STBEEKARCHIVARIAAT BQMMFI FRWAARP

T WEESTROM EN LAND MAA WAALN SE S TIJDSCHRIFT VOOR STREEKGESCHIEDENIS

14.III.199 2- verschijn minstn te t e vier maa r jaape l r- NUMME 1 R7 TWEESTROMENLAND

Opgericht 15 mei 1964. Administrateur: Doelbreeo z n i :d mogelijke kring bevorderen P.G. Leussink, Beuningen van de belangstelling voor de geschiedenis in al haar aspecten en onder ieder opzicht, in het Kopij: bijzonder van het werkgebied, het Land van Kopij dient getypt, gedateerd en ondertekend Maas en Waal en het westelijk deel van het Rijk te worden verzonde verenigingssecret he n naa - van Nijmegen. tariaat. Kaartiken nee l nie machineschrifn i t t worden Lidmaatschap: geleverd, dan gaarne in een duidelijk leesbaar Het lidmaatschap geeft recht op toezending handschrift. Afbeeldingen moeten, indien men van tijdschrift en nieuwsbrief, op deelname aan e teru z l e hebbenachterzijdd wi g n aa , e excursie tevenn se s kortin boekhandelse d p go - voorzien zijn van naam, adres en woonplaats prijs bij uitgaven uit de Tweestromenland- van de bruikleengever. reeks. Losse nummers tijdschrift: Contributie: 1 voorradig7 m t/ r stu Nrs9 Pe .1 ƒ k 6,-. , De contributie voor 1992 bedraagt ƒ 30,-, men exclusief ƒ 2,50 verzendkosten. Te bestellen k meeoo rg stortema j wijz bi n gift e t va e, door stortin girp go o 262201 namn 2te n eva voldoen door storting op postgiro 2622012 ten Penningmeester Tweestromenland, Aalsburg nam Penningmeesten eva r Tweestromenland 17-60, 6602 VG Wijchen. Aalsburg 17-60, 660 WijchenG 2V .

Ledenadministratie: Mw. FJ. van Oijen, Markt 9-14, 6651 BC Druten, tel.: 08870-14337, voor opgave van nieuwe leden, adreswijziginge eventueln e n e opzeggingen (vóór l december).

Secretariaat: Inhoud Zwanensingel 259, 660 WijchenK 1G , telefoon: 08894-16247.

Ereleden: H. van Heiningen, J.P.M, van Os. 3 C.P.J. van Kouwen, Wie had geschoten? 6 Pieter van Bernebeek, Van Barnebeek/ Erevoorzitter: van Bernebeek: een Maas en Waals J.P. van Wezel geslacht 1718-1965 Tielenn To 14, Vreemdelinge Wijchee nt n Bestuur: 16 J. van Gelder, Afscheid van redactieleden J.L.C. Alkemade, vz., Ewijk Patronenboek over streekdracht in Maas J.AGeldern va . , vice-vz., Bergharen Waan e Rijn Nijmegen e l kva n West W.M.G. Arts, secr., Wijchen 18 Pieter Roelofs, De kerk te Leur, recensie J.A. Jansen, penn., Wijchen Mevr. W.M. Berris-Visschers, Wijchen Nieuwsbrief Mevr. G.Y.M. Derks-Klabbers, Druten G.W. van Gelder, Beneden-Leeuwen Opvoorkant:de Mevr. F.J. van Oijen, Druten Gewelf priesterkoor H.H. Ewaldenkerk te G.A.A. Rooijakkers, Overasselt Druten. Extra aandacht wordt hieraan besteed Sommerenn va . WJ , Beneden-Leeuwen tijden diavoorstelline d s apri5 p e go ld a.s a n . Drs. C. Visser, Druten jaarvergadering. Zie de Nieuwsbrief! J.PWezeln va . , Alphen T WEESTROM EN LAND MAA WAALN SE S TIJDSCHRIFT VOOR STREEKGESCHIEDENIS

Redactie: Gijs van Dijk, Pieter van Bernebeek, Hugo van Capelleveen, Jan van Gelder, Kees van Kouwen, Pieter Roelofs, Ton Tielen.

NUMME1 R7 1992/1

KouwenC.Pvan J. Wie had geschoten?

dinsdap O septembe2 g1 r 1944 (1) tegen tietuftr motorbootjn nuu eee e vanae fd steenfabriek bij D odewaard, de Waal over, naar de aanlegsteiger van de fa. Lewisson Deestn gi boorn Aa . d bevond zictwaalftan hee l bewapende Duitse soldaten. Dat gaf gelijk paniek bij de onderduikers in Deest! Snel werd er gewaarschuwd. Duiken! Het bootje legde aan en even later marcheerde de groep Duitsers ove dije rd k richting Winssen Deesn I . t gin zuchn gverlichtinn ee tva g op.

Bij de Hoek van Winssen gekomen ging de rij het Paradijs en de afweg bij Cup van der helft van de Duitsers de dijk af door het dorp, Weerden waren, kregen ze het bevel halt te de overigen vervolgden hun weg over de houden en op hun knieën langs de weg in het dijk. Daar was Piet van Kouwen aan het gras te gaan zitten. Twee soldaten bleven als hooien. Hij zag de Duitsers aankomen en bewakin achtern he anderej e gD bi . n gingen vroeg zich verwonderd af wat dat nu weer te verder. betekenen had. Zelf dacht hij, hoefdj hi e Hen Kouwenn dva t broee d ,he Piet n e rva di , nergens bang voo zijn e beschiktj rt Hi . e over allemaal had zien gebeuren, was zijn broer een uitstekend Ausweis waarin stond dat hij op enige afstand gevolgd. Toen hij bij hen onmisbaar was als stoker op de steenfabriek kwam om te informeren wat er aan de hand va nzijm Dodewaardnhe j roepebi e z ns Al . wa j 'uitgenodigdshi werk oo d daam o ' r ze dat hij op de dijk moet komen. Dan plaat nemen!e t s ! Daar zate e dannz ! Niet Duitsere d s herkenal sinde e sdi z j s hi kort t wetende wat er nu eigenlijk aan de hand was op de steenfabriek van Dodewaard stellingen en met het angstige vermoeden dat hun hadden gebouwd. (2) 'Laufen', beval de laatste uur wel eens geslagen kon zijn. onderofficier die de leiding had. En gelij Molenstraae kd p O intussed ha t ondere nd - voelde hij de loop van een geweer in zijn duiker Piet Heymans ook de schrik van zijn ribben prikken. Even verderop overkomt leveg n we gekregen e n d boch ee n n va tI ! Detje Verwaayen hetzelfde e twed t e Me . stond hij plotseling oog in oog met de groep vooro Duitserwapee n d e hu d n pt e n i sme Duitsers die door het dorp was getrokken en aanslag erachteraan ging het richting dorp. enkele huizen had doorzocht. In paniek Toen ze ongeveer halfweg tussen de boerde- spron j over ghi e sloon d e g t langwe e d s

3 rende boomgaare D e. d in faml e d Ho n . dva nooik lijoo k t gedaan zouden hebben. Duitsers vonden dit nogal verdacht en t gevaInda l hadde Duitsere nd opdrache sd t zonde enkelm he n e kogels achternaj Hi . enkele prominente mensen te arresteren en werd gelukkig niet geraakt en ook achter- als gijzelaar e nement e gijzelaare me sD . s volgde niet zicp laatstm t o he hDi s . e nez wa zouden, als vóór 20.00 uur de daders niet zelvreeml fwe d zoal verdee t relaasw di n ri s bekend waren, worden doodgeschoten! Een zullen zien. afschuwelijk ultimatum! De Duitse bezetter Tegenove e pastorid r n Winsseva e n ont- geem e tijina di ndn halve maatregelen. moetten de twee groepen Duitsers elkaar Burgemeester Sprenger en gemeente-ont- t onderlinweerwa a N . g beraade d gin t ghe vanger Nillissen werde gijzelaas nal r aange- kweldam op naar het met bomen en struiken weze n moestee n n vervolgenn hu t me s begroeide terrein dat, bekend staat als de handen omhoog voor de Duitsers uit naar Biezenwaard zochtee Z . t helnhe e terrein ne Winssen lopen. De Duitsers vonden het de huizen in de omgeving af naar 'Partiza- blijkbaar nodig om ook een gijzelaar uit nen' zoals één van de bewoners te horen Winssen mee te nemen. Om 13.15 uur kreeg a enigN . e tijd zoeken zonder iets stonden ze bij pastoor Goëtte van Winssen verdachts te vinden gingen de Duitsers via d estoepe d werj p Hi derdo e . dd e gijzelaar. Hogewaard richting Ewijk. dije d kp werdeO n Pieten Hen Kouwen dva n Op het gemeentehuis van Ewijk heerste nog en Detje Verwaayen nog steeds door de twee steeds de opgewekte stemming van Dolle Duitse soldaten bewaakt. werdee Z n daar Dinsdag. (3) België was bevrijd! En volgens waarschijnlijk achte hane rd d gehoudem no laatste d e geruchten ware Engelsee nd l a u nn als gijzelaa e dienet r n voo t gevahe re d l in Tilburg en Breda! De oorlog naderde zijn andere Duitsers zouden worden aangevallen einde! Nog een paar dagen, dacht men, en door verzetsstrijder wanneef so niet u rhe tzo ook in Ewijk en Winssen konden de vlaggen lukken prominente gijzelaars op te pakken. uit! Veel onderduikers liepe e laatstd n e Maae Duitser d allesu t n r wa , s betrof naar dagen al openlijk door het dorp! Groot was wen verlopes swa n werde weee nz r vrijgela- dan ook de consternatie toen daar opeens Duitsertene D . s gingen vervolgenn hu t sme tien gewapende Duitse soldate gemeent nhe - gijzelaars bij Cup van der Weerden de dijk af tehuis binnen stapten en de burgemeester te naa Waale rd heee D . r Nillissen ziekelije di , k spreken vroegen e panied n e hieroI !kdi p was, kwam hierbi e vallent j j werHi p . o d volgde zag alleen gemeentesecretaris Th. ruwe wijze doo Duitsere rd s overeind gehol- n i t Overmarga n raat ee he mn a se kanvi m so pen en gedwongen om verder te lopen. Bij de heg het gemeentehuis te ontvluchten. Hij e oeved r gekomen werdel a e doo z nt he r had in 1942 al eens kennis gemaakt met dit eerden genoemde motorbootje opgehaald soort 'heren' wegens zijn bemoeienisset nme en naa overkane d r t gebracht. de Nederlandse Unie. In Ewijk en Winssen ging het nieuws van het e onderofficiered Eén va n n stelde burge- ophalen van burgemeester Sprenger, ge- meester W. Sprenger ervan in kennis dat er 's meente-ontvanger Nillissen en pastoor morgens vroeg aan de overkant van de Waal Goëttlopenn ee s edal vuurtje rond. Iedereen twee Duitse soldaten waren beschoten vanuit was verbijsterd. In kringen van het verzet de richting Ewijk of Winssen. En dat ze va npolitie d j bi maae k ston voon roo n dme ree menin gt gedaa wareda s door t wa nda n : raadsel e plaatselijkD . e L.O ) comman(3 . - 'Niederlandische Partisanen onderdae di ' k dant Sjaak Schamminee vond het allemaal vonden in de gemeente Ewijk! De burge- erg vervelend. Hij was met zijn mensen op meester werd hiervoor als hoofd van de dat moment bezi zogenaamdn gee e Orde- gemeente verantwoordelijk gestel gelasn de t dienst te formeren die na de bevrijding als de daders aan hen uit te leveren! Maar noch een soort hulppolitie moest gaan optreden. de burgemeester noch de politie wisten ook Hij beschikt t momenda p eo t alleen oven ree maar iets van dit voorval af en konden dus jachtgeweed ou twen e r e pistole daarn ne , ook niemand uitleveren. Wat ze waarschijn- ko moeilije j n k iemane d e rake n dme naa

4 overkan e Waald n ! va tDaarbi j kwat mda n hore aa n gijzelaarszwar t va n he e a n , deze wapens op dat moment nog veilig bedreigingen, tot hun grote opluchting vrij verstopt zaten. Toch werden hij én zijn gelaten. Hadde Duitsere nd s misschien zelf mensen er op aangekeken. Maar wie kon er intussen ontdek r gebeure t wa t d was? dan wel geschoten hebben? Daar, moest nu Behouden, doch zeer geschokt keren burge- sneo z l mogelijk duidelijkhei komenn di ! meester Sprenger, de heer Nillissen en De politi Ewijpersoon e n d e va Ja n ki n nva pastoor Goëttwoonplaatn hu n ei s terug. Roelofs ging metee onderzoep no k uitj .Hi Het is nooit helemaal duidelijk geworden vernam van bewoners aan de dijk dat ze 's wat er nu precies op die morgen van 12 morgens vroe l enkelgwe e schoten hadden september heeft plaats gevonden. Mogelijk gehoord en dat er even later twee gewapende eerdee isd r genoemde dronken Duitser toch jonge Duitse soldaten op een oude dames- nog gedeserteerd en heeft hij op zijn achter- fiets over de dijk waren gekomen, richting volgers geschoten. Zage e twedi n e jonge Druten. Anderen vertelden dat de vorige Duitsers op de fiets misschien een haas of avond in Café Veerhuis Piet Bos een dronken konijn over de uiterwaarden huppelen? Of Duitse soldaat, die aan de overkant van de ware t misschienhe t overmoedignwa e ver- Waal gelegerd was, luidkeels verkondigde, zetsstrijder eldersn sva daa e di , r toevallin gi Hitlej oorloe hi d t n re wast gda meeza .n rda buure t d zeggenhe tl warenza !e Wi . Maar verde d niemanha r d iets gezief o n t wareHe n roerige tijde laatste di n e weken gehoord. Met deze informatie ging politie- voo e bevrijdingd r e duitserD . s wareg er n manjan Roelofs naar Nijmege probeern ne - zenuwachtig en als er maar iets mis ging, was daae d Duitse rd e autoriteite overtuigee nt n zijn nme leven niet zeker! onschule d n Ewijva n dva Winssen ke n i n ne t bijzondee he gijzelaarsd n va r . Verder Noten: moest men maar afwachten wat er zou gaan gebeuren en bidden! 's Avonds waren de juiste 1D . e datu dezn mva e gebeurtenisse nies ni t kerke Ewijn nva Winssen e k bego n e l nvo helemaal zeker. Pastoor Goëtte begint zijn korte verslag met: 'Op dinsdag 12 september 1944 . . ' men een noveen voor de behouden thuis- etc. En even verder: 'Het was de bewuste Dolle komst van de gijzelaars. Dinsdag'. Dolle Dinsdag was 5 september 1944. Deze laatsten hadde t intussehe n n niet Oot gemeentearchiehe k e voormaligd n va f e gemakkelijk overkane d ! n Nadan aa e va t z t gemeente Ewijk kon hier geen duidelijkheid over e Waad l waren aangekomen, moestee z n verschaffen. Er is veel uit die tijd verdwenen. vervolgens helemaal naar Zetten lopen. Daar 2. Begin september was door de Duitsers ten noordee Waad n verdedigingslini ee n l va n e werden ze op een schoolplein met hun aangelegd. Ook de veerponten werden dag en voorhoofd tege muun nee r geze t gewame t - nacht bewaakt. pende Duitse soldaten achter hen. Toen het 3. Landelijke Organisatie voor hulp aan onderdui- tegen acht uur liep en de gijzelaars dachten kers. Na de bevrijding omgevormd tot Binnen- dat hun tijd gekomen was, werden ze op een landse Strijdkrachten. open vrachtauto gezet en naar Nijmegen gebracht. Daar werden ze stevig onder- Bronnen: vraagd over de vermeende 'Partisanen'. Het parochiearchief van de R. K. parochie te Maa t kondewa r zeggene nz !e d Gee n nva Winssen. drie wist ook maar iets van het gebeurde af. Gemeentearchief Beuningen. Vervolgens werde overgebrache nz t naat rhe E.AKouwenn va . , Winssen. beruchte S.D.-gebouw in Arnhem en op- H.M Kouwenn va . , Winssen.4- J.A.F. Schammenee, Wychen. nieuw langdurig ondervraagd. Maar ook nu . OvermarsTh , Ewijk.+ worden de Duitsers niet veel wijzer. Over de aktiviteite e L.O.d n e ongevee,d va n 0 4 r onderduikers waaronder 4 burgemeesters en Joodse d e kindere n Ewiji n n Winssee k n zwegen all graft wordeen drihe Da .s ee al nd Meter van Bernebeek VAN BARNEBEEK/VAN BERNEBEEK: Maan ee Waaln se s geslacht 1718-1965

Regelmatig krij brievek i g n waarop mijn achternaa p diversmo e manieren geschreven wordt. Tijdens mijn stamboomonderzoek ontdekte ik dat dit in het verleden niet veel anders is geweest. Dit gegeven heb ik een beetje als rode draad gebruik onderstaande d n i t mijn va n k stamboometa schrijfwijze D . e zoale sdi bij de doop- of geboorte-inschrijving gebruikt werd heb ik overgenomen. Om de informatiewaarde te verhogen heb ik de uit Maas en Waal afkomstige getuigen ook vermeld.

GENEALOGIE I. Johannes Swibertus Bornebeck/Bollebeck legt te Kaiserswerth in 1676 de burgereed af en in 1680 wordt hij vermeld als gemeensman, tr. kerk (rk) (2) Kaiserwerth 3-5-1690 in de Suitbertuskerk Christina Schmidz. Uit dit huwelijk: 1. Joanna Catharina Bornenbeck, ged. (rk) Kaiserwerth 14-4-1691. Everhardn Ja . 2 Bornebeck, ged. (rk) Kaiserwerth 26-4-1693, volg. II t

II. Jan Everhard Bornebeck*, ged. (rk) Kaiserwerth 26-4-1693 overl. Afferden 18-6- 1756 . (nhtr , ) Bruten 9-10-1718 a DerriksId , geb. Druten, overl. Afferden 18-3-1758. Uit dit huwelijk: 1. Johannes Eversz. Barnebeck, ged. (rk) Druten 12-5-1720, volgt III.

* Waarom trouwt iemand uit Kaiserswerth (bij Düsseldorf) met een meisje uit Druten? Het enig juistn ee e antwoor (nogk i b ) dhe nie t gevonden gevolSpaanse s d Al .n gva e Successie- oorlog wordt in 1702 het door de Franse troepen bezette Kaiserswerth zowat met de grond gelijk gemaak n belegerinee a n t bijnn gva a twee maanden door o.a. Hollandse troepen. Misschie n EverharJa s ni t dezdme e troepen meegetrokken. Misschie t meerder hijs ni me , e mensen, in een bootje gestapt: Kaiserswerth ligt aan de Rijn en Druten aan de Waal. Zeker is wel dat met zijn vertrek de Kaiserswerther tak ophoudt.

III. Johannes Eversz.Barnebeck, ged. (rk) Druten 12-5-1720 getuige Anna loco Joanna Teunissen . (ng Drute) tr , (1 ) n 1-5-1739 getuigenJoannes Smits enjacomijn Uijen Emerentiana Gerrits, overl. Afferden 7-4-1750. Uit huwelijkdi t : 1. Maria Eversz, ged.(rk) Afferden 22-11-1741 getuigen Wilhelmus Gerit n Idase . 2. Gerrit Eversz.Bernebeeck, ged. (rk) Afferden 27-11-1743, volgt IV. 3. Theodorus Bannebeck*, ged.(rk) Afferden 26-1-1746 getuigen Evert Bannebeck en Deriske Gerits, verwer, overl. Grave 17-5-1821 ondertr./tr. (sb) Culemborg8/23- 11-1773 Ardina Post, geb. Leeuwen, ged. (rk) Puiflijk 14-3-1745 getuigen Gijsber Metjn e tKauwen n eva , begr. Culemborg 14-12-179 Peten va . r Pos8dr t en Fijken Aertsen van Kauwen. Kaiserswerth aan de oever van de Rijn omstreeks 1645. Gravure van Matthaus Merian. opsplitsinn Ee * dezn sterfk gva eta n 188i t Gravn 7i e uittree D .k naa grote d r e stad zoals beschreven in het boek 'Merijntje Gijzen' van A.M. de Jong betreft het andere deel. Via Culemborg, Vianen, Everdingen, Gorinchem belandt men in de Rotterdarnse binnenstad en na de Tweede Wereldoorlog komt de naam Van Barnebeek niet meer voor in het Rotterdarns volkstelline ed deen va l 1947n gva .

4. Joanna Bornebeck, ged. (rk) Afferden 1-10-1749 getuigen Clara Gerits enjohannes Gerits, overl. Afferden 6-4-1762. 5. Joannes Bornebeck, ged. (rk) Afferden 1-10-1749 getuigen Evert Bornebeck en Ida Derix.

Johannes Eversz.Barnebeck . (ng Drutetr ) , )(2 n 2-8-1750 getuigen Elisabeth Smits en Dorothea Janssen Geertruida Janssen, overl. Afferden 23-1-1774. Uit huwelijkdi t : 1. Joannes Evertsen, ged. (rk) Druten 8-5-1751 getuigen Petrus Jansen en Aeltje Jansen. 2. Emerentiana Evers, ged. (rk) Druten 21-5-1753 getuigen Willem Gerritsen en Maria Leenders, overl. Druten 13-5-1828, tr. (ng)/tr.kerk (rk) Druten 22/23-12- 1777 getuige . GiebelnL Margaritn se r Vloetde n Horst,,r aJacobusva de n gebva . Gemertca. 1751 linnenwever, overl. Druten 19-11-1836, zn. van Mighielvan der Hors Marin e t a Peters. 3. Agnes Evers, ged. (rk) Druten 19-6-1755 getuigen Petrus Janssen en Aldegondis Janssen, overl. Druten 2-1-1835 Wijk D nr.67 getuigen aangifte Reinier Peters, arbeide buurmann re Hendrin e , Ruijtere kd , metselaa buurmann re , tr.kerk (rk) Druten 30-4-1787 getuigen Cornelia Hendriks en Maria Evers, Gerardus van de Heuvel, ged. Druten 14-4-1758 getuigen Jacobus Hermsen en Johanna Cornelissen arbeider, overl. Druten 21-5-1826, 15.0 r getuigeuu 0 n aangifte Johannes van der Poel, buurman en tabaksplanter en Jan Janssen van Welie, tabaksplanter, zn. van Gerrit van den Heuvel en Anna Maria Janssen/ Cornelissen. 4. Ida Warnebeck, ged. (rk) Afferden 3-3-1758 getuigen Gerardus Janssen en Maria Janssen, overl. Leeuwen 23-10-1809, begr. Wamel, tr.kerk(rk) Druten 26-2-1793 Gerard Meijer, geb. 25-8-1758, overl. Leeuwen 20-10-1809 aan galkoorts, begr. Wamel, getuige Johannes MeijerWilhelmun va n z , s Meije Aldegundin e r n sva Rijsewijk. . Everhardis5 Wernebeck, ged. Afferden 4-4-1761 getuigen Derick Janse Annn ne a Jansen.

IV. Gerrit Eversz. Bernebeeck, ged. (rk) Afferden 27-11-1743 getuigen Petrun va s Deen n Clare e a Gerits, arbeider, overl. Leeuwe . 179ca n 4 volgens verklaring Schoutenambt Wamel, tr.kerk(rk) Leeuwen 27-10-1772 getuigen Margaritavan de Vloe Joannen r Wielee t de n nsva Henricavan Moock, geb. Leeuwen, ged.(rk) Puiflijk4-6-1751 getuigen Theodorus HendrixenJoannaDerks, overl. Leeuwen 15-2-1817, dr. van Hendrik Hendricksen van Moock en Dirriske Peters van der Vloedt. Uit dit huwelijk: 1. Cornelia Bernebeeck, ged. (rk) Leeuwen 31-12-1773 getuigen Petru Oijen sva n ne Margarita van de Vloet. 2. Hendrik Bernebeeck, ged. (rk) Leeuwen 31-12-1773, volgt V. . Wilhelma3 Bernebeeck, ged. (rk) Leeuwen 21-4-1775 getuigen Theodorus Berne- beec Arnoldn ke a Post. 4. Cornelia van Bernebeek, ged. (rk) Leeuwen 23-1-1777 getuigen Petrus van Oijen en Margarit r Vloetde n . ava 5. Wilhelmina van Bernebeek, ged. (rk) Leeuwen 27-5-1778 getuigen Theodorus van Bernebeek en Arnolda Post. . Jacobus6 Bernebeek,n va ged. (rk) Leeuwen 25-7-1779 getuigen Theodorun va s Bernebeek en Arnolda Post. l Joannes van Bernebeek, ged. (rk) Leeuwen 14-9-1780 getuigen Everardus Berne- beek en Agnes Bernebeek. 8. Cornelia Bernebeek,n va ged. (rk) Leeuwen 19-2-1782 getuigen Petru Oijen sva n ne Margarita van der Vloet. 9. Wilhelma Bernebeek,n va ged. (rk) Leeuwen 20-9-1784 getuigen Theodorun sva Bernebee Arnoldn ke a Paters. 10. Joannes Bernebeek,n va ged. (rk) Leeuwen 15-4-1790 getuigen Jacobue d n va s Horst en Ermke Bernebeek, boerenknecht, overl. Leeuwen 23-1 -1832 9.00 uur, tr. Leeuwen 1-12-1824 Geertruida van Tiem, weduwe van Otto Janssen, bakker/ klompenmaker ged.(rk) Wamel 19-3-1780, overl. Wamel 28-4-1859n va . dr , Hendrik van Tiem en Pauline Aerts.

V. Hendrik Bernebeeck, ged.(rk) Leeuwen 31-12-1773 getuigen Theodorus en zijn zusjoann Oijenn ava , kleermaker, overl. Puiflijk 13-8-184 getuige6 5 1 . wijnr kE n aangifte Abraha Barnebeen mva Gradun ke Elkn . kersva tr , k (rk) Puiflijk 6-5-1800 getuigen Petru Bergen sva Adriann ne Ommeren ava n Mari n Ommerenava , geb. Puiflijk, ged. (rk) Puiflijk 16-5-1771 getuigen Simon Hertogh en Christine Janssen, overl. Puiflijk 26-4-1850 wijk E nr. 68 getuigen aangifte Abraha n Barnebeemva n Lambertue k s Russon, koperslagern va . dr , Abraham Isaack Ommeren sva Geertruidn ne a Thyssen/Hartoghs. Uit dit huwelijk: 1. Gerardus van Bernebeek, ged. (rk) Puiflijk 14-4-1801 getuigen Gerardus Janssen en Jacomina Janssen, arbeider, bode, overl. Puiflijk 14-12-1874 wijk E nr.87 getuigen aangifte Peter van der Zandt, tabaksplanter, en Joannes Nicolaas Martens, gemeentesecretaris, tr. Jacoba Uijen, geb. Bergharen ca. 1794, overl. Puiflijk 23-4-1869 getuigen aangifte Gerardus van Barnebeek en Joannes de Wildt, arbeider en bekende, dr. van Hendrik Uijen en Johanna Sengers. 2. Mathijs Bernebeek*,n va geb.+ged. (rk) Puiflijk 22-4-1802, getuigen Joannen e s Adrina van Ommeren, kleermaker, overl. Mook 15-3-1892 getuigen aangifte Peter van Bernebeek en Leonard van Heukelom, tr. (1) Milsbeek 20-10-1834 Jacoba Hermes, ged. (rk) Deest 5-3-1794 getuigen Franciscus Jacobs en Dina Derkx, overl. Mook 20-11-1842, dr. van Peter Hermes en Johanna Janssen.

* De mannelijke lijn van deze tak sterft twee generaties later uit in 1920 te Venraij.

3. Henricus van Bernebeek, ged. Puiflijk 19-1-1805 getuigenjoannes van Bernebeek en Henrica van Mook. 4. Theodorus van Bernebeek, ged. (rk) Puiflijk 19-1-1805 getuigen Gerardus Janssen en Henric Mookn ava . . Simon5 Bernebeek*,n va geb./ged. (rk) Puiflijk 26/27-3-1806, getuigen Petrun va s Bergen en Adriana van Ommeren, kleermaker, overl. Middelaar 22-12-1883, tr. Middelaar 19-5-1836 Theodora Ebben, geb.+ged. (rk) Cuijk 27-3-1803, overl. Middelaar 12-10-1855 Johannen va . dr , s Ebbe Johannn ne a Martens.

* Vanuit dit huwelijk ontstaat de 'Groesbeekse' tak. Dit is de enige tak die niet is uitgestorven. Dez heefk eta naae d Bernebeen t mVa achternaams kal .

6. Johannes Bernebeek,n va ged. Puiflijk 9-3-1810 getuigenjoanne Bernebeen sva n ke Henrica van Mook, overl. Puiflijk 6-6-1816 5.00 uur getuigen aangifte Hendrik van Bernebee Franciscun ke Wielene d n sva , landbouwer. 7. Abraha Bernebeekn mva , ged. (rk) Puiflijk 9-3-1810, volg. VI t

VI. Abraha Bernebeekn mva , ged. (rk) Puiflijk 9-3-1810 getuigen Simon Janssen ne Joannajanssen, kleermaker, overl. Puiflijk 17-3-1860 wijk E nr.68 getuigen aangifte Gradus van Barnebeek en Jan Willem van Mulekom, tr. Druten 7-6-1839 Geertruida Peters, geb. Puiflijk 29-1-1815 getuigenjan Fransse, arbeider Geurn ,e t Ruijsenaars timmerman, naaister en wasvrouw, overl. Puiflijk 28-4-1903, dr. van Willem Peters en Elisabeth Ruijsenaars. Uit dit huwelijk: 1. Wilhelmina van Bernebeek*, geb. Puiflijk 13-3-1840 getuigen aangifte Jan Janssen van Welie, tabaksplanterWielenr de n va , voermann Ja n e , , overl. Leeuwen 14-1- 1909, tr. Druten 16-4-1869 getuigen Adrianus Janssen, arbeider, Johannes van Wijk, arbeider, Albert van den Berg, arbeider, en Johannes Franciscus Franssen, veldwachter, Hendri Hurkn de n , kgebva . Leeuwen 3-12-1840 arbeidern va . zn , Simon van den Hurk en Anna Maria van Gorcum.

* In de huwelijksakte van dit echtpaar neemt de verwarring rondom de achternaam toe. De ambtenaar vermeldt Wilhelmin s dochteal a 'Abrahan va r n Barnebeemva k overleden'. Verderop beschrijft hij Wilhelmina als Van Bernebeek terwijl ze zelf ondertekent met Van Barnebeek! Over haar vader wordt geschreven . Abraha . . ' : Barnebeen mva k (ool kwe genaamd Abraham van Bernebeek:). . .' Alle handtekeningen die Abraham tijdens zijn leven heeft gemaakt late duidelijkn nee Bernebeen eVa k zien. -N''J'- / / /•' Het jaar aclilticn honderd een en veertig, den e-vt-s/ffst*/'""'*. -'e''s'?'"/"•'.. ______•______. zijn voor ons Ambtenaar van den Burgerlijken Gemeente Standd n n va ^^J/r'/<•'/ va e , Provinci e Gelderland, verschenen

t^isr'rrfnffr't. e--rvrs" J / f{/ d> *••?•'r , ^ffff/frtsert-A-f? ————:———————— wonende te .S?"//y/' oud f» <" '/"/''/ jaren, die zich heeft opge- eeve zije I n nde,n va , overleden•?/>*/? n ftf-frS**'/e ; e rrr*f r//<, /„„S/,,,»-'*-' _-..•._- — .. ___-——-—————— » wonende Ie ,'/?„ƒ.

/ï,/, / oud ,„„,„ ,„ ^/f, // jaren , die ach heeft opgegeven te zijn

sS„,ir ,,,,.,,,' vnndc,/overleden ; dewelke hebbes eon n vcrklnnrd t '. da , ,/ƒ.-'/••/s f/r e. d- fr-r/' '(^SS'S" S vff A . /'/sr/-t'ff ,r><-v*s r , fC./tS

fsrsS , , •dZ>f'-r'-f'- t'fvsr- £**/'? S7/f.-r f'?S , rer/f

: ) van ft.. -/ft's'S"/>'- f 's.e.ftts>frr— oud f;f./f/',.»••• rr;-/'y /„r"*' , geboren te .. laatstelijk gewoond hebbende ie ,sïs<-//ys< > , is overleden den f/sr/rf>r-\ /,„.'i.s/{'«,"/••"', — -= achttien honderd ,„-,•..,*> ,;

Na ^edane voorlezin tegenwoordige d n gva e Dood-Akt e deklarantend n eaa , /?fdé#,?

ï ff

>y ;/'^'( •^'^ * *—————• r

t/:/iv£>***» thtW/*™*****' e ^tenaarD n deva n Burgerlijken Stand, ^,, }&<** «,*'#£. ji^, ,—^ ^ .--^ Handtekening Abrahamvan Bernebeekvan (VI). 2. Hendrik van Bernebeek, geb. Puiflijk 14-2-1842 getuigen aangifte Geurt van Elk, landbouwer, en Jan van Elk, arbeider, overl. Puiflijk 13-10-1857 getuigen aangifte Abraha Barnebeen mva Theodorun ke s Arts, arbeide bekenden e r . 3. Johanna van Bernebeek, geb. Puiflijk 25-5-1844, overl. Puiflijk 11-12-1846 Wijk E nr. 56 getuigen aangifte Abraham van Barnebeek en Theodorus Peter, arbeider buurmann e . 4. Johanna van Barnebeek, geb. Puiflijk 12-1-1847 getuigen aangifte Rut van Eikenjan van Elk, tabaksplanters, overl. Puiflijk 10-4-1852 wijk E nr. 68 getuigen aangifte Abraham van Barnebeek en Gijsbertus Batholomeus Franssen, bekende en veldwachter. . Theodora5 Barnebeek,n va geb. Puiflijk 17-1-1850 getuigen aangifte Gradun va s Barnebeek en Jacob van de Geijn, arbeider, overl. Puiflijk 11-5-1885 getuigen aangifte Petrus Gremmen, postbode Joannin e , s Franciscu n Heereveldva s , boekdrukker, tr. 18-4-1873 getuigen Gerrit van Zaelen, Jan van Dongen, n Heuvede arbeidern lva (schipper n Ja , Johannen e ) s Franciscus Franssen, veldwachter, Petrus Gremmen geb. Altforst 20-11-1846, rijkspostbode, overl. Nijmegen 6-12-1933, zn. van Floris Gremmen en Petronella van de Heerden. 6. Maria van Barnebeek, geb. Puiflijk 27-3-1852 getuigen aangifte Arnoldus Janssen, timmerman Simon ,e n deLorijn, arbeider, overl. Puiflijk 14-3-1868 6 0 . wijnr kE

10 NIEUWSBRIEF maart 1992

Historische Vereniging voo t Lan Maan he rt RijNijmege n dWaava n he ske va n e l n West: Tweestromenland Agenda

voor de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering op woensdag 15 april 1992 welke zal plaatsvinde Cafnn i Tolbrug' e é'D , Stompendij Bergharen., k9 Aanvang 19.30 uur.

1. Opening. 2. Verslag van de Algemene Jaarvergadering van 18 april 1991. 3. Ingekomen stukken. 4. Jaarverslag van de vereniging. 5. Financieel verslag. . Bestuursverkiezing6 . 7. Benoemingen commissies, secties en redactie. . Rondvraa8 g (zeer waarschijnlij l dezkza e rondvraag worden doorgeschoven naar jaarvergaderine d n punva 7 tt museum) he n gva . 9. Sluiting ledenvergadering. Stichting Streekhistorisch Museum Tweestromenland Agenda voor de jaarvergadering welke eveneens op woensdag 15 april 1992 wordt gehouden aansluiten eerdee d p do r gehouden Algemene Ledenvergadering.

1. Opening. 2. Jaaroverzicht. 3. Financieel verslag. 4. Benoemingen van medewerkers t.b.v. het museum. 5. Wat verder ter tafel komt 6. Rondvraag (zie punt 8 van bovenstaande vergaderingsagenda). 7. Sluiting.

PAUZE

Na de pauze verzorgt de heer H.J. van Capelleveen uit Leur een lezing met dia's over 'Het Maas en Waals Kerkenlandschap'. Tijdens deze lezing zullen diverse kerken in ons werkgebied onder de loupe genomen worden. De ontstaansgeschiedenis, de lotgevallen door de loop der eeuwen, en restauraties en gebouwde kerken in de 19e en 20ste eeuw zullen aanbod komen. Ook zal de instandhouding van dit cultuur- toekomse d bezitn i t groten ,wa tee r probleem wordt nodige ,d e aandacht krijgenr .E zal getracht worde k kerkdornel e nodigpd e aandach gevene t t heee n D . Va r Capelleveen is restauratiebouwkundige en secretaris van de Stichting 'Vrienden van de kerk te Leur'. Hij en zijn medewerker de heer Dick Zweers hebben onlangs het boekwerk ove 'Geschiedenie d r kere bou d n Leurse e kt n wva ' gepresenteerd.

UITNODIGING

voo zesde rd e Maa Waalsn se e Genealogisch apri4 p o l 199g eda 2

De werkgroep 'MAAS EN WAALSE GESLACHTEN' van de Historische Vereniging 'TWEESTROMENLAND' organiseer zaterdap o t gapri4 l 1992 haar zesde genea- logische dag, die voor iedere belangstellende toegankelijk is. Opnieuw wil de werkgroep geïnteresseerde genealogen en historici samen brengen gelegenheie d n i o z n ostellee mdt he n gegeven wisselee t t sui contacten ne e nt legge t andernme e onderzoekers.

De werkgroep Maas en Waalse geslachten heeft voor dit jaar besloten om haar zesde contactdag te houden in het Streekdocumentatiecentrum van de Historisch Vereniging Tweestromenland waarva werkgroee nd p dee t maaktui l bezoekere D . s kunne kennisu nn - maken met de collectie boeken, tijdschriften, foto's, dia's, bidprentjes en de streek- klederdracht.

Voor deze genealogische dag heeft de werkgroep het genoegen U uit te nodigen in het Streekdocumentatiecentrum dat is gevestigd in hetsousterrain van het Gemeentekantoor van de gemeente Wijchen, Kasteellaan 24 te Wijchen (zie nr. 130 op de situatiekaart) De toegang is via de bedieningsafrit en is duidelijk aangegeven.

O geslaagkomemn e t ee t nto d bezoe contactdagen kaa n word aangeradeU t n zoveel mogelijk gegeven brengente smee , opda tvoo vooals r U randere resultatende n optimaal zullen zijn.

TOEGANGSPRIJS Helaas noodzaken ons de omstandigheden dat er een entreeprijs moet worden gevraagd van f 2,5 r persoo0pe n vana jaar2 1 j fentre bi , voldoene t .

LUNCH Er is voldoende gelegenheid om Uw lunch in het aanwezige restaurantgedeelte samen te stellen, daar voor deze gelegenhei t restaurandhe gehele opengestelds i d t g eda hoefU . t vooraf niet te reserveren.

PROGRAMMA 9.3r 0uu Zaal open. Bezoekers melde nreceptiee zicd j hbi . 10.0 r 0uu Aanvan zesde d n egva genealogische contactdag. 10.30 uur Officiële opening met een kort welkomstwoord. 12.30-13.30 uur Lunchtijd. 16.00 uur Sluiting.

De volgende verenigingen, instellinge . Boekentafec n e n l (verkoop boeken, prenten, personen zullen aanwezig zijn. tijdschriften en de nieuwe uitgave van de DTB inventaris). Werkgroep Maas en Waalse geslachten d. Bidprentjes. Doop-, Trouw n Begraaffichee - n copie s e DTB's. Werkgroep Streekdrach Modn te e a. tentoonstelling oude streekdrachten. Hist.Ver. Tweestromenland a. Historische/heemkundige naslagwerken, b. Publiciteitsmateriaal. Nederlandse Genealogische Vereniging, afd. Kwartie Nijmegen rva n NIEUWS a. Contactdienst. VADOCUMENTATIECENTRUT NHE M b. Genealogische naslagwerken. c. Publiciteitsmateriaal. Het documentatiecentrum mag zich in een steeds grotere belangstelling verheugen. De afd. Betuwe aanwinste e laatstd n eva n tijd zijn onder a. Genealogische verzamelin t particuliegui - andere een personal computer, die al volledig re collecties, in bedrijf is voor diverse werkzaamheden. b. Publiciteitsmateriaal. Verde meubilain raa tweedeurn r weree s don s kast geschonken alsmed 2 archiefkastee n afd. Lan Cuijn dRavensteiva n ke n laden3 megrook n el t Ee . t aantal bidprentjes ficheB aDT .s Lan Cuijkn dva . wer beschikkinr dte g gestel kopiëree t m do n b. Publikaties eigen afdeling, Deze zijn ondertusse l weena r verwerkn e t . Boekwerkc ; Vredegerecht Kanton Grave. alfabetisch toegankelijk gemaakt. Een aantal D.T.B.-registers uit diverse plaat- De hee . Holl rt A heraldisc ame h informatie t onzui en omgevinse g zijn weer gecopieerd en naslagwerken. en ingebonden zodat genealogen naast de reeds bestaande informati hiek eroo weereen Computer informatie belangrijke verruimin mogelijkhen hu n gva - a. Afd. Kwartie Nijmegenn va r , den hebben. b. Enkele particulieren. Diverse documentatie kwam ter beschikking zoal artikelee sd A.Mn . nva Janssen eerder Mw H. Aben-Nederpeld met infomaterialen gepubliceerd in de regionale pers maar nu speciaal afgestemd voor beginners met daar- gebundeld over het kasteel Wijchen en Emilia bij div. naslagwerken. van Nassau. Verde n wijkregisteee r n va r Wijchen 1931 met oude en nieuwe numme- Andere toezeggingen. ring.en een adresboekje 1955 alfabetisch gerangschikt naa nameinwonere e rd d n nva s BEREIKBAARHEID van Wijchen in 1955. Deze laatsten met Als U per trein komt is dat alleen mogelijk met welwillende medewerking van afd. burgerza- de stoptrein vanuit 's-Hertogenbosch of Nij- ken Wijchen gecopieerd. Ook een gezins- megen, elk half uur. Vanaf het station (nr. 74 boen R.K. va k ingezetene t 190ui n t 5me kaarte d Bronkhorstlaae p d )o gaaa vi U t n naar huisnummering overgenomen uit P.A. de Kasteellaan richting centrum naat he r Voo t hertekenehe r kadastrale d n nva - emi Gemeentekantoor waarin het Streekdocu- nuutplan hebben 16 personen zich aange- mentatiecentrum is ondergebracht. Wie per meld en zijn reeds begonnen met hun huis- auto komt wordt aangerade Stations-e d a nvi werk zodat na zekere tijd we ook in het bezit laan het dorpscentrum te benaderen en bij komen van informatie over alle stukken grond het N.S. statio slaae t f na n richting centrum. mee kadastrald t e nummers zoal toee d s- Er is voldoende pakeergelegenheid achter stand in 1830 bestond met daarbij de namen het Gemeentekantoor. vaeigenarene nd . Deze laatstene t zijp no sporen middel zogenaamde sd e O.A.T. ofwel INFORMATIE en ORGANISATIEADRES de Oorspronkelijk Aanwijzende Tafels waar ook staat aangegeven hoe groot de stukken W.M.G. Arts, waren en hoe hoog ze waren aangeslagen in Zwanensingel 259, de belasting. 6601 GK Wijchen De openstelling van het documentatiecen- telefoon: 08894-16247 trum op de vrijdagavonden voorafgaande aan de eerste zaterdag van de maand blijkt een schot in de roos te zijn zodat we daar voor- STREEKDOCUMENTATIECENTRUM lopizullee gme n blijven doorgaan. Steeds zijn medewerkers aanwezig om de Het centru melks i e woensdat gto ope2 n nva onderzoekers zonodig ter zijde te staan, n vrijdagavonee n e e maan d r n uu i d d 5 terwijl bezoeker archiet he n sf aa burgerzaken voorafgaande aan de eerste zaterdag van de gemeente Wijche begeleidinp o k noo g kun- t maan21.0to 0 18.3n 0d va uur . Elke eerste nen rekenen. Hiervoor dienen deze wel even zaterdag van de maand van 9.30 tot 12.30 contact op te nemen met Johan Jansen, uur. In juli en augustus gesloten. Postadres telefoon: 08894-13276. zie informatieadres. Telefoon: 08894-13012. Mevr. M. van Oijen, Altforst: zwarte dames- SPIEKET HE R blous t kanteme . Mevr. Schokking, Appeltern: knopenhaak Schenkingen: (schoenen), wespenvanger, boterwarmer. Mevr. Van Alphen, Oss: damesklepbroek ge- De heer J. Sengers, Beneden Leeuwen: dragen door grootmoeder, Mevr Alphenn .Va - diverse gereedschappen. Henskens, resten kant van muts. Mevr. J. Snelders, Nijmegen: 31 bid- en Mevr. H. Arts-v.d. Horst: Wijchen; wetsteen, devotieprentjes. nijptang, booromslag, zagenzetter, schrob- Mevr. Van Sommeren-Verbruggen, Dreumel: zaag, grasoor borenn e t . kanten muts (ziekendag). Is gebruikt doo . v.dH r . Horst, Groesbeek. De heer A. Strasek, Wamel: Altaardoek: bor- Mevr. Bruisten, Nederasselt: rouw-voile. duurwerk op zijde. Mevr. M. Croonen, Afferden: 6 herenover- De hee Udo. rW , Dreumel babyborstrokje2 : s hemde t frontjnme doosn ei . (flanel) 1 babyhemdje, 1 babytruitje. Spoelen Mevr . Daanen-vaA . n Sommeren, Altforst: voot breie he rn netten va n , door Hendrik Maria- en Christuskop en 2 kruisbeelden. Schimmel gebruikt. Mevr. Fransen-Laurant, Horssen: gestreepte Mevr. G. v.d. Ven-van Ommeren, Nijmegen: blauwe damesschort, gedragen door Dientje Herenjacquet met zwarte en witte lederen Laurant-Kuijpers, Horssen. handschoenen. Diverse 'ondertessen' div. Fam. Gubbels, Horssen: herencostuum, ge- gehaakte en geborduurde kleedjes, kralen- maakt door A.W. van Run, kleermaker te tasje, 5 onderrokken, onderjurk, slaapzakken, Horssen. halv5 e schorte t broderinme e etc. dames,2 - Nalatenschap Jozef van Haaren, Druten: onderblouses (lijfjes) 8 onderbroeken met stoel, stoof, melkkannen, aardewerk, bestek linten en kleppen, damesblouse, div. kragen e.d., div. religieuze afbeeldingen o.a. kruis- en manchetten, jabots, strikken, resten kant, beelden, kerk-zangboeken e.d. 3 fotokaarten 'De Hee mijs i r n Herder lijstn i ' , speldekus- van Druten, 2 kussens met gestreept tijk, sens, fotostandaard, gebreid matje, gehakt- hoeden, 'Spe Kout'n le portrette,2 lijsn n i tva molen, vitragehouders. H.FHaarenn va . , (oud gem. secr.) portren va t Mevr. E. Wijnacker, Wijchen: weckflessen met vrouw met poffer in lijst, 2 damesbeugeltas- inhoud, kachelplaat, deksels van weckketels. jes, 3 damesjasjes/pelerines ± 1885, been heln -ee e s waslijstDiwa t ! Allemaal hartelijk kappen, div. trommels/blikjes, brillen, kno- dank voo schenkingw u r collectie D . e groeit. pen n stopdoosjee - , atlan Nederlandva s , Wannee k ietoo s u voot r museuhe r f mo Maa Waalsn se e Courant Maae ,'D Waler' n se , documentatiecentrum wilt afstaan laat het stamkaarten en bonnen, bord van Brandwaar- wetenonn sda . borgmij, div. papieren betr. hebbendp o e Wies Berris-Visschers, S.Ph.M. van Haaren, onderwijzeres, oorkonde tel.: 08894-17461, 08894-16247, behorende bij eremedaille in goud (orde van 08879-1535. Oranje Nassau) t.n.v. mej. B.A.M Haaren va , n eheee nd r J.M.Th.E Haarenn va . . Mevr. J.M. Jansen-Lepoutre, Leur rouw1 : - OPROEP mut t poffersme tule1 , n muts (halve rouw)1 , kanten mut poffern se . Bidprentj draagn eva - De werkgroep die zich bezighoudt met de ster: mevr. G.W.M. Jansen-Broekman. vervaardigin e kadastrald n va g e atlan va s Mevr. A. Kamerman, Wijchen: 2 frivolitéspoel- Maas en Waal zoekt enige medewerkers in tjes. (IBM-compatible)C P n t beziee n he va t . Naast Mevr. C.van Kessel-van Orsouw, Beneden tekenaar zice sdi h enthousiast hebben aan- Leeuwen onderjurken2 ; t broderiestroome , k gemeld voo t vervaardigehe r kadastraln nva e en onderrok met kant. tekeningen is er behoefte aan medewerkers De heer J. Kuijpers, Boven Leeuwen: houte (OorspronkelijT gegevenne d OA e e d di n sva k brijlepel. Aanwijzende divers e Tafeld n va )e gemeen- De hee . MeijerrW , Bergharen grijz2 : e werk- ten willen intypen in een dBASE-achtig be- kielen. stand. Het gaat om een groot aantal OAT's en De heer H.P. Meyer, Groesbeek: kop en dientengevolge om een groot karwei, te groot schotels. voo vaste d r e computermedewerkers. De heer J.W. van Oss, Druten: klompenma- Belangstellenden kunnen kontakt opnemen kersgereedschap, oude handzagen, sleutels met medewerkers van de computerdienst: en beitels, schaapsschaar, ovalen kolenkit. iedere woensdagmidda 14.00-16.3n gva r 0uu Mevr. C. van Oijen, Druten: zwarte 'zijden pett he Streekdocumentatiecentru, n i e t m hoed en fietsmoffen. Wychen. >.y• • ' 'ƒ rf S*-t & "*f. ' £!.+?**ƒ* W^-«*- <»»

V£»r--*-»^«^*^V-^»- fs&&s£t«rr*4rv~+«*'j&r*~-r-t.4t-*'4 'S' ^ S* . * -s?S, \ ^ - 'jZ+tf+-~*''*yr+-**f1 *•+•*** -^x *••••£••••• •<£•" x^*^ ^r^- **<**++*'*•*+ *t*r~>~*y&* ' '/^ ^^"^ . >£'*'•*-*<•-*'<•*——-JT.<+^T-*£•. *r*4' jj.^ü,-^ ^s^r^.&r^, ^.jZt-/ ' ' jZSf „SS-..-^—

é,"*Zt ~<£A ,^^~+ i^^^.—s„^J£&„^(.s,**é<ï,,'(f-^ ..

'f*r~*i-<*-f». *£^-»'*f f***{^ r*~^*r* *~-^y****^«***£*y *r»^SZ*' '^~-.^!Z+-+-ï- &**^*é&*~—> ' F f' ~/S/ZJjf*S**S*£,' s -J , /..t:s'**-+^(^i~r'*£' Sii**éj*

»?^ ^yi ^M >^- * rf* ^&*m-e.+ in *'. • 0S^-r*S~&&*+*' «-? •r^lï-~-*>£~-f+*&•£*''.

'.^——;r>-^^———.-,.——— —— „ <*w^ * 4**<;..,.*/< • • . +ft^****^,

X ^^.„*^*^^# **r.y-C&+-Sr' S^£~~<-*>? *^Ct+*t: j&2-*~f^+*s!

^'*fj'*l'ft^fsf***f'*-^p^j2*rm*-***'t- ^•+*-i4»<* n£*.+ f* f' *£ftf~r M f . ' ^ * .__• / / / «T ^rX,X. ^.

i *i»f^*v,t**^r*,+*.**•**''•^ •o- ^ ' j»v- w<ƒ,WCM»^*t^'X<<« ^*^ss*~j-/s ' ^Tïxi»———*s^ i „y^^-, ^ ^.«^xf,^,

fjj^.'k1-^.———Ki„- —«£—^ X"- ^•XcyaJ' ^V~££^t~l^^-S'————————————— X-^xC——-tóL^,—&£~~<—^-——-i~^—*• f ,tf^,^-f^.^"^2——————„^-^f ^iX •<£—"^^- '~'*& ,^>t,>

<ï-*ï*~'yfr~~*~r~~6-f+SL..^+«lïS;,,„, **/*£.:.?' <£-lft-.*+,,Sf*.

Eindelijk nadat én bruidegom én. bruid, .aan ons, in tegenwoordigheid der bovenvermelde getuigen, hadden verklaard t tijda , - elkander aannemen tot echtgenooten n date , .g i getrouwelij e pligtend l a k, zullen vervallen, welke n Huwelijkedoo e de wetd r n .aa n Staat verbonden zijn, hebbej wi n AmblautarMm * Biayerlytatde Stand,, t verklaardwe n i jiAa r t de mda ,

lfafiry£-e>é echdoon tde r zijn vereenigd ' » . Van al hetwelk wij deze akte hebben opgemaakt, welke wy, na gedane voorlezing, ,^^X<.^xy>„.,-,^ X-y ^^vi-jX^^v-x*-.^/-»*^-;,*-'^-^^*»^-.-,. •' ' ó xl v ^l

——<»——- - - —— - ^^ . «•.-, ——<•-<^———O———«i- -^Xi-c«^ -^i>f l

' 4' " ^^^x>«

Handtekening Abrahamvan Bernebeekvan (VI).

11 Hendrik van Barnebeek en Wilhelmina van Deenen (VII). getuigen aangifte Gradu Barnebeen sva k enjan Wille Mulukomn mva , bekende. 7. Johanna van Barnebeek, geb. Puiflijk 25-4-1855 getuigen aangifte Antoon Meeuwsen, visser n Gijsbertue , s Bartholomeus Franssen, veldwachter, overl. Puiflijk 30-12-1856 wijk E nr. 68 getuigen aangifte Abraham van Barnebeek en Petrus Jacobus de Kadt, tabaksplanter. 8. Hendrikus van Barnebeek, geb. Puiflijk 24-2-1858, volgt VII.

VII. Hendriku n Barnebeekva s , geb. Puiflijk 24-2-1858 getuigen aangifte Petrus Jacobu Kadte sd , tabaksplanter Aarn e , t Kusters, klerk, veld/arbeider, overl. Puiflijk 10-3-1945 . Leeuwetr , n 19-4-1895 Wilhelmina van Deenen, geb. Leeuwen 10-11-1859, dienstbode, overl. Puiflijk 19- 1-1941, dr. van Theodorus van Deenen en Johanna Ernste. Uit huwelijkdi t : 1. Johanna van Barnebeek, geb. Leeuwen 15-9-1896 19.00 uur, overl. Nijmegen 4-8- 1964 22.00 uur, tr.+tr. kerk (rk) Druten/Puiflijk 27-5-1920 getuigen Joannes Megen n Bernardue s s Hendriks, Hermanus Arnoldm Vermeulen, geb.+ged. (rk) Druten 29-10-1889, arbeider, overl. Beneden Leeuwen 7-8-1975 in het bejaardenhui e Heijacker Johanne'D n s va . zn ' s Petrus Vermeule n Mariae n - Anna Gradussen. 2. Antonim n Barnebeek*,va geb. Puiflijk 10-7-1898, steenfabriekarbeider, overl. Nijmegen Canisius-ziekenhuis 14-9-1963 . Drutetr , n 16-5-1934 . kertr , k (rk) Puiflijk getuigen Wilhelmus van den Boogaardt en Waltherus de Haas, Gerarda va, gebnAs . Puiflijk 21-12-1891 9.0 r getuige0uu n Joannes Gradusse Marin e n a Berdin n Soederhuizenava , overl. Puiflijk 24-7-1959n e Mathijn s A va . n ,dr va s Jacoba Gradussen. t dezMe *e Amoniu Barnebeen va s k sterf t geslachdi t e mannelijkd n i t e lijn uit.

12 Bid voor de Ziel van Zaliger ANTONIUS BARNEBEEK

weduwnaar van Grada van As geboren te PulDuk 10 juli 1898. gesterkt doo e genademiddeled r Ker. 11 ke d n va n overleden In het St. Canlslus-Ziekenhuis te Nijmegen septM . . 1963. üeyravep o n het R.K. kerkhof te ]>uifli|k 18 scpt. 1963

Een onvoorzichtighei t snelverkeehe n dI r veroorzaakte het einde van dit leven. Sinds de dood van zi|n vrouw was het moeilijn ee n eenzaa s ee kdu levenn me . Maar dan j zijzi kn chrlstenzije d j hi d nha gerechtvaardlg ebeten hooee rp pleveno , een leven bij U, Vader God. in blijvend gezelscha e zijnend n va p. Mog t zijhe en onmlddeliik deel geworden zijn o bidz . - . U j wi n de Natuurlijk had hij ziin fouten en gebreken. Wie heeft ze niet 71 Gij, Vader, weet dit beter dan wil. Want Gijzclf bebt ons ge- l onzmaaka t e me eigenaardighedent . Maar Gij weet ook, boe al zijn hoop ge- steld was op Uw mensgeworden Zoon. Welnu, omwille van Uw Zoon. die éénder onzen werd om ons te brengen bij U. neem Gezinw U vreugdn e beI .d p Laamo m the e vat hemelnhe s geluk genieten. Moeder Marigebeds on an i . bels pon . JozefII , mog l medehi e doo bescherw U r - ming binnengaan in de eeuwige vreugde Amen, Antonius van Barnebeek (VIL2). 3. Gertruda Theodora van Barnebeek, geb. Puiflijk 2-9-1901 getuigen Jacobus Gremme n Lambertne a Gremmen, overl. Cuijk 23-2-196 bejaardenhuin i 0 s Porta Caeli.

NAWOORD Mijn vader heet Antoon van Bernebeekenis in 1916 in Groesbeek geboren. Door de aard van zijn werk kwam hij regelmatig in de regio rondom de Maas en het Rijk van Nijmegen. Toen ik hem vertelde dat er in 1963 een Antoon van Barnebeek was overleden in het Canisius- ziekenhuis te Nijmegen, naar aanleiding van een verkeersongeval op de Van Heemstraweg, was dit voor hem een complete verrassing. Voor zover ik heb kunnen nagaan heeft mijn familie nooi r verre t t egeweteda familir e t Maan nda i e Waan e s l woonde. In het kader van de contactdag in april is het wellicht leuk om te vermelden dat na pakweg jaazo' 0 t contacrnhe 15 t tusse takkee nd Simon(V.5n nva Abrahan )e m (VI.) weer herstel. dis Via het Documentatiecentrum in Wychen ben ik in contact gekomen met zuster M. Vermeulen, dochte Johannn va r n Barnebeeava k (VII dezn i . 1.n e)e publicatik i b ehe dankbaar gebruik gemaak haan va tr onderzoeksgegevens.

Gebruikte bronnen en archieven

- Hauptstaatsarchiv Düsseldorf: Bestand Kurköl . 297nnr 5 Stadt Kaiserswerth. - Nordrhein-Westfalisches Personensiandarchiv Rheinland, Brühl. - Stadtarchiv Düsseldorf. - 'Düsseldorf-Kaiserswerth' door Irmingard Achten; Rheinische Kunststatten, heft 252. - Rijksarchief Arnhem. - Documentatiecentrum Tweestromenland, Wychen. - Gemeentearchieve Druten nva n Nijmegenne .

13 Ton Tieten Vreemdelingen te Wijchen

januar8 2 p O i 1736 ontvin t dorpsbestuughe Wijchen rva 'aanschrijvenn nee ' va landschrijvee nd t RijNijmegenn he k va n va r , Verbolt vroej Hi . g daarim no een opgave van diegenen die niet van Wijchen geboortig waren. De resultaten van deze opdracht zijn terug te vinden in het archief van het voormalig polderdistrict RijNijmegenn kva vore d enkeln mn i va , e kladbriefjen ee n e s viertal lijstje t name me s'vreemden'n nva .

e kladbriefjed Eén nva s heef t volgendhe t e toegevoegd ten behoeve van de gebruiker. opschrift: 'eene opgevinge met naem en toenaem Wichee t e di , n niet geboortign he DORPSROT t Dorpsrothe sij n ni , dooheen mi rr lasn va t 1. Matthijs Ariens [tot Woort], vrouw en 3 Verbolt, lantschreijver, den 28 januari 1736'. of kinderen4 f vrou e Wijchenn d , va ws i , (1) Deze en enkele andere kladbriefjes een arbijder, 20 jaren. hebben gediend als basis voor de lijsten in 2. Catharijn, weduwe vanjan de Speulman t net.he Wijche verdeels nwa vien di r rotten, [tot Woort] oudn ee , e vrouw, woonn di buurtent hoofhe n d aa waarva, n rotee n - eijgen ee n hutje alleen jaren0 3 , . meeste s aangesteldwa r . Ove e preciezd r e 3. Jan Clase ratmaker, 'n dochter van betekeni dezn sva e rotte oven n e functie e rd s Hendrik Janzn van 't Havesaat. Zijn va literatuue e rotmeestersd nd t ui j rmi s i . noch jongeluijde, 2 a 3 jaren. niets bekend. De vier rotten in Wijchen 4. WolteHomberghn de p ro getrouwds i , , waren: het Dorpsrot, hetBosrot, hetWoesiks n e Wijchevroud va s i w n vandaen. rot en het Passerot. (2) Heefft noch geen kinderen, 2 jaren getrouwd. De lijsten met uitboortige Wijchenaren zijn 5. Hermen Dercks. vrijgesell, ratmaker ingedeeld volgens deze rotten. Veelal wor- naest Herberts huijs, een a twee jaren. namen de gezinshoofden nva n vermeldt ,me 6. Marij, wed. Anthonij Derks [Antooni de eventuele gezinssituatie, en de tijd ge- Aerts] dooe di , d gestoke woon, nis t dme durende welke men al te Wijchen woonde of haar kinders in Simon Burgers huijs in te Wijchen gehuwd was. Als men het niet Hameln de jaren2 1 , . exact wist werd die periode geschat en 7. Cathrijn Christoffels jaeren0 5 d ,ou s i , jaren0 4 t belan afgerondf o He . n 0 g3 va , 25 : woond allee bovens nal jaren0 3 , . deze lijst voor genealoge evidents ni : komt 8. Jan Berns, kleermaker, 4 a 5 jaren. gezochtn ee e vooroude dezp o r e lijst voor, 9. Peter Janse Speulman, 2 a 3 jaren. dan hoeft men diens herkomst niet in Wijche zoekene nt . Omgekeerd: f komo j hi t BOSSE ROTH zij niet voor op deze lijst, dan is dat 10. Hendrik de Haen, is vreemd en uit natuurlijk nog geen garantie dat zij wel in Heumen gejaagd, 4 a 5 jaren. Wijchen gebore t opstellen he zijn j Bi n . nva 11. Gerrit Marlens, de vrouw van Wijchen, dezn genf me e o lijsn e ed ka tove t hoofrhe d bouwman, 7 a 8 jaren. hebben gezien. 12. Derk Hendrik Kets en zijn vrouw, zijn Waar de kladbriefjes afwijkende of aanvul- beide vreemd, zijn beide oud, 30 jaren. lende gegevens bieden s dezi , e informatie 13. Daen Jacobs, beide vreemd, arbijder, hieronder tussen vierkante haken weerge- zijn jaren 5 oud2 , . geven. Bij enige posten is men vergeten het 14. Alegonda, Derk Leenders weduwe, is aantal jaren op te geven. De nummering is oud 30 jaren.

14 PROVINCIE GELDERLAND. GKMEEXTE WUCHEX.

Srl»«.l ym, l j 75JOQ. /f.// «.r j..„ E TV IJ K- /-/ / L / B E V ^ I JT/C- E _N"

T.Vy/..iti. Vyf,

^Te^rtoarK *

,. -OwA.nell

1865. litgav Hugn ?va o Sunnga Leeuwardee t ï n 3SJ3j}**J*,t. JS0l97ju.au».

15. Paul Kristiaens van Beuningen, op zijn 22. Jantje weduwe d , e Derkjelissen Jillens], eijge ouds i , jaren5 ,2 . heefft noc kinderenh3 . . Gerri23 t Hermens Blom, heefft haer doch- WOESIKSE ROT ter. 16. Peter Jans n HemenThieln va eva s i , , 24. Lijsbeth, weduwe Peter Wemmers, de zijn ouders hebben op de Bankhoven zuster van Bernt van Schonenb.(ergh), lange jaren gewoond. 30 jaren. 17. Paul Evers, heefft vrou n eenee w n 25. Steven Geurts de Jager, 40 jaren. voorsoon, woond op zijn eijgen, 30 26. Sibert [Seber Stegh]n ae tarbijder n ee , , jaren. vroue d Wijchenn wva jaren0 3 , . 18. Jaco Kesseln bva , geen kinderen, woond 27. Ansum Jansz slechten ee . n arbijder0 3 , op zijn eijgen. jaren. 19. Weduwe van Willem van Kessel, 70 28. Leendert de Guliker, 30 jaren. jaren Ravensteinna , gaemei l t . 29. Willem Jansse Krol, woon zijp do n eijge, 20. Jaco Buuser[Busser]e bd , zijn vroun wva Kers Gasthuijt Weset tto he p lo s goeta 8 , Wijchen kinderen5 , jaren5 2 , . 10 jaren. 21. Derk Jansen, bouwd, heeff n Wijee t- 30. Rijn Hendriks, weduwe Rijntjes, woond chense vrouw, 8 jaren. alleen, 30 jaren.

15 40. [Pete mandemaker]e d r . PASSÉ ROTH 41. [Jenne wevers]. 31. Jantje Pardoel, kleermaker, heeft een vrou Wijchenn wva , woon j Gerridbi t Noten: Wolters, zonder kinder, 25 jaren. 32. Angenes swinsvrouwken [swijnswijfke], 1. Gemeentearchief Nijmegen; archief polderdis- woon t tweme de dochter s gansci , h trict Rijk van Nijmegen, inv.nr. 1169. vreemd, 20 jaren. 2. Rotten. Vanouds ware dorpee nd verschillenn ni - rottee d n (=wijken) ingedeeld. Wijchen kende vier 33. Marij, weduwe Hendrik Peter Geurts, 5 rotten, doch over het algemeen waren de kleinere kinderen, de man van Wijchen. dorpen in 3 rotten ingedeeld. Het was toen de 34. Gijsbert Pardoel, kuijper, vrouw, zonder bedoeling dat elke rot een zelfde aantal huizen/ kinderen, 20 jaren. inwoners telde. De mannen verleende hun dien- 35. Roeloff Loeffe, schoenmaker, Ida zijn sten in geval van brand en andere calamiteiten. Bij vrouw, zijn beide vreemd, 2 jaren. rampen waarbij de hulp van alle rotten dringend 36. Cornelis Everts, vrouw en 3 kinderen, nodi wers e alarmklogwa d e d k o geluiz m o d manschappen op te roepen. De manschappen een arbijder jaren0 3 , . stonden onder toezicht van de leden van het 37. Marij Kruijsse, weduw n Hermeva e n dorpsbestuu n rotmeesterse r d zij. ha nElk t ro e Kruijsse, beijde vreemd, 3 kinderen, 13 eigen rotmeester en hij gaf opdracht tot het jaren. uitvoeren van de verschillende diensten, bewa- . Emon38 e schoenmakerd getrouwds i , , king, wegherstel, afsluiten van de toegangswegen heeff kindn ee t jaren 5 , . enz. 39. Derk Geurts [van de Bankhoeve] is van E wij k.

AFSCHEID VAN REDACTIELEDEN

Huub van Heiningen en Martin Bergevoet hehben onze redactie verlaten. Jammer . . . maar begrijpelijk wonee Z . n beide l velna e jaren buiten onze streek, resp Tien i .Venlon e l t He . werd voor hen steeds moeilijker om redactievergaderingen bij te wonen. Huub is bovendien al even over de 65 heen en is nog steeds actief bezig met andere belangrijke klussen, die hem veel tijd kosten. Martin zit nog veel verder weg en heeft een jong gezin, dat natuurlijk voor moet gaan gemeente-archivarisser de . n Bovendieee s al j hi s ni Venln nva o toc drul ha k bezet en ook buiten zijn werktijd bij allerhande aktiviteiten betrokken. Gelukki ggevat hoevedi n li geee n w memoriam n n'i schrijvene t ' , maar voo beiden rhe n past wel een woord van dank en waardering voor het werk, dat zij voor Tweestromenland hebben verricht. oprichtere d n va n see e Beginneto t Huur Heiningenee me n j e bva d n wi m komhe n n ,da taa van onze historische vereniging te zijn geweest. Wij schreven dat al in het jubileumnummer bij ons zilveren bestaan in 1989: zijn historische serie in de Gelderlander gaf de doorslag voor oprichtine d Tweestromenlann gva i 1964 streekredacteus me Al 5 . 1 p do r voo krane rdi t heeft hij vele historische bronnen aangeboord en een aantal boeken geschreven, die ook nagenoeg geheel uitverkocht zijn j maaktHi . grotr ee e reizen voo besteeddn re velr ee e vrije tijd aan, terwijl hij de fiets, de bromfiets en het openbaar vervoer prefereerde boven een auto. Het liefst reed hij over de binnenwegen en de dijken, met zijn grijze kuif schuddend in- en wuivend tegen het landschap. Overal wist hij de weg, kende de mensen in de streek bij wie hij tipe d s moest hale doon nt nooie ke me t t t aflatendui r e m o earchieven e i ijved r e p o rn e f na geheie to geblevens n mda wa t haleto t . nNiewa t voor niets velwerl a j ed jarehi n geledet nto erelid van Tweestromenland benoemd.

16 Martin jongern Bergevoeee n eva generaties i t , maa jongsafaan r va heef l we grotn t ee n e belangstelling voor onze vereniging geha zicn d e intenr he verdieptn si . Voora zijn i l n jeugd t nieme t malse kritieken echtee w vaal e hartr rwe kdi , te e moesten nemen streee D . k waarin hij via het waterleidingwerk van zijn vader zoveel interesse kreeg, gaf hem veel hobbywerk. Niet alleen zocht hij naar gegevens in historische archieven, hij ging met de archeologische werkgroep ook aan het graven naar de vele oudheden, die al of nog onder de grond verborgen zitten anderet .Me n werk samenstelline zekej d jaathi 0 n mee2 l r aa a n rda n gva een bibliografie voo s werkgebiedon r weliswaae di , steedg no r s nie uitgegevens i t , maar waarvoor hij wel het leeuwenaandeel heeft verzameld en op schrift gesteld. In 1977 werd hij voo tijdschrifs on r t aangetrokke redacteus nal daarim o r t 'Literatuunhe r Signalemente t ' verzorgen feitn I . e zijt allemaandi l gegevens voo bibliografiee d r t kenni zakeMe n . sva n brach allej hi trubrieken si n onderdezp o e di manie, r gemakkelijk zij hanterene nt . Wij prijzen ons gelukkig, dat hij dit werk wil blijven verzorgen. En wat hij verder tegen kwam in zijn werk - zelfs daar in Venlo - wat bruikbaar was voor onze streek, kwa hiek moo r voor publicatie binnen. Anderen zullen nu dit werk over moeten nemen, maar gelukkig zit er weer schot in het aantrekken van nieuwe redactieleden.

Aan Huub en Martin onze hartelijke dank voor hun beider inzet na zoveel jaren. Nog vaak zullen hun namen naar voren komen als er iets over de streek wordt gezocht door historici en scholieren. Ze hebben Tweestromenland een enorme dienst bewezen. Een afschei redacteus dal nie g no t l zeggerwi afschein nee Tweestromenlann dva e d n va f do streek. Als zij maar tijd van leven hebben - en die gunnen we hen van harte - dan zien we hen nog wel bij bepaalde gelegenheden hier verschijnen en mogelijk ook geschikte artikelen aanleveren of ons adviseren. Zij blijven van harte welkom.

J. van Gelder

Patronenboek over streekdrachn i t gegevens on e verstrekken di ska n ove- bo r Maa Waan se RijNijmegen n e l kva n West vengenoemde onderwerpen da n t laahe t weten. Er wordt dan kontakt met u opgeno- De authentieke t kledinoostehe n t gnui va men om de gegevens te noteren en eventueel Gelderlan l grotendeela s di patroonteken si - te fotograferen nies du t perss i t eHe . nodig ningen vastgelegd serie d dee e en 1 t va l He . dat u de kleding afstaat aan onze werkgroep/ boeken zal waarschijnlijk eind 1992 gereed museu n bruikleem(I n gevee nt voon ee r zijn. houden expositie zou natuurlijk wel fijn zijn!). He e bedoelint d k ove ligs n i oo ton r t gda Er is al een begin gemaakt met de registratie werkgebied een deel in deze serie zal ver- van gegevens. Wij zoeken nog personen die schijnen. Hiervoo echtes i r medewerkine rd g zich beschikbaar willen stellen om mensen te van mense e streed t zele ui ndi kf kleding bezoeke informatie ndi e hebbe dezn ne e vast hebben of anderszins iets kunnen vertellen te leggen. Hiervoor is een uitgebreide en- ove kledine d r ±1880-194n gva 0 onontbeer- quête ontwikkeld. lijk. Het betreft gegevens over zowel boven- u geweldiHezo t j voldoendgwi zijs al n e en ondergoed, schoeisel, hoeden, petten, gegevens krijgen. Met uw hulp moet dat mutsen en sieraden, over mannen-, vrouwen-, lukken! Wij doen dan ook een dringend, doch kinder- en babykleding. Over zondagse en vriendelijk beroep op uw medewerking. Uw daagse dracht. Eventueel duidelijke foto's. reacties telefonisch of schriftelijk naar: Ook kleding of accessoires die kapot, vuil of verstel koms di t hiervoo aanmerkingn i r . Wies Berris-Visschers, Kwartelstraat 21, GOOI DUS GEEN 'OUDE ROMMEL' WEG, 6601 CE Wijchen, HET KAN VAN GROOT BELANG ZIJN! telefoon: 08894-17461

Hebt u zelf, of weet u iemand in uw omgeving

17 Gezicht op de middeleeuwse Dorpskerk van Leur vanuit het zuidwesten. Anonieme gewassen pentekening, eerste helft 18de eeuw. Collectie Bodel Nijenhuis, Universiteitsbibliotheek Leiden.

Recensie Een helder gebruik van de bouwhistorische terminologie, toelichtende plattegronden en DE KERK TE LEUR projectie duidelijkn se e foto'sj dragebi e to r ne Geschiedenis en bouw van de kerk te Leur dat de lezer zich een goed beeld kan vormen va ontwikkeline nd t gebouhe n ghaawva n i r t Lan Maan He gebied n Waava n se ee t s li d me eeuwenoude bestaan t vierdHe . e hoofdstuk veel kunst- en cultuurhistorisch interessante is t interieur gewijhe n daa . Voora muure d l n -e monumenten l vria js i vee r E .l over deze gewelfschilderingen uit het eind van de 15e monumenten geschreven, maar helaas blijft eeuw of het begin van de 16e eeuw en het men dikwijlglobaln ee j sbi e beschrijvinn ge zogenaamde Leichelorge 187. ca 5t lui kome n vaae d kn laa minstenme t interessanto sz e uitvoerig aan bod. Het rijk geïllustreerde details achterwege n enkelEe . e keer ver- geheel is gecompleteerd met uitvoerige bij- schijnt er een boek dat een afgerond beeld lagen uitgebrein ee , d notenapparaan ee n e t individueen geefee n va t l object. omvangrijke bibliografie. Kort samengevat: In december van het vorige jaar verscheen er een in begrijpelijk Nederlands geschreven echte compleern wee boeee n t ree k da t beeld boek, samengesteld door mensen die als Maae d Waalsn n se va n egeef ee juweel n tva - vrienden van de kerk over een brede kennis tjes. Dit werk, geschreven door de heren van het wel en wee van dit gebouw beschik- Hugo van Capelleveen en Dick Zweers heeft ken. de dorpsker Leun kva r (gemeente Wijchen) Een genot voor nu, een document voor de als onderwerp bladzijden2 14 n I . , verdeeld toekomst. over vier hoofdstukken, geven zij een uitvoe- rig beeld van deze middeleeuwse kerk. De Pieter Roelofs opbouw van het boek is zeer overzichtelijk. Het eerste hoofdstuk bevat een algemene schets van het gebouw en de plaats van de ker haakn i r omgeving tweedt He . e hoofdstuk KOPIJ verteld over de geschiedenis van het dorp en de rol die de kerk daarin speelde Het derde Kopij voor nummer 72 moet uiterlijk op 1 mei hoofdstuk behandelt de bouwgeschiedenis. a.s. in het bezit van de redactie zijn.

18 Het Streekhistorisch Museum Tweestromenland te Maasbommel is geopend:

elke zondag van 14.00-17.00 uur en vanaf 1 mei t/m 30 september elke woensdag en zondag van 14.00-17.00 uur.

Telefoon: 08876-2316 Postadres: De Heuvel 107, 6651 DC Druten.

Het Streekdocumentatiecentrum Tweestromenland, Kasteellaa Wijchee t 4 n2 geopends ni :

elke woensdagmiddag van 14.00-17.00 uur, vrijdagsavonds van 18.30 tot 21.00 uur, voorafgaande aan de eerste zaterdag van de maand en elke eerste zaterdag van de maand van 9.30-12.3 r (dauu 0n zij-ingang).

maandee Ind n julaugustun e i s gesloten.

Telefoon: 08894-13012 Postadres: Zwanensingel 259, 6601 GK Wijchen.

PUBLIKATIES uit de TWEESTROMENLANDREEKS

ledenprijs nietledenprijs

dl 1 Maas en Waals woordenboek uitverkocht dl 2 Aan het volk van Nederland f 9,75 f 9,75 Leeuwe3 l d Elisabetn ne h f 18,50 f 25,00 Boldersho4 l d f f 18,50 f 25,00 dl 5 Ewijks klooster f 13,50 f 15,00 Stoomtra6 dl m deel l uitverkocht Schoolstrij7 dl d Appeltern f 9,75 f 9,75 vergetenen de e We n8 (watersnoo l d d 1926) uitverkocht Dor9 dl p Horssen uitverkocht dl 10 Stoomtram deel II / 30,00 f 35,00 dl 11 Kwartierstatenboek uitverkocht dl 12 Dorp Afferden f 35,00 f 35,00

Kosten porto f 6,00 f 6,00

U kunt alle publikaties van de Tweestromenlandreeks bestellen door overschrijving op postgiro 26 22 012 tnv. Penningmeester Tweestromenland, Aalsburg 17-60, 6602 VG Wijchen.

Boeke kopet Streekdocumentatiecentrune t zijhe n n i aa m Tweestromenlan Wijchee dt n ne in het Streekhistorisch Museum Tweestromenland in Maasbommel tijdens de openingsuren.

19 SS^ARpr^j,;

SITUATIESCHETS

Het Streekdocumentatiecentrum van de Historische Vereniging 'Tweestromenland' is gevestig sousterrait he dn t Gemeentekantooi he n nva gemeente d n rva e Wijchen, Kasteellaan 24 te Wijchen (nr. 130 op de kaart). Zie ook bladzij 2 van de Nieuwsbrief.

20 STBEEKARCHIVARIAAT

T WEESTROM EN LAND MAA WAALN SE S TIJDSCHRIFT VOOR STREEKGESCHIEDENIS

16.VI.199 2verschijn- minstn te t e vier maa r jaape l r- NUMME 2 R7 TWEESTROMENLAND

Opgerich i 1964me . 5 1 t Administrateur: Doel: in zo breed mogelijke kring bevorderen P. Leussink.G , Beuningen va belangstelline nd g voo geschiedenie rd l a n si haar aspecten en onder ieder opzicht, in het Kopij: bijzonder van het werkgebied, het Land van Kopij dient getypt (zo mogelijk op floppy-disk Maas en Waal en het westelijk deel van het Rijk met uitdraai in WP 4.2 of 5.1), gedateerd en van Nijmegen. onderteken wordee dt n verzonden aan: Pieter van Berneboek, redactiesecretaris, Lidmaatschap: Zeeakkerlaan 5, 6611 AZ Overasselt, tel.: lidmaatschaHet p geeft rech toezendinop t g 08892-2552. van tijdschrif nieuwsbriefn e t deelnamp o , n eaa Kaartiken nee l nie machineschrifn i t t worden excursies en tevens korting op de boekhandels- geleverd, dan gaarne in een duidelijk leesbaar prij j uitgave bi e sTweestromenland d t ui n - handschrift. Afbeeldingen moeten, indien men reeks. ze teru l e hebbenachterzijdd wi g n aa , e voorzien naamzijn nva , adre woonplaatn se s Contributie: van de bruikleengever. De contributie voor 1992 bedraagn 30,-tƒ me , k meeoo rg stortema j wijz bi n gift e t va e, Losse nummers tijdschrift: voldoen door stortin postgirp go o 262201n 2te voorradig2 7 m t/ r stu 9 Pe Nrs.1 kƒ 7,5 . 0 name van Penningmeester Tweestromenland exclusie ƒ 2,5f 0 verzendkosten bestellee T . n Aalsburg 17-60, 660 WijchenG 2V . door stortin girp go o 262201 namn 2te n eva Penningmeester Tweestromenland, Aalsburg Ledenadministratie: 17-60, 660 WijchenG 2V . Mw. F.J. van Oijen, Markt 9-14, 6651 BC Druten, tel.: 08870-14337, voor opgave van nieuwe leden, adreswijziginge eventueln e n e opzeggingen (vóór l december). Secretariaat: Inhoud Zwanensingel 259,660 WijchenK 1G , telefoon: 08894-16247.

Ereleden: H. van Heiningen, J.P.M, van Os. . G.Bdr . Janssen 3 , Steen pannenbakn e - - kerijen in de gemeente Druten Erevoorzitter: n TielenTo 11 , Recensie n eeuwfeesEe : t Wezen va . lP . J rond Sint Antonius Abt; Overasselt, Nederasselt, 1891-1991 Bestuur: 13 Johan Jansen, Notariële acte belangs nal - J.L.C. Alkemade, vz., Ewijk rijke bro j genealogiscnbi h onderzoek Geldern J.Ava . , vice-vz., Bergharen 22 Hug Capelleveenn ova uurwermakee ,D r W.M.G. Arts, secr., Wijchen Petrus Opper groten si r verband J.A.Jansen, penn., Wijchen . BergevoetM 25 , Literatuursignalement Mevr. W.M. Berris-Visschers, Wijchen Mevr. G.Y.M. Derks-KJabbers, Druten Nieuwsbrief G.W. van Gelder, Beneden-Leeuwen Mevr Oijenn . F.Jva . , Druten G.A.A. Rooijakkers, Overasselt Op de voorkant: W.J. van Sommeren, Beneden-Leeuwen De pannenfabrie Deese kt t (DePaFa). . VisserDrsC . , Druten Wezeln va . P ,. AlpheJ n TWEESTROMENLAND MAAS EN WAALS TIJDSCHRIFT VOOR STREEKGESCHIEDENIS

Redactie: Gijs van Dijk, Pieter van Bernebeek, Hugo van Capelleveen, Jan van Gelder, Kees van Kouwen, Pieter Roelofs, Ton Tielen.

NUMME 2 R7 1992/11

dr. G.B. Janssen Steen- en pannenbakkerijen in de gemeente Druten n TweestromenlandI numme 4 (januar4 r i 1985) wer n groti d e lijnee d n baksteenfabricag t RijNijmegen he k va t Lan n i eMaan he dva n Waan ne e s l geschetst. Voo t betrefwa re omgevind t n Druteva g n kwamen daarbie d j steenfabriek 'Sibillaburg', de steenoven van Van der Wielen in de Drutense uiterwaarden, de steenfabriek van het R.K. Kerkbestuur, later Dericks & Geldens en de steenfabriek 'De Ketel' van N.D. van Heukelum ter sprake. Maar er was nog wel meer grof-keramische nijverheid in en rond Druten. In dit artikel zal, wederom in grote lijnen, het bestaan van deze steen- en pannenbakkerijen worden behandel does al belangstelline d t l dme wekkee gt n voor plaatselijk onderzoek naar de betekenis van de grof-keramische industrie voor de gemeente Druten.

Omstreeks het midden der negentiende uitzonderingen en vanaf 1916 wordt ook eeuw werden er in de gemeente Druten vijf electriciteit als aandrijvingskracht gebruikt, steenfabrieken geëxploiteerd met ongeveer (1) 200 arbeiders. In 1855 waren er al zeven fabrieken met 340 arbeiders. Een hoogte- Tijdens een onderzoek naar de landelijke punt werd bereikt in 1871 met tien steen- werkloosheid in 1913 rapporteerde men ovens en 665 arbeiders (480 mannen en 185 over de industriële activiteiten in Druten als vrouwen). Daarna daal aantat he t l fabrieken volgt: geleidelij e werkgelegenheid n e k r zij'E nd hie snes al rl gevestigd zeven gewone waal- gevolg van de op gang gekomen mechanisa- steenfabrieken, één ceramiek-fabriek, één tie van deze tak van nijverheid. In 1891 zijn pannenfabriek, twee scheepswerven, twee er zes fabrieken met nog maar 194 arbeiders. stoomleerlooierijen, drie tabakswerkplaat- Stoomkracht had zijn intrede gedaan en sen en één drukkerij. In de steenindustrie machines vervingen het handwerk. In 1886 zijn gedurende het werkseizoen 670 arbei- hadden reeds vier van de zeven steenfabrie- ders werkzaam, waarvan 192 uit de naburige ken stoom als krachtbron. Omstreeks de gemeenten. (2) eeuwwisseling behoor t handwerhe t e d t kto Het bestaan van steenfabrieken, ook in en Beuninge Weerden e Jacon d n e n bva , land- Drutenm o talrijkt ui s i , e verspreide bronnen bouwer te Beuningen, een firma met het te reconstrueren. De meest belangrijke zijn doel op een hen toebehorend gedeelte van we gemeentelijke d l provincialn ee e jaarver- de Turkswaard (A 199-200) te Deest een slagen. De steen- en pannenfabriek van steenove richtene t p no . Wannee j begizi r n Dericks & Geldens is uitgebreid beschreven april nog niets gehoord hebben, richten zij in de doctoraalscriptie van Ceciel Visser. (3) zic he Gedeputeerd d wee t to r e Staten nva Daarnaast zijn er nog veel andere bronnen, Gelderland: waarbij thans nog de eigen herinneringen '. . . weshalve zij, daar de te beginnen ('oral history') een belangrijke bijdrage werkzaamheden geen langer uitstel toe- kunnen leveren. laten en vijftig arbeiders met verlangen het Topografische aanduidingen uit de negen- tijdstip tegemoetzien om in staat gesteld te tiende eeuw zijn echter schaars. Hoewet he l worden voo n gezit rhu he zicnn e h Provinciaal Verslag over 1866 voor Druten noodige onderhou e verdienent d t me , totaan dertieee n lva n steenovens geeft, blijkt vorigen eerbied UEdelGrootAchtbaren dit niet uit de Gemeenteatlas van Kuyper. (4) verzoeke spoedio nzo g mogelij t verkhe - Daarin wordt slecht e liggind s n twegva e zoek in te willigen.' steenfabrieken in de Turkswaard gegeven. Eén beneden Sibillabur e anderd n e ge Gelukkig kwam kort daaro vergunnine pd g stroomopwaarts tussen Sibillabur Drun ge - af en kon de produktie begonnen worden. In ten. In de Afferdense en Deestse Waarden 1852 werkte arbeiders0 5 r ne 187n I . 6 wordt e bouwplaatd l ligwe t s Turkswaard, maar firme d Vermeule. aA vermelo C t n& he n di zijn geen steenovens ingetekend. Provinciaal Verslag met 75 arbeiders (56 Trouwen Militaie d p so r Topografische kaart mannen, 13 vrouwen, 4 jongens en 3 (1852) is er maar één steenfabriek in de meisjes). Drutense Waard tussen Sibillaburg en Bata- via, iets bove t veenhe r naar Ochten. Maar Rond 1877 wordt eigenaar van deze fabriek volgens het Provinciaal Verslag van 1853 zijn Alardus Eusebius Michael Vermeulenn i e di , er al vijf steenovens in bedrijf. 1927 op 81-jarige leeftijd overleed. Sedert Meer informatie bied kaartenatlae d t e d n sva 1890 was de fabriek in bezit van neef Waal- en Rijndijken in Gelderland van L.A. Johannes Vermeulen k dezOo e. overleed Reuven t 1871ui s , omda ingee t d hie j -bi r omstreeks 1927. tekende veldoven jaat vestiginn he rva k soo g e Biboedelscheidind j n 192i g 8 worde d t is vermeld. (5) Ook in de Historische Atlas steenfabriek toegedeeld aan Bernard Ver- van Gelderlan e kaartbladed t me d9 50 n meulen en een zekere Timmermans. Laatst- Ochten (1869, 1906), 510 Dodewaard (1887, genoemde kocht zijn partner Vermeulet nui Berghare2 53 1906 n e ) n (1866, 1903) staan en bouwde omstreeks 193 vlamovenn 0ee . diverse steen pannenbakkerijen -e m o n e n ni Druten ingetekend) (6 . De aandacht die er overigens aan deze steenfabriek werd bestee zees di r wisselval- e Bivolgendd j e samenvattingee d n va n lig. In de jaren 1881-1891 is er in de diverse steenfabrieken is voornamelijk ge- Provinciale Verslagen geen vermeldine t g bruik gemaakt van de Provinciale Verslagen vinden wordl Vermeule. .We 189n A ti n 3aa n van Gelderland en de in het Rijksarchief in & Cie te Deest vergunning verleend tot het Gelderland berustende Dossiers Nijverheid aanlegge n loopplaatee n t va afwen me s g t Provinciaahe n va l Bestuur (inv . 25.05)nr . . benede steenoven nhu linkeroevee d n naa r van de Waal te Deest tussen de rivierpalen 42 DE STEENFABRIEK VAN VERMEULEN en 43. Maar in de Provinciale Verslagen van EN BLOEM TE DEEST (1851) 1896, 190 1n 190 e r vooe 6s i r Vermeulen Op l januari 1851 vormden Alard Jacob geen plaats. Inmiddels word e fabried t k Vermeulen, 'Hee n Blankenburgva r e t ' geleid door A.E.M. Vermeule t Beuninnui - gen. Omstreeks 1910 gaat hij kennelijk samen- werken met de Nijmeegse steenbakkersfami- lie Bloem 191n I . 1 heef steenfabriee d t n kva de firma Vermeulen & Bloem een stoom- machin gebruikn ei .

De steenfabriek gin bakket g ovehe n p ro n va straatstenen en werd in 1952 vermeld als 'N.V. Vlamovensteenfabriek 'Deest' v/h fa. Vermeulen & Bloem, gelegen aan de Waal- eestbandijD e .t 9 k3

De malais e baksteenindustrid n i e e d n i e jaren tachtit probleehe steede n d g e n msva moeilijker wordende grondstofverwerving maakte t noodzakelijnhe dezm ko e straat- steenfabriek, samen met 'Turkswaard' het eigendom van de familie Burgers (dir: Th. en A. Burger Weurt)e st 198n i , 2sluitene t .

DE STEENOVEN VAN PELGRIM VOGELENZAN DEESE GT T (AFFERDEN) (1854) In 1854 werd aan C.Pelgrim Vogelenzang te Brakel vergunning verleen e Deest m to d (Afferden kadastrale d p o ) e percele 201nA , steenbakkerin ee 3 22 22richten e t n 2e p o j . Hoek Vrieseweg Heemstrawegen Deest.in (7) Het was de bedoeling dat er vaste kilomete Waae d bovendien n le rva n binnen- Waalovens gebouwd zouden worden, maar dijks lag, waren er voor Waterstaat geen odaarvooe md r benodigde stene bake nt - belange t spel dooe he D Gedepue .n ni d r - ken, wilde hij eerst een aantal veldovens teerde Staten van Gelderland gestelde voor- (meilers) oprichten aprin I . l 1854 kreej ghi waarde ne ove d hielde t n da minsten n ni s ministeriële d e vergunning onder voorwaar- twaalf e openbarmeted t ui moesrg we e t tijdelijke d t da e d veldoven l decembe p so r worden gebouwd en binnen een jaar na 1854 weer opgeruimd zouder e t n da zij n ne vergunningverlenin werkinn gi g moest zijn. bovendien tusse e riviee d oeved n n re r gebeurk oo 1876werkten i n n dda e s i t (8)Di n minstens 5 el onbelemmerde ruimte moest er op die panoven 25 mannen, zes vrouwen, t lijnpablijveto m dienene dt no . twee jongens en één meisje. (9) Het is echter niet duidelijk of deze steenfa- briek inderdaad exploitatin i genomens ei . nies i t t duidelijHe e fabried f ko k geruime Aanvullingen volgen in tijdschrift nr. 73. tijd heeft stilgelegen, want in de Provinciale Verslagen van 1881-1901 komt ze niet voor. HOFN DDE EF N PANOVEVA . J N NVA Pan 190i sr weee n vermelding 6s ee i r , TE AFFERDEN (1872) namelijk dat J.A. van den Hoff te Afferden Eind 1872 kreeg J. van den H off, logement- een dakpannenfabriek exploiteert, waarvan houder en grondeigenaar te Druten een de aandrijving geschiedde met een stoom- concessie voor een panoven te Afferden op . machinPK 0 1 n eva n perceeee l weilane Koningd n aa d s straat verdet he dezt e rme e Ho fabriek, waarvan i (Kad C 89) ter grootte van bijna twee g sprak 191s gegaani no j nie, 6 mi is e t s i , hectaren. Omda t perceedi t l ruin ee m bekend. & Bloem' gelegen steenfabriek'Deest', werd B.VE D * . DEESTER PANNENFABRIEK omstreeks 1902 gekocht door Albertus Wil- (DePaFa) B.V. helmus Burgers (1864-1934). Deze Burgers De oorsprong van deze pannenfabriek is mij n bekenuiee t d steenbakkersgeslachts wa , niet bekend. Wel werd ze in de beginjaren geboren te Ijzendoorn als zoon van de tachtig geëxploiteerd onder moeilijke om- steenfabrikant Theodorus Burgers en Wil- standigheden en had de onderneming een n helmintweedee n i e as Braamwa j Hi . aanzienlijke belastingschuld van ongeveer huwelijk getrouw t Anndme a Maria Dome- ƒ 320.000,- opgebouwd. De fiscus liet in nica Klerk (1868-1953). maart 1983 beslag leggen op de fabriek en In 192 r plaatste 5 j lien vlamovehi tee e n kondigd veilinn eee g aan, waardoor faillis- bouwen door de Utrechtse ovenbouwerJJ. sement onafwendbaar was. Hierdoor dreig- Wentink eerste D . e steen werd gelegd door de er voor 50 mensen ontslag. De fabriek A.N. Burgers-Kler n A.We k . Burgert ui s werd heropend door het Belgische baksteen- e steeWeurtd p n O ston. e volgendd d e concern Koramic, die ookNarvik Dakpan B. V. inscriptie: te Deest exploiteert. De Steenlegging STEENOVEE D DUYN NE VA S T is geschied DRUTEN (c. 1876) ANNO 1925 De familie Duys uit Nijmegen had reeds van door A.M. Burgers-Klerk zich laten spreken door de exploitatie van Alb.W. Burgers steenfabrieke Nijmegee t nOoye d n i - n ne Weur . WentinJ tJ k polder. (10) Ingenieur In 1876 blijkt A.H. Duys zijn activiteiten uitgebrei hebbee d t Druten n i e d t nto p O . Blijkens een publicatie in de Nederlandse doogeëxploiteerdm rhe e steenfabriek werk- Staatscourant van 20 februari 1930 bracht ten dan 30 mannen, vijf vrouwen, drie A.W. Burgers de steenfabriek 'Deest en de jongen meisjen éé n se . Verde nietr e s ri s over e Ijzendoort doom he r n geëxploiteerde bekend, geen vergunning-verlening, geen steenfabriek 'De Mandemaker' onder in de ligging noch exploitatie. Ook over het dooopgerichtm rhe e 'N.V. Verenigde Waal- stilleggen ervan valt niet zeggene t st he n I . steenfabrieken A.W. Burgers'. In de periode Provinciaal Verslag van 1881 komt Duys niet 1930-1933 fuseerden 'Vermeulen & Bloem' meer voor. en 'Deest' tot een nieuwe onderneming 'N.V. Vlamovensteenfabrieken Deesth v/ , STEENOVEE D N NVA firma Vermeule Bloem'n ne . J.S. SCHRIJNDERS TE DEEST (1881) Als gevolg van de crisis in de baksteenindus- Volgens het Provinciaal Verslag van 1881 trie werde 193n ni fabriekee 4d n stilgelegd. heeftJ.G. Schrijnders te Deest een machinale In 1938 worden de fabrieken verkocht aan steenfabriek in bedrijf met vier steenpersen. Bernard Th.A. Burgers (1899-1978) en zijn Hij heef arbeider7 10 t dienstn si , namelij5 k8 broer Theodorus A.W. Burgers (1903-1952). mannen, vijftien jongen zeven se n meisjes. Zij waren neven van Albert Burgers. Zijn jaarproduktie bedroeg slechts 401.800 De fabrieken gingen verder onde naae rd m stenen. In 1886 is het aantal arbeiders bij N.V., later B.V. Vlamovensteenfabrieken hem aanzienlijk gedaald r werkeE . g no n s directeureal Deest t me , n drs. A.Th.J.M. maar 40 mannen, twaalf jongens en acht Burgers (1926) en Th.W.J. Burgers (1931) uit meisjes. In 1891 is het bijna afgelopen met Weurt. Zij waren weer zonen van Bernardus e fabriekd r g maazije ,no 0 arbeidsn3 r - Th.A. Burgers en Anna Maria Minke. krachten, waarva e meested n n jeugdigen, namelijk tien mannen, zeventien jongenn se De crisis in de baksteenindustrie en het drie meisjes. problee steede d n msva moeilijker worden- Deze naast de steenfabriek van 'Vermeulen grondstofverwervine d g maakte 198n i t 2nhe DePaFa in Deest. noodzakelij vlamovensteenfabriee d m ko e kt 1. Jan Baltus Mijnlieff, steenfabrikant te Turkswaare d k Deesoo n e tsaneren. e dt Nijmegen; 2. Petrus Domensino Michelszoon, schilder DE STEENFABRIEK 'ALTIJD WAT' VAN te Druten; J.B. MIJNLIEFF (1898) Joha3. n Balthasar Aloysius Dericks, candi- In 1898 kreeg J.B. Mijnlieff uit Dordrecht daat-notaris te Druten. concessie voor het oprichten van een steen- Het kapitaal bedroe gƒ 100.000, - waarvan fabriek in de Drutense Waard (kad A 340- ƒ 87.000,- was geplaatst en gestort. Mijnlieff, 341) tusse km-raaipalee nd . 47 n e 6 n4 die directeur werd, bracht voor ƒ 30.000,-in 190n I 1 blijkt Mijnlief stoommachinn ee r fe e aan bezittingen: e hebbet K P n8 geïnstalleerdn va t he n I . - te Druten een steenoven, machinegbouw, Provinciaal Verslag over 1906 wordt hij bazenwoning, uiterwaar n onlande d A , overgeslagen, maa n 191i r s Mijnliefi 1 r e f (6.16.08 12835 , m 7t/ 129 ha)6 35 , ; weer. Begin mei 1913 brak er een staking uit - weide, bouwland en gedempte sloot te omdat de arbeiders hogere lonen wilden. Puiflijk,A34t/m36, 132 1322(5.14.4n 1e 5 191n I (115 ) krijgt Mijnlieff inmiddele di , n si ha). Nijmegen woonde, een vergunning voor het inrichte loswan ee zijj n lbi n va steenfabriek. steenfabriekee d Dp eo loner e e ndi n werden Het jaar erop breidde hij de steenfabriek nog verdiend waren ove algemeet rhe n niet hoog, meer uit. maagoee di rdt somui n see spronl we r ge betaalde. Daartoe behoorden de steenfabrie- In 1916 wordt de steenfabriek ingebracht in ken van Van der Worp (13) en Mijnlieff. Zo een naamloze vennootschap 'N.V. Steenfa- berichVoorpost'e 'D e d t t orgaae d he , n nva briek v/h J.B. Mijnlieff, gevestigd te Nijme- R. K. Steenfabrieksarbeidersbond 'St. Stefa- gen. (12) De vennoten waren: nus' ove lonee Drutense d rd n ni e steenfa- bricage: stoommachin werkinn i K P 0 g1 heeft n eva . 'Doo firme rd a V.d. Worp, Steenfabrikant In 1903 gaat dez e N.Ved fabrien i . p o k te Druten, welke in die streek al de beste Vereenigde Ceramiek-, Steen Pannenfan e - - loonen betaalt, zal alsnog aan zijn groote brie . h DericA v/ k & Gelden& k. L n e s personee zij aan ƒ nl1.0 kleinen 0 e Geldens. personeel ƒ 0.50 per week toeslag worden wordl We fabriee td L.An kva . Geldent he n si gegeven. P.V. van 1906 nog apart vermeld met een Deze toesla l voo gza eerste d r e maan i l stoommachine van 10 PK. eens na afloop der campagne worden uitbetaald en nadien elke week. Nu zal het DE STEENFABRIEK 'TURKSWAARD' va arbeidere nd s zelf n afhangeva j zi f no TE DEEST (AFFERDEN) 1862 de ƒ 1.00 dan wel ƒ 0.50 zullen profïtee novembe-2 1 p O r 1861 verkochte erfgee nd - ren, ofwel zij met/ 0.70 en ƒ 0.35 zullen namen van baron de Pelichy de Lichtervelde worden naar huis gezonden, daa firme rd a t landgoehe d 'Turksweerd t zogehe n -e ' vaWorr nde p zich heeft bereid verklaard, naamde 'Gerritsweerdje' aan de Waal te deze ƒ 1.00 en ƒ 0.50 te geven als de Afferden en Deest ter grootte van bijna 52 ha arbeiders met hem medewerken. aan Hermanus van Kuyk, grondeigenaar Doen zij dat niet, dan behoudt hij het wonend e Nijmegent e t landgoehe t To .d recht van dien behoorden het huis met tuin, erf, allee, 1.0ƒ 0 of/0.50,/0.7 0.3ƒ n 05e cenr pe t boomgaarden, weilanden, wilgenpassen, betalenweee t t kui . rijswaarden, rietveld en water en de koop- Laten de arbeiders hier wel aan denken, som bedroeg ƒ 48.000,-. (15) maa toone goedk j zi oo r t lateu enn da j nzi werkgevers weten te waardeeren, opdat jaat Inhe r 1862 wer drin daa e ondernemers t voorbeelhe firme d n a dva V.d . Worn pi concessin ee e gemeente verleend n i m do e die streek navolging moge ondervinden Drute n steenfabrieee n e t richten p o k . firme nd a V.d. Worp gaat ondervinden Namelijk N.D. van Heukelum, H. van Kuyk t bete dat georganiseerdehe t me r n da n en C.H.P. van Diggelen. Van Kuyk wilden op met ongeorganiseerden kan werken. dooe gekochtd m rhe e Turkswaar Affere dt - Nade rheee wordd rk berichs oo on t t da t dri7 27 e A n e percelee d 3 p 5 o nA n de J.B. Mijnlieff een zelfde toeslag zal geven.' veldovens oprichten. Dit geschiedde en in (14) 186 3k enkel bouwdoo r e j arbeidershi e - woningen bij. In 1925 waaide bij een storm de halve kap In 1867 is de fabriek in handen van de firma van een veldoven weg, terwijl een boven- J.S. van Kuyk & Co., gevestigd te Nijmegen. gronds electriciteitsnet werd vernield De steenfabriek wordt uitgebreid met een In 1952 draaide in Druten de N.V. Steenfa- nieuw t epercee he ove p o 278nA l . Deze brie J.Bh kv/ . Mijnlieff'Altijd Wat' 196n I . 7 veldove ongevees ni t metevier0 3 rhe -n i r werd deze steenfabriek samen met de steen- kant. (16) fabrie Hul e S.Gn k'D va 'Wame e .t v.d l .Po l in hotel 'de Gouden Leeuw' te Wamel in het In 1876 werkten er op de fabriek maar liefst openbaar verkocht door de notarissen Kl. 125 arbeiders, te weten 80 mannen, 10 den Hartog te Tiel, mr. M.P.W. Stieger te vrouwen jongen0 5 meisjes2 ,1 n e e sD . Nijmegen en EJ. Libourel te Druten. fabriek gaat omstreeks 1881 ove machip ro - Wie de nieuwe eigenaar is geworden weet ik naal vormen van de stenen. Het arbeiders- niet. potentiee arbeiders0 9 g no werkej s li .Zi n naa zes steenperse e produktid n e n e bedraagt DE STEENOVEN VAN L.A. GELDENS zes miljoen steedg stenenno veldn e i s di , - (1901) ovens worden gebakken. (17) Volgens het P.V. van 1901 heeft L.A. Geldens te Druten een steenfabriek waar hij een In het begin van de jaren negentig gaat Van Kuyk samenwerken met Van Engelenburg. Weurt waren hiervan directeur. Het aantal arbeiders loopt heel snel terug en bedroeg in 1891 nog maar 39 stuks (20 De B.V.Steenfabriek 'de Turkswaard', Waal- mannen, twaalf jongens en zeven meisjes). e Afferdent bandij8 12 kA , wer n 198i d 2 wordn t stiDa lthe rondom deze fabrieke di , gesaneerd. 191n i 1 weeofficiële d n ri e verslagen opduikt stoommachinn ee omdan da r e t gebruin ei k STEENFABRIEK 'VOGELENSANGH' is. TE DEEST De fabriek behoorde in 1952 al tot de 'N.V. Na in verscheidene handen binnen de Metselmateriale h Smitv/ n Reijnders'& s , familie te zijn gebleven werd een gedeelte waarva . Reijndern 196E ni 5 t Haarleui s m valandgoet nhe maar1 3 p do t 1880 verkocht directeu e ondernemind t . (19To is r) - gbe Engelenburn va n Ja e Hees t n t . aa gDi jr . hoorde steenfabriee d k noo k 'Waalwaardn i ' gedeelte omvatte een steenfabriek, die daar Dodewaard en de 'Bijlandt' te Tolkamer. inmiddel verrezens swa . Vogelensangh draaid l eniga e e jaret me n 'Steenfabriek waartoe behoren de Gerrits- verlies als gevolg van een verouderd produk- weerd, de Lage Waard, de Reuterwaard, tieproces, waardoor de kostprijs te hoog lag. zes arbeiderswoningen, vier steenovens De ove t kolen me wer ng gestooktdno t he , met loodsen, weilanden, huis, tuin, erf, produk goeds wa t , maar duurd 198n ha I . 5 schuurn smederi e n uitwe g ee we n ,g e j men de produktie al gehalveerd. naag dijk'e t rechrwe d n ,me tezametva n Eind november 1987 doofde de steenfabriek groot 28.98.24 ha.' Vogelensangh (Munninkhofsestraae t ) 33 t Deest haar vuren r werkteE . n toeg no n De koopsom bedroe gƒ 85.000, - waarvan zeventien arbeiders. ƒ 25.000,- werd betaald en de rest als een hypothecaire lening werd aanvaard. STEENFABRIEK B.V. 'DRUTEN' TE DRUTEN In 1904 kreeg A.W. Burgers te Weurt een Deze steenfabriek is de voortzetting van 'Van vergunning voot oprichten he ree n va n der Worp & Co' in de Drutense Waard, die steenfabriek met toebehoren en het leggen reeds in Tweestromenland is behandeld. van spoorrails voor grondvervoer aan de De fabrie geleges Waalbandije d kwa n naa k Waa Afferdee lt nn I tusse . 42 palee n d e 1 n4 14 Drutene 3t . maart 1904 wist men te berichten dat in de De directie onder leidin F.Hn .g va Terwindt uiterwaarden onder Deest een nieuwe steen- bevond zich in Nijmegen fabriek werd gebouwd voor rekeninn gva In 1987 zocht men nog een bedrijfsleider Alb. Burger Weurte st . 191s n 191(18i n e I 61) maar op 21 november 1991 maakte direc- er sprake van een steenfabriek die door A. W. teu . TerwindF r t bekenvlamovene d t dda - Burger e Deest s t gedreven wordt. Waar- steenfabriek Druten gesloten zou worden. schijnlijk werd de Turkswaard toen al geëx- Deze fabriek behoorde tot het concern ploiteerd doo familie d r e Burgers. Rodruza, met fabrieken te Gendt, Rossum n Drutene n vervaardigde , 4 miljoe2 e n Rond 1918 kocht Theodorus Albertus Bur- vlamovenmetselstenen. De loonkosten en gers, steenfabrikant, wonend 'Buitene d p eo - ook het energieverbruik lagen hier hoger hof te Weurt, het landgoed met de steenfa- dan op de meer gemoderniseerde ovens te briek van Jan van Engelenburg. Hij liet in Rossu n Gendtme . Toe r binnee n e d n 192 7e Kopped doo n t Zeisn ui Va lr ee t Nederlandse baksteenindustrie tot sanering vlamoven bouwe6 kamers2 t me n. Later werd besloten, was het lot van de vlamoven werd de status gewijzigd in 'B.V. Steenfa- te Druten snel bezegeld. briek Turkswaard'. Twee kleinzonen van Th.A. Burgers, namelijk A.Th.J.M. Burgers en Th.W.J. Burgers, beiden wonende te N. V. VLAMOVENSTEENFABRIEK Noten: BOSCHOVENE 'D DRUTEE T ' N Hoogstwaarschijnlij s dezi k e fabrien ee k 1. Provinciale Verslagen Gelderland 1853-1891. voortzetting van de steenfabriek 'Sibilla- 2. Staatscommissie ove Werkloosheide d r , dee, V l burg', geëxploiteerd doo e Gebroederd r s Verslag van de Vierde Sub-commissie, Den Haag 1913, 129. Mijnlieff, die in 1897 deze steenfabriek te 3. C. Visser, Steenfabricage en arbeidsomstandigheden. Druten tussemochte7 4 n e palee nd 6 nn4 Ontwikkelingen steenfabriekNederlandin de bij en uitbreiden. In 1901 wordt de steenfabriek Dericks & Geldens te Druten, doctoraal-scriptie van stoom voorzien. Katholieke Universiteit Nijmegen 1988. 4. Gemeente-Atla n Gelderlandva s . J Kuyper, , Leeuwarden, heruitgave Zaltbommel 1971. e e r 'N.Vd sprake D n n s .196I i va 5e Waale 5D . n Rijndijkee - r Polderdistrictede n n ni Bosschoven e Waalbandijd n e t aa ' 3 26 k Gelderland door L.A. Reuvens, uitgave I.A. Druten, waarvan directeur G.C.M. Jurgens Nijhoff Arnhem 1871. zijn kantoor aan de Naussausingel 192 te 6. Historische Atla Gelderlandn sva . Chromotopo- Nijmege e 'Boschovennd heeftk Oo . s i ' grafïsche Kaart des Rijks l : 25.000, Robas gesaneerd. Producties 1989. 7. Rijksarchie Gelderlandn I f , Dossiers Nijverheid Druten,Inv . 25.05nr . . EPILOOG 8. Ibidem. Anderhalve eeu ws Drutei n belangrijnee k 9. Provinciaal Verslag Gelderland 1876. centru baksteenfabricagn mva Waae d n l eaa 10. G.B.Janssen, Stenen bakke buree e d D j , nbi nII geweest. De structurele veranderingen in de steenove Duyn Smidswaare d n va n si d (1852n i ) Nederlandse baksteenindustrie hebben dit Van Tuen naar Nu, tijdschrift van de Heemkunde- beeld ingrijpend gewijzigd grott He . e aantal i 1985me , 5 1 , 2 . krinnr , e DufFeltgd 15 . jg , 47-50. steenfabrieken dat tot na de Tweede Wereld- 11. Nederlandsche Klei-Industrie, 2 mei 1913. oorlog in Nederland werd geëxploiteerd is 12. Notariële akteJ.J.J.D. Bin Drutee kt 30-12d nd - door schaalvergroting, sanering en concen- 1916. tratie teruggebracht tot nog enkele tientallen. 13. Zie Tweestromenland 44, jan. 1985, 31. (20) Dank zij de zeer moderne dakpannen- 14. De Voorpost, juli 1917. fabricage te Deest is echter de grof-kerami- 15. Not. akte B.A. Roes te Ewijk dd. 12 november 1861. sche industrie niet uit deze gemeente ver- 16. Rijksarchief in Gelderland, Dossiers Nijverheid dwenen. Druten, Inv. nr. 25.05. 17. Provinciaal Verslag Gelderland 1881. 18. Nederlandsche Klei-Industrie, 4 maart 1904. * NOOT VAN DE REDACTIE: 19. M.A. Cagelin John ge n Preger, Gelre's Baksteen- industrie, Arnhem . 195291 , . G.B20 . Janssen baksteenfabricagee ,D Noord-Brabantn i De Deester Pannenfabriek (DePaFa) werd in negentiendee ind twintigsten e eeuw, Tilburg 1992. 192 Done 0d n doo Geldekn Ava . . .va r G J n re opgericht onder de naam N.V. Deester Pannenfabriek. De klei die in Deest werd gevonden was van een speciale samenstelling uitermate di e geschik voos fabricage twa rd e van dakpannen. De fabriek, gebouwd door een Duits archi- tectenbureau e s ,tij zeeal di werd rn i d modern beschouwd n 199I . 1 werd deze fabriek afgebroken.

10 Ton Tielen Recensie: Een eeuwfeest rond Sint Antonius Abt; Overasselt, Nederasselt, 1891-1991

Nog nooit werde Nederlann i r ne veleo dz , verantwoord goen ee d verzorgde publicaties over regionale historie uitgegeven als in de afgelopen decennia. Het Tweestromenland tussen Maas en Waal blijft daarbij niet achter: ieder jubileum is goed voor een boek of een artikel. In Over- en Nederasselt vierden ze het afgelopen jaat honderdjarihe r g bestaaplaatselijke d n nva e parochiekerken, beide vernoemd naar Sint Antonius Abt. Ter gelegenheid daarvan werden de krachten gebundel kome e gedenkboeuitgavt n e d m ee t d o n to eva k voor beide parochies.

Voor de krachtenbundeling was temeer aanleiding omdat er een groot stuk gemeen- schappelijk verleden bestaat; vanaf de Her- vorming tot in 1891 vormden Over- en Nederasselt een parochie. Het gezamenlijke verleden goedwordn ee bladzijde0 n e3 i t n beknopt maar heldedoekee d t rui n gedaan, t hoofdstukjeme s over Overasselt Benee d , - Walrickkapeldiktijne. St e d n ne , over Neder- Cisterciënzersassele d n e t Hervorminge d , , e Fransd e e perioded d Tijn n e dva e Waterstaatsker e splitsind n r aa de g t to k parochie splitsine D . g ging gepaart he t dme r parochiede beslui k el nieuw n n i tsee e kerk neer te zetten.

Vervolgens wordt de geschiedenis der beide kerken gescheiden uit de doeken gedaan; eerst Overassel 7 pagina's1 n i t , daarna Nederasselt in 39 pagina's. Dit verschil in omvang zal wel daaraan liggen dat de redacti e Overasseldi e t moest beschrijven ook de voorgeschiedenis voor haar rekening moest nemen beginn welgemoen Me . da t d in de Middeleeuwen en komt tijd tekort voor moderne d e tijdjaren'60e D . en'800 '7 , e ,di Kerk in Overasselt. nu al, maar in de toekomst zeker herkend tusse regele nd s door proef voon me tr deze zullen worden als een breekpunt in de jaren een positieve waardering. geschiedenis van de kerk, worden voor wat Overasselt betreft afgedaan met een opsom- De delen over Over- en Nederasselt zijn ming van wat feitjes. Het deel over Neder- ingedeeld in hoofdstukken over de diverse asselt gaat wat dieper op deze periode in en pastoraten Esch n RielHoun n :Va ,Va ,Va n te

11 Kerk Nederasselt.in Van Thiel in Overasselt en Van Hooff, Der ontbrekeblz5 1 . namee makere nd d n nva s Kinderen Enschotn Va , , Vogels Thien Va , l (de onderste is van Josua de Grave). Muijsenbern de n (a.i.Va n e ) Nederasseltn gi . Dat zijn acht(!) Brabanders en een Hagenaar. t boeHe k wordt afgeslote groon ee t t me n Es duideliji r k naar gestreef n iederva d e aantal bijlagen, waaronder enkele met boei- pastoo karakterschetn ree evenwichn ee n se - ende foto's ove bloeiendt rhe e parochieleven tig oordeel te geven. Daar is men in geslaagd. beide ind e kerkdorpen andern Ee . e bijlage Daarentegen is er te weinig aandacht voor de betreft een lijstje van religieuzen afkomstig gewone parochianen, hun inbreng in de uit Overasselt. Hierin valt Sebastianus (Ar- parochiegeschiedenis en met name hun nold) Kuppen blijkbaae di , geboreg sop rno n geloofsbeleving. Over de activiteiten van het moet worden (24-9-1995). Het is de enige kerkbestuur wordt bijna niet gesproken; typefout die ik heb kunnen vinden. misschien ook wel terecht want: de pastoor = het kerkbestuur = de parochie. De verhou- Samenvattend moon :ee i boek, fraai vormge- ding van de parochie met de bisschoppen geven, rijk geïllustreerd, met aandacht voor wordt hie daan re r slechts aangestipt. de grote lijnen, maar ook voor het detail en t meewa rg punteNo n t kritiekva nhe n i : t leastno t las: prettibu t g leesbaarn me s Al . eerste deel worden geen voetnoten gegeven, dan ook nog eens de korte voorbereidings- in het laatste deel over Nederasselt wel. Het tijd in ogenschouw neemt, dan mag van een boek begint in grammaticaal opzicht in de prachtig resultaat worden gesprokene D . tegenwoordige tijd en eindigt in de verleden makers hadden best op de titelpagina gemo- tijd. De onderschriften bij de - soms hele gen; nu moet men hun namen bij elkaar fraaie - foto's schieten tekort; er ontbreken te sprokkele t voorwoorhe t , slotui n5) . - d(p vaak namen en jaartallen. Bij de prenten op woord (p. 98) en het colofon (p. 135). Ere wie

12 ere toekomt, dus ik noem ze hier nog eens, in één adem redactie d : e voo voorgeschiee rd - denis en voor Overasselt bestond uit: W. Kuijpers, A. Theunissen en G. Rooijakkers; voor Nederassel n Thieln t va va uit . . J ,L : Thiel-Ariëns, J. Bruijsten, W. Schoenmakers . eCoppens-BaetennA eindredactiee d ; . W : Kuijper . Coppens-BaetenA n e s .

Johan Jansen Notariële acte belangrijks nal e broj nbi genealogisch onderzoek

Diverse bronnen kunnen een aanzet vormen tot genealogisch onderzoek. Met name notariële acten kunnen erg veel informatie opleveren zowel voor de genealoo voos g al onderzoekee rd r naa lokale rd e geschiedenis zekes i t t rDi he . boedelscheidinn gevaee j bi l overledenn ee n gva zele edi f geen kinderen heeft gehad. De namen en beroepen van rechthebbende (verre) verwanten, hun echtgenoten(s), hun kinderen en waar ze woonden is vaak allemaal te vinden in zo'n acte. Meestal vinden we juist hier oude perceelsnamen terug.

Uit de nalatenschap van een oude dame kreeg de schrijver van dit artikel wat oude paperassen die bij nader onderzoek een schat aan informatie bleken te bevatten. Achtera bewijfn bleeee eigendomn t sva k he haan va r grootvadee t r zijn. Zelfheef waarschijnlije z t k nooi tstrekkin e besefd t wa t g erva geweests ni . Wat was het geval?

DE ACTE: 9 novembe1 p O r 1822 overlijdt HENDRIK KUPPEN, zijnde rentmeestet he n va r hoogadelijk huis van Wijchen, zonder kinderen na te laten. Zijn vrouw Johanna Francisca Dekkers, ook genaamd Johanna Francisse was reeds overleden op 25 mei 1817. D onroerende e goederen worden openbaar verkoch erfgenamee d m to rechtmatin nhu g deel va nalatenschae nd kunnee pt n toebedelen. De aanhef van de akte van verkoop luidt: Heden den eersten april achttienhonderd drie en twintig des voormiddagsHarenvan herbergeWijchen,te ter W. elfgevolgeure ten ten van behoorlijkder gedane publikatiën insertiënen kowrantenverzoekede ten in en (!) van: Dan volge groo n namee nee d n t aantanva l erfgename relatin erflaterse d hu t t eto me n, aangeduid met letters en cijfers zoals:

A. GRADUS DE KLEIN met 5 kinderen was een halfbroer van Johanna Fr. Dekkers. kindere 5 halfzusten t ee me s idemn wa va rB . . MARI KLEIE AD N C. JOHANNA DE KLEIN met 5 kinderen was een halfzuster van idem. D. ERKE DE KLEIN met 5 kinderen was een halfzuster van idem. E. WILHELMIN kindere 4 halfzuste n t ee me s idemn wa KLEIva E rA D . N

13 F. JOHANNA KUPPEN met 3 kinderen was een halfzuster van Hendrik Kuppen MICHE LAMERN LE T KUPPEN halfbroers van Hendrik Kuppen. ALEGOND MARIN AE A KUPPEN halfzuster n Hendriva s k Kuppen.

Hierna volgen, in dezelfde volgorde als in de acte, de namen van de erfgenamen met toevoeging van hun geboortejaar. A. GRADU KLEIE +1795 S D . gewees 73 h l e 9Ng * t niet Johanna Maria Reijcken, beroep brouwer.

1. Hendri * 177k2 geh. gewees t Petronellme t . Nuijsav , beroep inaire/landman. * 1774 ongeh n . . Agatha2prioJa . St e t r . * 178 . Pete3 2 t gehDorotherme . a v.d. Wielen bierbrouweri e PasD .p o j 4. Margaretha * 1768 geh. geweest met Gradus van Kampen. 5. Maria * 1776 ongehuwd.

B. MARIA DE KLEIN * 1737+1802 geh. geweest met Peter Jansen-Sengers. +

6. Johanna (Peters) Sengers +1818 geh. gew. met Kerst Sengers landbouwer+1820 B6a. Peter 1798 landman B6b. Maria 1796 B6c. Jan 1800 landman B6d. Francis 1801 landman B6e. Aart 1806 minderjarig (Arnoldus) B6f. Anna Maria 180. id 8

7. Gradus (Peters) Sengers* 1768 +181 s geh t Annwa 1 . me . v.d aM . Berg. B 7 a. Petrus leven i g n no doc180s (i 1h wordt niet genoemd). B7b. Cornelia 1803 minderjarig. B7c. Maria 1805 id. B7c. Jan 1808 id. B7d. Hendrik 1810 id. . Gradue B 7 s 181 . (posthumusid 2 )

. Margareth8 a (Peters) Sengers ' 1773 geh. geweest metjac. Kistemakers (+) landbouw- ster. 9. Jan Sengers ' 1775 ongehuwd landman. 10. Hendrik Sengers ! 1779 geh. met Elizabeth Arts landman.

C. JOHANNA DE KLEIN * 1739 +1793 geh. geweest met Jan Burgers + 11. Francis Burgers * 1795 hoefsmid. 12. Jan Burgers * 1771 paardedokter. 13. Margareth * 176a8 Burgergeh t Jacome . bs Arts landbouwer. 14. Allegonda Burgers * 1775 geh. met Wouter v. Haren herbergier. 15. Hendrina Burgers * 1778.

D. ERKE (ARNOLDA) DE KLEIN * 1741 +1783 geh. geweest met Derk van Sagten. 16. Franci Sagten sva n 1768 bierbrouwer. 17. Gradus van Sagten * 1770 landbouwer. 18. Hendrik van Sagten * 1779 timmerman Uden. 19. Mari Sagten ava n * 1776 geh. met Lamb. v.d. Boogaard molenaar/ rentmeester. 20. Hermin Sagten eva n * 1779 geh. met Dirk Mathijssen landbouwer Hemen.

E. WILHELMIN KLEIE AD N' 1744 +1808 geh. gewees t Hermanume t . sJ t Kuppeme n e n Hendriks. 21. Jacob Kuppen 0 1784 ongehuwd landbouwer. 22. Geertruid Kuppen * 1768 geh t Ant.me . Broekma. id n-

14 23. Hendrina Kuppen 177 . 4Broekman gehGr t .me herbergier Teersdijk. 24. Maria Kuppen 1781 geh. met Arn. Arts schoenmaker.

F. JOHANNA KUPPEN * 1745 +1775 geh. geweest met Hendrik Willems (v. Woesik) +1793. 25. Willem Hendriks 1767 geh t Hendrinme . a (Arts Weseln va ) . 26. Peter Hendriks 1772 geh Johannt .me a (Hendriks)Jansen. 27. Maria Hendriks 1768 geh. met Johannes van Heumen timmerman. 28. MICHIEL KUPPEN 1767 ongeh. schoenmaker. . LAMER29 T KUPPEN 1770 ongeh. schoenmaker. . MARI30 A KUPPEN 1757 geh t Gradume . Thien sva l landbouwer. 31. ALEGONDA KUPPEN 1763 geh. met Francis van Sagten bierbrouwer.

Geurt Aaiden Kuppen - de vader van Hendrik Kuppen was tweemaal getrouwd:

t Mari1me . a Roelofs t huwelijdi t ui , k zijn Hendri Johannan ke ; t Wilhelmin2me . t huwelijadi t Derkui n kse zijn Michiel, Lamert, Mari Alegondan ae .

Margarethajansz de Kleijn - de moeder van Johanna Francisca Dekkers was ook tweemaal getrouwd:

t Franci1me . s Roelof t huwelije Kleind di z t ui , k zijn Gradus, Maria, Johanna, Erkn e Wilhelmina; t Franci2me . s Roelof st huwelij Dekkerdi t ui Johanns kn i se a Francisca.

Zg. Pietje brouwer Pas.den de van Echtgenote Maire de Wijchen,van van •:•.-«••- , "..-•:.',V "•. .... - -V- -ri"N : •.**•'••'• '•".;>•• ' ' ' v-'V ffa-- . ': Söt• o boöt.bt J&ftï.fltt Klü' j ' bm c : PETÜU KLEIJNE D S . " , • 1IJÜ VOO» DE ZIEL VAN ZALIGEH rE'lllüNElLA AN1ON1A -t*» KUUS, gtn'ffcnc Huisvrouw Van, l ' UliRlUCUÖ nu KLEIJN, Gcliorr IJ'ijclicne nt ilc Cclubc2 n1 r l"(iD, JIctTcvcn menscaden ' cqné•' is fan de stryop d ^., . aardt i en tijtte dagen tijn de dagen vail-*.. i aldaar overleden Om TL Novrmlicr 1834,

cencn huurling. Jog 9 . op. Vlll TJ. 1. •I?'*J" in dr oiidi-i iloni ^nn iiiiin 05 Jaren. Hoe rmaitd tithin lelocn ootmoed!- Jlf heb de moed afgegeven ( o God J )< 'ïifc'' - t'r r n "rede onderdaniger tiijhoe it

• 'tal niet langer leven ; spaar my' , n>ant- S"„' dingen verstandiger f cfi geruster mijne dagen tijn als eene niet* ' ''••.• in alle tal itrzt . i luoni. & Krmn . Jüür1 . k 4 UooliU Jo». cap. Vlli T«. IC. •:. ••'."!'» JttJii gij getrouw n naarstige blijft Ziet ik ga van nu af inhtt itofilaptn ; eii ' '• r ;. • ge" ook in God nel tal e doentao t morgendan .loomij vroeg gij komt toe-. Iroutv en overvloedig r i/n in U /# fuo- ',i.-i.. ken, tal ik er niet meer tvetthl nen.llooldst1 1 . IJ t . XXV. : ' Jo». cap i . TSI 21 .. VI 1) a ar om i Mijne Vrou n mijnwe e Kindere . nl ', Kindertn leert uivcn leader, ver-en geit de tutlittn un-er moeder niet. Hebt veelu n droefheid, niaarüiialu ivé. t . 29 . v i Ecct I VI . deriien hart alsdanen uiv t blyde tal i/n.t ' n f'ergeel mijne lessen niet; telti ui»Ie-, Ontfermt mijneru / ontfermt mi/nerfu -téri', '':'• troua'en Heer. den ... Denkt op fltm,op minstemijnedie gij vrienden tjfi li',,.:'.','.'• l i/ti'ta n f i . wegen . 5rn.« » 111. Jo». cup. XlXi TS. 21. '•.. i^.''-.'. rf test eensgetind ander elltander. . t T«OM IC I . XI . Dat Hij lliulc !n Vrcilt. Amtii. : • .ijj1 .'l . ————————————__:——< ••••.-^';}: I l U j rullJJtlzi a rrcde i e l Aratu, . e I\J Gra»eT .j vjbi i mj .I.HEUEN. :J837ii^f 'JK ••'• '.'. •': •" '•./;• ..•••''^•SM *;* V. -:' • •:•-••!•'••"•'• • '.•"•;;•,••';'•' -V',i *C*^L: ';VlJ;HMiilii;li_J-'.l'ii-^i!ii fe.

15 srr S^ïüSS •ï^ssgp, -'•S3S Jezua Maria Jozel ,o\_. Eld voor L!e tiet van zaliger -.•««fc'-W^t de Heer £& -^•v ik, ENUELBERTUS HUUERTUS **?.00, &*&?£; l KLEUE D N l\^:^*^^£W^ echtgenoon va t '.>;-••:>• '•-••' .< -v-:,-.•• •••••^^V) Mejullrounr : PETRUNELLA MARIA BRUIJSTEN '.'•' '-^-GERARDGS 'DROEOIAN.y: j.^(; e dierbarD e overledene iverd geboren IE Leur 17 Oclober 1854 en na voor- ;OTerlëden te VTycueu-den .21.Julij 1849,-' ' ' l»*d«»o«d«rd«»i va«U Jar*B.«n M in •»•<«»• • • liet! Ie iljn van de laatale M. Sacra- v f menten overleden Ie Wijcben 29 .:|.,s-;;ju«.vioiOB.j»itvzi^vAN-«AijaEH':';-:'':-;'ii| Uciobtr 2 NovI)J n e 3. d.a.v. begrave . Kerkbop lieK n o R t l •^^. HENDlilNAl-'KUPPEN^^;.; '. ^ aldaar. .•••","."."7- '•'.- -.unitn «cmuoMi, - ••.•;."»'* • ' • De overledene wal een echl eenvou- dig, godadleimlg man n trouee , w echt- Or«TJtedetr-tï^-Wyi:hetr' ^^21- 5«ptem(wrJ B2S, genoo n liefdevolle t e vader. . ''' ,-. !»• J*r*m. j. " •-.. ; • Tljdena de langdurige ziekte, welke langzaam maar teker zijn krachten Ctmd M Ktrt M» 1/tctMoT, ï» *!ƒ i» Mn«m fMdtv »*i*r- iloo|ile, w«$ hij een toonbeeld van . dm saterm. EcclrUI HepXX .— . VHti It. .'_ geduld, geen klacht van ontevredenheid Diyrijx» jgrtn BJ*••**•«•"*»** »•!* « rij groond«A icvr• - kwam over tljn lippen, niet ware blij- dt*tp dn viy^dtr 9trtqtigMd. ProT. XVI i 11, nioedlglieid beruaile hij In Liod» H. Wil. Jfrti'9 , di« ritk t fciAMffigiid n ««rtowra

Engelhart, Flerde.geb.de op K* Herbergier Oudede van Teersdijk zijnen vrouw. 23. Zie E VRAGE ANTWOORDENN NE .

Na het lezen van de acte rezen er diverse vragen bij mij op zoals: waar woonden deze mensen, welke beroepen hadden ze en in welke relatie stonden deze personen tot huidige inwoners van Wijchen, etc . . .

De verkoping vindt plaats in Wjchen in de herberg van Wouter van Haren. Dit pand lag op de hoek Burchtstraat-Spoorstraat ('de kromme elleboog') waar thans gevestigd isjohn'shopt Di . pand heeft nadien nog diverse kasteleins onder het dak gehad zoals Driek de Groen en Anna Nas.

Twee notarissen dede verkooe l nd Pete we rn pe Wiegan dienn de s ambtgenoot J.An va . Manen, beide t Nijmegenui n t kwaDi . m omdat Wijche n notarislooee n s tijdperk doormaakte. Notaris Alexander Schonermarck was in 1817 overleden en notaris Willem Diederik van Rogge nieg n no gebt. 180s afgestudeerdca . jare0e wa d n i 1840 p j treedo Hi s . . pa t

BROUWERS, MOLENAARS, AMBTENAREN Gradus de Klein (ook geschreven De Kleijn) was bierbrouwer en woonde met zijn gezin op de brouwerij welke tot de tweede wereldoorlog heeft gestaan op De Pas. Als hij in 1799 overlijd t zijze tn vrouw Johann . ReijckeM a t bedrijhe n f voort n 181I . g 0 no staa j zi t

16 NIEUWSBRIEF juni 1992

VERSLAG werkers Thijsse. steldA . et mw Nijmege nui n ALGEMENE LEDENVERGADERING zich beschikbaar voor zitting in de kascom- missie en de heer W. van Rossum uit Nijme- De Algemene Ledenvergadering 199s 2i gen stelt zich kandidaat voor zitting in de gehouden op woensdag 15 april 1992 in café centrale kern van de werkgroep Maas en 'De Tolbrug' te Bergharen. Waalse Geslachten, aldus een mededeling Voorzitter de heer J.L.C. Alkemade opent om van de heer Arts. e bijeenkomsd r 19.4uu 5 t waari j zijhi nn vreugd uitinetot g bracht ove grotde r eop- Aangaande het jaarverslag van het museum is komst van de leden en de aanwezigheid van het reile zeilen ne n eveneen dezsn i e Nieuws- onze vice-voorzitter tijn dee hebbej wi e ndi , brief opgenomen. De heer Van Wezel, voorzit- moeten missen wegens ziekte. ter van het Stichtingsbestuur Streekmuseum, Het verslag van de Algemene Jaarvergade- bracht in vogelvlucht de voornaamste punten ring van 1991 is zonder op- en aanmerkingen naar voren bezoe n rolstoelgebrui2 1 .Ee n kva - aangenomen ingekomee d j Bi . n stukkes nwa kers heeft kunnen plaatsvinden dankzie d j voorlopin ee g presentexemplaa- bi e d n va r medewerking van een plaatselijke aannemer bliografie naa e welkdi rn r inzage ete s ewa die een speciale oprit beschikbaar had ge- alle waarschijnlijkhei t jaal wordedi d za r n steld. De heer Van Wezel besloot zijn over- uitgegeven, hetgeen tijdi onzn gi e Nieuws- zicht met de opmerking: 'U moet beslist eens brief kenbaar gemaak l wordenza t . kome moeite nd kijkes i t e nbeslishe t waard'. Dan was er nog de mededeling van het De voornoemde kascommissin aa k oo n eko Gemeente Archie Nijmegen va f 199n i t 2nda de penningmeeste t museuhe n rva m dechar- andere openingstijden gaat invoeren. Hét ge verlenen voor haar goed verzorgd werk G.O.Cn t Zutpheee ui , i me n1 2 heef p o t over 1991. 'Wi rodje d zij t s ei n ui cijfert da n se kwartierlijke bijeenkoms t kasteehe n i e tt l dankzij de Club van Honderd en de 'Vrienden Hernen. van het Museum', aldus de voorzitter. De Al agende sd punp o at4 brach voorzittee td n ri e Clud n Honderlede va bn va n d hebben beknopte vorm het jaarverslag over 1991 wat onlangs een bezoek aan het museum ge- dezn i e Nieuwsbrie afgedrukts i f t finanHe . - bracht en zij waren zeer verheugd te kunnen cieel jaarverslag laat zien dat de vereniging zien wat er in en zeer korte tijd is gereali- gezond is. 'Wij kunnen ons hoofd boven water seerd. houden', aldus de voorzitter, 'en dankzij de financiële medewerking van gemeentelijk ee gezamenlijkd j Bi e rondvraag welke door en provinciale overheiredelijl we e t t l di k vo d s i voorzitter Alkemade is gehouden maakte hij houden.' kenbaar dat er een beheerscommissie t.b.v. De kascommissi e leded n nva heree ed n Latta het Streekdocumentatiecentru mopgerichs i t en Den Bieman constateerden dat de pen- waarvoor hij de goedkeuring vraagt aan de ningmeester zijn administratie goed verzorgt, vergadering aanwezigee D . n gaan akkoord. en zij stellen voor hem te dechargeren voor De heer Herma Leeuwen nva n brengt naar het jaar 1991. voren dat hij graag zijn medewerking wil De aftredende bestuurslede heree nd n G.A.A. verlenen t.b.v t wordmuseumm he . he tn Aa . Rooijakkers en J.P. van Wezel stelden zich kenbaar gemaak j contachi t da t t moet opne- wederom beschikbaar voo eerstkomende rd e men met de medewerkers van het museum. jaren5 . Voorzitter Alkemade dee drinn dee - gend verzoeaanwezigee d n kaa n voor toe- De heer Van Capelleveen bracht tot uiting om tredin nieuwn gva e bestuurslede maaktn ne e aan de Nieuwsbrief van het museum in de kenbaar dat de heer Arts, secretaris van de toekomst hieraan meer aandach bestee t t - vereniging, volgend jaar stop t zijnme t secre- suggestie denD . l doo t ebestuuza he r n va r tariaat benoemine d j Bi . nieuwn gva e mede- t museuhe m worden meegenomen. De jaarlijkse excursie kwam even ter sprake, was uitgesproken is overgegaan tot sluiting dit vanwege dat er misschien vanuit de verga- va bijeenkomste nd . dering een stad of streek aangemeld zou kunnen worden. De heer Sengers stelde voor Na de pauze heeft de heer H.J. van Capelle- om de excursie eerder in het najaar te laten veen een lezing met dia's verzorgd over de plaatsvinden, waarop voorzitter Alkemade kerket Lan Maan he dva n Waaln i e s e D . reageerde, dat dit moeilijk gaat i.v.m. de lezing getuigt van kennis van de historie over vakantieperiode. dit onderwerp en het grote aantal dia's maak- Nadat aan de aanwezigen de dank voor hun lezine ted g dubbel interessant t dooe wa , d r inbren aanwezighein ge d doo voorzittee d r r vele aanwezigen werd gewaardeerd.

EXPLOITATIEREKENING 1991 HISTORISCHE VERENIGING TWEESTROMEN LAN D

1990 1991

Baten

Kontributies 25.095,30 25.210,50 Verkoop periodieken enz. 1.186,80 1.303,02 Rente 749,43 1.235,55 Donaties 210,00 200,00

27.241,53 27.949,07

Lasten

Periodieken 12.739,91 12.698,29 Porti periodieken 910,69 1.195,72 Bijdrage documentatiecentrum 5.947,50 5.887,50 Veren igingsaktiviteiten - 164,95 318,75 Tentoonstellingscommissie 3.218,14 865,77 Sekretariaat/redactiecommissie 327,09 425,51 Drukwer portn ke i 52,65 57,16 Inningskosten 191,65 134,50 Inkopen prenten, lijsten, kalenders 494,00 805,25 Administratiekosten 155,00 105,50 Verzekeringen 602,79 602,48 Overige algemene kosten 414,00

24.474,47 23.510,43

Voordelig resultaat 2.767,06 4.438,64

KOPIJ

Kopij voor nummer 73 moet uiterlijk op 10 jun redactie id t bezi a.sn he va tn . i e zijne zi , nieuw adres binnenzijde omslag. EXCURSIE 1992

GEVRAAGD De Evenementencommissie wil dit jaar we- derom een excursie gaan houden, de voorbe- Het boek van Huub van Heiningen: 'De histo- reidingen lopen, en de datum kan al in Uw t Lan Maan he dva n Waal'n se va e ,ri uitg. agenda genoteerd worden, zaterdag 26 sep- Europese Bibliotheek, Zaltbommel 1965. tember 1992 tijdschrifn .I (september3 7 . nr t - Reaktie t secretariaahe n verenie saa d n va -t nummer) volgt meer informati bestaan ee e td ging. mogelijkheid voor opgave. grote belangstelling van de bezoekers en VERSLAG dankzij enkele waardevolle aanbiedingen GENEALOGISCHE CONTACTDAG ondergin collectie gd e wee flinkn breirt ee eui - kledingcollectie d dingk Oo . werke d n -eva recorMen ee t d aanta ruin bezoe0 mva l28 - groep Streekdracht en Mode kreeg op deze kers voor de zesde 2-jaarlijkse genealogische verschillendg da e mooi leukn ee e aanbiedin- contactda werkgroee d n gva p Maa Waaln se - gen. De nieuwe aanwinsten zijn t.z.t. te zien in se geslachten heef organisatie d t e ween ee r het Streekmuseum van de vereniging in mooi resultaat wete behalenne t maandea .N n Maasbommel. van voorbereiding, waarbij telkens de plaats van bezoek centraal stond, namelijk het De vele positieve resultaten die de bezoekers Streekdocumentatiecentru Historie d n mva - organisatiee nd e hebben mogen behalen zijn sche Vereniging Tweestromenland inWijchen aanwijzinn ee t zulkgda e contactdagen- ge , (als een presentatie aan de geïnteresseerde houden vanuit het Streekdocumentatiecen- genealoog en historicus), werd de gestelde trum, nuttig zij derhalvn ne e moeten blijven verwachting op velerlei gebied in positieve zin bestaan met nog meer inzet vanuit de histori- ruimschoots overtroffen. sche vereniging, zodat nog meer resultaten Op zaterda gapri4 ampes l wa 1992 t r he , zullen kunnen worden verkregen. kwart over negen, meldden zich de eerste bezoekerse eerstelingedi a n t n he e , s i n vasn aantaee t tempn i l o gestegens i t He . STREEKHISTORISCH MUSEUM kenmerkend dat zowel in Wijchen als bij TWEESTROMENLAND andere grote genealogische bijeenkomsten in het land het bezoek meer gelijkmatig De oude dorpsschool weer terug in het binnenkomt dan in de voorgaande zes é tien Streekmuseu mMaasbommee t l jaar toen de bezoekers als in een stormloop het gebouw binnen kwamen. Men consta- De dorpsschool van vóór de oorlog is weer e namiddad n i g t teerdtije di dgno da n i e terug! Die tijd toen er nog echt wat op school slecht gerinn see g aantal bezoekers aanwe- geleerd werd kun wee beetjU tn ree e beleven, zig laatste wasd n I . e twe driea e jaar komen maar nu in het Streekmuseum te Maasbom- de meeste bezoekers in de eerste twee uren mel. Op zondag 3 mei is daar een expositie en blijven haast allemaal de gehele dag geopend ove e vroegerd r e lagere school aanwezig om ruimschoots aandacht te geven zoals vell zulleewe oudereg n herinno m -nhe aan contacten met andere onderzoekers en n klaslokaaneren ee e vroeged n I t . me rl aa aanwezige nd e vereniginge instellinn ne - gebruikelijke banken staa onderwijzerese d t , t genraadplegeHe . e ruid mn 55.00va n 0 onderwijn habijtn i natuurlij ee n n no e , n - kee fiches van de DTB's die aanwezig waren, ging zer in slipjas. Beiden in hetzelfde lokaal, maar gepaard met meer rust en met kennis van in het Museum kan dat wel. U kunt daar oude zaken dan in voorgaande jaren. Het was even schoolboekje e wansd zienn d Aa hange. n over half elf toen de heer dr. J.J.M. Franssen, oude schoolplate landkaartenn ne . Verdes i r burgemeester van de gemeente Wijchen, de er allerlei oud speelgoed: een fornuisje, pop- officiële opening heeft verricht. Zijn belang- pen, een trappaard, priksleden, hoepels, stel- stelling voor de historische vereniging in haar ten, kaatsballen, tollen, en nog veel meer. gehee werkgroepee d n e l n Streekdrachn e t Dez klaslokaad e ou expositi n e d ee s i n l eva Mode, en Maas en Waalse Geslachten in het hele zomer, en tot ver in het najaar, in het bijzonder, alsook voor de overige gastmede- Museu mziene t j hope daaU Wi .t r nda vee l werkers was zeer groot. genoegen aan zult beleven. Op deze dag bleek telkens weer dat de t MuseuInhe mnatuurlijs i veeg kno l meee rt belangstelling voor de computer met al zijn zien. Direcingane d a n tg zie oudU t e Streek- mogelijkheden optimaal was. Zowe begine d l - dracht met enkele prachtige poffers. Daarna neling als de meer gevorderden gaven blijk een interieu eenvoudign rva e Maa Waaln se - van grote belangstelling voor de vakkundige se mensen. De kinderen van die mensen uitleg voor het verwerken van genealogische gingen naa e schooe anderd rd n i l e zaal. informatie voo t opzettestamn he r ee -n nva Benede t gebou oudhe e d n i eg w no zij r ne boom of kwartierstaat. Het was voor hen een ambachte streee d t nzienui ke t , waarmee edi zeer leerzame dag. mense broon nhu d verdienden. Daar k ligoo t De in het Streekdocumentatiecentrum aan- allerlei oud agrarisch gereedschap en is ook wezige collectie foto's, dia's, bidprentjes, veel te zien uit een zeer ver verleden, onder boeke n tijdschriftee n n genoot eveneens andere een kop van een mammoet die hier in de streek heeft rondgezworven. Maasbode, Noord Brabants Dagblad, Maas Tot slot t diaklankbeelvermeldehe g no j nwi d en Waalsche Courant etc. met plaatje t verlede mooin he t va ui sn e ne Notulenboek Harmoni Fanfarn ee e Kunsn e t plekjestreeke d n sva . Vriendschap 1899. Zakboekje infanterie H.F. Het Museu mieders i e zondagmiddag open van Haaren 1877. t einto i d me 1 n va 5 uur t n e to ,va 2 n Stukken van het ministerie van oorlog van september ook op de woensdagmiddag, weer rond de eeuwwisseling en 1852, oude reke- van 2 tot 5 uur. Groepen kunnen een afspraak ninge persoonlijkn ne e papieree d n n etcva . maken om op andere tijdstippen een bezoek fam. Cliever en Van Haaren. aan het Museum te brengen (tel. 08879- Mevr. Hermsen, Winssen: 1535). linnen dameshemden, mouwen ontbreken. Blokschaaf van Jan Luben, Weurt (wagenma- WERKGROEP MAAS EN WAALSE kerij). STREEKDRACHT EN MODE Lucia Loeffen, Winssen: diverse schorten blouses2 , , rok, tas, boter- Oproep mesje, 2 paar zwarte fil d'ecosse dameskou- sen, handschoenen, 2 zijden speldekussens, Wij willen graag in contact komen met men- speld voor omslagdoek, passementen e n iets son sekunnee ndi n vertellen ovee d r knopen. kleding van vroeger in deze streek. Onder Dhr. L. Loeffen, Eindhoven: andere over ondergoed, daags zondagsn ee e amandelmolentje, rieten reiskoffer met 2 dracht van zowel mannen, vrouwen en kinde- leren riemen, dokterstas; bruin leer, omslag- ren. doek; cachemir kapstokkleed (batik). Als er genoeg gegevens beschikbaar komen Mevr. V.d. Made, Nijmegen: wordt hiervan een patronenboek uitgegeven. linnen dameshemd plm. 1810, soort corset Uw medewerkin onontbeerlijks gi ! van katoe t verstelbarnme e banden middels gespen (tijdens zwangerschap te dragen), helpe Wi t ons? idem met strikbanden voor na de zwanger- schap. Namen en adressen kunnen telefonisch of Mevr. De Waal-Franken, Winssen: schriftelijk worden doorgegeven aan: nachtjapo t kannme t plm. 1938 t kantewi , n Wies Berris-Visschers, damesmuts (streekdracht). Kwartelstraa, 21 t Dhr . LoeffenL . , Eindhoven: 6601 CE Wijchen, een serie titelboekes al t : Spokerijenme n i tel.:08894-17461. Gelderland, verhalen over reuzen, heksen, witte juffers, weerwolven, ridder jonkvroun se - wen uit de 'Geldersche Volks-Almanak' van HET SPIEKER 1835-1904 en 1942-1947. Gids voor Nederlandse archieve W.J. dr .n nva Beneden Leeuwen/Puiflijk: Formsma . F.C.Jdr n .e Ketelaar, uitg. 1981. damesbroek met open kruis zogenaamde Jaarboek van het Centraal bureau voor gene- 'snelzeiker'. alogi delee ed n 20-2 Genn 7e s Nostre ad Piete Bernebeekn rva , Overasselt: jaargangen 1964 t/m 1967. zwart heren rouwkostuum. Dhr. Hardeveld, Wijchen: Dames Bruisten, Beuningen: een collectie bidprentjes. bidprentjes. Dhr. Ant . Roosmalenv . , Afferden: Mevr. Elsen-Cruysen, Dreumel: een serie foto's welke zijn gemaake d j bi t voorbeeld wandkaart met schrijfletters presentatie van het boek 'Dorp Afferden' in (school) november 1991 in het Dorpshuis te Afferden. Nalatenschap Jozef van Haaren, Druten: Rossumn va Dhrl Wi . , Nijmegen: diverse akten van benoeming, onderwijzer, een compleet amandelmolentje, oud model gymonderwijs, en handwerkenderwijs, schrijf- van omstreeks 1910. schrift plm. 1906, foto's. Boekj t feestredme e e t.g.v t verbouwdhe . e Allen hartelijk dank! Ambtshui Drutese t achterit 184nn i me 1 g nno Wanneer U ook iets voor het museum of wat bijzonderheden ove dorpee t d r he n i n streekdocumentatiecentrum wilt afstaan, laat Land van Maas en Waal. het ons weten. Programma feest/jaarvergadering patronaat Tel.: 08894-17461, 08894-16247, 08879- te Druten 1914. 1535. Diverse oude kranten De Gelderlander, De r' >•&**,.. •<•/ Situatieschets brouwerij.

Francis van Sagten, bierbrouwer. Zie D 16. Bogaard den laatste De molenaarals Van in Wijchen. ••«!«»: saovc.^- iT, UID Vüü ZIEE D HL VAM ZALIGE U. & Frnnclncu n Sngicnvn » , fX «TtrUJtn !• Wijchen den lü St\<- l lember 1841 , in ütn ouderdom »«n 83 Jlren •• 13 d*|(en. ,1l l)« (jrijia jartn tijn een» eerrkroon, «li nj up Uea vreg ilrr gtr*ftig\itid geion- ^ ' >^to^^K.^ ilrn worden. l'ro». 16: 31. :>."'"'* • '*'"*«pSidi voor Zaltftr» Zttln •i " aa . •»• ^^• . " •£»• • "'• • •• '*- Xtlig, dit ticb ilen boboeftige a «rmr n i t anlrekt • n kwtdrde n m i :n he l J«ti 5 JICOBUS YAIT DEIT BOGA1RD,'.. tle Ueer Terlo««eo. Pi. 40: 1. Gobort ffrvmtn,ma t Jeml3 Jimy 17B6, tmcttr- «J Uttron Trou n (kinde w ) weent niel Ibiu U ff^t/im, da*-18 DMO^MT 1S4U u otfr mij. : Loc. 23: 28. r B>inw r n i help j mi ! (•beden. • y. -/"vx , .i •• »' ; J^tX'•| • 'i,• " •;. 'Rom. IS: 30. JDiïi MOJI.IOM eprtft, vnem'ntvnuJt Oti, •Opdit ik etrdar ruil» in rrerfe. '•: '''-V !:1'*ó'.t*°V'. l--p«P-*'«"l~*yj*(**;'w-«-- GEDED. Caaten wacht hm dé brem dtrg•rigiijlttii, Ü God! wien bet eigen il , (enirlij; ie *nUt kern dt nchtcaardiftdu» op tgr ter tij , nonlTinj t sien d 1)«rel" l n rliennr* (j , JofMaltetknuum. IL ui Tlm. Cip. IT: T.8..'» opda lt opreulheibijme e ,di ! dil "TODT UI r Ki*Jf'mI'tmaart l giltdtnd KIM Taiat, tiniebijn gewindald beeft , tpoeilii r a n g " • m vtrlaat de w*t «ui «w Motdtr mit,- - Dg tlraffea rerlott worda rn ticb mei U .V-ji-j-«..;: P«vTI:,C.p ^^^V^^. 20 . .T : Uwe heiligen in de «etiwijt heerlijkbeiil l '''r; D«l l|j rarto in TnJ«! jLaen.'•'••"• v" verblijde. ^ l'I' OKMK t'méir, /»'«»• f<ƒ'•"• 'f Te Crow, b(j J. B. TUI DIEREN...' ':^ è^ «*tt «•?? IV bekome . l' HERMAN j hi n S !<• ?iijmi 'r,'"-

18 Boerderij 'de Flerde' te Leur, geschilderd voor Jan van Lith. ingeschreven als brasseur de bierre. Haar zoom Peter (A.3) zal later het bedrijf van haar overnemen en dit tot zijn dood in 1837 volhouden. Hiern t Peteraze s vrouw, Dorothe Wielenr de n t bedrijava ,he f voort totdat weer haar Jan-Dominicuszonenn e n ,Ja t overnemehe , t jaat 1889nto di r n wordI . t bedrijhe t f verkoch kneche d n aa tt Cornelis Loos, bierbrouwe Willemstadt rui t Wijchenshe f O . e bier zwaamaae e t d m p gro he heeft gelege nies ni t bekend, maa weke6 r n later overlijdt Cornelis. Nieuwe brouwers worden dan Antoon van Beek en diens zoon Philip (Flip den brouwer). Van brouwerij verander t bedrijhe t f langzamerhan drankenhanden ee n i d l waardoo jaree d n ni r voo tweede d r e wereldoorlo eindn gee et brouwe kwahe n Wijchenn maa nva e sd biet da r naam droe Nieun gva w Licht.

De oudst e ehiervood zoon va n r genoemde Peter (A.3), Gradus (vernoemd naar zijn grootvader) gebroedere , d lee e j ginBoogaare d d bi r n goudi n e d Va e se ddi mole n vooe rd kasteelheer exploiteerden. Toe 184n ni laatste 1d e broer, Jacobu Boogaarde d n sva , overleed heeft Gradu wert she k verder alleen gedaan jaa2 2 bleej r g zetbaaHi . fno s voo kasteelheee rd r grote n 186i d j s e3ebi npa publiekelijk e verkopin e kasteelgoedered n gva n e kochd j hi t molen. Nadien is de molen onafgebroken tot circa 1980 in het bezit van deze familie gebleven.

Gradus de Kleijn had nog een zoon: Franciscus. Deze was van beroep percepteur (belastingontvanger) maar kom dezn i t e acte niet voor omda overledens 181n i j wa l 7hi ta . Deze zoon was ongehuwd.

19 De boterfabriek 'de Leliërt', later smederij Verheijen, aan de huidige Baron d'Osystraat in Wijchen, gebouwd ca- 1895- Foto: M. Verheijen-Tieten andern Ee e zoo Gradun nva s genaamd Hendri t Petronell 1. )me ktrouwd (A 8 79 n l a va n ei Nuijst en is gaan wonen op de Oosterweg naast de kerk (thans notaris Bruggink). Bijna 200 jaar is dit huis in het bezit van De Kleijns gebleven. Hij staat ingeschreven als landman maar was tevens Maire (burgemeester Wijchen )va n tijden Franse sd e bezetting moej Hi . t gedegen onderwijs hebben genoten want hij beheerste niet alleen de Nederlandse maar ook de Franse taal. Verder bekleedde hij nog de functie van kerkmeester en administrateur bij de r. k. kerk. Hendrik is de voorvader van De Kleijns van de Flerde in Leur: onder andere Engelbertus en Christianus (in Wijchen beter bekend als Ingelbart en Chriest de Kleijn). Deze laatste was jarenlang wethoude Wijchenn i r , ambtenaa burgerlijke d n va r e stan bestuurslin de n dva diverse instellingen zoals het armbestuur. Hiernaast was hij ook een van de oprichters van de eerste boterfabriek volgens 'Deensch' systeem genaam 'Leliaart'e dd .

De nog niet genoemde Jan (A. 2) ontving in 1798 te Emmerik zijn priesterwijding. Hij was kapelaa Dreumen ni deserviton e l Appelternn i r . Hierna wer . Agathaj prioSt dhi n i r .

SCHOENMAKERS, SMEDE TIMMERLIEDEN NE N Maria de Klein (B) was gehuwd geweest met Peter Jansen-Sengers. Deze brengt de naam Peter combinatin si t Sengerseme . Gradus Peters (Zoon) Sengers eerst(B.7e d aldus e i ) edi s zijn naam schrijft t hede t to duur n dagg Di n.te no te voort wan t beroen Graduva s pwa s schoenmaker en in dat vak volgen hem nog vier generaties. De huidige schoenenhandel Sengers in Wijchen is er een regelrechte afstammeling van.

20 Iets dergelijks geldt voor de hoefsmid Francis Burgers (C. 11). Tot op heden hebben generaties smeden Burger beoefenk va t sdi d onder ander Beuningenn ei , Lune thann ne g sno in Alverna.

Het gezin van Derk van Sagten en Erke de Klein (D.) werd zwaar getroffen door de rode loop of pestziekte in de maand augustus 1783. Beide ouders en twee van hun kinderen stierven daaraan. Ze behoorden tot de 200 personen die dat jaar in Wijchen aan deze ziekte t aantaoverledenhe 209s n l 6wa va inwoners t Da . . Dochter Maria van Sagten (D. 19) trof het beter. Zij trouwde met Lambertus van de Boogaard nadae di molenaaj thi voos kasteelheee rwa rd rentmeesterschat rhe Hendrin pva k Kuppen overnam voor dezelfde kasteelheer.

•$iü*3o« • •• '.^aojwvoo^J -„ . •' I fit lill) VOO K DG 21 KI. Y.AX ZAI.K :KU , P' A ï>m lyviT -f •7 LAMBERTU N liOGAARDE X IVA S ï, V i/K SfyscttttMcCiifor 'o' >: i?tt/tItouyaddlijkhet Jfui-i Wijc/nat» 'A golionm lu Wijulittu n 25ntcde , n lYuvumbrl H 1 1 r , !•» «l- X lA» rnlil|.|i- ilnnr , 'na vimnii'u to tij u mul du ltfilt|;n Sur «* Ion, nvvrludoi » U&tcde l u Fulirimii "8 t 1 j •!. ipi <ï Hij •tro«>idu uil , en rjnf «in de armen ( tij „.. r,T,l- i vuunligliuid duurt in all» uim\«i|;lirid. IV CM : !> 7 iWiml) £«Iifj i* liij , diu mitdulijdüit Iti'i'It IIH'L lll)V. ilou r dwjrullijn-iuu ; » r.l il.- * 1' Hffür licin vcrloH»ilil. . :! 1 1 41 . w /. lliinrfu d*ifi>M 11 cl» ik lmluvl-1: it*t:liliru MUI vtrdiii-t A r> vuur mij uji;;«lclil. Ü«|fnf ik mij Ier ru»t, ilnit WDIHH-II- V lu ik «l tlun niur||uu : II(I<;I:M|«HII , ünii %vi;iiNi:liln il» \\n- }f r (lu Mde d Ll \vcrdou liev t t k >vl j , bcitnuuwiilu-Urnmvo . [Q'I 23 y' J.ib. XII: . !Uy4 . A lloüra! duo mot mij nnar uwen wil uu Rtibind , d;il ^ Cï mijiiu.'Üol ïii vntdc uiilr*U(;»u MU . Ido Tuli; v U r l . ll . y Want .'|> * ' uj•U i Heuroa Hartn u ». u l ilulil^! a k i o 11 [(J '"'J vorli -uwüu, vctluda ik al ntijno )n»tK). ül. tlcru. ^( • ji ' '; (itUfcl). rp , O lluur \ ol V nri| > u\vo oitrc l outIn u a outtmiedi([« p»*Q j - bedeO , ndg« r nvlki^HiditiliiTi-iidli^ie uw i n wiva j d \crt \ .

.VA Koeken . !«l»t UU do KJI<| van n%>uit dimu ir LHitiltfiltm , ^ Ijój; a diKiwurnl o d i t tiidui j liobt diMiii «ulioidui , iwïl l »l«*|- TQ} o |>U« d t vrudI linn V Ui vm u tliub n r ce IMÜI , l I ln;l i;nV - A iH^tiïij» uwer 11<-ili;;cu d'«H yi'niclcn, l)«m Cliijhlu» /^ / t . iinioO n llutir! Anten! IIUSTJ , HI J E l« VIU.I'E4V. (Öj On:a }'inltr. ft"*f* (;r,r»ff. - lp.' Rentmeester t he l»C<3C>«'L-J»i'<3>»2ft;:ö;3n va i

Hoogadelijk Huis • c™.....iJmkk«i """ -Wijchen." j »... LAÜHK.MU* uui u t drukkeri» va j

m

B L l U>ni|i /itjitu>i;rin I , i

Van Hendrina Kuppen (E.23180n i e 1z )trouwdt weteda e t Gradunw eme s Broekman. Hierdoor werd ze een van de vele kasteleinsvrouwen die aan de Oude Teersdijk de scepter hebben gezwaaid.

huwelijksbijlagn Uiee t e blijk t Hendrida t k Wille Woesin mva k (getrouw Johannt dme a Kuppen (F.)) 179n i , Frankfure 3t Maim a tsoldaat-musqueties nal overledens i r j moeHi . t t momenda l minstenp a o j zij n d bi tnleve n da i ha jaa toezij2 d g s5 n n nre ou n no zijnd e tweede vrou jaar5 1 zoon .wn ee Vooralsno nva t onduidelijkdi s gi . Zijn kinderen gingen Hendriks heten en Peter (F.26) ging wonen op de Pas waar zijn nakomelingen nog tot in onze dagen hebben gewoond in het huis dat thans wordt bewoont doo Janssen-Brink. H r . Maria Hendriks (F.27) trouwd timmermae d t eme n Johanne Heumenn sva echtpaat Di . r

21 ging wonen in Woezik waar nu de Sakshof ligt. Uit dit huwelijk ontstonden diverse timmerlieden, aannemers en zelfs een architekt. In 1897 werd de Mariaschool gebouwd door de gebroeders Van Heumen uit Woezik. Aannemersbedrijf Van Heumen uit Lunen is waarschijnlijk de laatste in de reeks bouwers van deze familie.

Alegonda Kuppen (F.31) trouwde met Francis van Sagten (D. 15) die een bierbrouwerij had plaate d p o s waa cafu Nieuwn re éd e Teersdij gevestigds ki . Deze brouwerij wer 181n di 4 verkocht en daarna vernemen we er niets meer over zodat het vermoeden gewettigd is dat ze toen heeft opgehouden te bestaan.

Samenvattend kunnen we stellen dat de genoemde erfgenamen van 1823 tot op heden, 170 jaar later, hun sporen hebben nagelaten.

Geraadpleegde bronnen:

W. Vonk, Wijchen in oude ansichten. H. Camps, Wijchen in zeven seconden. Gemeentearchie Wijchen va f Nijmegenn ne . Kranteknipsel Gelderlandere D t ui s , Documentatiecentrum Tweestromenland Wijchen. Parochie-archief St. Anthonius te Wijchen.

Hugo van Capelleveen De uurwerkmaker Petrus Opper groten si r verband

In het voorjaar van 1836 heeft het uurwerk, dat zich toen in de middeleeuwse kerktore Leun nva r bevond mogelijn ,e t 165 ui g 8 dateerdekno ingrijpendn ,ee e onderhoudsbeurt ondergaan. Deze herstelwerkzaamheden werden uitgevoerd door Petrus Opper t Leuthsui . Naast zijn amb kosten tva schoolmeesten re e rt Leuth hield hij zich ook bezig met het repareren van toren-uurwerken.

Van diverse plaatsen in het Land van Maas en 1925 werd dit oude uurwerk helaas door een Waa bekens werkzaamhedei lj hi t dda n heeft nieuw vervangen, dat door de firma Eijs- kerktorene d n i verrich e d n s bevindendaa t e bouts uit Asten werd geleverd. uurwerken Petrun Va . s Oppers bestaat zelfs We hebben het aan de Leurse Koster B.B. ook nog één uurwerk dat helemaal door hem Gange dankee e bovengenoemdt ld t nda e gemaak. is t e inscriptid teks n va t e voo s bewaaron r s di Bij elk door hem onderhanden genomen gebleven. Op 24 november 1910 deelde hij uurwer inscriptin k ee liej thi , veelae ed na p lo in een brief aan de toenmalige kerkvoogd tandraderen te vinden. Mr. W.E.F, baro Balveren nva nj medhi t eda Op een tweetal messing tandraderen van het deze inscriptie op het torenuurwerk had Leurse uurwerk werd door Oppers gegra- aangetroffen. De tekst op het uurwerk was veerd: 'Anno 1836. P.O.' en 'Dit uurwerk is door Oppers niet geheel juist weergegeven. geheel hermaakt door Petrus Oppers, Koster namelijHid jha vergissinn kee g gemaakt tme en Onderwijze Jeugr de r Leuthe dt jaat he ,r de voorletters van baron van Balveren. In onzes heere 1836, onder den Weledelen geb. plaat A.W.H n r C.J.W.Ae sva d ha , . moeten Heer Baron A.W.H, van Balveren, Burge- staan. meeste Bergharenn rva , Heme Leur'n ne n .I 183n Petruf va 6i ga me s n t OpperI he k soo

22 advies om de, mogelijk nog uit 1647 date- rende, torenklok te hergieten. Dit advies Bergharen, Hervormde kerk werd uitvoerig door hem tot uitdrukking gebracht in een brief aan de kerkvoog Bergharen di k Oo n worde 183n ni 6 activitei- C.J.W.A. baron van Halveren, die op 31 mei ten van Petrus Oppers vermeld. Het oude 1836 geschreven was. In dat zelfde j aar werd uurwer middeleeuwse d n ki e kerktoren werd oude d e klok doo klokkengietersbedrijt rhe f hier doo geheen ee r l nieuw vervangene D . Petit en Fritsen uit Aarle-Rixtel door een kerktore tijdn Petrun te va es snwa Oppers nieuwe vervangen kostee D . n hiervan wer- eigendom van de burgerlijke gemeente. Ook n doo e de Leursd r e kerkvoogd betaald hier zal burgemeester Van Balveren wel de omda kerktoree d t eigendok noo e d n mva opdracht gegeven hebben. kerkvoogdij was. Ove e reparatiekosted r n Het in 1724 voor het eerst genoemde van het uurwerk worden we echter niet torenuurwerk ('orlosie' waarschijnlijn ko ) k ingelicht. niet meer gerepareerd worden, zodat men Van Petrus Opper Lant s Maazijn he dn nva i s heeft besloten om een nieuw uurwerk te en Waag enkelno l e herstellingen éé n e n laten maken. nieuw gebouwd uurwerk bekende d n I . Dit uurwer helemaag no s ki s i l t intacda n e t volgend u nieen f plaatset o l a p no liej hi t een vrij grote zeldzaamheid, omdat dit het meer bestaande uurwerken zijn spore e bekendento u g completn enig no t , to e e achter: uurwerk van Petrus Oppers is. Op het messing kamrad staat gegraveerd: 'Dis i t Hernen, parochieker Judocu. kSt s gemaakt door Petrus Oppers kosten e r onderwijze Leute rt h onder Wel. Edele Heer Va oudt nhe e uurwer middeleeuwse d t kui e Baron C.J.W.A. van Balveren 1836' en op de schakelrakerktoren éé g no s ni d aanwezin gi slinger: 'P.O.' de t Nederlandcollectihe n va e s goud-, Tijden kerkrestauratiee sd plaate ,di s vondn i zilver klokkenmuseun -e mSchoonhovenn i . e jared n 1968-1971 t uurwerhe s i , k weer In 1892-1893 is op dezelfde plaats een helemaal herstel t lopehe wee n de n aa r nieuwe kerk gebouwd t oudHe . e uurwerk gebracht. Helaa l weea su r n staajare t he tn heeft toen een plaats gekregen in de nieuwe stil. Dit bijzondere uurwerk is een betere toren, en werd in 1910 weer door een ander zor gu opnieu zo waar n e dw voon ee r vervangen. herstelbeurt in aanmerking dienen te ko- Schoonhovein het ran de dvan Op n bewaar- men. e Schakelrad s zee(i d r waarschijnlijt he k ankerrad) staat de volgende inscripüe: 'Dit Afferden, parochieker t VictokS r uurwerk is geheel hermaakt door Petrus en Gezellen Oppers Koster en Onderwijzer in Leuth in het jaar onzes Heere 1836. Ondee d r In de in 1890-1891 nieuw gebouwde kerk Weledelgeboren Heer Baron G.J.W.An va . hangen als curiositeit nog twee messing Halveren, Burgemeeste Gemeentr rde e Berg- tandraderen van het oude torenuurwerk. Dit haren, Herne Leur'n ne . uurwerk stond oorspronkelijk opgesteld op Ook hier vergiste Oppers zich in de voorlet- de eerste verdieping van de middeleeuwse e barond e eerstn terD .va s e letter moet kerktore t Hoohe Afferdene p gt nt o he p O . zijnG n . plaatnamelijn ee i n C sva n kee grote tandrad staat de volgende inscriptie: Het herstel van het Hernense uurwerk vond 'Dit is geheel hermaakt en gerepareerd door in hetzelfde Leurjaan t va r t Di .plaat da s sal Petrus Oppers koster en onderwijzer der kan geen toeval zijn, omdat baron Van jeug Leuthe dt jaat he ,r onzes Heeren 1831, Balveren als burgemeester van de voormali- onde Heen de r r J.H. Reijer Burgemrn va . ge gemeente Bergharen gelijktijdig opdracht Druten & Afferden'. Op de spaken van het heeft gegeve beidm no e torenuurwerkee nt kleine kamra 'Ann: dis o 1831' vermeldk Oo . herstellen. hier heeft Oppers zich weer vergist bij de

23 naamsvermelding: Reijer moet namelijk uurwerk doon andeee r r vervangene D . Meijer zijnjaat He r. 183 thane d 1s i s oudste waterstaatskerk branddr e n n 191i ee t 6ui bekende vermeldin Petrun gva s Oppers. wer hetzelfdn di e jaaovergegaag rno e d t nto In 1836 heeft Opper Afferdeg n si no k oo n nieuwn bouee n weva kerk. luidklon ee t makee kme t n gehadhiet he rf O . De activiteite Petrun nva s Opper Bovenn si - ovenieun ee r w geleverd exemplaar gaas i t Leeuwen zijn teven laatste sd e waarovee rw niet duidelijk s niei t t onwaarschijnlijHe . k gegevens hebben 184a N . 7 zij voor ne r zover t dezda e klok 1833-183n vooi e d r 4 nieuw we nu weten geen werkzaamheden meer gebouwde'waterstaatskerk bestemds wa ' n I . bekend. ieder geval was er een bedrag van ƒ 545,- mee gemoeid. Horssen, Oude kerk niek oo t s uitgeslotei t tijdn He n te eva t nda burgemeester Meijer Petrus Oppers het In 1831 ware r problemene t oudhe t e nme uurwerk in de toen nog bestaande middel- torenuurwer Horssenn kva e t d zic da n ,hi eeuwse kerktoren van Bruten heeft onder- toren van de nu nog bestaande middeleeuw- houden. Het gemeentearchief van Druten se kerk bevond. Petrus Opperst werhe n di kan hierover uitkomst bieden voorlopige .D e bovengenoemde jaar doo e toenmaligd r e r lijsNederlandsde t e Monumenten va n Horssense burgemeeste . BouwenrP s belast Geschiedeni n Kunse s n 191i t 7 (Dee, IV l met een herstelonderzoek. Ook hier ging het prov. Gelderland) vermeld 182t tui hie 8n ree om een eigendom van de burgerlijke ge- daterend uurwerk. meente j maaktHi . e hiervoo reparatien ee r - bestek waarvan de begroting op ƒ 256,60 Batenburg, Hervormde kerk beraamd werd. Voo t reparatiebestedi r k vroe 6,-ƒ j .ghi De uurwerkmakerja Caln Nijmeget nva lui n In dit bestek werd nauwkeurig omschreven leverd 163n ei nieun 4ee w uurwerk vooe d r wa r allemaat oude t he t e uurwerme l s kmi in deze periode nagenoeg geheel herbouwde was. Waarschijnlijk mede doo e hogd r e kerktoren t opschrift uurwerHe di . n va tk kosten voor deze herstelbeurt werd de luidde: 'Het erste groot werc van Jan van Call opdracht niet aan Oppers verleend. Alleen Anno 1834. 500 U cost 250 guld'. Petrus de door hem gemaakte onkosten van ƒ 6,- Oppers hersteld n 184i e t zeventiend6di e werden betaald, maa gebeurdt 2 r da p o s epa eeuwse uurwerk. augustus 1833! Een inscripti n kroonraee p o e d vermelde: De werkzaamheden van Petrus Oppers in 'Vernieuwt door P. Oppers, koster en onder- Horssen en die in Afferden in 1831 zijn wijzer der Jeugd te Leuth, in het jaar onzes thans de oudst bekende. Het is niet denk- Heer t euurwer di 1846' k Oo k. bestaat niet beeldig dat nog andere oude torenuurwer- n i 191 s i meer6 t doon he nieu,ee r w ken in het Land van Maas en Waal en vervangen. daarbuiten eveneens door Petrus Oppers t gegeveHe n betreffend t opschrifhe e t ui t herstelbeurn ee n aa t zijn onderworpen. Vele 1846 is terug te vinden in één van de door B. oude torenuurwerken zijn in de loop der Charlé omstreeks 1920 samengesteld- ge e tijden verloren gegaan, zoda nien ttme meer schriften over de historie van Batenburg en ter plaatse kan controleren of Petrus Oppers zijn oud . VictorkerkeSt . daar werkzaamheden heeft uitgevoerd. Diverse gemeente archieven kunnen mis- Boven-Leeuwen, parochieker . WilliSt k - schie uitkomsg nno t bieden. brordus De meeste middeleeuwse kerktorens in de hierboven behandelde periode waren in het Hier plaatste Petrus Oppers in 1847 op bezit van de burgerlijke gemeente. kosten van de burgerlijke gemeente een verdes Alon su r kunt helpe t nieuwenme f o , nieuw 183n i uurwer e 6d toree d n n kni va aanvullende gegevens u zullezee j rwi n gebouwde Waterstaatskerk. In 1908 werd dit erkentelijk zijn dezp O . e manier kunnee nw

24 zeer zeke beten ree r inzicht krijgen ovet rhe . J. van Os, Afferden, Een dorpsboek bij het honderd werkterrein van Petrus Oppers. jari Parochieker. K . gR bestaa e d n . Victonva kSt n e r Gezellen te Afferden (Gld.), Puiflijk 1991, p. 195 en 232. Geraadpleegde bronnen: A.G. Schulte Monumentee D , Geschiedenin nva n se Kunst, Het Land van Maas en Waal, 's-Gravenhage H.J. van Capelleveen en DJ.K. Zweers, Geschiedenis 1986, p. 27, 157 en 431. ker e boun d e Leu. e kt n w55 va r . p 1991, Voorlopige lijsr Nederlandsde t e Monumenten nva B. Charlé, Geschriften over de historie van Batenburg Geschiedenis en Kunst, Deel IV: De provincie zijn e n oud Victorkerk. eSt . Amersfoort 1920 (Exem- Gelderland. Utrecht 1917, p. 64. plaar in kerkvoogdij-archief van Batenburg). gemeente D , Os en geschiedeniva . J Horssen va s n 1811-1984, Puiflij. H k . p 1987, LiteratuurSignalement

* BUURTVERENIGING, B.V. Vrienden- * [GELDER van]. A , ,J Donatus enjudocus kring viert 25-jarig jubileum; in: De in Hemen Hie: ;in Ginder n 5 re . nr 0 ,3 jrg. Waalkanter sept8 2 . . dd 198, 9 (061) (mei 1989), blz. 65-72, afbn., krtn. (23) Bergharen * MULLER, R., Salz und Sauerteig. Kölner * LAURENSSE, T., Puiflijkse buurtvereni- Heilig eHeilig- Kölnn ei ; Köln0 ,16 1989; ging bestaat kwart eeuw Gangmakerse :'D ' p.,lit. (23) waren echte gangmakers; in: De Waal- p. 61-67 de beide Ewalden, kerkpatronen kanter, dd. 26 okt. 1989, afb. (061) van Druten

* AANDACHT voo,- r kerkenlandschap: ;in WEILER, A.G., Willibrords missie. Chris- Waalkantere D aug3 . . dd ,198 9 n e (069 tendom en cultuur in de zevende en 726, 54) achtste eeuw; Hilversum, 1989; 266 p. tentoonstelling in Ewaldenkerk Druten (23)

* JUBILEUMTENTOONSTELLINGn i - , * HAAREN, J. van, Uit lang vervlogen Beneden Leeuwen; in: De Waalkanter, dd. jaren; in: De Waalkanter, dd. 2 febr 1989 okt0 3 . 1989, afb . 93Dn e )(069 (264) hist. ver. Tweestromenland consecratie van de Kruisweg in de kerk te Drute 189n ni 3 * LAURENSSE , StreekmuseuT. , t Polm-ze derdistrict te kijk; in: De Waalkanter, dd. 2 * VERMEULEN, A., De rituele moord in febr. 1989) . . , . 5 afb3 . n e (069 Appeltern (1900); in: Tweestromenland, (dec3 .6 . nr 1989) . 27-30,p , afbn. (283/289 * Op het Documentatiecentrum raadpleegbaar. 343n e )

25 * BOUWBOND, Bouw n e Houtbon- d * H[AAREN] . van,J , Politionele herinnerin- F.N.V - Drute. n bestaae D jaar0 : 6 t in ; Waalkantere D gen : in novembe;0 3 . dd , r Waalkanter, dd.30 maart 1989, afb. (331) 1989 (351.74) Druten * LAURENSSE , BouwT. , n Houtbone - d Winssen vierde 50-jarig bestaan; in: De * VERMEULEN, A., Het wel en wee van de Waalkanter, dd. 20 april 1989, afb (331) politi n vroegei e r dagen : Tweestroin ; - menland, nr. 60 (april 1989), p. 20-23, afb. * [GELDER, J A. van], Tol, Tolhuis, Tol- (351.74) brug Bergharen; in: Hier en Ginder, jrg. West-Maa Waan se l l (jan . nr . 1989)0 3 . 1-5p , , afb., tek. (336.4; 725.1 en 725.95) * GROS.F . UBAGSM n e . , Eens Stoter, altijd Stoter! 1944-1989 : Griffioenin ; , Week- * [GELDER, J A. van], Wim en Marie met de blad voor de Nederlandse militairen en dorpswinkel : Hie in ;Gindern e r , jrg0 .3 hun gezinnen in Seedorf, Hohne en nr. 10(okt. 1989), p. 145-148, afb. (339.17 Langemanshof, jrg. 21 nr. 33 ( 17 aug. 725.2n e ) , afbn7 1989) , 5 . . (355p , ) Wim en Marie van Kerkhof, Wijksepad te Bergharen * HERMANS, W., Geachte redactie; in: Bulletin 1939-1945 (Airwar), nr. 117 (6 * KOPEREN, -jubileum Kapsalon Sieders; juni 1987), p. 17 (355.48) in: De Waalkanter, dd. 20 april 1989, afb. antwoord op een vraag van K. Lusink; (339.17 en 646) betreft een Typhoon, gecrashed bij Berg- Druten sept8 2 janp .hare4 o 1 n . p 194no ee n 5e omgevine d 194n i 4 Nijmegenn gva . * LAURENSSE, T., Leste Mert al 204 jaar oud. Jo van Oss komt met nieuwe bewij- * KUYS, J., Het Brabantse echec bij Grave zen; in: De Waalkanter, dd. 9 nov. 1989, en Niftrik in het jaar 1388; in: Numaga, afbn. (339.17) (jun2 . inr 1989)jrg6 3 . . 25-34p , , afbn., Druten krt. (355.48)

* LAURENSSE, T., Vijftig jaar Lewiszong in * LUSINK . GeachtK , e redacteur : Bullein ; - Druten Waalkantere D : nov0 in ;3 . . dd , tin 1939-1945 (Airwar), nr. 115 (28 febr. 1989, afb. (339.17) 1987) l (355.48 . p , ) betreft vraag naar crashen van Typhoons * LAURENSSE Herenk Ko Jaa 0 e 6 - rD , T. , omgevine ind Arnhen gva Nijmegemn e n mode; in: De Waalkanter, dd. 28 sept. (zie antwoor . HermandW s) 1989, afb. (339.17 en 646) Beneden Leeuwen * MOBILISATIE,- 1939-1940. Duitsere D s Deesn wareaa t tn to opgerukt e D : in ; . . . * OPENING - nieuw, e bedrijfsha- 25 n e l Waalkanter, dd. 5 okt. 1989, afbn. jarig bestaan Engelaer Scheepsbouw: in ; (355.48) De Waalkanter, dd. 20 april 1989, afb. (339.17 en 629.12) * OAKES , [Vraa H m informatio A. g, e Beneden Leeuwen inzake een bij Batenburg gecrashte Stir- ling]; in: Bulletin 1939-1945 (Airwar), nr. * KWART, - eeuw Autorijschool Van Thiel; 11aug4 7 ( 0 (2 1 . 1986); ide11 20 . m. nr p , Waalkantere D : maarin 3 2 . tdd , 1989, afb. okt. 1986) (355.482 . p , ) bemanningsleden (339.17) begraven in Appeltern en Batenburg Boven Leeuwen * OAKES, A.H., Graag medewerking...: ;in

26 Bulletin 1939-1946 5 (2 (Airwar)2 11 . nr , nov. 1989, afb. (394.2) nov. 1986), p. 4-5, afb; idem nr.113 (29 Boven Leeuwen dec. . (355.481986)10 . p , ) betreft Mark t zij Azouznme Stirline di , g * OS, J. van, Waarom de lindeboom in tussen Niftrik en Hernen neerkwam en Puiflijk opengespleten was n verhaa.Ee l sneuvelde (eerste begraven bij J. van Uum van Tonneke Willems-Van de Pol; in: te Wychen, later Jonkerbosch) en beman- Tweestromenland (jul1 6 i. nr 1989), . p , ningslid P.H. Bode, die omkwam in 20-21 (398.2) Niftrik, daar begraven (nu r.k. kerkhof Wychen). * H[AAREN], J. van, L'Histoire se répète; e WaalkanterD : 0 apri2 in . l dd 198, 9 * VIJFTIG, - Jaar na dato; in: De Waal- (598.2) ooievaarsnesten gemeente Druten augsept1 7 3 n n e .e 4 2 , 17 kanter , 3 . dd , 1989, afbn. (355.48) * KERSTEN, M., De Dreumelse dijkdoor- braak en de overstromingen in Maas en * WILLEMSEN, W.J.N., Ontsnappint gme Waa 1855n li Tweestromenland: ;in 2 6 . ,nr hulp van de vijand; in: Bulletin 1939-1945 (sept. 1989) . 24-31p , , afbn., tab. (627.517) jan0 (3 (Airwar) . 2 1988)12 . . 13-16p ,nr , , afbn. (355.48) * ROSSUM.W. van hane God,n D dva , of..; betref . BlanchardtJ sept3 2 , . t 194he j 4bi in: Tweestromenland, nr.61 (juli 1989), p. begeleide 'glidersn nva ' naa landingst rhe - 3-8, afbn., tab. (636) gebied Oboe bij Overasselt neergescho- veeziekten in 1769 ten. , J.vanOS * , Riviervisseri n i Leeuwej n * ZUSTER schreef- Waalkanter e n ' ,D : in ; , (1902) Tweestromenland: in ; (sept2 6 . .nr , oktnov6 9 2 n .e n .e 193 2 1 9. (355.4dd n 8e 1989), p. 56-57, afb. (639) 271) herinneringe t zusten he ee t n rui nva klooste . JosepSt r e Bovet h n Leeuwen, * LAURENSSE , T. 50-Jari, g jubileum over september 1944 - apri l 1945. M.C.B. Bergharen in: De Waalkanter, dd. sept8 2 . 1989, afb. (672) r * de RIJSWIJCK n va . . vanL T . G n . ,e P , Moors Constructie Bedrijf WEIJDE, Pax Christi in den vreemde 1959-1989; Druten, 1989; 72 p., afbn. * LAURENSSE, T., Stichting Recreatief (373.5) Centrum Waalkantere D : aprilin ;7 2 . dd , 1989, afb 12^-jari) .(7 g bestaan, LAURENSSE, T., 40 Jaar Ewaldenschool Druten Druten Waalkantere D : ;in jul6 . i 1989,dd , afb. (376) * LUSTRUM, - Kreazie; in: De Waalkanter, M.L.K.-school dd. 27 juli 1989, afb. (7) amateurkunst Druten * BERGEVOET, M.Q.J.], Kweekschoon i l Wamel Tweestromenland: in ; (jul1 6 i. nr , * SCHOLS, M., Flora en fauna terug in 1989), p. 17-18, afb. (377.8) Hatertse Vennen : Regionaalin ; , Tijd- schrift voor geografe historicin ne , jrg.5 * PEERDEMAN, R., Herfst in het Rijk van (juli 1989) . 14-15p , , afb. (712) Nijmegen : A.N.W.B.in ; - Kampioen, jrg. 104 nr. 10 (okt. 1989), p. 18-25, afbn. * [GELDER, J.A. van], Tolbrugbrann i d (379.8) 1934 : Hie in ;n Ginder e r 2 . , jrgnr 0 .3 (febr. 1989), p. 22-23, afb. (725.1 en * CARNAVALSVERENIGING, - 'De Roe- 725.95) felbus' 33 jaar; in: De Waalkanter, dd. 2

27 H[AAREN],J. van Ambtshuist He , e D : in ; [GELDER, J.A. van], Van boerderij tot Waalkanter novembe9 . dd , r 1989 timmerwerkplaat Hernenn si : Hiein ;n e r (725.13) Ginder, jrg. 20 nr. 8 (aug. 1989), p. 113- Druten 116, afbn., krt. (728. n 725.46e ) hoe Vuilstraat/Flerdewee kD g SCHOUTEN, A., Inwijding van het ver- bouwde Ambtshui e : t Drutesin ; 2 n [GELDER, J.A. van], Van monument tot Tweestromenland, nr. 60 (april 1989), p. nieuwbouw in Leur; in: Hier en Ginder, 3-10, afbn; afl. 3 in: idem, nr. 61 (juli (febr2 . nr . jrg0 1989)3 . . 17-21p , , afb. 1989) . 8-16p , , afbn. (725.13) (728.6) Kavelpad l [GELDER, J A. van], Oude Dorpswinkel t Wijkshe n e aa Veld : Hie in ;Gindern e r , [GELDER, J.A. van], Meerwijk of Mer- jrg. 30 nr. 10(okt. 1989), p. 145-150, afbn. wer Leurn di : Hie in ;Gindern e r , jrg0 .3 (725.2) nr. 11 (nov. 1989), p. 163-165, afb. Bergharen (728.6)

[GELDER, J A. van], Boschlust Bergharen HULST, R.S., Gelderland; in: Jaarverslag 1936. [Van dorpssmederij tot constructie- R.O.B. over 1988 (Rijswijk, 1989) . 127p , - bedrijf]; in: Hier en Ginder, jrg. 30 nr. 9 (728.4 13 archeologisc9 n 9028e 12 . )p h (sept. 1989), p. 129-135, afbn. (725.4 en onderzoek kasteel Batenburg 682) KOPS , RuïnH. , e kasteel Batenburg voor INVENTARISATIE, - 'jonge' monumen- nageslacht bewaard; in: De Volkskrant, Waalkantere D ten: jul0 in ;2 i . 198dd , 9 dd. 21 sept. 1989 (728.8) (725.94) Druten VERSLAGEN Mededelingenn e - , : Baten- burg, gem. Wychen; in: Castellogica, INVENTARISATIE 'jonge- , ' monumen- 1989-3 (dec.) . XVIII-XIXp , , afbn. (728.8) loopn te t Waalkantere goedD : ;in Ol . dd , aug. 1989 (725.94) JACOBI, H.W., Muntvondsten. Wamel Druten 1974 n aanvullingee , : Jaarboein ; k voor Munt- en Penningkunde, jrg. 75 (1988), p. INVENTARISATIE - monumente, n i n 115-116 (737) West Maas en Waal; in: De Waalkanter, dd. 21 sept. 1989, afb. (725.94) LAURENSSE, T., Orpheus viert jubile- um: 140 jaar lang zangkunst in Druten,: REGIONALE - Ope, n Monumentendag Waalkantere D : maarin 6 1 . t dd ,1989 , afb. geslaagd Waalkantere D : septin 4 ; 1 . . dd , (784) 1989 (725.94) DRUMBAND - Kuns, a ArbeiN t d viert [GELDER, J.A. van], Meerwijk of Mer- jubileum; in: De Waalkanter, dd. l dec. werd uit de 18e eeuw, met hooiberg uit 1989, afb. (785) 25-jarig bestaan, 1927, in Leur; in: Hier en Ginder, jrg. 30 Puiflijk nr.ll (nov. 1989), p. 163-165, afb. (728.6) EXCELSIOR, - viert 90-jarig bestaan; in: [GELDER, J.A. van], Oude boerderin (e j Waalkantere D okt6 2 . . 1989,dd , afb. (785) gerechtshuis?) in de kom van Hernen; in: muziekvereniging Horssen Hie Gindern re (maar3 . , jrgnr t0 .3 1989) , . 33-36p , afbn., krt. (728. 725.11n 6e ) LAURENSSE , Fanfar,T. Barbaravier. eSt t 70-jarig bestaan Waalkantere D : ;in 8 1 . ,dd

28 i 1989me , afb. (785) en Waal; plan Schoenaker te Ewijk; Stan- Dreumel daard Archeol. Inventarisatie beheersplan Overassel n Hatertse t e Vennen, . 131p : : * LAURENSSE Caecili. St , jaa,T. 0 a9 r jong: merovingische nederzetting De Hoge springleven muziekl Waale vo D n d: e -in ; Woer e Ewijkdt . 133p ; : ijzertijd ploeg- kanter, dd. 4 mei 1989, afb. (785) schaar te Hernen, inventarisering collectie Druten Late Ijzertijd glazen armbanden H. Jan- Wychene t n se . * VIJFENTWINTIG 5 Jaa2 , r Drumband Kuns Arbeida Waalkantere N t D : in ; . dd , * JANSSEN, A J., Een neolithische neder- H sept. 1989, afb. (785) zetting in het Ewijkse Veld; in: Wester- Puiflijk heem (jul3 . i, nr jrg1989) 8 3 . . 133-145p , , afbn., krt, Kt., tekn. (902) * UIT, - de historie van S.V. Leones; in: De Waalkanter, dd. 11 mei 1989 (796.3) e Kraayenberd p * O JONG: , in de ; . gII J , sportver. Beneden Leeuwen Jaarverslag A.W.N.-afd. Nijmegen over 1988 (Nijmegen, 1989 ), p. 11-13, tekn. * FORTIS, - viert 10-jarig bestaan; in: De (902) Waalkanter, dd. 27 april 1989, afb. (796.4) gymnastiek turnvereniginn e - g Beneden * PROJECT - Oostelij, k Rivierengebien de Leeuwen Maasdal; in: Jaarverslag R.O.B. over 1988 (Rijswijk, 1989), p. 28-37, spec. 28-29 * DRUTENSE - Kleindierenverenigin, g (902) viert 25-jarig bestaan Waalkantere D : in ; , dd. 19 jan. 1989, afb. (798) * DINTEREN . vanG , , Afbeeldint ' n va g Hui Drutee st middeleeuwse d n ne e kerk * SCHULTE, A.G., Geschiedschrijving in Drutenvan Tweestromenlandin: ; 63 nr. , zilver Tweestromenland: in ; (sept2 6 . .nr , (dec. 1989), p. 17-18, afbn. (912, 726.5 en 1989) . 5-23p , , afbn. (799) schutterszilver 728.8) van Heumen, Nederasselt en Niftrik * [GELDER, J.A. van] Jaa0 ,4 re Mied n nva * GELDERLAND - in proza, poëzie en pastoor; in : Hier en Ginder, jrg. 30 nr. 6 ( prenten; in: De Waalkanter, dd. 7 sept. juni 1989) . 81-84p , , afbn. (92) 1989 (82 en 912) Mien Straten-Bosch Beuningen, Wychen * HAAREN . vanJ , t DrutenUi , s verleden; * BOS, W., Een bronzen beeldje uit Beu Waalkantere - D : jan2 in 1 .. 198dd , 9 (92) ningen; in: Jaarverslag A.W.N. - afd. Kees Frederiks Nijmegen e.o. over 1988 (Nijmegen, 1989) . 10-11p , , tek. (902) * H[AAREN], J. van, Uit Drutens verleden; in: De Waalkanter, dd. 19 jan. 1989 (92) * GROOT, M. de, Archeologische 'bodem- Sjef Jansse Drien ne s Arts verontreiniging Wychenn i ' idemn i ; . p , 29-33, tekn. (902) * HAAREN . J van,t lanUi ,g vervlogen Kromme Elleboog in Wychen-Centrum jaren; in: De Waalkanter, dd. 30 maart 1989 (92) * HULST , Gelderland S R. , Jaarversla: in ; g J.M.E. Bosman, 1822-1893, hoofd der R.O.B. over 1988 (Rijswijk, 1989) . 127,p - school te Druten 134 (902) p. 129: aanvullende Archeol. Inventarisa- * HAAREN . J van,t lanUi , g vervlogen tie landinrichtingsgebied Lan Maadvan s Waalkanterjarene D : in ,sept 1 2 . . 198dd , 9

29 (9n 2642e ) 184 Nicolaer Marcde . 1680n ca k va s - misdienaars-herinneringen van de auteur 1703, beiden vrijheren van Leur zelf * VRIES , Centralisatide . H , beleidn eva e .D * HAJER-SASSE, C.W., Kalf-Armand, Colleges van Curatoren aan de Neder- Kaub; in: Gens Nostra, jrg. 44 (1989), p. 44 landse universiteiten van 1815-1940; in: (92) Jaarboek Centraal Bureau voor Genealo- Johanna Petronella Armand overleden gie, jrg (1989)3 .4 . 221-249p , , afbn., bijln. Bergharen 1844; Hendrik Raub, geboren (929.5) Balgoy 1754 e familid lede Ewijckn n Va neva , heren van Oostbroe Bilte D .n ke * HERMSE, L.A.A.N., Thomassen-van Dinther; in: Gens Nostra, jrg. 44 (1989), p. * ALKEMADE, J.L.C., 'Tweestromenland' (92364 ) is een begrip geworden; in: Tweestromen- Hermanus Dirk Thomassen (o.) tr. 1702/ land, nr. 62 (sept. 1989), p. 3-5, afb. (93D) Niftrik/Balgo3 0 t Johannme y a Willems van Dinther * [GELDER, J.A. van], Een stukje Bergha- rens dorp, zoal lant she g geleden was: ;in * KOEOSSEN, H.J., Hendrik Ignatius Hie Gindern re (apri4 . , jrgnr l 0 1989).3 , Gla(a)p n mensenleveee , t vroeghe n ni e p. 49-51, afb. (93D) 19de eeuwse Maa Waaln se Tweestro: in ; - Ghemeynstraat, later Dorpsstraat menland, nr. 60 (april 1989), p. 10-20, afbn., krtn., tabn. (92) * [GELDER, J.A. van], Tweestromenlann di het zilver; in: Hier en Ginder, jrg. 30 nr. 10 Horssensn ee . vanJ e , Ho ,OS *e jonget nhe okt(1989) (93D3 15 ). p , maakt Amsterdamn ei . Piete Buren va r n (1751-1813), boekhandelaar en uitgever; * GELDER, J.[A.] van, 25 Jaar Tweestro- in: Tweestromenland, nr. 63 (dec. 1989 ), menlan : Tweestromenlandin d 2 6 . nr , p. 3-16 , afbn. (92) (sept. 1989), p. 32-55, afbn. (93D)

* SMIT , Soetekou-FennemaB. , : Genin ; s * HAAREN, J. van, Uit Drutens verleden. Nostra, jrg (1989)4 .4 . 421-42p , 3 (92) Het Stevenspad in mijn jeugd; in: De Anna Geertrui Niftrik trouw . 180ca t 0 Waalkanter sept8 2 . . dd 198, 9 (93D) Nijmegen met Cornelis Hendrik Soetekou * HEININGEN, H. van, Batenburg, eeu- * TIELEN [=A.H.A.M.],T , Jura Engelbarts, wenlang twistappel; troun ee w dienaar Tweestromenland: in ; , nr. 63 (dec. 1989), p. 19-26 , afbn., tab. * HEUVEL denn t lanva ,. He d C , tussee nd (92) stromen; in: Regionaal, Tijdschrift voor Maasbommel geografen en historici, jrg. 5 nr. 2 (jan. 1989) . 2-3p , , afbn., lit. (93D) * DAVERVELD , RecensieS. , t GeldersHe : e Geslacht van Haren, van Haaren, van * WEST, - Maas en Waal, geschiedenis in Haare, door Harenn M.Gva .: Twee in ; - woord en beeld; in: De Waalkanter, dd. 31 stromenland (apri0 6 . lnr ,. 1989)25 . p , aug. 1989, afbn. (93D) (929.5) boe . SengerkA s

* MUILWIJK Vij, P. , f eeuwen stadsbestuur- Martin Bergevoet ders van Schoonhoven; in: Gens Nostra, jrg. 44 (1989), p. 134-202, afbn. (929.5) p. 180 Thomar Marcde . 1670n kca sva . p ,

30 Het Streekhistorisch Museum Tweestromenland Maasbommee t geopends i l :

elke zondag van 14.00-17.00 uur en vanaf 1 mei t/m 30 september elke woensdag en zondag van 14.00-17.00 uur.

Telefoon: 08876-2316 Postadres Heuvee D : l 107, 665 DrutenC 1D .

Het Streekdocumentatiecentrum Tweestromenland, Kasteellaan 24 te Wijchen is geopend:

elke woensdagmidda 14.00-17.0n gva 0 uur, vrijdagsavond 18.3n t s21.0va 0to 0 uur, voorafgaande aan de eerste zaterdag van de maand elkn e e eerste zaterda maane d n gdva van 9.30-12.30 uur (dan zij-ingang).

In de maanden juli en augustus gesloten.

Telefoon: 08894-13012 Postadres: Zwanensingel 259, 660 WijchenK 1G .

PUBLIKATIE TWEESTROMENLANDREEKe d t Sui S

ledenprijs nietledenprijs

Maa1 dl Waaln se s woordenboek uitverkocht dl 2 Aan het volk van Nederland / 9,75 f 9,75 dl 3 Leeuwen en Elisabeth f 18,50 f 25,00 Boldersho4 l d f / 18,50 ƒ 25,00 Ewijk5 dl s klooster / 13,50 f 1 5,00 Stoomtra6 dl m deel l uitverkocht dl 7 Schoolstrijd Appeltern / 9,75 f 9,75 dl 8 Wee den vergetenen (watersnood 1926) uitverkocht dl 9 Dorp Horssen uitverkocht Stoomtra0 d1 l m deeI I l / 30,00 f 35,00 dl 11 Kwartierstatenboek uitverkocht dl 12 Dorp Afferden / 35,00 f 35,00

Kosten porto / 6,00 / 6,00

U kunt alle publikatie Tweestromenlandreeke d n sva s bestellen door overschrijvin postgirp go o tnv2 01 . Penningmeeste2 2 6 2 r Tweestromenland, Aalsburg 17-60, 660 WijchenG 2V .

Boeke kopet Streekdocumentatiecentrune t zijhe n n i aa m Tweestromenlan Wijchede t n ne in het Streekhistorisch Museum Tweestromenland in Maasbommel tijdens de openingsuren.

31 STBEEKARCHIVARIAAT ROMMELERWAAfiD

TWEESTROMENLAND MAA WAALN SE S TIJDSCHRIFT VOOR STREEKGESCHIEDENIS

29.VIII. 1992 - verschijnt ten minste vier maal per jaar - NUMMER 73 TWEESTROMENLAND

Opgerich i 1964me 5 .1 t Administrateur: Doelbreeo z n i :d mogelijke kring bevorderen P.G. Leussink, Beuningen van de belangstelling voor de geschiedenis in al haar aspecte onden ne r ieder opzichtt he n i , Kopij: bijzonder van het werkgebied, het Land van Kopij dient getypt (zo mogelijk op floppy-disk Maa t westelij Waan she e n le t Rijk he k deen lva met uitdraai in WP 4.2 of 5.1), gedateerd en Nijmegenn va . onderteken wordee dt n verzonden aan: Piete Bernebeekn va r , redactiesecretaris, lidmaatschap: Zesakkerlaan 5, 6611 AZ Overasselt, tel.: Het lidmaatschap geeft recht op toezending 08892-2552. van tijdschrift en nieuwsbrief, op deelname aan Kan een artikel niet in machineschrift worden excursies en tevens korting op de boekhandels- geleverd gaarnn duidelijn da ,ee n ei k leesbaar prij j uitgave bi e sTweestromenland d t ui n - handschrift. Afbeeldingen moeten, indien men reeks. ze terug wil hebben, aan de achterzijde voorzien zijn van naam, adres en woonplaats Contributie: van de bruikleengever. De contributie voor 1992 bedraagt ƒ 30,-, men k meeoo rg stortema j wijz bi n gift e t va e, Losse nummers tijdschrift: voldoen door stortin postgirp go o 262201n 2te 3 voorradig7 m t/ r stu Nrs9 Pe 1 .kƒ 7,5. 0 nam Penningmeesten eva r Tweestromenland exclusie ƒ f2,5 0 verzendkosten e bestelleT . n Aalsburg 17-60, 660 WijchenG 2V . door stortin girp go o 262201 n nam2te n eva Penningmeester Tweestromenland, Aalsburg Ledenadministratie: 17-60, 6602 VG Wijchen. Tijdelij t secretariaatsadrehe s i k s beschikbaar voo opgave d r nieuwn eva e leden, adreswijzi- ginge n e eventueln e opzeggingen (vóór l december).

Secretariaat: Inhoud Zwanensingel 259, 660 WijchenK 1G , telefoon: 08894-16247. 3 Gijn Dijk e kerva sNiftrikn D , kva n ee : 50-jarig jubileum Ereleden: 7 Jan van Gelder, Hernense molen. Was er H. van Heiningen, J.P.M, van Os. oudern aee l e molen? 11 Aanvulling artike n tijdschrifi l, 72 . nr t Erevoorzitter: blz. 13 J.PWezen va . l . ZwaafL 12 , Vliegtuigcrashe t Lanhe dn i s van Maas en Waal en het Rijk van Bestuur: Nijmegen tussen 15 mei 1940 en 5 mei J.L.C. Alkemade, vz., Ewijk 1945 J.A. van Gelder, vice-vz., Bergharen 25 14-1-1980/14-7-1992: Werkgroep Maas W.M.G. Arts, secr., Wijchen en Waalse geslachten \21A jaar: een J.A.Jansen, penn., Wijchen krachtige pube jonf o r g volwassene? Mevr. W.M. Berris-Visschers, Wijchen Mevr. G.Y.M. Derks-Klabbers, Druten Nieuwsbrief G.W. van Gelder, Beneden-Leeuwen Mevr. F.J. van Oijen, Druten t Op de voorkant: G.A.A. Rooijakkers, Overasselt R. K. Kerk van Niftrik met links de lagere school W.JSommerenn va . , Beneden-Leeuwen en rechts de pastorie. Zie ook het artikel op Drs. C. Visser, Druten bladzi. w 3 j J.PWezeln va . , Alphen TWEESTROMENLAND MAA WAALN SE S TIJDSCHRIFT VOOR STREEKGESCHIEDENIS

Redactie: GijDijkn sva , Piete Bernebeekn rva , Hug Capelleveenn ova , Jan van Gelder, Kees van Kouwen, Pieter Roelofs, Ton Tielen.

NUMME3 R7 1992/III

Gijs van Dijk De ker Niftrikn k va 50-jarin ee : g jubileum

De parochie van Niftrik viert dit jaar een jubileum. Vijftig jaar geleden werd de parochiekerk gebouwd. Als de geschiedenis in het jaar 1940 een andere loo gekreged p ha r zelf e s s nsprakwa e gewees100-jarin ee n tva g jubileumn I . onderstaan aantan dee artikek i l l aspekte wi le kerkgeschiedeni d n nva n sva Niftrik belichten. HET DORP in 1308 bevestigt de aartsbisschop van Keu- Niftrik, gelege Maae d n s naa tegenove - rRa len, Hendrik van Virnenburg, de inlijving venstein, heeft veel verschillende namen van elf parochiekerken - waaronder die van gekend: o.a. Nijfftrich, Nijfftrijck, Nijff- Nifteric t kapittehe n Xantenn i h- lva . trich, Nifterka. Volgens L.H.C. Schutjes e betekenit d woor he moen n dme tva s e NiftriksD e katholieken moesten tijdens Niftrik zoeke (nieuwj ni n i trichn )e t (over- het twaalfjarig bestand de kerk van Raven- vaart s nieu du )niften i w l veerrwe (nef o ; - stein bezoeken. In 1705 kregen ze toestem- ven) en ich (water) dus dorp neven de ri- ming voor een kerkschuur met een eigen vier. Vermoedelijk zijn beide mogelijkhe- herder. Pas in 1795 mocht men de oude pa- toepassingn va n de . rochiekerk weer gaan gebruiken. Deze kerk Hiernaast is Niftrik bekend geraakt door- had toen nog als parochieheiligen Cosmas dat hier de overwinning van hertog Willem en Damianus. Tegenwoordig heeft men al- van GeldeBrabandere d p jun6 o r 2 ip o s leen Damianus als patroon. 1388 plaats vond. Niftrik kreeg toen van In 1823 wer t ouddhe e kerkgebouw gereno- Wille r herinnerinmte dezn gaa e strijn dee n Schevichaveva veer . (J d n spreekn va t kapel. Op de/e en andere kapellen van nieuwe R.C. kerk!). De kosten werden be- Niftri niek i a t kg verde . rin taald middels een afkoopsom van de on- derhoudsverplichting door de Domeinen. DE VROEGERE PAROCHIEKERKEN Hierna dee kere diensg d kno t 1892 to t , VAN NIFTRIK het jaar waarin de nieuwe neo-romaanse In 1117 was er al sprake van een parochie- kerk in gebruik werd genomen. kerk. Deze behoord t Xantische n eaa h stift. Dit is een aantal eeuwen zo gebleven want Deze éénbeukige kerk ontwern . ee , C n pva totale e waardvernieldd n va e e percelen voor de verwoesting rond ƒ. 280.000,- heeft moeten bedragen,' aldus de Gelderlander oudheidkundin i vajun 0 e 1 nD i 1940. - gop zicht waardevolle klo t 121kui 3 bleef geluk- kig behoude dezp nterug)(o k ei klom k.ko Na de verwoesting kwam de hulpverlening sne gangp o t lgemeentebestuur He . , onder leiding van burgemeester FJ. Terwisscha van Scheltinga, wis e beschikkind t krije gt - ove n aantan ge ree l militaire barakken wel- ke, de omstandigheden in aanmerking ge- nomen e getroffened , n behoorlijkee n e huisvesting boden. Pastoo . Vereijken F rl jun p io zije ndi , ont- slanemenu gzo zijm nna , intre j Seberkbi - tus Uijeri Spierings in wiens schuur ook de kerkdiensten gehouden werden. Op 5 juli werd Jos van de Loo, kapelaan te Winssen, benoem t pastood- to au Niftrikn 6 rva p O . gustus vestigd j zicehi h tijdelij t nieuhe n -i k we huis van Bertus Straten dat hierdoor te- vens als pastorie gebruikt werd. Achter de woning van Bertus Straten werd een nood- kerk gebouwd die op 4 augustus in gebruik werd genomen waarn augustu9 p ao s kape- laan Van de Loo als pastoor werd geïnstal- leerd. De kerk naar ontwerp van C. Franssen. Franssen, was vier traveeën diep, had een DE HUIDIGE KERK VAN NIFTRIK lager koor met een halfrond gesloten absis Ruim eenjaar later werd begonnee d t nme n tore vien ee nva n r e geledingen ee t nme wederopbou jul6 1 i p t doro he n pe n wva schilddakspits. 1942 werd de eerste steen van de nieuwe De kerk gelijkend op die van Alttbrst, die in kerk gelegd. De nieuwe en huidige kerk, 1891-1892 naar een ontwerp van architect ontworpen door architekt F.Schütz uit 's J. Kayser werd gebouwd, was gesitueerd ten Hertogenbosch, is een karakteristiek voor- noordweste oude d n dije ed nva kker n kaa e Delftsd beel n dva e School architectuur. heefn e t dienst gedaa t 1940n.to De kerk is namelijk bijna geheel uitgevoerd in bakstee p sobero n e ne wijze gedetail- VERWOESTINE D VORIGE D N GEVA leerd. De toren op de zuidwest hoek wordt PAROCHIEKERK bekroond door een ingesnoerde naaldspits Op 10 mei 1940 gaf het Nederlands militai- met leien in maasdekking eindigend in een gezae r gkerke beved pastoriee d m , o l e d , ui-vormig t krui me windhaann se p eto e D . schoo enign e l e boerderije blazene t p o n . ui-vormige top was, evenals het traptoren- Het verkrijgen van een vrij schootsveld voor tje naar het zangkoor, gedekt met leien in de Nederlandse verdediging maakte deze rijndekking maar bij een recente renovatie verwoesting schijnbaar noodzakelijn e k werden beide beklee kopert dme . aanvaardbaar. Hiernaase d t wildn me e Duitsers geen goede uitkijktore handen ni n DE LUIDKLOKKEN spelen. decembe0 1 p O r wer kleinste d e luidklok 'Deskundige schatters stelden vast dat de uit de kerktoren gehaald ten behoeve van De noodkerk 1940.van

Omvertrekken oude de toren de (middeleeuwse)van van kerk. het Bisdom 's Hertogenbosch' van L.H.C. Schut j es. 12.. Godefridus verlaa n 123i t e ker0d k Nichterichn va ; 12.. Henricus van Nifterich heet in 1291 plebaan; 14.. Otto Schoore deed in 1477 afstand; 1477 Gerardus Offert aangesteld op 20 april; 1551 Wilhelmus Pieck aangesteld op 27 augustus; 1559 Gisbertus Weideren aangesteld op 27 april; 15.. Johannes Loedt doet afstand in 1571;

1571 Joannes Alberti wordt op 9 decem- ber pastoor; 15.. Gerardus .... sterft in 1597; 1597 Henricu r Waayede n sva n aangesteld op 19 maart;

161 5- 167 2 pastoor Ravensteinn sva ; De oude klok van 1213. 167 - 1712 5 pastoor Wijchenn sva ; de Duitse oorlogsindustrie. De tweede en 1715 Johanne e Klei d sWijchenn nva j hi , tevens oudst boome ed klo n t i 121 k-ui e 3di krijgt zijn benoeming op 11 juni gaar Sebertun dva s Uijen Spierings opge- slagen was, werd opgehaald doo firme d r a 1715, hij bouwt de schuurkerk en Meulenberg uit Heerlen en bleef gespaard. sterft op 31 juli 1734; Op 16 november 1945 werd de klok weer in 1735 Wilhelmus van Haaren aangesteld Niftrik terug gebrach maann ee n de t later op 14 augustus 1735; toreweee d n nri opgehangen. 1738 Joan. van Eek van Wamel, benoemd in t 176oud dekes - he 2al ede n nva kenaat van Nijmegen, sterft op 9 mei Ter gelegenheid van het 25-jarig priesterju- 1804 na een pastoraat van 65 jaren; bileum van pastoor Van de Loo werd door parochianee d nieuwn nee e luidklok aange- 1804 Petrus Schreven van Hernen, tijdens boden ter vervanging van de door de Duit- zijn pastoraat wordt de kerk en de sers geroofde en versmolten klok. pastorie gerenoveerd, sterft op 28 De oude klo sommign 1213n i ke va di , - ege april 1834; schriften nog steeds als bestaand opduikt, 1834 Martinus Sengers van Hatert, pries- wer t toestemmindme t bisdohe n n mge va terwijding op 6 maart 1819; klokkeraae d d versmolten . omda . . j ' : hi t gescheurd en vals is en zijn klepel verloren Een aanvulling op deze lijst tot op heden heeft' j werHi . d doo firme rd . EijsboutB a s komt in een volgend nummer. te Asten vergoten tot een nieuwe voor de prijs van ƒ 987,50 en werd op 23 december Gebruikte bronnen: toree 195d n 3ni opgehangen. L.H.C. Schutjes: 'Geschiedeni t Bisdohe n ms va s' Hertogenbosch' A.G. Schutte: 'Monumente n geschiedeniva n n e s DE PASTOORS VAN NIFTRIK kunst. RijNijmegen kva n West, Maa Waal'n se . Voo e onderstaandd r e lijs s gedeelteliji t k Het archief van de Damianusparochie in Niftrik. gebruik gemaakt van 'De geschiedenis van Jan van Gelder Hernense molen oudern ee l Waa er smolene ?

Bijna iede rTweestromenlandgebies doron n pi vroeged dha molenn ee r e D . straatnamen herinneren er ons nog aan als de molens al verdwenen zijn en helaas is dat op enkele plaatsen ook het geval. We prijzen ons gelukkig, dat er groon ee tocg t aantahno l gehandhaaf tijt tijn dwordeto dn va gelr dko e dn ne beschikbaar komt voor restauraties. Eer oudernde e molen s- 174 - 5 p staao r e t het was nog wel even wachten op een opge- is in Hernen gebouwd. Feitelijk tussen Her- leide vrijwilliger korek oo mai n ne e u di ,szo nen en Leur, twee dorpjes, die als parochie gaan malen t voriHe . g jaa Jarks ri Scho. eW - één geheel vormen en respectievelijk zo' t Arnhenui r be mgekomeg vooda e d rs nal 800 en 150 inwoners tellen. Zoals bijna alle volleer ds vrijwilliger al molenaa l we n e ;r molens hie e Hernensrd heef k oo t e altijd voor het werk en leveranties ondersteund dienst gedaa windkorenmolennals 195In . 2 door een bekende meelhandel. Er is door werde wiekee nd n vastgezen wern ee e t r de hem ook een foldertje gemaakt met een ruwoliemoto gebouwdn i r e mindedi , - af r aantal gegevens over deze molen waarvan hankelijk was van de natuur en de mo -aantan ee wir e lj overnemen compleee di , t lenaar liet malen als hij daaraan behoefte t tekeninme g alles aangeve molee d e nnho had. Kort daarna kwamen de wieken toch in elkaar onz s zitAl .e nationale driekleur re weer even in beweging in de televisieserie wappert is hij er en dat is praktisch iedere Floris. zaterdag en soms ook op zondagen, genie- tend zelf van de molen en de onvolprezen In 1960 werd - daamo r t gestophe t me t prachtige omgeving. Maar tevens beschik- lenaarswerk toenmalige D . e molenaan rJa baar om anderen te laten zien en op de Maas verhuisde naar het dorp en bouwde hoogt stellene et . op de hoek van de Hernenseweg en de Dreef, bijna tegenover het kasteel van Her- OUDERE MOLEN nen, een nieuwe woning met een afzonder- De vraag is al jaren: was er voor 1745 ter lijke maalderij. Verwonderlij t daada , r is k plekk n ouderee e e mole n wele n k soort de naam Meulenhof te voorschijn is gekon -ee t beltmolen molenhe ee s k wa ?Oo f no men als de naam van het weiland, waarop standaardmolen zoals b.v. in Bergharen tot werd gebouwd. Niets wijstg echteno t to r kregee W 190duide l t ? geva ns we he 3 wa l- richtine oudn d ee n i en e molegva to - nal lijk uitsluitse- l ou ove t bestaan he ree n nva daar. Jan Maas was in het dorp al weer een dere molen namelijk op bladzijde 2 onder paar jaar gestopt met het molenaarswer t 'Bestehe n kva ende k5 n e te Conditiënt da ' wegens gebrek aan een opvolger, maar we opdiepten in het rijksarchief in Arnhem. blee fmolee tocd j hbi n betrokken nadan i t storeen 197 wiekemde na 2 n grondigwa- Het staat er duidelijk: gerepareerdn re . Regelmati wiee d -e j g gza 'den ouden moolen' tekst ui ander n i tk Oo . e ken weer draaien, maar gemalen werr e d makene t artikelep o t . da s ni niet meer. Helaas kwam Jan na een auto- Minder gemakkelijk kan het soort molen ongelu novembe4 1 p ko - le rt 198he m 2o worden bepaald. vene wiekeD . n kwame n rouwstani n e t d e zij r nergento e n g no st tekeningeTo f o n staan. Ze zijn na verloop van tijd door een gegevens over gevonden. Ove plaatsben ree - vrijwilliger wee p gano r g gebracht, maar paling wordt ook niets vermeld. Mogelijk is er in de familie-archieven van de Heren van Hernen nog iets te vinden.

OPDRACHTGEVER EN MOLENBOUWER Uiteraard zijn opdrachtgever en molenbou- wer in het bestek opgenomen. De opdracht toenmalige kwad n mva e Hee Hernenn rva , Jacobus van Steenhuys. Ook in een gevel- steen is die naam te vinden in een Latijnse tekst hoofdme t kleinn e - e letters doo- el r kaar: 'JaCobUs De steenhUys: Is est: qUI: sIC: Met UXITeX : ' staa- r be letterlij e tt he n ke tekent: Jacobus van Steenhuys is degene die miheefo /. j t gebouwd natuurlijd ha r E . - kbe ter kunnen staan: 'laten bouwen' want van een Heer van Hernen mogen we aanne- j zelhi fmen t geeda , n molenbouwer was. Daarvoor wer e Burgerden s aangetrokken, gfob-Mfó* van wie ons niet bekend is of hij uit Hernen t Wijcheui f o n kwam ieden I . r geval werd Molen te Hernen, tekening van Hugo van e moled Wijchen k nva oo j de/nbi e bouw Capelleveen. betrokke modes nal l heeft'. Dit allemaal bij elkaar leverde de e t verdej beste Ihe nm rko k allerhande aannemer extra gel, waarvaop de d j hi n merkwaardige bepalingen tegen en ook da- bloemetjes eens buiten heeft kunnen zet- ta, die met elkaar en met andere gegevens . 'Word . ten t . hiervore: he t n gestelde in strijd zijn. Zo is op de molen te vinden nieuwwerk belooft den heer besteeder het jaartal 1745. Het bestek van 8 geschre- meer als voor aen bestede penningen te be- ven bladzijden is gedateerd l december taele 0 gl. s 30 samen, du n vierendertigh 1746. Als prijs werd overeen gekomen ƒ hondert gulde besteen ne t doo aenn de r - 3.100,- bedrat Di . g moes termijnen i t n wor- neeme wordee t r n gemaekt naer volkomen uitbetaaldn de Heee Hernen D . rva n lever- genoegen van den heere besteeder.' naa- aanneme j e d rwi 8 ' 8 t eige- nui s nbo Door De Steenhuys en Symen Buergers ypeboomen en 3 upetakken en 3 eykeboo- wer ondertekent ddi maar8 2 p do t 1747. men'. Het verdere benodigde hout betaal- den opdrachtgever en molenbouwer ieder Met meerwerda t k waren echte problee rd - voo e helftd r t . wa Late l a rg kwano r me men voor de molenbouwersfamilie niet meerwerk bij. Zo moest er onder door ge- verdwenen. Symen Buerger f Burgero s s reden kunnen worden, waarvoor extra deu- overleed n.l. nog datzelfde jaar of in 1748. n moestere n worden gemaakt r kwaE . m Da brien t zijblijkn ee nt fva broerui t s Geijs- zoldebalkenn 2 t ee k me rribbe 8 ,oo n ne ber Cornelin e augustut3 1 n sva s 174n 8aa vurehouten planken. Ook een trap daar Heee d Hernenn rva , waari mededelej nzi n deun ee rt werme naa e d to aangebrachtr . betalingen voor de molen te hebben ont- Binne e torend n werden voor versterking vange s Momberal n s (ook Momboirs, va muue nd r schampposten geleverdk Oo . momboier n momboere s s genoemd- na ) de fundamenten en een gedeelte van het mens de weduwe en onmundige (onmondi- muurwerk werden versterkt. Tenslotte 'sal ge) kinderen van hun broer Symen. In 1849 den aanneemer den nieuwen moolen 4 (4 september j wee) zi liete rk weteoo n n voet meer vlugt geven als den ouden gehat voor de nodige afwerking en de reparaties

8 Molen te Hernen. te zorgen. Tenslotte tekende vook oo j r nzi Over de eigenaar wordt ook nog al, eens laatste d e afrekenin augustu7 2 p go s 1750. getwist, maar duidelijk is, dat de Heer van Die mombers kunneu vergelijken e w n n Hernen de eerste was en de Stichting met voogde toeziendof n e voogdendie , Vriende r Geldersnde e Kastele Arnhen ni m echter toendertij andert wa l ed we bevoegd - een der opvolgsters met het Geldersch heden haddetijdelijk oo n nke konden wor- Landschap - zuster van de kastelenstichting den aangesteld. - de huidige beheerder van zowel bos als Wanneer de molen voor het eerst als wind molene -d g molenno - hebben k oo Da . e nw korenmolen dienst kon doen, is dus ook bewonern hui/.e hu t prachtigt he nme n se e niet helemaal uit de verf gekomen. Het kan Hernense Meer daar vlak in de buurt. Over 174 f 175o 9 0 zijn geweest t jaaHe .r 1745 dat alles zullen we het een volgende keer moet wel haast het jaar van de afbraak van hebben. de oude molen - vermoedelijk een stan- daardmolen - zijn geweest en wie kan nu Type beltmolen bepaleng no , wannee datue - di ge r mn re i Bouwjaar 1745 grif? is t Belthoogte 0,90 meter Romp ronde stenen molen Het doet er ook allemaal minder toe. Het Kap hout t dakleeme , r gedekt voornaamste is, dat hij er ook nu nog is en Vlucht 23,50 meter r hopelije k toch weer een subsidiet swa s slo Staart hout t kruilieme ; r komen om de nodige restauraties te ver- As gietijzer; 4,95 m lang richten. Vang Vlaamse vang met trom- mel WINDKORENMOLEN WINDKORENMOLEN DE HERNENSE HOLEN DE HERNENSE MOLEN

Benamingen: 1. romp . tempelbal35 k molenbel. 2 f -bero t g . penbal36 k p ka 3. 37. voorkeuvelens 4. maalzolder 38. achterkeuvelens 5. steenzolder 39. steenbed 6. luizolder . baar40 d 7. kap- of smeerzolder 41. koningsspil 8 . binnenroede wie. 42 g 9 . hekwerk . ijzerbal43 k wieksystee. 10 m 4 4gaffelwie. l 11. ijzeren molenas . tafel-luiwer45 k 12. askop 46. spoorwiel 13. asgat buitenroede rondse. 47 l 1 4baan. f halssteeo - n 48. staakijzer penstee. 15 n 49. spilbalk f bovenwieo - as . l16 . steenkraa50 n 17. vuistukken 51. steenkuip 18. vang . steenbeddin52 g . vangbal19 k . kaa53 r 20. ezel 5 4kaarbome. n lan. 21 g sabelijzer . scho 55 schuddebaf eo k . vanghaa22 k 56. meelkist . lang23 e spruit meelkoke. 57 r 24 . korte spruit 58. meelbak lang. 25 e schoor 59. ezel . staartbal26 k 60. vonderbalk/pasbalk . kruilie27 f -boo r k 61. steenspil 28. kruipaal . lichtboo62 m 29. kruiwerk . lichttou63 t wme kruivloe. 30 r gewicht 31. overring 6 4steigergate. n 32. kuip 65. kapspant 33. voeghout 66. gording windpelu. 34 w 67. inrijpoort Doorsnede van een iicnen beltmolen. Wiekenkruis ijzeren roeden; Oudhol- Molenaar : Jarke W. Schober lands opgehekt Hofsingel 259 Verdiepingen : vier 6834 GH Arnhem Molenstenen : l koppel 16der en l kop- tel.: 085-214822 pel 17der kunststenen Eigenaa Stichtin: r g 'Het Geldersch Luiwerk : sleepluiwerk Landschap' Kruiwerk : Engels kruiwerk Kasteel Zijpendaal L'gging : Molenhoek B 2a; l" km Zijpendaalsewe4 g4 ten zuidoosten van Kasteel 6814 CL Arnhem Hernen tel.: 085-420944

Johan Jansen Aanvullingen op het artikel 'Notariële acten als belangrijke bro j genealogiscnbi h onderzoek

FRAOCNTARISCH OVERZICHT FAMILIE KLEION/DE SC E KLEIN KUCHE OMGEVINN NE G GERAROUS DE KLEUN overleden v6ör 1731 was gehuwd met MARIA ANNA DE RICHTER

FRANCIS CERRITZ OE KLEIJN afk.uit Leur beroep brouwer

gerund te Nlftrlk op 02-02-1734 met: MARGARETHA JANS KLEIJe d Z N (met disp.4graade ) MARGARETH maa e t FRANCI2 me lt tr A S ROELOFZ DEKKERS (uit dit huwelijk Johanna Franclsca Dekkers)

GRADUS DE KLEIJN (oudste bovenstaandzoon nva i broe n John Dekkers. e va Fr .r ) brouwer. gehuw jchei U 27-04-176 p e ndt o 7 met: JOHANNA MARIA REIXKEN (va e Weegelaarnd ) uit dit huwelijk f zonen en 2 dochters oa.

HENDRIK geb, 27-01^177 broer< elkaan va s 2> r PETER geb. 18-10- 1782 landman en maire te wi jchen bierbrouwer op de Pas te klijchen. ge09-10-179p ho 8 met: gehuw 07-05-181p do 6 met: PETRONELL NUIJSN VA A T WIELETHEODCRR DE t N Nui Schaijck VA A . t huwui zone.B dochtern4 . oa s t hunui zone4 . dochtersn5 . .oa

JOHANNES landb. Flerde GRAOUS molenaar JAN DOMINICUS bierbr. JOHANNES bierbr. /landb. gehuwd in 1844 met gehuw n t i d164 me 8 gehuwd in 1870 met gehuwd in 1854 met JOHANNA VAN HAREN PETRONELLA HENDRIKS HERMINA VERPLOEGEN (wed) THEOOORA HENDRIKS 3 zonen 2 dochters zoo1 dochtern3 s 1 zoon 2 zonen 2 dochters

ENGELBERTUS JOHANNES PETRUS PETRUS THEODORUS JOHANNE firoer< sS PETRUS JOHANNES landbouwer Flerde molenaar (oude molen) drukker landbouwer Hagert landbouwer Pas. gehuwt n i d189me 7 t me gehuw n i d gehuw n d191i t ne 2 gehuwd 1881 met gehuwd in 1885 met PETRONELLA MARIA BRulJSTEr JOHANNA JACOB E WILOD A T ANNA MARIH WELLEN JflCOBA FRANCINA DE WILDT JOHANNA DE WILD

JOHANNES heemraad DOMINICUS molenaar DOMINICUS drukker DOMINICUS landbouwer JOHANNES landbouwer, t me gehuw n di t me gehuwd t me gehuw n i d t me gehuw n i d gehuwd in 1922 met 8 AORIANA P. M. A. BOTS CATHARIN KESSEN VA A L WILHELMINA BERBEN MARIA SEGERS MARIA CHR. V. D. AA.

HENORIKUS(HAKS) HENORIKUS (HENK) PETRUS (PIET) JOHANNES (JAN) JOHANNES (JAN) biol. landbouwer molenaar/inkoper drukker/uitgever t immerman/ fabrikant landbouwer

Aanvulling art.in tijoschrift nr 72 blz. 13. aanv.bronvermelding Groot SENGERS boek. 11 ZwaafL. Vliegtuigcrashes in het Land van Maas en Waal en het Rijk van Nijmegen tussen i 194me 5i 5 194 1n 5me e 0

Voorwoord

Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak was ik maar net elf jaar en net zestien afgelopens toewa j nhi . Door allerlei omstandigheden brach vijfjaree di k i t n doo veln ri e plaatsen o.aHeldern De . , Barsingerhor Schagenj nbi , Amsterdam en Rotterdam. Wat mij echter bijgebleven is, is dat waar ik ook was er bijna da- gelijk luchtoorlon see g plaatsvond. Vele tientallen vliegtuige neek i b r nziehe n schieten en dan vroeg ik mij af 'Wie zouden er in zitten?' Als ik later naar het kerkhof ging waa inzittendee rd n begrave eenvoudie d np o ware k i s gn la witt e kruizen dikwijls alleen maar 'Unbekannter Englischer Flieger' of 'Unbekann- ter Amerikanischer Flieger'. Zelden een naam.

Toen echter kort na het beëindigen van de len waarbi gehele d j e bemanning overleef- oorlog de geallieerde Identification Units de is moeilijk te achterhalen. Daarom /.ou ik (legeronderdelen die tot taak hadden ver- U willen vragen dat indien U over aanvul- miste militaire sporent e wert he p kno n )aa lende gegevens beschikt dit aan mij kenbaar gingen veranderden vele onbekenden i n te maken. bekende toen nkrees e npa antwoork gi p do de vragen die ik mij zo dikwijls gesteld had. Leo Zwaaf Door bestuderin grafregistere d n gva n va s Historische Sectie de British and Commonwealth War Graves Bevrijdingsmuseum 1944 Commissio n vele n e andere dokumenten Groesbeek uit binnen n buitenlande - n dooj ko ,mi r tel.:08891-74404 vrin ee j nauwkeuri gluchtoore beeld n dva - log bove s lannon d worden verkregen uit- monden kaartsysteen ee n d i . 700 ca t 0 mme 1. 11/12 juni 1941 kaarten. In dez e. 03.0 nachca r maak 0uu m n o t ee t Elke kaart is een vliegtuig met daarop o.a. Wellington bommenwerpe e Britsd n eva r de namen en het lot van de inzittenden. Luchtmacht (R.A.F. n geslaagdee ) e nood- landin t ' Broe n i g k (Hoekgraaf) tussen t verzoe e heeKouwen he d Va n p r O kva n Deest en Bergharen. Het toestel was boven van 'Tweestromenland ietm o s' meee t r Duitsland door afweergeschut geraakt en vertellen over het luchtgebeuren in de ernstig beschadigd. De bemanning bestond Tweede Wereldoorlog in het gebied van uit: vijf warrant officers (vergelijkbaat me r gaarnk oo n e Maada inge k i Waan se -n be l de rang van adjudant in de Nederlandse gaan. luchtmacht) t.w.: V.G.I. Anderson . HarW , - rison, T.E. Schofield, G.A. Johnston e n Het hierna volgend relaas is een samenvat- M.T. Kenny en een sergeant C. Morgan. ting van een aantal vliegtuigcrashes in de Schofiel Johnston e d n waren Nieuw Zea- regio Land van Maas en Waal en beoogd landers. geenszins volledig te zijn. Vooral die geval- De bemanning wilde niet vluchten maar lie-

12 tweede piloot .staart-ïchutter

neiukoepeljcXutter (nevenfuncti navigator4 v/ e )

De Withley zijnen bemanning. elkaaj bi r rve blijven komej boere Zi .d j nbi - tuig was op de terugweg van een raid op derij van Toonen-Dekkers te Bergharen Esse n were n d neergeschoten doon ee r waar zij te kennen geven dat de politie ge- Duitse nachtjager van het type Me.110 van waarschuw worden ka d n wordene n later e basid s Venlo e nachtjageD . r wer- be d door Duitsers meegenomen naar de kazer- stuurd door Luitenant Loos van de Ie Gravee t e n . Grupp Nachtjagn eva d Geschwade. 1 r

augustu22 . s 1941 4. 18/19 augustus 1941 Een Duits jachtvliegtuig van het type Me. Omstreek nache d s n 02.0i t r storn 0uu ee t 109 (Messerschmitt 109) maakt een ge- Britse Whitley-V bommenwerper neer 200 slaagde noodlandin j Maasbommelgbi e D . meter ten Westen van het Maas-Waalkanaal piloot Gefr. Wilhelm Freuworth blijft onge- in de gemeente Heumen. deerd. De Whitle e Squadroy 51 behoor t he t n to t t seriehe va e Royad -nd r Forc ha Ai ln e 3. 7/8 augustus 1941 nummer Z-6811. Deze nacht wordt Overasselt geconfron- Op de romp stonden de letters MH-D. teerd met de gruwelen van de oorlog. Om Het toestel was in de late avond van de 18e 02.37 uur valt een grote 4-motorige bom- van de basis Disforth opgestegen om mee menwerpe t typhe en Shorrva t 'Stirling'- se , te doen aan een aanval op Keulen. Het rienummer N- 3658, van het 15e Squadron toestel bleek alle bommen nog aan boord te RAF e Kerkstraaneed n i r e Overasseltt t . hebben e echtedi , r gelukkig niet ontplof- Hierbij wordt de boerderij van de Fam. ten. Hieruit blijkt dat het vliegtuig op de Welles (man, vrou zoontjn we enkeln eva e heenvlucht verongelukte e DuitsD . e rap- maanden oud) getroffen en raakt in brand. porten spreken van 'Ursache unbekannt'. gehelt He e gezin komt hierbi. om j s geedu ns claimEwa r , noc- h af doo n ee r bemannine d k Stirline Oo d n gva g overleeft weergeschutstelling noch door een nachtja- t niet wordej he Zi . n alle zeve Udee nt - nbe ger . graven. Het zijn: Va e vijd nf bemanningsleden worder e n e PilooI t Flying Officer F.J. Needhame 2 , drie dood geborgen t zijnHe .: Piloot Sqdn. Ldr. J. Vivian, Navigator Sgt pilooe 2 . e d t Sgt. J.A.B. Jamieson sgte d ,. .A C.W. Jeffrey (een Canadees), Boordmecano Milne n Australiëee , r waarva e functid n e Sergeant S.H. Broy drin de e luchtschutters nie e tluchtschutte d beken n e s i d r Sgt. e radid waarvan o ee bediend r e n e t.w.: H.R.F. Johnston, een Canadees. Flight Sergeant R.A. Ross, Sergeant J.T. Twee bemanningsleden t.w. de piloot Flight Corbett en Sergeant K.L. Rowley. Het vlieg- Lieutenan . ShorrockL t , eveneenn ee s

13 Wellington bommenwerper, foto R.A.F. Canadee radio-telegrafise d n se t Warrant- genomenn ge . Officer F.W. Coles weten zich met het val- scherm te redden en worden krijgsgevange- 6. 30/31 mei 1942 nen gemaakt. De drie gesneuvelden werden In deze nacht worden voor het eerst meer te Uden begraven waar zij thans nog begra- dan duizend bommenwerpers tegen één ven zijn. doel ingezet. Dat doel is de stad Keulen. E re dage gindi geruchn e n ee d ngi t da t De Britten bezitten geen duizend operatio- Whitle n botsinyi ziju gnzo gekomet nme nele bommenwerpers, daarom echter wor- een Duitse nachtjager. Hiervan zijn vliegtuige e echted k vliegscholee d oo r n n nva de n nooig no t bewijzen gevonden. en van het Commando Kustbewaking inge- zet. Op de terugvlucht zijnde wordt een maar9 58/ . t 1942 Wellington-bommenwerpee 26 t he n va r Omstreek vroege d s n 05.4i er morge5uu n Operational Trainine d n gva Unitn ee , van 9 maart wordt een Britse bommenwer- vliegscholen, doo nachtjagen ee r r neerge- t typhe ee n Wellingto12 va t r he pe n nva schote n n weilandvalj Alee nee bi t n mi , e Britsd Squadron eva basiF sRA n Bin- juist waar Maa n Dode s e Maas samenko- brook door een Duitse nachtjager neerge -vliegbasie d n men t toesteva He s . s wa lGra - schote komn ne t nee Dreumelj rbi . veley vertrokke romp-cods al d ha - n ne e EU Het toestel met het serienummer Z-840 t serienumme9He . O s helaaon s i rs onbe- rompcode d n e e PH-P kwamn teruee n gva kend. Vier van de vijf bemanningsleden aanva e zeskoppigd p Essen o ln Va .- be e t warenkwameHe . navigatoe d : nom r Pilot manning sneuvelden er vijf. Het waren: Officer A.C. White e leerlind , g navigator De Ie piloot Flight-Sergeant M.S. Duder, Sergeant D.H. Fletcher, de radiotelegrafist pilooe 2 e d t eveneen Flight-Sergeann ee s t Sergeant D.S.B. Vincen luchtschute d n e t - F.J. Menshek n Canadeesee , e navigatod , r r Sergeante t H.L. Smith pilooe D . t Serge- Sergeant E.l.C. Wood, de radiotelegrafis . HillyeF t t an r redt zicr parachutpe h n e Flight-Sergeant K. Crouch en de lucht- wordt gevangen genomen. Eerst wordt hij schutter Sergeant G. Warren. naa t vliegvelhe r d Gilze-Rijen gebrach- la t Ook zij werden in Uden begraven en rusten ter naar Utrecht. De vier gesneuvelden wer- nog steeds daar. Een zesde bemanningsli Uden i d n n de begraveg n liggeno e n u n eveneen n luchtschutteee s e Sergeand r t t z.gdaahe . p Engelsro e kerkhof. A.G. Macey uit Seaford in Engeland kon zich per parachute redden en werd gevan-

14 NIEUWSBRIEF augustus 1992

memorian I Oijen va ns mCi

kon op haar lauweren gaan rusten. En toen kwa fatale mdi e zomerse midda0 3 n gva juli... Fietsend door het Maas en Waalse landscha haan va r p n vrien sameee t - nme dinnen, Jo, werd het vrachtverkeer nabij de kruising Dijkgraaf de Leeuwweg en Sluis- sestraat haar noodlottig. Aan haar leven kwam abrup einden ee t jaa9 5 , r oude Z . zoveeg zono u l kunneg n no doen d ha , zovele plannen. Een nieuw leven lachte haar zelfs toe. Voor haar 92-jarige moeder dankbarn waee j seenzi k eoo sj hulpzi s .Al zo oud mocht worden . . . Voor ons, voor Tweestromenland, was zij nagenoen ee g onvervangbare kracht. Iemand, die er altijd was zonder op de voorgrond te treden. Die duidelijk was in haar uitspraken en andermans mening altijd wist te respecteren. Rustig in haar betoge stipn ne haan i t r werk. Vanat he f begin in 1964 was zij lid en vanaf 24 november 1969 bestuurslid 197n .I 2 kreeg Je hebt er moeite mee om dit neer te zij het archiefbeheer, dat zij verder op- schrijven t kom iets He . al ts onwaarschijn- bouwde en uitbouwde. In 1973 startte zij lijks bij je over. Gewoon ongeloofwaardig. met drie anderebestuus e d on t n nme rva Als een ramp komt het op je af. Het wordt 'toverlantaarn' diavertoningene ,d zo'e ,di n duister voo gedachtene j ogee n rj i n ne n I . grote bekendhei veln de e nieuwe leden duisternit nauwelijke di he e j n sku s bevat- brachten j tentoonstellingenBi . , lezingen, ten. nagenoeg alle aktiviteiten, droe j haagzi r Cis is niet meer... Je ziet ze voor je, zoals steentje bijverzamelde Z . allen eva s voor altijje ez d zagopgewektee Di . , meeleven- onze vereniging. Vele foto's van de Waal- de, belangstellende, behulpzame Cis. Een kant, voora haan va lr geboorteplaat- sBo van onze trouwe bestuursleden van het ven-Leeuwen, haazijn nva r afkomstig. Zelf eerste uur. beschikt oveenorme n ez ee r e verzame- Ze had er vrede mee om na 39 jaar het historisclinn gva h materiaa streeke d t ui l . onderwijs, haar dierbare schoolkinderen, Steeds was zij belangeloos beschikbaar, haar collega's, te verlaten en het werk aan ook voor vervoer, en wist velen te aktive- anderen ove e dragent r k jongereOo . n renledenadministratie D . j haabi n s i r ewa moesten een kans krijgen. Op 1 augustus vertrouwde handen. Overzichtelijk was ging haar ontsla . Uitgebrein gin va r e s dwa alles gesorteerd. Als lid van de evene- t schooljaa t he eind he n haa ep va o l r a r mentencommissie had zij een grote in- afscheid genomen. Met vele dankwoorden breng. Het vorig jaar stopte zij daarmee om wer toegesprokenj dzi krantee .D n hadden zic anderp ho e terreine verenigine d n i g er uitgebreid aandacht aan besteed. Zij te gaan inzetten. Toen op een gegeven moment bleek, dat haar hulp toch weer Zwaar komt dit afscheid ook af op haar nodig was, stelde ze zich weer beschik- familie, haar vele vriende vriendinnenn ne , baar. Daags voor haar fataal ongeluk haar kennissen, haar naaste omgeving, die maakte ze nog een voorbereidingsreis allen nu ook zonder haar verder zullen mee voo t opzettehe r onzn nva e jaarlijkse moeten leven, maarhaarzekernooitzullen excursi septembern ei . vergeten. Vooral voor hen geldt ons mede- Het museum t documentatiecentrumhe , , leven. Moge sterkttroose e d d j n nzi e t e de klederdrachten, de boekentafel, ze vinden om dit zware leed te dragen. profiteerden allemaal van haar belangstel- We danken Cis voor alles wat zij voor ons lin haan ge r tijinzete d u kwaN . zicm o h en voor zovelen heeft gedaan en bete- nog intensiever in te zetten, zullen we haar kend. Moge zij rusten in de eeuwige vrede volledig moeten missen gedachte D . n eaa bij haar Schepper, in Wie zij alle vertrou- vooe z allen t r aa haaTweestros wa n e r - wen had. menland heeft gedaan, zullen we echter levend houden. Ze laat vele prettige herin- Jan van Gelder neringen achter. Dat geldt eveneens voor Boven-Leeuwen, waa j allerlezi r i aktivitei- ten ontplooide.

NAJAARSREIS

NAJAARSREIS GAAT TOCH DOOR venstaand citaa aanleidins t wa t jaat he di n i r m go spoor van de via Romana een bezoek te brengen Zo zou zij het ook hebben gewild. Cis van Oijen. aan bedoeld stadje. Waren we woensdag 29 juli nog in Xanten ter Sinds bovenstaand citaat werd geschreven is er voorbereiding op deze reis waar zij zich met haar in Xanten veel veranderd. De toen nog door oor- hele persoon voor inzette, nauwelijk r lateuu r4 s2 logsschade gehavend ekapittelkere tored n nva k is zij ons ontvallen voor een andere reis. Wij mis- is ondertussen in oude staat teruggebracht.De sen haar spontane inzet heel erg, maar zullen opgravingen om het amphiteater hebben enorme proberen haar aandeel in deze voorbereiding niet hoeveelheden romeinse vondstet lichhe t n naa onbenu latene tt . gebracht Deze vondsten evenals andere kost- baarheden zijn ondertussen opgesteld in het in Gerard Rooijakkers. 1974 geopende regionaal museu zullemn e n door Johan Jansen. ons worden bezichtigd. Het zogenaamde archeo- NAJAARSREIS logisch park beslaat ondertussen een oppervlak- te van 74 hectaren en is enig in zijn soort. Een Zaterda septembe6 g2 r 1992 openluchtmuseum met gebouwen uit de romein- echtn see e et tij romeinsdme e herberg. Degene die speurt in de historie van het Land van Maa Waan s e l vroe lza laatf g o doo s magn ,al r-ee REISPLAN neet getrokken, terechtkomen in Xanten. Er is na Keulen geen andere stad in het Rheinland waar Vanaf de diverse vertrekpunten (Dreumel ca. 7.15 zoveel historische draden bijeen komen- ge n I . uur) naar Nijmegen om dan in het spoor van de heel Europa is er waarschijnlijk geen andere via Romana naar Kalka rijdee t r n waa kortn ee re plaats waar op een zo relatief geringe oppervlakte bezichtigin e prachtigd n t beeldhouwgva eme - zoveel oude cultuurschatten gevonden worden. wer Hendrin kva k Douverman versierde altaae rd Voor de oude geschiedenis van Maas en Waal is Nicolaikerk siert. In het nabijgelegen hotel Siek- er ook geen andere plaats die zoveel betekenis man staat ondertusse koffi e t ngebad eme p ko heeft als dit oeroude Duitse provinciestadje (stuk wachtene t - s on . ke nbijvoorbeeln kleineda g no r d t Tielzijnme ) Hierna begeven we ons naar Xanten om allereerst prachtige, over het graf van St. Victor gebouwde een bezoek te brengen aan het regionaal muse- gothische domkerk. um onder leidin Nederlandn gva s sprekende gid- Aldus Huub van Heiningen in zijn boeiend stae boed dn e kgeschiedenie d m e sendo di e , d n sva DE HISTORI MAAN EWAAVA N SE L (1974)- Bo . met een korte diaserie zullen toelichten. t bijnInhe a aangrenzend hotel Hövelmann wacht PASPOORT ons daarna een uitgebreide lunch. crypte d t n Nlunce me e a d m hdo bezoee d n kaa Zij die geen geldig paspoort hebben moeten dit de gebeenten van de martelaren, en gedachtenis t aanmeldingsformulieophe r vermelden j kunZi . - aan enkele oorlogsslachtoffers o.a. Karl.Leisner nen middels een gezamenlijk doortrekbewijs de concentratiekamt he n i e di t priesteto g pno r werd grens passeren. Dit wordt door de reisleiding ver- gewijd alvorens in hetzelfde kamp om te komen. zorgd. Zij moeten dan wel geboorteplaats en -da- Woorden schieten te kort om de schoonheid van tum opgeven. beschrijvene t dezm eDo t moetjDi . e gezien heb- ben om er over te kunnen oordelen. KOSTEN Vervolgens wordt een bezoek gebracht aan het archeologische park waarva e voornaamstd n e f 60, deelnemerr -pe voldoee ,t n eveneens voo0 r1 gebouwen onder deskundige Nederlands spre- september a.s postrekeningnrp .o . 262201- Ra f 2o kende leiding zullen bezocht worden tije d s Al . bo Wijche . 1127.01.49nnr 3 t.n.v. penningmeester het toelaa tromeins e drinked n i e new herberl ga Historische Vereniging TWEESTROMENLAND, of niet op eigen kosten een afscheidsdrankje en Aalsburg 17-60, Wijchen. keren vandaar om ca. 18 uur huiswaarts. Na ontvangst reisbedrag ontvangen deelnemers uitgebreide informatie, dagindeling, lijst van deel- Aanmelden vóór 10 september a.s. voor nemers met opstapplaatsen en tijden. leden van Tweestromenland met eventu- Nog vragen bel dan: eel 1 introducé middels het aanmeldings- Gerard Rooijakkers 08892-1386 of Johan Jansen formulier! 08894-13276

Uitknippen!

AANMELDINGSFORMULIER NAJAARSREIS op zaterda septembe6 g2 r 1992 INZENDEN VOO SEPTEMBE0 R1 R a.s. aan:

EVENEMENTENCOMMISSIE AALSBUR617-60, 660 WIJCHENG 2V .

NAA MVOORLETTER+ ROEPNAAf So M STRAAT+N0. POSTCODE WOONPLAATS

TEL.BEREIKBAAR ONDER Nr...... ZO MOGELIJK OPSTAPPEJ NBI

(1) BEZIT GEEN PAS, DAN GEB. DATUM GEB. PLAATS

(2) BEZIT GEEN PAS, DAN GEB. DATUM .GEB. PLAATS

Reisbedra overgemaaktgs i .

Handtekening: Persbericht De cursussen zijn bestemd voor leden en be- stuursleden van historische verenigingen en voor CURSUSSEN OVER GESCHIEDENIN SE alle andere belangstellenden t Cursusoverhe n I . - GESCHIEDBEOEFENING zicht cursussezijk noo n over muse museumn ae - beheer opgenomen. Het Gelders Oudheidkundig Contact publiceert Het Cursusoverzicht is gratis verkrijgbaar bij het eind juni voo vijfde d r e maa overzichn ee l n va t Gelders Oudheidkundig Contact, Postbus 359, cursussen over geschiedenis en geschiedbeoefe- 720 ZutphenJ 0A . nin Gelderlandgn i , Overijsse Utrechn t e l he n i t Voor meer informatie: telefoon 05750-11826. cursusjaar 1992/1993. De brochure bevat uitgebreide informatie over GEMEENTEARCHIEF NIJMEGEN cursusse studiedagen ne n ove volgende d r - eon derwerpen: WIJZIGING schrifd -ou t Vana jun1 f i 1992 zij nieuwe nd e openingstijden: - genealogie - lezen en begrijpen van middelnederlandse teks- maandag - gesloten ten dinsdag, woensdagr uu 7 -1 , 0 vrijda-1 g - schrijve artikelen nva n over geschiedenis donderdag -10 - 21 uur - beoefening van de lokale en regionale geschie- denis - presentatietechnieken KOPIJ - historische geografie - industrieel erfgoed Kopij voor nummer 74 (december) moet uiterlijk - gemeentelijke monumentenzorg op 31 oktober a.s. in het bezit zijn van de redactie - archeologie of secretariaat. "tweede pi loot- boordmecano

piloot / ———"'/Q 5taartScKutter

neuskotpel- schutter

waarneme.r_ bommen rltVittr radiotelegraf ist

De Halifax zijnen bemanning. 7. 1/2 juni 1942 lukt en werden de vier eveneens te Uden Een tweede aanva t mee n 100me lda r 0 begraven. Het waren: bommenwerpers vindt reeds twee nachten de Piloot Flying Officer W. Mawdesley, een - ju 2 p o nache l late d n n i rtva l plaatwe n se Australiër e navigatod , r Flight-Sergeant ni 1942. Dit keer is de stad Essen het doel- F.J.B. Scrimes Canadeesn ee , radiotelee d , - wit. Wederom nemen weer vliegtuigen nva graf ist Sergeant K.N. Killby en de lucht- de vliegscholen deel. schutter Pilot-Officer G.W. Murray, even- Eén van hen, een Wellington van de 23e eens een Canadees. Operational Training Unitt vliegtuiHe . g Het vliegtuig kwam neer vlak bij de steenfa- wordt neergeschoten door een nachtjager briek van Terwindt nabij Kerkdriel. en valt van grote hoogte. Het vliegtuig dringt meter se zachtd die n i pe grond. . 1/2jun8 i 1942 Slecht n dodéé s e wordt geborgen n.le .d Eveneens wordt in de nacht van 1/2 juni luchtschutter Flight-Sergeant T. L J. Norrie, 1942, tijdens de aanval met meer dan 1000 een Canadees. Mogelijk wist hij op het bommenwerpers op de stad Essen, een Ha- laatste momen vliegtuit the verlatee t g gno n lifax bommenwerper neergeschotent Di . echter op een te lage hoogte om het te kun e Squadro- 78 t toestehe nn RAFva l , serie- nen overleven. Hij werd begraven op het nummer W-7698 e basid n s va Crof, t valt kerkhof te Uden. De vier overige inzitten- nabij t ' BroekNederassel g t z. He t . he n i t den verdwenen met het vliegtuig in de vliegtuig wer hoogt r Duitse dte d n eeva stad grond en konden toen niet geborgen wor- Bocholt door een nachtjager ernstig be- e oorlod a N deng . echter werd dooe d r schadigd Nederasselj Bi . pilooe d t n he t ko t Luchtmacht Bergingsdienst van de Kon. toestel niet langer in bedwang houden en Luchtmacht ween poginee r g gedaae d n gaf de piloot de Squadron-Leader G.D. bemanning te bergen. Dit is uiteindelijk ge- Leyland, bevel het vliegtuig per parachute

15 verlatene t geluktt drin e Di .e m anderehe e grote schaal tegen de stad Düsseldorf. bemanningsleden n.l. de Pilot- Officers Hiervan gaan er die nacht in totaal 27 ver- R.F. Jesso W.Jn pe . Cloug Sergeane d n he t n ee s i lorenn Nederlandn i he 8 n 1 , va n Eé . R.A. Booth wel. Drie anderen echter niet. 'Halifax' bommenwerpe Squae 51 t - he n rva Dit waren: de radio- telegrafist Sergeant W. dron RAF, gestart van de basis Snaith. Se- Brookes, de boordwerktuigkundige Sgt. rienummer JD-266. Rompcode LK-C. J.E.R. Lyons en de luchtschutter Sgt. J. Om 02.32 uur stort het toestel, door af- Strang j liggeZi . e Groesbeet n k begraven. weergeschut getroffen, neemete0 70 rn te r De reden daarvan is mij helaas niet bekend. Westen van het Maas-Waalkanaal, op nog Normaal gesproken hadden zij in Uden be- geen 500 meter van de plaats waar op 19 graven geworden. Een mogelijkheid is dat augustus 194n Whitleee 1 hetzelfdn va y e oorloe d a n gs zigeborgepa j n zijn. squadron neerstortte gemeente d n i , e Heu- men. 9. 4/5januari 1943 De gehele 7-koppige bemanning komt om In deze nacht worden 33 Britse bommen- en wordt in Uden begraven. Het zijn: werpers uitgezonden voor een z.g. stoor- De piloot Sergeant W. P. Davies, de naviga- vlucht. Het doel is Essen. Een stoorvlucht is Sergeanr to t R.A. Richardson bommene ,d - nie zeeo z t r bedoelbepaaln ee m do d doel richter Fligth Sergeant J.C. Macphedran, te treffen maar meer om in een groot ge- de radio-telegrafist Sergeant S. Busby, de bied van Duitsland luchtalarm te veroorza- boordwerktuigkundige Sergeant W.J. mensee d ke schuilkeldere n nd e n ni s moe- Chambers, de luchtschutter Flight-Serge- ten en daardoor ontregeld worden. Dit ant A. Worden, een Canadees, en nog een laatste geldt ook voor een deel van de oor- luchtschutte Sergeane rd Brown. tA . logsproduktie. Omstreeks 20.15 uur in de avond van de 4e 11. 14/15 juni 1943 januari schiet een Duitse nachtjager een Volgen t dagboe bekende she d n kva e huis- Britse bommenwerpe t typhe en 'Lanva r - art . Sluytersdr t Ravensteisui n stortte deze caster' neer t toesteHe . l storte d nee j bi r nach n Duitsee t e nachtjager e d nee n i r 'Dukenburg Nijmegen/Hatere t ' Wesn te t - buur Overasseltn va t hedep o t hies ni To . r ten van het Maas-Waalkanaal. geen bevestigin gevondenn gva . Het toestel met het serienummer W-4274, rompcode UV-B is gestart van de basis 12. 14/15juni 1943 Breighton in Yorkshire, Engeland en be- Omstreeks 01.15 uur, deze nacht, wordn ee t hoort tot het 460 Squadron van de Royal Lancaster bommenwerpe Royae d r n Ai lr va Australian Air Force. Force doo n Duitsee r e nachtjagee d n va r Acht bemanningsleden, waarvan zeven basis Venlo bove t Lan Maahe n dva n e s Australiërs, vinden de dood. Dit zijn: Waa n brani l d geschoten e nachtjageD . r De piloot Flight-Sergant H.G. Brookse d , werd gevlogen door Hauptmann Frann kva Flight-Sergeants H.P. Gray, F.E. Hutchin Gruppe -I e Nachtjagd n eva d Ceschwade. 1 r son, R.T. Lonsdale, E.J.B. Fletcher en de De Lancaster, die tot het 49e Squadron Sergeant KJ.H. Harris e achtstn D . ee s i e RAF behoorde breekt boven de Waal in Engelsman Sergeant J.H. Watson. stukken t staart-gedeeltHe . moton ee n ree Oorspronkelijk als onbekenden te Uden valle Deesn ni te Bijmansstraa d o.a n i . n e t begraven oorloe d a werdes N .g pa geïj nzi - Waaloevere d n aa . Andere stukket he n nva e d dentificeerdp o g liggeu n no j k nzi Oo . vliegtuig vallen nabij Doodewaard ongeveer begraafplaats te Uden. plaate d p so kerncentrale waad u n r e staat. zevee d Vijn n va fbemanningslede n komen 10. 25/2 i 1946me 3 om. 2 vallen in Deest met ongeopende pa- e latId n e avond starte Brits9 75 n e bom- rachutes of halfgeopende. Het zijn de beide menwerper diversn sva e base Engelann si d luchtschutters Flight Sergean . ChatL . W t- voor een z.g. 'Large scale attack', aanval op field, een Canadees en Sergeant P.A. Toms,

16 Motor Lancastervan Bijmanstraat,de in Deest Engelsmann ee . Drie anderen komen i m no Piloot Flight Lt. T.H. Lane, Navigator War- Doodewaard t.w.: De Navigator, Flying Of- rant Officer G.W. Darling, Bommenrichter ficer A.E. Whitakker, de Bommenrichter Fligh . P.MLt t . Jackso Flighe d n ne t Serge- Sgt. V.Horsle Radio-e d n ye operator Sgt. ants P.A. Balson, R.F. McDonald, R.L- .Ro J.R.Coulsey. (2) gers en de Flying Officer D.H. Alexander. De Piloot, Sgt Boordwerke . Frosd R . n e t - Het is niet duidelijk of de bemanning zich tuigkundige Sgt. N.C. Hitchcock weten het met parachute t vliegtuihe s t reddda gf eo vliegtui r parachutgpe verlatee et worn ne - geslaagdn ee e noodlanding maakte. den doo Duitsere d r s gevangen genomen. Het doel deze nacht was Oberhausen. 14. 22 juni 1943 Een Duits jachtvliegtuig van het type Mes- 13. 21/22 juni 1943 e Staffe9 Jag n e d va serschmitdl n va 9 10 t Om 01.38 uur komt een 1/2 km. ten Zui- Geschwader 54 wordt tijdens een luchtge- den van Wamel een Britse Halifax-bom- vecht met Amerikaanse vliegtuigen neerge- menwerpe e Squadron35 t rhe neen va r schoten en stort in de Waal bij Doode- t serienumme t toesteRAFhe He d . lha - rHR waard/Ochten. 685 en romp-code TL- X. t serienummeHe r (Werkeno. 1614s )wa n 3e Het was om 23.13 uur van de basis Graveley op de romp stond het cijfer 12. De piloot de gestart voor een aanval op Krefeld. Volgens Unteroffizier Bernhard Franke kwam om Duitse rapporten wer t vliegtuihe d g door het leven. Duitse duikers zijn bezig geweest n Duitsee e nachtjager neergeschotene D . t toestehe nien - bergee m t lhe o ge t t nwa gehele bemanning werd door de Duitsers lukte. Dit lukte de bergingsdienst van de gevangen genomen e bemanninD . - be g Kon. Luchtmacht in 1985 wel. stond uit:

17 Pi LOOT-GEZAGVOERDER staar tic huti e r navigator r^ rug koepel 5 cdu t ie r

boo werktuird g kundige

De Lancaster zijnen bemanning. 15. 22/23juni 1943 luchtschutter e Sergeanted s n R.B. Cooper Deze nacht weehe s ri t raak 01.3m r O . 8uu Sugden. gesneuveldes V ze n e e D . n worden wordt een Britse Lancaster bommenwerper te Uden begrave liggen ne n daa nogu rn . van het 101e Squadron RAF, serienr. LM- Een propeller van het vliegtuig diende of 325, rompcode SR-U, boven Nijmegen dient als monument voor het Gemeente- door een nachtjager in brand geschoten. huis van Beuningen. Het toestel vak uiteindelijk 3 km. Zuidelijk Williams is na de oorlog verscheidene ma- van Beuninge nz.ge d nee .n Beuningsaa r e terun le Beuningegn i n geweest) (3 . Steeg. De nachtjage Nachtjagn va s wa r d Geschwa- 16. 30 juli 1943 wern dee l rd gevlogen door Leutnant Baa- Deze dag vinden hevige luchtgevechten ke. plaat ss landbovem on n deeO n . ee nva l Twee bemanningsleden weten het vliegtuig 10.1 wordr 5Duitsuu n - ee t ty t e jagehe n rva per parachute te verlaten. Het zijn: t Staffee he 5 Focke-Wul e n e p d va l n va 0 19 f De piloot Sgt. R.A. Waterhous Bome d n ee - e JagI d Geschwader neergeschoten e n menrichter Warrant Officer E.A. Williams. komt neer tussen Alphen en Maasbommel. Waterhouse springt te laag waardoor de De piloot Leutnant Friedrich Wieser sneu- parachute zich onvoldoende open valn e t t vel n word e s Hertogenbosct' e t t h begra- doo Hees-Nijmegenn di . Williams overleeft ven. Thans op het Duitse Oorlogskerkhof het en wordt gevangen genomen. IJsselsteie t n (Lbg)) .(4 De vijf overige bemanningsleden vinden in t vliegtuihe doode gd t zijn.He : 17. 16 december 1943 Navigator Flying Officer T.B. Tomkins, Omstreeks 17.2 r maak0 uu Duitsn ee t - eja Radio-telegrafist Sgt. E. Smith noodlandinn ee , boordwer0 19 - t typhe geFW n kva - r ge tuigkundige Sgt. J. Osborne en de beide 2 1/2 km. 'Westlich Hattert' volgens een

18 *erste ^weet/n e e /.//oo^

siaartscAuttcr &omm*nr/cA'é*r /»*v/y*éo

éoort/tse'A tuffjti/f c/r'ye

De Short Stirling en zijn bemanning. Duits rapport. De vlieger van de 10e Staffel e Canadiad r forcnAi e e poldeneed n i r r vann Jagva g d we Geschwade p o s wa 2 r tussen Wame Dreumeln e l t toesteHe .d ha l Courseilles in Frankrijk naar Schiphol. De het serie nummer MZ- 537 en de romp-co- piloot Unteroffizier Meyer naag bleebasie we d r p fs o s onge SE-s wa -n wa Le e d deerd. Crof Engelandn i t bemannine D . t he d gha toestel boven Druten/Puiflij r parape k - decembe6 1 . 18 r 1943 chute verlaten warent Di . : Bijna gelijktijdi t Meyegme n r trachee g no t L.O. Stanley . FeredayF , , J.C. Burns, M.M. e Staffe J.G.n 10 n FW-19ee va e 2l d n 0va Johnston . BellC , , R.J. Oate H.Bn se . Stee- noodlanding te maken 4 km. Noord van ves. Wychen. Deze laatst ziju nezo ontsnapt overigee d , n De piloo Feldwebee d t l Alfred Geisthards i t zijn door de Duitsers gevangen genomen minder gelukkig want hij komt om het le- waarbij vooral een zekere Obergefreiter venwordj Hi . t oorspronkelij Nijmegene kt - Koch zich zeer misdroeg t.o.v gevangee d . - Rustoord begraven en na de oorlog naar nen. IJsselsteyn overgebracht. De Duitse rappor- t vliegtuiHe doos Duitsn gwa ree e nachtja- ten spreken van 'Disoriëntation un brann di r dge geschoten. Schlechtes Wetter wahrend Verlegungsflug von Courseilles nach Schiphol'. (5) 21. 21/22 juni 1944 Omstreeks 01.15 uur stort een Lancaster 19. 20 december 1943 bommenwerper van het 106e Squadron 10.4m O r stor0n Britsuu ee t e Typhoon RAF (serienr. LM-570, code ZN-Z) neej rbi jachtbommenwerper neer tussen Dreumel Heere waarden. en Leeuwen t serienum t toestehe He .d ha l - De achtkoppige bemanning bestaande uit: mer JR-316 en behoort tot het 198e Squa- Piloot Sqdn/Ldr. A.J. Loughborough, 2e dron RAF. De piloot Flight Lieutenant V. piloot Flying Off. K.G. Bellingham, Naviga- Smit h(DistinC gedecoreerDF t - he t me d tor Flight Sgt. L. Toomey, bommenrichter guest Flying Cross) vindt de dood. Ook hij Flight Sgt. H. Gavin, radiotelegrafist Sgt. wer n lige d t begrave e Udent n j werHi . d A.Goodacre, boordwerktuigkundige Sgt. e oorlod a echten g s geïdentificeerdpa r . J.W. Blanchard, luchtschutter Sgt. S.J. Mala- Britse rapporten spreke n 'Engineva n - ban luchtschutten de r Sgt. C.E. Scott- ko , trouble' (motorstoring). t leven he n alle n m .me o nhe Zeve n va n worden te Uden begraven, de achtste de 20. 16/17 juni 1944 Sgt. Scott wee t vliegtuihe t r parachutgpe e Om 02.30 uur 's nachts stortte een Halifax te verlate t watekomn ne he n ri t neer- mo , bommenwerpe t 431he n e Sqadrova r n nva gelijk de Maas of de Waal. Pas op l juli '44

19 wordt zijn lichaam gevonde geborgenn ne . De piloot, de Squadron Leader D. Lainb, Op dat moment zijn er transportmoeilijk- commandan e Squadron65 t he n , va twee t heden voor vervoer naar Uden. het vliegtuig per parachute te verlaten en Daarom wordt hij te Heerewaarden begra- wee t behulOndergrondse d me t n pva n eee ven. Na de oorlog wordt hij overgebracht schuilplaat Wychen i s bereikene nt . Terwijl naar het Canadese Oorlogskerkhof te n zijhiaa nj parachute hangt word dooj hi t r Groesbeek. de Duitsers vanaf de Noordelijke Waaloe- Het vliegtuig was opgestegen van de basis ver beschoten. Na de luchtlandingen op 17 Metheringha doe s Engelanmn al i ld ha n de september meldt hij zich op 19 september een aanval op Scholven Buer. weer bij zijn Squadron op de basis Grim- bergen in België weer terug. Lamb had op 22. 21/22juni 1944 septembe9 opdrache rd schepem o t e d n ni Bijna gelijktijdig met de hierboven genoem- Waal aan te vallen. (6) e Lancasted rn luchtgevech wordee a n t t Boeinn ee g B-17 4-motorign ,ee e bommen- septembe7 1 . 24 r 1944 werper van Amerikaans makelij, boven Op deze dag van de grote luchtlandingen in Bergharen neergeschoten t toesteHe . l valt het kader van de operatie 'Market-Garden' z.ge d . p Aalderto t toesteHe . l behoordt eto melden t Spitfire234he en Squadrova s n - se t Squadro4 he t Brits 21 d . he ha eNo n ne om 13.40 uur een genoodlande C-47 te rienummer SR-382, rompcode BU-B. hebben waargenomen in kaartcoördinaat Het vliegtuig start van de basis Oulton met E-5858 j bestuderinBi . g blijk t coördi t - als opdracht m.b.v. stoorzender e Duitssd e dinaat te liggen tussen Wychen en Niftrik. radarsysteme storene nt . Vijf e leded n nva hede p hierovej o t mi s ni To r niets bekend. bemanning komet zijnhe : m no De piloot Pilot Off. J.D. Cassan (geboren 25. 18 september 1944 (!1 )2 jun p o i 1923) navigatoe d , r Flight Sgt. Volgens Amerikaanse rapporten stort deze G. Orr, boordwerktuigkundige Sgt. S.H. dag een Duits jachtvliegtuig in het Maas- Bryant, luchtschutter Flight Sgt. A.Sharpe Waalkanaal vlak bij de brug van de Graafse- en luchtschutter Sgt. N.W.S. Abbott. weg. De piloot zou door Amerikaanse sol- 4 van hen worden te Uden begraven, Ab- t vliegtuidatehe t nui g gehaald zijn. Verder bott te Bergharen omdat hij pas op 28 juni niets bekend. tussen de wrakstukken wordt gevonden en r geee n transport beschikbaar was. Thans 26. 20 september 1944 t oorloghe p ruso j s kerkhohi t f Jonkerboe st Lang e Rijkswed s g Nijmegen-Gravn ee n i e Nijmegen. weiland (z.g. Paardekamp) in de buurt- Drie bemanningsleden worden, nadaj zi t schap Lunen storn Duitee t s jachtvliegtuig per parachute het vliegtuig hebben verla- neer. ten, krijgsgevangen genomen door de Duit- De Duitse piloot komt om en wordt ter sers het zijn: plekke begraven. Flight Sgt. MilneW . , Sgt. Whatto Sgtn ne . jun3 Eers2 i p o 197t 0 word t veldgrahe t f Sparks. ontdekt en de piloot geïdentificeerd. Het Een negende inzittend e Pilod e t Off. D . blijkt de Feldwebel Eugen Gottstein te zijn, Jenning Duitserse d wee n taa ontkome e st n gebore decembe6 p no r 1922. Thans ligj hi t en weet na enige tijd Engeland weer te be- begraven op het Duitse oorlogskerkhof te reiken. IJsselsteyn (Lbg gran )i f THH-5. -52

23. 9 september 1949 27. 20 september 1944 Om 14.20 uur stort een Mustang (P-51) Tijden re-suppln ee s y (bevoorradings-ope- Jachtvliegtui Squa 5 t Brits6 he . -n No e gva ratie) voo strijdende d r e Britse parachutis- dro nGeerstraae d nee n raa Winssene t a n , ten te Arnhem worden 9 Britse vliegtuigen door licht luchtafweer beschoten te zijn. neergeschoten. Eén van hen is een Stirling

20 Lancaster bommenwerpers op weg naar Duitsland, foto R.A.F. van het 295e Squadron RAF, serienr. LJ- 28. 21 september 1944 e basid n s va Harwell 8 61 pilooe D . t Pilot Op deze 'zwarte' donderdag starten 117 Off. N.B. Couper, een New Zealander, weet vliegtuigen van diverse squadrons in Enge- zijn vliegtuig zolang in de lucht te houden lan voorradem do droppee nt n n vooi e d r bemannine d rese n d va t da t vliegtuighe g t nauhe w zittend Parachutistee I e n Divisie per parachute kan verlaten. Het vliegtuig in en om Arnhem. stor Puiflijj tbi k neer waarbij Coupe- le t rhe 23 Vliegtuigen worden neergeschoten. ven verliest. Hij wordt te Puiflijk begraven Hiervan komeaantan ee r t nle neehe n i r zevee d n vijn va f overig t Va nog.da s i en e Land van Maas. inzittenden zijn de namen bekend, het zijn: Omstreek r sworde uu 13.0 n aanta0 ee n l Flying Off. E.T.W. Harris, Flight Sgt. Stirlings (4-motorige vliegtuigen) door F.T.Corcoran, Sgt. K.H. Johnson, Flight Sgt. Duitse jagers aangevallenn nadahu j zi t K. Nolan en Sgt. D. Bowers. Van twee inzit- voorraden hebben afgeworpen. Een Stir- tenden, de beide z.g. despatchers mannen ling, serieno. t 190LJ-83he e n Squa3va - digoederee ed t vliegtuihe t nui g moesten t rompcodme droF nRA e L9-B, stort neer werken, zijn helaas de namen niet bekend. in de Maas tussen Demen en Batenburg. Drikwame n verkeerde d ema n naa e kant Slecht negee sd drin neva inzittenden over- (ten Noorden) van de Waal terecht en wer- dinghn weten levee ee t n ni nyhe (rubber- den door de Duitsers gevangen genomen. bootje) te kruipen. Zij worden daarna door Twen kondema e n zich enigt ehe tijn i d bewoners van een woonwagenkamp, die in Land van Maas en Waal schuilhouden tot- de rivier gesprongen zijn, naar de kant ge- dat zij door geallieerde troepen werden be- duw n vervolgene d s naa t Gemeentehe r - vrijd. hui Batenburn i s g gebracht. Enkele dagen

21 later spoel t lichaae piloothe d t n e md va , t vliegtuighe Duitsn Ee . e jager schiee d p o t Flight Lieutenant A. Anderson aan bij Ap- dalende parachutisten. Hierbij komen de peltern. Op 28 september 1944 spoelt de piloo Warrane d t t Office Azou. n M ee r n ze 2e piloot Flight-Sergeant G.F. Conry- luchtschutter Flight-Sergeant P.H. Bode Candle j Batenburgbi Noorn e d aa r n dAa . t levenhe m . o A/.ouz ligt momenteel begra- Brabantse kant spoele radiotelegrafise nd t t oorlogskerkhohe ve p no f 'Jonkerbosche t ' Flight-Sergeant W.G. n luchtTolleee n -ye Nijmegen. Bode ligt in Wychen begraven. schutter Flight-Sergeant A.G.O. Bellamy De overige zes bemanningsleden komen aan. Zij worden te Ravenstein begraven. ongedeerd aan de grond. Het zijn: z.ge d .Eé n despatchernva Drivee sd r A.E. De bommenrichter F/S. L. Hartmann, de Abbott word Appeltere t t n begravel za n ne navigator F/S. G.D. Greenwell radio-tee d , - Gelderse d n aa l e oeverwe duk soo s aange- legrafist F/S . .McQuigganJ , boordwerk- spoeld zijn. tuigkundige Sgt. H.A. Turner en de beide De drie overlevenden zijn: despatchers Driver Norton en Lance Cor- e tweedd e despatcher Drive . BloomE . L r - poral Day. field, de bommenrichter Flight-Sergeant G.E. Orange en de boordmecano Sergeant 31. A.J. Smith. t gehuchhe j bi r - t e Weze u Wy j zo bi l k Oo jun9 2 Ali p 194 so t vliegtuigwra 6he k wordt chen een Stirling een geslaagde noodlan- geborgen treft men daar dan nog de stoffe- ding hebben gemaakt waarbij alle inzitten- lijke resten van de navigator de Flying Offi- ongedeern de t vliegtuidhe g konden verla- r A.Dce . Adamson geborge Ravene t n ne - ten. De mogelijkheid bestaat dat het hier stein begraven.(7) t n 299Stirlinhe ee gaaen m Squagva o t - dron ,t toesteomdadi n lva t nooit bekend 29. geworde neergekomen s waai s ni t rhe . Een andere Stirling, de LJ-823, eveneens In Engelse rapporten va spreek n me t van het 190e Squadron wordt boven het 'near - Moorclijhe'be e d t l weteda e We . nw Land van Maas en Waal in brand gescho- manning van dit toestel ongedeerd bleef. ten. Drie bemanningsleden springen er op t zijnHe : lage t e hoogtparachute d t valn eme e -t eui De piloot Flight-Lieutenant R.T. Turner, len te pletter. Het zijn: navigator F/S. J.E. Price, bommenrichter de radiotelegrafist Flight-Sergeant W.H. F/S. F. Sedgewick, telegrafist Sgt. W. Moss, Skewes, die bij Bergharen sneuvelt en de boordwerktuigkundige Warrant Officer bommenrichter Warrant Officer LJ. Bil- B.H. Harvey, luchtschutter F/O J.S. Sutton len, die in de Maas terecht komt en ver e beidd - n ee airdespatchers, waarvae d n drinkt. Skewes ligt in Wychen begraven en naam van een van hen bekend is n.l. Driver Bille Horssenn ni . Brackman Flight-Sergeant W.L. Cairns val j Demebi t n dood en ligt in Oss begraven. De piloot Fly septembe6 2 - . 32 r 1944 ing-Officer A.C. Farren, Flight- Sergeant Om 14.30 uur wordt een Amerikaans Artil- F.M.T. Stone en Flight-Sergeant A.J.H. lerie- Verkenningsvliegtuigje van het type Brown worden gewond naar een hospitaal Stinso 'Sentinel5 L- n ' doo Focke-Wul4 r f te Oss gebracht. De navigator Pilot-Officer 190's beschoten terwijl het op een geïmpro- F. Ross en twee despatchers Driver E. Poole viseerd vliegveldje tussen Heumen en Corporan e l Woodley blijven ongedeerd. Overassel t landehe . n Beidnis aa t e inzit- tenden e pilood , t Aikewaarnemee d n ne r 30. Lieutenant Garglietti worden hierbij ge- Een derde Stirling, serieno. LJ-810 van het t toestewonhe n de l vernield. 196e Squadron e boerderikomd j bi te 'D j Schebbelaar' (tussen Niftrik en Hernen? decembe4 ) . 33 r 1944 neer. De bemanning springt per chute uit 12 'Typhoon' jachtbommenwerpers vallen

22 ^

De Vickers Wellington en zijn bemanning. dez Duitsg eda e geschutsstellingen te n naa allieerde vliegtuigen, die op de grond staan Zuid-Weste n Tieln Typhoova nEe . n nva te vernietigen. De operatie is zo geheim, het 164e Squadron van de Tweede Tacti- dat zelfs de Duitse luchtafweer-stellingen er sche Luchtmacht RAF wordt hierbij neer- niet wetenn va st heef t Di gevol. to t t gda geschoten en valt mogelijk binnen het ons 10-tallen Duitse toestellen door eigen vuur beschreven gebied. worden neergeschoten. Daarnaast vinden De piloot e Flight-Lieutenand , t N.L. Mer- grote luchtgevechten plaats met geallieerde rett redt zich per parachute en komt in vliegtuigen, die zich reeds in de lucht be- reeds bevrijd gebied neer, namelijj bi k vonden. Voor zover bekend komen vier Dreumel echtel za j dager7 Hi . n later sneu- Duitse toestellen neer in het land van Maas velen bij Utrecht. Waan e l t.w.:

34. l januari 1945 Een Duitse jager, type onbekend, komt Dez onderneemg eda Duitse d t e Luftwaffe nee j boerderibi r e Wijnakker'D j ' tussen zijn laatste grote aanval, 's Morgens vroeg Niftrik en Hernen. De piloot wordt eerst starten honderden Duitse jachtbommen- binnengebracht in de boerderij van de fam. werper jachtvliegtuigen e s 10-taln va p -no Hendrik Meussenn se . Later n wordaa j hi t len vliegvelde e geallieerdd m no e vliegvel- de Engelse militairen overgeleverd. den in Nederland, België en Frankrijk aan te vallen om te trachten zoveel mogelijk ge-

23 35. vindt zich net in de buurt op haar fiets. Non Duitsgee e jager komt neer nabie d j Zonder dralen e Maae t springd m n i so j zi t Teersdijk tussen Nijmege Wijchenn ne e D . trachten de piloot te redden wat haar he- piloot wordt gevangen genomen. laas nie hevij t zi lukt s g Al ontdaa. n weep o r kane d t kruipt blijkt haar fiet zije t s n gesto- 36. len. De pilooot spoelt later aan en wordt Eveneen n Duitsee s e jager komt neep o r begraven in de Maasdijk bij Ravenstein. Het t Wijchenhe n tussen va s sVe ij nt Alvernhe a blijkt de Flying Officer W.A. Kalka uit New- Overasselt.n e piloote D , wiens naag mno Zealand te zijn. Het lijk is later naar Uden niet bekend is, komt hierbij om. overgebracht. (9)

37. Een t 411Spitfirhe en Squadroeva n (Cana- Noten (door C.PJ. van Kouwen) dees), piloot Fit.Lt. Audet schiet omstreeks n Duitsee 09.2 r t type uu he 0jage en va r 1. De Duitse vliegtuigen die tussen 10 en 15 mei Focke-Wulf 190 neer bij Nijmegen. Het t gebie194di n 0i d zijn neergeschoten doo- rNe Gruppe I e d vliegtui n e vanJagdgeva s gwa - derlands luchtdoelgeschu t artiket di zij n i n l niet schwader 6 en kwam van de basis Delmen- opgenomen. Zie hiervoor de nummers 24, 65 en 66 van Tweestromenland. horst en had als doel het vliegveld Volkel. 2. Volgens het rapport van de Luchtbescher- pilooe D t Unteroffizie . FrieK r s kom. om t mingsdienst Druten kwamen drie vliegern i s Mogelijk t Lan viet vliegtuihe di ldn i k goo Deest terecht waarva nien nee t geïdentificeerd van Maa Waaln se ) (8 . kon worde momentt da p no . e dagedi n nI gin . t geruch3 ghe t vlakbida t t di j 38. 14 januari 1945 vliegtuig ook een Duitse jager was neer gestort dooe di Duitse t rd da en e wach t zeiles me t nwa Ook aan geallieerde zijde komen vergissin- afgedekt. Bij de bestudering van de rapporten voorn dezp ge O . e datum schie Amen ee t - van de luchtbeschermingsdienst bleek dat het rikaans jachtvliegtuig van het type P-47 hier ging om een tijdelijke verzamelplaats van 'Thunderbolt n Typhooee ' t nhe neen va r niet ontplofte bommen. Britse 247e Squaqdron. De Typhoon me Gelderlandee tD e Zi 4. r e.d. Maa Waan se maar7 l t t serienummehe r R-868 opgesteges 8wa n 1992. 5. Dit vliegtuig kwam terecht in de gemeente Beu- van zijn basis Helmond voor een gewapen- ningen. Een ooggetuige zag om 17.20 een Duits de verkenningsvlucht. Zwaar getroffen vliegtui n noodlandinee g g maken waarbit he j tracht de Typhoon een noodlanding te ma- sloegp heefovej ko getrach g e Hi .- rd no t pi e d t ken langs de Oude Wetering nabij de loot te bevrijden uit het wrak maar deze was al Hoekgraaf bij Bergharen. Dit mislukt en de overleden. piloot, Flight-Sergeant D.C. Horn komt om 6. Piloot D. Lamb kwam neer in de achtertuin van e hee . d GrieselFr r j werHi . d daar opgehaald het leven. Hij is begraven te Bergharen. doo politiemae rd n Boone r motope n nre naar Overasselt gebracht. De parachute werd door 39. 25 maart 1945 de kapelaan van Winssen opgehaald en verbor- Tijden missin buure see d Soes n n ei va t n i t gen. Toe Duitsere nd Waae sd l over kwamem no Duitsland wordt een Hawker 'Tempest' de piloot te zoeken was de vogel gevlogen. Ze jachtbommenwerper van het New-Zealand hebben nog lang gezocht en gevraagd, maar niemand had iets gezien! No. 486 Squadron door afweervuur getrof n Heuvet versla-de he pastooe n n gZi lva va 7 .. rTh fen. Zwaar beschadigd trach zijj thi n basie st in nummer 44 van Tweestromenland pag. 45. bereiken (Volkel) e buurd Niftrin n I va .t k t vliegtuiDi . 8 g kwam mogelij j Weurbi k t terecht. moe echtej hi t t vliegtuihe r r parachutgpe e Eind vijftiger jaren kreeg ik van een inwoner verlaten. Helaas landt hij in de Maas bij van Weurt een vltegtuigradio die afkomstig was Niftrik en komt in moeilijkheden. Mej. Riet uit het wrak van een Duits vliegtuig dat ten zui- den van Weurt lag. Jansse e Hertstraad t nui Nijmegen i t - be n Zondagskrane D e Zi . 9 t Nijmege maar2 n2 t 1992.

24 OPMERKING Tekeningen uit: Gevleugeld Verleden door Mochte onder ne lezere rd s mensen zije ndi Ab. A. Jansen over deze vliegtuigcrashe ietg sno s naders wete vertellee nt vliegtuigee di f no n hebben Foto's uit: Deest 1939-1945 door C.PJ. van zien vallen op plaatsen en tijden die hier Kouwen niet genoemd zijn, dan wille wij dat graag van U weten. Zo is het bijvoorbeeld nog al- tijd niet helemaae d l n i duidelij r e t wa k Waal resp. Maa terechs si t gekomen.

De samensteller

14-1-1980/14-7-1992 Werkgroep Maas en Waalse geslachten 12 1/2 jaar: een krachtige puber of een jong volwassene?

t 'quatorz jul4 he 1 s i j.lp wa .O e juillet' voo Werkgroee rd p Maa Waalsn se - ege slachten van de Historische Vereniging Tweestromenland. Toen immers was het precies 12 1/2 jaar geleden dat het initiatief tot oprichting van een genea- Historische d logisch n va k eta e Vereniging werd omgeze heusn ee n ei t werk- groep zice doen di ,hte l steld bevorderine ed t genealogische n gva h onder- zoe Maan k va Waals n se e geslachten.

Als middel tot het gestelde doel werd onder terwijl tocopvalk hoo wijsheie t d t he n dva meer t gedachlegge he contacn n nva aa t t gelouterde, gesymboliseerd in een rijpe (en tussen hen die aan de genealogie van één of omvangrijke) verzameling genealogicae D . meer Maa n Waalse s e geslachten werken. jeugdigheid laat zich het beste aflezen aan Onder een Maas en Waals geslacht moest some d s stormachtige uitbreidingee d e ndi volgens de oprichtingsnotulen worden ver- collectie ondergaat en aan de stappen die staan 'een geslacht dat zijn bakermat heeft gezet worden in de richting van automati- t lanMaan inhe dva Waaln e s , daar sinds sering en informatisering. mensenheugenis woont of zich daar voor meerdere generaties achtereen heeft geves- Maas en Waalse geslachten resideert (of tigd'. Als belangrijke toekomstige activiteit vindt gastvrijheid) in het souterrain van het wer genoemdn di e notulen gezie t hounhe - Gemeentehuis van Wychen; daar bevindt den van bijeenkomsten, waaronder een zich ook het Streekdocumentatiecentrum jaarlijkse genealogische dag, 'waaron pme nooig va - Vereniginge no nd ge t r e e wi n E . persoonlijk met medeleden kennis kan ma- wees , word is thartn va t e uitgenodigr e d ken en gegevens uitwisselen'. eens binnen te lopen, om onderzoek te doen praatjn ee , makene et zeee d , r ruime De Werkgroep is dus 12 1/2 jaar oud en genealogische en boekencollectie te be- daarme edoee t rijs e vraae nd w t hebf go - wonderen, of zomaar iets van de sfeer (en krachtign ee t me e n adolescenbe n ee f o t de gezette koffie) te proeven. Ten overvloe- jong volwassene t antwoor denhe k I .t kda d e openingstijdend e d : woensdagmiddag beidietn r e kane sva en s i te e d heeft n aa : van 14.00-17.00 uur; de eerste zaterdag- t (som t he grilligewa s jeugde )d elan n,va morgen van de maand van 9.30-12.30 uur

25 vrijdagavone d n e d daaraan voorafgaande van 18.30-21.00 uur t alleda , s m.u.ve d . maanden juli en augustus (zodat we uw be- zoet belangstellinkme g tegemoet zien van- af woensda gseptembe2 r a.s.).

Wie u altijd aan zult treffen is Willy Arts, de duizendpoo Vereniginge d n va t gedren ee , - vene, nota bene zonder, naar bovenstaande definitie, Maas en Waals voorgeslacht. Hij JaWerkgroee d , volwasseps i n geworden ne stond circa 12 jaar geleden als eerste ver- om dat te vieren wordt er met ingang van genodigden n lijsmelee va t p do n vooe d r het werkseizoen 1992-1993 een nieuw logo bijeenkoms Werkgroee d n va t p d.d okto4 . - in gebruik genomen (met dank aan de heer ber 1980 te Wychen, een illustere lijst van Fred Marcus hierbiu presentek g i t ma j )da - genodigden zonder twijfel. Erop stonden, ren. zonder iemand tekort te willen doen, onder meer: J.P. van Wezel en W.P. van der Bent, Het is een, als ik het zo mag zeggen, nogal resp. voorzitter en secretaris van de Histo- geladen afbeelding. rische Vereniging; N.A.Hamers, toen al ge- Aan de horizon ziet u boerderijen, bosscha- nealogisch repertorium en voorzitter van ges en kerktorens. Er naar toe reiken, ein- e N.G.Vd . afd. Nijmegen; L.W.A. Beren- deloos uitgestrekt bijna, de weilanden en broek, encyclopedisch brein voor genealo- akker historie d s n lang(i ee sd steed s rech- gische bronnen; Th. van Herwijnen, Bra- ter getrokken) rivierlopen. Deze landschap- bantoloog en secundair bronnenvorser; A. pelijke elementen typeren in hoge mate het van den Heuvel, collectioneur en docu- Tweestromenland van Maas en Waal. mentalis toen onderschattg va tnno e bid- De drie figuren op de voorgrond kunnen prentjes . LemmersP ; , onvermoeibaa- sa r op velerlei wijzen geduid worden; hun ge- mensteller van menig 'gezinsstatenboek' en nealogische zin is evident. van 'Kwartierstatenboek van Maas en Voor de Werkgroep betekenen zij verleden, Waal'. heden, maar vooral toekomst.

g steedNo s niei s t duidelij e eerstd f o ke onzekern Uiee t e boreling groeid vitan eee - plaats op genoemde lijst iets te maken had le volwassene. Mog e toekomsd e o z t ne t t alfabet tochda me f ,o unieke ttoe d , nal e eindeloo e opeenvolginsd zijs al n - ge n gva positie van Willy Arts binnen Vereniging en slachte t Tweestromenlanhe n ni Maan dva s Werkgroep tot uitdrukking werd gebracht. Waaln e . Want uniek is die positie zeker. Onder zijn enthousiaste en bezielende leiding groeide de Werkgroep tot een vast gegeven in ge- Rossuvan W J. m nealogisch Nederland gegeven m ee ,o t nda Zwanenveld 63 - 42 de twee jaar culmineert in een drukbezoch- 6538 RR Nijmegen te genealogische contactdag (in 1992 voor groot t eerstme he tn succese , , gehouden i 'ons' Documentatiecentrum, daarvoor vijf t Kasteel)he kee n i n absolutr ee , e must langzamerhand.

26 Het Streekhistorisch Museum Tweestromenland te Maasbommel is geopend:

elke zonda 14.00-17.0n gva r 0uu en vanaf 1 mei t/m 30 september elke woensdag en zondag van 14.00-17.00 uur.

Telefoon: 08876-231 6 Postadres Heuvee D : l 107, 665 DrutenC D 1 .

Het Streekdocumentatiecentrum Tweestromenland, Kasteellaa Wijchee t 4 n2 geopendns i :

elke woensdagmiddag van 14.00-17.00 uur, vrijdagsavond 18.3n t 21.0sva 0to 0 uur, voorafgaande aan de eerste zaterdag van de maand en elke eerste zaterdag van de maand van 9.30-12.3 r (da0uu n zij-ingang).

In de maanden juli en augustus gesloten.

Telefoon: 08894-13012 Postadres: Zwanensingel 259, 660 WijchenK G 1 .

PUBLIKATIE TWEESTROMENLANDREEKe d t Sui S

ledenprijs nietledenprijs

Maa1 Waall n sd e s woordenboek uitverkocht dl 2 Aan het volk van Nederland f 9,75 f 9,75 f 25,0 f 18,500 3 Leeuwe l d Elisabetn ne h f 18,50 f25,00 Boldersho4 dl f dl 5 Ewijks klooster f 13,50 M 5,00 Stoomtra6 dl m dee l l uitverkocht dl 7 Schoolstrijd Appeltern f 9,75 f 9,75 vergetenen de e We 8 nd l(watersnoo d 1926) uitverkocht Dor9 l pd Horssen uitverkocht dl 10 Stoomtram deel II / 30,00 f 35,00 dl 11 Kwartierstatenboek uitverkocht dM2 DorpAfferden f35,00 f35,00 f 6,0f 6,00 0 Kosten porto

U kunt alle publikatie Tweestromenlandreeke d n sva s bestellen door overschrijvin postgirp go o 26 22 012 tnv. Penningmeester Tweestromenland, Aalsburg 17-60, 6602 VG Wijchen.

Boeke kope Streekdocumentatiecentrune t t zijn he nn aa i m Tweestromenlan Wijchede t n ne in het Streekhistorisch Museum Tweestromenland in Maasbommel tijdens de openingsuren.

27 STBEEKARCHIVARIAAT BOMMMRWAABD

TWEESTROMENLAND MAA WAALN SE S TIJDSCHRIFT VOOR STREEKGESCHIEDENIS

18.XII. 1992 - verschijnt ten minste vier maal per jaar - NUMMER 74 TWEESTROMENLAND

Opgericht 15 mei 1964. Administrateur: Doelbreeo z n i :d mogelijke kring bevorderen P.G. Leussink, Beuningen van de belangstelling voor de geschiedenis in al haar aspecte onden ne r ieder opzichtt he n i , Kopij: bijzonder van het werkgebied, het Land van Kopij dient getypt (zo mogelijk op floppy-disk Maas en Waal en het westelijk deel van het Rijf 5.1)o k 2 , t 4. gedateeruitdraa P me W n i in e d Nijmegenn va . ondertekend te worden verzonden aan: Piete Bernebeekn va r , redactiesecretaris, Lidmaatschap: Zesakkerlaan 5, 6611 AZ Overasselt, tel: t lidmaatschaHe p geeft rech p toezendino t g 08892-2552. van tijdschrift en nieuwsbrief, op deelname aan Kaartiken nee l nie machineschrifn i t t worden excursies en tevens korting op de boekhandels- geleverd, dan gaarne in een duidelijk leesbaar prijs bij uitgaven uit de Tweestromenland- handschrift. Afbeeldingen moeten, indien nme reeks. ze terug wil hebben, aan de achterzijde voorzien zijnaamn nva , adre woonplaatn se s Contributie: va bruikleengevere nd . De contributie voor 1992 bedraag 30,-tƒ n me , k meeoo rg stortema j wijz bi n gift e t va e, Losse nummers tijdschrift: voldoen door storting op postgiro 2622012 ten Nrs. 19 t/m 74 voorradig. Per stuk ƒ 7,50 nam Penningmeesten eva r Tweestromenland exclusie ƒ f2,5 0 verzendkosten e bestelleT . n Aalsburg 17-60, 6602 VG Wijchen. door stortin girp go o 262201 namn 2te n eva Penningmeester Tweestromenland, Aalsburg Ledenadministratie: 17-60, 660 WijchenG 2V . r Puttende n M,va . Begoniastraa , 66522 B t 8E Beneden-Leeuwen, tel: 08879-4336, voor de opgave van nieuwe leden, adreswijzigingen en eventuele opzeggingen (vóór l december).

Secretariaat: Inhoud Zwanensingel 259, 660 WijchenK 1G , telefoon: 08894-16247. 3 Hugo van Capelleveen, Een raadsel op- gelost Ereleden: 8 Jan van Gelder, De Hernense molen H. van Heiningen, J.P.M, van Os. 12 Beschrijving der Nederlanden 13 Kwartierstaten gevraagd Erevoorzitter: Molenhuis en bakhuis Hernen J.P. van Wezel 16 Johan van Os, Maas en Waal medisch (1)vroegste D : e gezondheidszorgern si Bestuur: onze streek (1619-1795) J.L.C. Alkemade, vz., Ewijk 21 Literatuursignalement J.AGeldern va . , vice-vz., Bergharen W.M.G. Arts, secr., Wijchen Nieuwsbrief J.A. Jansen, penn., Wijchen Mevr. W.M. Berris-Visschers, Wijchen Op de voorkant: Mevr. G.Y.M. Derks-Klabbers, Druten Omstreeks 190oude d s 0i dije d n ker ki n kaa G.W Geldern va . , Beneden-Leeuwen Niftrik afgebroken voorkomene t m O e . d t da , G.A.A. Rooijakkers, Overasselt muretoree d n n nva nie t naa verkeerde rd e kant W.J. van Sommeren, Beneden-Leeuwen zouden vallen, werden ze met palen gestut; de Drs . VisserC . , Druten wijzerplaat staat aan de ingang van het kerke Wezeln va . P ,. J Alphen pad fote genomeD .s o i n vlak naas t cafn the é va Krebbers op de dijk, dat in 1940 verwoest werd. TWEESTROMENLAND MAA WAALN SE S TIJDSCHRIFT VOOR STREEKGESCHIEDENIS

Redactie: Gijs van Dijk, Pieter van Bernebeek, Hugo van Capelleveen, Jan van Gelder, Kees van Kouwen, Pieter Roelofs, Ton Tielen.

NUMME4 R7 1992/IV

Hugo van Capelleveen Een raadsel opgelost

De verloren gewaande, uit 1318 daterende, luidklok van de H. Damianuskerk van Nifri kbestaane t blijk g no t ! In het door Gijs van Dijk geschreven artikel in het laatste op 29 VIII 1992 ver- schenen nummer van 'Tweestromenland' over 'De kerk van Niftrik: een 50-ja- rig jubileum' wordt melding gemaakt dat de middeleeuwse klok van Niftrik in 1953 zou zijn vergoten. Een bezoek aan het Nationaal Beiaardmuseum in As- ten heeft ons afgelopen zomer geleerd dat deze 'monumentale' klok nog be- staat! Sinds eind 1953 bevindt deze klok zic Astenn hi ) 1 .

Al eerder deed zich de vraagstelling voor 1. DE OUDSTE VERMELDING precieu n wa r t deze t sme e klo gebeurds ki . VAN DE KLOK In 1982 concludeerde A.G. Schulte 'D n ei t oudsHe t than j bekendmi s e schriftelijke Monumente Geschiedenin nva n kunste s ; gegeven over deze klok dateert uit 1928. 3) Het Rijk van Nijmegen (westelijk gedeelte)' Het betreft hier een artikel uit het 'Huisge- dat bij gebrek aan verdere gegevens het zin' van 27 februari 1928. In dit artikel waarschijnlij mystificatin kee e betrof) 2 . wordt door de schrijver verondersteld dat Er werd geconstateer t t alleeui da d e d n dez t 131eui 8 daterende klo oudste kd n eva 1949 en 1952 daterende klokken in de to- Nederland zou zijn, ja zelfs van Noord- ren van de huidige H. Damianuskerk hin- West Europa onjuikts i t Di . , want alleel na gen. Men ging er vanuit dat de uit 1318 da- in het noorden van ons land zijn nog klok- terende klok vernietigd was, of zelfs nooit ken uit de 13e eeuw bekend. In het hierbo- bestaan s waarschijnliji had t .He k maar ven genoemde Nationaal Beiaardmuseum slechts weinigen bekend dat in een korte bevindt eeuwzice 12 h e zelf .klod n t ee sk ui periode, namelij n 194 va kt 1953 5to e d , Merkwaardig genoeg wordt deze klok niet oudst s werkgebiee kloon n ki dezn di - eto t 191ui 9e i nd daterend e 'Voorloopig- eMo looe heefd n pn re i tu gehangenn r e s i t Wa . numentenlijst voor Gelderland' genoemd. der tijden gebeurd? Hier wordt alleen het uit 1654 daterende smeedijzeren torenuurwerk vermeld, dat verlore gegaans ni ) .4 zodat het kerkbestuur geen vrije beschik- king hierover kreeg t kerkbestuuHe . r moch klokkee d t n luiden voo aanvane d r g van de kerkdiensten en bijzondere kerke- lijk- legenhedenege gemeente D . e behield klokkee t rechd he m o tluide e nt branj nbi - koninklijkp o n e n nationaln de ee e feestda- gen. Voo t n 'uuruurweree he r u -zo k werkopwinder' aangesteld worden. Maar Niftrik beriep zich op de oude rech- voon te e 'Fransd r e tijd', toe t kerspenhe l Niftri e volld k e beschikkin d ovee gha d r klokken en het uurwerk. Nog in 1896 was deze zaak niet naar beho- ren geregeld. De gehele bevolking van Niftrik beklaagd junn i in e 189ee zic n hi 6 geschreven brief aan het gemeentebestuur van Wijchen, 'dat Niftri n tientaee k l jaren verstoken was van een gangbaar uurwerk op den toren' en 'dat bij gelegenheid van het overlijden van Zijne Majesteit Willem III eene klo s stui k k gelui n misschiee d n voor verder gebruik is ongeschikt gewor- De oude klok van 1213. den') 6 . 2. OVERPLAATSING VAN DE KLOK Het betrof hier een kleine klok, en had IN DE IN 1892 NIEUW GEBOUWDE geen betrekking op de uit 1318 daterende KERKTOREN klok. Helaas wordt de oude klok in de bo- In het gemeentearchief van Wijchen be- vengenoemde documenten nie j nambi t e vindt zicinteressantg hno e informatie over genoemd. Hoe uiteindelijk het een en an- de Niftrikse kerkklokken. 5) werr de d geregel bovengenoemde d t ui s di e De stukken gaan over het overplaatsen van stukken niet duidelijk geworden. een tweetal klokken en het al genoemde In ieder geval kreeg de oude klok een plaats uurwerk naa nieuwe rd e toren 189n I .s 2wa in de nieuwe toren, en is daar tot 10 mei e dood r architec . FransseC t n ontworpen 1940 met een tweede klok blijven hangen. ker n toree k n gereedgekomen. Hiervoor Van dez fotn eee o situati g bekendno s ei , wa n 189i s n overeenkoms5ee t opgesteld die afgedrukt staat bij het artikel in het bo- tusse t Niftriksnhe e kerkbestuu- ge e d n e r vengenoemde numme t 'Huisgezin'he n rva . meente Wijchen. Maar tot een overeen- stemming kwam men niet. Wat was nu het 3. DE OORLOGSJAREN 1940-1945 geval? De oude middeleeuwse kerktoren Op 10 mei 1940 werd bij het uitbreken van was, zoals op vele plaatsen, sinds de 'Franse Tweede d e Wereldoorloe d bevep go n va l tijd' eigendo burgerlijke d n mva e gemeen- Nederlandse legerleidin kere toret gd kme n t gevadi gemeente n d lI . te e Wijchenk Oo . in brand gestoken. Dit gebeurde om vrij klokkee d t uurwerhe n ne k werde- ge s nal schootsveld te krijgen. meentelijk eigendom beschouwde d u N . Bij deze brand is de klok niet verloren ge- oude kerktoren werd afgebroken zouden gaan. Op één of andere manier heeft men deze klokken en uurwerk door de gemeen- de klok uit de toren kunnen redden. Moge- nieuwe d n aa e e toret n afgestaan worden. lijk is hij hierdoor toen gescheurd geraakt. Het parochiebestuur stelde de toren hier- De klok kwam tweedsamee d t neme klon ki voor beschikbaar. Maar de gemeente zou e boomgaard n Sebertuva d s Uijen-Spie- eigenaar blijven van klokken en uurwerk, rings terech zijn te n daar gebleven totdaj tzi Niftrik, torenklok R.K. kerk (gewicht kg).295 Tekst: uitgeschreven vorm: GLORIE'OREX VENICHRISTE PACE CUM ANNO- DOMINIMCCCXVIII doo Duitse d r e krijgsmacht werden gevor- lijk toezicht op de gevorderde klokken te derd.7) houden. Op 10 december 1942 werd de jongste klok Inmiddels probeerd Wijchen i n n me e n Duitsere beved p o n va l s doo firme rd . aPJ Niftrik erachter te komen waar de klok in- Meulenber Heerlee gt n opgehaal uitn de - tusse geblevens nwa . eindelijk afgevoerd naar Hamburg, waar Op l februari 1944 deed de toenmalige deze klok tot geschut is omgesmolten. Deze burgemeeste Wijchenn rva , F.J. Terwisscha klok droe t registratienummeghe r 3A243. van Scheltinga, navraag bij de Inspectie 8) Kunstbescherming. Volgen se Rijksdiens d gegeven j bi e di st t verstrekkeNahe t registratienumhe n nva - voo Monumentenzore d r g beruster e u nzo mer, 3B59, kon de inspecteur van de bo- nog een derde klok geweest zijn, maar deze vengenoemde instellin februar4 1 p go i mel- t wegvoerehe wae j bovenged bi s n va n - den dat de klok nog bestond en nog in ons noemde klok niet meer aanwezig, (registra- land aanwezi burg e vraae d was d n -p gva . O tienummer 2B184)9) gemeester waar de klok zich nu bevond De firma Meulenberg keerde op 23 maart werd geen antwoord gegeven hoofdine D . - 1943 naar Niftrik terug om ditmaal op last specteur n KalfJa . , dr ,antwoordd 2 p o e van een 'Duitsche instantie' de uit 1318 da- maart e burgemeester194d n 4aa e d t da , terende klok op te halen. In afwachting wat 'klo veilign kee e plaats onde t toezichhe r t r gebeuree n ging, wer e klod d k overge- van mijn Dienst is opgeslagen'. bracht naar de opslagplaats in Tilburg. Uit het voorgaande blijkt dat de klok bij de Daar probeerde de Inspectie Kunstbe- inventarisatie, die op last van de Inspectie schermin 's-Gravenhage gt goeo ez d moge- Kunstbescherming is uitgevoerd, met een B is gemerkt. stoel met toebehoren aangeschaft omdat de Klokken die met een C gemerkt werden i 194, me 00 oudverlore1 p e o gegaan s nwa . waren (kunst)-historisch gezien het belang- 12) In datzelfde jaar werd ook een nieuwe rijkst. Daarna volgden de B-klokken en naa Joze. St r f toegewijde klok doo fire d r - voor de jongste klokken werd de letter A Eijsbouts-Lipa m Astet sui dezn i e klokke- gebruikt. 10) stoel opgehangen. Deze situatie bleef tot Waarschijnlijk heeft men de historische 1953 ongewijzigd schrijvee D . . MandersH r , waard Niftrikse d n eva e klok behoorlij- kon t vaboehe n k 'Het land tussen Maan e s derschat! Waal' treft de middeleeuwse klok rond Ook de toenmalige pastoor van Niftrik toree ,d n ni 195aang ) 2no 13 . JJ.H. van de Loo, trad in correspondentie Kort daarna heef t kerkbestuuhe t - be n ee r met de Inspectie Kunstbescherming. De sluit genomen om de oude klok, die toen pastoor kreeg op 17 februari 1944 via de ook geen klepel meer bezat, voo nieun ree w firma Meulenbelt nadere informatie: De exemplaa vergietene rt . s P-kloal klos kkwa (Prüfung) gemerkn e t Op 21 oktober 1953 gaf de toenmalige Bis- opgeslagen in het klokkenmagazijn van be- schop van 's-Hertogenbosch, een machti- schermde klokke Tilburn ni g (N.V. Hout- wegendg gin k dian dezm 6 gee o - e29 n ee centrale). Door toedoen van de Duits metendm ec 0 mete8 en klova r hergiee kt - overheid was de klok opnieuw gemerkt , goedkeurina on m t Di 'Katho) e tend 14 .n gva - deze weer op eventuele waarde te beoorde- lieke Klokken Orgelraadn e - okto5 1 n - va ' t vernietigin hielt lenda - Di P .n d i e d n gva ber 1953. Op papier zou aan deze oude klokken alsnog heroverwoge wordenu nzo . eerbiedwaardige klok, waarvan de toon- 11) hoogte mij onbekend is, een einde zijn ge- Op voorstel van de Inspectie Kunstbescher- komen. Echte praktije d t ander n i he r s ki s anden e n r ee hiervoo t he g rno min n gko verlopen. De firma Eijsbouts uit Asten die gerealiseerd worden. dit werk moest uitvoeren heeft de klok ge- i 194e Direcbevrijdind me a 55 n t n va g spaard. Deze is naderhand opgenomen in dee verwoedo dLo pastooe d n e poginrVa - de collectie van het in 1968 opgerichte Na- e klo d sneo kz m lo mogelijn ge k terue gt tionaal Beiaardmuseum te Asten. En daar is krijgen. Maar er moest nog heel wat water de klok nog steeds te bewonderen, wat me- doo Maae rd s voorda t gerealiseerdi t d was. nig bezoeker uit ons werkgebied zeker zal Na een uitvoerige briefwisseling met de In- verbazen. Niftrik kreeg evenwel een nieuwe spectie Kunstbescherming keerde uiteinde- luidklok decembe3 2 p O . r 1953 werd deze lijk op 16 november 1945 de klok in het naa . MarirH a genoemde klok gewijn i n de dorp terug. Bij aflevering was nog vertra- toree d n5 gehangen 28 klon n ee k va s i t Di . ging ontstaan omdat de klok per vergissing kg. passend bij de reeds uit 1949 daterende was toegeschreve ker e Puiflijkn d kva n naa . klok van 200 kg. Dit aldue adjunc d brien n see va ft inspec- D egestelu vraan n gdka u n worde r e e nwi teur J.W. JanzeInspectie d n nva e Kunstbe- feitelijk eigenaa dezn r va et Nati klohe ; -kis scherming veen . Niftriva l gelug kma k spre- onaal Beiaardmuseum t parochiebehe , - oude d ket en da klo k behoude geblevens ni . gemeente stuud Niftrikn g rva no f eo , Wij- Want er zijn vele B-klokken, die later ook t chenverledehe n ?I n zijn vanui werks on t - nog met een P zijn voorzien, toch nog om- gebied meerdere kerkelijke inventarisstuk- gegoten tot geschut. ken in diverse musea terecht gekomen waarva onduideliju t eigenn he e - ho s i k JAREE D . 194A 4 NN 5 - domsrechon eeng n no ee s u tzo ligtt Di . e klok l zagenD a e zoal di e , w s , inmiddels derzoek waard zijn! gescheurd was geraakt, kreeg een plaats in de in 1941-'42 nieuw gebouwde (kerk)to OUDERDOE - D . 5 KLOE D N KMVA t preciedi e ren gebeurds si Ho . nies - i , be t Betreffende de ouderdom van de luidklok kend. Pas in 1949 werd een nieuwe klokke- is in het verleden verschillende uitleg gege- ven. Het bericht in het 'Huisgezin' van 27 Kunstbescherming. Volgens het Nationaal oktober 1928 vermeldt het jaartal MCCCX- Beiaardmuseum is de uitgeschreven tekst VIII (1318). Waarschijnlij r abuit di pe s n ksi i al GLORIsX volgtRE O E:' VENI CHRISTE artike jaartat he l131 n va l8 verschreven ni CUM PACE, ANNO DOMINI MCCCVIII', 1918! In zijn boek noemt H. Manders zelfs vertaald weergegeven: 'O Christus Koning twee jaartallen, namelijk 121 1318n 3e t .He der Glorie kom met vrede, In het jaar des foto-onderschrift geeft jaartahe t l 1318 Heren 1318'. weer, wat correct is. 15) Naa e teksd r oordelee t t n moe t voohe t r Waar het jaartal 1213 van afgeleid is, is een Niftrik toen geen voortvarende periode zijn groot raadsel. Ook later werd in diverse ge- geweest. Men leefde waarschijnlijk in oor- schrifte jaartat ndi l 1213 gehanteerd. Merk- logsomstandigheden, toen de klok werd waardig genoeg kom kloe steedg d t kno n si aangeschaft. Maa alleek oo r n door louter het 'Register van Beschermde Monumen- toeval is deze klok door het roerige verle- ten, ingevolg Monumene ed artiken va 6 l - n va g da e heengeloodsn d de n aa t to n e t tenwet 1988' in de gemeente Wijchen, als in vandaa bewonderene t g gno hoewel .A t da l Niftrik bevindende klok voor registet Di . s ri dit niet meer in Niftrik is! voo januar laatst 1 3 rhe p to i 1992 herzien! Ook hier is het jaartal 1213 weer gebruikt, Noten: maar met een opmerking in de redenge- vende beschrijving: 'Doch gezie t uiternhe - 1. Lehr André Nationaadr. , het In ; l Beiaardmu- laten lijva k r datum'. Volgen t hoekighe s e seum klinke klokkee nd tikken ne uurwere nd - randopschrife n 14 daterin ee e d s i t n i g ken, Asten 1992, p. 18 2. Schulte, A.G; Het Rijk van Nijmegen, (westelijk eeuw aannemelijker. En dat komt dan beter gedeelte), Monumente Geschiedenin nva n e s overeen met het jaartal 1318. Ook de ver- Kunst, 's-Gravenhage 19828 31 . ,p siering bove onden ne t klokopschrifthe r , . 3 Knipse t Parochie-archiehe n li Niftrikn fva - be , bestaande uit touwbanden, is in de 14e rustende in het archief van het Bisdom 's-Her- eeu wplaatsene t e d Wannee) n 15 .va n rme togenbosch. Rijksdiense d zijd n eva t voo Monumene rd - 4. Voorloopige lijst der Nederlandse Monumen- ten van Geschiedenis en Kunst, Deel IV De tenzorg voor het laatst de klok in Niftrik provincie Gelderland, Utrecht 19171 20 . ,p heeft gezie onbekends ni . dant dhrn Me 5kaa . . J.A. Janse Wijchene nt e di , mij copieën betreffende deze stukken beschik- 6. HET RANDOPSCHRIFT baar stelde. Ove juiste d r e weergav t hoekighe n va e 6. Koning Willem III is op 23 november 1890 overleden. randopschrift rondom de klok is in het ver- 7. Dijk, Gij sker e Niftrikvann D k;va 50-jarin ee : g lede verschillenk noo d- gedachtge t he n I . jubileum, Twee- stromenland, Maas en Waals noemde artikel in het 'Huisgezin' wordt de tijdschrift voor streekgeschiedenis, nummer Latijnse teks volgs tal t verklaard: 73, 29 VIII1992, p. 5 en 6. 'ANN I O(ncarnationus ) MCCCXVIII 8. Archief 'Oorlogs-documentatie klokken' be- O'REX'CL s glorie(i E ) 'VEN E (I)XP ' vindende in de collectie van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg te Zeist. (Christe) 'CU(M)' PAEC (is PAGE). Verta- 9. Inventarisatielijsten klokken opgesteld door jaalingt 's-Heere' n n rva I : n geboorte 1918 het toedoe e 'Inspectid n nva e Kunstbescher- (dit moet 1318 zijn) KoninO , glorien gva , ming'. Voor Gelderland uitgevoerd door mr. kom Christus met vrede'. A.P. Schilfgaarde. Deze klokkeninventarisatie . ManderH s geef n 195i t e volgend2d e berust in de collectie van de Rijksdienst voor tekstweergave: Monumentenzore d Zeistge t . Vriendelijk- eme Nieuwenhoven va dedelin . J H n dezgn va nva e 'O Rex Glorie veni xpe cum pace amen' of- dienst. 'Inspectie Kunstbescherming' is de af- wel 'O Koning der Glorie, kom met Uw vre- korting voor: Inspectie voor de bescherming de. Amen.' van schatten van kunst en wetenschap tegen Dezelfde tekst gebruikt burgemeester F.J. oorlogsgevaren, ingesteld binnen het toenma- Terwissch Schellingn ava zijn i nl a schrij - lige Rijksbureau voor de Monumentenzorg te l februar venvan iInspecti de 194 4aan e 's- Gravenhage. ovee 10Zi r. deze materie: Lambert-Avis. Jens 15 dr , - Manders H. p. 66 neke; Wie met klokken schiet, wint de oorlog fote D dezelfds oi geheee di e l afgebeeld staat niet. De klokkenvordering tijdens de Tweede in het 'Huisgezin' van 27 februari 1928. De or- Wereldoorlog, Aste. n ev 1992 5 1 . ,p ginele afdru dezn kva e foto bevindt t ziche n hi 11. Lambert-Avis, drsjenneke; p. 19 ev. parochiearchie . AntoniuH e Wijt n t va f- Ab s 12. Parochiearchief van Niftrik, berustende in het chen. t t Bisdoarchiehe he n n mva ffva 's-Her. 16 - Zie hiervoor o.a. Tempelmans-Plat .W.G , ; togenbosch. Luidklokken, klokluide n klokkestoelene n , . Mander 13 t lanHe d ; tusseH s n Maa n Waale s , Baarn 1974, p. 21 ev. Nijmegen 1952, p. 66-67. 14. Parochiearchief van Niftrik, berustende in het t Bisdoarchiehe n mfva s-Hertogenbosch.

Geldervan Jan De Hernense molen In ons vorige nummer moest wegens ruimtegebrek helaas de oorspronkelijke geschreven bladzijde uit de 'Conditien en voorwaarden' uit 1745 en de situa- tieschet t kadastehe n sva r vervallen wordej .Zi alsnou nn g opgenomen.

Wat de molen zelf betreft, in combinatie t onderhoudehe n 'eeva n n bequame t molenhuihe t me bakhuisn se , kwamee nw schuyd e ingezetenet geried to tn va f n nva intusseparticulien ee t nui r archiet he n i f Leur om deselve in watertijden met haer bezit van een contract, waaruit blijkt, dat de mooie t j coorbi eo willenso n brengen over molen per l mei 1766 samen met het mo- helle d e mei settee t r weden ne vanm o r - lenhuis, bakhuis en aangrenzende gronden daer terug e brenget h n sonder daervoor werden verpache Hendren n .aa tJansse n vae selvd n e iet e pretendeeret s e di g do , Wile d t voo 298, ƒ prije n rjaad r sva -n pe re geen coorn ter mooie brengen sal pagter voor een termijn van 12 jaar. niet behoeven over te voeren'. Voo afzonderlijn ree k gepacht weilane d d- De molen zelf staat op een hoger punt en vier morgen - moest met Kerstmis nog eens heeft geen last geha watern dva , maar ken- ƒ 18, tafep -o l worden geleg rentmeesj dbi - nelijk liep ruim twee eeuwen geleden de Peeter te r Gijsbers. toegangswe Meerenbure gd ondel g- we rwa Vertrok de pachter van molen en huis, dan ter tijdens natte winters, zodat de boeren verviel automatisch ook de pacht van het van Leur nie- tr boo mo ander pe e d tn sda land. De pachtwet was toen nog niet uitge- len met hun koren konden bereiken. Merk- vonden. waardi s wel gi t allee da , e boerend n nva Bij vertrek moest de pachter achter laten Hernen Leu va nien e e r ndi t zijn vermeld, aanvane d j hetgeebi r ge j vondnhi wetee ,t n want ook daar waren volop boerderijen in een ijzeren handboom, een breekijzer, een de polder die wateroverlast konden heb- vuisthamer, een steenreep, een schepvat ben. met 2 pannen en een katrol met wellen en t molenhuiHe bakhuin se ovet varn sme n e - cresshout iedern Va . e duijmsteen mine di , - kenshok moesten grotendeels dooe d r der werd aangetroffen, moest ƒ 12,-- wor- pachter worden onderhouden: 'dak, vloer den voldaan. en glas dicht, deuren, want en vensters benamingent Nowa l ga voo e leen di , ee rk moeten in behoorlijke reparatie worden onbekend zijn, maa deskundigen rva n krij- onderhoude' . . . i 174 s me n7 wa n zoali t sda gen we daar nog wel nadere uitleg van. Kennelij eerste d t eda bewoningsdatus ki m De pachter had ook nog een interessante, geweese d n mogelij e e startn d va k t oo k maar niet zo'n gemakkelijke verplichting tot nieuwe molen, waarover tot nog toe ner-

8 Deze situatieschets van het kadaster is overgenomen van de oorspronkelijke van 11 december l S 74. i~ *f? ^'fiJ$^A^'<^ rUÏXC.yiWlr', b/M£ fy enw, s %f-aM affuri"- '-"'f • / • • ! .7 .e.

*^5; : ^ utLn afn . ^U-tiU^^-swk-ft fJ „ y•/ /ftifltfh %^r*uL4r- £'">\ ^ - ^rr^ ^£fe^^H- ^Z&iïï *""^M' C' /J

10 Molen te Hernen. gen duidelijkn see e aanwijzin gegevens gi . dwangmolen. In de pachtcontracten werd Een uitzonderin t onderhouhe j gbi d werd dan veelal de bepaling opgenomen, dat de gemaakt bij 'uiitgenomen traordinaire pachters verplicht waren hun graan in de wintflagen' r verdee s rWa .voo r reparatie molen van de heer of baron te laten malen. van het met stro gedekte dak meer dan een normaan Ee l verschijnse vroegen i l r tijden, vim (= 104 bossen) stro nodig, dan betaalde t echtetweede da d a rn e wereldoorlog nau- e eigenaard e Heed n Hernen, va r t he , betekenin welijkva g no ss was, omdae d t meerdere. meeste boerderijen doo e heerlijkheid r d Wel moes pachtee td r wee dekker(se rd n )'i Hernen werden afgestoten en in eigendom cost en drank' nemen en zelf zorgen voor kwame voormalige d j nbi e pachters. 'deckgarden en deckteen' zonder korting pachtpenningene d p o . Datzelfde golk doo WINDRECHT als de schade was aangebracht 'wegens ha- Tot 1906 heeft er een windrecht bestaan. gel of wintflagen ten respecte van de vooDad e eigenaaha t d r r twee voordelen. coorngewassen vook Oo .r waeterige jaeren Hij had - aldus heden ten dage nog de Gro- muijzenverderff'n e . Voo eigenaae d r r ble- te van Dale - het monopolie om windmo- e huised l venwe n nabuurslasten, zoals lens te houden. Bovendien had hij als ei- recht van overpad e.d. genaar en/o t rechf exploitanhe g t no n da t onbelemmerdp o e toegan wine d t dn to gva DWANGMOLEN de molen. Dit betekent, dat anderen geen Een molen, die eigenaar was van een of an- hoog opschietende bomen of gebouwen dere kasteelheer of andere adellijke heer mochten hebben nabi molee di j daarm no - velt eme verpachte boerderije gronden ne n wine d e d voome vangenmolee e t r d g nwe . in de omgeving, werd meestal betiteld als

11 Beschrijving der Nederlanden

Uit het rijke aanbod van geïllustreerde boeken uit de 19e eeuw haalde de re- dacti volgende ed e bijdrage. Het boek 'Beschrijving der Nederlanden, prins van Oranje *). Zeer belangrijk door met Platen en eene Kaart' dateert van 1841 oudheden is de gemeente Burgharen, uit en werd uitgegeven door J.H. Laarmae nt dorn gelijken ee pva n dorpee naad n me n Amsterdam. Hernen en Leur bestaande. Bij Hernen ligt De provincies worden door afzonderlijk d aanzienlijou e n ee k kasteel e Leut - , be r auteurs beschreven en in het geval van Gel- staande aanj Hernen e Bi .- d ou n n ligee t derland is dit Mr. Robide van der Aa. Het zienlijk kasteel Leue t , r heefondern me t - onderstaande artikel beschrijft de dorpen scheidene romeinsche oudheden opgedol- t gebieui- he t Maan on dva Waas n i se n e l venn niee , t verr Burgharen eva n verheft verkort overgenomen. zic eenep o h n heuve lindeboomn ee l e di , Op een uur afstands van Groesbeek liggen t volbi he hoogn jki e eere staat. Horssen, beide d e vriendelijke dorpjes Heumen ne door 800 zielen bewoond, is eene heerlijk- Malden, die te zamen de gemeente Heu- heid met een fraai landhuis. De gemeente n uitmakeme n 1.00e n 0 inwoners tellen. Appeltern, ruim 2.000 zielen tellende, be- Aan dezelve paal e gemeentd t e Over-As- vat vier dorpen: Appeltern, Altforst, Al- selt, zich langs de Maas en tegenover de phen en Maas-Bommel, die allen nabij de stad Grave uitbreidende. Maas liggen en waarvan de laatste eertijds Zij beva dorpee d t n Over-Assel Nedern e t - met stedelijke regten was beschonken. Bij Asselt, met 1.400 inwoners, twee roomsche Appeltern slaa t fraaijhe t e kasteel t huihe , s kerken, en de overblijfselen van het kloos- te Appeltern, hetwel eenen va k n hoogen r Walrichte hervormdene D . hiee di , r even ouderdom en in het jaar 1686 vernieuwd is. als in geheel dit gedeelte van Gelderland Langs den Waaldijk heeft men van het wes- weinig in getal zijn, vergaderen te Over-As- telijkst gedeelte van dit arrondissement tot selt in het koor eener afgebrokene kerk, die n Nijmegeaa n achtereenvolgen- ge e d s van voren met eenen muur toegemaakt is, meenten Dreume t 1.40 Beuningen lme e 0 n Neder-Assele t n e l ondersthe n i t e gedeelte t 3.000me , Drute t 2.900me n , Ewijt me k van eenen toren, waarin de predikstoel en 1.400 en Beuningen met 1.200 ingezete- eenige banken staan, Oostwaarts van hier nen. Sommigen dezer gemeenten bestaan liggen de dorpen Balgoy en Keent, eene ge- uit twee en meerdere dorpen. Onder Wa- meente uitmakende, door rui ziele0 m40 n mel behoort Leeuwen, onder Druten bewoond. Van Balgoy bereikt men in den Deest, Afferden en Puiflijk, onder Ewijk, twintin tijdva g minute t dornhe p Wijchen, Winssen en onder Beuningen, Weurt. De hooofdplaate d s eener gemeentee d t ui e di , meeste dezer plaatsen liggen zeer schilder- dorpen Wijche Niftrin ne k bestaa doon e t r achtig, inzonderheid Leeuwen, met deszelfs 2.600 zielen bewoond wordt. Bij Wijchen fraaije hervormde koepelkerk, Druten met stern e kd slotou t welk lign ui , ee t s midden tabaksvelden, akkers, weide n prachtie n g n sierlijkee e toren oprijst, terwijl zicn haa heerenhuis, en Ewijk met de schoone heer- de hoeken kleine hangende torentjes ver- lijkheid Doddendaal. Hier heeft men nog toonen. Dit kasteel is gebouwd door Ema- overblijfsele d t oudhe en slotva s , waarvan nuel, prins van Portugal en echtgenoot van de kelder zoo groot is, dat hij wel 800 men- Emalia van Nassau, dochter van Willem I, sche bevatten.n nka .

12 Kwartierstaten gevraagd

De redactie overweegt om tegemoet te komen aan de veelgestelde vraag om af en toe een kwartierstaat te publiceren. Vandaar dat we een oproep doen aan onz voorziee t es ledekwartierstatenon n nva m no . Indien hier voldoendp eo gereageerd wordt overwege mogelijkheie d j n wi r nummepe m kwarn do ree - tierstaat te publiceren. De redactie wil zich zo veel mogelijk aan de volgende criteria houden: - de kwartierstaat moet bestaan uit minimaal 5 en maximaal 6 generaties in verbanbeschikbarde dmet e ruimte kwartierstaade - minimaa; van 75% l t moet afkomstig zijt Maanui Waaln s e kwartierstaa e d ;- t moe volledio z t - gmo gelijk zijn, dat wil zeggen vermelding van de gebruikelijke data en geen hiaten. Hiernaast moet de inzender bereid zijn om mogelijke reacties en vragen te be- antwoorden. De kwartierstaten moeten (GETYPT) worden gestuurd naar P. van Bernebeek, Zesakkerlaa Overasseln i 661, Z n5 1A t

Geldervan Jan

Molenhuis en bakhuis Hernen

Ove t Hernensrhe e molenhuis hebben novemben i e w artikern 197ee - l a 3lge schreve t maandblahe n ni d Hie Ginden e r Bergharenn rva , Herne Leurn ne , een maandblad, dat nu zijn 33e jaargang al beleeft. Van dat artikel hebben we uiteraar deln te e k gebruidoo k gemaak t schrijve volgendet he j he tbi n nva : Het huidige molenhuis - zie foto - is ge- op gelegd. bouwd in 1896. Voor die tijd stond er een De voorgevel, die op de foto duidelijk zicht- oude boerderij, nog groter dan het nieuwe baar is, bevat beneden twee zesruits schuif- huis, waarva e zeventiged n i n r jare g ramenno t vensters e bovenverdieme nd p O . - fundamenten zijg npinno gevondenk g oo zittet za r n .E twee klepraampies. Duidelijs ki een waterput. De schuur was een overblijf- te zien, dat in het midden van deze gevel t oudhe en se huiva l s maar wer n 197di 6 twee deuren boven elkaar zijn aangebracht, vervangen doo open ree n kapschuur e zijkand n taa zitte,k beteOo n r opmerkelijke bruikbaar voor het huidige loonbedrijf. hoekverzwaringen, de zogenaamde hoekli- Het molenhuis is gedekt met oud-Holland- senen. Die twee deuren boven elkaar ko- pannene s vorstpannee plaatn d I . misschien n sva me merkwaardit f no nwa g over, maar de nokvorsten, zoals de eigenlijke naam is, het is toch niet zo vreemd als men weet, dat r oorspronkelije g bakkershuin la e zoldeee d k n e roo s t kdi e wa snok d loo j p .do Bi zeen ee r zware stormt loo jareda l ds a i - nwerge d gebruikt voor opsla graann e gd va n I . leden er af gerukt. Het kwam met een top, tussen bovendeur en zadeldakje, valt enorm geraas over de pannen heen naar een rond gat op, waarin een katrol ge- beneden. Men heeft de vele kilo's lood toen plaatst kon worden om daarmee de volle maar beneden gelaten en voor andere doel- zakken naar boven te trekken. De muur einden gebruikt. Er werden vorstpannen naast de deur is wat afgeschaafd door de

13 vele zakken r lange e sdi , naar boven scho- tot 1940. In de achtergevel bevonden /ich 2 zolderribbevene D . n ware t verstevigdnwa , grote deuren met toog. De paardenstaldeur tweede docd n hi e wereldoorlog bogee ndi is dicht gemetseld,e t maa g e tood no r s gi tocg onde t no hzwar he r e gewicht door zien. In de top van de gevel zitten ook nog 2 zoda deuree d t n benede t gelihe t d nui wer - ronde ramen. getrokken de nien ne t goed meer sloten. De korenzolder deed tegelijk dienst als slaa- BAKKERI WONINE D N JI G pruimte voor de knechts. Tussen het koren In 1940 kwam de bakkerij in de woning in was er een soort cel, waar drie ledikanten de plaats van de paardenstal in de linkerge- achter elkaar konden staan. vel. Drie ramen werde gemetseln i r ne n de De meeste muren zij " steenl n boven e s n zijheetwateron r noge n ee ovee s D . nwa - de ramen en onder de windveren was sier- ven, die echter maar matig voldeed. Toch werk aangebracht. Ankers horen er ook al- stond Piet Maas er om bekend, dat hij goed lemaal bij, maar helaas geen jaarta. in r le brood afleverde. Het was echter geen won- Bij het maken van een stoep heeft indertijd der, dat hij na jaren buiten de dorpskom e familid e Maas handig gebruik gemaakt wone 195n ni 9 besloo t dor he kerp po n i t - van een halve molensteen. kegrond een woning met bakkerij en winkel Onde t voorhuirhe flinkn ee s si e kelde- ge r te bouwen. De opvolgers Maas trokken ech- bouwd. Zelf n dubbeleee s o /. . t Dezne s i e ter naar grotere bedrijven in Geldrop en groot als een derde van het woongedeelte. Loosdrech 197n i n t bakke2e t he wer n -dva De ene ruimte is bereikbaar vanuit het rijgedeelt tweedn eee e woning gebouwn de woonhuis, maar voo t anderhe r e gedeelte winkee d l bestaande werd j dbi e woonruim- voor opsla aardappelenn gva , bieten e.d. te getrokken. kan men via een buiteningang binnen ko- Loonwerker Jan Steeg, al vele jaren buur- zoaln vroeget me sda groterj rbi e boerderij- man van Maas, kwam in het molenhuis. De en vaak voor kwam, maar waar nu nog nau- oven werd gesloopruimte d n i en e kwat m welijks meer gebrui wordn kva t gemaakt. een werkplaats voor dat loonbedrijf. Goed, Jos Steeg kan er nu toch nog een voorraadje piepers kwijt. BAKHUIS De voorkamer was vanouds voorzien van In 1940 was die bakkerij in het achterhuis n grotee e schouw practim o , s i doc -e hdi gebouwd. Waar was de bakkerij vóór die sche redenen geheel verdwenen keue d -n I . tijd? ken zat een zelfde soort schouw, die eerst Iets verder naar het bos tussen molenhuis met eternietplaten was dicht gemaakt, molen e n ston bakhuisn dee 191t n I . da 5s i maar door bewoner Jan Steeg zijn vervan- vernieuwdg no geves n bakkerii e r D . e s - wa j gen door hard-grauwe stenen. De feitelijke ruimtn tigd ee t 191plan k I r . e eme da t6 s i schouw is echter verdwenen en van boven aan gebouwd, die dienst ging doen als mo- dicht gemaakt. Het lijkt meer op een in- tormaalderij. De motor kwam dus niet in ham, die toch nog iets van vroeger heeft be- de molen terecht zoals wel eens werd ver- houden. De zwarte ijzeren pot hangt er nog ondersteld en geschreven. In 1940 werd de- kettinge d n aa , maar heeft mee functie rd e ze bakkerij pakhuis voor graan e.d. Eve- nte vabloempon nee t gekregen. Maar fraas i i voren was van het plat dak nog een zadel- het wel. Op de vloer van deze keuken zijn gemaaktk da . rode d e estrikke keldee d t nui r terech- ge t In 1951 wer t pakhuidda t woninto s g ver- komen. In de gang liggen grijze plavuizen, bouwd voor molenaar Jan Maas, broer van die van een laagje parafine zijn voorzien. bakker Piet, die in dat jaar trouwde met Hier was niet alleen sprake van een maal- Riet Broeren uit een Wijchense molenaars- deri bakkerijn e jboern ee -g , no maa k oo r familie. In 1960 vertrokken zij echter ook derij, waarvoor achterhui schuun - se ge n ri naar het dorp van Hernen waar een huis brui stallinn kee warens gwa voor E . r rund- t apartme e maalderij werd gebouwe d p do vee en 2 paarden op de deel. Dat duurde DreeHernensewege e hoed d n n fe k va .

14 NIEUWSBRIEF december 1992

KOPIJ transformeerd tot een levende romeinse gemeen- schap met exposities en oude ambachten. Kopij voor numme dien5 r7 t vóó januar0 t 1 r he n i i Verder was het romeins badhuis voor deze gele- redaktiebezie d zijn e t nva . genheid 'onder stoom gebracht' waarbij de be- zoekers een kijkje werd gegund in de elkaar op- OPROEP volgende badruimteindrun ee ko z kregen ne n voor redactionele medewerkers hoe het er in die tijd daar naar toe gegaan kan hebben. Het tijdschrift Tweestromen land moet gezien wor- Tussendoo rt prachtigwerhe n i d e hotel Hövel- contactt he s al - n orgaade n tusse bestuut nhe n re mann een uitgebreide koffietafel geserveerd wel- de leden van de Historische Vereniging Tweestro- ke doo deelnemere d r zees sal r geslaagd werd menland. Gezamenlijk vormen zij de vereniging. beschouwd. Vanuit dit bestuur en die redactie wordt een op- Het bezoe prachtige Xanten d va n ki s m nwa edo roep gedaa onzn naa e lede daadwerkelijm no k iets minder geslaagd omdat een rondleiding niet medewerking te verlenen, hetzij in ons redactie- tot de mogelijkheden behoorde en we genoegen team, of door het inzenden van kopij voor het ver- moesten nemen met een korte explicatie (in het enigingsblad. duits) via de geluidsinstallatie. Uw reactie is welkom bij het redaktiesecretariaat, Daarna kon ieder op eigen gelegenheid de dom telefoon: 08892-2552 en zijn prachtige kunstschatte ogenschoun ni w of schriftelij Zesakkerslaaa kp/ , 661n5 OverZ 1A - neme ruin n mee waa k gebruioo r wern - kva d ge asselt. maakt. 17.3m O r konde0uu deelnemere nd s zichtbaar DE NAJAARSREIS 1992 voldaa thuisreie nd s aanvaarden.

Onder zeer gunstige weersomstandigheden voer- STREEKHISTORISCH MUSEUM den op 26 september twee reisbussen 85 deelne- TWEESTROMENLAND mers naar de Duitse steden Kalkar en Xanten, in het spoor van de via Romana. Nieuws uit het Streekhistorisch Museum j aankomsBi Kalkan i t r werd eers bezoen ee t - kge Nicolaikirche brachd n aa t t haaeme r beroemde Het Museu mMaasbommen i l verheugt zicn i h kunstschatten zoal t altaa sHendrihe n va r k Dou- groeiendn ee e belangstelling bezoekersaane D . - verman alsook de kruisigingsgroep waarvan een zondagmiddagentallee d p no zomers ' e n d ,e p so gedeelte in de parochiekerk van Neerbos is te- woensdagmiddagen, blijft vrijwel constant, maar rechtgekomen. er komen meer groepen op andere tijdstippen het Onze gids Frau Dahms wis boeiendp o t e wijze ed Museum bezoeken, som busladinget sme n voln !I betekenis en ook het ontstaan van de diverse bussee di n zitten natuurlijk geen bewonern sva kerkschatte gezelschat he p no p ove brengene rt . de streek maar zij zorgen wel voor inkomsten uit In Xanten werd onder deskundige leidin gidn gva - de entree. Het is trouwens toch merkwaardig dat sen een bezoek gebracht aan het regionaalmuse- vele streekbewoners nauwelijks iets van het be- t zijnme , zeeum r overzichtelijke opstellinn gva staan van het Museum afweten, ondanks de arti- voorwerpe romeinse d n tije d va t enui bezetting kele regelmatie ndi pere d sgn i verschijnen . Maar welke zijn opgegraven alsook de daar opgestelde als zo'n streekbewone f bewoonsteo r t Musehe r - maquettes welke een beeld geven van de diverse um bezoekt is hij of zij bijna altijd vol lof en neemt bouwvormen van de dom welke aan de huidige zich voor vriende kennissen ne bewegene t k noo zijn voorafgegaan. een bezoe brengene kt . Ook het archeologisch park werd met veel be- In het Museum is een grote verbetering aange- langstelling bezocht. Een bijkomstige attractie bracht. De zaal met ambachten op de beneden- was het op die dag gehouden zogenaamde 'Rö- verdieping heeft een nieuw plafond en nieuwe, ui- merfest' wat inhield dat het park deze dag was ge- teraard betere, verlichting gekregen t oudHe . e Opname museum Tweestromenland, origineeloud buffet, eind vorige eeuw. (Collectie lam. Kamerman, Wijchen) plafond, en de verlichting, was nog in de staat zo- streek benedenverdiepine d p .O vere d -n da r e gs i als wij die aantroffen toen het gebouw werd be- nieuwde expositi oudn everdweneva n ee n Maas trokken. Direct nadat de nodige subsidies waren en Waalse ambachten . veeagra k Daad oo lou -s ri toegezeg renovatide d wer t dme e begonnene Di . risch gereedschap te zien. Ten slotte is er de 'ge- is nu onlangs voltooid. Er werd van de gelegen- vangenis grote d t e plaquettme ' Maan eva n se heid gebruik gemaak - presentatie d t am e d n eva Waal, de grote mammoethkop, en nog vele bo- bachten te verbeteren. demvondsten uit de Romeinse tijd en daarvoor. Er zijn natuurlijk ook plannen voor de nabije toe- Het Museum is deze winter open elke zondagmid- subsidiet me k nieuwn komstoo ,ee , is er .E diapro - 14.0n va t 17.0 0g to 0da uur ben .hartU n va t e wel- jector met de mogelijkheid van overvloeiing aan- kom. Tot ziens in het Museum. geschaft t nieuwda j Bi .e apparaat hoort natuurlijk nieun ee w diaklankbeeld. Daa- ge rn wordaa u n t SPIEKER werkt. Het is wel zo dat een klankbeeld met over- vloeiing oudmoeilijket he t e apparaatme s ri . Dhr. Alkemade, Ewijk: zeepspuit (klysma). Een ander project is de renovatie van het plafond Fam. Arts, Wijchen: div. portemonnaie's, porte- en de verlichting van de andere, kleinere, zaal op feuille, tabaksdoos, sigarenetui, knoopsgaten- de benedenverdieping. Dit moet echter nog enige schaartje, stropdas, kerkboeken, glaswerk. tijd wachten. Dhr. P. van Bernebeek, Overasselt: 3-delig heren- Wat is er momenteel in het Museum te zien? Aller- kostuum, slobkousen, bretels, d-hoeden, div- .ac eers kleinn ee t e maar, letterlij figuurlijkn ke , fijne cessoires. t expositiMuseum he t bezi n kanhe n va t e va ui .t Mevr. Boot, Wamel: 3-delig herenkostuum, bruine grote d interieun d r Daee ee zaaOu t ns i t ui me rl damesjurk, d-blauwe herenregenjas; 30er-jaren, Maa Waaln andere se d n I . e grot- bo ee zaad p o l 5 herenhoeden, 1 veelkleurige veren dameshoed, venverdieping wordt half december een kerstex- div. fournituren, citybag, blokje als hulpmiddel positie ingerich t veleme t , voo meeste rd e streek- voo t makerhe picpac-knopen n nva . bewoner g onbekendeno s , oude e d foto' t ui s Mevr. Borsten, Wijchen: nachtjapon en stopei. Mevr. Corbesir-Kocken, Oss: nachtjapon. van Heiningen Damianusgilde, Niftrik: gildecap kepin ee e STOOMTRAM DEEL l Johan van Os 1984 n Dijkva Dhr,. G Niftrik. : streekdrachtfoto's- d , MAAS EN WAALS WOORDENBOEK Johan van hoedjes, rouwvoile met kant, 2 damestasjes en 198s O 0 div. d-handschoenen. HORSSEN 198Johas O 7n nva Mevr. v. Haren, Overasselt: rok, pellerine, jak en Aanbiedingen met vraagprijs aan het secretariaat kapothoedje (streekdracht), kant; bruin. tel. 08894-16247 Fam. v.d. Heuvel, Dreumel: slobkousen. Mevr. P. de Jong, Deest: 2 damesnachtjakjes, 2 BESTELLINGEN BOEKWERKEN kindersloopjes. Mevr. A. Kamerman, Wijchen: diverse fournituren. Naast de normale Tweestromenlanduitgaven (zie Mevr. Kuipers, Beneden Leeuwen: gebreid baby- binnenzijde omslag) ondezijk noo r dezelfde voor- truitje. waarden te bestellen: NN.: collectie kranten. H.J. van Capelleveen en DJ.K. Zweers: Mevr. J. Pompen-Sas, Wamel: bewerkt tulen V- GESCHIEDENIS EN BOUW VAN DE KERK TE hals kraagje, div. fournituren, 1 grove en 1 fijne LEUR f 15,-, excl.porti. zeef voor meel/bloem. F.A.C. Haans en C.J. B. P. Frank Dhr. W. van Swam, Boven Leeuwen: gummie he- MONUMENTENBOEK GEMEENTE WIJCHEN renboord. voor leden f 21,50 niet-leden f 24,-excl. porti Mevr . P Visschers-va. n Orsouw, Beneden Ton Hilberink Leeuwen: div. stoffen, (voo e sectid r e Streek- C Y CLL l. geschiedenis van de familie. Burger dracht en Mode). 1840-1945 (over Maas en Waal) Welie-Sasn Mevrva . L . , Dreumel: div. kragen ne Voor leden f 32,- niet-leden f 34,50 excl. porti. manchetten o.a. gebreid. Allen hartelijk dank! CONTRIBUTIE/LIDMAATSCHAP Wanneer u ook iets heeft voor het museum of streekdocumentatie- centrum, laat het ons weten. Voor het betalen van uw lidmaatschapsbijdrage Wies Berris-Visschers, over 199 3bijgevoegde verzoeked n va U - j newi ac tel. 08894-17461, 08894-16247, 08879-1535. ceptgirokaart gebrui vóómakel ke t apriwe r 1 n ne l a.s t bespaarveen Di . da l s wer on kunnen t ke n LEDENADMINISTRATIE ook wij weer aan onze verplichtingen voldoen. Verenigingen waarmee wij een ruilabonnement Na het verlies van mevr. Van Oijen hebben we ons hebben kunnen deze kaart als niet geschreven lid de heer MARTIEN VAN DER PUTTEN, Bene- beschouwen lidmaatschapsbijdragn hu e di j Zi . e den-Leeuwen, bereid gevonden de verzorging over 199 nieg 2no t hebben voldaan kunnet ndi va administratie nd ledenbestant he n eva zicp do h nog doen tot 31 december. te nemen. Voor aanmeldin nieuwn gva e lidmaat- Daarna wordt aangenomen dat men geen prijs schappen en afmelding kunt U bij hem terecht, meer stelt op het lidmaatschap. terwijl de acceptgiro's nog aan de penningmees- Ledenadministratie/penningmeester ter gericht blijven vroegert .He e antwoordnummer (9319 Druten) is per 31 december opgeheven. Het GENEALOGISCH NIEUWS adres ledenadministratie is vanaf heden: Op zaterda aprig3 Gelderse 7 l 199e d - l 3eGe za LEDENADMINISTRATIE TWEESTROMENLAND nealogische contactdag worden gehouden in het BEGON IASTRAAT 22 Motel Van der Valk in Tiel. De organisatie wordt 6658 EB BENEDEN-LEEUWEN gedaan door N.G.V. afd. Gelderland in samenwer- (Tel.:08879-4336) king met haar afdelingen Achterhoek, Betuwe, Kwartie Nijmegen va r werkgroepee d n ne n Maas Adreswijzigingen alsook onvolkomenheden i n en Waalse Geslachten, Veluwse Geslachten ne adressering van het tijdschrift gelieve U van bo- Familie- en Boerderijgeschiedenis in Oost Gel- venstaand adres doo gevee t r n zowel schriftelijk derland. telefonischs al . De deelname voor deze dag bedraagt f 5,- is bij entree te voldoen. U wordt verzocht (niet ver- GEZOCHT plicht) een aanmeldingsformulier te gebruiken dat verkregen kan worden bij de werkgroep Maas en Op verzoek van enkele leden zijn wij op zoek Waalse Geslachten, p.a. Zwanensingel 259, 6601 naar: GK Wijchen. tel. 08894-16247. BATENBURG EEUWENLANG TWISTAPPEL H. reeds in de eerste helft van de vorige eeuw en STREEKDOCUMENTATIECENTRUM bezil haaa n i rt gegeven rijkn seee bron voor de geschiedenis van het gebied waarin we Het documentatiecentru mgeslotes i vrijdap no g1 wonen. aantan Ee l jaren geleden heefn me t en zaterdag 2 januari. De eerstvolgende weekein- de waarde hiervan ingezie besloten ne e nd de-openstelling is op 5 en 6 februari 1993. oudste (namelij 1832n va )e kbetedi r toegan- kelijk te maken door ze te publiceren in TABAKSPIJPENNIJVERHEID IN GORINCHEM Kadastrale Atlassen. Daarvoor is in 1986 de Stichting Werkgroep Kadastrale Atlas Gelder- De Pijpelogische Kring Nederland groen ,ee p his- land 183 starn 2va t gegaan. Meerdere atlas- toric kleipijpverzamelaarsn e i seri,n heefhu e n i t sen zijn inmiddels klaar gekomen zoals bij- monografieën over produktiecentra van rookpij- voorbeeld die van Arnhem, Renkum, Wage- t boehe kn 'Tabakspijpennijverheipe Gorinn di - ningen, Doesburg, Elden etc. De atlassen van chem: een inventarisatie van de pijpenmakers en Ubbergen en Nijmegen, Hatert en Neerbosch hun produkten gedurende een periode van 200 zijn nu in voorbereiding. jaar', geschreve r Meulende nn doova , . J.PJ r . Voor het Land van Maas en Waal is reeds veel Brinkerink en P. von Hout, uitgegeven. schrijfwerk verricht. De Oudst Aanwijzende Nhoofdstukkee ad handelee ndi - n op ove e d r Tafels (OAT) zijn overgeschreven, waaruit we koms neergann e t pijpenmakerijee d n gva e d n ne met hulp van leden van Tweestromenland een pottenbakkers tabakspijpenmakersgildn -e e komt Naamlijs Eigenaren tva n willen samenstellen. e d n va e aa hanwe e narchivalid n n e d l va we t ahe Deze dokumenten zijn voot Maahe rn e s afzonderlijke pijpenmakers aan de orde. In deze Waalse gebied in de laatste wereldoorlog opsomming komen interessantet detailhe n saa verloren gegaan t behulhopee me W . e pnz lich worden te n veel name stadgenoten nva n ver- van de computer weer samen te stellen. Maar meld. De grote diversiteit in merken en versie- daarnaast is er nog veel werk te verzetten in ringsmotieve e pijped vanae p no di f 163t to 0 het tekene bijbehorende d n nva e kadastrale 1830 werden geproduceer hane dd n zijdn va naa kaarten. meer dan 800 afbeeldingen weergegeven. Voor We zoeken daarom tekenaars vrijwillip o e ,di - deze inventarisati gebruies i k gemaak maten tva - ge basis een of meer kaarten willen overteke- riaal verworven door archeologische opgravingen nen. Wee iemanU t f voeldo zelU t f ervoor en pijpen uit diverse collecties. Aan het bakpro- hieri bijdragn nee leverene t kunn zic,da U t h ces en bedrijfsaardewerk van de pijpenmaker wenden tot de voorzitter of tot een der leden nodige wordd k etoo aandacht besteed. van de topografische atlas van Tweestromen- Het boe voorzies k i volgend e d n nva e bijlagen: land. Als lid van de Kadastrale Atlas Gelder- tijdsord pijpenmakerse d n eva , merkenlijst, naam- land sta ik eveneens klaar om met bereidwilli- lijst van ingeschreven (m/v) in de pijpenmakerij en ge overlen i tredenge t . de dekens van het gilde. De registers op pertoc u l mooMaan i -zo h we t e n is w e zij He s nal soonsname merken ne n make t boenhe k beter Waal deze kaarten met bijbehorende gege- toegankelijk waardoor sne gewenste d l e informa- vens ook beschikbaar hadden en de toestand tie opgezocht kan worden. van nu zouden kunnen vergelijken met die van 1832, weten wie er toen in dat huis Uitgegeven door de Pijpelogische Kring Neder- woonde, weten welke grond van overgrootva- land, Utrechtse Jaagpad 115,2314 AT Leiden. derwas ertoee ,wi n veel grond bezat enz. enz. ISBN 90-801138-1-6. Oplag 0 exemplaren30 e voor e willen s i r on .ne zettew s al e nn d ka t Da Winkelprijs f 28,50. knelpunte lossene t p no . Contactadressen Tweestromenland: DE KADASTRALE ATLA 183N K SVA 2 OO VOO LANT MAAN RHE DWAALVA N SE ? W.M.G. Arts, secr. Door de Dienst van het Kadaster en de Openbare Registers worden alle eigendoms Zwanensingel 259 verhoudinge ieden nva r stukje - gronNe n di 6601 GKWijchen derland vastgelegd. Deze Dienst werkte Tel.: 08894-16246 bestuur historischede Het van verenigingen streekmuseumhet Tweestromenland wenst haar leden een voorspoedig 1993. Overzichtsfoto linksbovenmet molenhuis,het middenhet voormaligein het bakhuis rechtsen de molen. Opname: 20-6-1951. Nu de bloemisterij van Hans en Hennie van overleden 23 december 1885, werd de op- Kerkhof. In 1973 werd ook met deze maal- volger. derij gestopt. Bakker weg, molenaar weg. Hun zoon, de bij velen nog bekende en De woninMaa n t oudJa he n s- e g va bakhui s breed gesnorde en van alle markten thuis - werd overgenomen door Wim Steeg uit zijnde George Maas zorgde voor het derde n loonwerkeree Leur k oo , . Intussej hi s i n molenaarsgeslach Maan tva Hernen n si j .Hi overleden, het loonbedrijf is gestopt en wo- werd daar geboren op 16 augustus 1875 en zijn nva kinderen2 g no r e .n ne overleed 15 februari 1951. Hij trouwd t Mari 190n ei me . Reijs3a A - ge , BEWONERS VAN HET MOLENHUIS boren in Niftrik op 29 januari 1880 en over- De oudste bewoner, die wij vonden (zie ar- lede l novembe p no r Hernen195n i 7 . tikel hiervoor) was dus Hendr. Janssen de Hun zoons Piet en Jan splitsten het bedrijf Wilt sinds 1766. Hoe lang hij er woonde, in een maalderij voor Jan en een bakkerij werd niet vermeld moetee .W n overstappen voor Piet, getrouwd met Berta Janssen van naar 1810 voor de komst van de Maasfami- Leurse d e Flerdewonen Ja Pie n n e ntVa . lie. beide vrouwen nog in Wijchen. Ene Jan Maas - geboren in 1768 in Herpen, Ne Maasperiodd a en Steeg kwaJa s ,mdu overlede n 184i n n Herne0i - ngetrouw d getrouwd met Mien van Merwijk, daar wo- t Wilhelminme Mullekomn ava , gebore0 n1 n 198nenI 6. bouwde n nieuee j wnzi huis april 1775 in Deest, overleden 23 april 185 e Meerenburg8d n aa . Zoo s SteegnJo e di , in Hernen, huurd molet e 181n ed i he 0 n ne trouwde met José Kersten uit Bergharen, molenhuis, waarschijnlijk ook wat gron dkinderen erhu n e wone, n n Ja nu Iri n r se ne bij. maaopvolginn jonaa e t r p g zijo no ne gt Zoon Peeter Maas - geboren 4 mei 1818 en liggine d denkens i l ga achteran r E . ve n e f overlede januarn2 i 190 getrouw- 4 d metja- van de bebouwde kom, zij hebben het er coba M. Ponjé, geboren 25 juli 1839 en best naar hun zin in deze onvolprezen

15 prachtige omgeving. iedere weelaan e wiekee e vla d t kd gui n t statigEnhe e molenhui oves- jaa0 4 r 10 r draaie n maalne r korene t j genieHi . r e t gebleves i - jaad doon rou n e gemeente rd e met volle teugen en iedereen is er welkom Wijchen op de gemeentelijke monumen- en geeft hij uitleg over de molen. Een be- tenlijst geplaatst. zoekje, ook met groepen, waard. En op de molen steekt de nieuwe molenaar Een volgende keer komt de beschrijving Tjarke Schober n Westfrieee , n oorva s - over het Hernense Meer daar vlak in de sprong, maar wonend Arnhemn i e , bijna buurt.

JohanOs van Maa Waan se l medisc) h1 De vroegste gezondheidszorgers in onze streek (1619-1795)

Het is niet zo makkelijk een beeld te krijgen van de vroegste medische zorg in het Land van Maas en Waal en het Rijk van Nijmegen West. Waarschijnlijk zijn er sinds de middeleeuwen hier en daar al chirurgijns in actie geweest: veredel- de barbiers die met hun scheermes ook zweren en wonden wisten te behande- len, maar van echte, academisch gevormde artsen - zogenaamde medicinae doctores - horen we pas tegen het eind van de 18e eeuw. BEROEMDHEID IN HORSSEN XXXVII / D. FRANCISCVS / DIEPEN- Een grote uitzondering is de raadselachtige BROECK MEDICUS ET ASTROLOGVS domine Horssenn eva , Franciscus Diepen- GELE / BRIS. DEO ANIMAM / LOCVLO broeck predikans .Al t bediend zijj ehi n klei- OSSA DEDIT. ne kerkelijke gemeente van 1619 tot 1656: In hedendaags Nederlands vertaald, staat liefst 37 jaar, wat op zichzelf al een opmer- ongeveer e r dit: kelijk feit moet worden genoemd. Maar nog HEIW U L VERWACH , JEHOVATIK N I . veel merkwaardiger is dat de trouwe Hors- HET JAAR DES HEREN 1656 HEEFT IN sense dominee door zijn tijdgenoten blijk- D7 E3 LEEFTIJA JAA1 N 7 N N RE DVA baar werd beschouw n 'beroemee s al d d JAA HEILIGN RVA E DIENST D(ominus) medicus en sterrenkundige'. Zo wordt hij FRANCISCUS DIEPENBROECK - BE- t nageslachalthanhe n saa t voorgestelp do ROEMD MEDICUS EN STERRENKUNDI- zij nmide d grafsteen n i - f 191n i o j e 1bi di , GE - ZIJN ZIEL AAN GOD EN ZIJN GE- deleeuwse parochieker Horssen kva e d n i BEENTE AAN DEZE PLEK GEGEVEN. gron teruggevondes di toee di overs ni n ne - Het is een mooie en intrigerende tekst. Een gebracht naa hervormde rd e kerk, waaj rhi beroemd medicu n sterrenkundige s n i e links van de preekstoel een plaats kreeg te- Horssen! Waaraan dankte hij zijn roem? sluitingswande d n ge . Wat heeft hij op medisch en sterrenkundig Het grafschrift op deze zeldzame steen is in gebied gepresteerd t moete?Wa dene nw - het Latijn gesteld en luidt als volgt: combinatie d ken nva e medicijne stern ne - SALVTEM TVAM EXPECTO / IEHOVAH renkunde? // A°. DOMINI. M.DC.LVI / AETATI St dusvee annaleto Nergend k i n i r b nhe s SVAE. LXXI. ET / SACRI MINISTERII. van de wetenschapsgeschiedenis de naam

16 Niftrik stee l aantaghe l dode l meento n rda 200% bove t gemiddeldenhe . 2)In Afleiden kreeg pastoo t Haafjaan he rVa n i f178 1 32 parochiane begravene nt t hoogsthe : e aan- tal in 52 jaar pastoraat. 3) Het lijkt er op dat de Drutense dokter in dagee di ongeveeo n/. r heel Maa Waan se e t l ver/orgen had. Hij was althans, /.o wordt er m gezegdvahe n , niet allee n Druteni n , maa verscheidn 'i r e dorpen' - actiefNa ) 4 . dere gegevens over . J.Bdr . Gerards/.oon var Horsnde t ontbreken mij houk I . e dm graag aanbevolen onder andere voor gene- alogische inlichtingen omtrent de/.e man en /eke k voooo r r berichten over /ijn studie, ambtsperiode en werk/aamheden.

VROEDMEESTER BEKEERD Het is onwaarschijnlijk dat dokter Van der Horst de gezondheidszorg voor Maas en Waal heel alleen gedragen heeft medin Ee . - cinae doctor was een hoge piet, geleerd, doorknee theorie d n zijdn i neva vak, maar in de vaak bloederige praktijk van alledag niet zo handig. Doorgaans beperkte hij zijn bemoeieni t stellen ziekhe ee t t nto e me s Foto: Collectie H.f.Cappelleveen,van Leur. vae diagnos nd t voorschrijve he n e e n nva Franciscus Diepenhroeck terug kunnen therapiee d t eigenlijkHe . e werk lieovej thi r vinden. Mocht iemand iets meer over hem aan de chirurgijn, die aderlatingen toepas- weten, dan zou ik daarvan graag op de te, lavementen zette, wonden schoonmaak- hoogte gesteld worden. Zelf blijondek i f r te, verbanden legde, gebroken botten de D ook alle registers na/.oeken. spalkte, kortom alles uitvoerde wat de dok- tezijn i r n wijsheid nodig achtte chirure D . - DE RODE LOOP gijn was de knecht van de dokter, zij het e tweedD n Maaei artn e Waae s- di s op l niet bij hem in dienst. duiktn i n Druten i l , n we treffe aa n e e , w n Een chirurgij geed ha nn academisch- op e de jaren '70 en '80 van de 18e eeuw. Hij leiding. Net als een schoolmeester leerde heet J.B. Gerards/oo r Horsde n n e t va n hij zijn vak van een oudere, ervaren voor- voer titee td l dokter (medicinae doctor)j Hi . ganger die hem na een proeftijd als leerling - mogelijmoe s du t Harderwijn ki k- medi - en ge/el de titel heelmeester kon verlenen. cijnen gestudeerd hebben. Vermoedelijk is Naas e heelkundd t e beoefenden veel chi- hij doo t Maahe r Waalsn se e arnbtsbestuur rurgijnverloskunde d k oo s zodanis al n ee g aangesteld als geneesheer. voerden /ij de titel vroedmeester, eveneens Van dokter Van der Horst weten we dal hij in de praktijk verkregen. We zien de titels met grote voortvarendheid optrad, toen in heel vroedmeesten e - veelvuldik oo n da r g de jaren 1779-1783 o.a. in Keent, Altfbrst, samengaan. Balgoy, Niftrik, Bergharen, Beuningen, Ook cle Drutense dokter Van der Horst Ewijk, Winssen, Horsse n Afferdee n e d n t dagelijkwerhe n di s werk vermoedelijk bij- /.ogenaamde rode loop uitbrak: een be- gestaan doo n heel ee n rvroedmeester e - , smettelijke /.iekte (dysenterie) die in on/e daartoe di e officieel door ambtma jonn ne - streek tientallen mensenlevens kostte. In kers was benoemd. In 1783 immers horen

17 w'Vroedmeestee ed ietn sva r deses Ambts': Theodorus Eisenn geboortva , n ee e een zekere Gerardis Johannes Bodenstaf. Leeuwenaar, weten we heel wat meer en op Net als Van der Horst woonde Bodensta volgendfn i nee hoo m n i he k pi e bijdrage terug Druten en hoewel hij in onze bron enkel komene t Eise. Dr . omstreeks ni e d sn i 1774, vroedmeester wordt genoemd, ligt het voor 18e eeuw dus, geboren als zoon van Peter eerste d p eo j plaat hane hi d t dsda volleerd Eisen en Willemina van Elk in Leeuwen. Hij chirurgijn, en dus heelmeester, is geweest. komt al in 1816 als 'medecijn Docter' voor De katholieke Brabander Bodenstaf, wel inwonerslijsn - ee p o Druten daas va i t n rne licht afkomstig uit Ravenstein, ging op 28 op 20 april 1834 overleden. 7) Hoogstwaar- december 1703 protestantse oved t to r - ere e eerstschijnlijd j n langhi e s i ke tije d ligie, deed belijdeni lien se t zich inschrijven enige arts geweest die Maas en Waal zelf als lidmaat van de Hervormde Gemeente heeft voortgebracht, maar zijn werkzaam- Druten aantekeninn Ee . toenmalie d n gva - heid valt volledig in de 19e eeuw en komt ge Drutense dominee Albertus J. Gobelius daarom later aan de orde. Schadd heeft deze gebeurtenis kleurrijk vastgelegd: ACHTERSTANDIG SALARIS 'Op den 28 December heeft Gerardus Jo- Nog in de 18e eeuw - namelijk in het jaar hannes Bodenstaf, Vroedmeester deses 1782 - heeft het Maas en Waalse ambtsbe- Ambts, belijdenis gedaen van den Gods- stuur naas 'centralee d t ' vroedmeeste- Bo r diens r Hervormdende t . Sijnde uij t Paus' t - denstaf voor een aantal combinaties van dom tot ons overgekomen.' 5) dorpen enkele vroedvrouwen aangesteld, moeilijl a t onzziee n Id she lva n eki levende bepaalde- n gronp er ee o n - n de ee va j di ,bi medemensen te kij- ken, de ziel van vroed- kende vroedmeester genoten opleiding - de meester Bodenstaf zulle e maaw n r hele- vroegere baaksters moesten gaan vervan- maa t rusme lt laten t zijnDa . bekering door officieen voo ee n wern e k - n rhu ksa oo l ge opportunisme werd ingegeven, valt nooie t laris ontvingen dezen Eé . r vroedvrouwes ni bewijzen, maar denkbaar is het wel. Ambt- ons met name bekend. man en jonkers waren protestant en de Het was Johanna Thai. In de jaren kleine krin hervormden gva Maan ni n e s 1817-1818 woonde zij - als bejaarde - ook al Waa politied ha l economiscn ke mache hd t wee n Druteni rs al n 178i 2 s , maawa j zi r in handen. Wild heeln eee vroedmeesn e - - vroedvrouw aangesteld voo e dorped r n r daarite n klandizit he es krijgenwa n da , Dreumel en Wamel op een jaarsalaris van lidmaatschap van de Hervormde Kerk bijna 100 gulde t doo dorpene da rdi n zelf moest een vereiste. Vrouwen van dominees, worden opgebracht jaa5 3 rzo'a nonge N . - schoolmeesters en belastinggaarders zou- twijfeld trouwe dienst, waarvat he j zi n den aan hun kraambed niet gauw een grootste deeveek Dreumen oo li l- Wa f o l roomse vroedmeeste- r toelatenka e d n E . mel zal hebben gewoond, moest zij zich op tholieke klanten kwamen toch wel. haar oude dag bij de overheid beklagen over het feit dat genoemd salaris haar al OPVOLGERS sinds 1810 niet mee uitbetaalds rwa haan I . r Als 'ambtsdokter', gevestig e t Drutend , klaagbrief, geschreve n ondertekene n d n ee f t nier Horso schijnde l me t a n - t Va t door haar lasthebber W.A.F. Zanders, wijst 'tussenligger' - opgevolgd te zijn door ene Johanna Thai erop: . HuijgensJ . dr 1 gevak 3 .el p Dezo n li s ei - 'dat (zij) doo e tegenwoordigd r e bezwa- december 1807 in Druten gepatenteerd als rende omstandigheden, waarin de inge- medicinae docto zijn e rn patent (zeg maar zetenen van het ambt Maas en Waal 'vergunning') werd op 31 december 1808 doo Watervloee d r afgelopen de n dva n jaan ee r wee t verlengd k oveme r Oo r ) 6 . Zomer (1817) zijn geraakt, bijna geene Huijgen vooj rese mi rd s si t niets bekend. verdienste heeft'; Over de eventueel derde dokter die in Dru- - dat zij bovendien 'aan de geringste klasse ten en omstreken werkzaam is geweest, van menschen voor niet moet bedienen';

18 j 'bi zi t jtractemen t gemida da n - sva p o t schuldigd van volksopruierij, omdat hij het haar jaren e reeddi , s verre gevorderd katholieke, 'Belgischgezinde' dagblae 'D d zijn, gebrek moet lijden dezn i n ee ,dur e Noord-Brabanter' las. Gearresteerd en in tijden zict noodighhe t levensondereto - Nijmegen opgesloten, kwa e Wamelsmd e houd niet kan bezorgen'. heel- en vroedmeester na uitgebreid ver- 'Met gepaste eerbied' vraagt Johanna dus hoo boezeee n t r staava e rk t n 'ees nal nma van overheidsweg gemeentebestue d n eaa - beperkte redeneerkundige zielsvermogens; Dreumen va n Wamen re e l nodige 'd l - eor dommen (-ee ) , onvoorzigtige, niet zelden ders stellee t ' haam no r 'het achterstandige met drank rijkelijk besproeiden wauwelaar, tractement' alsnoe kerent t gui . Ovee d r zonder eenige algemeen wekkend- in e klacht van de bejaarde, kennelijk onge- vloed'. 10) Hij kon gerust weer losgelaten trouwde dame wordt door verschillende in- worden. stantie looe 181d n nodigpn e sva i 8 d e cor- Wat zijn verloskundige kwaliteitek oo n respondentie gevoerd en het resultaat is dat waard waren ieden i , r geval moest Johanna Johanna de helft toegekend krijgt van het Tha tijdeNaessenten i van regelmatisnog g bedrag dat zij over de jaren 1811-1817 van van Druten naar Wamel of Dreumel om be- Dreume n Wamee l l tegoedn i heeft 0 35 : vallinge doene nt . Lang niet iedere kraam- plaats van 700 gulden. Zij werd met andere vrouw wilde de wauwelaar aan haar bed woorden teruggezet op eenjaarsalaris van hebben. De Maas en Waalse hoofdschout, 50 gulden, ƒ 25,- voor rekening van Dreu- smoesjee Ott Randwijckd n t ova me sm na , mel en ƒ 25,- voor rekening van Wamel. De va e twend e dorpsburgemeesterk oo n da s e beidd rede e edi ndorpsburgemeester s gee nt geva genoegenhe d l onderha j Hi . - daarvoor verzinnen, wordt gezocht in het zocht en vastgesteld dat Johanna Thai in feit 'dat er thans een vroedmeester bestaat, 1782 inderdaad wettig door de toenmalige die door de Dorpen word gesalarieerd en overheid was aangesteld en dat zij 'zoowel Vroedvroue d w alzoo minder noodzakelijk voor als na den Jaare 1810 haar functies vlij- is'. tig (had) waargenomen'. De 'latere aanstel- ling van een Vroedmeester, zoo die al wet- MET DRANK BESPROEIDE tig is geschied', kon volgens Van Randwijck WAUWELAAR geen reden oplevere t traktemenhe m no t Wie er met deze vroedmeester wordt be- van de vroedvrouw te korten. Hij eiste dan doeld, blijkt uit de aangehaalde correspon gemeentebesturee d t da - k oo Wamen nva l dentie niet t moeHe . t haas Hendricul we t s en Dreumel het besluit tot salarisverlaging Antonius Naessens geweese w e twi zijnn va , zouden herzien. Wat daar van terechtgeko- j omstreekwetehi t nda s 177 Maassluin 6i s nen is, heb ik nog niet kunnen achterhalen. geboren was en dat hij zich in 1818 of eer- der als heel- en vroedmeester in Wamel ge- DOKTER AAN DE MOFFENWAAI vestigd had n 181I . 8 verrich Wamen i j hi t l J.B. Gerardszoon van der Horst, Gerardis over het eerste kwartaal 8, over het tweede Johannes Bodenstaf en Johanna Thai zijn 15 en over het derde kwartaal zelfs 60 koe- de enigen van wie we tot dusver met zeker- pokinentingen: allemaal gratis. En het hielp heid weten dat zij al in de 18e eeuw een of- nog ook, want volgens Naessens' opgave ficiële aanstelling kregee Maad n n e i sn heef kinderziekte d t epokke- nzic- h gedu- Waalse gezondheidszorg. Maar in 1795 had rende de eerstgenoemde twee kwartalen bij Ewijn i medicina n zick kee hoo e docto- rge niemand voorgedaan. 9) vestigd, mogelijk aangesteld door de over- Of Naessen vroedmeestes sal goeo z dk roo t RijNijmegenn heihe kva n di aanwee D . - was en Johanna Thai dus nergens meer aan zighei dezn dva e Ewijkse art - sF.C . Krott te pas hoefde te komen, is maar de vraag. In geheten - blijkt uit een koopakte van 12 no- 1831 ten tijde van de Belgische Opstand te- vember 1795, die zich bevindt in het Rent- n Willege - wer m I j doo d hi e Wamels d r e meestersarchie- ge Koolwijkn p Va fO ) 12 . burgemeester mr. G.A.F. Meijnhardt be- noemde datum namelijk droe t echtghe -

19 paar Reijnier Verhaa n Hendrine f a Hen- gekocht voor geldbeleggin t vervolhe m g-o n 160drikva 0m guldes so voo n e d ee nr gen e verpachtent s . Daarmee opend. dr e hofstede in eigendom over 'aan Med: Doc -dokter n lange d va Krot j n eri onzn si da t e r F.Cto . Krot Sibilln e t a Jansse . (echtenEl - praktijkjaren hu looe d n streepn va i e kndi lieden), med Ewije t k woonagtig'. landerijen aankochten voor hun oude dag Dokter Krot zijn e t n Sibilla woonden toen en hun nageslacht. Het is een traditie ge- kunne e Ewijn w i l n s moeilija ke ns on du k worden onde geneesherene rd . voorstellen dat de geneesheer daar ook niet zijn praktijk uitoefende: hij zal wel niet tus- BOOMGAARDEN EN VISRECHTEN n Ewij se Nijmegen e k n hee ween ne - ge r De Drutense dokter Theodorus Eises nwa pendeld hebben .Ewij n Blijkbaai j khi d ha r in het bezit van landerijen, zijn latere ambt- omstreken e genoek noo g verdien zicm do h en plaatsgenoo . Frederidr t k Deele- be n een tweede of althans een andere woning hoorde zelfs tot de grootgrondbezitters van aan te schaffen. Het ging trouwens niet om eerste d Maan i e t Waaln helfsto e n n va tE . een simpele burgerwoning, maar om een onze eeuw toe hebben bijvoorbeeld de complete hoeve, die in de (helaas zwaar be- Leeuwense artse Haagen Winse nVa d n ne - schadigde) akte omstandig beschreven sense dokte SonnavillDe r e gronen d wordt: boomgaarden aangekocht e wetend n i , - 1. 'Een Hofstede bestaande in Huijs, Hof, schap dat niet al hun zonen emplooi zou- (Boomgaard?), Bakhuij n anee s x Weij- kunnen de n vinde gezondheidszorge d n i . lan Oudn dva s genaamd Moffen Weijdj- Maa dokten ree r die, zoals Krott, visrechten en, Palende Oos Heen Doddenn tde rva - kocht, ben ik nog niet tegengekomen. Hij daal, West Gijsbert Meijer, Zuij Diee d - moest die rechten overigens delen met de pe Straat en Noord den Band=Dijk, heb- baronnen van De Doddendaal. Op aanwij- bend t perceeedi t regVisserin he l tva n i j zing van Ferdinand van Koolwijk, afstam- den zoogenaamde Moffe Waaij aan de melinDoddendaalse d n gva e rentmeesters, Zuijd zijde, zijnden ongeveer de helf e waatd vak ii n waab he r dokter Krott mocht gem. Waaij met den Heer van den Dod- gaan visse waaraan ne zijk noo hofstede dendaal gemeen, zijnde zoo groot en gelege hogn wasee et mat ,me waar n eva - Kleij hetzelvs nal zijnn ei e respectiv- ebe schijnlijkheid kunnen lokaliseren. palingen onder Ewijk Rijks gelegen is.' De oude boeren van Ewijk, verzekerde Fer- 2. 'Eenen Uijterwaard, van ouds genaamd dinand mij, noemde doorbraakkole nd j kbi Kleijnen de n Molenaars WVaerd, groot het vroegere Veerhuis de Moffenwaai. Dat ongeveer eene Mergen vier Hond, edog die curieuze naam iets met Duitsers te ma- grooo zo Kleijn e t dezelvs nal Zijnn ei e ken heeft, lijkt onwaarschijnlijk. Mof is vol- Respectieve Voire bepalingenn ne , mede gewestelijkn ee gen Daln k sVa eoo e bena- onder Ewijk voorn, gelegen is, doende ming voor de groenvink. Misschien huisden dit parceel in d'ordinaire verponding er vissen in de waai en vinken in de aan- (grondbelasting) 's Jaars twee Gulden en grenzende bosjes. De oorsprong van de Zeven Déniers, palende oost Dominicus naam Moffenwaai ligt in nog diepere duis- Huijberts (Verploegen), West Christiaan ternis dan de praktijk die dr. F.C. Krott Huijberts (Verploegen), Zuijden de n tweehonderd jaar geleden in Ewijk heeft Band Dijk en Noorden den Whaal.' uitgeoefend. We weten dat hij er was en . Krott dr t zij179n he n i t nda n ka 5t aa He verder niets, eind van zijn loopbaan als arts heeft ge- (wordt vervolgd) staan en zich op een kleine hofstede ro- mantisch wilde terugtrekke n ziji n m o n Noten: laatste jare boes nvissermaal n re n ee g nno rustig landleve e leidennt t . Groohe s wa t 1. Schulte, A.G., 'Het Lan Maan dva n Waal e s . door hem verworven bedrijfje in elk geval Nederlandse D e Monumente Geschieden nva - niet. Misschie k gewoooo nt nhe heef j hi t nis en Kunst', 's-Gravenhage 1986, p. 153-134.

20 2. Mentink, GJ. en anderen, 'De rode loop in 6. Patenten 1808, Rijksarchief Gelderland, Arn- Gelderland dysenterie-epidemie D . - ja e d n ei hem 1778-177n re 1782-1783n 9e , toegelich- ge n taa 7. Gemeentelijk Archief Druten: Classificatierol- gevens uit het archief van het Hof van Gelder- leOverlijdensregistern ne . land en uit de begraafregisters', in: 'Gelre', Dl. 8. Gemeentelijk Archief West Maas en Waal, Af- LXIV, Arnhem 1970, en idem, Dl. LXV, Arn- deling Gemeente Wamel: Ingekomen stukken hem 1971, met name p. 32-34 (Dl. LXV) en p. 1818. 137 (Dl. LXIV). 9. Zie noot 8. Joha, Os n. 3 van, 'Afferden dorpsboen Ee . k uit- . Heiningen10 . vanH , , 'Tussen Maa Waaln se 0 :65 gegeven bij het honderdjarig bestaan van de jaar geschiedeni mensen sva water'n ne , Zutp- Parochiekerk St. Victor en Gezellen te Affer8 - 25 n e 19716 n 25 he . p , den (Gld), Afferden 1991, p. 152-153. nooe 11Zi . .t8 4. Zie noot 2, Dl. LXIV, p. 137. particulie12n I . r bezit, niet geïnventariseerd. 5. Capelleveen, Hugo van, 'Zoo sloeg dan de ure. De protestanten van Druten, Afferden en Deest', Drute n68-69n e 1985 7 1 . ,p LiteratuurSienalement

Ee voo n* titen ee rl beteken t dezda t e titel Viering meimaand in de kerk te Druten. t Documentatiecentruhe p o m raadpleeg- baa. ris HAAREN . van,J t Druten,Ui s verleden; Waalkanterin:De , * DIENSTVERLENING, - staat centraal d.d. 7-6-1990(262.1). bij Bibliotheek West Maa n Waale s : in ; Kapelaans P. Goulmy en C. van Rooy. De Waalkanter, d.d. 25-10-1990, afb. (02) ENGBERS, S., Wie haalt de kerk uit het b.g.v t 30-jari.he g bestaan slop? Management: ;in s Team. , nr jrg 2 1 . (9-4-1990)6 . 54-56p , afbn, ,61 . (262.2). * UNIEK, Een - museum; in: De Waalkan- Foto van de r.k. kerk met gelovigen in ter, d.d. 26-4-1990, afb. (069). Bergharen. Kinderdorp Neerbosch. BOUWBOND, Bouw n e Houtbon- d DIJK van. B , , Geloo koortsboon fi m leeft FNV Afferde Waalkane jaarD 0 4 : n in ; - nog; in: Dichtbij, d.d. 11-7-1989 (23). ter, d.d. 28-6-1990, afb. (331). St. Walrick. EERSTE Maa- , Waalsn se e Wegenbouw HAAREN, J. van, Uit lang vervlogen ja- in nieuw bedrijfspand; in: De Waalkan- Waalkantere D ren: in ; , d.d. 21-9-1989 ter, d.d. 24-5-1990, afb. (339.1n e 7 (23). 625.7/8).

21 30-jarig bestaansfeest Beneden * [GELDER, J.A .i van]1940me 0 : ,1 ; in Leeuwen. Hier en Ginder, jrg. 31 nr. 4 (april 1990), p. 51-53, afbn. (355.48). * [GELDER, J.A. van], Toonen Dekkers vanaf 1914 Hie: ;in Ginder n re . , jrgnr 1 .3 * HAAREN, J. van, Onverwelkbare herin- 5 (mei 1990), p.83-86, afbn. (339.17 en neringen; in: De Waalkanter, d.d. 63). 25-10-1990(355.48). loonbedrijf Bergharen. Mobilisatie 1914.

* NIEUWE, - generatie Zaadhandel Lem- * HAMILTON, J.W.J., en G. van den Waalkantere mersD : in ; , d.d. 1-3-1990, BOOM, Herinneringen aan de Meida- afb. (339.17 en 63). gen van '40; in: Tweestromenland, nr. 65 Beneden Leeuwen. (17-81990), p. 3-35, afbn. en nr. 66 (21-12-1990), p. 3-44, afbn. (355-48). * COÖPERATIEF - bankiere, is onzn e grootste krachtWaalkantere D : in ; , d.d. * MOBILISATIE, - 1939-1940. De Duitsers l-2-1990, afb. (336.7). waren tot aan Deest opgerukt; in: De Rabobank Beneden Leeuwe jaar5 n7 . Waalkanter, d.d. 5-10-1989 (355.48). * HEROPENING, - Bank en 75-jarig jubi- leum;in: De Waalkanter, d.d*. PETER, - Linders kijkt terug op mobili- 18-10-1990, afbn. (339.7). satietij n Heumeni d : Dichtbiin ; n e j Rabobank Midden Maas en Waal Dru- Groesbeeks Weekblad, d.d. 2-5-1989 ten. (355.48).

* MEIJNEN, E. en S. DAVERVELD, Het * EERSTE, EHBO Boven-Leeuwen viert ontstaan van het hof van Gelre en Pro- 30-jarig bestaan Waalkantere D : in ; , d.d. cesse t ambhe n ti tussen Maa Waaln se ; 5-4-1990, afb. (361.9). in: Tweestromenland, nr. 64 (16-3-1990), p. 22-30, afbn., lit. (34). EERSTE, EHBO 'Maria Goretti' bestaat 50 jaar; in: Groesbeeks Weekblad, d.d. * VERMEULEN, A., De rituele moord in 22-8-1989(361.9). Appeltern (1900); in: Tweestromenland, Over Nederasseln -e Balgoyn te . (17-8-1990)5 6 . nr . 36-42p , , afbn., lit. (343). * STICHTING - Sociaa, l Kultureel Werk Gemeente Druten 10 jaar!; in: De * VRIES, R. de, 'Een eigenaardige ge- Waalkanter, d.d. 5-4-1990 (362). woont landlieden'n eva aantan - Ee . be l naderinge n charivar va ne casu d n se i * TIEN Jaa0 1 , r bestaa . LambertusSt n - Wychen in 1795; in: Volkscultuur, jrg. 7 e D Waalkanterschool : in ; , d.d. nr. 3 (nov. 1990), p. 729, afbn. (343 en 17-5-1990(373.3). 92). Maasbommel. Volksgericht tegen Jacobu Susteresvan n Wychene t . * [GELDER, J.A. van], Bergharense jeugd in 1906; in: Hier en Ginder, jrg. 31 nr. l * TIELEN . [=A.H.A.M.]T , e pold t -Ui , (jan. 1990) . 1-2,p , afb. (374.3). derarchieven e buurmeesterseedD : : in ; Tweestromenland (17-8-1990)5 6 . nr , . p , * [HAAREN . J van], , Luisterrijke onaf- 45-46(352). hankelijkheids-feeste 1913n e D va n : ;in Waalkanter, d.d. 1-3-1990 (394.2).

22 Druten. H.H. van Regieren Altena (Assen, 1990), . 265-281p , krtn., lit., tekn. (66 33)n e 6 . * [GELDER, J.A. van], 60 Jaar Boerinnen- bond/KVO Berghare n e Hern - * [GELDER, J.A. hulpsecretarivan]n Va , e nen/Leur; in: Hier en Ginder, jrg. 31 nr. naar postkantoor : Hie in ;n Ginder e r , 5 (mei 1990), jrg. 31 nr. 3 (maart 1990), p. 35-41, afbn. p. 67-72,afbn(396). (725.1). Bergharen. * NA, - 60 jaar nog steeds actueel. K.VO Bergharen viert diamanten feest; in: De * [GELDER, J.A. van], Slageri Berghan i j - Waalkanter, d.d. 31-5-1990, afb (396). ren; in: Hier en Ginder, jrg. 31 nr. 7 (juli 1990), p. 99-103(725.2). * VEERTIGJARIG, 40-Jarig bestaan Bond Winkel CJ. van Dijk. van Plattelandsvrouwen afdeling Maas en Waal; in: De Waalkanter, d.d. * [GELDER, J.A. van], Ontmoetingscen- 15-31990 (396). tru Mijlpaale m'D ' Hernen-Leur 198t 1to 1991; in: Hier en Ginder, jrg. 31 nr. 12 VAN, - toen naar nu . . Bergharen: in ; (dec. 1990), p. 181-184, afb. (725.83). De Waalkanter, d.d.28-6-1990, afb. (631.3). * TREFPUNT 'Zilveren- t ' , ' Dorpshuis: ;in Oude landbouwwerktuigen en trekkers. De Waalkanter, d.d. 17-4-1990 (725.83). Deest. BOONSTRA, J.I., Werke Maae d n snaa in historisch perspectief; in: Tussen de * BIJZONDERE, - monumentendag voor Voor Loevesteinn ne (dec9 6 . , jrg.nr 5 .2 Drutense Ewaldenkerk; in: De Waalkan- 1989) (627.1). ter, d.d. 6-9-1990 (726.54). Definitieve plaatsing op de rijks-monu- * ZILVEREN - jubileu, afdelinO mNF g mentenlijst. Maas en Waal stijlvol gevierd; in: De Waalkanter, d.d. 24-5-1990, afb. (634). *? LEEUWEN . vanA , , Glas-in-loodraam Nederlandse Fruittelers Organisatie. van Nijmeegs klooster in Puiflijk; in: (Documentatiemap) Stichting Oude * [GELDER, J.A. van], A-Ford vs. Felix; in: Gelderse Kerken, afl 9 (najaa.2 r 1989) Hier en Ginder, jrg. 31 nr. 4 (april 1990), (726.54). 56-5. p 8 (656...). Autobezitters gem. Bergharen. * BOGAERS, J.E., Wybulxe Weurtn ni : in ; Tweestromenland, nr. 64 (16-3-1990). p. * [GELDER, J.A. van], Niet goed gekeken; 3-4, afb. (726. 92)n 8e . in: Hier en Ginder, jrg. 31 nr.l (jan. Grafkruis Mechiel Wybulxen gevonden 1990), p. 3-5, afbn. (656...). in Weurt. Autobezitters gem. Bergharen. * BOEDER , OpmetinK. , g boerderijen: * LOEFFEN, L.W., Reclame; in: Tweestro- Gelderland; in: Jaarverslag Stichting His- menland, nr. 64 (16-3- 1990), p. 10 (659). torisch Boerderij-Onderzoek over 1989 Winssen. (Arnhem, 1990) 6-9. ,p , tekn. (728.6). Opmeting boerderij De Blankenburg VERHOEVEN, A.A.A., Ceramicd an s Beuningen. Countriew economicLo e D th A s n i s 1000-1300 : Medievain ; l Archaeologn yi * [GELDER, J.A. van], Kapelzicht aan de the Netherlands. Studies presented to Hoekgraa n Berghareni f : Hiein n ; e r

23 Ginder1 (nov1 . . nr 1990), 1 jrg3 . .p , KERKHOFFS, H., Kasteel Batenburg 163-166, afbn. (7728.6). herrijst; in: Valkhof Nieuws, jrg. 11 nr. 3 (1989) (728.8). * [GELDER, J.A. van], Oude boerderin jaa de Driesprong te Leur; in: Hier en Gin- * RESTAURATIEWERKZAAMHEDEN, - der, jrg. 31 nr. 8 (aug. 1990), p. 115- 120, ruïne Batenburg worden binnenkort ge- afb., tekn. (728.6). staakt; in: Wegwijs, d.d. 19-9-1990, afb. (728.8). * [GELDER, J.A. van], Oude hofstede aan Dreee d Hernenn i f : Hie ;in Gindern e r , * KRENNING tinhaake D Beele , D P. ,: -;in jrg. 31 nr. 10 (okt. 1990), p. 147-153, afb., deraar, jrg. 14 nr. 4 (juli/aug. 1990), p. tekn. (728.6). 142-143, afbn. (737). als muntmeester- steken o.a.aanwezi zilveren ee p go n daal- * BAUR , VerslageT. , Mededelingenn ne : der van Willem van Bronkhorst-Baten- Batenburg (gem. Wijchen) : Castelloin ; - bur t 1564gui . gica, 1990-3 . XLI-XLVIp , , afb., tek. (7728.8). JONGERENKOOR* Benede- , n Leeuwen Kasteelruïne. viert twintigjarig bestaan; in: De Waalkanter, d.d. 1-11-1990, afb. (784). GAAUW, P. van der, Onderzoek kasteel- terrei Beuningene nt : Stichtinin ; - gMo * ACHTER, - de muziek aan met 'De Kre- numenten, jrg. 10 nr. 10/11 (nov./dec. kels'; in: De Waalkanter, d.d. 24-5-1990, 1989) (728.8). afb. (785). Jeugd-tamboerkorps Beneden Leeuwen. GIJSBERS, A.A.E.M., Nieuwe toekomst voor kasteelruïne Batenburg; in: Heem- 8 (juli/augschut7/ . nr , 6 jrg.6 .1989 ) * FEEST - voo, r 90-jarige harmonie Een- (728.8). drach e Waalkantert DeestD ui t : in ; , d.d.17-4-1990, afb. (785). * HULST, R.S., Gelderland Jaarversla: ;in g R.O.B, over 1989 (Amersfoort, 1990), p. * ORKEST, - 'Variabel' 25 jaar; in: De 142-150 (728.8 en 902). Waalkanter, d.d. 24-5- 1990, afb. (785). P. 143: restauratie kasteelruïne Baten- Alphen. burg, opgravingen Beuningen Schoena- ker-West en kasteelterrein de Blanken- * DRIEVOUDIG, -jubileum bij 'Onderlin- burg . p 144; : landinrichtingsproject ge Vriendschap'; in: De Waalkanter, d.d. Maas en Waal; p. 148: opgravingen Beu- 17-5-1990, afb. (792). ningen Schoenaker-West. Toneelvereniging Afferden.

JANSSEN, archaeologH.L.e Th , e th f yo * HAAREN, J. van, Uit Drutens verleden: medieval castle in the Netherlands. Re- Voetbal; in: De Waalkanter, d.d. sul ts and prospects for the future re- 26-1-1989(796.3). search : Medievain ; l Archaeologe th n yi Netherlands. Studies presented to H.H. * VIJFTIGJARIG, 50-Jarig jubileum van Regieren Altena (Assen, 1990), p. M.C.B. Bergharen e WaalkanterD : in ; , 219- 264, afbn., krtn., lit., tekn. (728.8). d.d. 28-9-1989 (796.7). Motor Club Mottekasteel Leur, ronde kasteel Baten- Bergharen burg en torenhuizen Balgoy en Heumen. * VIJFTIENJARIG, 15-Jarig jubileum H.S.V. 'Deest'; in: De Waalkanter, d.d.

24 18-1-1990, afb. (799). hengelsportvere- * DINTEREN, G. van, Afbeelding van 't niging. Hui Drutee s t middeleeuwse d n ne e kerk van Druten; in: Tweestromenland, nr. 65 BIJPOST, A.C.J., Plaats perceelsnan e - - (17-8-1990), p. 43-44, afb. (912, 726.54 men in het rivierengebied met het be- 728.8)n e . standdeel 'oord'. Een reactie; in: Tabula Batavorum 2 (jun, . jrginr .19897 ) * LEMMENS, G., Een onbekend gezicht (801.31 ). oude d p eo ker Beuningee kt n door Cor- Zie: MULDER, J.R. nelis Pronk (1678?); in: Numaga, jrg. 37 nr. 4 (dec. 1990) (912 en 726.54). MULDER, J.R., Plaats n perceelsnae - - t rivierengebieme- he n be ni t he t dme * ARTS, W.M.G., Mijn grootvader Piet van standdeel 'oord'; in: Tabula Batavorum, Petje Nillisen; in: Tweestromenland, nr. l (febr . nr jrg(okt3 . 7 . .1989 nr . n e ) (16-3-1990)4 6 . 1118p , , afbn. (92). 1989) (801.31). P.B. Nillesen (1866-1943) uit Bergharen. Zie: BIJPOST, A.CJ. * DINTER, W.S. van, De Joden van Gen- CLASON, A.T., Ewijk, an inland Vlaar- 1650-1950p ne ; Zutphen, dingen settlement, archaeozoologd yan , afbn.1990p. 6 ;9 , lit., tabn. (92). amateur archaeologists : Festschrifin ; t Gezin Mozes Levi (van Leeuwen) - Cla- . StampflifüR r . red o . ,Schible J . .v r e.a. zina Menassen te Horssen. (z. pi., 1990), p. 63-75 (902). Botmateriaal; vgl. Westerheem, jrg. 38 * FENS, K., De schaduwbeelden van een (1989) . 133-14,p 287-290n 5e . tribuun; in: Spiegel Historiael, jrg. 25 nr. 11 (nov. 1990) . 520-523,p , afbn., lit. (92). * HULST, R.S., en A.G. JONG, Beuningen Joa Capeller n PolDern de n de .kt va nto Schoenaker-West; in: Jaarverslag R.O.B, over 1989 (Amersfoort, 0 1990)4 . p , * GLAAP, J., Een Dreumelse familie van (902). 800 jaar; in: Tweestromenland, nr. 64 Vondste e Michelsberd t ui n ne ) (? g (16-3-1990), p. 5-10, afbn., tab. (92). Vlaardingen-cultuu Romeinse d t ui n re e G. van Eek (1859-1943) en zijn gezin. tijd. * HAMERS, N.A., Ingekome vertrokn ne - * BROEKE, P.W n den.va e bronze,D n ken personen te Nijmegen (1821-1828); wieldoppe t Wychennui : Spiegein ; l His- : Zoeklichin t zonder grenzen (Nijmegen, toriael, jrg nr.7/5 .2 8 (juli/ aug. 1990), 1990) . 42-4p , 3 (92). 377. p - 378, afbn., lit. (903). 1827 . BerbenG : , geb. 1800 Wychet nme vrou kindwn e ; idem GRAAF, K.van den, Ijzertij Romeinn de - P. van Hees, geb. 1802 Wychen met e tijs n Lan i dn Maa dva n Waal e s : in ; vrouw. Stichting Monumenten, jrg. 10 nr. 11/12 (nov./dec. 1989) (903). * HAMERS, N.A. geestelij,n Ledeee n nva - ke broederschap (1691); in: Zoeklicht * NEDERLAND, - in delen. Een regionale zonder grenzen (Nijmegen, 1990), p. geografie . redo , . B.Cv . e Pated . r e.a., 125-129, afb. (92). (Houten, p. , 19893 33 delen)n 2 ,e 5 33 , Aleidi: P23 . s Janse t Overasseltnui 6 3 . p ; afbn., krtn., lit., tekn. (911). Anna Elisabeth dl. II: Zuid-, Oost- en Noord Nederland, Deggerin uit Wychen. hs. 35 (p. 161-173 en 325): Het Gelderse Rivierengebied. * HAMERS, N.A. n ,A.W.He . HOLLA,

25 Wapens : Zoeklichin ; t zonder grenzen * BEGHEYN, P.J., Nijmeegse studenten (Nijmegen, 1990), p. 196-207, afbn. (92 aan buitenlandse universiteiten 929.6)n e . (1363-1845); in: Zoeklicht zonder gren- Nr. 780: Wille Aefferdenn mva , 1429. nr ; zen (Nijmegen, 1990), p. 186-195, afbn. 785: Ott Boeningenn ova , 1532. (929.5). Diverse mensen (genoemd naar plaat- * IN, - memoriam J. van Gruijthuysen; in: sen) uit Tweestromenland Tweestromenland, nr. 64 (16-3-1990), p. (92)1 3 . * H[AMERS], N.A., Kwartierstatenboek van Maas en Waal; in: Gelders Oudheid- * LIJTEN medische D , ,J. e schoo Oirn lva - kundig Contactbericht, nr. 127 schot; in: Campinia, jrg. 20 nr. 79 (okt. (1990/IV), p. 32-33 (929.5). 1990) . 156-173(92),p . Johan en Arnold van Wamel, artsen. * KEURNTJES, R.A.R., en N.A. HAMERS, Naamsaannemingen te Bergharen en * SAS, N.C.F, van, Revolutionaire kunsten: Hernen-Leur (1812); in: Zoeklicht zon- Guiseppe Ceracch Joan ie r n Derde n kva der grenzen (Nijmegen, 1990), p. 45-47, Capellen; in: Spiegel Historiael, jrg. 25 afbn. (929.5). nr. 11 (nov. 1990), p. 524-527, afbn., lit. (92). * MAAS, - en Waalse geslachten; in: De Beeldengroep voor Joan tuiDere d nn ki Waalkanter, d.d.26-4-1990 (929.5). van de Villa Borghese te Rome. Kwartierstatenboek

* SMIT, E.J. Enssen , Va : Genin ; s Nostra, * SIJP, J.W.C.N dern va . , Tijs CLaasene d , (dec2 1 . . nr (92)1990) 4 jrg5 4 58 . .. ,p eerst de(rn eVa ) Sijp : Tweestromenin ; - Sophi Enssn ava e trouwt Arnoldun va s land, nr. 64 (16-3-1990), p. 19-20, afbn., Pole d l (geb. Wamel 1622). lit. (929.5). Gebore . 167n ca Wamel n 0i . * TIELEN, A.H.A.M., [Kwartierstaat van] J.A. van Welie; in: Zoeklicht zonder * STEENPOORTE, G.A., Stamreeks (van- grenzen (Nijmegen, 1990), p. 34-35, afb. af 1380) van burgemeester Otto baron (92)- van Randwijck (1763-1833) : Zoeklich;in t Gebore e Afferdet n n 1866, overln De . zonder grenzen (Nijmegen, 1990), p. Haag 1956, beroemd portrettist. 74-75, afb. (929.5). Diverse leden van de familie Van Rand- * WERTHEIM, W.F. - t geheiAp He , n mva wijck waren ambtman van Maas en Waal. peltern : Gelderin ; s Oudheidkundig Contactbericht, nr. 125 (juni 1990), p. 5-8, afb. (92). * TIELEN, A.H.A.M., Inwonerslijsten wes- Besprekin t boe H.Sn he kn va .g Haasva - telijk deel Rijk van Nijmegen 1693; in: se, 'Schaduwbeeld of het Geheim van Zoeklicht zonder grenzen (Nijmegen, Appeltern' over Joan Derk van der Ca- 1990) . 118-124(929.5)p , . pellen tot den Pol Beuningen, Ewijk, Heumen, Niftrik, Weurt, Winssen en Wychen * BEGHEYN, P.J., Morgengave Nijmee nt - gen (1483-1519); in: Zoeklicht zonder * TIELEN, A.H.A.M., Inwoners Wamel grenzen (Nijmegen, 1990), p. 181-185 (1709); in: Zoeklicht zonder grenzen (929.5). (Nijmegen, 1990) . p 104-107, , afb. Diverse personen (genoemd naar plaat- (929.5). sen) uit Tweestromenland. BergevoetM.

26 t StreekhistoriscHe h Museum Tweestromenland te Maasbommel is geopend:

elke zonda 14.00-17.0n gva r 0uu en vanaf 1 mei t/m 30 september elke woensda zondan ge 14.00-17.0n gva 0 uur.

Telefoon: 08876-2316 Postadres: De Heuvel 107, 6651 DC Druten.

Het Streekdocumentatiecentrum Tweestromenland, Kasteellaan 24 te Wijchen is geopend:

elke woensdagmiddag van 14.00-17.00 uur, vrijdagsavonds van 18.30 tot 21.00 uur, voorafgaande aan de eerste zaterdag van de maand en elke eerste zaterdag van de maand van 9.30-12.30 uur (dan zij-ingang).

maandee Ind n julaugustun e i s gesloten.

Telefoon: 08894-13012 Postadres: Zwanensingel 259, 6601 GK Wijchen.

PUBLIKATIES uit de TWEESTROMENLANDREEKS

ledenprijs nietledenprijs

Maa1 Waall n d se s woordenboek uitverkocht dl 2 Aan het volk van Nederland f 9,75 / 9,75 Leeuwe3 dl Elisabethn ne f 18,50 / 25,00 dl 4 Boldershof 1 18,50 / 25,00 dl 5 Ewijks klooster f 13,50 f 15,00 dl 6 Stoomtram deel l uitverkocht dl 7 Schoolstrijd Appeltern f 9,75 f 9,75 dl 8 Wee den vergetenen (watersnood 1926) uitverkocht Dor9 l pd Horssen uitverkocht dl 10 Stoomtram deel II / 30,00 1 35,00 1 Kwartierstatenboe1 l d k uitverkocht dl 12 Dorp Afferden f 35,00 f 35,00

Kosten porto / 6,00 ( 6,00

U kunt alle publikaties van de Tweestromenlandreeks bestellen door overschrijving op postgiro 26 22 012 tnv. Penningmeester Tweestromenland, Aalsburg 17-60, 6602 VG Wijchen.

Boeken zijn aan te kopen in het Streekdocumentatiecentrum Tweestromenland te Wijchen en in het Streekhistorisch Museum Tweestromenland in Maasbommel tijdens de openingsuren.

27