THE OFFICIAL NEWSLETTER FOR RITO THE GREATER GIYANI MUNICIPALITY

R ITOTHE OFFICIAL NEWSLETTER FOR THE GREATER GIYANI MUNICIPALITY 2009/2010 • Volume 2 • Summer Edition

From The Mayor’s Desk Xitichi-ntsongo xa A hi fikeni hi hlayisekile! maphorisa eka Muyexe THE OFFICIAL NEWSLETTER FOR R ITOTHE GREATER GIYANI MUNICIPALITY

THE OFFICIAL NEWSLETTER FOR Tani hi leswi hi swi tivaka, vaaki THE GREATER GIYANI MUNICIPALITY va Greater Giyani lava tirhaka ehandle ka masipala lowu va ta vuyetela emakaya hi xitalo ku ta dya makhisimusi ni mindyangu ya vona. Hi va amukela hi swandla swimbirhi; hi tlhela hi vuyisa vapfhumba hi timbilu to basa. eAfrika Dzonga nkarhi wa nguva ya Khisimusi wu hundzukile nkarhi wa ntsako ni gome. Hi nkarhi lowu Manana Dikeledi Magadzi, Xirho xa Huvonkulu ya Ndzawulo ya Xiphorisa eLimpopo, tinghozi ta le mapatwini ti hundza a tsema rhibono ku pfula xitichi-ntsongo xa ka Muyexe ximfumo. Lava a nga na vona i THE OFFICIAL NEWSLETTER FOR ni vanhu vo tala emisaveni. Vavasati Hosi Muyexe ni Mukhomandara wa xitichi-ntsongo lexi, yena Captain Makhubele. THE GREATER GIYANI MUNICIPALITY Rva sala va ri tinoni,ITO vavanuna va irho xa Huvonkulu ya Ndzawulo ya vula Manana Magadzi. lahlekeriwaka hi vasati va vona, kasi Xiphorhisa eLimpopo, yena Manana U yile emahlweni a vula leswaku xitichi- vana vona va sala va nga ha ri ni Dikeledi Magadzi, u ri mfumo wu fanele ntsongo lexi xi ta pfuna ngopfu eka muganga vatswari. X wu tshama wu vambile ngoma: nhluvuko wu wa ka Muyexe ni yin’wana ya le kusuhi. Hi nge swi koti ku hanya hi ndlela fanele wu famba kun’we ni vuhlayiseki. “Munhu khale a a famba 50 wa tikilomitara leyi! Leswi MEC Magadzi u swi vurile eka ku ya eGiyani ku ya mangala nandzu. Ku herisa tinghozi ta le mapatwini Muyexe loko a pfula ximfumo xitichi-ntsongo Van’wana a va hela va lan’wile hikokwalaho swi le mavokweni ya hina. A hi xa maphorisa, lexi vitaniwaka satellite police ka ku pfumala swa le mandleni. Kambe sweswi papalateni ku nwa loko hi karhi hi station. va ta mangala milandzu kwala nyongeni,” ku chayela. A hi landzeleleni milawu ya Loko a vulavula ni ntshungu lowu a wu vula Magadzi. le mapatwini hi minkarhi hinkwayo. tile ku ta tlangela ku pfula ka xitichi-ntsongo U tlherile a vula leswaku mfumo wa karhi ku Ku tirhisa swipyopyi ni lexi, Manana Magadzi u teri ku sunguriwa yisa emahlweni pfhumba ro yisa vukorhokeri swidzidziharisi swi onha vutomi swi ka pfhumba ro hluvukisa leri vitaniwaka laha vanhu va tshamaka kona. tlhela swi faya ni mindyangu. Comprehensive Rural Development (CRD) pilot Vanhu va muganga lowu va kombisile ku Eka masipala wa hina, swivangelo- project eka Muyexe hi Mupresidente Jacob tsaka hi ku ba minkulungwani loko Manana nkulu swa tinghozi ta le mapatwini i R ITOZuma hi n’hweti ya Mhawuri lembe leri swi Magadzi, Hosi Muyexe ni Mukhomixinara tihomu ni swifuwo swin’wana leswi vurile swotala. Calvin Sengane va suka ku ya tsema rhibono ku swi nga ri ki ni vahlayisi. Vafuwi va “Pfhumba leri ra mfumo ri vula leswaku eka pfula xitichi-ntsongo ximfumo. fanele ku hlayisa swifuwo swa vona Muyexe ku ta ta nhluvuko lowu nga ta antswisa Endzhaku ka nongonoko wa ximfumo, hi minkarhi hinkwayo. vutomi bya vaaki. Leswi swi vula leswaku ni =Continued on page 2 makhamba na wona ya nge sali endzhaku,” ku = Continued on page 3  Rito SUMMER edition

A hi fikeni EDITOR’S NOTE hi hlayisekile! The change that injected = Continued from page 1 A hi fikeni hi hlayisekile! new energy Lowu i nkarhi wa ku langutela lokukulu. elcome to the standards for us to emulate as Vana vo tlula magidigidi lava Summer Edition we seek to eradicate poverty tsaleke swikambelo swa vona swa Wof your new-look and create opportunities for ka matiriki va languterile mimbuyelo quarterly newsletter, Rito, people to lead better and ya vona hi mahlo-ngati. which comes to you as fulfilled lives. We simply Ndzi rhandza ku navelela preparations to bid farewell cannot let our people down. hinkwavo lava nga ta pasa leswaku to 2009 and usher in what The year also saw the milorho ya vona ya vumundzuku yi promises to be South ’s leadership of the municipality humelela. exciting, epoch-making changing hands, with Mrs Ndzi tlhela ndzi hlohletela Soccer World Cup Year get Doris Mathebula taking hinkwavo lava nga ta hluleka well under way. over the reins as Mayor, leswaku va nga heli timbilu. Hi As this is Rito’s last and Mr Gezani Isaac laha hinkwerhu hi tivaka ha kona, edition for 2009, I think it Masingi assuming the role swa antswa ku hluleka munhu a would be appropriate to of Municipal Manager. ringetile ku tlula ku hluleka handle pause for a moment and take Both bring fresh ideas and stock of the challenges that humbled when we became extensive experience in the ko ringeta. we as a municipality faced the first municipality that public sector that resonate Tani hi laha mi tivaka ha kona, over the past 12 months and Zuma visited since his with the new administration’s sweswi hi le xikarhi ka Pfhumba ra how we tackled them in our inauguration as ’s service delivery mandate. 16 Wa Masiko Yo Lemukisana hi unrelenting efforts to deliver fourth democratically-elected Change is always difficult, Madzolonga eka Vana ni Vaxisati on our mandate. president. but it is necessary and critical (16 Days of Activism of No Violence To say that 2009 was We became the envy of as it injects new life, new Against Women Campaign). Leri an eventful year for Greater the nation. energy and new thinking i pfhumba ra lembe ni lembe leri Giyani Municipality would All the attention was into any organisation. With langutanaka ni ku antswisa ku be an understatement. It diverted to Greater Giyani both Ms Mathebula and lemukisiwa ka nkucetelo wo biha was, more appropriately, a as the entire country watched Mr Masingi at the helm at lowu vangiwaka hi madzolonga eka watershed year. in awe as one high-profile political and administrative vana ni vaxisati. The Mayor, councillors, government entourage levels respectively, and with Madzolonga ya mayelano na swa Municipal Manager, officials after another descended their counsel and excellent rimbewu i man’wana lama onhaka and the municipality’s entire on Muyexe to initiate leadership, there is only one ntirho lowunene wa demokirasi. staff felt greatly honoured developmental projects way that Greater Giyani Ndzi rhandza ku tsundzuxa and proud when President aimed at improving the lives Municipality is headed – hinkwerhu ku tirhisa nkarhi lowu ku Jacob Zuma, in his State of of our people. forward. hi tiboha nakambe eka ku huma eka the Nation address earlier We are conscious of With that I wish you, our mhaka leyi yo nyumisa swonghasi. this year, chose Muyexe, an the fact that, as we bask in readers, a peaceful and Xo hetelela ndzi ta rhandza area under our jurisdiction, this glory, we cannot afford enjoyable festive season and ku khensa vakhanselara ni vatirhi as the first pilot project of the to drop our guard in so a prosperous New Year. hinkwavo va Greater Giyani government’s Comprehensive far as service delivery is Municipality eka ntirho wo saseka Rural Development (CRD) concerned. Room Mdaka pilot project. The developments at Editor and Senior lowu va wu endleke eka lembe leri. We felt even more Muyexe have set very high Communications Officer Ndzi khongotela mani na mani ku tirhisa nkarhi lowu wa makhisimusi ku va nkarhi wo wisa ni ku vuyisa Contact details Rito credits ntamu tani hi leswi 2010 ri nga ta va Physical address: Telephone number: Editorial committee: GI lembe ra migingiriko, ngopfu-ngopfu Main Road BA 59 (015) 811-5500 Masingi (Municipal Manager), eka ntirho wo tirhela vaaki. Giyani Civic Centre Room Mdaka (Editor and Senior Eka vaaki va hina, hi mi navelela Opposite Old Khensani Fax number: Communication Officer) and K Khisimusi lerinene xikan’we ni ku Hospital (015) 812 2068 Mongwe (Council Secretary) humelela eka lembe lerintshwa. Giyani, 0826 E-mail address: Contributors: Sy Makaringe [email protected] and Benson Ntlemo Postal address: Doris Mathebula Layout and design: Private Bag x9559 Websites: Mayor Rixile Mzansi Trading Giyani, O826 www.greatergiyani.gov.za Rito SUMMER edition  A SPECIAL REPORT ON MUYEXE

MEC a pfula xitichi-ntsongo

‘Munhu khale a a famba 50 wa tikilomitara ku ya eGiyani ku ya mangala nandzu. Van’wana a va hela va lan’wile hikokwalaho ka ku pfumala swa le mandleni. Kambe sweswi va ta mangala milandzu kwala nyongeni.’ – Manana Dikeledi Magadzi

= Continued from page 1 vo tala va yiveriwile tihomu kambe sweswi makhamba ma ta chava Manana Dikeledi Magadzi a sayina buku ya vatsari va mahungu va Rito va hikuva maphorisa ya ta va ya ri kwala vaendzi exitichini-ntsongo xa maphorisa xa ka vulavurile ni vaaki va ka Muyexe ku kusuhi,” ku vula Hosi Muyexe. Muyexe. kuma matitwele ya vona hi ku pfula ka Manana Mphephu Maluleke yena vi tano,” ku vula Manana Maluleke. xitichi-ntsongo lexi. u vurile leswaku milandzu yo fana ni Un’wana wa varhangeri va Hosi Muyexe yena u khensile mfumo ya ku pfinyiwa ka va ka manana ni muganga, yena Tatana John Mahosi, hi ku pfuneta ku lwa ni vugevenga madzolonga ya le mindyangwini na u vurile leswaku nyimpi yo lwa ni ku emugangeni wa yena xikan’we ni leyi yona yi ta hunguteka. tirhisa swidzidziharisi hi vantshwa yi nga akelana na wona. “Vamanana a va xaniseka, ngopfu- ta olova. “Vugevenga byo fana ni ku yiviwa ngopfu hi leswi xitichi xa maphorisa a “Loko vantshwa va vona vhene ka swifuwo byi ta hunguteka. Vanhu xi ri ekule. Kambe sweswi swi nge he ya maphorisa, hambi ku ri yunifomo kwala kusuhi, va ta cinca. Na hina varhangeri swi ta hi olovela.” Hi ku ya hi Ndzawulo ya Xiphorhisa eLimpopo, xitichi-ntsongo lexi xi ta Rito credits tirha ku fana ni leswi swi tirhaka vusiku ni nhlekani. Vanhu va ka Muyexe va khensile Mupresidente Zuma ni Khabinete ya yena eka ku teka goza-kungu ro tani. Manana Doris Mathebula, yena Meyara wa Greater Giyani, u ri hi ku tirhisana ni vaaki ka ha ri ni swo tala leswi nga endleleni ku hluvukisa Yin’wana ya tivhene timbirhi leti ti nga ta tirhisiwaka hi xitichi- miganga hinkwayo ehansi ka ntsongo xa maphorisa xa ka Muyexe. mfambiselo ya masipala wa yena.  Rito SUMMER edition A SPECIAL REPORT ON MUYEXE Manana Sizakele Zuma a endzela eka Muyexe

anana wa Rixaka ra Afrika Dzonga, yena Sizakele M“MaKhumalo” Zuma, u vile un’wana wa vanhu va xiyimo xa le henhla ku endzela eka Muyexe endzhaku ka loko muganga lowu wu hlawuriwile wu ri wona lowu nga ta sungula pfhumba ro hluvukisa tindzhawu ta le makaya laha etikweni. MaKhumalo, nghamu ya Mupresidente Jacob Zuma, a nga endzelanga eka Muyexe ku ya tatisa nhlayo ya vanhu lava a a va khitikana va ya kona ntsena, kambe a yisa ni le Manana Sizakele Zuma na Nkulukumba Cassel Mathale, Holobyenkulu emahlweni swikongomelo swa mfumo wa , va nyikela vaaki va ka Muyexe hi swakudya. swo hluvukisa vaaki. nga vona Holobye wa Mintirho ya pfhumba leri ximfumo, Makhumalo MaKhumalo u endzerile eka Vuhlanganisi na Vuhaxi Generala – loyi a heleketiwa ni ku pfunetiwa Muyexe, ku nga muganga lowu Siphiwe Nyanda a simeka ximfumo hi Holobyenkulu wa Limpopo Cassel nga ehansi ka mafambiselo ya xitembe lexintshwa kwale mugangeni Mathale ni xandla xa Holobye Greater Giyani Municipality, tani hi lowuya. wa Ndzawulo ya Nhluvukiso wa “Ambassador of Food Security” kumbe Hi ku vula ka Holobye Joemat- Tindzhawu ta le Makaya, yena Tatana Muyimeri eka Timhaka ta Swakudya. Pettersson, MaKhumalo, loyi a nga Joe Phaahla – u phakerile swakudya Ntirho wa yena tani hi Muyimeri tsakeriwa swinene hi ntshungu loko a eka lava pfumalaka. eka Timhaka ta Swakudya wu tivisiwile yima ku wu xeweta, u ta humelerisa Ntirho wa Manana Zuma wa hi Holobye wa Vurimi, Swihlahla na ku ndlandlamuka ka mphakelo wa Vuyimeri eka Timhaka ta Swakudya a Mintirho ya Tinhlapfi, yena Manana swakudya eka vaaki. hi wuntshwa eka yena. Tina Joemat-Petterson, hi nkarhi “Pfhumba leri ri kongomisiwa eka Le kaya ka yena eNkandla, wo tlangeriwa ka World Food Day ku tisa vuleteri byo tisa ntokoto, miako kwale KwaZulu-Natal, MaKhumalo emugangeni lowuya hi ti 16 Ndzhati na nseketelo wa tekinoloji ku seketela u rhangela pfhumba ro tisungulela 2009. mindyangu leyi nga eka maendlelo ya swirhapha swa le makaya ku pfuneta Ntirho lowu a wu endliwa ehansi ka vurimi lebyintsongo; xikan’we ni le ka vaaki ku sivela ndlala. U tlherile a kota nhlokomhakankulu leyi nge: “Achieving varimi lava ha sungulaka, lava nga ni ku sungula xirhapa xa yena n’winyi F o o d Security in Times of Crisis”, ku laveka ka mpfuneto wo hlohletela ekaya ka yena. na swona wu kotlanile ni ku humelerisa mhaka ya swakudya World Food Day i pfhumba ra siku ro tlangela Mintirho swa nkoka ni ku pfuneta ikhonomi,” ku misava hinkwayo leri nga kongomisiwa ya Tiposo ra vula Holobye. eka ku lemukisa vanhu va misava eka Misava leri Ntirho wa MaKhumalo wu ku twisisa xiphiqo xa nkayivelo wa katsa ku hlengeleta swakudya ni ku swakudya ni ku sungula ku lwa ni tlhela a swi phakela eka vaaki lava ndlala, ku pfumaleka ka swakudya hanyaka evuswetini, ngopfu-ngopfu xikan’we ni vusweti. etindzhawini ta le makaya. Siku leri ri vekiwile ximfumo hi lembe Endzhaku ka ntirho wo pfula ra 1979.

Thomas Hasani Chauke (eximatsini) na Xinyori Sisters (exineneni) va nyanyula vahlaleri. Rito SUMMER edition  A SPECIAL REPORT ON MUYEXE Post boxes at their doorsteps Communications Minister Siphiwe Nyanda announces rollout of 900 post boxes at Muyexe

uyexe village, which has become the centre of attraction Msince President Jacob Zuma named it in his State of the Nation address in June this year as a pilot project of the government’s Comprehensive Rural Development (CRD) pilot project, continues to host some of the country’s top decision-makers. On 16 October 2009 Communications Minister General (Ret) Siphiwe Nyanda added another feather to its cap when he arrived in the impoverished village to commemorate World Post Day, which coincided with the marking of World Food Day. Nyanda was met with tumultuous applause when he announced that the South African Post Office, which is ABOVE: Minister Siphiwe Nyanda with a Muyexe learner. under his watch, would roll out 900 post BELOW: A section of the crowd that attended World Post Day at boxes in Muyexe, the same number as Muyexe. the village’s households. This means that each home will have its own post box. At present the village, chosen by President Zuma to “advance the broader developmental agenda in line with the government’s Comprehensive Rural Development strategy”, does not have a post office of its own. The nearest post office is about 50km away. “This clearly indicates the need to fast-track the rollout of a post office outlet at Muyexe. Together with the South African Post Office, we will look into this as a matter of urgency,” Minister Nyanda said. “All 900 households at Muyexe have been addressed and geo-coded,” he said. Day for the first time in King William’s South Africa. These are: The commemoration of World Post Town, Eastern Cape, in 2002. Last • Declaring the postal sector as a driver Day dates back to 1 October 1969 when year the commemoration was held in of economic development; the Universal Postal Union Congress was Seshego, also in Limpopo. • Bridging the digital divide and held in Tokyo, Japan. Delegates at the This year’s theme was “Worldwide infrastructure rollout; congress voted to declare 9 October as Network Stay Connected.” • Creation of a national address system; World Post Day in commemoration of The Minister spoke of four drivers and the founding of the union in 1884. that he believed would contribute to the • Mordenisation and diversification of South Africa celebrated World Post transformation of the postal system in South Africa’s postal sector.  Rito SUMMER edition

Va-Meyara va endzela ti–projeke

Vatirhi va Masipala wa Greater Giyani na swo tirha ha swona.

Nkulukumba Freddy Mashopane (eximatsini) eka Mufambisi wa Masipala wa Greater Giyani, Mapuve Water Works. Nkulukumba Magezi Isaac Masingi, ni Meyara, Manana Doris Mathebula.

Meyara wa Greater Giyani Manana Doris Mathebula Mulawuri eka swa Mintirho ya Vuthekiniki, Nkulukumba Robert xikan’we ni Meyara ya Mopani, Nangammbi (eximatsini), eka yin’wana ya ti-projeke. Nkulukumba Johua Matlou. Rito SUMMER edition 

Va-Meyara va endzela ti–projeke

eyara-Nkulu wa Xifundzha-Ntsongo xa MMopani Tatana Joshua Matlou, Meyara wa Greater Giyani Manana Doris Mathebula, vafambisi va timasipala letimbirhi xikan’we ni vatirhi va swa vuthekiniki va endzerile ti-projeke to hlaya leti nga ehansi ka Masipala wa Giyani eka nkarhi lowu wa ha ku hundzaka. Xikongomelo xa tendzo leti a ku ri ku endlela ku vona leswaku timhaka ta vukorhokeri ti fikelela Yin’wana ya miako leyi nga mbundzumuxiwa. vaaki hinkwavo. Leswi swi ta endzhaku ka loko va-Meyara lava mbirhi va tibohile ku humelerisa switshembhiso leswi Huvo ya Nawu yi lerisa nhlangano lowu va rhumeke, wona wa African National Congress (ANC), wu lavaka leswaku va ku mbindzimuxiwa ka swifikelela ku antswisa vutomi bya vaaki. Ti-projeke leti nga endzeriwa ti mixaxa eGiyani katsa biloho ra ka Matsotsosela, leri tekiwaka ri ri rin’wana ra mabiloho lamakulu eka xifundzha- Masipala wa Greater Giyani wu ri tindzhawu leti nga ni minhlangasi ntsongo lexi; ndzhawu ya swa mbindzimuxile mixaxa leyi nga ri kumbe leti nga welaka hi nghozi ya nkululo; rivala ra mintlangu ku enawini leyi dzimiweke hi vaaki makhukhula. ra Giyani; xikan’we ni ta mati endzhawini ya ti-F eGiyani. Miako yin’wana leyi nga ni khombo etindzhawini to hlaya. Ndzhawu leyi yi tsarisiwile tani hi hi leyi akiwaka yi nga ri ki ni tipulani Vurhangeri byi enerisiwile ya mfumo. Vukosi byi vulavurisanile ni leti pasisiweke. Hi minkarhi yo tala hi matirhelo ya tin’wana ta vaaki, laha va nga tivisiwa leswaku swa laveka leswaku vaaki va lava tindzhawu leti, tani hi ndzhawu ndzhawu leyi yi pandzeriwile ku aka vukorhokeri byo tani hi mati, nkululo, yo basisa mati eka Mapuve, laha swikolo ni ti-park. gezi ni ku rhwaleriwa ka malakatsa. michini leyintshwa a ya ha ku Masipala wu vile wu endla Leswi swi tala ku nonohisa swilo hikuva vekeriwa. xikombelo eka Huvo ya Nawu ku mfumo wu va wu nga kunguhatanga Hambi swi ri tano, tin’wana mbindzimuxa mixaxa leyi. Endzhaku ka ku yisa vukorhokeri etindzhawini teto. ta ti-projeke leti ti kumekile ti ri ni loko Huvo yi tikhorwisile hi vuxokoxoko Leswi swi tlhela swi vanga swiphiqo swiphiqo. lebyi yi nyikiweke byona hi masipala, swa ku kombisa kuvilela ni ku jamelana Pfhumba ri pfurile mahlo ya yi tekile xiboho xa leswaku mixaxa ni exikarhi ka mfumo ni vaaki. varhangeri ni ku antswisa ku miako leyi akiweke endzhawini liya yi Masipala wa swi twisisa leswaku twisisa swiphiqo leswi vatirhela- mbindzimuxiwa. swi na masiku ku nga si pandziwa mfumo va hlanganaka na swona. Hikokwalaho goza ro wisa mixaxa tindzhawu to tshama vanhu xikan’we Leswi swi tlherile swi endla ni miako leyi ri tekiwile hi ku landza ni ta mabindzu edorobeni ra Giyani. leswaku Manana Mathebula a xileriso xa Huvo ya Nawu. Leswi hi swona leswi endlaka leswaku teka pfhumba rin’wana ku ya vona Endzhaku ka swona masipala wu ku laveka ka misava ku ri ehenhla leswaku swiboho leswi tekiweke rhandzile ku lemukisa vaaki leswaku va swinene. swa karhi swa landzeleriwa nga teki nawu va wu veka eswandleni Eka nkarhi wa sweswi Masipala leswaku lomu ku nga ha ri ki ni swa vona. Wu tlherile wu tiyisisa wa Greater Giyani wu le ku yiseni swiphiqo ku kota ku lunghisiwa hi leswaku ku aka etindzhawini leti nga emahlweni mimbulavurisano hi mhaka xihatla. ri ku ni mpfumelelo swi tala ku vanga leyi ni vukosi lebyi nga kusuhi ni makhombo hikuva swi nga endleka ku doroba.  Rito SUMMER edition

Swirho swa Khangela Group swi tinyungubyisa hi ndhavuko wa swona. Marito ya Meyara ya tiyisa tinqambhi

arito ya Meyara wa Greater Giyani, yena Manana Doris MMathebula, ya nyanyurile vanhu vo tala lava a va ri kona loko a pfula Siku ra Ndhavuko (Heritage Day) eGiyani hi ti 26 Ndzhati 2009. Loko a vulavula eka Fesitivhali ya swa Ndhavuko, Manana Mathebula u kombisile leswaku vanhu vo tala laha Afrika Dzonga namuntlha a va ha xiximi mindhavuko ya vona. U vurile leswaku swin’wana leswi African National Congress (ANC) xikan’we ni mavandla man’wani ya nga swi boha loko ya hlanganile eKliptown hi ti 26 Khotavuxika 1955 a kuri ku hlonipha mindhavuko ya vanhu hinkwavo va Afrika Dzonga. “Leswi hi swona swi endlaka leswaku hina hi ri Masipala wa Greater Giyani, lowu wu rhangeriwaka hi vandla ra ANC, hi seketelaka hi timali mimphikizano ya n’wina ya Vacini va xikhaba va komba vuswikoti bya vona. mindzhavuko,” ku vula Manana Mathebula. Rito SUMMER edition 

Elias Baloyi na Mamba Queens va nyanyula ntshungu.

U kombisile leswaku khale Vatsonga a va chava ku tinyungubyisa hi ndhavuko wa vona, kambe namutlha swa n’wi tsakisa ku vona van’wandhindhani va ambariwa ni hi swidyondzeki. Manana Mathebula u hlohleterile mintlawa yo hambana-hambana ku ya emahlweni yi navetisa hi swa ndhavuko. “Hi 2010 laha Afrika Dzonga hi ta rhurhela vuendzi ku suka eka Vacini va xincayi-ncayi na vona a a va ri kona hi xitalo. timheho hinkwato ta misava. Swi nga tsakisa ngopfu ku vona vanhu va ka swiyenge swo hambana-hambana i Musa Maswanganyi eka hina va kombisa vuswikoti bya vona swa mphikizano lowu swo tisula switlhokovotselo, ntlawa wa Sunshine hi tlhelo ra swa ndhavuko,” ku vula nyuku. (comedy) na Marumofasi eka Sekgaba Manana Mathebula. Fesitivhali leyi a yi ngheneriwile (vakulukumba) ni ntlawa wa Khangela Meyara u tlherile a ndhundhuzela hi mintlawa yo hambana-hambana ya (ku thawuza). “Xigubu xa Mahlawule na Moya”, lexi xiyimo xa le henhla. Wun’wana wa Ntlawa wa Mahlawule na Xigubu xi nga endzela matiko yo hambana- yona i ntlawa wa Khanghela, lowu xa Moya wu humelerile eka xiyenge hambana emisaveni hinkwayo ku wu humaka eka Sikhunyane. xa xincayi-ncayi, kasi Thevuka Cultural nyanyula vanhu. Lowu i ntlawa wa vamanana lowu Group wona wu tekile xidlodlo eka “Swirho swinharhu swa ntlawa nga va kona eka nkarhi wo leha, lowu xiyenge xa makhwaya. lowu i vadyondzisi. Leswi swa tikomba misava hinkwayo yi nga hlamalaka Xiyenge xo rhunga xi tekiwile leswaku ndhavuko a hi wa lava vo ka ku vona vuswikoti bya wona. hi Bomba Mintirho. Ntlawa wa va nga dyondzekangi ntsena,” ku Un’wana wa tinqambhi ta ndhuma Bombani Community Project wona wu vula Manana Mathebula. leti a ti ri kona i William Makhubele, humelerile eka xiyenge xa mintirho ya Ntlawa lowu wa ha ya emahlweni loyi a nga nyikiwa risiva ra Living mavoko ni vuvatli. hambi leswi musimeki wa wona, Legend hi Mfumo wa Xifundzha eka Muyimbeleri wa ndhuma, yena yena Nkulukumba Mahlawule, a malembe lawa ya hundzeke. Nkulukumba Elias Baloyi, a ri yena nga hundza emisaveni eka malembe Nkulukumba Makhubele u kumile loyi a rhambiwile ku ta nyanyula manharhu lama nga hundza. xiyimo xo sungula eka xiyenge xa noti vuyeni. Yena ni ntlawa wa yena wa Masipala wu nyikile mintlawa, xikan’we ni xa traditional choir. Mamba Queens va endlile leswi hi vacini ni tinsini leti nga tirha kahle eka Van’wana lava nga humelela ndlela ya le henhla swinene. 10 Rito SUMMER edition

Madzana-dzana ya hlangana ku khongelela mpfula

unene masungulo ya xi nga xi swona, hi ni ntshembho vutlhari i ku chava leswaku Xikwembu Xi ta hi twela KXikwembu. vusiwana, timpfula ti na,” ku Vaaki va Giyani, vafundhisi vula Manana Mathebula. va tikereke to hambana-hambana Hi nkarhi lowu xivulavuri xa xikan’we ni varhangeri va siku, yena Mufundhisi Irene, a a mfumo va hlanganile erivaleni gonya xiteji ku ya nyika rito ra ra mintlangu ra Giyani hi ti Xikwembu, mapapa ya sungurile 19-20 Ndzhati 2009 laha va ku visingana exibakabakeni. nga tlakusela mahlo ya vona Manana Irene u chumbutele ehenhla va kombela Muvumbi ntshungu hi ku tirhisa va-Kronika leswaku a nisa pfula. Chapter 7, Verse 13 leyi Leswi swi humelerile hi vulavulaka hi ku horisa misava. nkarhi wa nkayivelo lowukulu “Loko munhu a vabya u wa mati etindzhawini to tala leti fanerile ku horisiwa. Ni misava nga enhansi ka Masipala wa na yona yi pfa yi vabya, Greater Giyani. Mpimo wa mati hikokwalaho na yona yi lavaka emadan’wini lawa ya welaka ku horisiwa,” ku vula Manana enhansi ka masipala lowu wu Irene. yile ehansi swinene, laha swi U yile emahlweni a nga fika eka xiyimo lexi se a mo khongelela Masipala wa Greater khwengiwa kunene. xikaya loko a a endzerile eka Giyani leswaku wu horisiwa Meyara wa Greater Muyexe eka tin’wheti ta ntlhanu “eka vuvabyi lebyi wu nga eka Giyani, yena Manana Doris leti nga hundza, ku kayivela byona bya ku pfumaleka ka Mathebula, u kombisile leswaku ka mati ku ta va xin’wana xa mati“. swi ta nonoha swinene ku fikisa swiphiqo leswikulu leswi nga Kunene Muvumbi a nga vukorhokeri ni ku antswisa ta sivela masipala ku fikelela hluriwi hi nchumu. Mavhiki vutomi bya vanhu loko ku nga swikongomelo swa mfumo swa mangari mangani endzhaku ka ri na mati. ku antswisa vutomi bya vanhu. xikhongelo lexi, mpfula yi vile yi Hambi leswi Mupresidente “Mati hi wona ya pfunetaka na hi matimba. Jacob Zuma a a hlawuleke ku aka, ku mirisa swirin’wa ni Sweswi ku ni ku langutela Greater Giyani ku simeka ku pfuneta vufuwi bya tihomu. lokukulu leswaku yi ta ya pfhumba ro hluvukisa matiko- Hambi leswi xiyimo xi nga leswi emahlweni yi na. Rito SUMMER edition 11 Etlela hi ku rhula, wena nhenha ya ka Hlungwani Madzana-dzana ya hlangana Jay Hlungwani – mufundhisi, nqambhi xikan’we n’wamabindzu – a heleketiwa endlwini ya yena yo hetelela

uhaxi wa ndhuma wa ku khongelela mpfula Phaphama, nongonoko wa ni Mmixo wa Munghana Lonene FM, yena Brian Rikhotso, u ri a nga tivi ku ri hikwalaho ka yini ku languteka i nga ku ku na ntambhu leyi yi hlanganisaka tinqambhi ni Xikwembu. Leswi Rikhotso, kumbe DJ Brian eka varhandzi va yena, u swi vurile eGiyani Golf Course enkosini wa Jay Hlungwani, Mufundhisi wa Kereke ya Miracle Valley, leyi nga tumbuluxiwa hi tatana wa yena, Prophet Gezani Phillip Hlungwani. DJ Brian, loyi a a ri un’wana wa vafambisi va ntirho, u vurile leswaku a nga swi tivi ku ri hikwalaho ka Swirho swa Kereke ya Miracle Valley va yisa mufi Jay Hlungwani yini loko vayimbeleri va yimbelela hi endlwini ya yena yo hetelela. swilo, ngopfu-ngopfu rifu, swi tala ku humelela. wa Giyani Manana Doris Mathebula eSukani Primary School ni le Risinga Rikhotso, loyi a a ri munghana – na vona a va ri kona. High School eGiyani. lonkulu wa mufi, a hlamarisiwa hi leswi Meyara Mathebula u byerile U dyondzerile vunavetisi Hlungwani a yimbelerisa xiswona vakhandli va nhlonge leswaku wa (marketing) eBirnam College eJoni. U tinsimu to tani hi I am Going Home a tinyungubyisa ku va Giyani yi vile ni tlherile a ya dyondzela swa vuyimbeleri nge se hundza emisaveni. nhenha yo tani hi Jay Hlungwani. eEastside College ni le Fuba School of Vanhu a va tile hi xitalo, ku “A hi tlangeleni vutomi bya yena Music, kona kwale Joni. suka eka timheho hinkwato, ku ta hikuva byi ni nkonka,” ku vula Manana Eka swa vuyimbeleri, u tirhile ni lelana ni nhenha ya ka Hlungwani Mathebula. vayimbeleri va ndhuma vo fana na loko yi yisiwa endlwini ya yona yo Jay a a ri n’wana wa Nkulukumba Mufundhisi Benjamni Dube, Judith hetelela. Vahlonipheki – ku katsa ni Gezani Phillip na Manana Anna Sephuma xikan’we na Revolution Matsalani wa Xifundzha wa African Hanyeleni Hlungwani. U sungurile Maduvha. National Congress Nkulukumba Joe tindyondzo ta yena eMuswana Primary U kandziyisile ti-album ta ntlhanu, Maswanganyi, Meyara wa Xifundzha School. Endzhaku ka swona u yile tona ti nga My Life, Ya Ntshwanang Le xa Mopani Joshua Matlou ni Meyara Jesu, Mbonge, Eku Khanyeni, Praise na Worship Unlimited Vol.1. Hlungwani, n’winyi wa Rivoningo Media and Communications, u vekiwile tani hi mufundhisi hi tata wa yena hi ti 10 Nhlangula 2008. Endzhaku ka ku n’wi heleketa endlwini ya yena yo hetelela, ku vile ni festivhali laha tinqambhi ti nga yimbelela ku tlangela vutomi bya Jay Hlungwani, loyi a siyaka nghamu ya yena, Rabelane Nevhutalo, vatswari ni vamakwavo. Rabelane Nevhutalo, nsati wa mufi, hi siku ra Etlela hi ku rhula Xikokotso, Muyimbeleri wa ndhuma wa gospel, yena Maduvha ku lahliwa ka nuna wa ntobyayila, tshika vukosi hi Madima, a heleketa munghana wa yena hi risimu. yena. malwandla. 12 Rito SUMMER edition Vantshwa va ka Mninginisi va amukela nyiko

Swin’wana swa swirho swa John Mabasa Football Academy swi tinyungubyisa hi nyiko yo huma eka Old Mutual, yin’wani ya tikhampani letikulu ta ndzindza-khombo laha Afrika Dzonga.

ld Mutual, khampani leyikulu nga Nkulumba Khosa, Nkulukumba Siwela u vurile na leswaku mpfuneto ya ndzindza-khombo eAfrika KS Maswanganyi na Manana AZ wa timali wu ta pfuna ku humelela ODzonga leyi tivekaka swinene Mabunda. eka leswi landzelaka: eLimpopo, yi tlheriserile xiphemu xa Eka mbulavulo wa yena, Manana • Ku tlakusa na ku hatlisisa rifuwo ra yona eka vaaki va Greater Chauke u vurile leswaku u tsakisiwa nhluvukiso wa mintlangu Giyani Municipality hi ku nyikela hi ngopfu hi ndlela leyi Old Mutual yi hi miako na mapfhumba- jesi ra bolo ya milenge ni cheke ya pfunetaka ha yona eka ku tisa ku vuleteri; ntsengo wo ringana R6 000 eka John hambana eka miganga leyi nga • Ku tlakusa mafambiselo ya Mabasa United Football Academy vuswetini tani hi Mninginisi Block 2. migingiriko ya swa mintlangu emugangeni wa ka Mninginisi Block U kondloterile ni miganga yin’wana eka tindzahwu ta le makaya 2. eka Masipala wa Greater Giyani ku ta Afrika Dzonga; Gerhe ya bolo ni cheke leyi swi endla swikombelo swa swo pfunetiwa • Ku antswisa xiyimo xa nyiketiwile hi Manana TN Chauke, hi timali hi Old Mutual hikuva vuhungasi; loyi a nga Mufambisi wa Rhavi ra khamphani leyi yi tiyimiserile swinene • Ku tlakusa ku tisa ku rhula Old Mutual Group Scheme eGiyani. ku tlherisela xiphemu xa rifuwo ra ni nhlonipho, matikhomelo Swona swi amukeriwile hi Nkulumba wona eka vaaki eka tindzhawu leti yi lamanene, ku tiyimisela ni ku M Siwela, Murhangeri wa John endlaka bindzu eka tona. pfuxeta ndzhavuko na mfuwo; Mabasa United Football Academy, hi John Mabasa Foodball Academy, ni ti 3 ta Hukuri 2009. ku nga nhlangano lowu pfunetaka • Ku tlakusa xiyimo xa Afrika Manana Chauke a heleketiwile kwalomu ka 80 wa lava tsakelaka eka mintlangu ya misava. hi vatirhi-kulobye, ku nga Mufambisi ku va vatlangi va bolo ya milenge, i Khanselara Ngobeni u khensile wa Rhavi ra Old Mutual eGiyani pfhumba ro sungula ku seketeriwa hi swinene Old Mutual ku va yi pfunetile Nkulukumba RE Moyana xikan’we timali hi khamphani leyi ya ndzindza- eka muganga wa ka Mninginisi Block ni Mufambisi wa Rhavi eka Xiyenge khombo. 2. Xa Swa Timali, yena Manana M Nkulukumba Siwela u khensile Old U komberile khampani leyi ku ya Thabethe. Mutual eka nseketelo wo hluvukisa bolo mahlweni yi seketela projeke leyi Ntirho lowu a wu seketeriwile ya milenge eka Mninginisi Block 2 ni tani hi leswi yi pfunetaka vantshwa swinene. Vanhu lava a va ri kona a ku tlhela a kombela eka tikhamphani votala lava pfumalaka kambe va ri na va katsa Khanselara wa Ward 16 ya tin’wana leti nga ni mabindzu eka vuswikoti. Greater Giyani, yena Nkulukumba tindzhawu ta Masipala wa Greater U tlherile a hlohletela vantshwa na ME Ngobeni, loyi a heleketiwile hi Giyani ku landzelela xikombiso xa vana lavantsongo ku tinghenisa aka swirho swinharhu swa masipala, ku Old Mutual na le tikweni hinkwaro. mintlangu hi xitalo.