Gigantyczna Fabryka W Szczerym Polu. Wygląda, Jakby Została Przeniesiona Tu Z Innej Planety

7-8/11 Czasopis (w tym 5% VAT) Cena 5 zł ■

2011. http://czasopis.pl 2011. Białoruskie pismo społeczno-kulturalne, poświęcone zagadnieniom Białoruskie pismo społeczno-kulturalne, poświęcone zagadnieniom współczesności, historii, literatury i sztuki, miejsca człowieka w świecie. Nr 7-8 (244). Ліпень – жнівень Gigantyczna fabryka w szczerym polu. Wygląda, jakby została przeniesiona tu z innej planety. Kosztowała 140 mln euro i była największą inwestycją zagraniczną w Polsce w 2010 r. (str. 21) ■Od Redaktora. Moją ulubioną lekturą stały się ostatnio „Ka- lendarze Białoruskie”. Dziś już niemal zapomniane, dawniej były obecne w wielu białoruskich domach na Białostocczyźnie... str. 4 ■Сукрат Яновіч. Чаго мы хочам? Пачаліся юбілеі, адзін за адным (будуць да канца чэрвеня або сярэдзіны лета). Бела- русы кахаюць гадавіны і юбілеі, як усе бедныя лю... str. 5 ■Аляксандар Максімюк. Яшчэ адна пляма ганьбы. З вы- хадам гэтага нумару ў краіне фармальна закончыцца перапіс насельніцтва, які ў другі раз у новай дэмакратычна... str. 7

Pomysł na jarmark przyszedł ■Tamara Bołdak-Janowska. Przygnębienie. 2. Każdy ustrój nam do głowy jesienią, kiedy posiada własną przeciętność, którą popiera. Przeciętność biało- siedzieliśmy u Darka Fionika ruska jest pro-Łukaszenkowa. Przeciętność ta chce utrzy... str. 8 w kuchni. Chcieliśmy wydarze- Janusz Korbel. Przejąć się losem krajobrazów. W książce nia z nową, nieludową... (str. 23) ■ pewnego amerykańskiego historyka i ekonomisty zwróciłem uwagę na zdanie: „Jeśli nie ma planów, ziemia trafi a... str. 10 ■Opinie, cytaty. З 1986 года, калі я першы раз паехаў у Бела- русь, у Гродна, адчуў сябе тады шчаслівым чалавекам. 25 гадоў, калі толькі была магчымасць, падарожнічаў... str. 12 ■Minął miesiąc. W regionie. Skandaliczne przykłady praktyk rachmistrzów spisowych w odniesieniu do informacji o narodo- wość oraz język ojczysty mieszkańców Podlasia ujawn... str. 12 ■Kolos w szczerym polu. Bezrobocie to teraz najpoważniej- szy problem w naszym regionie, dlatego walka z nim wciąż jest priorytetem władz, a każda inwestycja stwarz... str. 21 Przed jedenastu laty Katarzyna Bielawska z Narewki i dzienni- ■Bielska lekcja historii. Pomysł na jarmark przyszedł karz radiowy Jerzy Leszczyński nam do głowy jesienią, kiedy siedzieliśmy u Darka Fionika w fi lmie Mikołaja Wawrzeniuka w kuchni. Chcieliśmy wydarzenia z nową, nieludo... str. 23 „Śniła mi się Hana” B... (str. 27) ■Dlaczego korowód? Rozważania na marginesie podlasko- poleskich spotkań „Tam po majowuj rosi”. Ne nastupaj, litwa, bude z wamy bitwa.Budem byty, wojowaty, diwonku n... str. 25 ■Macewy wracają na cmentarz. Przed jedenastu laty Ka- tarzyna Bielawska z Narewki i dziennikarz radiowy Jerzy Leszczyński w fi lmie Mikołaja Wawrzeniuka „Śnił... str. 27 ■Zadziwiająca żydowska Białoruś. W ciągu dziesięciu dni odwiedziliśmy 29 miast i miasteczek białoruskich, by zdo- kumentować zachowane w nich zabytki żydowskie... str. 29 ■Była szkoła, będzie hotel. Od 20-30 lat rodzi się u nas coraz mniej dzieci. To zjawisko szczególnie dotknęło niemal już Cecylię poznałem w upalne wio- wyludnione tereny wiejskie. Z tego powodu zlikwid... str. 33 senne popołudnie. Sfotografowa- łem właśnie, do broszury o pusz- ■Cecylia z Puszczy. Cecylię poznałem w upalne wiosenne po- czańskich rekordzistach, jeden południe. Sfotografowałem właśnie, do broszury o puszczań- z największych dębó... (str. 35) skich rekordzistach, jeden z największych dębów... str. 35 ■Генадзь Лоска: вуліца – мой будаўнічы ўзровень. Першы раз гучна пра яго зрабілася ў Польшчы ў міну- лым годзе, калі гэты вулічны музыка паявіўся... str. 36 ■Raz w roku jestem szczęśliwa. Goście honorowi Zjazdu 2010 z Kruszynian wrócili z zachwytem. Nasłuchali się tam, jak się grzebie Tatarów, co Tatarzy jedzą, jak się ubierają, ja... str. 38 ■Календарыюм. Ліпень-жнівень – гадоў таму. 895 – у 1116 г. наступіла нашэсьце на землі дрыгавічоў і крывічоў дружын кіеўскага князя Уладзіміра Манамаха. Захо... str. 43

■Eugeniusz Czyżewski. Echa Ostoi Utraconej. 27. Kobiety Першы раз гучна пра яго зра- z Białegostoku, co na handel do wsi przyszły, plotkę przyniosły, білася ў Польшчы ў мінулым że ten nalot na bazar to zemsta lotników na kieszonk.... str. 45 годзе, калі гэты вулічны музы- ■Przygody Kaziuka Surwiłły. 41. W Leningradzie. Pociąg za- ка паявіўся на кастынгу шоў trzymał się przed dworcem kolejowym. Na dworcu tłumy ludzi „Mam talent”. Ране... (str. 36) tak samo jak i my – nędznie ubranych. Nie wyróżnial... str. 47 ■Васіль Петручук. Крышынкі. 46. Ці большасць заўсёды мае рацыю? Мы ўжо раней сказалі, што большасць не заў- сёды мае рацыю, але ў гэтак званым дэмакратычны... str. 48 ■Białowieża mego dzieciństwa. Rozmowa z mgr. inż. geo- dezji i urządzeń rolnych Tadeuszem Łaźnym – rodowitym białowieżaninen, a od 1942 roku mieszkańcem Bielsk... str. 50 ■Дзмітры Шатыловіч. Успаміны з 1965-66 г. Яшчэ з 20 лістапада 1964 г. распачаўся ў Варшаве ў судзе гучны працэс, у якім у крадзяжы мяса абвінавачвалі 400 асоб. Га... str. 55 ■Czy spis powszechny odzwierciedli rzeczywistość? – Mój ojciec pochodził z Kali- Szczerze muszę stwierdzić, iż nie rozumiem metodologii przy- sza. Po I wojnie światowej przy- jętej przez Główny Urząd Statystyczny we właśnie zak... str. 59 jechał z bratem Franciszkiem do Białowieży w poszukiwaniu pra- . Jamaica Avenue. На лётнішчы Дж. Ф. Кэнэ- ■Ян Максімюк cy. Obaj dotarli tutaj... (str. 50) дзі ў Нью-Ёрку, куды ў сярэдзіне кастрычніка 1991 году я прыляцеў з Варшавы, зь перасадкай у Лёндане, мяне сустрэлі докт... str. 64 ■Mirosław Gryka. Zaczyn bajania. Objawienia Tajemnicy doświadczyłem w wieku pięciu lat i myślę, że to właśnie wtedy wyłoniłem się przed własną świadomością. Stalo się... str. 66 ■Zrozumieć Miłosza. Pod takim hasłem odbywały się w dniach 29 maja – 2 czerwca XVIII Międzynarodowe Spotkania Poetyc- kie „Maj nad Wilią”, organizowane od początku prze... str. 69 ■Бяздомнасьць праўды. Спор пра Герлінга-Грудзінскага (фрагмэнт). Адзінота Густава Герлінга-Грудзінскага ў Італіі сталася зьместам двух артыкулаў і інтэрві... str. 71 ■Рэцэнзіі, прэзентацыі. Nieoczekiwany dramat pograni- Яшчэ з 20 лістапада 1964 г. рас- cza. Kiedy oblicze współczesnej polskości mroczna chmura za- пачаўся ў Варшаве ў судзе гуч- ны працэс, у якім у крадзяжы ciąga, dobrze jest sięgnąć pamięcią do wydarzeń sprz... str. 72 мяса абвінавачвалі 400 асоб. Na okładce: Fabryka koncernu Ikea w Koszkach, gm. Orla. Галоўным абвінавачаным быў Fot. Michał Kość – www.agencjawschod.pl дырэктар С. Ваўжэц... (str. 55) Jerzy Chmielewski

Od Redaktora. Moją ulubioną Ciszę, spokój, piękno natury naj- uniwersytetu belgijskiego. Wspól- lekturą stały się ostatnio „Kalendarze bardziej doceniamy właśnie teraz, nie z żoną postanowił osiąść na stałe Białoruskie”. Dziś już niemal zapo- kiedy zaczynają się wakacje i nasta- w północno-wschodniej Polsce, chcąc mniane, dawniej były obecne w wie- je czas urlopów. Uciec z miasta do żyć – jak napisał – blisko z przyrodą, lu białoruskich domach na Białostoc- takich miejsc, gdzie jeszcze nie by- w ciszy i spokoju. Zdecydowali się czyźnie. BTSK jeszcze je wydaje, choć łoby ingerencji człowieka w krajo- na polsko-białoruskie pogranicze, by zwykle z kilkumiesięcznym opóźnie- braz, już się nie da, bo takich miejsc prowadzić tu „działania na rzecz za- niem. Edycje z ostatnich lat niczym nie ma. Nawet życiodajne lasy to dziś chowania dziedzictwa przyrodnicze- w zasadzie się nie różnią. Oprócz po- plantacje przemysłowe, pielęgnowa- go i kulturowego regionu”. Przeglą- wtarzanej co roku kroniki imprez, opa- ne przy użyciu chemii, z zastosowa- dając w internecie ogłoszenia agen- trzonej kalejdoskopem zdjęć z festy- niem bezdusznych programów kom- cji obrotu nieruchomościami, zain- nów i przeglądów piosenki białoru- puterowych. Na polach podczas żniw teresowali się siedliskiem mych są- skiej, zawierają one trochę tekstów nie uświadczysz już złocistych snop- siadów w Ostrowiu pod Krynkami. wspomnieniowych ku czci zmarłych ków zbóż, a sianokosy sprowadza- Jednak kiedy byli już bliscy ﬁ nali- działaczy, garść wierszy oraz wyszuka- ją się do prasowania półsuchej tra- zacji transakcji, zaniepokoili się pla- nych na siłę porad życiowych. Ale do wy i ustawiania jej w ofoliowanych nami budowy w okolicy farmy wia- 1990 r. kalendarze BTSK takie mono- belach, jako „ozdoby” krajobrazu. trowej. Mój potencjalny nowy sąsiad tonne nie były. Opublikowano w nich Również zabudowania przeważnie poprosił mnie („osobę emocjonalnie wiele ciekawych artykułów historycz- nie mają już nic wspólnego z trady- związaną z regionem”) o jakieś bliż- nych, zapisano autentyczny, żywy jesz- cyjną architekturą regionu. Budyn- sze informacje. cze wówczas, folklor białoruski i bar- ki naszpikowane budowlaną chemią To, co dzieje się w mej rodzinnej dzo dużo literatury. i syntetykami, z jaskrawą kolorysty- wsi i okolicy, nie jest oczywiście mi W jednym z kalendarzy z lat 70., ką, układają się już w całkiem inny obojętne. Regularnie zaglądam na kiedy to „Polska rosła w siłę, a lu- krajobraz, bez dobrego gustu i ładu. strony BIP-u Krynek, na bieżąco dzie...”, w publikacji na temat doko- Ekspansja takiej cywilizacji doprowa- czytając ogłoszenia o przetargach na nań ówczesnej władzy z satysfakcją dziła do tego, że nie znamy już sma- inwestycje (jest ich ciągle niewiele) odnotowano, że „w naszym regio- ku prawdziwego pomidora, czy jabł- i sprzedaż działek. Stamtąd też dowie- nie jest już tylko niecałe 20 proc. te- ka z dawnego sadu. działem się o planach budowy w oko- renów niezagospodarowanych przez Nie to, żebym namawiał kogoś do licy wiatraków energetycznych. Po- człowieka”. Terenów, inaczej mó- powrotów na wieś słowami z piosen- czątkowo zbytnio mnie to nie zanie- wiąc, bez ingerencji techniki lub cał- ki „A mnie się marzy kurna chata...”, pokoiło. Takie wiatraki mają być bu- kiem nietkniętych ludzką ręką. Moc- ale można przecież pogodzić współ- dowane także w innych gminach na- no mnie to zastanowiło. Bo nie wiem, czesne wyzwania technologiczne szego regionu, m.in. koło Orli. Wyni- czy dziś, po czterdziestu latach, moż- z życiem bez większych kolizji z na- ka to z faktu, że Polska zobowiązana na u nas znaleźć choć skrawek ziemi, turą i tradycyjnymi wzorcami. Tyle, jest produkować coraz więcej energii do którego w żaden sposób nie dotar- że o miejsce do takiego życia jest co- odnawialnej. Po podpisaniu unijnej ła jeszcze cywilizacja. Oprócz pier- raz trudniej. konwencji natychmiast znalazły się wotnego lasu Puszczy Białowieskiej, Tej wiosny otrzymałem nieco- ﬁ rmy, które zwietrzyły w tym niema- o którą ostatnio toczą się boje z poli- dziennego maila, który zaczynał się ły interes. W grę wchodzą duże pie- tykami i mentalnością manipulowa- od słów: „Być może niedługo będę niądze, w znacznej części pochodzące nych autochtonów, drugiego takiego Pana sąsiadem...”. Na redakcyjny ad- z funduszy Unii Europejskiej. Pierw- miejsca nie znam. Uciec całkiem od res napisał do mnie pochodzący z Su- szym krokiem jest jednak znalezienie cywilizacji nie ma już dokąd. walszczyzny pracownik naukowy odpowiedniej lokalizacji. 4 Tak się składa, że w temacie wiatra- ściśle określonej normy odległościo- sa poprawy sieci dróg, gdyż inwe- ków energetycznych na terenie gmi- wej (według inwestorów wystarczy stor na swój koszt wybuduje też do- ny Krynki byłem... pionierem. Koń- 500 m). Tymczasem doświadczenia jazdy. Koszt budowy jednego wiatra- cząc Politechnikę Białostocką, za te- z innych państw, gdzie takie wiatra- ka to średnio 2,5 mln euro. Rolnik za mat pracy magisterskiej obrałem go- ki buduje się od dawna, wskazują, że wydzierżawienie na ten cel czterech spodarkę energetyczną ówczesnego mieszkanie w ich cieniu jest uciążli- arów ziemi otrzyma do ręki co mie- kryńskiego pegeeru. Ten kombinat we. Wydają one dźwięk wprawdzie siąc tysiąc złotych. pożerał ogromne ilości prądu, węgla nie tak duży, ale ciągły i męczący. Mój Ostrów położony jest w ob- i paliw. W swej pracy zaproponowa- Taki szum ciągnie się – w zależno- szarze chronionym, w otulinie Par- łem wykorzystanie alternatywnych ści od mocy turbiny – na dwa, trzy, ku Krajobrazowego Puszczy Kny- źródeł energii, m.in. produkowanie a czasem i pięć kilometrów, a ludzie szyńskiej. 300 m od zabudowań za- jej z biomasy i odzyskiwanie z wia- poddani są efektowi migającego cie- czyna się pas ochronny obszaru Natu- tru. Zbudowaniu wiatraków według nia. Wiatraki usytuowane w przypad- ra 2000. Ale jak widać nie jest to do- mnie najbardziej sprzyjało ukształto- kowym miejscu psują krajobraz i nio- stateczna bariera dla lokowania w po- wanie terenu, liczne wzgórza i wznie- są zagrożenie dla ptactwa. bliżu (choć na szczęście nie bezpo- sienia. I oto po blisko trzydziestu la- Te mankamenty na szczęście do- średnio) kontrowersyjnych inwesty- tach moja wizja zaczyna nabierać re- strzega burmistrz mych Krynek, cji. Dlatego mój niedoszły sąsiad osta- alnych kształtów. Ale do satysfak- który negatywnie zaopiniował pla- tecznie stąd się wycofał. Napisał, że cji mi daleko. Przymierzając się do ny takich inwestycji na swym tere- z żoną poszukują teraz domu w samej budowy wiatraków inwestorzy wy- nie. Jednak sąsiednie Szudziałowo, Puszczy Knyszyńskiej. Życzę mu po- korzystują lukę prawną i gotowi są gmina ogromnie zadłużona, powita- wodzenia. Choć jak dla mnie, trudno je stawiać w bezpośrednim sąsiedz- ło je z otwartymi rękoma. Kuszą do- o bardziej dziewicze i magiczne miej- twie zabudowań. Nie ma bowiem datkowe wpływy z podatków i szan- sce jak to. Ale to dla mnie. ■

Сакрат Яновіч

Чаго мы хочам? Пачаліся пачынальнікаў таго тыднёвіка (ад лі на тым 55-годдзі медалёў, хоць юбілеі, адзін за адным (будуць месяца лютага 1956 г.). сярод тлумнай публікі пэўна і быў да канца чэрвеня або сярэдзіны Свята знервавала мяне савец- такі спадзеў. Імпрэзу, аднак, на- лета). Беларусы кахаюць гадаві- касцю. Павылазілі на сцэну гона- думаў лапатлівы Жэнік Вапа, каб ны і юбілеі, як усе бедныя лю- ру людзі, пра беларускасць якіх падмацаваць патрыятычныя на- дзі. У паншчыну мужыкі любілі я тады нават і не чуў. Але, так яно строі ў блізкі перапіс насельні- дваровыя ігрышчы, каб напіцца павінна быць. Успомнілася вядомае цтва, у які акажацца: колькі напра- дарэмшчыны да паўсмерці і наес- здзіўленне Пілсудскага, які на злё- ўду нас, беларусаў, на Падляшшы ціся. Не іначай і цяпер. Нядаўна це легіянераў закрычаў, што калі і колькі скарбовых грошай варта вярнуўся я ледзьве жывы ад шум- б меў ён столькі войска ў 1920 го- выдаткоўваць Варшаве на бела- нага гевалту ў 55-годдзе „Нівы”. дзе, дык бальшавікоў разагнаў бы рускую дзейнасць. Ёсць падазрэн- Выпадала пабыць, бо быў я ў ліку „в три мига”. На шчасце не чапля- не, што беларусамі папішуцца зусім 5 не беларусы, але польскія асімілян- дыя хлопцы, удала пашукаўшыя тым, што ў нашай генетычнай па- ты... Такія польскамоўныя саветы, лёгкага хлеба ў свеце; тут зноў мяці яшчэ захавалася паншчына, нацыянальныя падшыванцы. Даво- хлепчуць самагонку. Аказваецца, работа не для сябе, але пану! Гэта лі паслухаць „Беларускі тыдзень”, той даверлівы свет выганяе іх на- не выключае тае акалічнасці, што у якім дыктарцы ледзь язык варо- зад у Крынкі, бо... кралі! Курвягі! беларускі чалавек ў далёкім чу- чаецца па-беларуску. Радыё Рацыя Адкуль столькі дэгенератаў жым свеце, добра працуе. Белару- выратоўваюць саветкі ад Мінска у беларускім грамадстве?! Даро- саў цэняць – напрыклад – у той жа (адзін Косцік Бандарук гаворыць слы сын майго патомнага суседа, Маскве, у якой цярпець не могуць людскай беларушчынай). стары рабацяга на сарака накуп- карэнных рускіх з гультаяватаю на- Трэба глядзець у корань гісто- леных гектарах добрай гаспадаркі, тураю. Моц Расійскай Імперыі па- рыі. Беларусы ненавідзяць самі дзень у дзень сварыцца цяпер са будавалі менавіта нярускія – най- сябе – але чаму? Гэтая тэрыторыя сваім родным гультаём, які шалее, лепшымі афіцэрамі былі палякі, а ад вякоў была перыферыйнаю, калі за абедам не асушыць... аж тры найлепшымі інжынерамі немцы; калі не польскай, дык расійскай бутэлькі вішняку! Пасля чаго няма каменную Маскву змуравалі лі- або, як устанавіў Алег Латышо- ў яго мацаты ўстаяць на нагах. Ін- тоўскія нявольнікі г.зн. беларусцы. нак, вянгерскай. Праз нашы землі шым разам заязджаюць у Крынкі За аднаго „ліцьвіна”, трапіўшага прайшліся ўсякія плямёны: не так савецкія спекулянты з „рускім ў палон, плацілі маскалі не таргую- вельмі даўно ўсходнегерманскія, спіртам”; адзін літр прадаюць за чыся, бо быў ім патрэбны акуратны затым балцкія, нарэшце славян- няцэлыя два долары (шэсць-сем рабацяга, знатны муляр або каваль. скія невядома адкуль, у пасляры- злотых). Нікога не палохае тое, Маскоўскае войска Хаванскага, за- мскую эпоху Вандроўкі Народаў што ад таго – тэхнічнага ў маторы няўшы Крынкі ў палове семнацца- напрыканцы першага тысячагод- – спірту нядаўнім часам вымерла тага стагоддзя, вывела ў Маскву дзя (гуны Атылі). паўвяселля; выжыла трохі бабаў, ўсё мяшчанства; давялося потым У нашай крыві характар валацу- мала піўшых, а маладуха бегала засяляць крынскае места жыдамі гі. Даволі паглядзець, як лёгка мы, голая па вуліцы, быццам малпа, з Нямеччыны. беларусы, пакінулі свае сядзібы, і лямантавала „Нех жые Польска!” Дзякуючы беларусам пачалася вёскі і, бы тыя „калхознікі”, пера- і яшчэ „Кохам Лукашэнкэ!” ліквідацыя непісьменнасці ў царст- браліся ў чужынскія гарады. Не- Не ўсім хапіла пасцелі ў сако- ве, у якім нават манахі і папы не мцы таго не ўчынілі ані ангельцы, льскім шпіталі. Клялі лекары. ўмелі чытаць Святое Пісанне; ма- ці хаця б палякі, шлянзакі, чэхі, тыя Чую песню „Наша Айчына тра- ліліся па-памяці. ж мадзяры. А мы зусім не пагань- вою зарастае...” Учaрашнія яе Беларускую пустыню зоймуць бавалі дараваным хлебам. патрыёты чмыхнулі хто куды за тыя, што даюць раду арганізаваць Апошнім часам пабываў я на па- грашыма – у Берлін або ў Прагу, сабе людскае жыццё. Бачу тое на ховінах сваякоў, вядома, у любым у Скандынавію, у Вену, у Італію; паляках, што выкупляюць Крынкі. усім „кацапам” Беластоку, дзе мо- ад Лукашэнкі тлумна драпаюць Гэта ім патрэбны Крынкі, а не на- гілкі застаўленыя пышнымі помні- таксама ў васемнаццацімільённую шым неўдалотам. камі. На вечнае развітанне з нябо- Маскву або ў вялікі Пецярбург, на- Думаеце, што ўцекачам у Бела- жчыкамі не прыехалі іх дзеці, бо ват у Кіеў, не кажучы пра Рыгу ці сток або на Захад, ці ў тую Маск- заробкі ў Амерыцы важнейшыя Вільню. ву, лепей жывецца? Няпраўда, бо ім, чымсьці смерць маткі-бацькі! Аднак у гісторыі не было так, трапілі яны ў незразумелы ім свет. У іх няма пачуцця бацькаўшчыны. каб Беларусь галела пустою. Яе Народжаныя там дзеці – гэта ўжо Яны парабкі багатых паноў. заўсёды засялялі іншыя народы. людзі зусім іншых запатрабаван- Чаму я не люблю родных крын- Каля маіх Крынак шуміць пушча, няў. Наведалі мяне, вось, студэн- чанаў? Яны не ўмеюць жыць, усё вяртаецца Вялікі Лес. Адбываюц- ты, хлопцы і дзяўчаты, прыехаў- роўна бы тыя саветы. Калі што ца вырубкі калодак, гудзіць цяжкі шыя ў Крынкі сваімі аўтамашы- ў Крынках мушу нешта талковае транспарт. Але не думайце, што намі. І я калісьці быў студэнтам, дома зрабіць, знаходжу кагосьці мясцовыя людзі стварылі „тутэй- але ў мяне не было хаця б ровара. з „польскай навалачы” ў нас. Най- шую Канаду” поўную пахаў жыві- Чую па радыё, што на аўтамашы- лепей якога шлянзака. Тутэйшыя цы. Нічога падобнага – лесарубамі нах прыязджаюць на экзамены ва- беларусы абавязкова шукаюць ў нас сталі прыезджыя з Польшчы, семнаццацігадовыя „матурысты”, дурнейшага, яны вызнаюць рэлігію з Карпатаў ці ад Лысае Гары, з-над а выпускныя балі нагадваюць ары- ашуканства; у іх нямаш хрысціян- Одры. Як ні дзіўна казаць, тутэй- стакратычныя, бы ў „Вайне і міры” ства, поўныя яны дзікасці. Штораз шыя беларусы чамусьці не любяць Львя Талстога, можа ў „Анне Карэ- вяртаюцца ў мястэчка вось мала- моцна працаваць. Я тлумачу гэта ніне”. Так баляваў расійскі Іван дэ 6 Вірыён у дораным яму царом крын- то ў мяне кралі сухі хлеб, што да- Я разумею, што ёсць недзе бед- каўскім двары за рэчкаю. вала мне маці, каб меў што паесці ныя людзі, але не ў нас. Праўда, Штораз чую пра галодных дзя- ў міжурочны перапынак. нашы небагатыя, бо нашто ім ба- цей. Не разумею, дзе той голад? Цяпер хлебам падкідаюцца. гацце. Гэта саветы, якім даволі У тутэйшай школе ёсць кухня Крынкаўская басота апранаецца за „чаркі і скваркі” ды яшчэ бабы з недарагімі абедамі і кухаркі ма- дзесяць злотых ў краме з паношанай нанач! юць бяду: вучні ганьбуюць стра- заходняй адзежаю. Перапыняе мне Савет – гэта чалавек без амбіцыі, вамі ды катлетамі, гэтыя „панскія дарогу зусім не таму, што галодныя; без гонару. Чалавек-жывот, выпад- сабачкі” былых халопаў! Калі давай такому пару залатовак на... ковы, які не ведае, дзеля чаго жыве я хадзіў у тую школу пасля вайны, піва! Чатыры – на „бэлта”. на свеце. Жывіна! ■

Аляксандар Максімюк

Яшчэ адна пляма гань- перапісчыкі (або патэлефанаваць ваў – svoja.org/1270.html). Акрамя бы. З выхадам гэтага нумару гэтым грамадзянам на іхнія хатнія свайго апытаньня я запоўніў яшчэ ў краіне фармальна закончыцца нумары) ды правесьці традыцый- дзясятак іншых апытаньняў ад імя перапіс насельніцтва, які ў другі нае апытаньне. асоб, якія мяне ў гэтым папрасілі раз у новай дэмакратычнай Поль- Уражаньне, якое засталося ўва – за кожным разам даводзілася за- шчы мае паказаць колькасьць нацы- мне ад усіх тых момантаў, у якія паўняць мне гэтак званую скароча- янальных меншасьцяў і ўпершыню я такім ці іншым чынам „дакранаў- ную форму перапісу, у якой запыт структуру насельніцтва паводле ве- ся” да перапісу, такое, што ягоная пра веравызнаньне звычайна ад- равызнаньня. У першым перапісе, несэнсоўнасьць далёка перасягнула сутнічаў. Навошта гэта было? Каб які прайшоў у 2002 годзе, ставіла- ранейшы перапіс ад 2002 году. толькі заявіць, што зьвесткі па ве- ся толькі пытаньне пра нацыяналь- Першая несэнсоўнасьць палягае равызнаньні мы – статыстычная насьць грамадзяніна. ў пытаньні пра веравызнаньне, а ўправа – выдатна апраксымавалі Цяперашні перапіс, у дадатак, дакладней – у той форме, у якой на аснове той другой, „поўнай” меўся яшчэ быць і цудам тэхна- яго паставілі ў Польшчы. Пытань- ды „прадстаўнічай”, формы апты- лёгіі – ідучы з духам часу Галоў- не было неабавязковым – якая можа аньня? Дык гэта змог бы зрабіць ная статыстычная ўправа запусь- быць карысьць ці верагоднасьць студэнт другога курса матэматыкі ціла ў інтэрнэце адмысловы сайт ад такой неабавязковасьці, калі на з „тройкай” па статыстыцы пры да- з анлайн-праграмай, празь якую пытаньне можна адказаць або і не памозе бясплатнага пакету статы- грамадзяне маглі самасьпісацца адказваць. Ды не канец на гэтым. стычных праграм, які можна спам- (spis.gov.pl) – праграма гэтая пра- Я вельмі хацеў у сваім апытаньні паваць зь інтэрнэту – і ўсё гэта без цавала да 16 чэрвеня ўлучна. Да пазначыць гэтае неабавязковае ве- разгортвання шырокамаштабнага тых грамадзянаў, якія ўсё ж не равызнаньне, але не знайшоў яго мерапрыемства на дзяржаўным скарысталіся дабрадзействам ін- наагул у сваёй форме для апытань- узроўні, без улялюшчваньня ў яго тэрнэту, у дзьверы мелі застукаць ня (гэтую форму я перазьняў і заха- мора грошай. 7 Другі недастатак перапісу па- управы Эва Камінская-Гаўрылюк ваць бяззбойна. (Уявіце, што вы лягаў у тым, што адсутнічала ў ім не змагла адказаць, а якім жа чынам хочаце адкрыць рахунак у банку, пытаньне пра „родную мову”, якая, будуць інтэрпрэтавацца гэтыя „па- дырэктар банку гнецца перад вамі паводле міжнародных рэкамэн- двойныя нацыянальнасьці”. Адказ і завярае, што менавіта ў ягоным дацый, вызначаецца, як мова, на на пытаньне нібыта ведаў толькі ад- банку самая лепшая ў сьвеце сы- якой рэспандэнт гаварыў у хаце мысловец Міністэрства ўнутраных стэма – усяго толькі ў пяці-шасьці ў сваім раньнім дзяцінстве. Поль- спраў і адміністрацыі (czasopis.pl/ выпадках на тысячу яна дазваляе шча ж да гэтых рэкамэндацый czasopis/2011-05/art-3). Нявыклю- беспакарна ўкрасьці грошы з раху- не прыслухоўваецца і фармулюе чана аднак, і гэта ўжо мая думка, нку, а зьберажэньні астатніх 994 ўласныя вызначэньні, якія ў дадзе- што патрэбная інтэрпрэтацыя бу- кліентаў абсалютна бясьпечныя! ны момант ёй больш выгадныя дзе створаная ў ходзе канчатковай Вам дужа даспадобы будуць такія – у перапісе было пытаньне пра апрацоўкі зьвестак. гарантыі?) хатнюю мову, самую частую мову Апошняя справа, і яна зганьбіла Несумленнасьць перапісчыкаў – штодзённых зносінаў. міжнацыянальныя дачыненьні на ні больш, ні менш, а праява нацыя- Трэцяя загана гэта падзел пы- нашым падляскім памежжы, гэта нальнай нецярпімасьці большасьці таньня пра нацыянальнасьць на несумленнасьць саміх перапісчы- да нацыянальных меншасьцяў на дзьве часткі – пытаньне пра ўлас- каў – было ні было, дзяржаўных нашым памежжы, якая прысутная на нацыянальнасьць ды пытаньне функцыянераў. Пра факты, калі тут увесь пасьляваенны час. Вядо- пра другую нацыянальнасьць („ці перапісчыкі абыходзілі нацыя- ма ж, ніякім чынам нельга супа- адчуваеце вы лучнасьць-вязь яшчэ нальнае пытаньне або зафальшоў- стаўляць зьнішчэньня ў 1946 годзе зь якім-небудзь народам, этнічнаю валі адказы, сведчыла, напрыклад, па нацыянальных або рэгігійных групай”). Магчыма, у падзеле такім Радыё Рацыя (racyja.com/node/ матывах беларускай вёскі на Пад- няма вялікага грэху, але грэх (ці яго 13490). Тлумачэньне, што, ма- ляшшы з маленечкай подласьцю спакуса) чакае на этапе інтэрпрэта- быць, выпадкі гэтыя былі нешмат- несумленнага перапісчыка ў 2011 цыі і апрацоўкі адказаў. На сустрэ- лікімі – ніякае тлумачэньне. Калі годзе. Ёсьць аднак, і заўжды будзе, чы ў Ваяводзкай управе ў Бела- пэўная сыстэма мае быць годнаю супольная рысачка – і тое, і тамтое стоку дырэктар Статыстычнай даверу, дык павінна яна спраца- злачыннае ды ганебнае. ■

Tamara Bołdak-Janowska Przygnębienie. 2. Każdy ustrój ładu, do którego przeciętność (masy) nika i przeciętną literaturę, sztukę, posiada własną przeciętność, którą przywykła. przeciętny ﬁ lm. Stawianie na masy popiera. Przeciętność białoruska jest Przeciętność podczas procesu glo- jest stawianiem na przeciętność. pro-Łukaszenkowa. Przeciętność ta balizacji, walczącej z demokracją Złagodniały bandyta z jego szem- chce utrzymania dotychczasowego obywatelską, oznacza złagodniałe- raną przedsiębiorczością jest cenio- ładu. Wykluczanie opozycji z syste- go bandytę i jego szemraną przed- ny bardziej w procesie globalizacji mu ma zagwarantować ciąg dalszy siębiorczość, posłusznego pracow- niż niezależny intelektualista, wol- 8 nomyśliciel, niezależny twórca. To Każde samozadowolenie powodu- necie. Wieczorem zobaczyłam, że te- wszystko powoduje kurczenie się je kurczenie się mózgu. lewizja zrobiła z tego protestu pokaz mózgów. Dwujęzyczność mniejszości cycków. Ani słowem nie wspomniała Mniejszości, mieszańcy są zmu- wzmacnia mózg. Rezygnacja z języ- o raku. Zrobiła wesoły obrazek o ja- szeni przez los do ciągłego analizo- ka dzieciństwa kurczy mózg naszych kichś tam babach z gołymi cyckami, wania tożsamości, swojej podwójnej Białorusinów. które przeciw czemuś protestują. Ro- sytuacji – wewnątrz mniejszości i we- Kurczeniu się mózgu w szczegól- zumiem, że telewizja bała się zainfe- wnątrz większości, stąd ich mózg nie- ny sposób zapobiega znajomość alfa- kowania rakiem bardzo wesołej, roz- ustannie pracuje i nie ulega zmniej- betu łacińskiego i cyrylicy lub greki, negliżowanej wiadomości. Z poważ- szaniu się. i korzystanie z obu alfabetów. Mózg nego protestu zrobiono głupstwo, a Sytuacja ta, daleka od luksusu, jest wtedy szeroko się wychyla – szerzej z kobiet głupawe baby. Inaczej było- zarazem luksusowa. niż podczas dwujęzyczności w jed- by to niemedialne. Jeśli się asymilujemy, nasz mózg się nym alfabecie, nawet jeśli są to od- Z taką medialnością. kurczy, bo dopasowujemy się do obo- ległe języki. Dla mnie ciągle czytelna jest ma- wiązującej przeciętności. Jeśli tkwi- Popkultura powoduje kurczenie się nipulacja informacjami. To też mnie my jedynie wewnątrz mniejszości, mózgów, bo nie trzeba się wysilać, przygnębia, bo jest rodzajem współ- mózg się kurczy, bo nam nie potrze- aby stworzyć dzieło swojej dziedzi- czesnej samotności. ba niczego więcej. Micha, zagrycha, ny. Odbiorca również nie wysila mó- Niemcy mają powiedzenie: „Nic nie szwagier czy tam kum z kumą. zgu, chłonąc łatwą papkę. Popkultura jest tak przestarzałe, jak wczorajsza Jeśli uspołecznienie oznacza przy- promuje celebrytów. Celebra to łatwi- gazeta”. Ostatnio przywołują je, aby mus asymilacji do tzw. głównego nur- zna każdej dziedziny. Łatwizna powo- unaocznić fakt, jak bardzo to powie- tu, nawet nie myśl, że ci się mózg nie duje kurczenie się mózgów. dzenie rządzi dziś w mediach, tylko skurczy. Jeśli wolność zastępujemy celebrą na odwyrtkę. Media dzień w dzień po- Kurczenie się mózgu prowadzi do wolności, mózgi ogółu się kurczą. wtarzają wczorajsze informacje, cią- uwiądu wyobraźni. Bez wyobraźni Jeśli system wyklucza wolnomyśli- gle obudowując je nowymi interpre- nie ma intelektualizmu ani myślenia cieli, uznając ich za dziwaków, wie- tacjami, domysłami, wietrzeniem spi- o skutkach naszego działania. trząc w nich chorobę umysłowa, mó- sków, a ściślej mówiąc: dzień w dzień Tzw. masa w każdym ustroju nie zgi ogółu się kurczą. powtarzają odgrzewaną jedną, najja- znosi twórczych wyjątków, a jeśli Religia, zredukowana do katechezy, skrawszą informację z wczorajszej usuwanie twórczych wyjątków poza powoduje, że mózgi się kurczą. gazety, walą nią raz po raz jak obu- system jest skuteczne, mózgi ogółu Można tak wymieniać bez końca chem w łeb, i jeszcze raz, i dzień się kurczą. powody kurczenia się mózgów. w dzień, i noc w noc. Komuna również opierała się na Natłok informacji powoduje kur- Niemieckie powiedzenia działa i kurczących się mózgach, hołubiąc czenie się mózgu, ale to sytuacja u nas, na taką samą odwyrtkę, a nie- przeciętność, asymilującą się do sys- szczególna: mózg się broni, mózg miecka dyskusja z nim związana, wy- temu, ale ci, którzy się do systemu już niczego nie chce wiedzieć, mózg kracza poza niemieckie okoliczności, nie asymilowali, odnosili niebywałe wie, że jest zarzucony tonami śmie- bo jest w istocie dyskusją o zjawisku sukcesy w kulturze, w grze politycz- ci. Mózg nie chce być śmietniskiem, światowym podczas procesu globa- nej o wolności obywatelskie i mieli ale dokonując uniku przed natłokiem lizacji. bardzo licznych odbiorców. informacji, kurczy się – jest zmęczo- Jaskrawym naszym przykładem Opozycję białoruską stanowią lu- ny próbami dokonywania selekcji in- działania tego obucha jest medialny dzie o nieskurczonych mózgach. Jesz- formacji. los informacji o katastroﬁ e smoleń- cze. Jeszcze nie ma wolności, która Kilka słów o informacjach. skiej i śledztwie w tej sprawie. Wciąż ustali swój przeciętny status. Jedynie pierwsze informacje w In- jest to ta sama informacja, obudowana Z chwilą, kiedy system wymusi ternecie są prawdziwe, zgodne z fak- coraz gęstszą siecią spiskowych teo- przeciętność w humanistyce, mózgi tami. Następnie fakty ulegają interpre- rii. Nic nowego tu nie ma. Dosłow- ogółu będą podlegać procesowi kur- tacyjnej mutacji w innych mediach. nie: nic! czenia się. Gały mi wylazły ze zdumienia, kie- Bombardowanie tą samą wiado- Hałaśliwa muzyka powoduje kur- dy zobaczyłam, co telewizyjne wia- mością, w licznych mutacjach i wer- czenie się mózgu. domości zrobiły z protestem kobiet na sjach, jest męczące i powoduje kur- Z chwilą, kiedy uznamy, że „już Ukrainie! Kobiety, obnażone do pasa, czenie się mózgów. To rodzaj nowej mamy wymarzoną wolność”, że już protestowały przeciw energetyce ato- indoktrynacji. nic nie musimy w tej sprawie robić, mowej. Kobiety te mają raka po Czar- Niemcy wciąż bronią tego, co wy- mózgi się kurczą. nobylu. To wyczytałam rano w Inter- pracowali po wojnie, demokracji oby- 9 watelskiej. U nich jeszcze są nośni in- czony mózg. Białoruś znalazła się wych” podtrzymywali i podtrzymują telektualiści o nieskurczonym mó- pomiędzy dwoma rodzajami skur- reżim Łukaszenki? Czy im białoru- zgu. Jeszcze jest przestrzeń do dys- czonego mózgu. skość jest nienawistna? Czy Białoru- kusji, gdzie pełny mózg może się wy- A debata Żyrinowski-Szuszkiewicz sini kiedykolwiek „wynaradawiali Po- powiedzieć. w istocie nie była debatą, tylko cał- laków”? Czy nie wiedzą, nie widzą, że Jeszcze. kowicie nietwórczym muśnięciem białoruskość nie oznaczała i nie ozna- Można oczywiście wyłączyć tele- się osoby o skurczonym mózgu, a ta- cza szowinistycznego nacjonalizmu? wizor z obawy o stan naszych sza- ką osobą jest ideologiczny i populi- Czyż nie wiedzą, że białoruski epi- rych komórek, nie czytać gazet, ale styczny Żyrinowski, z osobą ostroż- zod „nazistowski” był tylko epizo- taki stan oderwania się od mediów nie wypowiadającą się o przyszło- dem garstki, omamionej wolnością również powoduje kurczenie się mó- ści Białorusi, Szuszkiewiczem, bez- dla Białorusi, i nie miał znaczenia, zgu, który zaprzątnie się wtedy jedy- radnym wobec Łukaszenki i ogółu skoro ta garstka sama szybko wyco- nie sprawami domowymi. Nie można o skurczonych mózgach, lecz prze- fała się z objęć Hitlera? Czy epizod żyć pełnią życia bez uwagi dla tego, cież stawiającym na wciąż żywe po- polskiego bratania się z hitlerowca- co się wokół nas dzieje. czucie obywatelskości u tegoż ogółu. mi, opisany w „Cz” i fakt upiększe- Białorusini znaleźli się w stanie Co zatem dalej? nia piersi Goeringa Orderem Orła zawieszenia pomiędzy tym, co było, Co z tym stanem białoruskiego za- Białego, nie był co najmniej tym sa- czyli komuną, a tym, co komuną być wieszenia? mym, i to wcześniej? O tym już się już nie może, czyli – czym? Mamy chwilę, kiedy o przyszłości nie mówi, bo wstyd. I tak samo wstyd Ten stan zawieszenia kurczy mó- można pomówić poważnie, ale deba- Białorusinom za swój epizod. Trze- zgi, bo nie ma miejsca na rozmowy ta, opisana wyżej, nie była poważna. ba to już rozumieć. Rozwija nas wła- z opozycją. Nie ma miejsca na język Rozmowa Szuszkiewicz – Żyrinow- sny wstyd. białoruski. Nie ma debaty o przyszło- ski! Kto to wymyślił? Rosyjska tele- Pytanie łagodne i poważne: Czy za- ści jednego z europejskich krajów, lewizja stawia na równi swego folklo- leży im jedynie na obecności w TV żącego tak blisko stolic europejskich, rystycznego populistę z Szuszkiewi- Biełsat? a tak daleko. czem?! Jeśli tak, to sprawa jest do zała- Zsowietyzowany mózg to skurczo- Straszne pytania przyszły mi do twienia. Nawijanie o „odwoływaniu ny mózg, ale zglobalizowany mózg, głowy w związku z listem „Polaków się białoruskiej opozycji do nazizmu” zasymilowany do tzw. nurtu główne- ze środowisk kresowych” do TV Bieł- było zatem całkowicie zbędne, pano- go (prawd-gotowców) to też skur- sat: Czy „Polacy ze środowisk kreso- wie. ■

Janusz Korbel Przejąć się losem krajo- tualne! W ostatnim czasie kilka osób ków plamistych, kończącą się ścianą brazów. W książce pewnego zwracało się do mnie z prośbą o ra- puszczy. – Widzisz – mówi – tutaj amerykańskiego historyka i ekono- dę, jak obronić się przez zabudową właśnie jest wbity kołek, a dalej ko- misty zwróciłem uwagę na zdanie: pięknych okolic, w których mieszka- lejny i jeszcze jeden. Byli geodeci „Jeśli nie ma planów, ziemia trafi a ją. Ktoś mnie nawet wyciągnął wie- i podzielili łąkę mojego dzieciństwa w ręce spekulantów”. Jakież to ak- czorem na łąkę, niebieską od storczy- na działki. Będą sprzedawać i zabu- 10 dują – kontynuował. – A przecież we tyczy wspólnego dobra wielu poko- ciach, nie wnoszą liczącego się wkła- wsi jest pełno pustych działek budow- leń”. W innym miejscu napisał – też du w gospodarkę regionu. Ekonomi- lanych. Inny znajomy pisze o tym sa- o Białowieży – wzruszające zdanie: sta powie brutalnie: społeczeństwo mym z Jury Krakowsko-Częstochow- „Jeżeli potrafi ę przejąć się losem kra- dumne z zacofania nie jest dobrym skiej. Przepiękny, malowniczy krajo- jobrazów, których nie będę już oglą- kapitałem. Jeszcze gorsze jest trwa- braz z ostańcami skalnymi, szlakiem dał, to znaczy, że wbrew liczbie prze- nie w poczuciu krzywdy. I społeczeń- ruin zamków – orlich gniazd i unika- żytych lat zachowałem coś ze świeżo- stwo to wie, więc szuka swojej szan- tową roślinnością znika powoli pod ści uczuć”. sy np. dzieląc ziemię na działki. Rolą nowymi siedzibami, domami letnimi Oglądam zdjęcia storczyków, wśród państwa jest tak regulować tymi pro- i weekendowymi. Są plany, by utwo- których groźnie sterczą wbite niedaw- cesami (poprzez prawo i edukację), rzyć tam park narodowy, ale potrzeba no kołki geodety. Dzieje się tak wszę- żeby przy okazji nie niszczyć wspól- zgody czterech gmin, a tylko jedna się dzie w Polsce, bo nigdzie praktycznie nego dobra. zgadza. Dziennikarz „Gazety Praw- nie ma miejscowych planów, które by Zmiany zachodzące w naszym kra- nej” tłumaczy, że ludzie nie chcą par- określały prawo zabudowy i chroni- jobrazie budzą jednak obawy, że pań- ku, bo boją się, że nie będzie można ły krajobraz. Czas izolacji enklaw et- stwo z tego obowiązku się nie chce sprzedawać dowolnie ziemi pod za- nicznych minął bezpowrotnie, krajo- wywiązać. Planowanie przestrzenne budowę. Zgadzają się, ale tylko na braz staje się więc podobny do pat- w Polsce przestało już dawno cokol- obszarze Lasów Państwowych, bo chworku utkanego z kawałków do- tam budować i tak nie wolno. U nas wolnej materii. Dawniej też był odbi- w Puszczy Białowieskiej samo słowo ciem hierarchii, zamysłu pana lub za- „park narodowy”, nawet w ustach nie- rządcy, często krajowej regulacji, a lo- żyjącego poety, budzi sprzeciw. Mi- kalna mądrość przejawiała się w mak- łosz był gorącym zwolennikiem obję- symalnym wykorzystywaniu skrom- cia całej Puszczy Białowieskiej Par- nych przecież możliwości i materia- kiem Narodowym i kilkakrotnie dał łów. Jakkolwiek wyświechtane jest to temu wyraz, nawet przyjeżdżając do słowo – ziemia była matką. Dzisiaj Białowieży, by odebrać nagrodę od jest przedmiotem spekulacji. I stali- Towarzystwa Ochrony Puszczy Bia- śmy się poniekąd spekulantami, my- łowieskiej. ślącymi bardziej jak na czymś zaro- 11 czerwca Uniwersytet Powszechny bić, niż jak chronić. w Teremiskach zorganizował czytanie Rewolucyjne zmiany, jakie zaszły wierszy Czesława Miłosza w ramach w ostatnich dziesięcioleciach, spowo- obchodów jego roku w Polsce. Tego dowały, że większość tradycyjnych dnia na elewacji starej szkoły w Bia- zajęć wymaga coraz mniej rąk do łowieży zawisły wielkie plansze z kil- pracy, jeśli w ogóle nie zastąpiła ich koma wybranymi wierszami noblisty mechanizacja. Nadwyżka czasu i no- i fotografi ami. Wcześniej, na tej samej we możliwości posłużyły daleko po- elewacji, zwolennicy ochrony Pusz- suniętej „demokratyzacji” krajobrazu Fot. Mirosława Łuksza czy Białowieskiej rozlepili inne pla- – każdy buduje co chce i gdzie chce. wiek znaczyć. Trudno się właściwie katy, na które składało się zdjęcie po- Dzisiaj tradycyjne zawody mogą być dziwić: 11. czerwca odbyło się kolej- ety oraz fragmenty jego tekstów doty- tylko atrakcyjną ofertą turystyczną, ne posiedzenie podkomisji sejmowej, czących Puszczy Białowieskiej i Bia- a nie propozycją na życie. zajmującej się społecznym projektem łowieży. Plakaty ze słowami Miłosza „Sielskie klimaty” – napisał ko- zmian w ustawie o ochronie przyrody. zostały przez kogoś natychmiast usu- mentarz jakiś internauta z Warsza- Po kilku minutach posiedzenie zostało nięte (jeszcze by jakiś uczeń przeczy- wy pod uroczym fi lmikiem na face- zakończone, bo ministerstwo od mar- tał!). Pozostał tylko plakat reklamują- booku, ukazującym podlaską wio- ca nie potrafi ło przygotować rzetelnej cy cyrk. Miłosz pisał: „Kiedy wresz- skę i stare kobiety przy chylących informacji, jak zamierza rekompenso- cie cała Białowieża zostanie uznana się ze starości domach. Ale mój są- wać samorządom tworzenie parku na- za Park Narodowy? Używam mego siad z tej samej wsi skomentował, że rodowego. To nie państwo, a organi- pióra w nadziei, że jednak pośród za- to obraz upadku i braku perspektyw, zacje pozarządowe pracują teraz nad żartej walki polityków, nie mających takie dożywanie swojego życia, ład- poprawkami do ustawy o partycypa- czasu ani energii na sprawy trwające ne dla warszawiaka. Faktycznie, sła- cji i konieczności przygotowania pro- dłużej niż ich kadencje, można sku- bo wykształceni mieszkańcy, wykwa- gramów rozwoju gmin, w których by- tecznie przypomnieć o czymś, co do- lifi kowani w ginących obecnie zaję- łyby tworzone parki... ■ 11 Opinie, cytaty

З 1986 года, калі я першы раз пае- Wtedy (w czerwcu 1989 r.) nikt dlaczego. Minęło raptem 10 lat. Nie хаў у Беларусь, у Гродна, адчуў сябе nie mówił o kapitalizmie, a ludziom mogę tego pojąć... тады шчаслівым чалавекам. 25 га- marzył się „twór ustrojowy, będą- „Kurier Poranny”, 8 czerwca 2011 доў, калі толькі была магчымасць, cy połączeniem plusów kapitali- падарожнічаў я на сваю духоўную zmu (kolorowe pełne półki i swobo- Coraz więcej Białorusinów ratuje Бацькаўшчыну. Нягледзячы на ўсе da wypowiedzi) z plusami socjali- się wyjazdem na saksy. Ich celem jest палітычныя абставіны, заўсёды zmu (pewność zatrudnienia i socjal- przede wszystkim Moskwa, gdzie nie ўпэўнена паўтараў, што няма пры- ne bezpieczeństwo)” tak trudno jest znaleźć pracę za ty- гажэйшага месца на зямлі за бела- Leszek Miller, były premier RP, siąc dolarów miesięcznie, czyli czte- рускія краявіды. Шмат якіх месц na swoim blogu w Onet.pl, 4 czer- ry razy więcej, niż wynosi dziś śred- на капце Беларусі яшчэ не зведаў, wca 2011 nia płaca na Białorusi. Takie „gło- шмат якіх людзей хацеў сустрэць sowanie nogami” bardzo się nie po- у час сваіх падарожжаў. Мая Бела- Gienek Loska kilkanaście lat temu doba Łukaszence. Prezydent na po- русь заўсёды была і будзе пад бел- przyjechał do Polski na festiwal Ba- siedzeniu rządu wystąpił przeciw ga- чырвона-белым сцягам і гербам Па- sowiszcza w Gródku. – Przywiozłem starbaiterom z całą tyradą. – Powin- гоня. Забарону ўезду для мяне на wtedy ﬂ aszkę spirytusu i cztery paczki niśmy tym „latawcom” powiedzieć: тэрыторыю Рэспублікі Беларусь papierosów. Wszystko, co zarobiłem, – Pojechałeś samowolnie zarabiać лічу крывадушнасцю ўлады, якая przepiłem. Spodobało mi się u was do innego kraju i swojemu państwu не шануе амбасадараў беларускасці – powiedział w jednym z wywiadów. pieniędzy nie przynosisz. Jedź sobie. па-за яе межамі, а значыць – бе- Później przyszła kolej na pierwszą Ale, po pierwsze, twoja rodzina niech ларускую нацыянальную меншасць trasę. Gienek Loska odwiedził m. in. płaci 100 proc. za usługi komunalne. у Польшчы. Białystok i Augustów. Zapytany jak Za opiekę medyczną też płać 100 proc. Яўген Вапа, галоўны рэдактар mu się wraca na Podlasie, odpowie- Zarobiłeś pieniądze – płać – domagał тыднёвіка „Ніва”, старшыня Бела- dział: – Sentymentalnie. Bardzo sen- się dyktator i podyktował swoim mini- рускага саюзу ў РП ды старшыня tymentalnie. Objechałem te wszyst- strom: – Wykonać bezzwłocznie! ўправы Радыё Рацыя, „Ніва”, 5 kie okolice, które znam. Połowy cy- „Gazeta Wyborcza”, 16 czerwca чэрвеня 2011 г. gańskich osiedli już nie ma. Nie wiem 2011 ■

Kławdii Prymaki z Kolonii Knysze- towano bowiem naruszenia procedu- Minął wicze, gm. Szudziałowo. To jej wła- ry spisowej w Białymstoku, Bielsku śnie rachmistrzyni spisowa nie zada- Podlaskim, Hajnówce, gminach Na- miesiąc ła pytania o narodowość i język, któ- rewka i Narew. Wprawdzie nierzetel- rym posługuje się na co dzień, a póź- na rachmistrzyni z Szudziałowa zo- W regionie. Skandaliczne przy- niej, mimo wyraźnej prośby o wpisa- stała odsunięta od wykonywania obo- kłady praktyk rachmistrzów spiso- nie narodowości białoruskiej, wpi- wiązków, nie podjęto jednak żadnych wych w odniesieniu do informa- sała polską. Do Radia Racja dotarło działań, które zmierzałyby do wery- cji o narodowość oraz język ojczy- też wiele innych sygnałów świadczą- fikacji ewentualnych nieprawidło- sty mieszkańców Podlasia ujawni- cych o podobnych praktykach w wo- wości przy tak prowadzonym spisie li dziennikarze lokalnych mediów. jewództwie podlaskim. Z materiałów powszechnym. Komentarz na str.13. Sprawę jako pierwsza podjęła Kata- zebranych przez reporterów wynika, rzyna Popławska, dziennikarka TVP że przypadek pani Kławdii był wierz- 18 maja w białostockich Spodkach z Białegostoku, która dotarła do pani chołkiem góry lodowej. Udokumen- odbył się wernisaż malarstwa Sławo- 12 mira Rybaka, który pędzlem i pió- 19 maja w Hajnówce miała miej- rem portretuje dziewiczy kulturowy sce wizytacja Sejmowej Komisji krajobraz Podlasia, ostatnio głównie Mniejszości Narodowych i Etnicz- Puszczę Białowieską. W 2009 r. swoje nych. Posłowie spotkali się z przed- prace prezentował podczas obchodów stawicielami władz regionu oraz or- 600-lecia istnienia Puszczy, zorgani- ganizacji mniejszości. Zwiedzili też zowanych w Białorusi. Rok później Muzeum Kultury Białoruskiej, sobór wraz z synem otrzymał zaproszenie Świętej Trójcy, a także Zespół Szkół z Mińska do wykonania cyklu prac, z Dodatkową Nauką Języka Biało- przedstawiających białoruską część ruskiego. Przewodniczący Związku Puszczy. Na wystawie w Spodkach Białoruskiego w RP Eugeniusz Wap- pokazano przekrój całej twórczości pa podczas spotkania z komisją w haj- Sławomira Rybaka – portrety, mar- nowskim magistracie poruszył proble- twą naturę, kopie, scenki rodzajowe my związane z trwającym spisem po- i pejzaże. Wernisaż uświetnił występ wszechnym w kwestii pytania o na- woakbialystok.pl Wiktora Szałkiewicza, piosenkarza rodowość oraz prosił o interwencję rym nie dano prawa pierwokupu przy i aktora z Grodna. posłów w sprawie mieszkańców wsi sprzedaży popegeerowskich gruntów Chraboły i Rajsk pod Bielksiem, któ- rolnych.

Zakończył się spis powszechny Jak wiadomo, w powiatach bielskim i częściowo haj- nowskim, gdzie najwięcej mieszkańców deklaruje narodo- Zakończony w czerwcu spis powszechny raczej nie wość białoruską, działacze Związku Ukraińców Podlasia pokaże, jaka jest obecnie rzeczywista liczebność naszej od lat uparcie próbują sztucznie rozbudzić ukraińskość. mniejszości. Zastosowane nowoczesne metody i narzę- Odwołując się przy tym do o wiele bardziej odległej niż dzia statystyczne nie były w stanie poprawnie zinterpre- Białoruś – nie tylko geografi cznie – Ukrainy. Dlatego wy- tować niezwyklych złożonych i delikatnych kwestii naro- dawałoby się, że pośrednia narodowość podlaska, czy też dowościowych w regionie. Doszły do tego liczne przypad- rusko-podlaska, powinna wykorzenić te dylematy. A jed- ki fałszowania zbieranych danych przez samych rachmi- nak przykład Ślązaków u nas się jeszcze nie przyjął. strzów, co ujawniły media. Trudno powiedzieć, czy było Tegoroczny spis powszechny nie przyczyni się zatem to działanie świadome, czy nie. Celowego przeinaczania do „uporządkowania” złożonej kwestii przynależności udowodnić się nie da, ale nikt nie zaprzeczy, iż – mimo narodowościowej mieszkańców naszego regionu. Po raz wyraźnego w ostatnich latach wzrostu tolerancji i zrozu- pierwszy pojawiło się w nim inne, także bliskie i ważne mienia – nieżyczliwe postawy wobec kwestii białoruskiej dla nas pytanie – o wyznanie religijne. Tu też mogą być na Białostocczyźnie jeszcze do końca nie znikły. Wystar- wątpliwości, bo odpowiedź na nie nie była obowiązko- na wystawie swych prac w białostockich Spodkach czy poczytać co poniektóre fora internetowe. wa. Jak zatem spis wykaże, na ile prawdziwe są ofi cjalne Pracownicy urzędu statystycznego chyba niedosta- dane Cerkwi (liczba pół miliona), a na ile badania biało- tecznie przeszkolili rachmistrzów, skoro przepytywane stockich socjologów, którzy w całej Polsce doliczyli się przez nich osoby, szczególnie starsze, niejednokrotnie najwyżej 200 tys. prawosławnych, z czego 150 tys. na miały problem z odpowiedzią na pytania o narodowość malutkiej Białostocczyźnie? i język. Do „Cz” też dotarły takie sygnały. Deklaracje bia- Z pewnością spis potwierdzi postępujące zjawisko asy- łoruskie nie dla wszystkich z nas były oczywiste. Socjo- milacji i polonizacji naszej społeczności, jak też ciągle ni- Sławomir Rybak z Nurca Stacji – pejzażysta Puszczy Białowieskiej z Nurca Rybak Sławomir lodzy już dawno stwierdzili, że mniejszość białoruska na ską jej świadomość narodową. I jeszcze jedno. Spis obna- Podlasiu w zdecydowanej większości w pełni nie identy- żył słabość środowiska białoruskiego, działaczy i przed- fi kuje się z narodem w państwie białoruskim. Mieliśmy stawicielstwa naszej mniejszości. W agitację, by zapisy- telefony od osób, które koniecznie chciały podać naro- wać się jako Białorusini, zaangażowane były tylko redak- dowość „podlasko-białoruską” i takiż swój język. Można cje białoruskich mediów, opłacanych z budżetu państwa, tak było wpisać w rubryce „inna” („inny”), lecz zarówno najbardziej Radio Racja. Nie było już sił, by wzorem li- w samospisie internetowym, jak i przy pomocy rachmi- derów mniejszości śląskiej i ukraińskiej prowadzić zor- strza czemuś nie zawsze to się udawało. ganizowaną kampanię bezpośrednio wśród ludzi, opartą Jeszcze trudniejsza była odpowiedź na drugie pytanie, na plakatach, bilboardach i odwiedzaniu domów z pod- o więź z innym narodem (w domyśle polskim). Czy moż- łączonymi do internetu laptopami. na być człowiekiem dwóch narodowości jednocześnie? Jerzy Chmielewski

13 Конкурс „Пазнай Беларусь – 2011” 25 мая ў Драматычным тэ- атры імя Аляксандра Вянгеркі ў Беластоку адбылося падвя- дзенне вынікаў конкурсу „Па- знай Беларусь”, які ад некаль- кіх гадоў праводзіць Культурны цэнтр Беларусі пры Пасольстве Рэспублікі Беларусь у Польшчы. На гэты раз прысланы былі 374 працы дашкольнікаў, вучняў па- чатковых школ, гімназій і ліцэ-

gckgrodek.pl/wg-hn істаў. У конкурсе былі наступ- Tę koszulkę z logo gródeckiej gazety, prezentowanej przez red. Je- ныя намінацыі: лепшы малюнак rzego Chmielewskiego, przed laty zaprojektował sam mistrz Leon пра Беларусь, фотаздымак аб Tarasewicz (na zdjęciu podczas benefi su z okazji 15-lecia pisma w to- Беларусі, літаратурна-паэтыч- warzystwie przyjaciół z pierwszego składu redakcji – Sokrata Jano- ны твор і сачыненне „Беларусь wicza i Edwarda Wołoszyna) і беларускасць у гісторыі маёй сям’і”. Некаторыя працы ў намі- 23 maja w Podlaskim Urzędzie wa i białostocki oddział telewizji pu- нацыі „Малюнак пра Беларусь” Wojewódzkim w Białymstoku odby- blicznej. – з бел-чырвона-белым сцягом ła się konferencja „Misja telewizji pu- і гербам Пагоня – не былі нават blicznej w społeczeństwie wielokultu- 28 maja w Gminnym Centrum разгледжаны. rowym”. Wzięli w niej udział przed- Kultury w Gródku odbył się benefi s Лаўрэатамі стала каля сотні stawiciele Krajowej Rady Radiofo- z okazji 15-lecia miesięcznika „Wia- дзяцей і моладзі ў розных катэ- nii i Telewizji, władz regionu, Mini- domości Gródeckie – Haradockija Na- горыях паводле ўзросту і намі- sterstwa Spraw Wewnętrznych i Ad- winy”. Wspomnieniami i refl eksjami нацый. Атрымалі яны дыпломы ministracji, naukowcy, a także dzien- dzielili się m.in. inicjator i współzało- і прызы. Падчас урачыстасці nikarze zajmujący się problematyką życiel tej lokalnej gazety, prof. Leon ў тэатры была выстаўена п’еса mniejszości narodowych. Konferen- Tarasewicz oraz Sokrat Janowicz, sta- „Паравіны года” ў выкананні- cję zorganizowały Rada Programo- ły współpracownik w pierwszych la- і трупы з дзіцячага садка н-р 14 у Беластоку – лаўрэата I месца тэатральнага агляду. Выступілі Polski Białorusin bez prawa wjazdu na Białoruś між іншым таксама настаўніцы 23 maja prezes Radia Racja i redaktor naczelny „Niwy” Eugeniusz Wappa садка ды ансамбль „Гарадзенскія został zawrócony z przejścia granicznego w Kuźnicy. Białoruskie służby карункі” з Гродна. graniczne odmówiły mu wjazdu do swego kraju i bezterminowo anulowały wizę. Wappa jechał do Mińska na zaproszenie Światowego Związku Biało- rusinów Baćkauszczyna. Anulowanie mu wizy i wpisanie na listę osób nie- tach jej wydawania. Benefi s uświetnił pożądanych w Białorusi odebrał jako „akt agresji nie tylko przeciw europej- koncert w wykonaniu Zmiciera Waj- skim, demokratycznym wartościom, nie tylko przeciw niezależnym mediom, ciuszkiewicza z Mińska, Marka Ga- ale również przeciw środowisku mniejszości białoruskiej w RP”. łązki z Olecka (w piosenkach Edwar- Nie ulega wątpliwości, że ten incydent związany jest przede wszystkim da Stachury) oraz ukraińskiego chóru z działalnością Radia Racja – rozgłośni niepożądanej przez władze Białoru- „Żurawli” z Warszawy, który wystąpił si. Jej dziennikarze pracują w Białorusi nielegalnie, gdyż władze ciągle od- przy okazji XXX Międzynarodowego mawiają im akredytacji. Mimo to wydany Wappie zakaz wjazdu na Białoruś Festiwalu Muzyki Cerkiewnej. nie przystaje do opinii Łukaszenki i władz białoruskich, bagatelizujących re- alne znaczenie niezależnych mediów nadających na wschód z Polski. Cho- W dniach 25-29 maja odbył się ciaż, jak powiedział rzecznik Ambasady Białorusi w Polsce, ta decyzja mo- w Białymstoku 30. Międzynarodo- gła być tylko ripostą wobec sankcji wizowych nałożonych na obóz władzy wy Festiwal Muzyki Cerkiewnej w Mińsku przez Polskę i inne kraje Unii Europejskiej. (jch) „Hajnówka 2011”. Jurorzy rozdzieli- li nagrody w pięciu kategoriach: chó- 14 rów parafi alnych, amatorskich świec- kich, dziecięco-młodzieżowych, chó- rów uczelni muzycznych oraz zawo- dowych. W pierwszej kategorii dwa równorzędne pierwsze miejsca przy- znano chórowi katedry Św. Mikoła- ja z Sortowały w Rosji oraz chórowi soboru Św. Aleksandra Newskiego z Paryża. Wśród chórów amatorskich świeckich, pierwsze miejsce zdobył żeński chór młodzieżowy „Oriana” z Odessy na Ukrainie, a wśród dzie- cięco-młodzieżowych chór dziecięcy „Lira” z Mińska w Białorusi. W gru- pie chórów uczelni muzycznych wy- Міраславы Лукшы Фота grał akademicki chór Rosyjskiej Aka- Zaskakujące informacje o Ma- wy, co powinno było nastąpić jesz- demii Muzyki im. Gniesinych z Mo- łym Ruchu Granicznym z Białorusią cze w styczniu tego roku. Obie stro- skwy. Pierwszą nagrodę w najbardziej przekazał 10 czerwca na antenie Ra- ny pośrednio przyznały, że umowa pa- prestiżowej kategorii chórów zawo- dia Białystok konsul generalny Bia- dła ofi arą bardzo złych stosunków na dowych zdobył chór kameralny fi l- łorusi w Białymstoku. Okazuje się, najwyższym szczeblu pomiędzy Pol- harmonii z Astany w Kazachstanie. że stosowną umowę prezydent Łuka- ską i Białorusią. Białostocki festiwal uchodzi za jed- szenka podpisał zgodnie z zapowie- ną z najważniejszych na świecie im- dziami jeszcze w grudniu 2010 r. Nie 12 czerwca w Białymstoku odby- prez, prezentujących i popularyzują- weszła ona jednak w życie, bo, we- ło się 27. Święto Kultury Białoru- cych muzykę cerkiewną. W przesłu- dług konsula Aleksandra Bierebeni, skiej. Zaprezentowali się na nim ze- chaniach konkursowych wzięło udział Polacy nie dostarczyli specjalistycz- społy muzyczne, pisarze oraz artyści blisko 30 chórów m.in. z Polski, Bia- nych drukarek, a polska fi rma odpo- ludowi z Polski i Białorusi. To jedna łorusi, Francji, Gruzji, Kazachstanu, wiedzialna za to, bez podania przy- z najważniejszych imprez Białoru- Litwy, Łotwy, Mołdawii Rosji, Sło- czyn zerwała umowę. Informacja- skiego Towarzystwa Społeczno-Kul- wacji i Ukrainy. W związku z ob- mi białoruskich dyplomatów zasko- turalnego. Została zorganizowana chodami jubileuszu 30-lecia festiwa- czona jest polska strona, która przy- przy wsparciu m.in. MSWiA i Urzę-

lu, większość tegorocznych uczest- pomina, iż Warszawa nie otrzyma- du Marszałkowskiego Województwa ў Беластоку культуры беларускай Свята ników stanowili laureaci jego wcze- ła żadnej oficjalnej noty z Mińska, Podlaskiego. сёлетняга – зорка карункі” „Гарадзенскія śniejszych edycji. Festiwal organizuje powiadamiającej o ratyfi kacji umo- Fundacja „Muzyka Cerkiewna”. 17 czerwca w Koszkach (gm. Orla) ofi cjalnie uruchomiono maszyny no- W dniach 2-5 czerwca w Muzeum wej fabryki fi rmy Swedspan należą- Małej Ojczyzny w Studziwodach cej do grupy Ikea. Dwa dni wcześniej odbyły się główne uroczystości VIII inwestycję wizytował premier Donald Międzynarodowego Festiwalu Pod- Tusk. Rozpoczęcie produkcji na pełną lasko-Poleskiego „Tam po majowuj skalę planowane jest na wrzesień. Bu- rosi”. Tradycyjny folklor zaprezen- dowa tego ogromnego zakładu ruszy- towali m.in. wykonawcy z Podlasia ła latem ubiegłego roku, a w tej chwi- (woj. podlaskie i lubelskie), Polesia li oddawany jest do użytku pierwszy białoruskiego, z Mińska (Białoruś) etap inwestycji wartej 140 mln zł. oraz z Rosji. W programie impre- Będą tu produkowane drewnopodob- zy znalazły się: koncerty, korowo- ne ultracienkie płyty HDF, używane dy obrzędowe na ulicach podlaskich do lekkich mebli szwedzkiej sieci. To miejscowości, spotkania warsztato- jeden z najbardziej zaawansowanych we. Trzeciego dnia imprezy odbyło technologicznie zakładów tego typu

się także poświęcenie kapliczki. Iko- Міраславы Лукшы Фота na świecie. Czyt. na str. 21 ny Matki Bożej z Bielska, która sta- Tegoroczny festiwal w podbiel- nęła w skansenie w Studziwodach. skich Studziwodach rozpoczął 18 czerwca Gródek po raz trzynasty Czyt. na str. 25. się już pod koniec kwietnia obchodził swoje doroczne święto. To 15 świętowanie rozpoczęło się od krót- kiej sesji historycznej. Prof. Wiacze- słau Szwed z Uniwersytetu im. Janki Kupały w Grodnie omówił dzieje hi- storyczne Gródka w oparciu o mapy od czasów najdawniejszych po począ- tek XX w. Drugim z prelegentów był Aleksander Kondrusik, pochodzący z Gródka mieszkaniec Białegostoku, badacz genealogii swego rodu. Na- stępnie po uroczystym przemarszu ulicznym w miejscowym amﬁ teatrze rozpoczął się festyn z udziałem zespo- łów śpiewających także po białoru-

Fot. Jerzy Chmielewski sku. W charakterze gwiazd wieczoru Niecodzienni politycy w Gródku. Na tegoroczne Święto Gródka przy- wystąpili Halina Frąckowiak i Samo- byli białostoccy posłowie PiS, Krzysztof Tołwiński i Krzysztof Jurgiel khin Band – zespół z Łodzi. (na zdjęciu w gródeckim domu kultury w towarzystwie prawosław- nych duchownych przysłuchują się wykładowi historycznemu, wygło- Nadające z Białegostoku białoru- szonemu przez prof. Wiaczesława Szweda w języku białoruskim) skie Radio Racja rozpoczęło kampa- nię promocyjną, skierowaną do Bia- jedna z niewielu miejscowości w na- je, akcentując dumę z miejscowej hi- łorusinów wracających z Polski do szym regionie, gdzie organizuje się storii i tradycji. Tym razem gródeckie kraju. Przy wszystkich polsko-biało-

Tego robić nie wolno! Fot. Stowarzyszenie Edukacji Filmowej W regionie wciąż dochodzi do zbyt radykalnego ogławiania drzew. Te zdjęcia zrobiono w czerwcu br.

Zgodnie z art. 82 ustawy o ochronie przyrody z 16 jakiekolwiek zezwolenie na „zabiegi pielęgnacyjne”, o ile kwietnia 2004 r. ogławianie drzew jest zabronione. Za- nie zachodzą w/w przesłanki. Co więcej, przed dokona- biegi wykonywane w koronach drzew mogą dotyczyć niem prac, nawet po uzyskaniu odpowiedniego zezwo- wyłącznie: 1) usuwania gałęzi obumarłych, nadłama- lenia, należy sprawdzić, czy w koronach nie ma gniazd nych lub wchodzących w kolizję z obiektami budow- ptasich – wynika to też z rozporządzenia ministra środo- lanymi lub urządzeniami technicznymi; 2) kształtowa- wiska z dnia 28 września 2004, gdzie czytamy, że gniaz- nia korony drzewa, którego wiek nie przekracza 10 lat; da można usuwać wyjątkowo z terenów zieleni, ale tylko 3) utrzymywania formowanego kształtu korony drzewa. w okresie od 16 X do końca lutego, jeśli wymagają tego Z treści tego artykułu wynika jednoznacznie, że dopusz- względy bezpieczeństwa lub sanitarne. Zabiegów w ko- czalne jest jedynie usuwanie gałęzi obumarłych, nadła- ronach drzew nie wykonuje się w okresie lęgowym pta- manych i wchodzących w kolizję z budynkami etc. Z te- ków, tzn. od 1 marca do 31 lipca. go artykułu nie wynika natomiast, by można było dawać Janusz Korbel

16 ruskich przejściach drogowych sta- szczególna pozycja książkowa zasi- wym klipie wystąpił pierwszy szef nęły bilboardy z częstotliwościami liła zbiory biblioteczne uniwersytetu niepodległego państwa białoruskie- rozgłośni. Czytamy na nich: „Nawi- w Warszawie, a wkrótce trafi również go Stanisław Szuszkiewicz. ny Sztohadzinna. Abiektyuna pra re- do uniwersyteckich bibliotek w Bia- alnaje”. Nadającą z Polski rozgłośnię łymstoku, Lublinie i Olsztynie. Co najmniej dwustu obywateli Bia- na popularnych falach FM może słu- łorusi dzięki łapówkom załatwiło so- chać półtora miliona obywateli Bia- 5 czerwca w telewizji TVN odbył bie długotrwały pobyt w Polsce. Prze- łorusi – mieszkańcy obwodów gro- się fi nał pierwszej edycji programu stępstwo wykryli funkcjonariusze Ślą- dzieńskiego i brzeskiego. W Interne- „X Factor”. Zwyciężył Gienek Lo- skiego Oddziału Straży Granicznej. cie zaś słuchać można jej na całym ska, charyzmatyczny piosenkarz po- Pomysłodawcami i organizatorami świecie. Kampania bilboardowa po- chodzący z Białorusi. Czyt. na str. 36. procederu było mieszkające w Czę- trwa przez najbliższy rok. Kolejnym stochowie białorusko-polskie mał- krokiem akcji promocyjnej będzie ak- Mieczysław Szcześniak, znany żeństwo. W zamian za kwoty od kil- cja realizowana przy pomocy ulotek polski piosenkarz, który miał zasiąść kuset do ok. 1200 zł wystawiało za- i naklejek, zarówno w Białorusi, jak w międzynarodowym jury na festi- proszenia, na których podstawie Bia- i na drogach prowadzących do niej. walu „Słowiański Bazar’’ w Witeb- łorusini uzyskiwali polskie wizy po- sku w Białorusi, zrezygnował w tym bytowe. Służyły im do przekraczania Gmina Mielnik otrzymała wyróż- roku z uczestnictwa w imprezie. Za- polskiej granicy, najczęściej w celach nienie Sportowa Gmina 2011. Te do- protestował w ten sposób przeciw- zarobkowych. roczne ogólnopolskie nagrody przy- ko łamaniu praw człowieka i repre- znawane są przez Polski Klub Infra- sjom białoruskich władz wobec swo- W Republice Białoruś. 23 struktury Sportowej w ramach pro- ich obywateli. W liście do organizato- maja Narodowy Bank dokonał jed- gramu „Budujemy Sportową Pol- rów festiwalu napisał m.in.: „Przyszły norazowej dewaluacji rubla białoru- skę”. Doceniono m.in. inwestycje ciężkie czasy dla wszystkich Białoru- skiego w stosunku do koszyka wa- gminy w infrastrukturę sportową sinów i dla Polaków żyjących wśród lut o 54,42 proc., przy czym od po- i rekreacyjną oraz działalność klubów Was. Czujecie to w codziennym ży- czątku roku wartość waluty narodo- sportowych i ich sukcesy. Wyróżnie- ciu, czują to ci, którzy są w więzie- wej spadła o 71,62 proc. Dewaluacja nia „Sportowa Gmina” przyznawane niu, jak Andrzej Poczobut i wielu wa- ta, według Banku Światowego, stała są samorządom, które umiejętnie łą- szych Rodaków. Nie mogę udawać, się największą w ciągu ostatnich 20 czą budowę nowoczesnych obiektów że mnie to nie obchodzi, zarabiać , lat na świecie, wyprzedzając dewalu- sportowych z programem rozwoju bawić się i pić szampanskoje, kiedy ację waluty Etiopii z 1992 r. i Argen- sportu i rekreacji w regionie. inni, na naszych oczach, są prześla- tyny z 2002 r. Wcześniej światowymi dowani i cierpią”. liderami w dewaluacji były dwa wy- Wyróżnienie w ogólnopolskim kon- żej wymienione państwa, które ob- kursie „Laur Gospodarności”, organi- 19 czerwca Telewizja Biełsat roz- niżyły wartość swojej waluty o 54 zowanym przez Fundację Europejski poczęła akcję solidarności z więźnia- proc. Białoruś już wcześniej znalazła Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej pod mi politycznymi w Białorusi. W su- się w rankingu Banku Światowego, patronatem Prezydenta RP, Przewod- mie ponad trzydzieści znanych osób dotyczącym największych na świe- niczącego Parlamentu Europejskiego z Białorusi i z innych krajów świata cie dewaluacji poczynając od 1990 r. i Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, wystąpi w krótkich fi lmikach i wy- otrzymała zaś gmina Narewka. Doce- głosi swoje przesłania dla białoru- niono ją w kategorii „Rozwój przed- skich więźniów sumienia. W klipach siębiorczości wiejskiej” znajdzie się również krótka informacja o każdym ze skazanych. Ze stro- W kraju. 31 maja na Uniwersy- ny polskiej w akcji udział wezmą tecie Warszawskim odbyła się pre- m.in. Adam Michnik, Andrzej Waj- zentacja okolicznościowego wyda- da i Agnieszka Romaszewska-Guzy, nia książki Uładzimira Karatkiewi- Tadeusz Mazowiecki i Krzysztof Za- cza „Dzikie polowanie króla Sta- nussi. Również widzowie i sympa- cha”, która ukazała się w ramach ob- tycy Biełsatu mogą włączyć się do chodów 80. rocznicy urodzin zmar- akcji, wysyłając swoje filmiki wi-

łego w 1984 roku klasyka literatury deo ze słowami wsparcia dla biało- zvyazda.minsk.by białoruskiej. Spotkanie zorganizowa- ruskich więźniów sumienia na adres Aleksander Łukaszenka wie, że ła Ambasada Białorusi w Polsce. Ta [email protected] . W premiero- został zagoniony do kąta 17 Była liderem w 1999 r., kiedy rubel masowe władze miasta przeznaczy- opłat za usługi komunalne i ochro- został zdewaluowany o 37 proc. ły centralną estradę w parku Przyjaź- nę zdrowia. – Zarobiłeś pieniądze ni Narodów, teatr letni w Parku Kul- – płać! – powiedział dyktator swoim 27 maja w budynku Konsulatu Ge- tury i Rekreacji im. 50. Rocznicy Paź- ministrom i polecił wykonać te zale- neralnego Polski w Brześciu otwarta dziernika i scenę w pobliżu fontanny cenia od drugiego półrocza. Jednocze- została wystawa „Poeta reportażu”, na Skwerze Kijowskim. śnie Łukaszenka próbuje uzdrowić sy- poświęcona Ryszardowi Kapuściń- tuację, jak potrafi . Białorusinom nie skiemu. Ryszard Kapuściński urodził Kryzys gospodarczy w Białoru- wolno wywozić za granicę telewi- się 4 marca 1932 r. w białoruskim Piń- si zatacza coraz szersze kręgi. La- zorów, lodówek, cementu, produk- sku (przed II wojną światową na tery- winowo rosną ceny. Jak poinformo- tów mlecznych, cukru, mąki, kaszy, torium Polski). Eksponaty prezento- wała agencja Biełapan, w maju wa- paliwa i wielu innych towarów; wła- wane w Brześciu były już wcześniej rzywa, według ofi cjalnej statystyki, dze wprowadziły też do końca roku wystawiane w Mińsku, Pińsku, Wi- podrożały o 28 proc., a owoce – o 56 zakaz wywozu makulatury. Aby nie- tebsku, Homlu i Grodnie. proc. Z kolei rosyjska agencja Inter- co załagodzić rosnące niezadowole- fax-Zapad podała, że zagraniczny nie społeczeństwa, Białorusi dyktator 2 czerwca mer Mińska Mikołaj dług Białorusi doszedł do 32 mld do- kazał zarazem zamrozić na dwa mie- Ładućka podpisał decyzję Miejskie- larów. W kantorach wciąż nie ma ob- siące ceny… wódki. go Komitetu Wykonawczego w spra- cych walut. Banki też ich nie sprze- wie wyznaczenia miejsc na imprezy dają. Czarnorynkowy kurs dolara to 7 czerwca w Mińsku odbyła się masowe w mieście. Decyzją władz za- dziś od 6200 do 9200 rubli białoru- akcja protestacyjna „Stop benzyna”, brania się organizowania imprez pu- skich. Ofi cjalny kurs dolara to obec- skierowana przeciwko wzrostowi cen blicznych w centrum miasta: na Pla- nie 4988 „zajączków”. Coraz więcej paliw. Protestujący na około dwie go- cach Październikowym, Niepodległo- Białorusinów ratuje się wyjazdem na dziny sparaliżowali ruch na Alei Nie- ści i Zwycięstwa oraz na prospekcie saksy. Ich celem jest przede wszyst- podległości na odcinku od Placu Zwy- Zwycięstwa i na części prospektu kim Moskwa, gdzie nie tak trudno jest cięstwa do głównego urzędu poczto- Niepodległości. Ponadto zabronione znaleźć pracę za tysiąc dolarów mie- wego. Według naocznych świadków, jest organizowanie publicznych im- sięcznie, czyli cztery razy więcej, niż w akcji protestacyjnej wzięło udział prez na terenie przylegającym do bu- wynosi dziś średnia płaca w Białoru- kilkaset samochodów. Wielu uczestni- dynku Biblioteki Narodowej, a tak- si. Łukaszenka grozi im fi nansowy- ków protestu machało z okien samo- że w Parku Zwycięstwa. Na imprezy mi represjami, m.in. podniesieniem chodów koszulkami z hasłem „Stop

Jaki kryzys?! mi metodami, w tym przy pomocy śmietnika, jakiemu na Zdaniem Aleksandra Łukaszenki za załamaniem się sys- imię internet. To nowa broń, wypróbowana już w co po- temu gospodarczego w Białorusi stoi... niewidzialna ręka niektórych krajach. wolnego rynku. Białoruski prezydent jest święcie przeko- – Ludzie narzekają dziś na wysokie ceny i trudności nany, że gdyby ekonomiczne mechanizmy pozostawały- z importem. Ale jeść mamy co. Za mało zarabiacie? Jesz- by pod ścisłą kontrolą państwa, do tego na pewno by nie cze kilka miesięcy i z tej sytuacji wyjdziemy. A jeśli doj- doszło. Jego zdaniem błędem było zbytnie urynkowienie dzie do katastrofy, zamkniemy granice i będziemy kupo- gospodarki, do czego rząd w Mińsku został zmuszony wać tylko to, co nam potrzebne. pod narastająca presją kapitalistów z zachodu i wscho- – Pytają mnie, dlaczego nie poleciały dotąd głowy. Sza- du. Dlatego Białoruś będzie nadal trzymać się własnego nowni towarzysze, nie jestem pacanem. Dobrze widzę modelu społeczno-gospodarczego, czyli „urynkowione- przyczyny obiektywne i subiektywne. Wiem, kto winny, go socjalizmu”. a kto nie. Owszem, są ludzie, którzy powinni ponieść od- – Z tego kryzysu Białoruś wyjdzie mądrzejsza, na wła- powiedzialność, ale popiołem głowy posypywać nie moż- snej skórze odczuliśmy, że cudze wzorce nam nie odpo- na. Mamy nowy rząd. Za wcześnie, by go dymisjono- wiadają, nie sprawdzają się u nas – przekonywał białoru- wać. Słyszę, jak krzyczą: „Łukaszenka, rżnij ich!”. Do- ski prezydent podczas głośnej konferencji prasowej w po- brze wiem, kto podsuwa takie pomysły. Inna sprawa, daj- łowie czerwca br. w Bibliotece Narodowej w Mińsku. Oto cie mi nazwiska tych, którzy mogą stanąć na czele rządu niektóre stwierdzenia, charakterystyczne dla jego niespo- czy banku centralnego. Takich osób, które wiedzą, co to tykanej gdzie indziej w świecie retoryki, które mogli usły- ciężka praca i skąd się biorą pieniądze, szukać trzeba ze szeć dziennikarze: świecą. Dlatego wszyscy musimy się uspokoić i uzbro- – Teraz próbuje się destabilizować Białoruś już inny- ić w cierpliwość, by ciężkie czasy przeczekać. To żaden

18 benzyna”. Dziesiątki funkcjonariu- zem łzawiącym rozpędziła demonstra- sterunku milicji. Zostali wypuszcze- szy milicji drogowej nie były w sta- cję ponad stu kierowców na przejściu ni zaraz po tym, gdy interweniowało nie zapobiec temu, co się działo. Ak- granicznym Kuźnica-Bruzgi. Kierow- dwóch polskich konsulów z konsula- cja miała na celu blokowanie ruchu cy zablokowali przejście, protestując tu generalnego w Grodnie. w Alei Niepodległości. Niektórzy przeciwko zakazowi wywozu za gra- z kierowców zatrzymywali samo- nicę niektórych towarów. Od tego W Baranowiczach nie mogła odbyć chód, otwierali maskę i symulowali dnia bowiem władze wprowadziły się legalna pikieta przeciwko zuboże- naprawę. Milicja zatrzymała wielu zmiany w przepisach dotyczących niu ludności ponieważ ... zabrakło mi- uczestników „samochodowego bun- przekraczania granicy i wywozu to- licjantów. Organizator pikiety Wiacze- tu”. Mimo to spontaniczna akcja od- warów. Zgodnie z nimi część produk- sław Bołbat powiedział lokalnej gaze- niosła skutek – stacje benzynowe rano tów, m.in. benzynę i olej napędowy, cie „Intex-press”, że nie mógł podpi- 9 czerwca wywiesiły nowe cenniki. można wywozić nie częściej niż raz sać umowy z milicją, która miała wy- Na polecenie Aleksandra Łukaszenki na 5 dni. Zawracano więc z przejścia słać pięciu funkcjonariuszy do ochrony koncern Biełnieftiechim obniżył ceny kierowców, którzy próbowali przeje- porządku publicznego podczas trwa- detaliczne paliw o 13-22%. chać po raz drugi tego samego dnia, nia pikiety, bo w Baranowiczach bra- co wywołało masowe niezadowole- kuje milicjantów. A bez umowy z mili- Na białoruskich portalach społecz- nie, gdyż handel przygraniczny jest cją zgoda władz miasta na przeprowa- nościowych narodziła się inicjatywa głównym źródłem dochodów miesz- dzenie pikiety jest nieważna. wychodzenia na spacery na central- kańców pobliskich terenów. ne place swoich miast w każdą środę Po 1 lipca może wejść w życie umo- o godz. 19.00. 8 czerwca taka akcja 16 czerwca, w centrum Grodna, wa o małym ruchu granicznym z Ło- zgromadziła w Mińsku na Placu Paź- podczas milczącej akcji protestacyj- twą i Litwą – poinformowały oﬁ cjal- dziernikowym około czterystu osób. nej przeciwko łamaniu praw czło- nie białoruskie władze. Przewodni- „Spacery” odbyły się w dziesięciu du- wieka w Białorusi, zorganizowanej czący Państwowego Komitetu Gra- żych miastach. Nie ma na nich trans- przy pomocy Internetu, milicja za- nicznego Igor Raczkowski dodał po- parentów i ﬂ ag – tak, by uczestnicy trzymała dwoje polskich dziennika- nadto, iż w Polsce ten problem „z róż- nie mogli zostać oskarżeni o organi- rzy. Byli to: Agnieszka Lichnerowicz nych przyczyn uległ spowolnieniu”. zowanie nielegalnych wieców. z radia TOK FM i kamerzysta Telewi- zji Polskiej Borys Czerniawski. Za- Białoruski Kościół Prawosławny 12 czerwca białoruska milicja ga- trzymani spędzili kilka godzin na po- wzbogacił się o nowego świętego.

kryzys. U nas nie ma nijakiego kryzysu. W wyniku ma- ku? A tam sprzedajemy przecież połowę swej produkcji. sowego wykupu obcych walut w kantorach doszło do pa- Półtora roku temu ropę naftową kupowaliśmy w Rosji za niki i w konsekwencji do znacznego skoku cen. 60-70 dolarów za baryłkę, a teraz płacimy 115-120. Któ- – Jeśli spytacie, czy w kantorach będzie wreszcie walu- ra gospodarka zniesie taki cios? ta, odpowiem wam – na razie jej nie będzie. A może i bę- – Prezydentem jestem nie pierwszą kadencję, nie pięć dzie, jeśli ktoś przyniesie. Ale nasze państwo co najmniej lat i nie trzy. Zjadłem już na tym zęby. Jeśli ktoś inny do 1 lipca w tę zabawę bawić się nie będzie. A wiecie, dla- chce tego spróbować – przyjdzie czas, spróbuje. Tyl- czego? Bo wielu chce kupić sobie samochód. Popyt wcale ko dobrze pomyślcie, czy z kimś nowym uda się wam nie zmalał. Oblegną kantory i dwa miliardy dolarów wy- utrzymać nasz kraj. Dobrze wiem, że nie chcecie przy- fruną w powietrze. Ja na coś takiego nie pójdę. łączenia do Rosji, ani należeć do Unii Europejskiej na – Nawet 5 tys. rubli za dolara to kurs zawyżony. Wy- prawach krajów przybałtyckich. Prawidłowo, ja też tego wołaliśmy panikę, ceny raptownie skoczyły w górę i mó- nie chcę. Pytają nas: „Chcecie cen na gaz jak w Smoleń- wią – kryzys. Jaki kryzys? Po raz pierwszy do budżetu sku?”. Odpowiadam: tak, bo tworzymy z Rosją wspól- państwa pozyskaliśmy prawie 20 mld dolarów, a będzie ne państwo związkowe. „No to przyłączajcie się do Ro- jeszcze więcej. sji, wtedy taką cenę będziecie mieli”. Na pewno mają ra- – Obecne trudności, jakie przeżywa nasz kraj, w du- cję, ale ja powiedziałem: nie, będziemy płacić 250 dola- żym stopniu spowodowane są też tym, że w ciągu trzech rów za metr sześcienny. Zdecydowałem się pójść tą dro- lat cena gazu wzrosła ponad czterokrotnie. Gaz jest u nas gą, choć jak widzicie jest nieprosta. Chcecie pójść inną trzykrotnie droższy niż w Rosji, skąd go sprowadzamy. drogą, idźcie, ale beze mnie. Która gospodarka to wytrzyma. Myślicie, że łatwo na- Z ros. tłum. szym przedsiębiorstwom konkurować na rosyjskim ryn- Jerzy Chmielewski

19 nich państw, nie zamierza wprowadzać żadnych sankcji wobec Mińska.

Białoruś otrzyma kredyt w wyso- kości 3 miliardów dolarów od Euro- azajtyckiej Wspólnoty Gospodarczej. Taką decyzję podjęto na początku czerwca podczas spotkania członków tej kontrolowanej przez Moskwę po- stradzieckiej organizacji w Kijowie. W skład Euroazajtyckiej Wspólno- ty Gospodarczej wchodzą Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Rosja oraz Tadżykistan. Ukraina ma w niej status obserwatora. Białoruś otrzyma 3 miliardy dolarów i będą one wypła-

svaboda.org cane w częściach przez najbliższe 3 Чацвёрты раз была ўручана прэмія „За свабоду думкі” імя Васі- lata. Po 3 latach, w ciągu 7 lat, Mińsk ля Быкава, заснаваная лідарам Руху „За Свабоду” Аляксандрам będzie musiał spłacać kredyt. W za- Мілінкевічам у 2008 годзе. Цяпер атрымаў яе паэт, экс-кандыдат mian za kredyt Białoruś musi prze- у прэзідэнты на выбарах-2010 Уладзімір Някляеў (на здымку). prowadzić znaczącą prywatyzację Новага ўладальніка прэміі па традыцыі выбралі лаўрэаты мі- – w ciągu trzech lat sprywatyzować нулых гадоў – літаратары Рыгор Барадулін, Уладзімір Арлоў, majątek na sumę 7,5 mld dolarów, po Павал Севярынец, мастак Алесь Пушкін, краязнаўца Ада Рай- 2,5 mld dolarów rocznie. Białoruś za- чонак. Урачыстая імпрэза як кожны год адбылася у вёсцы Бычкі mierza również ubiegać się o kredyt на Вушаччыне Віцебскай вобласці (на радзіме Васіля Быкава) w wysokości do 8 miliardów dolarów напрыканцы чэрвеня, блізка да дня народзінаў славутага бела- z Międzynarodowego Funduszu Wa- рускага пісьменніка (19 чэрвеня). lutowego oraz prawdopodobnie o 15 mld dolarów z Chin. 4 czerwca metropolita miński i słuc- wania, ściganie i więzienie opozycyj- ki Filaret w miasteczku Dzisna (ob- nych kandydatów oraz innych osób, Bez wolnych wyborów i reformy wód witebski) przewodniczył uro- jak również represjonowanie me- ustroju demokratycznego reżim Łu- czystościom kanonizacyjnym o. Kan- diów i działaczy społeczeństwa oby- kaszenki nie otrzyma żadnej pomo- stancina Żdanaua. Święty męczennik watelskiego – wszystko to świadczy cy z Unii Europejskiej – powiedział Konstantyn urodził się w miastecz- o tym, że rząd białoruski podjął dzia- unijny komisarz ds. rozszerzenia i po- ku Szarkowszczyzna (północna Bia- łania skutkujące regresem w sferze lityki sąsiedztwa Štefan Füle. Zgodnie łoruś) w 1875 r. Będąc duchownym rozwoju demokratycznego rządze- z zasadami odnowionej europejskiej doprowadził do wybudowania cerkwi nia i poszanowania praw człowieka polityki sąsiedztwa, kwota pomocy Zaśnięcia Bogurodzicy w swoim ro- – napisał Obama w dekrecie. Sank- UE udzielonej krajom sąsiadującym dzinnym miasteczku, założył przytu- cje wobec rządu i konkretnych osób będzie zależeć od demokratycznych łek dla biednych, uczył religii w szko- w Białorusi zostały wprowadzone reform w tych krajach. UE wprowa- le. W maju 1919 r. został aresztowany za administracji George’a W. Busha dzi wyraźne kryteria, według których przez bolszewików. Pobito go i zako- w 2006 r. i są od tego czasu co roku będą oceniane wyniki poszczególnych pano żywcem w pobliżu Dzisny (50 przedłużane. krajów, zwłaszcza Białorusi. Najważ- km od Szarkowszczyzny). Później po- niejszymi z nich są „prawdziwie wol- chowano go pod ołtarzem dziśnień- Po raz pierwszy Rosja wezwała do ne i uczciwe wybory, wolność słowa skiej cerkwi. przestrzegania praw człowieka w Bia- i zgromadzeń, w tym wolność me- łorusi. – Wzywamy do poszanowania diów, niezależne sądownictwo i pra- Na świecie. Prezydent Barack praw człowieka i realizacji zobowią- wo do sprawiedliwego procesu, wal- Obama przedłużył sankcje przeciw- zań międzynarodowych – powiedział ka z korupcją i demokratyczna kon- ko Białorusi na kolejny rok. – Wybo- minister spraw zagranicznych Rosji trola sił zbrojnych i służb bezpieczeń- ry prezydenckie z 2010 r. i ich kon- Siergiej Ławrow. Szef rosyjskiej dy- stwa”. – Kwota pomocy będzie zale- sekwencje, akty przemocy przeciwko plomacji podkreślił zarazem, że Mo- żeć od realizacji tych kryteriów – do- pokojowym manifestantom, areszto- skwa, w przeciwieństwie do zachod- dał Füle. ■ 20