BLOEMENREGIO Opgemaakt in Het Kader Van Het Strategisch Project ‘Glastuinbouw’
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
GEBIEDSVISIEENGEBIEDSPROGRAMMA BLOEMENREGIO Opgemaakt in het kader van het strategisch project ‘glastuinbouw’ 1 1. Aanleiding De aanleiding voor de opmaak van een visie voor de bloemenregio is terug te vinden in het actieplan 'Naar een duurzame glastuinbouw in Vlaanderen'. Dit actieplan werd in 2003 door de Vlaamse regering, in samenwerking met de sector, opgestart en bevat een aantal concrete maatregelen waaronder ‘realisatie van ruimtelijke vestigings- mogelijkheden’. In het kader van dit actieplan streeft Vlaanderen op vlak van ruimtelijke ordening naar een beleid op basis van drie sporen. Naast de ontwikkeling van een toetsingskader voor de inplanting van individuele glastuinbouwbedrijven (spoor 1) en de afbakening van glastuinbouwclusters (spoor 3) werd ook de uitwerking van ruimtelijk maatwerk voor macrozones als spoor afgebakend. Dit zijn gebieden waar een grote concentratie aan glastuinbouwbedrijven aanwezig is. Er wordt gesteld dat glastuinbouw zich binnen deze macrozones, in verweving met andere functies, verder kwalitatief moet kunnen ontwikkelen. Afbeelding: aanleiding ruimtelijke beleidsontwikkeling rond glastuinbouw Bron: eigen opmaak Voor Oost-Vlaanderen zijn er 3 macrozones aangeduid: de bloemenregio (Lochristi en de gemeenten langs de oostelijke flank van Gent) en het Waasland (het gebied Beveren- Hamme) als gebieden van gewestelijk belang en ‘Deinze-Kruishoutem’ als gebied van provinciaal belang. Dit document verfijnt de ruimtelijke visie voor de macrozone ‘bloemenregio’ door: - inzichten te geven in de verschillende ruimtelijke en bedrijfskundige logica’s die sturend zijn voor het glastuinbouwbedrijf en voor de glastuinbouwsector. - Een ruimtelijk gedifferentieerd kader aan te reiken voor de kwalitatieve ruimtelijke transitie van de (glas)tuinbouw in de bloemenregio dat vertrekt vanuit de bestaande ruimtelijke structuren en rekening houdt met toekomstige opportuniteiten en veranderingen binnen de sector en de omgeving. - Bij te dragen aan een sterkere identiteitsontwikkeling van de bloemenregio door sierteelt in harmonie met andere functies verder te laten ontwikkelen. Door de visie ook te vertalen naar een geïntegreerde gebiedsprogrammatorische aanpak wordt actief gewerkt aan kwalitatieve uitvoeringsgerichte gebiedsontwikkelings- mogelijkheden van de bloemenregio. 2 2. Strategisch project glastuinbouw De ontwikkeling van een visie en programma voor glastuinbouw in de bloemenregio kadert binnen een ruimtelijk strategisch project (looptijd 2013-2016) dat de glastuinbouwontwikkeling in de provincie Oost-Vlaanderen verder vorm geeft. Binnen dit project engageerden de provincie Oost-Vlaanderen, de POM Oost-Vlaanderen en de Vlaamse overheid zich om kwalitatief uitvoering te geven aan het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV). 3. De bloemenregio: afbakening van het studiegebied De regio’s die in Vlaanderen gespecialiseerd zijn in één activiteit zijn duidelijk herkenbaar: zo bevindt het meeste fruit zich rond Sint-Truiden, een duidelijke concentratie van glasgroenten ten noorden van Sint-Katelijne-Waver en zo ook sierteelt ten oosten van Gent. In deze regio is sierteelt van oudsher in het landschap aanwezig. De gemeenten Moerbeke, Wachtebeke, Lochristi, Lokeren, Destelbergen, Laarne, Melle, Merelbeke en Wetteren vormen samen het studiegebied. Binnen dit gebied kan Lochristi gezien worden als epicentrum van de bloemisterij en Wetteren als centrum voor de boomkwekerij. 4. Status document Voorliggend document bevat een ruimtelijke visie en aanzet tot programma voor de bloemenregio. Dit is tot stand gekomen na intensief overleg met verschillende actoren (verschillende Afbeelding: Overzichtskaart van de gemeenten binnen de beleidsniveaus, relevante administraties, bloemenregio middenveld en de glastuinbouw- en Bron: eigen opmaak landbouwsector) met als doel een consensus te verkrijgen over de geformuleerde visie met betrekking tot de ontwikkelingsmogelijkheden in het studiegebied. De finaliteit van de visie en bijhorend programma bestaat dus uit een gedragen, kwalitatief voorstel voor de ontwikkeling van glastuinbouw in de macrozone ‘bloemenregio’. 5. Leeswijzer Dit document omvat 5 onderdelen Het eerste, thematische deel gaat dieper in op de glastuinbouwsector. Zo wordt een korte economische analyse op verschillende schaalniveaus gemaakt en wordt de centrumfunctie van de bloemenregio -op vlak van sierteelt- ontleed. Naast de economische analyse wordt ook het ruimtelijk spreidingspatroon van de glastuinbouwbedrijven in kaart gebracht en wordt er dieper ingegaan op de bedrijfslogica’s binnen de glastuinbouwsector. In het tweede deel wordt de bloemenregio ruimtelijk geanalyseerd. De ruimtelijke analyse schetst een beeld van de open ruimte in de macrozone met de nadruk op alle kenmerken, potenties en knelpunten die betrekking hebben op, interfereren met of 3 grenzen stellen aan glastuinbouw. Vanzelfsprekend komt de planningscontext hier uitgebreid aan bod. Er wordt dieper ingegaan op de juridische toestand en de toekomstige beleidsopties van de verschillende overheden komen duidelijk aan bod. De synthese van de bestaande structuur vormt op haar beurt de basis voor de ruimtelijke vertaling naar een conceptueel kader voor glastuinbouwontwikkeling. Dit ruimtelijk conceptueel kader gaat als derde deel verder in op de toekomstige ontwikkelingsmogelijkheden van glastuinbouw, de ruimtelijke uitgangspunten die hierbij in acht dienen genomen te worden en de deelgebieden die met urgente uitdagingen op vlak van glastuinbouw naar voor komen. In het vierde deel wordt geschetst hoe de visie geïntegreerd kan worden in een uitvoeringsgericht gebiedsprogramma voor de bloemenregio. Het vijfde en laatste deel bevat een aanzet van instrumentarium dat gericht is op het stapsgewijs realiseren van de vooropgestelde visie. Dit deel mag niet als een definitief voorstel van in te zetten instrumenten worden beschouwd. Het is een matrix van instrumenten die verder kan aangevuld worden. Afbeelding: Overzichtskaart van de gemeenten binnen de bloemenregio Bron: Eigen opmaak 4 Inhoudsopgave I. Thematisch deel ................................................................................................. 9 1.1 Analyse van de sierteelt op macroniveau ...................................................... 9 1.1.1 Internationale situering van de Belgische land- en tuinbouw. ..........................10 1.1.1.1 De concurrentiepositie van België binnen de Europese sierteeltsector .................... 10 1.1.1.2 Het Belgisch handelssaldo voor land- en tuinbouwproducten .................................. 14 1.1.1.3 De belangrijkste handelspartners van België voor land- en tuinbouwproducten ...... 14 1.1.2 Sierteelt in Vlaanderen en Oost-Vlaanderen ...................................................15 1.1.2.1 Kenmerken van de Vlaamse en Oost-Vlaamse sierteelt ........................................... 15 1.1.2.2 Belangrijkste niet eetbare teelten in Oost-Vlaanderen .............................................. 17 1.1.3 Glastuinbouw in de bloemenregio ...................................................................18 1.1.3.1 Evolutie aantal glastuinbouwbedrijven in de bloemenregio....................................... 18 1.1.3.2 Oppervlakte cultuurgrond voor glastuinbouw in de bloemenregio ............................ 18 1.1.3.3 Familiale en niet-familiale tewerkstelling in de bloemenregio ................................... 19 1.1.3.4 Seizoensarbeid in de bloemenregio .......................................................................... 19 1.1.4 Bedrijfsstructuren: van eenmanszaak naar vennootschap ...............................20 1.1.5 Centrumfunctie bloemenregio: Quo Vadis? .....................................................20 1.2 Ruimtelijke aspecten van de glastuinbouw in de bloemenregio .................. 21 1.2.1 De bloemenregio ten oosten van Gent: opkomst, groei, en transitie ................21 1.2.1.1 De bloemenregio: van plantkundige interesse tot florale topregio ............................ 21 1.2.1.2 De Gentse bloemenregio: de globalisering is een keerpunt voor de sierteeltsector . 29 1.2.1.3 De Gentse bloemenregio: nog steeds een b(l)oeiende regio?! ................................. 30 1.2.2 Evolutie van de glastuinbouw ..........................................................................31 1.2.2.1 Acht facetten van ontwikkeling .................................................................................. 31 1.2.3 Bedrijfstypologieën: .........................................................................................33 1.2.3.1 Onderverdeling naar energiebehoefte: ...................................................................... 33 1.2.3.2 Onderverdeling naar teelt: ......................................................................................... 34 1.2.4 Bouwstenen van een modern glastuinbouwbedrijf: ..........................................34 1.2.4.1 Serre, multikap of plastiek tunnel. ............................................................................. 35 1.2.4.2 Loods en technische ruimtes ..................................................................................... 35 1.2.4.3 Oppervlakte voor buitenteelten .................................................................................. 35 1.2.4.4 Warmtebuffer en verwarmingsinstallatie ................................................................... 36 1.2.4.5 Waterbassin ............................................................................................................... 36 1.2.4.6 Belichting ..................................................................................................................