechowisk - Brak informacji o zagro żeniach 9. 91E0 – łęgi Istniej ące: Inwentaryzacja siedlisk 91E0: wierzbowe, - obce gatunki przyrodniczych 91E0 i 9170. 43h, 5l, 6b, 6f, 65h, olszowe i jesionowe inwazyjne, zwłaszcza Okre ślenie rzeczywistego 7o, 7t, 7w, 7Ak, 9b (Salicetum albo-

47 Lp. Przedmiot ochrony Opis zagro żenia Działania ochronne (dla Obszar wdra żania Nadle śnictwa)* (grunty N-ctwa) fragilis, Populetum niecierpek zasi ęgu, ocena stanu ochrony (obr. Karczma albae, Alnenion drobnokwiatowy oraz okre ślenie działa ń Borowa) glutinoso-incanae ) Impatiens parviflora , ochronnych. (na podstawie prac i olsy źródliskowe - fragmentacja Działanie realizowane podczas fitosocjologicznych siedliska najbli ższej rewizji 2014) Potencjalne: urz ądzeniowej dla Nadle śnictwa Karczma Borowa . - wycinanie drzew w obr ębie płatów siedliska 10. 9170 – Gr ąd Istniej ące: Inwentaryzacja siedlisk 9170: środkowoeuropejski - fragmentacja siedliska przyrodniczych 91E0 i 9170. 5c, 59r, 60i, 61n, i subkontynentalny - mała ilo ść martwego Okre ślenie rzeczywistego 61o, 62b,f,i, k, m, (Galio-Carpinetum, drewna zasi ęgu, ocena stanu ochrony 71Ab,c, 79d,g, Tilio Carpinetum ) oraz okre ślenie działa ń 7Ai, 11c, 14d,h, - obce gatunki ochronnych. 15f, i, 16d, 17i, inwazyjne, w warstwie 18d, g, 19a, d, 20a, drzew świerk pospolity Działanie realizowane podczas n, 21l, 22h, 23a, Picea abies , w runie najbli ższej rewizji 82a, b, c, 83a niecierpek urz ądzeniowej dla Nadle śnictwa drobnokwiatowy Karczma Borowa . (na podstawie prac (Impatiens parviflora) fitosocjologicznych 2014) - nadmierny rozwój warstwy krzewów, zwłaszcza leszczyny Corylus avellana i bzu czarnego Sambucus nigra Potencjalne: - wycinka lasu 11. 1220 – żółw błotny Istniej ące: Emys orbicularis - zarastanie zbiorników wodnych w toku sukcesji - mała liczebno ść populacji - brak dostatecznej ilo ść siedlisk l ęgowych Potencjalne: - nie zindentyfikowano * w tabeli zamieszczono jedynie działania ochronne, za których wykonanie odpowiedzialne jest Nadle śnictwo

6.5.3 Pomniki przyrody

Na terenie Nadleśnictwa ustanowiono 38 pomników przyrody. Wszystkie pomniki na terenie Nadle śnictwa stanowi ą drzewa. S ą to nast ępuj ące gatunki:

• Dąb szypułkowy – 27 szt.

• Cis pospolity– 1 szt.

• Głóg dwuszyjkowy – 2 szt.

48 • Bluszcz pospolity– 1 szt.

• Sosna zwyczajna– 1 szt.

• Buk pospolity– 4 szt.

• Czere śnia dzika – 2 szt.

6.5.4 Obszary chronionego krajobrazu

Przez tereny administrowane przez Nadle śnictwo przebiega granica jednego obszaru chronionego krajobrazu (Krzywi ńsko-Osiecki Obszar Chronionego Krajobrazu wraz z zadrzewieniami Dezyderego Chłapowskiego i kompleksem le śnym Osieczna-Góra). Natomiast przez grunty b ędące w zasi ęgu terytorialnym, (nie administrowane) Kompleks le śny Śmigiel-Świ ęciechowa.

Krzywi ńsko-Osiecki Obszar Chronionego Krajobrazu wraz z zadrzewieniami gen. Dezyderego Chłapowskiego i kompleksem le śnym Osieczna-Góra

Obszar ten został utworzony na mocy Rozporz ądzenia Wojewody nr 82/92 z 1.08.1992 r (Dz. U. Woj. Leszczy ńskiego nr 11 poz.131, na powierzchni 714,25 ha.

Celem powołania obszaru, tak jak innych obszarów chronionego krajobrazu jest zachowanie i ochrona obszarów o cechach środowiska zbli żonych do naturalnego oraz zapewnienia społecze ństwu niezb ędnych warunków do wypoczynku i turystyki w oparciu o walory krajobrazowe.

Obszar obejmuje Pojezierze Krzywi ńskie i Pojezierze Dolskie oraz dolin ę Rowu Polskiego i Rowu Śląskiego. Szczególnie cennymi pod wzgl ędem krajobrazowym i przyrodniczym s ą tereny dolin Rowu Wysko ć, Rowu Polskiego i Rowu Śląskiego oraz jeziora w okolicach Świerczyny. Obszar cechuje stosunkowo wysoka lesistość – ponad 40 %. Znajduj ą si ę tu liczne jeziora i rzeki oraz bogactwo form rze źby polodowcowej. Dodatkowym walorem s ą liczne zadrzewienia. Ró żnorodno ść ekosystemów, zarówno le śnych, jak i wodnych stwarza dogodne warunki do bytowania licznych gatunków flory i fauny, w tym gatunków chronionych, b ądź rzadkich i zagro żonych.

Wielko ść obszaru, jak i ró żnorodno ść ekosystemów zapewniaj ą mo żliwo ść wykorzystania jego walorów naturalnych dla turystyki i wypoczynku.

49 W północno-zachodnim fragmencie zasi ęgu terytorialnego Nadle śnictwa znajduje si ę cz ęść obszaru chronionego krajobrazu Kompleks le śny Śmigiel-Świ ęciechowa . Jednak na tym terenie nie wyst ępuj ą grunty administrowane przez Nadle śnictwo.

6.5.5 Użytki ekologiczne

Na gruntach będących w zarz ądzanie Nadle śnictwa użytki ekologiczne nie wyst ępuj ą. Jedyny u żytek ekologiczny „Trzcinowisko” znajduje si ę w zasi ęgu terytorialnym, w gminie Osieczna. U żytek obejmuje zachodni ą cz ęść jeziora Łoniewskiego wraz z przyległym terenem o łącznej powierzchni 41,25 ha.

6.5.6 Ochrona gatunkowa

W Nadle śnictwie wyst ępuje 51 cennych gatunków ro ślin (lista z programu ochrony przyrody). Ochron ą ścisł ą obj ętych jest 19 taksonów, a ochronie cz ęś ciowej podlega 29.

Na terenie Nadle śnictwa stwierdzono wyst ępowanie 154 gatunków zwierz ąt podlegaj ących ochronie. W śród nich ochronie podlega 1 gatunek bezkr ęgowców, 13 gatunków płazów, 6 gatunków gadów, 112 gatunków ptaków i 23 gatunki ssaków.

6.6 Okre ślenie obszarów potencjalnej kolizji mi ędzy celami ochrony przyrody, a gospodark ą le śną

Wieloaspektowa analiza terenów Nadle śnictwa, przeprowadzona podczas prac inwentaryzacyjnych pul, pozwoliła dokładnie okre śli ć miejsca posiadaj ące wysok ą warto ść przyrodnicz ą, która pod wpływem prowadzonej gospodarki mo że ulec zmianie. W śród wielu zabiegów przeprowadzanych w lasach wymienia si ę te, które mog ą kolidowa ć z celami ochrony przyrody. Zagadnienia dotycz ą głównie le śnych siedlisk przyrodniczych. Oceny dokonano z pełn ą świadomo ści ą przyj ętych metod przeprowadzonych inwentaryzacji i uproszcze ń, które zostały w nich zastosowane. Dotyczy to szczególnie metodyki wyró żniania mikrosiedlisk. Obszary potencjalnych kolizji pul z celami ochrony przyrody wymienia si ę w tabeli 13.

Tabela 13. Obszary potencjalnych konfliktów mi ędzy celami ochrony, a gospodark ą le śną Rodzaj konfliktu Uwagi Konflikt pomi ędzy przyj ętym TD a naturalnym typem Konflikt mo że wyst ąpi ć w odniesieniu do tych lasu w odniesieniu do le śnych siedlisk rodzajów le śnych siedlisk przyrodniczych, dla których przyrodniczych. przyj ęty TD nie odpowiada naturalnemu typowi lasu.

50 Rodzaj konfliktu Uwagi W konsekwencji istniej ący skład gatunkowy mo że powodowa ć pogorszenie stanu siedliska. Konflikt pomi ędzy przyj ętym sposobem Konflikt mo że wyst ąpi ć szczególnie w odniesieniu do zagospodarowania z wykorzystaniem Rb I, siedlisk łęgów olszowych, olszowo-jesionowych oraz a konieczno ści ą zachowania wła ściwego stanu łęgów wierzbowych i topolowych (91E0), ł ęgów ochrony le śnych siedlisk przyrodniczych. wi ązowo-jesionowych (91F0) w których zaplanowano użytkowanie za pomoc ą r ębni I. Konflikt pomi ędzy konieczno ści ą wykonywania ci ęć Problem ten nie dotyczy ptaków, dla których w przeci ągu całego roku, a wymogami ochrony wyznaczono strefy ochronne, ale mo że mie ć istotne ptaków. znaczenie dla innych cennych gatunków ptaków, wyst ępuj ących na terenach Nadle śnictwa. Konflikt pomi ędzy powszechn ą dost ępno ści ą lasów, Obowi ązek powszechnej dost ępno ści lasów sprawia, a ochron ą gatunkową prowadzon ą na terenie że mo że nast ąpi ć kolizja z celami ochrony na wielu nadle śnictwa. płaszczyznach np. ochrony l ęgów ptaków. Problem jest istotny ze wzgl ędu na s ąsiedztwo du żej aglomeracji oraz rosn ącej presji społecznej na terenach Nadle śnictwa. Konflikt pomi ędzy wymogami ochrony lasu Konflikt mo że wynika ć z braku jednoznacznego a konieczno ści ą pozostawania martwego drewna okre ślenia ilo ści martwego drewna w lasach i jego w lesie. inwentaryzacji, przy jednoczesnym obowi ązku pozostawiania pewnej ilo ści drewna martwego dla zwi ększenia bioró żnorodno ści.

Zagadnienia te poddano analizie w dalszej cz ęś ci prognozy.

6.7 Istniej ące problemy ochrony przyrody istotne z punktu widzenia realizacji planu urz ądzenia lasu dla Nadle śnictwa Karczma Borowa

Zagro żenie środowiska przyrodniczego wynika ze stałego, równoczesnego oddziaływania wielu czynników na naturalne procesy zachodz ące w przyrodzie. Owe wpływy nie mog ą zosta ć całkowicie wyeliminowane, tote ż bardzo wa żne jest ich rozpoznanie i szczegółowa analiza.

Z punktu widzenia realizacji planu najistotniejsze znaczenie odgrywaj ą nast ępuj ące zagadnienia.

Zagro żenia powodowane przez czynniki atmosferyczne, w tym wahania poziomu wód Wynikaj ą przede wszystkim z poło żenia geograficznego. Obejmuj ą wszelkie anomalie pogodowe mog ące wyst ąpi ć na danym obszarze, czyli ekstremalne temperatury, w tym przymrozki, opady i ich brak oraz silne wiatry.

Negatywny wpływ na drzewostany Nadle śnictwa Karczma Borowa wywieraj ą silnie wiejące wiatry z kierunku zachodniego i południowo-zachodniego. Z ich strony najbardziej nara żone s ą obrze ża drzewostanów, drzewostany jednolite i słabo zwarte oraz drzewostany wyst ępuj ące na siedliskach wilgotnych i bagiennych (cz ęsto w pobli żu zbiorników i cieków

51 wodnych). Skutkiem wiatrołomów s ą te ż zniszczenia powodowane w odnowieniach podokapowych. W ostatnim dziesi ęcioleciu najwi ększe zniszczenia lasu powodowane przez czynniki atmosferyczne odnotowano w 2009 r. Pozostałe szkody od wiatrów, które wyst ąpiły na terenie Nadle śnictwa nie miały du żych rozmiarów i wi ększego gospodarczego znaczenia.

Szkody od oki ści – nie maj ą gospodarczego znaczenia, wyst ępuj ą sporadycznie i pojedynczo w drzewostanach. Wyłamaniu i powyginaniu ulegaj ą gał ęzie lub pojedyncze drzewa wewn ątrz drzewostanów. Zwi ązane s ą z intensywnymi opadami „mokrego” śniegu i dotycz ą głównie sosnowych dr ągowin o pełnym zwarciu.

Długotrwałe i uci ąż liwe susze wyst ępuj ą sporadycznie na terenie Nadle śnictwa. Potencjalne skutki suszy to zamieranie w uprawach i młodnikach niektórych gatunków drzew, nasilenie wyst ępowania chorób i szkodników. Wiosenne susze obni żaj ą udatno ść upraw, szczególnie tych zakładanych na gruntach porolnych i słabych siedliskach borowych. Powoduj ą te ż nisk ą udatno ść siewów sosny w uprawach i samosiewów przy zaplanowanym odnowieniu naturalnym.

W przypadku znacznego podwy ższenia poziomu wody mo że dochodzi ć do wymakania i podtapiania drzewostanów nieprzystosowanych. Na terenie Nadle śnictwa zdarzaj ą si ę jedynie okresowe podtopienie terenów zalewowych poło żonych najcz ęś ciej w dolinach wi ększych cieków wodnych. Ze wzgl ędu na niewielki zasi ęg nie maj ą wi ększego znaczenia (szkody powodziowe nie wyst ępuj ą).

Zagro żenia wynikaj ące z wła ściwo ści gleby

W zalesieniach na gruntach porolnych czynnikiem zmniejszaj ącym odporno ść biologiczn ą środowiska le śnego na oddziaływanie czynników biotycznych s ą wła ściwo ści bonitacyjne gleby. Gleby porolne charakteryzuj ą si ę brakiem odpowiedniej struktury fizykochemicznej i wła ściwych dla gleb le śnych specyficznych układów mikrobiologicznych.

Na terenie Nadle śnictwa zainwentaryzowano 3 308,72 ha drzewostanów rosn ących na gruntach porolnych, co stanowi 28,5% jego powierzchni le śnej.

Zagro żenia wynikaj ące z niewła ściwej struktury i niewła ściwego składu gatunkowego drzewostanów Problem dotyczy głównie konsekwencji wynikaj ących z gospodarki prowadzonej w minionych dziesi ęcioleciach, tj. tworzonych wówczas monokultur i niewła ściwych składów gatunkowych, czyli nieodpowiedniego wykorzystania zasobów siedlisk.

52 Z tego powodów zagro żone mog ą by ć niektóre naturalne zbiorowiska ro ślinne wyst ępuj ące na terenie Nadle śnictwa. Dotyczy to degradacji gr ądów środkowoeuropejskich i w mniejszym stopniu kwa śnych d ąbrów oraz lasów ł ęgowych.

Niewła ściwe składy gatunkowe i struktura drzewostanów mog ą utrudni ć realizacj ę zada ń ochronnych dotycz ących cennych gatunków ro ślin i zwierz ąt, przez ograniczenie powierzchni ich potencjalnych siedlisk wyst ępowania, jednak prowadzona od wielu lat przebudowa drzewostanów stopniowo niweluje ten problem.

Dane na temat struktury i składu gatunkowego drzewostanów Nadle śnictwa przedstawiono w rozdziale 6.2.

Zagro żenia powodowane przez choroby grzybowe, szkodniki owadzie i przez zwierzyn ę Przy znacznym nasileniu czynniki te mog ą powodowa ć zaburzenia całych ekosystemów le śnych. Drzewostany Nadle śnictwa Karczma Borowa w ostatnim dziesi ęcioleciu nie było zagro żone przez gradacje owadzie.

Wśród chorób grzybowych najistotniejsze znaczenie mają huba korzeni i opie ńka. Ten rodzaj zagro żenia, pojawia si ę zwłaszcza w drzewostanach o obni żonej odporno ści oraz w przypadku drzewostanów młodych (głównie na gruntach porolnych – stanowi ących w Nadle śnictwie 28,5% tj. 3 308,72 ha). Problem patogenów grzybowych nie stanowi obecnie powa żnego zagro żenia w Nadle śnictwie.

Nadle śnictwo boryka si ę natomiast z powszechnym problemem pogarszania stanu zdrowotnego drzewostanów li ściastych, głównie jesionowych. Zjawisko zamierania jesionu wyst ępuje we wszystkich stadiach rozwojowych. Prawdopodobnie spowodowane obni żeniem si ę poziomu wód gruntowych i wyst ąpieniem patogenów grzybowych. Reakcj ą na bardzo zły stan zdrowotny jesionu jest masowy rozwój jego szkodników wtórnych (jesionowiec pstry).

Obszary Nadle śnictwa stanowi ą miejsce przebywania populacji zwierz ąt łownych – jelenia, daniela, dzika i sarny. Efektem tego s ą wyrz ądzane szkody – głównie zgryzanie upraw, spałowanie młodników oraz redukcja li ściastych gatunków głównych i domieszkowych w zakładanych uprawach. Wyrz ądzane w lesie szkody przez zwierz ęta łowne polegaj ą głównie na niszczeniu li ści, p ędów, p ączków oraz kory drzew i krzewów le śnych. Uszkodzenia ro ślin nast ępuj ą wskutek: zgryzania p ędów, spałowania, ogryzania, czemchania (obijania), zjadania nasion, siewek, p ączków lub li ści, wydeptywania upraw. Z wymienionych najwi ększe gospodarcze znaczenie maj ą zgryzanie oraz spałowanie. Podczas urz ądzeniowych prac terenowych (2014) zinwentaryzowano szkody od zwierzyny łownej na powierzchni 715,94 ha, co stanowi 5,6% powierzchni le śnej.

53 W minionym okresie gospodarczym szkody w uprawach powodowane były głównie przez sarny i jelenie, a w młodnikach przez jelenie. Rozmiar szkód zawiera tabela poni żej.

Tabela 14. Wielko ść szkód powodowanych przez zwierzyn ę zinwentaryzowane w czasie prac taksacyjnych Procent uszkodze ń Łącznie Obr ęb 0-20 21-50 powy żej 50 Powierzchnia uszkodze ń w ha Dąbcze 304,92 80,69 28,30 413,91

Karczma Borowa 180,61 116,13 5,29 302,03

Nadle śnictwo 485,53 196,82 33,59 715,94

Omówione czynniki mog ą wpływa ć na realizacj ę zada ń ochronnych jedynie w przypadku liczebno ści wy ższej ni ż przeci ętna, czyli w przypadku gradacji owadów lub epifitoz patogenów grzybowych, które w ostatnich latach nie wyst ępowały na terenie Nadle śnictwa. W przypadku szkód od zwierzyny Nadle śnictwo podejmowało aktywne działania zapobiegaj ące polegaj ące na: grodzeniu upraw, zabezpieczaniu mechanicznym sadzonek, wykładaniu drzew zgryzowych.

Zanieczyszczenia powietrza, wód, gleb W ocenie jako ści powietrza pod k ątem ochrony ro ślin nale ży uwzgl ędni ć: dwutlenek

siarki SO 2, tlenki azotu NO x oraz ozon O3.

Podstaw ę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jako ści powietrza stanowi ą:

• dopuszczalny poziom substancji w powietrzu,

• dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powi ększony o margines tolerancji,

• poziom docelowy,

• poziomy celów długoterminowych

Wynikiem oceny, zarówno pod k ątem kryteriów dla ochrony zdrowia jak i kryteriów dla ochrony ro ślin dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie, jest zaliczenie strefy do jednej z poni ższych klas:

• klasy A – je żeli st ęż enia zanieczyszczenia na terenie strefy nie przekraczaj ą odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych;

54 • klasy B – je żeli st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne lecz nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych powi ększonych o margines tolerancji;

• klasy C – je żeli st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne powi ększone o margines tolerancji, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest okre ślony – poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych.

Zaliczenie strefy do okre ślonej klasy zale ży od st ęż eń zanieczyszcze ń wyst ępuj ących na jej obszarze i wi ąż e si ę z wymaganiami dotycz ącymi działa ń na rzecz poprawy jako ści powietrza lub na rzecz utrzymania tej jako ści.

W roku 2013 na terenie województwa wielkopolskiego przeprowadzono kolejn ą roczn ą ocen ę jako ści powietrza atmosferycznego. Stęż enia niektórych substancji w powiecie leszczy ńskim, a wi ęc i obszary w zasi ęgu Nadle śnictwa Karczma Borowa wynosiły SO 2 (3,5

µg/m3) i NO X (11,2 µg/m3). Poziom tych substancji nie przekroczył dopuszczalnego, zatem obszar ten zaliczono do strefy A (WIO Ś w Poznaniu; Roczna ocena jako ści powietrza w Województwie Wielkopolskim za rok 2013, Pozna ń 2014).

W granicach administracyjnych Nadle śnictwa nie ma obszarów ekologicznego zagro żenia. Z uwagi na niewielkie uprzemysłowienie i wybitnie rolniczy charakter regionu, gdzie udział u żytków rolnych stanowi około 70% ogólnej powierzchni, emisja zanieczyszcze ń do atmosfery jest niewielka. Niemniej jednak najwi ększe miasto regionu – Leszno licz ące ok. 65 tys. mieszka ńców, z kilkoma wi ększymi zakładami stanowi pewne, cho ć niewielkie zagro żenie.

W 2013 roku, program monitoringu wód na terenie województwa wielkopolskiego realizowano zgodnie z zakresem i cz ęstotliwo ści ą okre ślon ą w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 roku w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych /Dz. U. Nr 81, poz. 685/.

Stan/potencjał ekologiczny jednolitych cz ęś ci wód płyn ących w roku 2013 dla JCW Kanał Wonie ść – Drzeczkowo (kod ppk– PL02S0501_3262) okre ślono jako stan poni żej dobrego .

W 2009 roku przeprowadzono badania pozostało ści środków ochrony ro ślin w próbkach wód rzek z obszarów szczególnie nara żonych (OSN), do których nale ży tak że zlewnia rzeki Rów Polski (obejmuje Rów Polski od źródeł do 26,8 km biegu). Próbki zostały pobrane w dwóch terminach: wiosennym (25 maja – 03 czerwca) oraz jesiennym (05–19

55 pa ździernika), czyli w okresach najintensywniejszej ochrony chemicznej upraw. Sumaryczne st ęż enie pestycydów ustalono na 2,2 µg/l. Z bada ń jako ści wód wra żliwych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych, przeprowadzonych w tym samym roku wynika, że w wodach Rowu Polskiego wyznaczona średnioroczna zawarto ść azotanów wynosiła poni żej 13,8 mg/l. (monitorowano na dwóch stanowiskach w miejscowo ściach: Karzec i Tarnował ąka). Na eutrofizacj ę wód miały wpływ st ęż enia zwi ązków azotu oraz fosforu ogólnego. Pó źniejsze, bardziej aktualne badania w zlewni Rowu Polskiego przeprowadzono w gminie Krobia, poza zasi ęgiem terytorialnym Nadle śnictwa w roku 2013. Wykazały one du że zró żnicowanie st ęż eń azotu. W jednym punkcie przekraczaj ą 50 mg

NO 3/l, natomiast w drugim warto ść średnioroczna azotanów nie przekracza 10 mg NO 3/l.

W latach 2010-2012 roku prowadzono ocen ę jako ści wód podziemnych w punkcie pomiarowym zlokalizowanym w gminie Osieczna w miejscowo ści K ąkolewo na powierzchni o charakterze le śnym. Jako ść wód podziemnych w tym punkcie pomiarowym okre ślono jako klasa III. Dla punktów pomiarowo-kontrolnych znajduj ących si ę w zasi ęgu terytorialnym Nadle śnictwa nie ma obecnie bardziej aktualnych wyników bada ń.

Zanieczyszczenia wód i gleb uzale żnione s ą głównie od licznych źródeł ścieków przemysłowych i komunalnych, a tak że od jako ści i ilo ści nawozów stosowanych w rolnictwie i ogrodnictwie.

Najwi ększe, nadpoziomowe wysypisko odpadów komunalnych dla miasta Leszno oraz gminy Osieczna zlokalizowane jest na północ od wsi Trzebania. Ze wzgl ędu na przepełnienie wysypisko to stanowi powa żne zagro żenie dla okolicznych terenów, w tym i terenów Nadle śnictwa (ska żenie gruntów, zagro żenie po żarowe). Mniejsze wysypiska znajduj ą si ę w miejscowo ściach: Karzec, Wydawy, Krzemieniewo, Moraczewo i Długie Nowe. Cz ęsto na terenach le śnych spotyka si ę równie ż tzw. dzikie wysypiska stanowi ące zupełnie nie kontrolowane potencjalne źródło zanieczyszcze ń przedostaj ących si ę do środowiska.

Zagro żenie po żarowe Lasy Nadle śnictwa Karczma Borowa, według stopnia zagro żenia po żarowego, zostały zakwalifikowane do I kategorii – du żego zagro żenia po żarowego. W latach 2004-2014 w Nadle śnictwie powstało 37 po żarów na ogólnej powierzchni 4,09 ha. W tym okresie średnio rocznie wyst ąpiły 4 po żary, a przeci ętna powierzchnia po żaru wyniosła 0,41 ha. Cz ęste po żary mog ą powodowa ć nieodwracalne starty i zmiany w ekosystemach, czyli posiadaj ą znaczny wpływ na planowane zadania ochronne.

W celu zabezpieczenia lasów przed zagro żeniem po żarowym Nadle śnictwo od lat podejmuje aktywn ą działalno ść ppo ż. Posiada Punkt Alarmowo-Dyspozycyjny usytuowany

56 przy siedzibie Nadle śnictwa wraz z dwoma bazami sprz ętu przeciwpo żarowego zlokalizowanymi w siedzibie Nadle śnictwa i le śnictwie Nadolnik. Na terenie Nadle śnictwa zlokalizowano 88 punktów poboru wody ze zbiorników naturalnych i cieków wodnych. Posiada 22 dojazdów po żarowych. Na terenie Nadle śnictwa zlokalizowana jest dostrzegalnia p. po ż. (oddz. 113a obr. Karczma Borowa). Współpracuje ona od wschodu z wie żą w Nadle śnictwie Włoszakowice, z wie żami Nadle śnictwa Góra Śląska (obok miejscowo ści Siciny oraz Rycze ń), oraz wie żą w Nadle śnictwie Piaski.

Zagro żenie akustyczne Panuj ący na szlakach drogowych i kolejowych hałas komunikacyjny stwarza dyskomfort akustyczny dla zwierzyny le śnej i ptaków. Szlaki komunikacyjne stanowią bariery ekologiczne, utrudniaj ące migracj ę ró żnym gatunkom zwierz ąt. S ą te ż źródłem zanieczyszcze ń komunikacyjnych i stanowi ą zagro żenie po żarowe. Najbardziej nara żone s ą tereny le śne poło żone w bezpo średnim s ąsiedztwie ci ągów komunikacyjnych. Nadle śnictwo z południa na północ przecina bardzo obci ąż ona transportem samochodowym droga nr 5 – Pozna ń-Wrocław. Ponadto w kierunku wschód-zachód przebiega droga nr 12 Kalisz-Głogów. Nale ży te ż wspomnie ć o gęstej sieci dróg regionalnych i lokalnych, które przebiegaj ą przez lasy Nadle śnictwa. W zale żno ści od odległo ści od poszczególnych arterii z reguły wyst ępuj ą istotne przekroczenia dopuszczalnych warto ści poziomu hałasu w środowisku. Uci ąż liwo ść tras komunikacyjnych zale ży od nat ęż enia ruchu, pr ędko ści pojazdów, udziału pojazdów ci ęż kich w strumieniu ruchu, rodzaju i stanu technicznego nawierzchni, konfiguracji terenu, płynno ści ruchu i stanu technicznego pojazdów.

Ruch turystyczny Lasy Nadle śnictwa Karczma Borowa s ą atrakcyjne pod wzgl ędem turystyki i rekreacji. Spowodowane jest to głównie bliskim s ąsiedztwem du żego miasta jakim jest Leszno. Du że kompleksy le śne le żą ce na wschód i południe od Leszna s ą baz ą masowego wypoczynku i rekreacji dla ludno ści miejskiej. Szczególnie intensywnie obszary te s ą penetrowane w okresach grzybobra ń i zbiorów jagód (borówki czernicy). Ruch turystyczny powoduje zagro żenie po żarami, za śmiecanie terenu, płoszenie i niepokojenie zwierzyny oraz zwi ększa penetracj ę drzewostanów, do których ustanowiono zakaz wst ępu (m.in. rezerwaty przyrody, ostoje zwierzyny, uprawy i młodniki).

57 6.8 Potencjalne skutki braku realizacji planu urz ądzenia lasu

Prowadzenie gospodarki le śnej (zgodnie z zapisami ustawy o lasach z 1991 r.) opiera si ę na sporz ądzanych dla ka żdego nadle śnictwa planach urz ądzenia lasu. Sporz ądzanie planu urz ądzenia lasu jest zatem obligatoryjnym wymogiem prawnym i determinuje podstawow ą działalno ść nadle śnictwa. Zawarte w planie wytyczne dotycz ą korzystania z zasobów przyrody na zasadach trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej, uwzgl ędniaj ącej zasady zrównowa żonego rozwoju. Brak realizacji postanowie ń spowodowałby przede wszystkim zaburzenie cyklu produkcyjnego, który dotyczy w równym stopniu pozyskania, co odnowienia. Dalsze konsekwencje byłby odczuwalne przez społecze ństwo, głównie osoby bezpo średnio zwi ązane z le śnictwem i drzewnictwem. Po średnio skutki braku realizacji pul odczułyby osoby korzystaj ące z le śnych zasobów, głównie drewna, czyli wi ększo ść obywateli.

Inne skutki braku realizacji planu to:

• utrudnienie realizacji zasad wielofunkcyjnej, trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej, opartej na podstawach ekologicznych;

• powstanie konfliktu prawnego – brak realizacji ustawowego obowi ązku planowania działalno ści gospodarczej;

• brak miejsc pracy dla osób wywodz ących si ę z lokalnych społeczno ści, tradycyjnie zwi ązanych z le śnictwem oraz pracuj ących w przemy śle drzewnym i z nim współpracuj ących;

• pogorszenie stanu zdrowotnego drzewostanów poprzez zmniejszenie odporno ści na zagro żenia biotyczne, abiotyczne i antropogeniczne (np. w wyniku przeg ęszczenia drzewostanów);

• pogorszenie warunków dla rozwoju młodego pokolenia drzew;

• wydłu żenie okresu przebudowy drzewostanów o niezgodnym z siedliskowym, typem drzewostanu (TD);

• przyspieszenie inwazji gatunków obcych, które lokalnie mog ą doprowadzi ć do zniekształcenia lub zaniku niektórych siedlisk przyrodniczych;

• nadmierne starzenie si ę drzewostanów i deprecjacja surowca drzewnego;

• zakłócenie ładu czasowego i przestrzennego drzewostanów;

58 • inicjowanie spontanicznych procesów mog ących doprowadzi ć do zniekształcenia, degradacji lub zaniku niektórych siedlisk przyrodniczych;

• zwi ększenie zagro żenia po żarowego;

• utrata płynno ści finansowej przez Nadle śnictwo oraz firmy powi ązane z bran żą le śną i drzewn ą.

59 7. Przewidywane oddziaływanie planu na środowisko i obszary Natura 2000

7.1 Przewidywanie oddziaływanie planu na środowisko

Według Rozporz ądzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie okre ślenia rodzajów przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (..) zalesienia o powierzchni powy żej 20 ha oraz budowle pi ętrz ące wod ę na wysoko ść nie mniejsz ą ni ż 1 m mog ą znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. Wymienione zabiegi mog ą by ć wykonywane w lasach na podstawie pul, zatem nale ży do nich nawi ąza ć w prognozie.

Plan urz ądzenia lasu Nadle śnictwa Karczma Borowa nie przewiduje wykonywania pi ętrze ń wodnych. Nie planuje si ę te ż przeprowadzenia zalesie ń. Zapisy planu nie b ędą negatywnie wpływa ć na aspekty środowiska wymienione w rozporz ądzeniu z dnia 9 listopada 2010 r.

7.2 Oddziaływanie na ró żnorodno ść biologiczn ą

Wpływ planowanych zabiegów na ró żnorodno ść biologiczn ą mo że by ć bardzo zró żnicowany. Stosowane zr ęby mog ą znacznie zuba żać siedlisko, natomiast przebudowa drzewostanów, wprowadzanie II pi ętra i podszytów, zwi ększa bioró żnorodno ść . Generalnie uznaje si ę, że wi ększo ść zabiegów prowadzanych obecnie w lasach na podstawie pul, b ędzie miało w przyszło ści znaczny wpływ na zwi ększenie ró żnorodno ści biologicznej.

Wpływ planu na ró żnorodno ść biologiczn ą Nadle śnictwa przedstawia si ę nast ępuj ąco:

• ró żnorodno ść biologiczna na poziomie genetycznym zwi ązana jest z gospodark ą nasienn ą (na całym obszarze PGL LP);

• w ramach planu urz ądzenia lasu przejmowane i sankcjonowane s ą strefy (całoroczne i okresowe) dla chronionych gatunków ptaków;

• przewidziana w planie u żytkowania r ębnego przebudowa drzewostanów o składzie gatunkowym niezgodnym z siedliskiem b ędzie skutkowała w przyszło ści zwi ększeniem ró żnorodno ści biologicznej oraz popraw ą stanu zdrowotnego lasu;

• zastosowanie przyj ętych dla poszczególnych zbiorowisk le śnych zmodyfikowanych typów drzewostanów zapobiegnie procesowi uproszczenia struktury gatunkowej zbiorowisk i przyczyni si ę do unaturalniania drzewostanów.

60 Niekorzystnie na bioró żnorodno ść terenów Nadle śnictwa mogłoby wpływa ć zalecenie usuwania drzew zasiedlonych przez szkodniki wtórne, co mogłoby prowadzi ć do ograniczenia zasobów martwego drewna i zmniejszy ć potencjalne siedliska organizmów ksylofagicznych. Jednocze śnie jednak w Nadle śnictwie wyznaczono du żą powierzchni ę ekosystemów reprezentatywnych ( 370,70 ha ). Zaliczono tu m. in. drzewostany trudno dost ępne, ostoje zwierz ąt, grunty przeznaczone do sukcesji, drzewostany cenne przyrodniczo, wybrane powierzchnie z siedliskami przyrodniczymi, miejsca wyst ępowania gatunków chronionych i in.. W ekosystemach reprezentatywnych nie planuje si ę zada ń gospodarczych (mog ą by ć prowadzone jedynie działania ochronne np. usuwanie gatunków obcych). W omawianych powierzchniach mog ą zachodzi ć niezakłócone procesy przyrodnicze. Tutaj mog ą odkłada ć si ę zasoby martwego drewna, b ędącego siedliskiem ogromnej ilo ści organizmów saproksylicznych, zwi ększających bioró żnorodno ść terenów Nadle śnictwa.

7.3 Oddziaływanie na ludzi

Realizacja zapisów planu urz ądzenia lasu ma bezpo średni wpływ na ludzi ze wzgl ędów ekonomicznych i społecznych. Z punktu widzenia ekonomicznych korzy ści wpływ uwidacznia si ę poprzez zapewnienie pracy i dochodów zarówno społeczno ściom lokalnym, jak te ż w uj ęciu szerszym, grupom zawodowo zwi ązanym z le śnictwem i drzewnictwem.

W aspekcie społecznym korzystny wpływ pul na ludzi zwi ązany jest z kształtowaniem krajobrazu le śnego, zagospodarowaniem turystycznym, edukacj ą i udost ępnianiem lasów Nadle śnictwa społecze ństwu. Bardziej szczegółowe zabiegi okre ślone w planie, odnosz ące si ę do ka żdego wydzielenia maj ą neutralny wpływ na ludzi.

7.4 Oddziaływanie na ro śliny i zwierz ęta, w szczególno ści na gatunki chronione

7.4.1 Ro śliny

Okre ślenie wpływu, jaki mog ą powodowa ć zabiegi wynikaj ące z planu urz ądzenia lasu dla Nadle śnictwa na poszczególne gatunki chronione przedstawiono w postaci tabeli 15. Informacje zawarte w tabeli odnosz ą si ę do znanych lokalizacji, które okre ślaj ąc dokładne miejsce wyst ępowania danego gatunku pozwalaj ą oceni ć wpływ planowanych zabiegów.

61 Tabela 15. Przewidywane oddziaływanie zapisów planu na cenne gatunki ro ślin Gatunek Status Lokalizacja Zabiegi zaplanowane w miejscach Przewidy- Uwagi, wnioski do nazwa łaci ńska wyst ępowania oraz wskazówki wane prognozy i polska ochronne zawarte w POP oddziały- wanie oddział Grzyby, mszaki i porosty Calliergonella OC 43f (obr. brak 0 Brak zabiegów – nie cuspidata Karczma przewiduje si ę negatywnego Borowa) oddziaływania. Mokradłoszka 43g (obr. TP - Omija ć stanowiska ro ślin 0 Brak negatywnego wpływu zaostrzona Karczma podczas ci ęć i zrywki przy zastosowaniu Borowa) wskazówek ochronnych.

Hylocomnium OC 124c (obr. TP - Omija ć stanowiska ro ślin 0 Brak negatywnego wpływu spendens Karczma podczas ci ęć i zrywki przy zastosowaniu Gajnik l śni ący Borowa) wskazówek ochronnych. 104k (obr. IIIA, ODN - Nie prowadzi ć ci ęć 0 Brak negatywnego wpływu Karczma i odnowie ń na stanowisku ro ślin przy zastosowaniu Borowa) wskazówek ochronnych.

218f (obr. IIIA, ODN - Nie prowadzi ć ci ęć 0 Brak negatywnego wpływu Karczma i odnowie ń na stanowisku ro ślin przy zastosowaniu Borowa) wskazówek ochronnych.

206d (obr. TP - Omija ć stanowiska ro ślin 0 Brak negatywnego wpływu Karczma podczas ci ęć i zrywki przy zastosowaniu Borowa) wskazówek ochronnych.

206i (obr. ODN, CW - Omija ć stanowiska 0 Brak negatywnego wpływu Karczma ro ślin podczas zabiegów przy zastosowaniu Borowa) wskazówek ochronnych.

206j (obr. IIIA, ODN - Nie prowadzi ć ci ęć 0 Brak negatywnego wpływu Karczma i odnowie ń na stanowisku ro ślin przy zastosowaniu Borowa) wskazówek ochronnych.

Ro śliny naczyniowe

Arctium LC WLKP 202f (obr. brak 0 Brak zabiegów – nie nemorosum Dąbcze) przewiduje si ę negatywnego Łopian gajowy oddziaływania. Daphne OC 203c brak 0 Brak zabiegów – nie mezereum LC WLKP (obr.D ąbcze) przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Wawrzynek 204b (obr. brak 0 Brak zabiegów – nie wilczełyko Dąbcze) przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. 204c brak 0 Brak zabiegów – nie (obr.D ąbcze) przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. 204d TP - Omija ć stanowiska 0 Brak negatywnego wpływu (obr.D ąbcze) wawrzynka podczas ci ęć i zrywki przy zastosowaniu wskazówek ochronnych. 205a brak 0 Brak zabiegów – nie (obr.D ąbcze) przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. 205f brak 0 Brak zabiegów – nie (obr.D ąbcze) przewiduje si ę negatywnego oddziaływania.

62 Gatunek Status Lokalizacja Zabiegi zaplanowane w miejscach Przewidy- Uwagi, wnioski do nazwa łaci ńska wyst ępowania oraz wskazówki wane prognozy i polska ochronne zawarte w POP oddziały- wanie oddział 225g brak 0 Brak zabiegów – nie (obr .D ąbcze) przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Cenny fragment „Las Lipowy” 225h brak 0 Brak zabiegów – nie (obr.D ąbcze) przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Cenny fragment „Las Lipowy” 225i brak 0 Brak zabiegów – nie (obr.D ąbcze) przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Cenny fragment „Las Lipowy” 225j brak 0 Brak zabiegów – nie (obr.D ąbcze) przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Cenny fragment „Las Lipowy” 226c (obr. brak 0 Brak zabiegów – nie Dąbcze) przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Cenny fragment „Las Lipowy” 227b (obr. TP - Omija ć stanowiska 0 Brak negatywnego wpływu Dąbcze) wawrzynka podczas ci ęć i zrywki przy zastosowaniu wskazówek ochronnych. Dianthus OS 255i (obr. brak 0 Brak zabiegów – nie superbus Dąbcze przewiduje si ę negatywnego V Go ździk pyszny oddziaływania. Cenny fragment „Las Lipowy” Epipactis OC 235h (obr. brak 0 Brak zabiegów – nie helleborine Karczma przewiduje si ę negatywnego Kruszczyk Borowa) oddziaływania. szerokolistny Lilium OS 190d (obr. CP – omija ć stanowiska podczas 0 Brak negatywnego wpływu martagon Dąbcze ci ęć przy zastosowaniu LC WLKP Lilia złotogłów wskazówek ochronnych. Listera ovata OC 198l (obr. IIIbU - omija ć stanowiska podczas 0 Brak negatywnego wpływu Listera jajowata LC Dąbcze) ci ęć i zrywki. przy zastosowaniu WLKP wskazówek ochronnych. Lycopodium OC 7f (obr. TP – omija ć stanowiska podczas 0 Brak negatywnego wpływu clavatum VU Dąbcze) ci ęć i zrywki przy zastosowaniu Widłak WLKP wskazówek ochronnych. go ździsty 217j (obr. TW – omija ć stanowiska podczas 0 Brak negatywnego wpływu Dąbcze) ci ęć i zrywki przy zastosowaniu wskazówek ochronnych. OC 268f (obr. TP - Nie prowadzi ć ci ęć 0 Brak negatywnego wpływu Taxus bacata Dąbcze) w bezpo średnim otoczeniu drzewa. przy zastosowaniu Cis pospolity LC WLKP wskazówek ochronnych.

63 Gatunek Status Lokalizacja Zabiegi zaplanowane w miejscach Przewidy- Uwagi, wnioski do nazwa łaci ńska wyst ępowania oraz wskazówki wane prognozy i polska ochronne zawarte w POP oddziały- wanie oddział 270h (obr. TW - Nie prowadzi ć ci ęć 0 Brak negatywnego wpływu Dąbcze) w bezpo średnim otoczeniu drzewa. przy zastosowaniu wskazówek ochronnych. 212m (obr. IIIA, ODN - Nie prowadzi ć ci ęć 0 Brak negatywnego wpływu Karczma i odnowie ń w bezpo średnim przy zastosowaniu Borowa) otoczeniu drzewa. wskazówek ochronnych. 215c (obr. CP - Nie prowadzi ć ci ęć 0 Brak negatywnego wpływu Karczma w bezpo średnim otoczeniu drzewa. przy zastosowaniu Borowa) wskazówek ochronnych. Trollius OS 103c (obr. brak 0 Łąka europaeus Karczma VU WLKP Pełnik Borowa) europejski Legenda: 1 – oddziaływanie krótkookresowe 2 – oddziaływanie średniookresowe 3 – oddziaływanie długoterminowe + (plus) – oddziaływanie pozytywne; - (minus) – oddziaływanie negatywne; 0 (zero) – wpływ oboj ętny; OS – ochrona ścisła; OC – ochrona cz ęś ciowa; LC WLKP – gatunki ni ższego ryzyka (wg Jackowiak i in. 2007) VU WLKP – gatunki nara żone (wg Jackowiak i in. 2007) EN WLKP – gatunki zagro żone (wg Jackowiak i in. 2007) V – gatunki nara żone (wg Mirek, Zarzycki i in. 2006) E – gatunki krytycznie zagro żone (wg Mirek, Zarzycki i in. 2006)

Gatunki podlegaj ące ochronie, ale maj ące silne populacje, dla których Program ochrony przyrody nie podaje szczegółowej lokalizacji stanowisk to: bielistka sina Leucobryum glaucum, brodawkowiec czysty Pseudoscleropodium purum, rokietnik pospolity Pleurozium Schreberi, widłoz ąb miotłowy Dicranum scoparium . Wymienione ro śliny mog ą rosn ąć w wydzieleniach le śnych, zatem pojedyncze osobniki mog ą ulec zniszczeniu podczas wykonywania zabiegów gospodarczych. Plan urz ądzenia lasu (poprzez zawarte w nim zapisy) nie b ędzie znacz ąco negatywnie oddziaływał na całe populacje wymienionych ro ślin.

W b ędącym cz ęś ci ą pul programie ochrony przyrody dostrze żono potrzeb ę zabezpieczenia ro ślin chronionych. Zaleca si ę w nim:

• chroni ć stanowiska chronionych gatunków ro ślin podczas zrywki;

• przed przyst ąpieniem do wykonywania zabiegów gospodarczych w danym wydzieleniu nale ży dokona ć ogl ędzin w zakresie wyst ępowania chronionych gatunków;

64 • przed przyst ąpieniem do zabiegów gospodarczych w wydzieleniach, gdzie zostały stwierdzone stanowiska chronionych gatunków ro ślin i grzybów, nale ży poinstruowa ć wykonawców robót le śnych w zakresie przeprowadzenia robót w sposób jak najmniej szkodliwy dla stwierdzonych gatunków;

• informacja o wyst ępowaniu stanowisk gatunków chronionych i ich siedliskach powinna by ć umieszczana i na bie żą co aktualizowana np. w kronice Programu Ochrony Przyrody;

• prowadzi ć fachowe szkolenia pracowników terenowych (le śniczowie i podle śniczowie) oraz kadry in żynieryjno-technicznej z zakresu praktycznej znajomo ści chronionych gatunków flory i fauny wyst ępuj ących na terenie Nadle śnictwa;

• w ramach edukacji le śnej zaleca si ę pot ępianie nagannych zachowa ń (kaleczenie kory drzew, zrywanie ro ślin chronionych, a tak że wypalanie ł ąk i ściernisk).

7.4.2 Zwierz ęta

W ramach prognozy oceniono wpływ zapisów planu na populacje cennych gatunków zwierz ąt, dla których została udokumentowana lokalizacja. Analiza wpływu planu na stanowiska gatunków z Zał ącznika II DS oraz Zał ącznika I DP, znajduj ące si ę w granicach obszarów programu Natura 2000, została przedstawiona w rozdziale 7.15.

Na terenach Nadle śnictwa poło żonych poza obszarami ochrony siedlisk, stwierdzono szczegółowe lokalizacje 7 gatunków zwierz ąt chronionych. Wpływ planu na stan ich ochrony przedstawia tabela 16.

Tabela 16. Przewidywane oddziaływanie zapisów planu na cenne gatunki zwierz ąt (nie dotyczy gatunków z zał ącznika II DS i zał ącznika I DP znajduj ących si ę w granicach obszarów Natura 2000) Gatunek Obr ęb Oddział Zabiegi Sposoby ograniczenia Przewidy- Uwagi, wnioski do zaplanowane negatywnego wpływu wane prognozy w miejscach zawarte w POP oddziały- wyst ępowania wanie

Pachnica Dąbcze 187f brak pachnica wyst ępuje na 0 Brak zabiegów – nie dębowa pomniku przyrody – brak przewiduje si ę Osmoderma zagro żenia negatywnego eremita oddziaływania OS Dąbcze 217~f brak 0 Brak zabiegów – nie przewiduje si ę negatywnego oddziaływania Karczma 110h brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę

65 Gatunek Obr ęb Oddział Zabiegi Sposoby ograniczenia Przewidy- Uwagi, wnioski do zaplanowane negatywnego wpływu wane prognozy w miejscach zawarte w POP oddziały- wyst ępowania wanie

negatywnego oddziaływania Kumak Dąbcze 121b brak 0 Brak zabiegów – nie nizinny przewiduje si ę negatywnego Bombina oddziaływania. bombina (stanowiska poza OZW) OS

Karczma 3Ah brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje się negatywnego oddziaływania. Karczma 103k brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 108k brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 110b brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 25k brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 87d brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 87g brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 87k TP brak negatywnego wpływu 0 W wydz. znajduje si ę Borowa bagno (miejsce bytowania kumaka). Brak negatywnego oddziaływania Karczma 88a brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 27d brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 30k TW brak negatywnego wpływu 0 W wydz. znajduje si ę Borowa bagno (miejsce bytowania kumaka). Brak negatywnego oddziaływania Karczma 33f brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania.

66 Gatunek Obr ęb Oddział Zabiegi Sposoby ograniczenia Przewidy- Uwagi, wnioski do zaplanowane negatywnego wpływu wane prognozy w miejscach zawarte w POP oddziały- wyst ępowania wanie

Karczma 33h brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 34b brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 152m brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 178h brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 191k brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Bóbr Dąbcze 200b TW 0 W wydzieleniu europejski stwierdzono tylko Castor fiber miejsca żerowania. Brak wpływu planu. OC Karczma 87a brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 224a IB 0 W wydzieleniu Borowa stwierdzono tylko miejsca żerowania. Brak wpływu planu. Wydra Karczma 87a brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę Lutra lutra negatywnego OC oddziaływania. Bocian czarny Karczma Strefa W strefie okresowej: 0 Brak negatywnego TP, CP wpływu – ochrona OS Borowa ochron- na W strefie strefowa zabezpiecza Ciconia nigra (le śnictwo stanowiska bociana. Nadlolnik) całorocznej – brak zabiegów (le śnictwo Strefa W strefie okresowej: 0 Brak negatywnego Górzno) ochron- TP, TW i CP wpływu – ochrona na W strefie strefowa zabezpiecza całorocznej – brak stanowiska bociana. zabiegów Bielik Karczma Strefa W strefie okresowej: 0 Brak negatywnego IIIb, ODN, TW, CP wpływu – ochrona Haliaeetus Borowa ochron- strefowa zabezpiecza albicilla na W strefie całorocznej – brak stanowiska bielika. OS zabiegów Żuraw Dąbcze 94d TW Ci ęcia wykona ć poza 0 Brak negatywnego wpływu przy Grus grus okresem l ęgowym* żurawia. zastosowaniu OS wskazówek ochronnych Pozostawi ć pasy drzewostanu, w przypadku odnalezienia gniazda Dąbcze 122p brak 0 Brak zabiegów – nie przewiduje si ę

67 Gatunek Obr ęb Oddział Zabiegi Sposoby ograniczenia Przewidy- Uwagi, wnioski do zaplanowane negatywnego wpływu wane prognozy w miejscach zawarte w POP oddziały- wyst ępowania wanie

negatywnego oddziaływania. Dąbcze 123b brak 0 Brak zabiegów – nie przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Dąbcze 129a TP Ci ęcia wykona ć poza 0 Brak negatywnego okresem l ęgowym żurawia. wpływu przy zastosowaniu Pozostawi ć pasy wskazówek ochronnych drzewostanu, w przypadku odnalezienia gniazda Dąbcze 138i TP Ci ęcia wykona ć poza 0 Brak negatywnego okresem l ęgowym żurawia. wpływu przy zastosowaniu Pozostawi ć pasy wskazówek ochronnych drzewostanu, w przypadku odnalezienia gniazda Dąbcze 197j TP Ci ęcia wykona ć poza 0 Brak negatywnego okresem l ęgowym żurawia. wpływu przy zastosowaniu Pozostawi ć pasy wskazówek ochronnych drzewostanu, w przypadku odnalezienia gniazda Dąbcze 198j TW Ci ęcia wykona ć poza 0 Brak negatywnego okresem l ęgowym żurawia. wpływu przy zastosowaniu Pozostawi ć pasy wskazówek ochronnych drzewostanu, w przypadku odnalezienia gniazda Dąbcze 224h PIEL, CW, CP Ci ęcia wykona ć poza 0 Brak negatywnego okresem l ęgowym żurawia. wpływu przy zastosowaniu Pozostawi ć pasy wskazówek ochronnych drzewostanu, w przypadku odnalezienia gniazda Dąbcze 224i brak 0 Brak zabiegów – nie przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Dąbcze 225h brak 0 Brak zabiegów – nie przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Dąbcze 226a TP Ci ęcia wykona ć poza 0 Brak negatywnego okresem l ęgowym żurawia. wpływu przy zastosowaniu Pozostawi ć pasy wskazówek ochronnych drzewostanu, w przypadku odnalezienia gniazda Dąbcze 226c brak 0 Brak zabiegów – nie przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Dąbcze 227h IIIB Ci ęcia wykona ć poza 0 Brak negatywnego okresem l ęgowym żurawia. wpływu przy zastosowaniu Pozostawi ć pasy wskazówek ochronnych drzewostanu, w przypadku odnalezienia gniazda Karczma 39a brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania.

68 Gatunek Obr ęb Oddział Zabiegi Sposoby ograniczenia Przewidy- Uwagi, wnioski do zaplanowane negatywnego wpływu wane prognozy w miejscach zawarte w POP oddziały- wyst ępowania wanie

Karczma 58f brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 24a IB Ci ęcia r ębne wykona ć poza 0 Brak negatywnego Borowa okresem l ęgowym żurawia. wpływu przy zastosowaniu Pozostawi ć pasy wskazówek ochronnych drzewostanu, w przypadku odnalezienia gniazda Karczma 88c TP Ci ęcia wykona ć poza 0 Brak negatywnego Borowa okresem l ęgowym żurawia. wpływu przy zastosowaniu Pozostawi ć pasy wskazówek ochronnych drzewostanu, w przypadku odnalezienia gniazda Karczma 37g brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Karczma 181g TW Ci ęcia wykona ć poza 0 Brak negatywnego Borowa okresem l ęgowym żurawia. wpływu przy zastosowaniu Pozostawi ć pasy wskazówek ochronnych drzewostanu, w przypadku odnalezienia gniazda Karczma 189j brak 0 Brak zabiegów – nie Borowa przewiduje si ę negatywnego oddziaływania. Legenda: OS – gatunek podlegaj ący ochronie ścisłej; OC – gatunek podlegaj ący ochronie cz ęś ciowej; + (plus) – oddziaływanie pozytywne; - (minus) – oddziaływanie negatywne; 0 – (zero) – wpływ oboj ętny; 1 – oddziaływanie krótkookresowe; 2 – oddziaływanie średniookresowe; 3 – oddziaływanie długookresowe * okres pozal ęgowy żurawia - od ko ńca czerwca do ko ńca stycznia

W trakcie inwentaryzacji Lasów Pa ństwowych w roku 2007 wskazano te ż stanowisko bociana czarnego w oddz. 55j (obr. Karczma Borowa), lecz nie opisano miejsca, rodzaju obserwacji ani liczby osobników.

Program ochrony przyrody wymienia szereg zwierz ąt podlegaj ących ochronie gatunkowej i wyst ępuj ących na terenie administrowanym przez Nadle śnictwo. Dla gatunków bez dokładnej lokalizacji, przeprowadzono poni żej ogóln ą ocen ę wpływu zapisów planu na ich populacje.

Wśród bezkr ęgowców wyst ępuj ących w Nadle śnictwie ochronie gatunkowej podlega jedynie pachnica d ębowa opisana w tabeli.

69 W zasi ęgu terytorialnym Nadle śnictwa, poza opisanym na pocz ątku rozdziału kumakiem nizinnym, wyst ępuj ą podlegaj ące ochronie płazy: grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus, ropucha paskówka Bufo calamita , ropucha szara Bufo bufo , ropucha zielona Bufo viridis , rzekotka drzewna Hyla arborea , traszka zwyczajna Triturus vulgaris , traszka grzebieniasta Triturus cristatus , żaba moczarowa Rana arvalis , żaba jeziorkowa Pelophylax lessonae , żaba trawna R. temporaria , żaba śmieszka R. ridibunda, żaba wodna Pelophylax kl. esculentus . Gatunki te zwi ązane s ą okresowo ze środowiskiem wodnym, wyst ępuj ą na wilgotnych i bagiennych terenach le śnych, torfowiskach, podmokłych ł ąkach, w pobli żu płytkich zbiorników wodnych i rowów, a tak że jezior i rzek. Najwa żniejsze dla zabezpieczenia ochrony wymienionych płazów jest zachowanie ró żnego rodzaju zbiorników wodnych, w których zwierz ęta te si ę rozmna żaj ą. Plan urz ądzenia lasu nie projektuje wskazówek gospodarczych dla gruntów niele śnych w tym wód stoj ących i płyn ących stanowi ących miejsca rozrodu płazów.

Spo śród gatunków gadów na 9 wyst ępuj ących w Polsce, 6 mo żna spotka ć na terenach poło żonych na gruntach Nadle śnictwa Karczma Borowa. Zalicza si ę tutaj: jaszczurk ę zwink ę Lacerta agilis , jaszczurk ę żyworodn ą Lacerta vivipara, padalca zwyczajnego Anquis fragilis, zaskro ńca zwyczajnego Natrix natrix i żmij ę zygzakowat ą Vipera berus . Osobliwo ści ą Nadle śnictwa jest wyst ępowanie na tym terenie żółwia błotnego Emys orbicularis , którego stanowiska opisano w rozdziale po świ ęconym obszarowi Natura 2000 Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie PLH300014. Wszystkie gady s ą w Polsce obj ęte ochron ą gatunkow ą. Analogicznie do poprzednio opisywanej grupy, najwa żniejsze dla utrzymania populacji gadów jest zachowanie siedlisk, w których wyst ępuj ą. Plan urz ądzenia lasu nie zmienia sposobów u żytkowania gruntów, nie powoduje zmniejszenia powierzchni terenów le śnych, zadrzewie ń, muraw i polan stanowi ących pierwotne siedliska krajowych gadów, zatem wytyczne planu nie oddziałuj ą znacz ąco negatywnie na populacje gadów.

W zasi ęgu nadle śnictwa stwierdzono wyst ępowanie 112 gatunków ptaków chronionych. Gatunki o szczegółowych lokalizacjach stanowisk opisano w tabeli 16 oraz w rozdziale 7.4.2 Wszystkie ptaki, z wyj ątkiem gatunków łownych (4 gatunki na terenie Nadle śnictwa), podlegaj ą ochronie gatunkowej na podstawie rozporz ądzenia ministra środowiska z dnia 9 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt. Ze wzgl ędu na siedliska bytowania poszczególne gatunki podzielono na trzy grupy:

Ptaki krajobrazu le śnego (warunkiem gniazdowania jest obecno ść jakiego ś elementu krajobrazu le śnego, b ądź obecno ść tego krajobrazu jako cało ści). W lasach Nadle śnictwa gniazduj ące ptaki znajduj ą si ę najliczniej we fragmentach lasów o najwi ększej mozaice

70 siedlisk i rozbudowanej strukturze. Do grupy ptaków krajobrazu le śnego zaliczono nast ępuj ące gatunki: dzi ęcioł czarny Dryocopus martius , dzi ęcioł średni Dendrocopos medius , dzi ęcioł zielony Picus viridis , jastrz ąb Accipiter gentilis, myszołów Buteo buteo , uszatka Asio otus, trzmielojad Pernis apivorus , rybołów Pandion haliaetus (zalatuj ący), kr ętogłów Jynx torquilla, krogulec Accipiter nisus, lelek Caprimulgus europaeus , lerka Lullula arborea, muchołówka mała Ficedula parva, puszczyk Strix aluco , dzi ęcioł du ży Dendrocopos major , świergotek drzewny Anthus trivialis , strzy żyk Troglodytes troglodytes , pokrzywnica Prunella modularis , rudzik Erithacus rubecula , słowik rdzawy Luscinia megarynchos , słowik szary Luscinia luscinia , kos Turdus merula , kwiczoł Turdus pilaris , śpiewak Turdus philomelos , paszkot Turdus viscivorus , zaganiacz Hippolais icterina , świstunka le śna Phylloscopus sibilatrix , pierwiosnek Phylloscopus collybita , piecuszek Phylloscopus trochilus , mysikrólik Regulus regulus , muchołówka szara Muscicapa striata , muchołówka żałobna Ficedula hypoleuca , sikora uboga Parus palustris , bogatka Parus major , czubatka Parus cristatus , sosnówka Parus ater, siniak Columba oenas, raniuszek Aegithalos caudatus , kowalik Sitta europaea , wilga Oriolus oriolus , sójka Garrulus glandarius , świerszczak Locustella naevia, turkawka Streptopelia turtur, zniczek Regulus ignicapillus, kruk Corvus corax , szpak Sturnus vulgaris , zi ęba Fringilla coelebs , dzwoniec Carduelis chloris , makol ągwa Carduelis cannabina , grubodziób Coccothraustes coccoth , bocian czarny Ciconia nigra, czy ż Carduelis spinus , dzierzba rudogłowa Lanius senator , dzi ęcioł mały Dendrocopos minor , dzi ęcioł zielonosiwy Picus canus , grzywacz Columba palumbus , kania czarna Milvus migrans , kania ruda Milvus milvus , kraska Coracias garrulus , krzy żodziób świerkowy Loxia curvirostra , pełzacz le śny Certhia familiaris , pełzacz ogrodowy Certhia brachydactyla , sikora modra Parus caeruleus , słonka Scolopax rusticola , sowa uszata Asio otus , sóweczka Glaucidium passerinum .

Rozplanowanie poszczególnych działa ń gospodarczych na cały obszar nadle śnictwa, a wi ęc brak tak czasowej jak i powierzchniowej koncentracji czynno ści gospodarczych w jednym miejscu, powoduje rozproszenie ryzyka negatywnego oddziaływania na siedliska i populacje. Zaplanowane w poszczególnych pododdziałach czynno ści maj ą stosunkowo niewielki wpływ na populacje gatunków ptaków zwi ązanych z lasem. Prace zwi ązane z wykonaniem powy ższych zabiegów trwaj ą w konkretnym wydzieleniu najwy żej kilka do kilkunastu dni. Sprzyja to tak że utrzymaniu populacji ptaków zwi ązanych z lasami. Pojedyncze, najbli żej poło żone stanowiska ptaków gniazduj ących na powierzchni wyznaczonej do zabiegu mog ą zosta ć przez nie opuszczone. W wyniku niezamierzonego płoszenia ptaki mog ą przenie ść si ę nieco dalej do s ąsiednich pododdziałów. Mimo mo żliwego niekorzystnego wpływu zabiegów na pojedyncze stanowiska cennych gatunków, plan

71 urz ądzenia lasu nie oddziałuje długookresowo negatywnie na stan całych populacji chronionych ptaków oraz ich siedlisk.

Ptaki obszarów wodno-błotnych, bagien i łąk. Do grupy tej zaliczono nast ępuj ące gatunki: bąk Botaurus stellaris , bączek Ixobrychus minutus błotniak stawowy Circus aeruginosus , gągoł Bucephala clangula , łab ędź niemy Cygnus olor , perkoz dwuczuby Podiceps cristatus , perkoz rdzawoszyi Podiceps grisegena , perkozek Tachybaptus ruficollis , derkacz Crex crex , zimorodek Alcedo atthis , rybitwa rzeczna Sterna hirundo , strumieniówka Locustella fluviatilis, remiz Remiz pendulinus , bekas kszyk Gallinago gallinago, bielik Haliaeetus albicilla, błotniak ł ąkowy Circus pygargus, cyraneczka Anas crecca, cyranka Anas querquedula, czapla siwa Ardea cinere, dziwonia Carpodacus erythrinus, kl ąskawka Saxicola torquata, krwawodziób Tringa totanus, kulik wielki Numenius arquata, płaskonos Anas crecca, kropiatka Porzana porzana , zielonka Porzana parva , podgorzałka Aythia nyroca, rybitwa białow ąsa Chlidonias hybridus, rybitwa czarna Chlidonias niger, rycyk Limosa limosa, sieweczka rzeczna Charadrius dubius, słonka Scolopax rusticola, wąsatka Panurus biarmicus, żuraw Grus grus.

Wg ewidencji gruntów i budynków siedliska omawianych gatunków zostały zaliczone do gruntów niele śnych – nie planuje si ę na nich żadnych zada ń gospodarczych.

Ptaki krajobrazu rolniczego i miejskiego. Do grupy tej zaliczono gatunki: bocian biały Ciconia ciconia , jarz ębatka Sylvia nisoria , pustułka Falco tinnunculus , przepiórka Coturnix coturnix , dudek Upupa epops , pokl ąskwa Saxicola rubetra , ortolan Emberiza hortulana , gąsiorek Lanius collurio , srokosz Lanius excubitor , kawka Corvus monedula , wrona Corvus corone , kulczyk Serinus serinus , gil Pyrrhula pyrrhula , trznadel Emberiza citrinella , dzierlatka Galerida cristata, kobuz Falco subbuteo, kulik wielki Numenius arquata, pójd źka Athene noctua, sowa uszata Asio otus.

Plan urz ądzenia lasu nie zajmuje si ę planowaniem zabiegów gospodarczych na gruntach niele śnych, w tym rolach, pastwiskach i zabudowaniach.

Na terenie Nadle śnictwa stwierdzono występowanie 23 gatunków ssaków podlegaj ących ochronie. Dwa gatunki: wydra, bóbr zostały opisane w pierwszej cz ęś ci rozdziału, po świ ęconej gatunkom o znanych lokalizacjach. Gatunkami zwi ązanymi głównie z siedliskami niele śnymi są łasica Mustela nivalis, gronostaj Mustela erminea, rz ęsorek rzeczek Neomys fodiens (brzegi, zaro śla, pola) .

Dla populacji wymienionych gatunków nie przewiduje si ę jakiegokolwiek negatywnego wpływu pul, ze wzgl ędu na ich środowisko życia.

72 Ssaki zwi ązane z siedliskami le śnymi to: ryjówka aksamitna Sorex araneus , ryjówka malutka Sorex minutus, zębiełek karliczek Crocidura suaveolens, chomik europejski Cricetus cricetus nocek du ży Myotis myotis , nocek Natterera Myotis nattereri , nocek rudy Myotis daubentonii, mroczek pó źny Eptesicus serotinus , karlik malutki Pipistrellus pipistrellus , karlik wi ększy P ipistrellus nathusii , borowiec wielki N yctalus noctula , borowiec olbrzymi Nyctalus lasiopterus , gacek brunatny (wielkoucha) Plecotus auritus , gacek szary Plecotus austriacus, mopek Barbastella barbastellus , je ż zachodni Erinaceus europaeus, kret Talpa europaea , wiewiórka pospolita Sciurus vulgari.

Dla ochrony nietoperzy, ale tak że dla ptaków „dziuplaków”, zamieszczono w programie ochrony przyrody osobn ą wskazówk ę dotycz ącą ich ochronny czynnej. Dotyczy ona przede wszystkim ochrony drzew dziuplastych oraz rozwieszanie skrzynek l ęgowych dla ptaków oraz schronów dla nietoperzy. Skrzynki i schrony nale ży rozwiesza ć w pobli żu skraju bagien, zr ębów, upraw oraz w remizach. Wykonywane zadania gospodarcze nie b ędą negatywnie oddziaływa ć na nietoperze, je śli zalecenia te b ędą przestrzegane. Planowane zabiegi zawarte w pul całkowicie nie maj ą zastosowania w stosunku do zimowisk nietoperzy, do których nale żą głównie, na terenie Nadle śnictwa, strychy i szczeliny w murach. Wi ększe zagro żenia dla tych ssaków zwi ązane s ą przede wszystkim z zatruciem środowiska (stosowanie środków owadobójczych powoduje zmniejszanie si ę bazy pokarmowej nietoperzy i pogarszanie jej jako ści), ale plan nie obejmuje tego typu działa ń. Wpływ planu na populacje tych gatunków jest podobny jak w przypadku opisanych wy żej zwi ązanych z lasami ptaków.

Nie przewiduje si ę znacz ąco negatywnego oddziaływania planu urz ądzenia lasu na populacje chronionych gatunków zwierz ąt wyst ępuj ących w Nadle śnictwie. Wykonanie niektórych zaprojektowanych zabiegów mo że wpływa ć niekorzystnie na pojedyncze osobniki, lecz nie powinno w sposób istotny negatywnie oddziaływa ć na całe populacje cennych ssaków. Rozproszenie najbardziej niekorzystnych zabiegów (r ębni) na terenie całego nadle śnictwa oraz planowanie pojedynczych działek zr ębowych na stosunkowo niewielkich powierzchniach zmniejsza ryzyko negatywnego wpływu planu u.l.

W programie ochrony przyrody zawarte zostały liczne zapisy, których wykonanie pozytywnie wpłynie na stan populacji chronionych gatunków zwierz ąt. Poni żej przedstawia si ę najwa żniejsze z zalece ń: • w przypadku stwierdzenia nowych stanowisk l ęgowych strefowych gatunków ptaków zgłasza ć wnioski o ustalenie stref ochronnych do RDO Ś;

• nie wykonywa ć zabiegów zaprojektowanych w pul. w potencjalnych strefach ochrony całorocznej na nowych stanowiskach gatunków strefowych,

73 a w potencjalnych strefach ochrony okresowej zabiegi przeprowadza ć poza okresem ochronnym;

• ci ęcia w wydzieleniach ze stanowiskami l ęgowymi żurawia wykonywa ć poza okresem l ęgowym tego gatunku (od VIII do II), w przypadku r ębni pozostawia ć kępy o szeroko ści ok. 50 m wokół gniazd (informacja ustna dr T. Mizera);

• dla zachowania potencjalnych siedlisk pachnicy d ębowej, zaleca si ę podczas ci ęć nie usuwa ć starych przestojów d ębowych. Zaleca si ę zwrócenie uwagi na nie zinwentaryzowane do tej pory zasiedlone drzewa i pozostawienie ich do naturalnej śmierci i rozkładu;

• przed przyst ąpieniem do wykonywania zabiegów gospodarczych w danym wydzieleniu nale ży dokona ć ogl ędzin w zakresie wyst ępowania chronionych gatunków;

• przed przyst ąpieniem do zabiegów gospodarczych w wydzieleniach, gdzie zostały stwierdzone stanowiska chronionych gatunków ro ślin, grzybów i zwierz ąt, nale ży poinstruowa ć wykonawców robót le śnych w zakresie przeprowadzenia robót w sposób jak najmniej szkodliwy dla stwierdzonych gatunków;

• w przypadku zaobserwowania miejsc rozrodu i regularnego przebywania żółwia błotnego, nale ży poinformowa ć RDO Ś oraz do czasu ustalenia stref ochrony nie wykonywa ć zabiegów w promieniu 200 m od stanowiska oraz 500 m w okresie 1.03-30.09;

• informacja o wyst ępowaniu stanowisk gatunków chronionych i ich siedliskach powinna by ć umieszczana i na bie żą co aktualizowana np. w kronice Programu Ochrony Przyrody;

• w przypadku zlokalizowania miejsc wyst ępowania nietoperzy – wywiesza ć skrzynki (z wyj ątkiem miejsc wyst ępowania chronionych gatunków owadów);

• prowadzi ć fachowe szkolenia pracowników terenowych (le śniczowie i podle śniczowie) oraz kadry in żynieryjno-technicznej z zakresu praktycznej znajomo ści chronionych gatunków flory i fauny wyst ępuj ących na terenie Nadle śnictwa;

• w ramach edukacji le śnej zaleca si ę pot ępianie nagannych zachowa ń cz ęś ci młodzie ży (niszczenie mrowisk, kaleczenie kory drzew, wnykarstwo, bezmy ślne tępienie w ęż y, żab i nietoperzy, a tak że wypalanie ł ąk i ściernisk).

74 7.5 Oddziaływanie na wod ę

Zało żenia Planu urz ądzenia lasu dla Nadle śnictwa nie przewiduj ą prowadzenia melioracji wodnych, które mogłyby wpłyn ąć na tymczasowe lub stałe odprowadzenie wody z terenów Nadle śnictwa. Ma to du że znaczenie dla oceny oddziaływania, poniewa ż nienaturalne obni żanie poziomu wody mo że mie ć niekorzystny wpływ na środowisko.

W planie uwzgl ędnia si ę natomiast zapisy dotycz ące dominuj ących funkcji lasów, w śród których 28,7% powierzchni stanowi ą lasy wodochronne (3 393,26 ha). Tego typu lasy chroni ące np. źródliska czy brzegi rzek i jezior, wpływaj ą znacznie na popraw ę naturalnych stosunków wodnych.

Dodatkowo zapisy chroni ące przed wycink ą drzewostanów wzdłu ż brzegów cieków i jezior (wg ZHL nie stosuje si ę zr ębów zupełnych zlokalizowanych bezpo średnio przy źródliskach, rzekach, zaleca si ę kształtowanie ekotonów w tych miejscach – pozostawia si ę pasy drzewostanów szeroko ści ok. 50 m) zabezpieczaj ą nadbrze żne zadrzewienia i zakrzewienia oraz strefy ekotonowe.

Zabiegi zaprojektowane w planie przy uwzgl ędnieniu zalece ń programu ochrony przyrody nie b ędą wpływa ć negatywnie na stan wód obszaru Nadle śnictwa.

7.6 Oddziaływanie na powietrze

Bior ąc pod uwag ę charakter zaplanowanych prac w Nadle śnictwie, nie przewiduje si ę, aby realizacja ustale ń planu mogłaby mie ć negatywny wpływ na stan powietrza atmosferycznego. Zachowanie zasobów le śnych jest jednym z podstawowych celów gospodarowania. Realizacja zało żeń planu w żadnym wypadku nie powoduje zmniejszenia le śnych zasobów ani ich mo żliwo ści zwi ązanych z pochłanianiem dwutlenku w ęgla. Wr ęcz przeciwnie, mo żna uzna ć, że zabiegi pul poprawiaj ące stan lasów, równocze śnie polepszaj ą stan powietrza, który w du żym stopniu zale ży od produkcji tlenu oraz pochłaniania dwutlenku węgla.

7.7 Oddziaływanie na powierzchni ę ziemi

Utrzymanie ro ślinno ści le śnej, b ędące podstawowym zało żeniem gospodarowania lasami zapisane w planie urz ądzenia lasu, sprzyja zachowaniu naturalnej pokrywy glebowej oraz jest głównym zabezpieczeniem gleby przez erozją. Analizuj ąc wpływ zało żeń planu na powierzchni ę ziemi mo żna stwierdzi ć brak negatywnego oddziaływania.

75 Krótkoterminowy negatywny wpływ mog ą mie ć jedynie zr ęby zupełne i zwi ązane z nimi pozostawienie odkrytej gleby oraz przygotowanie gleby pod odnowienia. Wyci ęcie drzewostanów na powierzchniach zr ębowych mogłoby powodowa ć nasilenie erozji tylko na terenach silniej urze źbionych, które w obszarze nadle śnictwa spotykane s ą rzadko w ramach wydziele ń zaliczonych do lasów wodochronnych (co jest form ą zabezpieczenia przed erozj ą). Krótkookresowe pozbawienie ro ślinno ści (dla ka żdego zr ębu zaplanowano odnowienie lasu) na rozproszonych powierzchniach nie wpłynie negatywnie na stan gleby. Utrzymanie ro ślinno ści le śnej, b ędące podstawowym zało żeniem planu urz ądzenia lasu, sprzyja zachowaniu naturalnej pokrywy glebowej oraz jest głównym zabezpieczeniem gleby przed erozj ą. Analizuj ąc wpływ zało żeń planu na powierzchni ę ziemi mo żna stwierdzi ć brak znacz ąco negatywnego oddziaływania.

7.8 Oddziaływanie na krajobraz

Dynamika zmian krajobrazu le śnego jest nierozł ącznie zwi ązana z cyklem produkcyjnym. Plan urz ądzenia lasu wyznacza etapy tego cyklu na kolejne 10 lat, czyli uwzgl ędnia przewidziane w tym okresie zalesienia, odnowienia i zr ęby, wpływaj ąc tym samym na zmiany krajobrazu.

Ocena stopnia oddziaływania pul na krajobraz oraz jego dodatni b ądź ujemny wpływ jest zale żna od punktu widzenia. Ze wzgl ędu na środowisko le śne realizacja pul ma pozytywne oddziaływanie, poniewa ż zapewnia ci ągło ść funkcjonowania lasów. Jedynie z punktu widzenia mieszka ńców terenów okolic Leszna, zwłaszcza tych, których posiadło ści sąsiaduj ą z lasem, zmiany krajobrazu powstałe w skutek realizacji pul np. zr ęby, traktowane są jako oddziaływanie negatywnie.

Bogactwo krajobrazu omawianego Nadle śnictwa stanowi ą przede wszystkim obszary o du żych warto ściach przyrodniczych. Obszarom takim przypisano głównie cele ochronne, cz ęsto pomijaj ąc produkcyjne, co daje gwarancj ę niewielkich zmian krajobrazu na tych terenach.

7.9 Oddziaływanie na klimat

Realizacja zada ń zwartych w pul, nie powoduje zmian klimatu. Zabiegi przeprowadzane w lasach, których celem jest zachowanie ci ągło ści lasów mog ą wpływa ć tylko na krótko

76 i średnioterminow ą zmian ę mikroklimatu lokalnego, jedynie w miejscach wykonywanych zr ębów i ich najbli ższej okolicy.

Nie przewiduje si ę wyst ąpienia znacz ąco negatywnego oddziaływania zapisów planu na stan klimatu.

7.10 Oddziaływanie na zasoby naturalne

Poprzez oddziaływanie planu urz ądzenia lasu na zasoby naturalne rozumie si ę wpływ zapisów planu na zasoby drewna w lasach. Zasadniczo gospodarka le śna ma wpływa ć na zwi ększenie tych zasobów.

Obecnie wska źniki okre ślaj ące zasoby drzewne w Nadle śnictwie kształtuj ą si ę nast ępuj ąco:

• przeci ętna zasobno ść – 270 m3/ha;

• przeci ętny wiek – 58 lat;

• suma mi ąż szo ści grubizny na powierzchni zalesionej – 3 195 379 m3 brutto;

• spodziewany przyrost bie żą cy tablicowy – 786 900 m3 brutto.

Zgodnie z planem urz ądzenia lasu, w bie żą cym okresie gospodarczym zaplanowano rozmiar użytkowania przedrębnego w wysoko ści 409 590m3 brutto. W przypadku użytkowania r ębnego poziom pozyskania został optymalnie dostosowany do potrzeb hodowlanych, stanu zdrowotnego oraz potrzeb przebudowy drzewostanów – wynosi on 416 454 m3 netto. Przewidywany stan zasobów drzewnych na koniec obowi ązywania planu 3 229 407 m3 brutto (suma mi ąż szo ści grubizny na pocz ątku okresu obowi ązywania planu + spodziewany przyrost użyteczny mi ąż szo ści, pomniejszone o sum ę mi ąż szo ści grubizny przewidzianej do pozyskania). Przewiduje si ę zwi ększenie zasobów drzewnych na powierzchni le śnej 34 028 m3 brutto.

7.11 Oddziaływanie na zabytki i dobra kultury materialnej

W trakcie wykonywania prac urz ądzeniowych sporz ądzany jest wykaz walorów kulturowych znajduj ących si ę na terenie Nadle śnictwa i w jego najbli ższym s ąsiedztwie. Wykaz ten jest zamieszczony w programie ochrony przyrody wraz z dokładn ą lokalizacj ą i krótk ą charakterystyk ą. Dodatkowo w opisie taksacyjnym znajduj ą si ę informacje na temat

77 ewentualnego wyst ępowania walorów historycznych i kulturowych w poszczególnych wydzieleniach.

Plan urz ądzenia lasu nie przewiduje u żytkowania b ądź usuwania tych obiektów, a samo uwzgl ędnienie ich w tre ści pul i zarazem propagowanie ich warto ści mo żna uzna ć za wpływ korzystny dla dóbr kultury. Charakter zabiegów projektowanych w planie urz ądzenia lasu powoduje, że nie wywieraj ą one wpływu na zabytki znajduj ące si ę poza gruntami Nadle śnictwa.

7.12 Prognoza oddziaływania zabiegów planu urz ądzenia lasu na cele ochrony rezerwatów przyrody

7.12.1 Rezerwat przyrody „Dolinka”

Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie stanowiska pełnika europejskiego poło żonego na ł ące o podło żu torfowym. Lasy Nadle śnictwa Karczma Borowa nie granicz ą bezpo średnio z rezerwatem. Najbli żej poło żone s ą grunty le śne w oddz. 36 i 37 (le śnictwo Karczma Borowa). Planowane w nich ci ęcia piel ęgnacyjne nie b ędą miały żadnego wpływu na populacj ę pełnika w rezerwacie.

7.12.2 Rezerwat przyrody „Ostoja żółwia błotnego”

W planie urz ądzenia lasu dla gruntów Nadle śnictwa wchodz ących w skład rezerwatu „Ostoja żółwia błotnego” nie zaprojektowano żadnych wskazówek gospodarczych. W niektórych wydzieleniach s ąsiaduj ących z rezerwatem zaplanowano: zabiegi (Rb IIIa, trzebie że lub czyszczenia. Powołuj ąc rezerwat nie powołano otuliny zatem zabiegi nie stanowi ą zagro żenia dla przedmiotu ochrony. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie jednego z rzadkich stanowisk żółwia błotnego (Emys orbicularis) . Jeziorko śródle śne (ewidencyjne bagno), które jest głównym środowiskiem życia tego gada (wg inwentaryzacji ALP (2007) – tak że siedliskiem kumaka nizinnego) zajmuje centralne miejsce w rezerwacie i w ten sposób jest zabezpieczone przed negatywnym oddziaływaniem spoza rezerwatu. Nie przewiduje si ę negatywnego wpływu planu urz ądzenia lasu na cel ochrony rezerwatu.

78 7.13 Prognoza oddziaływania zabiegów planu urz ądzenia lasu na cele ochrony obszarów chronionego krajobrazu

„Krzywi ńsko-Osiecki Obszar Chronionego Krajobrazu wraz z zadrzewieniami im. gen. Dezyderego Chłapowskiego i kompleksem le śnym Osieczna-Góra” stał si ę obszarem chronionego krajobrazu w rozumieniu art. 153 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 ze zm.). W art. 24 tej że ustawy wskazano na zakazy, które mog ą by ć wprowadzone (brak szczegółowego rozporz ądzenia ustalaj ącego ochron ę czynn ą ekosystemów w obszarze) na terenach obszarów chronionego krajobrazu. Dotycz ą one:

„1) zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk, zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą;

2) realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko;

3) likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro żnych i nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urz ądze ń wodnych;

4) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu;

5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budow ą, odbudow ą, napraw ą lub remontem urz ądze ń wodnych;

6) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli słu żą innym celom ni ż ochrona przyrody lub zrównowa żone wykorzystanie u żytków rolnych i le śnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka;

7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno- błotnych;

79 8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem urz ądze ń wodnych oraz obiektów słu żą cych prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej lub rybackiej;

9) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 200 m od linii brzegów klifowych oraz w pasie technicznym brzegu morskiego.

2. Zakazy, o których mowa w ust. 1, nie dotycz ą:

1) wykonywania zada ń na rzecz obronno ści kraju i bezpiecze ństwa pa ństwa;

2) prowadzenia akcji ratowniczej oraz działa ń zwi ązanych z bezpiecze ństwem powszechnym;

3) realizacji inwestycji celu publicznego.

3. Zakaz, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, nie dotyczy realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, dla których przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko wykazała brak znacz ąco negatywnego wpływu na ochron ę przyrody obszaru chronionego krajobrazu.” Tabela 17. Ocena zgodno ści efektów zada ń planu urz ądzenia lasu z przestrzeganiem zakazów uj ętych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody w OChK „Krzywi ńsko-Osieckim wraz z zadrzewieniami im. gen. Dezyderego Chłapowskiego i kompleksem le śnym Osieczna-Góra”. Zakaz Ocena zgodno ści Uwagi planu urz ądzenia lasu z zakazem Zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich całkowicie zgodny Plan urz ądzenia lasu jest nor, legowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz planem racjonalnej tarlisk, zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu gospodarki le śnej. ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą. Realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć całkowicie zgodny W planie nie na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 zaprojektowano realizacji pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji tego typu przedsi ęwzi ęć . o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, całkowicie zgodny W planie umieszczono przydro żnych i nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą one zapisy o kształtowaniu z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia stref ekotonowych bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego lub i ochronie zadrzewie ń budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy nadwodnych. urz ądze ń wodnych. Zadrzewienia śródpolne i przydro żne nie dotycz ą pul Wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, - Nie dotyczy pul oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu. Wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących - Nie dotyczy pul rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym,

80 Zakaz Ocena zgodno ści Uwagi planu urz ądzenia lasu z zakazem przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budow ą, odbudow ą, napraw ą lub remontem urz ądze ń wodnych. Dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli słu żą całkowicie zgodny W planie brak zapisów innym celom ni ż ochrona przyrody lub zrównowa żone o projektowaniu zmian wykorzystanie u żytków rolnych i le śnych oraz racjonalna w stosunkach wodnych gospodarka wodna lub rybacka. na terenie obszaru. W ramach ochrony przyrody zaleca si ę nie dopuszcza ć do odpływu wód z siedlisk hydrogenicznych. Likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, całkowicie zgodny W planie brak zapisów starorzeczy i obszarów wodno-błotnych. odnosz ących si ę do gruntów niele śnych. Lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szeroko ści - Nie dotyczy pul 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem urz ądze ń wodnych oraz obiektów słu żą cych prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej lub rybackiej. Lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szeroko ści - Nie dotyczy pul 200 m od linii brzegów klifowych oraz w pasie technicznym brzegu morskiego. Plan urz ądzenia lasu nie b ędzie łamał zakazów mog ących obowi ązywa ć w OChK „Krzywi ńsko-Osieckim wraz z zadrzewieniami im. gen. Dezyderego Chłapowskiego i kompleksem le śnym Osieczna-Góra”. Wszystkie zabiegi w nim projektowane nie wpłyn ą niekorzystnie na krajobraz obszaru, ani te ż nie pogorsz ą jego walorów przyrodniczych, kulturowych i naukowo-dydaktycznych.

Granice OChK „Kompleks le śny Śmigiel – Świ ęciechowa” przebiegaj ą ok. 1,5 km od najbli ższego kompleksu le śnego b ędącego w zarz ądzie Nadle śnictwa (oddz. 36, 37 w obr. Karczma Borowa). W zwi ązku z tym nie przewiduje si ę żadnego oddziaływania planu urz ądzenia lasu na wymieniony obszar.

7.14 Prognoza oddziaływania planu urz ądzenia lasu na użytki ekologiczne

Ze wzgl ędu na brak gruntów administrowanych przez Nadle śnictwa Karczma Borowa w granicach u żytku, plan urz ądzenia lasu nie b ędzie oddziaływał na cele i przedmioty ochrony u żytku ekologicznego „Trzcinowisko”.

81 7.15 Prognoza oddziaływania planu urz ądzenia lasu na obszary siedliskowe Natura 2000

Plan urz ądzenia lasu mo że mie ć decyduj ący wpływ na ochron ę i zachowanie we wła ściwym stanie siedlisk przyrodniczych. Szczególnie istotne s ą zapisy planu dotycz ące składu gatunkowego odnowie ń lasu. Przyj ęty zestaw gatunków ma długookresowy wpływ na stan siedliska. Przy wła ściwym doborze gatunków wpływ ten b ędzie korzystny – za pomoc ą rębni zło żonych mo żna przebudowa ć siedliska z niewła ściw ą struktur ą gatunkow ą. Z drugiej strony niewła ściwe gatunki drzew przyj ęte w planie urz ądzenia lasu mog ą prowadzi ć do degeneracji siedlisk (np. duży udział sosny na siedliskach gr ądowych). Zapisy odno śnie składów gatunkowych drzewostanów dla poszczególnych typów siedliskowych lasu zawarte s ą w opisie ogólnym lasów nadle śnictwa (elaboracie). Jednak w miejscach wyst ępowania siedlisk przyrodniczych plan zaleca stosowanie specjalnych składów gatunkowych zapisanych w Programie Ochrony Przyrody. Składy te zostały zaprojektowane wg opracowania J. M. Matuszkiewicza (2008), oraz wzoru przedstawionego na Komisji Zało żeń Planu.

Tabela 18. Analiza składów gatunkowych dla siedlisk przyrodniczych zalecanych przez Plan urz ądzenia lasu Typ TSL TD Orientacyjny docelowy Orientacyjny skład gatunkowy Ocena siedliska skład gatunkowy upraw zaprojektowany w POP przyro- drzewostanu dniczego zaprojektowany w POP 9170 LM św Gb-Db Dbs 60, Gb 30, Lp, So i Dbs 50, Gb 20, So 20, Lp, Kl i TD zgodny in. 10 in. 10 z naturaln ą struktur ą gatunkow ą siedliska. LMw Gb-Db Dbs 60, Gb 30, Lp, Kl, Dbs 50, Gb 20, So 20, Lp, Kl, j.w Ol, So i in. 10 Ol, i in. 10 Lśw Gb-Db Dbs 60, Gb 30, Lp, Kl i Dbs 40, Lp 30, Gb 20, Kl i in. j.w in. 10 10 Lw Gb-Db Dbs 60, Gb 30, Lp, Ol, Dbs 40, Lp 30, Gb 20, Ol, Kl i j.w Kl i in. 10 in. 10 9190 LM św Db Dbb, Dbs 90, So i in. 10 Dbb, Dbs 60, So 30, Brz I in. 10 j.w LMw Db Dbs 90, So i in. 10 Dbs 60, So 30, Brz i in. 10 j.w Lśw Db Dbb, Dbs 90, Brz, Os i Dbb, Dbs 70, Brz 20, Os i in. 10 j.w in. 10 91E0 OlJ Js-Ol Ol 60, Js 30, Brz i in. 10 Ol 80, Js 10, Brz i in. 10 j.w 91F0 Lśw Wz-Db Db 60, Wz 30, Js, Brz i Db 60, Wz 30, Js, Brz i in. 10 j.w in. 10 Lw Js-Wz-Db Db 50, Wz 20, Js 20, Db 40, Wz 20, Ol 20, Js 10, Kl i j.w Ol, Kl i in. 10 in. 10 Lł Db-Wz-Js Js 30, Wz 30, Db 30, Db 30, Js 20, Wz 20, Ol 20, Kl i j.w Ol, Kl i in. 10 in. 10

82 Plan zakłada zwi ększony udział gatunków pionierskich takich jak sosna, olsza czy brzoza w składzie upraw (jako gatunków piel ęgnacyjnych dla gatunków głównych - np. sosna stanowi podgon dla d ębu na siedliskach LM św) i zmiany składu wraz z wiekiem drzewostanu, poczynaj ąc od uprawy (zwykle kilka tysi ęcy drzew na 1 ha), do drzewostanów docelowych (zwykle kilkaset drzew na ha) w skutek wykonywanych czyszcze ń, trzebie ży oraz naturalnego wydzielania si ę drzew.

Dla wszystkich siedlisk stwierdzono zgodno ść typów drzewostanów ze składem gatunkowym le śnych siedlisk przyrodniczych.

Powy ższej oceny dokonano z pełn ą świadomo ści ą przyj ętych metod przeprowadzonych inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych i uproszcze ń, które zostały w nich zastosowane. Powodowało to niewyró żnianie nawet kilkuhektarowych siedlisk, a tak że mikrosiedlisk. Dlatego w przypadku wyst ępowania mikrosiedlisk zasadne jest stosowanie składu gatunkowego nowo zakładanych upraw zgodnych z wyst ępuj ącymi rzeczywistymi siedliskami.

W żadnym z projektowanych składów gatunkowych plan nie zaleca wprowadzania gatunków obcych geograficznie.

7.15.1 Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie PLH300014

Przedmiotami ochrony ostoi jest 11 typów siedlisk przyrodniczych wymienionych w SDF-ie ze stanem A, B lub C oraz jeden gatunek gada. Z punktu widzenia ochrony siedlisk wa żna jest struktura wiekowa drzewostanów analizowanego obszaru. Najlepiej wykształcone fragmenty zbiorowisk identyfikuj ących le śne siedliska przyrodnicze z reguły zwi ązane s ą ze starszymi klasami wieku, gdzie mo żna si ę spodziewa ć odpowiednich ilo ści martwego drewna, a takie drzewostany stanowi ą siedliska gatunków ro ślin i zwierz ąt z dyrektywy siedliskowej. W tabeli 19 zamieszczono zestawienie powierzchni drzewostanów poszczególnych klas wieku na pocz ątku analizowanego okresu (01. 01. 2015 r.) oraz na ko ńcu okresu obowi ązywania planu, jako konsekwencj ę wykonania zawartych w nim wskazówek gospodarczych. Powierzchnia drzewostanów starszych (od V klasy wzwy ż) na pocz ątku okresu wynosi 237,19 ha, a na koniec okresu jej przewidywana powierzchnia zwi ększy si ę do 257,23 ha. Nie przewiduje si ę niekorzystnego wpływu planu na struktur ę wiekow ą drzewostanów.

83 Tabela 19. Powierzchnia d-stanów w klasach wieku na pocz ątku i na ko ńcu okresu pul (grunty Nadle śnictwa Karczma Borowa w granicach obszaru „Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie”) Powierzchnia drzewostanów w poszczególnych klasach wieku [ha] I II III IV V VI VII VIII KO Pozosta Razem 1-20 21-40 41-60 61-80 81-100 101-120 121-140 141i łe starsze grunty Pocz ątek 100,46 217,94 177,05 211,60 135,08 25,27 22,87 36,82 17,15 68,29 okresu 1 012,53 Koniec 95,44 157,64 198,50 235,43 123,37 20,50 7,79 44,38 61,19 68,29 okresu 1 012,53

Siedliska

1340 – śródl ądowe słone ł ąki, pastwiska i szuwary ( Glauco-Puccinietalia cz ęść – zbiorowiska śródl ądowe). Na terenach zarz ądzanych przez Nadle śnictwo i poło żonych w obszarze siedlisko nie wyst ępuje.

3150 – starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion . Na terenach zarz ądzanych przez nadle śnictwo i poło żonych w obszarze siedlisko 3150 wyst ępuje na powierzchni 5,13 ha, w 5 pododdziałach (59k, 60b,d, 12f, 13n (rezerwat), i 21a, obr. Karczma Borowa). Zbiorniki ramienicowe zwi ązane s ą z wydzieleniami niele śnymi. W pododdziałach znajduj ących si ę w granicach ostoi nie zaplanowano żadnych wskazówek gospodarczych (stanowi ą je grunty niele śne). Zapisy planu nie b ędą negatywnie wpływa ć na stan i powierzchni ę siedliska.

W najbli ższym otoczeniu zbiorników nie planuje si ę ci ęć rębnych. Inne zaplanowane w otoczeniu stanowisk zabiegi nie b ędą miały wpływu na stan siedliska w obszarze.

Wśród zagro żeń siedliska wymienianych z PZO wymieniane s ą zanieczyszczenia wód powierzchniowych oraz obce gatunki ryb. Czynniki niezwi ązane z pul. Działania ochronne skierowane dla siedlisk ograniczaj ą si ę do Jeziora Łoniewskiego, b ędącego poza gruntami będącymi z zarz ądzie PGL LP.

3160 – naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne. Na terenach zarz ądzanych przez Nadle śnictwo i poło żonych w obszarze siedlisko nie wyst ępuje.

6410 – zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe ( Molinion ). Na terenach zarz ądzanych przez Nadle śnictwo i poło żonych w obszarze siedlisko nie wyst ępuje.

6430 – ziołoro śla górskie ( Adenostylion alliariae ) i ziołoro śla nadrzeczne ( Convolvuletalia sepium ). Na terenach zarz ądzanych przez Nadle śnictwo i poło żonych w obszarze siedlisko nie wyst ępuje.

6510 – ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie ( Arrhenatherion elatioris ). Na terenach zarz ądzanych przez Nadle śnictwo i poło żonych w obszarze siedlisko wyst ępuje

84 w nast ępuj ących wydzieleniach oddz. 61j obr. Karczma Borowa (wg bazy INVENT) oraz 7r pow.1,94 ha (stare wydz. 7o, na podstawie bazy INVENT oraz PZO. Dodatkowo PZO (brak w bazie INVENT) podaje oddz. 7p pow. 1,02 ha (poprzedni operat 7n), jako stanowisko siedliska 6510. S ą to wydzielenia o charakterze niele śnym: ł ąka i pastwisko. Dla tych wydziele ń nie planuje si ę zabiegów gospodarczych, natomiast w PZO wymienia si ę działania ochronne skierowane dla ł ąk w celu poprawy ich stanu ochrony. Jest to u żytkowanie ko śne lub ko śno-pastwiskowe . W PZO brak zapisów odno śnie działa ń ochronnych dla siedliska w oddz. 61j.

7210 – torfowiska nakredowe ( Cladietum marisci, Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigricantis ). Torfowiska nakredowe nie wyst ępuj ą na gruntach nadle śnictwa w obszarze.

7230 – górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk. Na terenach zarz ądzanych przez Nadle śnictwo i poło żonych w obszarze siedlisko nie wyst ępuje.

9170 – gr ąd środkowoeuropejski i subkontynentalny ( Galio-Carpinetum , Tilio-Carpinetum ).

W omawianym terenie identyfikatorem siedliska jest gr ąd środkowoeuropejski Galio sylvatici-Carpinetum . Siedlisko wyst ępuje na powierzchni 79,46 ha. Wi ększo ść płatów siedliska to gr ądy w ró żny sposób zniekształcone, których stan okre ślono jako B (27,38 ha) oraz C (48,43 ha). Siedlisko gr ądu najlepiej wykształcone, ze stanem A znajduje si ę w oddz. (oddz. 82c obr. Karczma Borowa) zajmuj ą powierzchni ę 3,65 ha. W oddz. tym nie zaplanowano zabiegów gospodarczych, dlatego najlepiej wykształcone siedliska gr ądu nie s ą nara żone na negatywne oddziaływania ze strony pul w ostoi.

Znaczna cz ęść płatów siedliska obj ęta zostanie ci ęciami piel ęgnacyjnymi (47,54 ha – 59,8% powierzchni). Zarówno planowane czyszczenia jak i trzebie że nie pogorsz ą stanu siedliska. Zabiegi te charakteryzuj ą si ę mał ą intensywno ści ą ci ęć , a ich wpływ jest krótkoterminowy. Ci ęcia te zaplanowano w zniekształconych płatach siedliska (głównie C) – skład cz ęś ci drzewostanów nie odpowiada strukturze gatunkowej gr ądów (np. 62i, 79d, 79g, 11c, 17i, 18d, 18g, 19d, 21l, 22h, 23a). lub znajduj ą si ę w nim gatunki obce (59r, 60i, 60m, 7Ai) Zbyt du ży udział ma tu modrzew, sosna, świerk i brzoza. W takich miejscach POP zaleca regulacj ę składu gatunkowego – usuwanie podczas ci ęć drzew gatunków obcych ekologicznie, a promowanie gr ądowych (Db, Gb, Lp). Taki sposób wykonania zabiegu korzystnie wpłynie na stan siedliska.

Część siedliska (8,55 ha, co stanowi 9,7 % powierzchni) podlega ć b ędzie u żytkowaniu w ramach r ębni zło żonych (oddz. 15i, 14h, 20a). Zaprojektowano tu r ębnie, które

85 minimalizuj ą niekorzystny wpływ ci ęć na stan siedliska: IIIb. Zabieg b ędzie miał korzystny wpływ na siedlisko – pozwoli przebudowa ć niewła ściwe gatunkowo drzewostany (stan C i B). Planowane odnowienie tych powierzchni (pow. 3,41 ha), przy zastosowaniu składów gatunkowych zaproponowanych w POP, wpłynie pozytywnie na struktur ę gatunkow ą drzewostanu.

Niewielka intensywno ść ci ęć r ębnych w wydzieleniach ze stwierdzonym siedliskiem 9170 wpłynie pozytywnie na struktur ę wiekow ą drzewostanów gr ądów. Powierzchnia drzewostanów starszych zwi ększy si ę z 61,63 ha na pocz ątku okresu obowi ązywania planu, do 63,42 ha na ko ńcu.

Tabela 20. Powierzchnia d-stanów w klasach wieku na pocz ątku i na ko ńcu okresu pul – siedlisko 9170 (grunty Nadle śnictwa Karczma Borowa w granicach obszaru „Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie”) Powierzchnia drzewostanów w poszczególnych klasach wieku [ha] VIII I II III IV V VI VII 140 KO KDO Razem 1-20 21-40 41-60 61-80 81-100 101-120 120-140 i starsze Pocz ątek 0,74 12,36 1,13 12,56 8,02 4,73 18,11 30,77 - - 88,42 okresu Koniec - 12,10 1,39 11,26 4,07 8,97 3,77 38,33 8,55 - 88,42 okresu Zapisy planu urz ądzenia lasu nie wpłyn ą znacz ąco negatywnie na stan i powierzchni ę siedliska 9170 w obszarze.

91E0 – łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe ( Salicetum albo-fragilis , Populetum albae , Alnenion glutinoso-incanae , olsy źródliskowe).

Siedlisko zinwentaryzowano w analizowanym terenie na powierzchni 26,48 ha. Cało ść płatów siedliska to ł ęgi w stanie zniekształconym B i C. Dla żadnego z wydziele ń ze stwierdzonym siedliskiem 91E0 nie zaprojektowano cięć r ębnych. W cz ęś ci pododdziałów (ł ącznie na powierzchni 13,94 ha) zaplanowano wykonanie ci ęć piel ęgnacyjnych trzebie ży pó źnych, wczesnych oraz czyszcze ń (zabieg dotyczy 52,6% powierzchni siedliska w omawianym terenie). Ci ęcia te zaprojektowano wył ącznie w płatach zniekształconych siedlisk (stan C) – zabiegi te nie spowoduj ą pogorszenia stanu ł ęgów 91E0.

Wa żny dla zachowania wła ściwego stanu siedliska 91E0 jest wpływ planu na struktur ę wiekow ą drzewostanów. Jak wida ć powierzchnia starszych drzewostanów (od V klasy wieku wzwy ż) na koniec okresu gospodarczego wzrasta z 0,00 ha do 4,67 ha.

86 Tabela 21. Powierzchnia d-stanów w klasach wieku na pocz ątku i na ko ńcu analizowanego okresu pul – siedlisko 91E0 (grunty Nadle śnictwa Karczma Borowa w granicach obszaru „Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie”) Powierzchnia drzewostanów w poszczególnych klasach wieku [ha] I II III IV V VI VII Razem 1-20 21-40 41-60 61-80 81-100 101-120 121-140 Pocz ątek okresu 3,53 14,84 1,21 6,90 - - - 26,48 Koniec okresu - 3,53 15,48 2,80 4,67 - - 26,48

Zapisy planu urz ądzenia lasu nie b ędą negatywnie wpływa ć na stan i powierzchni ę siedliska 91E0 w obszarze.

Tabela 22. Zestawienie powierzchniowe siedlisk przyrodniczych i zaplanowanych zabiegów na gruntach Nadle śnictwa Karczma Borowa w obszarze Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie PLH300014 Kod Powierzchnia Zaplanowane Powierz Uwagi, wnioski do prognozy siedliska siedliska zabiegi chnia w obszarze na zabiegu gruntach (ha) nadle śnictwa (ha) Siedliska b ędące przedmiotem ochrony w OZW 1340 0,00 Brak zabiegów Brak negatywnego wpływu planu. 3150 7,32 Brak zabiegów Brak negatywnego wpływu planu. 3160 0,00 Brak zabiegów Brak negatywnego wpływu planu. 3260 0,00 Brak zabiegów Brak negatywnego wpływu planu. 6410 0,00 Brak zabiegów Brak negatywnego wpływu planu. 6510 2,73 Zabiegi wynikaj ące Pozytywny wpływ koszenia na stan ł ąk z obowi ązuj ącego PZO – użytkowanie ko śne lub ko śno- pastwiskowe 6430 0,00 Brak zabiegów Brak negatywnego wpływu planu. 6510 0,00 Brak zabiegów Brak negatywnego wpływu planu. 7210 0,00 Brak zabiegów Brak negatywnego wpływu planu. 7230 0,00 Brak zabiegów Brak negatywnego wpływu planu. 9170 79,46 Ci ęcia 47,54 Pozytywny wpływ ci ęć – regulacja składu gatunkowego piel ęgnacyjne drzewostanów o składzie niezgodnym z siedliskiem. Odnowienia 3,41 Wpływ długookresowo pozytywny. Rębnie zło żone 8,55 Pozytywny wpływ zaplanowanych r ębni IIIb – przyspieszenie przebudowy drzewostanu. 91E0 26,48 Ci ęcia 13,94 Pozytywny wpływ ci ęć – regulacja składu gatunkowego piel ęgnacyjne drzewostanów o składzie niezgodnym z siedliskiem. Siedliska nie b ędące przedmiotem ochrony w OZW 91F0 52,11 Ci ęcia 33,07 Pozytywny wpływ ci ęć – regulacja składu gatunkowego piel ęgnacyjne drzewostanów o składzie niezgodnym z siedliskiem. Oprócz siedlisk przyrodniczych przedmiotem ochrony w ostoi jest jeden gatunek.

Gatunki

Oprócz siedlisk przyrodniczych, przedmiotem ochrony w ostoi jest jeden gatunek gada.

87 1220 – żółw błotny Emys orbicularis. Na gruntach Nadle śnictwa znajduj ących si ę w granicach ostoi zlokalizowano jedno stanowisko gada (wg bazy INVENT oraz dokumentacji PZO – stanowisko jest w warstwie shp, natomiast plan si ę do niego nie odnosi). Znajduje si ę ono w oddz. 16b (obr. Karczma Borowa). Jest to grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji, dla którego w pul nie projektowano wskazówek gospodarczych. Jest to tak że obszar obj ęty stref ą okresow ą bielika.

Nie stwierdzono, czy jest to stanowisko miejsca rozrodu i regularnego przebywania, czy miejsce obserwacji. W wyniku prowadzonego, przez sprawuj ącego nadzór nad obszarem, monitoringu i stanowisko to mo że zosta ć uszczegółowione. Je śli żółw b ędzie tam przebywał regularnie, b ędzie to miejsce rozrodu omawianego gatunku. Wówczas Rozporz ądzenie w sprawie gatunkowej zwierz ąt okre śla ustalenie dla żółwia błotnego strefy ochronnej ścisłej w promieniu 200 m (odnosi si ę do miejsca rozrodu i regularnego przebywania) oraz 500 m okresowej. W pul w zasi ęgu 200 m od stanowiska nie planowano zabiegów gospodarczych. Planowane zabiegi gospodarcze (ci ęcia piel ęgnacyjne) w zasi ęgu 500 m nale ży wówczas przeprowadzi ć w okresie od 1.10 do 28.02.

Drugie stanowisko żółwia znajduje si ę poza gruntami ALP, równie ż nie stwierdzono tam miejsca rozrodu, jednak w przypadku takiego post ępowania, potencjalna strefa ochronna znajdowały si ę na gruntach Nadle śnictwa. W tym przypadku nale ży zastosowa ć takie same wskazówki jak w przypadku stanowiska powy żej.

Siedliska przyrodnicze i gatunki Natura 2000 w zasięgu ostoi, nie b ędące przedmiotami ochrony obszaru:

Siedliska przyrodnicze:

91F0 – łęgowe lasy d ębowo-wi ązowo-jesionowe ( Ficario-Ulmetum ).

Wydzielenia z siedliskiem 91F0 w graniach ostoi zajmuj ą ł ączn ą powierzchni ę 54,07 ha. Wszystkie płaty siedliska wyst ępuj ą w stanie B (10,96 ha) i C (43,11 ha), czyli wykazuj ą pewien stopie ń zniekształcenia.

W cz ęś ci ł ęgów wykonane zostan ą czyszczenia i trzebie że (33,07 ha). Zabiegi w wi ększo ści przypadku dotycz ą ł ęgów silnie zniekształconych - C (tylko jedno wydzielenie oddz. 7s ze stanem B) i nie spowoduj ą pogorszenia stanu siedlisk.

Dla siedlisk 91F0 w granicach obszaru Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie nie zaplanowano ci ęć r ębnych.

88 Zaprojektowane w planie zabiegi nie spowoduj ą znacz ąco negatywnego oddziaływania na stan i powierzchni ę siedliska w omawianym terenie.

Gatunki:

1355 – wydra Lutra lutra. Na gruntach nadle śnictwa znajduj ących si ę w granicach obszaru zinwentaryzowano jedno stanowisko wydry oddz. 18a. Gniazda (wg bazy INVENT) stwierdzono w okolicy jezior Drzeczkowiskiego i Witosławskiego. W wydzieleniu zaplanowano trzebie ż pó źną. Zabieg nie b ędzie negatywnie wpływa ć na siedlisko wydry, poniewa ż stałym miejscem bytowania gatunku jest oddalone o ok. 120 m jezioro.

1337 – bóbr europejski Castor fiber . Ślady bytowania bobra znajduj ą si ę w tym samym wydzieleniu, co wy żej opisanej wydry. Jest to oddz. 18a, w którym zaplanowano TP. Podobnie, jak w przypadku wydry, miejsce regularnego przebywania to jeziora Witosławskie i Drzeczkowskie. Plan urz ądzenia lasu nie b ędzie miał znacz ącego oddziaływania na populacj ę bobra w obszarze.

1188 – kumak nizinny Bombina bombina . Na omawianym terenie stwierdzono 13 stanowisk kumaka. Znajduj ą si ę one w oddz. 5k (bagno), 69h (bagno), 7Am (bagno), 12f (bagno), 13n (rezerwat), 16b (do. nat. sukcesji), 16i (bagno), 17h (bagno), 20d (bagno), 20j (bagno), 20m (bagno), 21a (bagno), 22c (d-stan, w środku bagno). Dla wszystkich wydziele ń – stanowisk kumaka w obszarze w pul nie planowano wskazówek gospodarczych. Nie stwierdza si ę negatywnego wpływu zapisów planu na obecne i potencjalne siedliska gatunku (oczka wodne, starorzecza, zbiorniki) – są to tereny niele śne, dla których w pul nie projektuje si ę wskazówek gospodarczych.

Tabela 23. Prognoza wpływu planu urz ądzenia lasu na cele i przedmioty ochrony, dla których wyznaczono obszar Natura 2000 Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie PLH300014” – siedliska przyrodnicze i gatunki wyszczególnione w SDF

Kod i nazwa Kryteria Rodzaje planowanych zabiegów gospodarczych i ich przewidywany Uwagi o siedliskach, gatunkach i ich siedliska i gatunku zachowania wpływ na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony stanie ochrony. oraz symbol stanu znaczenia dla ochrony Zalesienia Odnowienia Piel ęgnowanie Rębnie Rębnie obszaru przedmiotu drzewostanów cz ęś ciowe zupełne ochrony i przebudowa stopniowa

Siedliska przyrodnicze b ędące przedmiotami ochrony

3140 - 1 brak brak brak brak brak Brak siedliska na omawianym obszarze. twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki 2 brak brak brak brak brak z podwodnymi łąkami ramienic Charcteria spp 3 brak brak brak brak brak B

3150 starorzecza 1 brak brak brak brak brak Brak zaplanowanych zabiegów i naturalne gospodarczych w miejscach eutroficzne wyst ępowania siedliska. zbiorniki wodne ze 2 brak brak brak brak brak Brak ci ęć r ębnych wokół siedlisk. zbiorowiskami z Nympheion , Potamion 3 brak brak brak brak brak B

89 Kod i nazwa Kryteria Rodzaje planowanych zabiegów gospodarczych i ich przewidywany Uwagi o siedliskach, gatunkach i ich siedliska i gatunku zachowania wpływ na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony stanie ochrony. oraz symbol stanu znaczenia dla ochrony Zalesienia Odnowienia Piel ęgnowanie Rębnie Rębnie obszaru przedmiotu drzewostanów cz ęś ciowe zupełne ochrony i przebudowa stopniowa

6410 1 brak brak brak brak brak Brak siedliska na omawianym obszarze. zmiennowilgotne łąki trz ęś licowe (Molinion ) 2 brak brak brak brak brak C 3 brak brak brak brak brak

6510 – ni żowe 1 brak brak brak brak brak Planowane u żytkowanie ko śne lub i górskie świe że ko śno-pastwiskowe w czasie łąki u żytkowane obowi ązywania PZO. ekstensywnie 2 brak brak brak brak brak (Arrhenatherion elatioris ) C 3 brak brak brak brak brak

7140 - torfowiska 1 brak brak brak brak brak Brak siedliska na omawianym obszarze. przej ściowe i trz ęsawiska 2 brak brak brak brak brak (przewa żnie z ro ślinno ści ą 3 brak brak brak brak brak z Scheuchzerio- Caricetea) C

7210 - torfowiska 1 brak brak brak brak brak Brak siedliska na omawianym obszarze. nakredowe (Cladietum marisci, Caricetum 2 brak brak brak brak brak buxbaumii,

Schoenetum nigricantis) 3 brak brak brak brak brak B

7230 - górskie 1 brak brak brak brak brak Brak siedliska na omawianym obszarze. i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, 2 brak brak brak brak brak turzycowisk i mechowisk B 3 brak brak brak brak brak

9170 – gr ąd 1 brak 0 0 0 brak Podczas ci ęć piel ęgnacyjnych wykonana środkowoeuropejski będzie regulacja składów gatunkowych i subkontynentalny drzewostanów niezgodnych z siedliskiem. (Galio-Carpinetum, 2 brak 0 +3 0 brak Rębnia IIIb minimalizuje negatywne Tilio-Carpinetum ) konsekwencje ci ęć . Zabiegi dotycz ą tylko A siedlisk zniekształconych. Spowoduj ą 3 brak +3 +3 +3 brak przyspieszenie przebudowy drzewostanu o niewła ściwym składzie gatunkowym.

9190 kwa śne 1 brak 0 0 0 brak Podczas ci ęć piel ęgnacyjnych wykonana dąbrowy (Quercion będzie regulacja składów gatunkowych robori-petraeae ) drzewostanów niezgodnych z siedliskiem. A 2 brak +3 +3 +3 brak Rębnia IIIb minimalizuje negatywne konsekwencje ci ęć . Zabiegi dotycz ą tylko siedlisk zniekształconych. Spowoduj ą 3 brak +3 +3 +3 brak przyspieszenie przebudowy drzewostanu o niewła ściwym składzie gatunkowym.

91E0 – łęgi 1 brak brak 0 brak brak Brak znacz ąco negatywnego wpływu ci ęć wierzbowe, piel ęgnacyjnych na zniekształcone płaty topolowe, olszowe siedliska. i jesionowe 2 brak brak 0 brak brak (Salicetum albo- fragilis, Populetum albae, Alnenion 3 brak brak 0 brak brak glutinoso-incanae , olsy źródliskowe) C

91F0 ł ęgowe lasy 1 brak brak 0 brak brak Brak znacz ąco negatywnego wpływu ci ęć dębowo-wi ązowo- piel ęgnacyjnych na zniekształcone płaty jesionowe ( Ficario- siedliska. Ulmetum ) 2 brak brak +3 brak brak C 3 brak brak +3 brak brak

90 Kod i nazwa Kryteria Rodzaje planowanych zabiegów gospodarczych i ich przewidywany Uwagi o siedliskach, gatunkach i ich siedliska i gatunku zachowania wpływ na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony stanie ochrony. oraz symbol stanu znaczenia dla ochrony Zalesienia Odnowienia Piel ęgnowanie Rębnie Rębnie obszaru przedmiotu drzewostanów cz ęś ciowe zupełne ochrony i przebudowa stopniowa

Gatunki b ędące przedmiotami ochrony

1220 -żółw błotny 1 brak brak brak brak brak Brak zabiegów w wydzieleniach Emys orbicularis z potencjalnymi siedliskami bytowania C 2 brak brak brak brak brak gatunku oraz na miejscu wyst ępowania – wydzielenia.

3 brak brak brak brak brak Brak negatywnego oddziaływania planu.

Legenda: Symbole wpływu planowanych czynno ści gospodarczych na stan przedmiotów ochrony oraz symbole dotycz ące tego oddziaływania: + (plus) – wpływ dodatni, pozytywny; 0 (zero) – wpływ oboj ętny; - (minus) – wpływ ujemny, negatywny; brak – gdy brak danej czynno ści w planie; 1 – oddziaływanie krótkoterminowe, 2 – oddziaływanie średnioterminowe, 3 – oddziaływanie długoterminowe. Kryteria wpływu na siedliska przyrodnicze: Kryterium 1: naturalny zasi ęg i powierzchnia siedliska przyrodniczego. Zwi ększaj ą si ę (+), pozostaj ą bez zmian (0), zmniejszaj ą si ę (-); Kryterium 2: struktura drzewostanów i funkcje konieczne do długotrwałego zachowania siedliska przyrodniczego. Poprawiaj ą si ę (+), pozostaj ą bez zmian (0), pogarszaj ą si ę (-); Kryterium 3: stan ochrony typowych gatunków siedliska przyrodniczego. Poprawia si ę (+), pozostaje bez zmian (0), pogarsza si ę (-). Kryteria wpływu na gatunki: Kryterium 1: liczebno ść populacji gatunku. Liczebno ść populacji zwi ększa si ę (+), pozostaje bez zmian (0), zmniejsza si ę (-). Kryterium 2: Naturalny zasi ęg wyst ępowania gatunku. Zwi ększa si ę (+), pozostaje bez zmian (0), zmniejsza si ę (-). Kryterium 3: powierzchnia siedlisk odpowiednich dla rozwoju gatunku. Zwi ększa si ę (+), pozostaje bez zmian (0), zmniejsza si ę (-).

7.16 Prognoza oddziaływania planu urz ądzenia lasu na siedliska przyrodnicze znajduj ące si ę poza granicami obszarów ochrony siedlisk

Na terenach zarz ądzanych przez Nadle śnictwo i znajduj ących si ę poza obszarami siedliskowymi Natura 2000 stwierdzono wyst ępowanie dwóch niele śnych i czterech le śnych typów siedlisk przyrodniczych.

3150 – starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion . Wyst ępowanie siedliska stwierdzono na powierzchni 7,76 ha. Grunty z siedliskiem 3150 to tereny niele śne, dla których w planie nie zaprojektowano zabiegów gospodarczych.

Zabiegiem, który mo że niekorzystnie wpływa ć na stan wód siedliska 3150 mog ą by ć zr ęby zupełne, które powoduj ą okresowe zmiany stosunków wodnych w zlewni jezior. Na brzegach żadnego z wymienionych zbiorników nie stwierdzono zaprojektowanych działek zr ębowych r ębni pierwszej. W sąsiedztwie jednego stanowiska wykonana zostanie rębnia zło żona (rębnia IIIb w oddz. 103h obr. Karczma Borowa, s ąsiaduj ącym z siedliskiem 3150 w oddz. 103k). Zabieg ten charakteryzuje si ę mniejsz ą intensywno ści ą ci ęć . Podczas wykonywania nie nast ępuje gwałtowne odsłoni ęcie powierzchni, dlatego nie ma on istotnego wpływu na poziom i chemizm wód spływaj ących do zbiorników stanowi ących siedlisko 3150. Odpowiedni sposób wykonania ci ęć r ębnych zarówno zupełnych jak i zło żonych, które nie spowoduje niekorzystnych zmian w zlewni, zabezpieczaj ą zapisy Zasad Hodowli Lasu. (§ 27, pkt. 4) nie stosuje si ę zr ębów zupełnych zlokalizowanych bezpośrednio przy

91 źródliskach, rzekach, zaleca si ę kształtowanie ekotonów w tych miejscach. Tak że zalecenia zawarte w POP minimalizuj ą ryzyko pogorszenia stanu siedliska 3150 na skutek ci ęć r ębnych. Dokument ten w przypadku ci ęć r ębnych wykonywanych w sąsiedztwie siedliska 3150, 3160 i 7140 zaleca pozostawia ć od strony zbiorników pasy drzewostanu szeroko ści równej jego dwóm wysoko ściom (ok. 50 m).

Pozostałe zabiegi planowane w pobli żu zbiorników stanowi ących siedlisko 3150 (czyszczenia i trzebie że), ze wzgl ędu na mał ą intensywno ść ci ęć nie spowoduj ą niekorzystnych zmian w zlewni zbiorników eutroficznych.

Z powy ższej analizy wynika, że wykonanie zapisów planu urz ądzenia lasu nie spowoduje pogorszenia stanu siedliska 3150 oraz zmniejszenia jego powierzchni. 6510 – ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie ( Arrhenatherion elatioris ). Płaty siedlisk ł ąk ekstensywnie u żytkowanych poza granicami obszaru Natura 2000 zajmuj ą łącznie 3,64 ha. Poło żone s ą na gruntach niele śnych w oddz. 190A, 213b (obr. D ąbcze), 175j, 183Bf, 185c, 227a obr. Karczma Borowa (wg ewidencji s ą to ł ąki). Stan ł ąk oceniono głównie jako C, jedno stanowisko w stanie B. Plan urz ądzenia lasu nie przewiduje wykonania żadnych zabiegów w tych wydzieleniach. Plan urz ądzenia lasu nie ma negatywnego oddziaływania.

9170 – gr ąd środkowoeuropejski i subkontynentalny ( Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum ). Gr ądy poza obszarem Natura 2000 w Nadle śnictwie zajmuj ą 254,38 ha. Wśród gr ądów środkowoeuropejskich wyst ępuj ą wył ącznie zniekształcone płaty siedliska. Stan B okre ślono na powierzchni 221,52 ha, a C 32,85 ha.

Du ża cz ęść powierzchni zajmowanej przez omawiane siedlisko (ok. 50,9%) znajduje si ę w wydzieleniach, w których zaplanowano wykonanie cięć piel ęgnacyjnych. Są to zabiegi czyszcze ń i trzebie ży, których krótkoterminowy wpływ nie pogorszy w wi ększo ści zniekształconych płatów siedliska. Przeciwnie, dzi ęki zapisom POP wpływ zabiegów b ędzie pozytywny. Dokument ten w płatach siedliska 9170 zaleca regulacj ę składów gatunkowych – usuwanie wyst ępuj ących w nadmiernej ilo ści So, Św, Ol, Brz i promowanie Db, Gb i Lp.

Około 55% areału gr ądów podlega ć b ędzie ci ęciom w ramach r ębni zło żonych. Dominuj ą tu r ębnie IIIb (15a, 5a, 6d, 7b, 267a obr. D ąbcze, 101g, 102c, 103h, 108i, 122c, 130a, b, d, 131a, 140b), IIIa (41b, 41c, 102a obr. Karczma Borowa), IIb – kontynuacja zabiegu z poprzedniego okresu gospodarczego (6c, 266f, 264p obr. D ąbcze) i IVd (146b obr. Karczma Borowa). W cz ęś ci z wymienionych wydziele ń, skład drzewostanów nie odpowiada strukturze gatunkowej gr ądów – mo że dominowa ć w nich sosna, dęby wyst ępuj ą w niektórych z tych wydziele ń w niewielkim udziale lub graby spotyka si ę jedynie sporadycznie. Zaplanowane r ębnie, przy zastosowaniu składów gatunkowych

92 zaprojektowanych w POP, pozwol ą przebudowa ć drzewostany zdegenerowanych płatów siedliska. Wpływ r ębni zło żonych i zwi ązanych z nimi odnowie ń mo żna uzna ć za długookresowo pozytywny.

Nie przewiduje si ę wyst ąpienia znacz ąco negatywnego oddziaływania zapisów planu urz ądzenia na stan i powierzchni ę siedliska 9170 wyst ępuj ącego poza obszarami Natura 2000.

9190 – kwa śne d ąbrowy ( Quercion robori-petraeae ). Na terenach Nadle śnictwa znajduj ących si ę poza granicami obszarów siedliskowych Natura 2000 siedlisko wyst ępuje na ł ącznej powierzchni 221,78 ha. Stan siedliska przedstawia si ę nast ępuj ąco: kategori ę B okre ślono na powierzchni 152,53 ha, C – 69,25 ha. Nie wyst ępuj ą tu siedliska w stanie A.

W wi ększo ści płaty siedliska znajduj ą si ę w wydzieleniach, dla których zaprojektowano wykonanie ci ęć piel ęgnacyjnych – trzebie ży i czyszcze ń (73,6% powierzchni siedliska poza OZW). Podobnie jak w poprzednio opisywanym siedlisku gr ądów, zabiegi te nie pogorsz ą ju ż zniekształconych form d ąbrów. Tak jak w opisanych wcze śniej gr ądach, program ochrony przyrody na drodze trzebie ży i czyszcze ń zaleca regulowa ć skład gatunkowy kwa śnych dąbrów. Nale ży ogranicza ć ilo ść , wyst ępuj ących tu cz ęsto jako znacz ąca domieszka, sosny, brzozy, buka oraz świerku. Przy takim sposobie wykonania zabiegu, ci ęcia będą pozytywnie wpływa ć na stan siedliska.

W 12 pododdziałach, w których znajduje si ę siedlisko 9190 zaplanowano r ębnie zło żone. Dwa spo śród obj ętych r ębniami wydziele ń znajduje si ę na etapie przebudowy (planowane s ą ci ęcia uprz ątaj ące). Skład gatunkowy siedliska 9190 poza obszarami Natura 2000 cz ęś ciowo odbiega od po żą danego. Zaprojektowane razem z odnowieniami r ębnie zło żone pozwol ą przebudowa ć drzewostany o niewła ściwym składzie gatunkowym. Zabiegi długookresowo pozytywnie wpłyn ą na stan siedliska.

Zapisy planu urz ądzenia lasu nie b ędą znacz ąco negatywnie wpływa ć na stan i powierzchni ę siedliska 9190.

91E0 – łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe ( Salicetum albo-fragilis , Populetum albae , Alnenion glutinoso-incanae , olsy źródliskowe). W omawianym terenie licznie wyst ępują płaty siedliska w stanie zniekształconym. Siedliska w stanie B zajmuj ą ł ącznie 148,93 ha, natomiast siedliska w stanie C o 250,55 ha.

Na powierzchni 210,60 ha tj. 52,7% zaprojektowano ci ęcia piel ęgnacyjne. Zabiegi te dotycz ą tylko zniekształconych płatów siedliska i nie pogorsz ą jego stanu.

Dwana ście wydziele ń podlega u żytkowaniu w ramach r ębni Ib (25,76 ha). Rębnie zupełne oddziaływaj ą średniookresowo niekorzystnie na siedlisko 91E0. Wyci ęcie

93 drzewostanu powoduje zmiany w warunkach świetlnych i wilgotno ściowych, mo że mie ć te ż niekorzystny wpływ na gleb ę. W celu zabezpieczenia siedliska przyrodniczego w wydzieleniu 197c (obr. D ąbcze) zaplanowano r ębni ę jedynie na cz ęś ci siedliska, tak, aby ł ączna powierzchnia poddana zabiegowi nie przekraczała 3,00 ha. Pozostałe płaty zajmuj ą mał ą powierzchni ę ok. 2,00 ha. Konieczno ść takiego zagospodarowania wynika ze złego stanu sanitarnego drzewostanów, głównie zamierania jesionu, ale tak że, w niektórych przypadkach z powodu wydłu żonego kształtu wydziele ń (utrudniaj ącego zakładanie gniazd).

Ze wzgl ędu stosunkowo niewielk ą powierzchni ę siedliska 91E0 jaka została obj ęta rębniami zupełnymi (5,8%) czasowe pogorszenie stanu opisywanego siedliska wyst ąpi tylko w miejscach wykonywania zabiegu i nie b ędzie miało znacz ącego wpływu na siedlisko znajduj ące si ę na omawianym obszarze.

W celu ograniczenia negatywnych skutków Rb Ib, ZHL wskazuj ą na obowi ązek pozostawiania biogrup na zr ębach przy stosowaniu r ębni Ib (§ 27, pkt 5.) w celu stabilizacji siedliska.

Rębnie zło żone wraz z odnowieniem zaplanowano dla czterech wydziele ń. S ą to ci ęcia uprz ątaj ące r ębni IIIa (201a, obr. D ąbcze i 194m obr. Karczma Borowa) oraz ci ęcia gniazdowe r ębni IIIb (oddz. 213 obr. D ąbcze, 223l obr. Karczma Borowa). Zabiegi te charakteryzuj ą si ę mał ą intensywno ści ą ci ęć i nie b ędą wpływały negatywnie na stan siedliska.

Zapisy planu nie b ędą znacz ąco negatywnie wpływa ć na stan i powierzchni ę siedliska 91E0 omawianego terenu.

91F0 – łęgowe lasy d ębowo-wi ązowo-jesionowe ( Ficario-Ulmetum ). Łęgi zajmuj ą do ść du żą łączn ą powierzchni ę na gruntach Nadle śnictwa, poza OZW tj. 411,36 ha, wszystkie siedliska znajduj ą si ę w stanie zniekształconym B (179,89 ha) i C (231,47 ha).

W miejscach wyst ępowania siedliska zaplanowano wiele zabiegów. Ci ęcia piel ęgnacyjne zaprojektowano na powierzchni ł ącznej powierzchni 181,96 ha. Płaty siedliska podlega ć b ędą zabiegom trzebie ży wczesnych i pó źnych oraz czyszcze ń pó źnych, które nie powinny spowodowa ć pogorszenia zniekształconych siedlisk. W wydzieleniach z siedliskiem 91F0 plan zaleca podczas wykonywanych trzebie ży i czyszcze ń wykona ć regulacj ę składu gatunkowego drzewostanów – redukowa ć nadmiern ą liczebno ść rosn ącej tu sosny, olszy i brzozy a promowa ć wi ązy, jesiony oraz d ęby. Taki sposób wykonania ci ęć wpłynie pozytywnie na stan siedliska.

94 Na powierzchni 7,67 ha zaplanowano dla ł ęgowych lasów d ębowo-wi ązowo- jesionowych u żytkowanie r ębni ą Ib. Wydzielenia obj ęte u żytkowaniem to oddz. 251f, 254o, 199f, 213a, 242g (obr. D ąbcze). S ą to siedliska zniekształcone (głównie stan C, tylko 213a w stanie B). Konieczno ść takiego zagospodarowania wynika, tak jak w przypadku siedliska 91E0 ze złego stanu sanitarnego drzewostanów – zamierania jesionu, ale tak że, w pojedynczych przypadkach z powodu wydłu żonego kształtu wydziele ń (utrudniaj ącego zakładanie gniazd). Rębnie zupełne b ędą oddziaływa ć średniookresowo negatywnie na siedlisko w zwi ązku z odsłoni ęciem powierzchni i zmiany w warunkach świetlnych i wilgotno ściowych. Jednak pogorszenie to nast ąpi tylko w pojedynczych płatach siedliska, które zajmuj ą niespełna 2% powierzchni siedliska na omawianym obszarze Nadle śnictwa (poza OZW). Dodatkowo ZHL wskazuj ą na obwi ązek pozostawiania biogrup na zr ębach przy stosowaniu r ębni Ib (§ 27, pkt 5.) w celu stabilizacji siedliska.

Rębnie zło żone zaplanowano dla 16 wydziele ń, w których zlokalizowano siedlisk lasów łęgowych 91F0. Ł ącznie jest to powierzchnia 54,37 ha, co stanowi 13,6% siedliska w obszarze. W śród planowanych r ębni zło żonych znalazły si ę r ębnia IIb, IIIa i IIIb, przy czym w 7 przypadkach (111c, 182d, 201j, 204a, 227h, k, obr. D ąbcze, 192b obr. Karczma Borowa) r ębnie stanowi ą kontynuacj ę z poprzedniego okresu gospodarczego. Zabiegi te wraz z odpowiednim składem gatunkowym odnowie ń nie b ędą wpływały negatywnie na siedlisko.

Nie przewiduje si ę długookresowo negatywnego wpływu zapisów planu urządzenia lasu na stan i powierzchni ę siedliska 91F0.

Tabela 24. Zestawienie powierzchniowe siedlisk przyrodniczych i zaplanowanych zabiegów na gruntach Nadle śnictwa Karczma Borowa poza obszarami siedliskowymi Natura 2000 Kod Powierzchnia Zaplanowane Powierzchnia Uwagi, wnioski do prognozy siedliska siedliska poza zabiegi zabiegu (ha) obszarami OZW na gruntach nadle śnictwa (ha) 3150 7,76 brak w miejscu - W wydz. s ąsiadujacym na zakłada ć gniazd w odległo ści 50 wyst ępowania m od granicy z oddz. 103k. siedlisk Brak negatywnego oddziaływania planu przy zastosowaniu (Rb IIIb w wskazówki ochronnej. oddz. 103h (s ąsiaduj ące z siedliskiem) 6510 12,34 brak - Brak negatywnego oddziaływania planu. 9170 254,38 Ci ęcia 129,42 Pozytywny wpływ ci ęć – regulacja składów gatunkowych piel ęgnacyjne gr ądów. Rębnie 100,94 Pozytywny wpływ r ębni – przebudowa drzewostanów ze zło żone składem gatunkowym nie odpowiadaj ącym siedlisku. Odnowienia 46,07 Pozytywny wpływ zabiegów – przebudowa drzewostanów ze składem gatunkowym nie odpowiadaj ącym siedlisku.

95 Kod Powierzchnia Zaplanowane Powierzchnia Uwagi, wnioski do prognozy siedliska siedliska poza zabiegi zabiegu (ha) obszarami OZW na gruntach nadle śnictwa (ha) 9190 221,78 Ci ęcia 163,36 Pozytywny wpływ ci ęć – regulacja składów gatunkowych piel ęgnacyjne dąbrów. Rębnie 49,78 Pozytywny wpływ r ębni – przebudowa drzewostanów ze zło żone składem gatunkowym nie odpowiadaj ącym siedlisku. Odnowienia 16,01 Pozytywny wpływ zabiegów – przebudowa drzewostanów ze składem gatunkowym nie odpowiadaj ącym siedlisku. 91E0 399,48 Ci ęcia 210,60 Brak negatywnego wpływu zaplanowanych ci ęć . piel ęgnacyjne Rębnie 20,78 Wpływ średniookresowy negatywny dla pojedynczych zupełne płatów. Brak negatywnego wpływu zabiegów dla siedliska na omawianym obszarze. Sposób u żytkowania jest uzasadniony złym stanem sanitarnym drzewostanów oraz wydłu żonym kształtem wydziele ń. Rębnie 8,17 Pozytywny wpływ r ębni – przebudowa drzewostanów ze zło żone składem gatunkowym nie odpowiadaj ącym siedlisku. Odnowienia 25,77 Pozytywny wpływ zabiegów – przebudowa drzewostanów ze składem gatunkowym nie odpowiadaj ącym siedlisku. 91F0 411,36 Ci ęcia 181,96 Pozytywny wpływ ci ęć – regulacja składów gatunkowych piel ęgnacyjne łęgów. Rębnie 7,67 Wpływ średniookresowy negatywny dla pojedynczych zupełne płatów. Brak negatywnego wpływu zabiegów dla siedliska na omawianym obszarze. Sposób u żytkowania jest uzasadniony złym stanem sanitarnym drzewostanów – zamieranie jesionu oraz wydłu żonym kształtem wydziele ń Rębnie 54,37 Pozytywny wpływ r ębni – przebudowa drzewostanów ze zło żone składem gatunkowym nie odpowiadaj ącym siedlisku. Odnowienia 28,99 Pozytywny wpływ zabiegów – przebudowa drzewostanów ze składem gatunkowym nie odpowiadaj ącym siedlisku.

7.17 Prognoza oddziaływania planu urz ądzenia lasu na specjalne obszary ochrony ptaków

7.17.1 Zbiornik Wonie ść PLB300005

Przedmiotami ochrony w obszarze jest 9 gatunków ptaków, których środowisko życia stanowi ą głównie tereny otwarte, wodno-błotne. Dane o lokalizacji stanowisk (i ich braku na omawianym obszarze) poszczególnych gatunków pochodzą z inwentaryzacji wykonanej przez na potrzeby Planu Zada ń Ochronnych dla obszaru specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 „Zbiornik Wonie ść ” PLB300005, zleconych przez Regionaln ą Dyrekcj ę Ochrony środowiska w Poznaniu. Wykonawc ą inwentaryzacji oraz całego PZO była firma Biotope (2011). Dodatkowo wykorzystano dane pochodz ące z bazy INVENT.

96 Wyniki inwentaryzacji wskazuj ą, że na gruntach Nadle śnictwa Karczma Borowa nie wyst ępuj ą stanowiska ptaków b ędących przedmiotami ochrony obszaru. Analiza zawarta w tabeli 25 dotyczy potencjalnych miejsc wyst ępowania chronionych ptaków.

Natomiast wyniki wcze śniejszych inwentaryzacji (baza INVENT) wskazuj ą, że na omawianym obszarze znajduje si ę 1 stanowisko żurawia Grus grus (A127) w oddz. 13x (obr. Karczma Borowa). Istnieje du że prawdopodobie ństwo (na co wskazuj ą wyniki inwentaryzacji przeprowadzonych na potrzeby PZO), że obecnie żuraw w ww. wydzieleniu nie wyst ępuje. Zaplanowano tam TP. W celu zabezpieczenie potencjalnego stanowiska żurawia zabieg nale ży wykona ć poza okresem l ęgowym żurawia.

Tabela 25. Przedmioty ochrony w obszarze „Zbiornik Wonie ść ” PLB300014 nie wyst ępuj ące na gruntach Nadle śnictwa i ich potencjalne siedliska.

Nazwa Kod Ocena Potencjalne siedliska Wpływ planu urz ądzenia lasu Natura z SDF 2000 Bączek A022 C Płytkie zbiorniki wodne z pasami Brak negatywnego wpływu pul na Ixobrychus trzciny lub pałki. potencjalne siedliska na terenach minutus nadle śnictwa w ostoi. Pogorzałka A060 C Stawy hodowlane z szerok ą stref ą Brak negatywnego wpływu pul na Aythya nyroca szuwarów, eutroficzne jeziora, potencjalne siedliska na terenach zbiorniki zaporowe, rzadziej nadle śnictwa w ostoi. starorzecza Zielonka A120 C Zbiorniki z pasem trzcin, sitowia i Brak negatywnego wpływu pul na Porzana parva inn ą ro ślinno ści ą bagienn ą na potencjalne siedliska na terenach brzegach wód stoj ących nadle śnictwa w ostoi. Żuraw Grus A127 C Rozległe bagna w śród lasów, Brak negatywnego wpływu pul na grus torfowiska, wrzosowiska, nad potencjalne siedliska na terenach jeziorami i starorzeczami. Zalewane nadle śnictwa w ostoi. łąki, strefy przybrze żne.

Rybitwa rzeczna A193 C Zbiorniki wodne, rozlewiska rzeczne i Brak negatywnego wpływu pul na Sterna hirundo płycizny jezior. Zwłaszcza z potencjalne siedliska na terenach ro ślinno ści ą szuwarowa. nadle śnictwa w ostoi. Rybitwa czarna A197 C Bogate w ro ślinno ść bagna, Brak negatywnego wpływu pul na Chlidonias niger starorzecza z nisk ą ro ślinno ści ą potencjalne siedliska na terenach szuwarow ą, rozlewiska rzeczne i inne nadle śnictwa w ostoi. śródl ądowe zaro śni ęte zbiorniki wodne Gęś zbo żowa A039 C Tereny zalewowe, doliny rzek i Brak negatywnego wpływu pul na Anser fabalis jeziora. potencjalne siedliska na terenach nadle śnictwa w ostoi. Gęgawa A043 C Słodkowodne zbiorniki g ęsto Brak zaplanowanych zabiegów na Anser anser poro śni ęte trzcinami, bagniste ł ąki i potencjalnych siedliskach. Brak moczary. negatywnego wpływu planu. Krakwa A051 C Zbiorniki o rozległej toni wodnej - Brak negatywnego wpływu pul na Anas strepera jeziora i stawy. potencjalne siedliska na terenach nadle śnictwa w ostoi.

Gatunki ptaków wymienione w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, które nie są przedmiotami ochrony obszaru, wyst ępuj ące w granicach ostoi na granatach Nadle śnictwa:

97 A067 Gągoł Bucephala clangula. Według dokumentacji PZO dla obszaru Zbiornik Wonie ść PLB300005 na gruntach Nadle śnictwa znajduje si ę jedno stanowiska gągoła w oddz. 1f (obr. Karczma Borowa). Jest to gatunek migruj ąc, który zamieszkuje wody stoj ące i płyn ące na terenach nizinnych. Zwykle niezb ędne warunki do jego wyst ępowania to stare – z reguły ponad 100-letnie – drzewostany li ściaste, mieszane i iglaste, obfituj ące w dziuple po dzi ęciole czarnym (czasem znacznie oddalone od zbiorników wodnych) oraz ró żnego typu wody z bogat ą faun ą bezkr ęgowców. G ągoł lokalnie wyst ępuje tak że na stawach i jeziorach poło żonych na peryferiach i w obr ębie osiedli ludzkich. Mo że zasiedla ć równie ż bardzo niewielkie śródle śne oczka wodne. Poza okresem l ęgowym notowany na wszelkiego rodzaju zbiornikach wodnych.

D-stany ponad 100-letnie w N-ctwie Karczma Borowa w zasi ęgu ostoi zajmowa ć b ędą na ko ńcu obowi ązywania planu pow. 28,52 ha (obecnie 34,50 ha). Nast ąpi niewielki ubytek drzewostanów przeszło 100-letnich. Zaplanowane r ębnie to wył ącznie r ębnie zło żone, IIIa i IIIb, które nie powoduj ą drastycznych zmian w drzewostanie, nie dochodzi do odsłoni ęcia znacznych powierzchni oraz znacz ącego ubytku drzew do zasiedlenia. Zapisy pul nie b ędą wpływały znacz ąco na potencjalne miejsca wyst ępowania g ągoła.

A075 Bielik Haliaeetus albicilla . Stref ę ochrony dla jego jedynego znanego stanowiska lęgowego w ostoi ustalono w le śnictwie K ąkolewo. W wydzieleniach gdzie zlokalizowana jest strefa ochrony całorocznej, plan urz ądzenia lasu nie planuje zabiegów gospodarczych. W pododdziałach strefy ochrony okresowej zaprojektowano ci ęcia r ębne IIIb, tzrebie że wczesne i czyszczenia pó źne. Zabiegi w strefie okresowej zostan ą przeprowadzone, zgodnie z Rozporz ądzeniem w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt, poza okresem l ęgowym bielika.

Plan nie b ędzie nagatywnie oddziaływał na stanowisko bielika w obszarze Natura 2000.

7.18 Przewidywane oddziaływanie na integralno ść obszarów Natura 2000

Przez integralno ść obszaru Natura 2000 rozumie si ę spójno ść czynników strukturalnych i funkcjonalnych warunkuj ących zrównowa żone trwanie populacji gatunków i siedlisk przyrodniczych, dla ochrony których zostały wyznaczone obszary Natura 2000. Z przeprowadzonej analizy wpływu zapisów planu na siedliska i gatunki obszarów naturowych Nadle śnictwa wynika, że zapisy te nie wpłyn ą negatywnie na stan siedlisk i gatunków stanowi ących przedmioty ochrony ostoi. Mimo planowania licznych zabiegów potencjalnie szkodliwych dla przedmiotów ochrony obszarów Natura 2000, w pul zapisano

98 wskazania eliminuj ące negatywne oddziaływania: pozostawianie drzew zasiedlonych, przestoi d ębowych i wysokich pniaków podczas ci ęć na stanowiskach pachnicy d ębowej, zaprojektowanie specjalnych składów gatunkowych odnowie ń w miejscach wyst ępowania siedlisk przyrodniczych, regulacja składów gatunkowych podczas ci ęć piel ęgnacyjnych. Zapisy planu nie zmieniaj ą sposobu u żytkowania gruntów omawianego terenu, przez co nie powoduj ą zmian w zasi ęgu i powierzchni poszczególnych ekosystemów wyst ępuj ących w obszarach programu Natura 2000. Jak wynika z analizy zamieszczonej w poprzednich rozdziałach, zapisy planu urz ądzenia lasu nie powoduj ą istotnej zmiany stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz populacji zwierz ąt i ich siedlisk stanowi ących przedmioty ochrony w obszarach Natura 2000. Wła ściw ą ochron ę obszarów Natura 2000, niezale żnie od zapisów planu urz ądzenia lasu, zapewnia zaanga żowanie Nadle śnictwa w problematyk ę ochrony przyrody. Świadcz ą o tym takie działania jak przeprowadzenie inwentaryzacji siedlisk Natura 2000, prowadzenie trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej, prowadzenie przebudowy drzewostanów zgodnie z wymaganiami siedliskowymi, szeroko prowadzona edukacja, zaanga żowanie w ochron ę stanowisk bielika i bociana czarnego, prowadzenie gospodarki le śnej zgodnie ze standardami certyfikacji FSC i PEFC. W projekcie planu urz ądzenia lasu Nadle śnictwa brak zabiegów mog ących naruszy ć integralno ść obszarów.

99 8. Przewidywane rozwi ązania maj ące na celu zapobieganie i ograniczenie negatywnych oddziaływa ń planu na środowisko

Zapisy zawarte w planie urz ądzenia lasu nie zawieraj ą wskazówek, które mog ą znacz ąco negatywnie wpłyn ąć na środowisko lub obszary Natura 2000, w tym w szczególno ści na cele ochrony tych obszarów. Niektóre postanowienia planu, mog ą by ć potencjalnie niekorzystne dla podlegaj ących ochronie gatunków i siedlisk wyst ępuj ących na terenach Nadle śnictwa. W planie zapisano jednak szereg wskazówek ochronnych oraz uszczegółowiono sposoby wykonania zaprojektowanych w nim zabiegów, tak by negatywne oddziaływanie nie nast ąpiło. W poni ższej tabeli przedstawia si ę przewidziane przez plan sposoby minimalizowania potencjalnie niekorzystnych działa ń.

Tabela 26. Zapisy planu ograniczaj ące negatywny wpływ potencjalnie niekorzystnych działa ń Obszar negatywnego wpływu Negatywne Sposoby ograniczenia negatywnego oddziaływanie oddziaływania zapisane w planie Czyszczenia, trzebie że, r ębnia IIIb, odnowienia, Bezpo średnie – Podczas zabiegów plan zaleca si ę omija ć zaplanowane w miejscach gdzie wyst ępuj ą gatunki niszczenie ro ślin. stanowiska wymienionych chronionych i ro ślin chronionych: mokradłoszka zaostrzona, rzadkich gatunków ro ślin podczas ci ęć i gajnik l śni ący, wawrzynek wilczełyko, lilia zrywki i odnowie ń. złotogłów, listera jajowata, widłak go ździsty (lokalizacja w tabeli 15). Zabiegi planowane w miejscach wyst ępowania cisa Bezpo średnie – Podczas zabiegów plan zaleca si ę omija ć pospolitego (lokalizacja w tabeli 15). niszczenie drzew. stanowiska cisa i nie prowadzenie ci ęć w jego bezpo średnim otoczeniu. Rębnie zło żone, trzebie że i czyszczenie w miejscu Bezpo średnie – Ci ęcia wykona ć poza okresem l ęgowym wyst ępowania żurawia płoszenie ptaków, żurawia. niszczenie l ęgów. Pozostawi ć pasy drzewostanu, w przypadku odnalezienia gniazda Siedlisko 3150 w oddz. 103k Pośrednie – zmiany W przypadku r ębni IIIb w oddz. 103h obr. stosunków wodnych Karczma Borowa, s ąsiaduj ącym z siedliskiem 3150 w oddz. 103k, gniazda wykona ć w odległo ści ok. 50 m od granicy z wydzieleniem Rębnie zupełne Ib zaplanowane w płatach siedliska Bezpo średnie Plan zaleca zostawianie k ęp powy żej 5% 91E0 i 91F0 (stanowiska rozdział 7.16) średniookresowe. drzewostanu co powinno przyspieszyć Pogorszenie stanu regeneracje siedliska oraz stosowanie siedlisk odpowiednich składów gatunkowych przyrodniczych. odnowie ń.

100 9. Rozwi ązania alternatywne do rozwi ąza ń zastosowanych w planie

Zapisy planu urz ądzenia lasu nie zawieraj ą zalece ń, które powoduj ą znacz ąco negatywne oddziaływanie na środowisko lub obszary Natura 2000. Działania minimalizuj ące potencjalnie negatywne zapisy planu zostały zamieszczone w programie ochrony przyrody i przytoczone w poprzednim rozdziale. Cz ęść z nich mo żna uzna ć za rozwi ązania alternatywne w stosunku do zazwyczaj stosowanych zabiegów gospodarczych – stosowanie specjalnych składów gatunkowych odnowie ń dla siedlisk przyrodniczych.

101 10. Wykonawcy prac

Opracowanie wykonano w Biurze Urz ądzania Lasu i Geodezji Le śnej Oddział w Poznaniu. Projekty map w GIS wykonała mgr in ż. Karina Ostrowska-Gruszczewska. Analiz ę danych i prognoz ę oddziaływania planu wykonała mgr in ż. Katarzyna Giełda-Pinas.

Nadzór i kontrol ę nad cało ści ą prac sprawował Z-ca Dyrektora BULiGL Oddział w Poznaniu mgr in ż. Piotr Kubala.

Kierownik Pracowni Starszy asystent taksatora mgr in ż. Eugeniusz Jakubowski mgr. in ż. Katarzyna Giełda Pinas

Z-ca Dyrektora Oddziału

mgr in ż. Piotr Kubala

102 11. Literatura i materiały pomocnicze

1. Antczak A., Buszko-Briggs M., Wronka M. i in. (2003): Natura 2000 w lasach Polski – skrypt dla ka żdego. 2. Biuro Urz ądzania Lasu i Geodezji Le śnej Oddział Pozna ń (2004): Plan urz ądzenia lasu Nadle śnictwa Karczma Borowa na lata 2005 - 2014, Pozna ń 3. Biuro Urz ądzania Lasu i Geodezji Le śnej Oddział Pozna ń (2010 r) Prognoza Oddziaływania na Środowisko i Obszary Natura 2000 Planu Urz ądzania Lasu Nadle śnictwa Karczma Borowa na okres 01.01.2010 r.- 31.12.2014 r. 4. Dobro ń A. M (2012) Program ochrony środowiska na lata 2012-2016 z perspektyw ą do 2020 r. Aktualizacja 5. Chylarecki P., Sikora A., Ceniana Z. (2009): Monitoring ptaków l ęgowych – poradnik metodyczny dotycz ący gatunków chronionych Dyrektywa Ptasi ą. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa. 6. Głowaci ński Z. (2002): Czerwona lista zwierz ąt gin ących i zagro żonych w Polsce, PAN – Instytut Ochrony Przyrody, Kraków. 7. Inspekcja Ochrony Środowiska (2012): Ocena stanu chemicznego i ilo ściowego jednolitych cz ęś ci wód podziemnych w 2011 roku. Biblioteka Monitoringu Środowiska Warszawa. 8. Instrukcja urz ądzania lasu (2011). Centrum Informacyjne Lasów Pa ństwowych, Warszawa. 9. Jackowiak B., Celka Z., Chmiel J., Latowski K., Żukowski W. (2007): „Red list of vascular flora of Wielkopolska (Poland)”. Biodiversity: Research and Conversation” Vol. 8-8/2007. 10. Jędrzejewski W., Nowak S., Stachura K., Skierczy ński M., Mysłajek R.W., Niedziałkowski K., J ędrzejewska B., Wójcik J.M., Zalewska H. & Pilot M. (2005): Projekt korytarzy ekologicznych ł ącz ących Europejsk ą sie ć Natura 2000 w Polsce. Opracowanie dla Ministerstwa Środowiska. Białowie ża: Zakład Badania Ssaków PAN. 11. Kleczkowski A. (red.) Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony. Instytut Hydrologii i Geologii In żynierskiej Akademii Górniczo-Hutniczej, Kraków 1990. 12. Kondracki J., (2009): Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa ss.1-444 13. Kukuła J, Magnuski K., Mi ś R., Wa żyński B., Żółciak E. (1997): Zagadnienia praktyczne z urz ądzania Lasu. Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu. Pozna ń.

103 14. Makomaska-Juchniewicz M., Perzanowska J.: Ogólne zalecenia dla ochrony typów siedlisk oraz gatunków zwierz ąt (poza ptakami) i ro ślin wymienionych w zał ącznikach I i II Dyrektywy Siedliskowej, przewidywane na terenach Specjalnych Obszarów Ochrony sieci Natura 2000 w Polsce – strona internetowa http://natura2000.gdos.gov.pl. 15. Matuszkiewicz J. M. (2007): Regionalne optymalne składy gatunkowe drzewostanów w typach siedliskowych lasów i zespołach le śnych. Warszawa (mskr). 16. Matuszkiewicz J. M. (2008): Regionalizacja geobotaniczna Polski. IGiPZ PAN Warszawa (mskr). 17. Matuszkiewicz J.M. (2002): Zespoły le śne Polski. Wyd. Naukowe PWN Warszawa. 18. Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szel ąg Z. (2006): Czerwona lista ro ślin i grzybów Polski. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN Kraków. 19. Najbar B. (2000): Mo żliwo ści działa ń lokalnych w ochronie rodzimych gatunków płazów i gadów. Bociek, biuletyn Lubuskiego Klubu Przyrodników nr 3. 20. Pawlaczyk P. (2008): Natura 2000 – niezb ędnik le śnika. Wydawnictwo Klubu Przyrodników. Świebodzin. 21. Programu ochrony środowiska Powiatu Pozna ńskiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012-2015; 22. Program Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012 – 2015; 23. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020. 24. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podr ęcznik metodyczny – strona internetowa http://natura2000.gdos.gov.pl . 25. Rastrowa Mapa Podziału Hydrograficznego Polski. (2007): Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej 26. Grygier P i in.. (2011): Zasady hodowli lasu. PGLLP, Warszawa 27. Rutkowski P. (2009): Natura 2000 w le śnictwie. Ministerstwo Środowiska. Warszawa. 28. Standardowe Formularze Danych dla obszarów Natura 2000 – strona internetowa http://natura2000.eea.europa.eu/# . 29. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 30. Wi ęcko E. red praca zbiorowa (1996): Słownik encyklopedyczny le śnictwa, drzewnictwa, ochrony środowiska, łowiectwa oraz dziedzin pokrewnych. Wydawnictwo SGGW. Warszawa. 31. WIO Ś (2012): Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce. 32. WIO Ś w Poznaniu (2013): Roczna ocena jako ści powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2012.

104 33. Wo ś A (1999): Klimat Polski. Wyd. Naukowe PWN. Warszawa. 34. Zielony R., Kliczkowska A. (2012): Regionalizacja przyrodniczo-le śna Polski 2010. Centrum Informacyjne Lasów Pa ństwowych, Warszawa ss. 221-224

105 12. Zał ączniki

Do niniejszej prognozy zał ączono Map ę obszarów chronionych i funkcji lasu sporz ądzon ą w skali 1:20 000.

106