Naturvernverdiar I Askvika-Området Askvoll Kommune
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Naturvernverdiar i Askvika-området Askvoll kommune - Sogn og Fjordane Ei utgreiingom verneverdianesom knyterseg til Askvika-området,med utgangspunkti natur- verninteressene,spesielt med siktepå å in- formereom dei verneinteressenesom gjeld våt- marksområdaog naturtypen. Ved Gunnar Godd Vipe Vanellus vanellus Foto : S.EftelAnd Fylkesmannen i Sogn og Fjordane Hermansverk - juli 1980 Etter oppmoding frå Miljøverndepartementethar Fylkes- mannen i Sogn og Fjordane sett igang arbeidet med ein verneplan for våtmarksområdei fylket. Ein vonar at eit første utkast vil verte ferdig i siste halvdel av 1981. Dette første utkastet vil då bli sendt ut til førebels fråsegn. På bakgrunn av innkomne førebels fråsegnervil eit revidert, endeleg framlegg bli sendt ut til fråsegn i samsvar med § 18 i "Lov om naturvern". Deretter vil framlegg og innkomne fråsegner - saman med fylkesmannensi endelege vurdering - verte oversendt Miljøverndepartementetfor slutthandsaming. På grunn av ulike interessersom gjer seg gjeldande i området Askvika, Leira og Kyllaren i Askvoll kommune (jfr. skriv frå Miljøverndepartementetav 2. november 1978) har det vore framsett ynskje om ei utgreiing av naturverninteressenei området.- Denne utgreiinga ligg no føre og vert sendt ut til orientering. FagkonsulentGunnar Godø er fagleg ansvarleg for ut- greiinga. Opplysninganeog vurderinganeer basert på feltregistreringarsom vart starta opp i 1974 etter initiativ frå naturvernkonsulentenog med økonomisk støtte frå Miljøverndepartementet. a1d Ulveseth -fylkesmann- n Bj rdan -naturvernkonsulent- INNHALD Side FØREORD 1 1, INNLEIING 2 Fig. 2a: Kart over Askvika og Leira 4 Fig. 2b: Kart over Kyllaren 5 Fig, 3 : Bilete av Askvika 6 Fig. 4 : Bilete av Leira 7 2, KVA ER VÅTMARK? 8 2.1 Funksjon 9 2.2 Produktiviteten i våtmark 2.3 Våtmarksfugl 10 2.4 Utbygging eller vern? 11 3, ULIKE VÅTMARKSTYPAR 15 3.1 Våtmark på fastlandet a. Myrområde b. Elvar og bekkar c. Næringsfattige vatn og innsjøar d. Middels næringsrike vatn og innsjøar e. Næringsrike vatn og innsjøar 16 f. Myrvatn 3.2 Elvemunningar a. Estuarier b. Deltaområde 17 3.3 Våtmark i fjorder og .langs kysten a. Tidevassoner b. Gruntvassområde 18 c. Djupare fjordar d. Strandsoner i avskjerma farvatn e. Avskjerma, grunne bukter og vågar f. Fersk- og brakkvassbukter 19 g. Grunne straumar og sund h. Laguner 3.4 Landareal langs kysten a. Holmar og skjer b. Ulike strandsoneområde 4, VÅTMARK I SOGN OG FJORDANE 20 5, ASKVIKA, LEIRA OG KYLLAREN 22 side 5.1 Området 22 5.1.1 Geologi 5.1.2 Klima 5.1.3 Naturtype 23 - Askvika - Leira 24 - Kyllaren 5.2 Plante og dyrelivet 25 5.3 Puglefaunaen 27 5.3.1 Andefuglar 5.3.2 Vadefuglar 29 5.3.3 Måsefuglar 32 5.3.4 Andre våtmarksfuglar 33 Tabell 1: Observerte fuglearteri Askvika, Leira, Kyllaren i perioden 1974-79 35 5.4 Interessekonflikteri området (Utbyggings- interessene) 39 5.4.1 Nydyrkingsinteressene 5.4.2 Vegplanane 40 5.4.3 Industriområdet 41 6, KONKLUSJON 42 7, LITTERATURLISTE 43 FIGURAR OG TABELL: Fig. 1 : Bilete av dvergsnipe 3 Fig. 2a: Kart over Askvika og Leira 4 Fig. 2b: Kart over Kyllaren 5 Fig. 3 : Bilete av Askvika 6 Fig. 4 : Bilete av Leira 7 Fig. 5 : Bilete av canadagås og grågås 7 Fig. 6 : Arealutnyttingaav kulturlandskapeti dei siste hundre åra 12 Fig. 7 : Skjematiskframstilling av strandengmed soneinndeling 26 Fig. 8 : Grågås (observasjonari tida 6.-12.08.78i Leira) 28 Fig, 9 : Tjeld (observasjonari Askvika og Leira) 30 Fig. 10: Vipe (observasjonari Askvika og Leira) 31 Fig. 11: Hettemåse (obervasjonari Askvika) 33 Fig. 12 : Stare (observasjonari Askvika) 34 Tabell 1: Observertefuglearter i Askvika, Leira og Kyllaren i perioden 1974-79 35 GUNNAR GODØ NATURVERDIARI ASKVIKA-OMRADET 1 ASKVOLL KOMMUNE -- SOGNOG FJORDANE Ei utgreiingom verneverdianesom knyterseg t 1 Askvika-områdetMed utgangspurikti naturvern- interessene- spesieltmed siktepå å informere om dei verneinteressenesom gjeld våtmarksområda og naturtypen. 1. INNLEIING Miljøverndepartementethar i dei seinare åra gått inn for å få utarbeidt fylkesviseverneplanar av ulike naturtypar som t.d. edellauvskog,myr, våtmark og sjøfugllokalitetar.Ein får såleis ei samla vurdering av fleire områdeut frå eit større materiale. Tidlegare utarbeiddeein verneforslagfor einskilde lokalitetar, som t.d. Moldvær i Askvoll som vart freda ved Kg1. res. av 4. juli 1958. Det første planutkasteti samband med verneplananei Sogn og Fjordane var for edellauvskogsom var ferdig i 1979. Ein liknande plan for våtmark vil truleg vere ferdig i løpet av 1981. Om lag 30 område vil etter alt å døme bli tekne med i forslaget,på grunn- lag av synfaringarog registreringarav over 200 våt- marksområdei fylket. I Askvika, Leira og Kyllaren kom feltregistreringane først i gang i 1974. Det viste seg snart at området var ein særs viktig fuglebiotop,særleg for artar som har tilknytningtil våtmark som t.d. ender og vadefuglar (fig. 1). På grunn av utbyggingsinteressenei området, og særleg planane om veg over Askvika, har det vist seg å vere behov for ei særskiltutgreiing om naturverninteressene i Askvika, Leira og Kyllaren (fig. 2) Forslag om vernereglarog skjøtseltiltakvil først bli lagt fram i "Utkast til verneplanfor våtmark i Sogn og Fjordane fylke", etter samrådingmed grunneigarane, kommunenm.f1. Fig. 1 DvergsnipeCalidris minuta. Foto : Svein Efteland =8 / • • Nrone =A : - Fig.2a - Askvika og Leira 0)5A , ""---• rn 100m 200m 300m s i4.01H ).";." .. ...... V H :jeleite 0)S Grunne 24/1\i. aue I .... .....----- -..... -• —+ 7r-« • u, sl.,A \) .:_.,.._._.,.." Ve(en e •••... ' -- -----=ir----'-''-r'ot1 1 ,, , ,:, Xz,- \ / ("`•&•-• I /4/24,25;27 ,„___...,,0) oW 'F))H /44/9,13 ) , 7 •' • .. % )).,1 .......,•,_-.:', / / . \ . ‘,....„ \ „„.L.4).--s---"‘-'' , . H A , ,• • • 7 , ) 2 / 1 - «;,'•_-...../-1‘,\_........)<•"---' ••: s ' • \ \ \ y2 \ - ----..s \ • '.!5 24/2 \ \ 414,• ,, , ,,4:-.8c.:.B ' '---,,__= t?'J - I 1 =A ,--,-\\,...- --\ ----;_! i: 24A1168,6)1 ,)1 \ 7/0 —.-- 24/4 , .,..„:..\_:,-,-:,--,,..„--,...„..., .3 : Borgja A skheia . ,, )14 c\ --, \ :-...,:>::,-;r8-r.tiri-‘ ) (24/ 9., -7' \---'-----1:.-::— . • - ,.'K.:\ , 100(- 1- - ', ,--.2'4/- \\ y33 . .., . 's ‘ \‘5‘°\ \\ 1 (..---,,V1-i ,s, , '!''3' I ) \ \ )17/ l's.-..ed tb / " 24 --._----„ • ,,,,. „.--7 .----- --'.-.--.:P--- „" 1 '-`:_,j / /41/ 1' ' //8 „.....-",>---, ' '-‘,"-__',./ // ,----,-;,,,,==1",'''' : / , _•_ °57/ 4-=-.. ° -' B------:- oc:=,11 ..'o • - , / 2y 0 j fr i ; 8 "b"., j‘e?' .t3 i =/)A r's )‘) ) . -). ))....../ I — V •••-•","*"...).„))), .)` P••••'-•-•-> Ci '' . --f )) sl' ^N /---.' • ';'-• . si„.~...... • ' 3 ""): • ...=8" 0 _ ./ =A / - •). 4 ' -:4 --- fi \ 1 A r\./;:_..1-i/t2• ' » .)'...-.. = e)\ , -'.......) • ___,....-i- \ ))) ''-')- \•-: -1‘)i Skute , :.,...--- ' = • A )\ `',,,, . ), `,..!.,-../4i 1 ' , -,-7,.....',......„.......H.::::,..:: ... - . .., . -7',---- . ,-.------:...„.„:\ .\ 24A ' ) I V ) \ = 24/, = A = A ' . • • . ))...,);..J2.. 4/3, if _ A \•.:)..)\)„,') f ) 24/9,13..../ . • ) V A : A.s:,ki.0. 6 )\ • Y9,13 n =A 27/15 ..' • '. ...;....:2-:•::..• 2-%3 24Å; • • .0erunk ',.• i .. •...... 2.79 4", TL\met :" .- 0, I.v i .18 _ " - , A= =s • •' 4t'›N 24A2 .•\ 1\27/2 . • =A =A Grunne Askv ).‘• / 0)14/4 Eictsv ko r, Fig.2b - Kyllaren jj) .391 Om 100m 200m 300m '••• :.„..• '1D \\ (V\ • • ‘‘. ' • •'N N\-›-• ._ n/f,ittes, 4>i (1,P,'• I,) )._., i'',•‘,'-‘',,`E,,‘‘ • i / ,, ;/, (/,,, r, \; 111 1 :,-, ! ,:,..... :,..:- ', , -- ',..•\) `. ' . ,\' ' ''' :,,\.\1,, `. \ ( „--, / • f17/ "------_- «‘x.,‘-:;--;:---,1 W \,,„\,,‘ , ,• • , I i / \ '''s. `,\ \ \ \ .: .. TET 67( 11; _ : 4L--- ( -1 ..-- . ' R ingstod • --, — \ , - A Fristod "7. •25 0/k1 26/3 d • Fig.3 Askvika sett mot sør (frå riksveg 608), i bakgrunnen Olset. Vegtrasen (etter alternativ A), vil gå rett over Askvika, til høgre på biletet. I dette området er nokre av dei viktigaste beiteplassane for våtmarksfugl i Askvika. Foto : G.Godø Fig.4 Leira sett frå vest, Kyllaren i bakgrunnen mot venstre. Foto : G.Godø Fig. 5 Canadagås Branta canadensisog grågås Anser anser. Foto : G.Godø KVA ER VÅTMARK? Våtmark er eit nytt omgrep i det norske språket, og omfattar langt meir enn det som ein umiddelbart set i samband med oppbygginga av ordet: våt mark. Ordet er omsett frå engelsk "wetlands", jamfør også den svenske omsetjinga til "våtmarker". Om re et "våtmark" er definert som alle overfløymde eller vassmetta område, både naturlege og kunstige, ermanente, midlertidi e, stilleståande eller flytande, ferskt brakt eller salt. Dette vil m.a. omfatte naturområde som: - alle typar av myrområde - elvemunningar, grunne og stilleflytande elve- strekningar - strandeng, fjøre- og gruntvassområde i bukter og sund ved kysten og i skjergarden (ned til 6 m djupne) - sumpområde, tjern og grunne småvatn - grunne bukter og viker i større innsjøår Ut frå topografiske, geologiske, hydrologiske og biologiske kriterier er det såleis eit uhyre ueinsarta utval av miljø som her er sett saman. Fellesgrunnlaget er at vatn i ei eller anna form er til- stades, og i avgjerande grad pregar miljøet. Vatn er med andre ord hovudkomponenten, som dannar sjølve grunn- laget for det mangfaldige og ofte særprega plante- og dyrelivet som ein finn i tilknyting til våtmarksområda. For mange kan ordet våtmark virke noko kunstig. Men innan det zoologiske fagområdet - og særleg innan ornitologien - har våtmarksomgrepet vist seg å vere nyttig. Fleire fuglearter er gjennom heile sin livs- syklus avhengig av våtmark i vidaste forstand, sjølv om dei gjennom året kan pendle mellom ulike miljø: Hekkeplassar på myrar og ved skogstjern, i trekktidene rastar dei i frodige sump- og strandområde og over- vintrar