مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران )پیاورد سالمت) دوره 14 شماره 2 خرداد و تیر 1399، 108-120

مقاله پژوهشی

بررسی عدالت در توزیع پزشکان عمومی و متخصص در استان خوزستان: سال 1396

احمد طهماسبی قرابی۱، امین ترابی پور۲، منصور ظهیری۳

دریافت مقاله : مهر 1398 چکیده پذیرش مقاله : فروردین 1399 زمینه و هدف:توزیع عادالنهی منابع بخش سالمت، همواره یکی از چالشهاي اصلی این بخش بوده است. با توجه به نيازهاي مراقبت سالمت، توزیع عادالنهی پزشكان عامل تعيينكننده در سياستهای نظام سالمت است. مطالعهی حاضر با هدف بررسی عدالت در توزیع پزشکان عمومی و متخصص در استان خوزستان انجام شد. روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی و مقطعی بود. دادههای مربوط به جمعیت از طریق مرکز آمار ایران و تعداد پزشکان، از طریق معاونتهای بهداشت، درمان و توسعه منابع انسانی، سازمان نظام پزشکی و سازمان مدیریت و برنامهریزی استان در سال 1396 جمعآوری گردید. سپس با استفاده از شاخصهای نسبت)در 1000 نفر جمعیت(، ضریب جینی و منحنی لورنز، عدالت در توزیع پزشکان بررسی شد. ضریب جینی و منحنی لورنز با استفاده از نرم افزار Excel استخراج شد. یافتهها: شهرستانهای هندیجان)5/0( و هفتکل)49/0( بیشترین نسبت پزشک عمومی به جمعیت و خرمشهر)12/0( و بندر ماهشهر)11/0( کمترین نسبت را داشتند. بیشترین نسبت پزشک متخصص به جمعیت را شهرستان کارون با 75/0 و کمترین * نویسنده مسئول : منصور ظهیری؛ نسبت را باوی)04/0(، حمیدیه)05/0( و اللی)07/0( داشتند. ضریب جینی توزیع پزشک عمومی و متخصص در استان بهترتیب دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی 19/0 و 33/0 بهدست آمد. فاصلهی بین منحنی توزیع پزشکان عمومی و متخصص و خط برابری در منحنی لورنز، موید ضرایب

شاپور اهواز Downloaded from payavard.tums.ac.ir at 22:56 IRST on Saturday September 25th 2021 مزبور می باشد. : Email نسبت پزشکان عمومی و متخصص به جمعیت در کل استان پایین است ولی توزیع پزشک عمومی و متخصص نسبتا [email protected] نتیجه گیری: عادالنه بوده است. سیاستگذاران و مدیران بخش سالمت استان باید به افزایش نسبت پزشک عمومی و متخصص به جمعیت در شهرستانهای استان توجه ویژه داشته باشند. واژههای کلیدی: ضریب جینی، توزیع، پزشک عمومی، پزشک متخصص، خوزستان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی، کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، اهواز، ایران

2 استادیار گروه مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، اهواز، ایران

۳ دانشیار گروه مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، اهواز، ایران بررســی عدالت در توزیع...

مقدمه پايين بودن نسبت پزشك به جمعيت، توزيع در جامعه متعادلتر از ديگر

رشد و توسعهی هر جامعه در بهرهمندی صحيح از منابع انساني كشورهاي منطقه است. بهعنوان مثال شواهدي وجود دارد كه جريان

است)1(. نيروی انساني بهعنوان يك عامل راهبردي در سازمانها و از توزيع پزشكان در اياالت متحد آمريكا از مناطق شهري به روستايي

اساسیترین بخشهای خدمات مراقبتهای بهداشتی و درمانی است. است كه اين حالت بر اثر فشار اقتصادي شكل گرفته است)9(. در

به همین دلیل برنامهریزی در این بخش باید به عنوان جزء اصلي از ژاپن نيز كمبود پزشكان از مشكالت جدي بهداشتي درماني است؛

برنامهریزی نظام سالمت بهشمار آید)4-2(. همچنین تخصيص عادالنهی به طوريكه از نظر تعداد پزشك در واحد جمعيت در ميان 30 كشور عضو

نيروي انساني متخصص به جمعيت، شرط الزم براي دستيابي به سالمت Organization for Economic Cooperation and Development) OECD(،

براي همه است)5(. چالشهای عمده در بحث نيروي انساني شامل ژاپن جزو چهار كشور انتهايي ميباشد)10(. سازمان بهداشت جهانی

نامناسب بودن تعداد، كيفيت، نوع، روش توزيع)توزیع جغرافيايي، شغلي و گزارش داده است که نیمی از جمعیت جهان در مناطق روستایی زندگی

يا تخصصي، سازماني و يا از نظر جنسيتي( و عملكرد كاركنان است که این می کنند، درحالی که کمتر از یک چهارم پزشکان در این مناطق خدمت

پدیدهی پیچیده و ناخوشایند بهصورت عدم تعادل و توازن در نظام سالمت می کنند)11(.

خودنمايي ميكند)1(. تعداد پزشکان، بیانگر در دسترس بودن نیروی کار در ايران استانهای برخوردار نسبت به استانهاي محروم از نظر

است و یکی از متداولترین و اساسیترین موضوعات سیاستگذاری پزشك به جمعيت، نسبت تخت بيمارستاني و نسبت آزمايشگاه طبي و

بخش بهداشت در زمینهی متخصصان کشورهای در حال توسعه از جمله راديولوژي به جمعيت تا سه برابر متفاوتتر است. يعني استانهاي برخوردار

ایران است)7و6(. سه برابر بيشتر نسبت به استانهاي محروم از اين امكانات برخوردارند)12(.

توزيع پزشك در مناطق مختلف هميشه محل مناقشه بوده است افزایش تعداد نیروی انسانی پزشک، این امکان را برای وزارت بهداشت

و اين موضوع حتي در كشور آمريكا نيز متفاوت است. تعداد پزشك به فراهم کرد تا با توجه به گستردگی جغرافیایی کشور و گسترش شبکهها و

جمعيت تا بيش از دو برابر در بين ایالتهای این کشور فرق میكند. ژاپن، مراکز بهداشتی و درمانی، سطح خدمات ارایه شده را بهطور سریع افزایش

استراليا و كانادا نيز به نحوي با مشكل توزيع پزشک مواجه هستند. در دهد)13(. هنگاميكه پزشكان در جامعه به اندازهي كافي در دسترس نباشند،

انگلستان به دليل وجود نظام ًكامال تنظيم شده، توزيع جغرافيايي پزشكان مشكالت كوچك بهداشتي ميتوانند توسعه يابند و منجر به بيماريهاي Downloaded from payavard.tums.ac.ir at 22:56 IRST on Saturday September 25th 2021 كنترل میشود. مشكلي كه كشور ما با آن روبروست، فقط افزايش تعداد جدي و مزمن شوند)14(. توزيع نامناسب جغرافيايي پزشكان، مختص

پزشكان عمومي نيست، بلكه مشكل توزيع اين پزشكان در مناطق مختلف كشور ايران نيست؛ بلكه توزيع نامناسب پزشكان و تمركز آنها در مناطق

كشور است)8(. اگرچه نظام سالمت در جهان بهطورگسترده با چالش شهري و پيرو آن كمبود در مناطق غيرشهري مدتهاست كه بهعنوان يك

كمبود نيروي انساني و توزيع نامناسب آن مواجه است، اما تالشهاي اخير مشكل سياسي در همهی كشورها مطرح است)15(.

در جهت توسعهی سياستگذاريهاي منابع انساني در نظام سالمت، اغلب به نظر ميرسد در نظام سالمت ايران تاكنون روشي جامع، مبتني

بر روي كشورهاي در حال توسعه تمركز دارد)7(. موضوع عدالت در توزيع بر شواهد و مناسب براي تخصيص منابع انساني بر اساس نيازهاي واقعي

نيروي پزشكي امري مهم و مورد توجه در تمامي كشورها بهخصوص مردم طراحي و مورد استفاده قرار نگرفته است و هنوز تخصيص آن بيشتر

كشورهاي با درآمد باال میباشد. بهعنوان مثال در كشورهاي اروپاي براساس روشهاي سنتي موجود صورت ميگيرد كه در نتيجه باعث شده

غربي كه نسبت پزشك به جمعيت باالست، تساوي در توزيع جغرافيايي است تا توزيع و استفاده از منابع محدود ناعادالنه انجام شود و از طرفي

پزشكان بهتر از ديگر كشورها نيست. از سوي ديگر در انگليس با وجود بسياري از نيازهاي اساسي مردم بدون پاسخ بماند)16(. با وجود این، اگر

مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران )پیاورد سالمت( دوره 14 خرداد و تیر 1399 109 احمد طهماسبی قرابی و همکاران

تعداد پزشکان موردنیاز در یک محدودهی جغرافیایی تامین شود، توزیع نشد.

نامتوازن جغرافیایی آنها میتواند منجر به دسترسی نامناسب به خدمات مطالعات قابل توجهی در خصوص توزیع نیروی انسانی در حوزهی

درمانی در مناطقی با کمبود پزشک شود. همچنین در مناطقی که مازاد بهداشت و درمان انجام شده است. وجه تمایز مطالعهی حاضر با سایر

نیروی پزشک وجود دارد این امر باعث ارایه خدمات درمانی بیش از حد مطالعات این است که اوال، این مطالعه پس از اجرای طرح تحول سالمت

و به دنبال آن افزایش خطاهای پزشکی و عوارض جانبی میشود)17(. انجام شد. ثانیا، پژوهش حاضر شامل کلیه پزشکان عمومی و متخصص

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در راستای توزيع نيروي انساني شاغل در همه شهرستانهای استان)و نه فقط پزشکان زیرمجموعه وزارت

متخصص در ايران، اقداماتي از قبیل سطحبندي ارایه خدمات سالمت، بهداشت( بود. این مطالعه با هدف بررسی عدالت در توزیع پزشکان

ارسال نيروهاي متخصص به مناطق محروم در قالب طرح نيروي انساني عمومی و متخصص شاغل در استان خوزستان انجام شد. به همین منظور

و برنامه پزشك خانواده انجام داده است)18(. روشهای ذکر شده اغلب در این پژوهش از شاخص ضریب جینی و منحنی لورنز که برای بررسی

حالت حاكميتي داشته و استفاده از آنها نتوانسته است كارايي و اثربخشي عادالنه بودن توزیع ثروت، درآمد و منابع بهکار میرود)27-24( استفاده

الزم را داشته باشد و مشكالت مربوط به عدم دسترسي مردم به نيروهاي شد. از این طریق میتوان با اطالع از نحوهی توزیع پزشکان، یافتههای مهم

متخصص در بسياري از مناطق همچنان وجود دارد)19(. ارتقای سالمت به و ارزشمندی را برای مدیران و مسئوالن استانی و همچنین متولیان وزارت

همراه توزیع عادالنه امکانات بهداشتی در ایران همواره از جایگاه ویژهای بهداشت فراهم نمود تا مبنايي براي برقراري عدالت در توزيع این منابع

برخوردار است و سیاستگذاران در برنامههای توسعه اقتصادی اجتماعی انسانی پایهگذاری شود. توزیع جغرافیایی پزشکان یک چالش اساسی برای

به دنبال تحقق این هدف بودند)20(. بخش بهداشت و درمان در راستای دستیابی به عدالت در دسترسی به خدمات بهداشتی و از شاخصهای مهم

تحقق عدالت اجتماعی، نیازمند تربیت و توزیع مناسب نیروی انسانی در برابری در عملکرد/ارزیابی کارایی سی ستمهای بهداشتی است)7(. بدیهی

کلیه مراکز ارایه خدمات بهداشتی درمانی و گستره مکانی و زمانی مورد است با این اقدام میتوان در مسیر تحقق عدالت در دسترسی)فیزیکی،

نیاز افراد جامعه است)21(. برنامهريزي و توزيع مناسب نيروي انساني اقتصادی، مکانی و زمانی( و بهرهمندی از خدمات سالمت گام برداشت.

متخصص در نظام سالمت هر كشوری حایز اهميت است و از اين طريق روش بررسی ميتوان دستيابي به مراقبت سالمت عادالنه و مطلوب را تسهیل نمود)22(. Downloaded from payavard.tums.ac.ir at 22:56 IRST on Saturday September 25th 2021 توزیع نابرابر منابع انسانی و امکانات و تسهیالت بهداشتی و درمانی این مطالعه به روش توصیفی و بهصورت مقطعی و گذشتهنگر

میتواند بر روی نابرابریها در پیامدهای سالمت تاثیر بگذارد. همچنین انجام شد و از لحاظ هدف کاربردی بود. جامعهي پژوهش را کلیه پزشكان

بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی و ارتقای سطح سالمت جامعه به عمومی و متخصصی تشکیل میدادند که در سال 1396 در استان خوزستان

توزیع عادالنهی این منابع وابسته است)23(. با توجه به اینکه در چند سال به کار پزشکی اشتغال داشتهند)پزشکان بخش دولتی، خصوصی و عمومی

اخیر طی برنامهی طرح تحول نظام سالمت، پزشکان بیشتری در مناطق غیردولتی(. نمونهی پژوهش همان جامعهی پژوهش)کلیه پزشکان عمومی

کمتر برخوردار توزیع شدهاند، و نظر به اینکه نیروی انسانی بهویژه پزشک و متخصص شاغل در استان خوزستان( بود و نمونهگیری صورت نگرفت.

مهمترین منبع در جهت دستیابی به پوشش همگانی سالمت میباشد، اطالعات مربوط به پزشکان عمومی و متخصص شاغل در استان از طریق

لزوم مطالعه در خصوص حل مشکل توزیع این گروه احساس میشد؛ از سازمان نظام پزشکی، معاونتهای درمان، بهداشت و توسعه مدیریت

طرفی، عمده جامعه پژوهش در چنین مطالعاتی در کشور، پزشکان عمومی و منابع دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز و سازمان مدیریت و

و متخصص شاغل در مراکز تابع دانشگاههای علوم پزشکی بودهاند و برنامهریزی استان خوزستان)مرکز آمار( دریافت شد. برای تعیین اعتبار

مطالعهای که توزیع پزشکان را در همه سازمانها بررسی کرده باشد یافت دادههای این بخش، آمارهای بهدست آمده از مراکز فوق با یکدیگر مقایسه

110 مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران )پیاورد سالمت( دوره 14 خرداد و تیر 1399 بررســی عدالت در توزیع...

شد و همچنین از طریق بررسی میدانی یکی از شهرستانها)شوشتر( با توزیع درآمد مورد بررسی به حداکثر نابرابری کامل در یک توزیع کامال

آمارهای مزبور، اقدام به راستیآزمایی شد؛ که در نهایت دادههای سازمان ناعادالنه. اندازهی ضريب جيني بين صفر و يك تغيير ميکند. در حالت

مدیریت و برنامهریزی استان مالک این مطالعه قرار گرفت. همچنین برابري كامل، صفر و در حالت نابرابري كامل، يك است)25(. معموالً اگر

اطالعات جمعیت استان خوزستان براساس جمعیت سال 1395 و برآورد این شاخص بین 2/0 تا 35/0 باشد، توزيع ًنسبتا متعادل و اگر ميان 0/35

سال 1396 مركز آمار ايران بهعنوان مستندترين پايگاه آمار جمعيتي كشور تا 5/0 باشد توزيع ًنسبتا نابرابر و اگر میان 5/0 تا 7/0 باشد توزيع ًكامال

در ايران استخراج شد. ابزار جمعآوری اطالعات در این پژوهش استفاده از نابرابر است. روشهاي مختلفي جهت محاسبه ضريب جيني وجود دارد

اسناد و مدارک موجود در سازمانهای مرتبط ذکر شده بود. این اطالعات كه در مطالعهی حاضر از فرمول ارایه شده بهوسيله Brown استفاده شده

پس از اخذ مجوز از دانشگاه و هماهنگی با سازمانهای مربوط دریافت است. در فرمول ضريب جيني xi درصد تجمعی تعداد جمعیت و yi درصد

شد. در این پژوهش برای سنجش توزیع عادالنهی پزشك عمومی و تجمعي متغيرهاي منابع مورد اشاره و n تعداد فواصل طبقاتي به تفكيك

متخصص شاغل در استان خوزستان از دو شاخص از شاخصهای مهم متغيرهاي موجود ميباشد)26(.

عدالت، یعنی شاخص منحنی لورنز و شاخص ضریب جینی و همچنین رابطه 1:

نسبت به جمعیت)در 1000 نفر( استفاده شد. سپس از نرم افزار Excel منحنی لورنز )Lorenz Curve(: توسط ماکس لورنز در سال 1905

برای ورود و تجزیه و تحلیل دادهها استفاده شد. میالدی برای نشان دادن توزیع درآمد در یک جامعه معرفی شد. قطر مربع

ضریب جینی )Gini Coefficient(: از نظر هندسی برابر است نشان یدهنده توزیع عادالنه درآمد جامعه است. هر چه تحدب این منحنی

با نسبت مساحت بین منحنی لورنز و خط برابری به کل منطقهی زیر بیشتر باشد، توزیع درآمد و ثروت جامعه ناعادالنه تر و هر چه به سمت

خط برابری است)24(. از نظر آماری، عبارت است از نسبت نابرابری قطر برود عادالنه تر است)مطابق نمودار 1()27(. Downloaded from payavard.tums.ac.ir at 22:56 IRST on Saturday September 25th 2021

نمودار 1: منحنی لورنز

منحني لورنز مكان هندسي نقاطي است كه مختصاتشان متخصص شاغل)محور Yها( را نشان میدهد. كه در اين نمودار خط 45

درصدهای تجمعي جمعيت و درآمد و یا هزینه(در این پژوهش پزشك درجه نشانهی عدالت در توزيع است و هر مقدار منحني از اين خط دور

عمومی و متخصص شاغل( ميباشد. منحنی لورنز یک بعد درصد تجمعی شود به معني ناعادالنه بودن توزيع است)25(.

تعداد جمعیت)محور Xها( و بعد دیگر درصد تجمعی پزشك عمومی و

مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران )پیاورد سالمت( دوره 14 خرداد و تیر 1399 111 احمد طهماسبی قرابی و همکاران

یافتهها جدول 1: نسبت پزشکان عمومی و متخصص به جمعیت به تفکیک شهرستان

شهرستان نسبت پزشک نسبت پزشک نسبت کل درصد جمعیت از درصد پزشک درصد پزشک عمومی متخصص پزشک کل جمعیت استان عمومی از کل متخصص از کل )در 1000 نفر( )در 1000 نفر( )در 1000 نفر( پزشکان عمومی پزشکان متخصص

1 اهواز 0/23 0/42 0/65 27/72 26/48 43/36 2 دزفول 0/17 0/22 0/39 9/31 9/31 7/71 3 آبادان 0/26 0/33 0/۵۹ 6/34 6/88 7/87 4 بندر ماهشهر 0/11 0/19 0/30 6/30 3/13 4/47 5 شوش 0/23 0/13 0/36 4/37 4/18 2/16 6 ایذه 0/26 0/14 0/40 4/22 4/61 2/31 7 شوشتر 0/27 0/21 0/48 4/08 4/61 3/16 8 بهبهان 0/24 0/3 0/54 3/83 3/91 4/32 9 خرمشهر 0/12 0/21 0/33 3/63 1/91 2/85 10 اندیمشک 0/22 0/26 0/48 3/61 3/39 3 11 شادگان 0/35 0/18 0/54 2/94 4/35 2 12 رامهرمز 0/22 0/22 0/44 2/41 2/26 2 13 مسجدسلیمان 0/23 0/23 0/46 2/40 2/35 2/08 14 دشت ازادگان 0/24 0/19 0/43 2/29 2/35 1/62 15 کارون 0/42 0/75 1/17 2/25 4 6/25 16 باغملک 0/28 0/14 0/42 2/23 2/61 1/15 17 باوی 0/26 0/04 0/3 2/05 2/26 0/3 18 امیدیه 0/23 0/19 0/42 1/96 1/91 1/38 19 گتوند 0/28 0/07 0/35 1/38 1/65 0/38

20 رامشیر Downloaded from payavard.tums.ac.ir at 22:56 IRST on Saturday September 25th 2021 0/54 2 1/14 0/54 0/12 0/42 21 حمیدیه 0/23 0/05 0/28 1/14 1/13 0/23 22 اندیکا 0/33 0 0/33 1 1/39 0 23 هندیجان 0/5 0/1 0/60 0/82 1/74 0/3 24 هویزه 0/35 0 0/35 0/81 1/21 0 25 اللی 0/44 0/07 0/51 0/80 1/48 0/23 26 هفتگل 0/49 0 0/49 0/47 0/95 0 27 آغاجاری 0/27 0/16 0/43 0/37 0/43 0/23 کل استان 0/24 0/27 0/51 100 100 100

مطابق جدول 1، در قسمت پزشک عمومی، در کل نسبت در شهرستان اهواز بهعنوان مرکز استان 23/0 میباشد که از نسبت کل در

پزشک عمومی به جمعیت در استان 24/0 میباشد. همچنین هیچکدام از استان نیز کمتر است. نسبت پزشک عمومی به جمعیت در 10 شهرستان

شهرستانهای استان نسبت یک پزشک عمومی در 1000 نفر جمعیت را کمتر از نسبت کل استان)24/0( است. شهرستانهای هندیجان)5/0( و

ندارند و هیچکدام از شهرستانها نسبت آنها بیش از 5/0 نیست. این نسبت هفتکل)49/0( و اللی)44/0( بهترتیب بیشترین نسبت پزشکعمومی به

112 مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران )پیاورد سالمت( دوره 14 خرداد و تیر 1399 بررســی عدالت در توزیع...

جمعیت و شهرستانهای خرمشهر)12/0( و بندر ماهشهر)11/0( کمترین هندیجان)61/0( و آبادان)60/0(، بهبهان)55/0(، شادگان)0/54(،

نسبت پزشک عمومی به جمعیت را دارند. رامشیر)54/0( و اللی)52/0( بهترتیب بیشترین نسبت پزشکان عمومی

در قسمت پزشک متخصص، در کل نسبت پزشک متخصص به و متخصص به جمعیت را دارند. شهرستان کارون با نسبت 1/1، در کل

جمعیت در استان 27/0 میباشد. همچنین هیچکدام از شهرستانهای استان پزشکان عمومی و متخصص از نسبت یک در 1000نفر باالتر است که

نسبت یک پزشک متخصص در 1000 نفر جمعیت را ندارند. شهرستان نشان دهندهی توزیع نامتناسب پزشک در مقایسه با شهرستانهای دیگر

کارون با 75/0 باالترین نسبت پزشک متخصص به جمعیت در استان را دارد؛ است. همچنین شهرستان دزفول)39/0( که دانشگاه علوم پزشکی دارد،

و شهرستانهای اهواز)42/0( و آبادان)33/0( بهترتیب بعد از شهرستان کارون شوش)36/0(، گتوند)36/0(، هویزه)35/0(، خرمشهر)34/0(، اندیکا)0/33(،

در رتبههای بعد قراردارند. به جز شهرستان کارون، 26 شهرستان دیگر نسبت بندر ماهشهر)31/0(، باوی)30/0( و حمیدیه)29/0( بهترتیب کمترین

آنها زیر 5/0 میباشد. شهرستانهای اندیکا، هفتکل و هویزه بدون پزشک نسبتها را دارند. نسبت پزشکان عمومی و متخصص به جمعیت را دارند. شهرستان کارون با نسبت 1/1، در کل پزشکان عمومی و متخصص از متخصص و شهرستانهای باوی)04/0(، حمیدیه)05/0( و اللی)07/0( نکته قابل توجه این است که شهرستانهای باوی، حمیدیه و کارون نسبت یک در 1000 نفر باالتر است که نشاندهندهی توزیع نامتناسب پزشک در مقایسه با شهرستانهای دیگر است. همچنین کمترین نسبت پزشک شهرستان متخصصدزفول) به۳9 /0(جمع یکه ت را دانشگاه دارند. تنها علوم نسبت پزشکی پزشک دارد، شوش)بسی۳6ار/ 0(، نزدیک به گتوند)مرک۳6ز/ 0(، استان و در هویزه)یک۳5 /0(، محدود جغرافیخرمشهر)ایی۳4 /0(، نزدیک به هم بوده متخصص به جمعیتاندیکا) در۳۳ /4 0(، بندر شهرستان بیشتر ماهشهر)از ۳1/0نسبت(، کل باوی)۳0استان)/270(/ 0و ( حاست.میدیه)29/0( بهکه ترتیب دارای کمترینمقادیر نسبتمتفاوتیها رادر دارند.نسبت ک ل پزشک به جمعیت هستند. همچنین نکته قابل توجه این است که شهرستانهای باوی، حمیدیه و کارون بسیار نزدیک به مرکز استان و در یک محدود جغرافیایی در مجموع نسبت کل پزشکان عمومی و متخصص به جمعیت تنها 8 شهرستان از نسبت کل پزشکان عمومی و متخصص به جمعیت در نزدیک به هم بوده که دارای مقادیر متفاوتی در نسبت کل پزشک به جمعیت هستند. همچنین تنها 8 شهرستان از نسبت کل در استان 51/0 است. همچنین شهرستانهای کارون)1/1(، اهواز)65/0(، استان باالترند. پزشکان عمومی و متخصص به جمعیت در استان باالترند. جدول جدول۲ : 2: توزیع توزیع پزشک پزشک عمومی وعمومی و متخصص متخصص براساس براساس ضریب ضریب جینی جینیدر در استان استان خوزستان خوزستان ضریب جینی وضعیت توزیع پزشک عمومی 19/0ضریب جینی وضعیت برابرتوزیع

پزشک متخصصپزشک عمومی ۳۳/0 19/0 نسبتا برابربرابر

پزشک متخصص 33/0 نسبتا برابر

Downloaded from payavard.tums.ac.ir at 22:56 IRST on Saturday September 25th 2021

نمودار ۲: منحنی لورنز توزیع پزشک عمومی در استان خوزستان نمودار 2: منحنی لورنز توزیع پزشک عمومی در استان خوزستان با توجه به نمودار 2، منحنی توزیع پزشک عمومی با خط عدالت یا برابری فاصلهی کمی دارد که طبق ضریب جینی بهدست آمده و تفسیر منحنی لورنز نشاندهندهی توزیع نسبتا متعادل در قسمت پزشک عمومی است. مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران )پیاورد سالمت( دوره 14 خرداد و تیر 1399 113 احمد طهماسبی قرابی و همکاران

با توجه به نمودار 2، منحنی توزیع پزشک عمومی با خط عدالت منحنی لورنز نشان دهندهی توزیع نسبتا متعادل در قسمت پزشک عمومی

یا برابری فاصلهی کمی دارد که طبق ضریب جینی بهدست آمده و تفسیر است.

نمودار نمودار 3:3 : منحنی لورنز توزیعتوزیع پزشک پزشک متخصص متخصص در در استان استان خوزستان خوزستان

مکانـی و زمانـی( و بهرهمندی از خدمات سـالمت گام برداشـت. همچنین بـا توجـه بـهبا توجه نمـوداربه 3، نمودار ۳، منحنـی منحنیتوزیع توزیع پزشـک پزشک متخصـص بامتخصص با خط خط عدالت یا برابری فاصلهی نسبتا زیادی دارد که طبق ضریب جینی عدالـت یـا برابـری بهدستفاصلـه ی آمده و نسـبتا تفسیر زیـادی منحنی دارد کلورنزـه نشانطبـق دهندهی ضریـب جیتوزیع نی نسبتا نابرابر در مبنايـي قسمت بـراي پزشک برقـراري متخصص است.عدالـت در توزيـع ایـن منابـع انسـانی پایهگذاری فاصلهی منحنی پزشک متخصص با خط عدالت یا برابری بیشتر از منحنی پزشک عمومی است. که از ضریب جینی بهدست بهدسـت آمـده و تفسـیر منحنـی لورنـز نشـاندهندهی توزیع نسـبتا نابرابر میشـود. در اسـتان خوزسـتان جمعیـت، توزیـع نامتعادلـی دارد، آمده در قسمت پزشک متخصص در استان این فاصله قابل پیشبینی بود. این فاصله بیشتر نشاندهندهی این است که توزیع بهطوریکـه حـدود 28 درصـد جمعیـت در اهـواز قـرار دارد. همچنیـن در قسـمت پزشـک پزشک متخصص عمومی اسـت.شاغل در استان نسبت به توزیع پزشک متخصص شاغل عادالنهتر است.

فاصلـهی منحنـی پزشـک متخصـص بـا خـط عدالـت یـا برابـری 54 درصـد جمعیـت اسـتان در 5 شهرسـتان و 46 درصـد جمعیـت در Downloaded from payavard.tums.ac.ir at 22:56 IRST on Saturday September 25th 2021 22

بیشـتر از منحنـی پزشـکبحث عمومـی اسـت. کـه از ضریـب جینـی بهدسـت شهرسـتان دیگر هسـتند. این مطالعه با هدف تعیین عدالت در توزیع پزشکان عمومی و متخصص شاغل در استان خوزستان انجام شد. بدیهی است با آمـده در قسـمت پزشـک متخصص در اسـتان ایـن فاصله قابـل پیشبینی در کل، نسـبت پزشـک عمومـی بـه جمعیـت در اسـتان 0/24 این اقدام میتوان در مسیر تحقق عدالت در دسترسی)فیزیکی، اقتصادی، مکانی و زمانی( و بهرهمندی از خدمات سالمت گام بـود. ایـن فاصلـه بیشـتر برداشت. نشـانهمچنین دهندهی مبنایی ایـن برای اسـت کـهبرقراری عدالتتوزیـع در پزشـکتوزیع این منابع انسانیاسـت. پایههمچنیـنگذاری هیمیچکشود. ـدام دراز استان شهرسـتانخوزستانهای اسـتان جمعیت، نسـبت یـک پزشـک عمومـی شـاغل در توزیع اسـتان نسـبتنامتعادلی بـه دارد، بهتوزیـع طوریکه پزشـک حدود 28 متخصـص درصد شـاغل جمعیت در اهواز قرار عمومـی در دارد. 1000 همچنیننفـر 54 جمعیـتدرصد را ندارندجمعیت و استان حتی در 5 نسـبت آنهـا بیش از 0/5 شهرستان و 46 درصد جمعیت در 22 شهرستان دیگر هستند. عادالنهتـر اسـت. نمیباشـد. شهرسـتانهای هندیجـان)5/0( و هفتـکل)49/0( و اللی)0/44( بهترتیـب بیشـترین نسـبت پزشـک عمومـی به جمعیـت و شهرسـتانهای

بحث خرمشـهر)12/0( و بندر ماهشـهر)11/0( کمترین نسبت پزشک عمومی به

ایـن مطالعـه بـا هـدف تعیین عدالـت در توزیـع پزشـکان عمومی جمعیـت را دارنـد. همچنین در کل نسـبت پزشـک متخصـص به جمعیت

و متخصـص شـاغل در اسـتان خوزسـتان انجـام شـد. بدیهی اسـت با این در اسـتان 27/0 میباشـد که هیچیک از شهرسـتانهای اسـتان نسـبت یک

اقـدام میتـوان در مسـیر تحقـق عدالـت در دسترسـی)فیزیکی، اقتصادی، پزشـک متخصـص در 1000 نفـر جمعیـت را ندارنـد. شهرسـتان کارون با

114 مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران )پیاورد سالمت( دوره 14 خرداد و تیر 1399 بررســی عدالت در توزیع...

75/0 باالتریـن نسـبت پزشـک متخصـص بـه جمعیـت و شهرسـتانهای نسـبت پزشـکان متخصـص بـه جمعیـت در اسـتانهای کشـور متفـاوت

اهـواز)42/0( و آبـادان)33/0( بهترتیـب بعـد از شهرسـتان کارون در اسـت لیکـن توزیـع آنهـا در کشـور عادالنه بـوده اسـت. سیاسـتگذاران و

رتبههـای بعـد قـرار دارنـد. به جـز شهرسـتان کارون، 26 شهرسـتان دیگر مدیـران بخش سـالمت عـالوه بر عدالت خـام توزیعی در توزیع پزشـکان

نسـبت آنهـا زیـر 5/0 میباشـد. شهرسـتانهای اندیـکا، هفتـکل و هویـزه متخصـص، بایـد به نیـاز جامعه نیـز در توزیـع متخصصان پزشـکی توجه

بـدون پزشـک متخصص و شهرسـتانهای بـاوی)04/0(، حمیدیـه)05/0( ویژه داشـته باشـند)27(. در مطالعهی هنرمند و همکاران، پزشـک عمومی

و اللـی)07/0( کمتریـن نسـبت پزشـک متخصـص بـه جمعیـت را دارند. متناسـب بـا جمعیـت و نیـاز سـالمتی بیـن شهرسـتانهای اسـتان توزیـع

در مجمـوع، نسـبت کل پزشـکان بـه جمعیـت در اسـتان 51/0 اسـت. نشـده بـود؛ که در مسـیر دسـتیابی به هدف برابـری کامل بهویژه براسـاس

همچنیـن شهرسـتانهای کارون)1/1(، اهـواز)65/0(، هندیجـان)61/0( و نیـاز سـالمتی بایـد تالشهـای بیشـتری توسـط مسـئوالن امـر صـورت

آبـادان)60/0(، بهبهـان)55/0(، شـادگان)54/0( بهترتیب بیشـترین نسـبت گیرد)29(.

پزشـکان عمومـی و متخصـص بـه جمعیـت را دارنـد. شهرسـتان کارون مطالعـهی حاضـر مؤیـد پژوهـش مصـدقراد و همـکاران، هنرمند

بـا نسـبت 1/1 در مجمـوع پزشـکان عمومـی و متخصـص از نسـبت و همـکاران و بیـات و همـکاران بـود. همچنیـن نسـبت کل پزشـکان بـه

یـک در 1000 نفـر باالتـر اسـت کـه در مقایسـه بـا شهرسـتانهای دیگـر جمعیـت در اسـتان خوزسـتان کمتـر از نسـبت پزشـک بـه جمعیـت در

نشـان دهندهی توزیـع نامتناسـب پزشـک دارد. کشـور اسـت؛ کـه بـه نظر میرسـد ایـن وضعیـت ناشـی از عواملـی نظیر

مطالعـهی بیـات و همکاران)2020( نشـان داد که نسـبت پزشـکان شـرایط اقلیمـی خـاص و کمبـود امکانـات رفاهـی در اسـتان باشـد. بـر

متخصـص بـه جمعیت در کل کشـور، 9/4 نفـر در 10000 نفـر و کمترین اسـاس یافتههـا، شهرسـتانهایی کـه دانشـگاه یـا دانشـکده علوم پزشـکی

و بیشـترین نسـبت در کشـور بهترتیـب در اسـتانهای سیسـتان و در آنهـا وجـود دارد و همچنیـن شهرسـتانهای بـا موقعیـت صنعتـی و

بلوچسـتان)5/1 در 10000 نفـر( و تهـران)2/9 نفر در 10000 نفر( اسـت. اقتصـادی و توسـعهیافته اسـتان نسـبتهای بهتـری دارنـد. بهطوریکـه

همچنیـن ایـن نسـبت برای اسـتان خوزسـتان 8/2 در 10000 نفـر بود)7(. نسـبت پزشـک متخصـص بـه عمومـی در آنها از نسـبت پزشـک عمومی

در مطالعـهی حاضـر نسـبت پزشـکان متخصص بـه جمعیت در اسـتان)بر به متخصص در مقایسـه با خودشـان و در مقایسـه با شهرسـتانهای دیگر

مبنـای10000 نفـر( 72/2 و در مقایسـه با مطالعهی بیـات و همکاران کمتر باالتر اسـت. بهمنظور بهبود نسـبت پزشـک به جمعیت در شهرسـتانهای Downloaded from payavard.tums.ac.ir at 22:56 IRST on Saturday September 25th 2021 از نسـبت کشـور بود. نسـبت پزشـکان متخصص به جمعیت در مطالعهی اسـتان و کل اسـتان از طریق توسـعهی امکانات رفاهی در شهرسـتانهای

حاضـر مؤیـد پژوهـش بیـات و همـکاران بـود. بـه نظر میرسـد کـه این اسـتان، میتـوان شـاهد افزایـش حضـور پزشـک در اسـتان بود.

اختـالف انـدک میتوانـد ناشـی از سـال مطالعـه و تغییـر در جمعیـت و ضریـب جینـی توزیـع پزشـک عمومـی و پزشـک متخصـص

تعداد پزشـکان باشـد. در مطالعهی حقدوسـت و همکاران در سـال 1389 در اسـتان خوزسـتان بهترتیـب برابـر بـا 19/0 و 33/0 محاسـبه شـد؛ کـه

بیشـترین نسـبت پزشـک عمومی به هزار نفـر جمعیت بهترتیب در اسـتان توزیـع در قسـمت پزشـک عمومـی برابـری کامـل و در قسـمت پزشـک

تهـران)87/1(، یزد)39/1( و اصفهان)22/1( و کمترین نسـبت در خراسـان متخصـص نسـبتا برابـر بـود. همچنیـن در منحنـی لورنـز، منحنـی توزیـع

شـمالی)34/0(، سیسـتان و بلوچسـتان)37/0( و خراسـان جنوبـی)38/0( پزشـک عمومـی و متخصـص بـا خـط عدالت)برابـری( فاصله داشـت که

بـود. همچنیـن بیشـترین نسـبت پزشـک متخصص بـه هزار نفـر جمعیت ایـن فاصلـه در منحنی پزشـک متخصص با خط عدالت بیشـتر از پزشـک

بهترتیـب در اسـتان تهـران)11/1(، سـمنان)46/0( و اصفهـان)44/0( و عمومـی بـود؛ که نشـاندهندهی توزیـع عادالنهتر پزشـک عمومی نسـبت

کمتریـن نسـبت در خراسـان جنوبـی)06/0(، سیسـتان و بلوچسـتان)1/0( بـه پزشـک متخصص اسـت.

و هرمـزگان)12/0( بـود)28(. در مطالعـهی مصدقراد و همـکاران، گرچه در مطالعـهاي کـه با عنـوان توزیع جغرافیایی پزشـکان مراقبتهاي

مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران )پیاورد سالمت( دوره 14 خرداد و تیر 1399 115 احمد طهماسبی قرابی و همکاران

اولیـه در ژاپـن و بریتانیـا انجام شـد مقدار عـددي ضریب جینـی در ژاپن پزشـک متخصـص در اسـتان نسـبت بـه توزیـع پزشـک متخصـص در

برابـر بـا 17/0 و در بریتانیـا برابـر بـا 08/0 بـود)30(. مطالعـهی دیگـری اسـتان اردبیـل)33( کمتـر و نسـبت بـه ضریـب جینـی توزیـع پزشـکان

در آلبانـی و یونـان نشـان داد کـه ضریـب جینـی بـراي پزشـکان عمومـی متخصـص اسـتانهای کشـور)34و27( بیشـتر بـود. در کل، طبق شـاخص

در آلبانـی برابـر بـا 48/0 و در یونـان 18/0 میباشـد)Yardım .)31 و ضریبجینـی توزیـع در قسـمت پزشـک عمومـی دارای برابـری کامل و

Uner در مطالعـهی خـود با عنـوان نابرابري جغرافیایی در توزیع پزشـکان در قسـمت پزشـک متخصـص نسـبتا برابر بود. بـه نظر میرسـد که دالیل

در اسـتانهاي ترکیـه نشـان دادنـد کـه ضریـب جینـی بـرای پزشـکان در توزیـع نسـبتا عادالنـه پزشـک عمومـی و متخصص در اسـتان خوزسـتان،

سـال 2010 برابـر بـا 14/0 بـود)32(. مطالعـهی زندیـان و همـکاران در اجـرای طـرح تحول سالمت)بسـته ماندگاری پزشـکان(، تشـویق و اقامت

شهرسـتانهاي اسـتان اردبیـل نشـان داد که مقـدار ضریب جینی پزشـکان پزشـکان در اسـتان و وجود طرح اجباری نیروی انسـانی پزشـکان باشـد.

عمومـی و متخصـص در سـال 1388 بهترتیـب 44/0 و 52/0 بـود؛ آنهـا همچنین از عوامل کمبود پزشـک و توزیع نسـبتا متعادل پزشـکان در استان

نتیجـه گرفتنـد کـه توزیع پزشـکان متخصـص داراي نابرابري بیشـتري در میتـوان بـه توزیـع نامتعادل جمعیـت و خدمات رفاهـی و محرومیت اکثر

مقایسـه بـا پزشـکان عمومـی اسـت)33(. گـودرزی و همـکاران)1394( شهرسـتانهای اسـتان اشـاره کـرد. بهطوریکـه شهرسـتانهای پرجمعیت،

ضریـب جینـی توزیع پزشـکان عمومی اسـتانهای کشـور را در سـالهای پیشـرفته، صنعتـی و بـا سـطح اقتصادی مناسـب بـا بهرهمندی بیشـتری از

1385 و 1390 بهترتیـب 146/0 و 138/0 بهدسـت آوردنـد)34(. همچنین امکانـات و خدمـات، بخـش زیـادی از پزشـکان را بـه خـود اختصـاص

در مطالعـهی مصـدق راد و همـکاران)1396( ضریـب جینـی توزیـع دادهانـد. همچنیـن نبایـد تاثیـر عواملـی همچـون وضعیت بهداشـتی و بار

پزشـکان متخصـص اسـتانهای کشـور در سـال 1390 برابـر بـا 043/0 بیمـاری را در توزیـع پزشـکان و نسـبت آنان به جمعیت در هر شهرسـتان

بـود)Hara .)27 و همـکاران)2017(، در یـک مطالعه طولی که با اسـتفاده را نادیـده گرفت.

از بررسـی تعـداد پزشـکان در 100000 نفـر جمعیـت در منطقـهی دو از محدودیتهـای ایـن مطالعـه، میتـوان بـه مشـکل بـودن

پزشـکی)در کشـور ژاپـن از نظـر جغرافیایـی ارایـه خدمـات پزشـکی بـه جمـعآوری اطالعـات تعـداد پزشـکان عمومـی و متخصـص شـاغل بـه

سـه منطقه تقسـیم شـده اسـت( و در بین سـالهای 2000 تا 2014 انجام طبابـت بـه دلیـل نبـود یـک سـامانهی یکپارچـه و هماهنـگ در سیسـتم

شـد، بـه این نتیجه رسـیدند کـه تعداد کل پزشـکان در ژاپـن افزایش یافته بهداشـت و درمـان کشـور اشـاره کـرد. بههمیـن دلیـل از چنـد سـازمان Downloaded from payavard.tums.ac.ir at 22:56 IRST on Saturday September 25th 2021 اسـت امـا در سـالهای اخیـر در همـه مناطـق، بـه جـز مناطـق شـهری بـا مرتبـط و در یـک زمان طوالنی اطالعات اخذ شـد. شـاخص ضريبجيني

عرضـهی پایی نتـر پزشـک، تقاضـای پزشـکان کاهـش یافته اسـت. عالوه جمعپذيـر نيسـت، بهعبارتـي ضريبجينـي كل جامعـه برابـر بـا جمـع

برایـن، عدالـت بـرای توزیـع پزشـک از سـال 2000 بهطـور مـداوم بدتـر زيرگروههـاي جامعـه نيسـت. این شـاخص بـه ثروتمندتريـن و فقيرترين

شـده اسـت. نتایج نشـان میدهد کـه عدم تقاضـای مراقبتهای بهداشـتی خانوارهـا وزن يكسـان ميدهـد و بـه تغييـرات درآمـدي حسـاس اسـت،

موجـب نتایـج گمراهکننـده خواهـد شـد، و نیـاز بـه اصالحـات عمـدهای صـرف نظـر از اينكه ايـن تغييـرات در بيـن خانوارهاي ثروتمند، متوسـط

در نظـام مراقبتهـای بهداشـتی ژاپـن بـرای بهبـود توزیـع پزشـک وجود يـا فقيـر اتفـاق افتاده باشـد.

دارد)35(.

بـا توجـه بـه مطالعـات ذکر شـده، ضریـب جینـی توزیع پزشـک نتیجهگیری

عمومـی در اسـتان نسـبت بـه کشـور آلبانـی)31( و اسـتان اردبیـل)33 ( دسترسـی مطلـوب بـه امکانـات و خدمـات بهداشـتیودرمانی از

کمتـر بـود ولـی نسـبت بـه مطالعـهی مشـابه در ترکیـه)32(، یونـان)31( شـاخصهای مهـم افزایـش کیفیـت زندگـی و توسـعهی پایـدار جوامـع

و اسـتانهای کشـور)34( بیشـتر بـود. همچنیـن ضریبجینـی توزیـع اسـت. اگرچـه نسـبت پزشـکان عمومـی و متخصـص بـه جمعیـت در

116 مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران )پیاورد سالمت( دوره 14 خرداد و تیر 1399 بررســی عدالت در توزیع...

شهرسـتانهای اسـتان پاییـن اسـت، ولیکـن توزیـع پزشـک عمومـی و جنبههـای عدالـت در توزیـع را نشـان دهـد بنابرایـن در مطالعـات دیگـر

متخصص نسـبتا عادالنه بوده اسـت. سیاستگذاران و مدیران بخش سالمت میتـوان از شـاخصهای تمرکـز )Concentration index(، عدمتشـابه

اسـتان باید به افزایش نسـبت پزشـک عمومی و متخصص بـه جمعیت در )Index of dissimilarity( و گـس ورث )Gaswirth index( نیـز

شهرسـتانهای اسـتان توجه ویژه داشـته باشـند. با بهبود شـرایط اقتصادی، اسـتفاده کـرد.

رفـع محرومیـت و ایجـاد زمینههـای مناسـب جهت اشـتغال پزشـکان در

شهرسـتانهای اسـتان، میتـوان گام موثـری در جهـت توزیـع عادالنـهی تشکر و قدردانی

پزشـکان بهویژه پزشـکان متخصص و افزایش نسـبت پزشـک به جمعیت ایـن مقالـه برگرفتـه از پایان نامـهی دانشجویی)احمدطهماسـبی

در اسـتان برداشـت. سیاسـت بومیگزینـی و اخذ تعهدات پایـدار بهمنظور قرابـی( دورهی کارشناسیارشـد به شـمارهی u-97158 مصـوب معاونت

مانـدگاری دانشآموختـگان پزشـکی نیـز میتوانـد در بهبود این نسـبتها تحقیقـات و فنـاوری دانشـگاه علـوم پزشـکی جندی شـاپور اهـواز با کد

در اسـتان و کشـور تاثیرگـذار باشـد. در ایـن مطالعـه بررسـی توزیـع اخـالق IR.AJUMS.REC.1397.581 اسـت. نویسـندگان ایـن مقالـه

پزشـکانعمومی و متخصـص بـر اسـاس جمعیـت صـورت گرفته اسـت، از معاونـت محتـرم تحقیقـات و فنـاوری دانشـگاه علـوم پزشـکی جندی

ازاین رو پیشـنهاد میشـود کـه از شـاخصهاي نی از)مرگومیـر، بیماری و شـاپور و سـازمانها و مراکـزی کـه دادههـای مـورد نیـاز را در اختیـار

....( نیـز اسـتفاده شـود. همچنیـن ضریبجینـی بـه تنهایـی نمیتواند همه محققـان قـرار دادهانـد، کمـال تشـکر را دارند.

منابع

1. Ghazi Mirsaeid SJ, Mirzaie M, Haghshenas E & Dargahi H. Human resources distribution among Tehran university of medical sciences hospitals. Journal of Payavard Salamat 2014; 7(5): 432-46[Article in Persian]. 2. Herman RD & Renz DO. Advancing nonprofit organizational effectiveness research and theory: Nine theses. Nonprofit Management and Leadership 2008; 18(4): 399-415. 3. Sadaghyani E. Hospital standards and health care management. Tehran: Elm & Honar, Moein; 1998: 41[Book in Persian]. 4. Niazi S, Jahani M & Mahmoodi G. Evaluation of Human resources in the hospitals affiliated to Babol university of medical Downloaded from payavard.tums.ac.ir at 22:56 IRST on Saturday September 25th 2021 sciences and social security of Qaemshahr city based on the standards of the Iranian ministry of health. Journal of Babol University of Medical Sciences 2016; 18(2): 56-63[Article in Persian]. 5. Narasimhan V, Brown H, Pablos Mendez A, Adams O, Dussault G, Elzinga G, et al. Responding to the global human resources crisis. Lancet 2004; 363(9419): 1469-72. 6. McLeod L. The association between physician supply and the mix of generalist and specialist services used. Contemporary Economic Policy 2015; 33(3): 434-49. 7. Bayat M, Shokri A, Mirbahaeddin E, Khalilnezhjad R, Khatibi SR, Fattahi H, et al. Geographic distribution of active medical specialists in : A three-source capture-recapture analysis. Archives of Iranian Medicine 2020; 23(1): 15-22[Article in Persian]. 8. Gudarzi KH, Fakhre Yaseri A, Navabi K, Adhami A, Sohrabi M & Saadat S. Medical manpower planning. Methods and global experience. Tehran: Safir Ardehal; 2009: 180-226[Book in Persian]. 9. Woodward, R. The organization for economic co-operation and development (OECD). London: Routledge; 2009: 162-8. 10. Taati Keley E, Meshkini A & Khorasani Zavareh D. Distribution of specialists in public hospitals of Iran. Health Information Management 2012; 9(4): 557[Article in Persian]. 11. Dolea C, Stormont L & Braichet JM. Evaluated strategies to increase attraction and retention of health workers in remote and rural areas. Bulletin of the World Health Organization 2010; 88(1): 379-85.

مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران )پیاورد سالمت( دوره 14 خرداد و تیر 1399 117 احمد طهماسبی قرابی و همکاران

12. Marandi SAR, Azizi F, Larejani B & Jamshidi HR. Health in Islamic republic of Iran 1978-2014. Tehran: Etlaat; 2014: 315-7[Book in Persian]. 13. Mistretta MJ. Differential effects of economic factors on specialist and family physician distribution in illinois: A county-level analysis. The Journal of Rural Health 2007; 23(3): 215-21. 14. Inoue K, Matsumoto M, Toyokawa S & Kobayashi Y. Transition of physician distribution(1980-2002) in Japan and factors predicting future rural practice. Rural Remote Health 2009; 9(2): 1070. 15. Yousefi M, Akbari Baba A, Arab M & Oliaeemanesh A. Methods of resource allocation based on needs in health systems, and exploring the current Iranian resource allocation system. Hakim Research Journal 2010; 13(2): 80-90[Article in Persian]. 16. Sadeghifar J, Pourreza A, Ahmadi B, Zeraati H & Arab M. Assessment of necessary staff for hospitals of Ilam university of medical sciences in accordance with personnel criteria and standards of Iranian health ministry. Scientific Journal of Ilam University of Medical Sciences 2011; 19(1): 24-31[Article in Persian]. 17. Oliveira APC, Gabriel M, Poz MRD & Dussault G. Challenges for ensuring availability and accessibility toin health care services under Brazil’s Unified Health System (SUS). Ciencia Saude Colet 2017; 22(4): 1165-80. 18. Iri H, Mahmoudi G & Jahani Tiji MA. The distribution of medical specialists in Golestan and Mazandaran universities of medical sciences using Gini coefficient. Jorjani Biomedicine Journal 2018; 5(2): 1-20.1 19. Ahmadi A & Vafaie Yagane R. Investigation of indices of health Economic in third and fourth development plan. Journal of Sustainable Health and Development 2007; 5(16): 17-23[Article in Persian]. 20. Shariati B, Farzadi F & Hossini Todshaki. Model of estimating dental manpower and its use in estimating the manpower required by a dentist in the Islamic Republic of Iran 2005. Tehran: Health Ministry Publications; 2005: 111-31[Book in Persian]. 21. Khatri N. Building HR capability in healthcare organizations. Health Care Management Review 2006; 31(1): 45-54. 22.Tofighi SH, Maleki M, Shahabi M, Delpasand M & Nafisi A. Distribution of specialized physicians and active beds in the Iranian government hospitals between 2001 and 2006. Journal of School of Public Health and Institute of Public Health Research 2010; 8(3): 1-10[Article in Persian]. 23. Yazdi Feyzabadi V, Mehrolhassani M & Khosravi S. Study of geographical inequality trend in distribution of human resources and health facilities in health sector of Iran in past decade. Iranian Journal of Epidemiology 2018; 13(1): 27-36[Article in Persian]. 24. Sundmacher L & Ozegowski S. Regional distribution of physicians: The role of comprehensive private health insurance in Germany. The European Journal of Health Economics 2016; 17(4): 443-51. 25. Karimi I. Health economic: Glossary and concepts definitions. Tehran: Social Security Research Institute; 2008: 240-4[Book Downloaded from payavard.tums.ac.ir at 22:56 IRST on Saturday September 25th 2021 in Persian]. 26. Brown M. Using Gini-style indices to evaluate the spatial patterns of health practitioners: theoretical considerations and an application based on Alberta data. Social Science & Medicine 2004; 38(9): 1243-56. 27. Mosadeghrad AM, Hashempour R & Veisy M. Equity in geographical distribution of medical specialists in Iran. Journal of Health Based Research 2017; 3(1): 25-37[Article in Persian]. 28. Haghdoost AA, Kamyabi A, Ashrafi Asgarabad A, Sadeghi Rad B, Shafieian H & Ghasemi SH. Geographical distributions of different groups of medical staff in the country and provincial inequalities. Medical Council of Iran 2010; 28(4): 411-9[Article in Persian]. 29. Honarmand R, Yandarani M, Ansarifar A, Mansurian M & Niknam A. Inequality in distribution of general physicians in primary health care in Bushehr, Iran (2010-2013). Payesh 2016; 15(5): 505-14[Article in Persian]. 30. Matsumoto M, Inoue K, Farmer J, Inada H & Kajii E. Geographic distribution of primary care physicians in Japan and Britain. Health & Place 2010; 16(1): 164-6. 31. Theodorakis PN, Mantzavinis GD, Rrumbullaku L, Lionis C & Trell E. Measuring health inequalities in Albania: A focus on the distribution of general practitioners. Human Resources for Health 2006; 4(1): 5.

118 مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران )پیاورد سالمت( دوره 14 خرداد و تیر 1399 بررســی عدالت در توزیع...

32. Yardım MS & Uner S. Geographical disparities in the distribution of physicians in Turkey. TAF Preventive Medicine Bulletin 2013; 12(1): 487-94. 33. Zandiyan H, Ghiasvand H & Nasimi Doset R. Measuring inequality of distribution of health resources: A case study. Payesh 2011; 11(6): 799-805[Article in Persian]. 34. Goudarzi R, Meshkani Z, Barooni M, Jahanmehr N & Moalemi S. Distribution of general practitioners in the health system of Iran using equity indices(Gini, Atkinson). Health & Development Journal 2015; 4(3): 247-58[Article in Persian]. 35. Hara K, Otsubo T, Kunisawa S & Imanaka Y. Examining sufficiency and equity in the geographic distribution of physicians in Japan: A longitudinal study. BMJ Open 2017; 7(3): e013922. Downloaded from payavard.tums.ac.ir at 22:56 IRST on Saturday September 25th 2021

مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران )پیاورد سالمت( دوره 14 خرداد و تیر 1399 119 احمد طهماسبی قرابی و همکاران

The Study of Justice in the Distribution of General and Specialized Physicians in : 2018

Ahmad Tahmasebi Ghorrabi1 (B.S.) - Amin Torabipour2 (Ph.D.) - Mansour Zahiri3 (Ph.D.)

1 Master of Sciences Student in Health Care Management, Student Research Committee, School of Health, Jundishapur University of Medical Sciences, Ahvaz, Iran 2 Assistant Professor, Department of Health Care Management, School of Health, Ahvaz Jundishapur University of Medical Sciences, Ahvaz, Iran 3 Associate Professor, Department of Health Care Management, School of Health, Ahvaz Jundishapur University of Medical Sciences, Ahvaz, Iran

Abstract

Background and Aim: Equitable distribution of health sector resources has always Received: Sep 2019 been one of the major challenges of this sector. Due to health care needs, equitable Accepted: Mar 2020 distribution of physicians is a determining factor in health system policies. The purpose of this study was to investigate justice in the distribution of general practitioners and specialists in Khuzestan province in 2018. Materials and Methods: This is a descriptive and cross-sectional study. Population data were collected through the Statistical Center of Iran, and the number of physicians was obtained through deputies of Health, Treatment, and Development of Human Resources, IRI Medical Council, and Provincial Management and Planning Organization. Then, using equity indices(per 1000-people population), Gini coefficient and Lorenz curve, equity in physician distribution was investigated. Gini coefficient and Lorenz curve were applied using Excel software. Downloaded from payavard.tums.ac.ir at 22:56 IRST on Saturday September 25th 2021 Results: (0.5) and (0.49) had the highest general practitioner to population ratio, but Khorarmshahr(0.12) and Mahshahr(0.11) had the lowest. city had the highest ratio of specialist physicians to population with 0.75 and Bavi(0.04), Hamidieh(0.05) and Lali(0.07) had the lowest. Gini coefficient of general practitioner and specialist in the province were 0.19 and 0.33, respectively. The distance between the distribution curves of general practitioners and specialists and the equality line in the Lorenz curve confirms these coefficients. Conclusion: The ratio of general practitioners to specialists in the whole province * Corresponding Author: is low, but the distribution of general practitioners and specialists has been relatively Zahiri M equitable. Provincial health policy makers and managers should pay special Email : [email protected] attention to increasing the ratio of general practitioners and specialists in the province’s cities. Keywords: Gini Coefficient, Distribution, General Practitioner, Specialist Practitioner, Khuzestan

120 مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران )پیاورد سالمت( دوره 14 خرداد و تیر 1399