Program Ochrony Środowiska Dla Miasta I Gminy Busko-Zdrój Na Lata 2012-2015 Z Uwzgl Ędnieniem Perspektywy Do 2019 R

MIASTO I GMINA BUSKO-ZDRÓJ

Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. (projekt)

Kielce, listopad 2011 r. Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Zespół autorski:

...... mgr Renata Okrajewska

...... mgr Wioletta Chaba-Demia ńczuk

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

SPIS TRE ŚCI 1. WST ĘP...... 4 2. ZAŁO ŻENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU...... 5 2.1. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU BUSKIEGO ...... 5 3. CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY BUSKO-ZDRÓJ...... 7 3.1. POŁO ŻENIE GEOGRAFICZNE...... 7 3.2. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA...... 7 3.3. SYTUACJA GOSPODARCZA ...... 8 4. ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO...... 13 4.1. WARUNKI KLIMATYCZNE ...... 13 4.2. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I OCHRONA PRZYRODY...... 13 4.2.1. Lasy. ______13 4.2.2. Formy ochrony przyrody. ______15 4.3. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ...... 23 4.4. ZASOBY WODNE I GOSPODARKA WODNO -ŚCIEKOWA ...... 25 4.4.1. Wody powierzchniowe. ______25 4.4.2. Wody podziemne. ______27 4.4.3. Gospodarka wodno-ściekowa. ______28 4.5. ZASOBY SUROWCÓW MINERALNYCH ...... 30 4.6. GLEBY ...... 32 4.7. EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 33 4.8. WYKORZYSTANIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH ...... 36 5. ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA...... 38 5.1. HAŁAS I WIBRACJE ...... 38 5.2. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 39 5.3. GOSPODARKA ODPADAMI ...... 40 5.4. TERENY NARA ŻONE NA POWÓD Ź...... 41 5.5. POWA ŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE I DROGOWE ...... 41 6. ZARZ ĄDZANIE ŚRODOWISKIEM...... 43 7. PRIORYTETY I CELE EKOLOGICZNE MIASTA I GMINY BUSKO-ZDRÓJ...... 45 8. STRATEGIA (KRÓTKOTERMINOWYCH) DZIAŁA Ń NA LATA 2012-2015...... 47 8.1. ZASOBY WODNE I GOSPODARKA WODNO -ŚCIEKOWA ...... 47 8.2. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE I ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII ...... 47 8.3. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ...... 47 8.4. ZASOBY SUROWCÓW MINERALNYCH ...... 48 8.5. OGRANICZENIE HAŁASU I PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO ...... 48 8.6. POWA ŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE I DROGOWE ...... 49 8.7. EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 49 9. STRATEGIA DŁUGOTERMINOWYCH DZIAŁA Ń DO ROKU 2019...... 50 9.1. ZASOBY WODNE I GOSPODARKA WODNO -ŚCIEKOWA ...... 50 9.2. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE I ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII ...... 50 9.3. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ...... 50 9.4. ZASOBY SUROWCÓW MINERALNYCH ...... 51 9.5. OGRANICZENIE HAŁASU I PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO ...... 51 9.6. POWA ŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE I DROGOWE ...... 51 9.7. EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 51 10. REALIZACJA PROGRAMU ...... 52 10.1. SZACUNKOWE KOSZTY REALIZACJI PROGRAMU ...... 52 10.2. ŹRÓDŁA I STRUKTURA FINANSOWANIA ...... 52 10.3. WDRA ŻANIE I MONITORING „P ROGRAMU ...”...... 57 11. STRESZCZENIE W J ĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM...... 61 12. SPIS LITERATURY I WYKORZYSTANYCH MATERIAŁÓW...... 67

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

1. WST ĘP.

W celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa Burmistrz Miasta i Gminy Busko-Zdrój zobligowany jest do sporz ądzania gminnego programu ochrony środowiska (art.17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska - tekst jednolity z 23 stycznia 2008 r. Dz. U. Nr 25 poz. 150 z pó źniejszymi zmianami) i jego aktualizacji co 4 lata (art.14 ustawy po ś). „Program ochrony środowiska dla Gminy Busko-Zdrój na lata 2008-2011” został opracowany w trybie i na zasadach okre ślonych w przepisach o ochronie środowiska. Program został uchwalony przez Rad ę Miejsk ą w Busku-Zdroju w dniu 30.12.2009 r. uchwał ą Nr XXXIV/390/09. W 2011 roku przyst ąpiono do drugiej aktualizacji Programu. „Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój” przedstawia cele, priorytety i kierunki działa ń dopasowane do obecnego stanu środowiska i wymaga ń wynikaj ących z nowych przepisów ochrony środowiska oraz aktualnej sytuacji społeczno- gospodarczej gminy i planów rozwojowych w tym zakresie.

Program okre śla: - aktualn ą sytuacj ę ekologiczn ą w gminie, - ekologiczne, przestrzenne, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gminy, - priorytetowe działania w podziale na krótkoterminowe (lata 2012 – 2015) i długoterminowe (do roku 2019), - harmonogram konkretnych zada ń w zakresie ograniczenia emisji, ochrony zasobów przyrody, racjonalnego gospodarowania środowiskiem, aktywizacji pro środowiskowej społecze ństwa i wzrostu świadomo ści ekologicznej z podziałem na: zadania gminy, zadania innych organów administracji publicznej oraz instytucji, przedsi ębiorstw i organizacji społecznych, - uwarunkowania realizacyjne Programu, jego wdro żenie i monitoring.

Niniejsze opracowanie wykonano w Zakładzie Ochrony Środowiska „INWEST-EKO” w Kielcach na zlecenie Gminy Busko-Zdrój.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

2. ZAŁO ŻENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU. Głównym celem Programu jest okre ślenie polityki ekologicznej miasta i gminy Busko- Zdrój, realizuj ąc polityk ę ekologiczn ą pa ństwa, rozumian ą jako zjednoczenie celów ochrony środowiska z wyzwaniami zrównowa żonego rozwoju Europy i rozszerzania ogólno światowej troski o Ziemi ę i jej przyszłych mieszka ńców. Najwa żniejsze problemy i cele zawieraj ą nast ępuj ące, dokumenty krajowe: - Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 - Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 - Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013. Program uwzgl ędnia równie ż uwarunkowania wojewódzkie i powiatowe wynikaj ące z: - ustale ń Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świ ętokrzyskiego, - Programu ochrony środowiska dla województwa świ ętokrzyskiego na lata 2011-2015 z perspektyw ą do 2019 r. - Planu gospodarki odpadami dla województwa świ ętokrzyskiego na lata 2012-2018 (projekt aktualizacji) - Strategii rozwoju województwa świ ętokrzyskiego do 2020 roku, - Strategia rozwoju powiatu buskiego, - Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Buskiego na lata 2012-2015. Głównym celem polityki ekologicznej pa ństwa, ustanowionym w krajowych dokumentach programowych jest „ zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego społecze ństwa polskiego w XXI w oraz stworzenie podstaw dla opracowania i realizacji strategii zrównowa żonego rozwoju kraju ”. Zasad ą, stanowi ącą nadrz ędne kryterium rozwi ąza ń strategicznych na wszystkich szczeblach zarz ądzania powinna by ć konstytucyjna zasada zrównowa żonego rozwoju .

2.1. Cele polityki ekologicznej powiatu buskiego

Po dokonaniu diagnozy stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie powiatu oraz kieruj ąc si ę uwarunkowaniami zewn ętrznymi (obowi ązuj ące akty prawne) i wewn ętrznymi (lokalne opracowania planistyczne i strategiczne, stan środowiska przyrodniczego) w Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Buskiego na lata 2012-2015 wyodr ębnionych zostało sze ść głównych priorytetów: Priorytet pierwszy – ochrona wód i optymalizacja gospodarki wodno-ściekowej; Priorytet drugi – ochrona powietrza atmosferycznego;

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Priorytet trzeci – racjonalizacja gospodarki odpadami; Priorytet czwarty - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u żytkowanie zasobów przyrody; Priorytet pi ąty – ochrona mieszka ńców przed hałasem i oddziaływaniem pól elektromagnetycznych; Priorytet szósty – edukacja ekologiczna i zarz ądzanie środowiskiem.

W ramach wyodr ębnionych priorytetów wyznaczono cele d ążą ce do osi ągni ęcia poprawy stanu środowiska, czemu maj ą słu żyć zaproponowane zadania. Zaproponowane przedsi ęwzi ęcia w przyszło ści przyczyni ą si ę do poprawy stanu środowiska na terenie powiatu buskiego. Przedstawiono strategi ę działa ń w zakresie ochrony środowiska dla powiatu buskiego okre ślaj ąc kierunki działa ń na lata 2012 – 2015 oraz cele średniookresowe do 2019 roku.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

3. CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY BUSKO-ZDRÓJ.

3.1. Poło żenie geograficzne Miasto i gmina Busko-Zdrój le ży w południowej cz ęś ci województwa świ ętokrzyskiego w regionie zwanym Ponidzie. Miasto poło żone jest 50 km na południe od Kielc. Ma ono charakter o środka uzdrowiskowego. Administracyjnie gmina graniczy z gminami: Chmielnik (pow. kielecki) i Gnojno od strony północnej, od wschodu z gmin ą Stopnica, od południowego-wschodu z gmin ą Solec-Zdrój, od południa z gmin ą Nowy Korczyn i Wi ślica, od zachodu z gmin ą Pi ńczów (pow. pi ńczowski). Powierzchnia gminy wynosi 23 588 ha. W skład gminy wchodzi miasto Busko-Zdrój oraz 47 sołectw. Przez gmin ę przebiega szlak komunikacyjny o znaczeniu krajowym nr 73 Kielce – Tarnów (długo ść na terenie gminy 18,1 km), a tak że drogi o znaczeniu wojewódzkim: nr 767 Busko – Pi ńczów, nr 776 Busko – Kraków i 973 Busko – Żabno (długo ść na terenie gminy ok. 22,4 km). Przez teren gminy przebiega linia kolejowa Busko-Zdrój – Kielce, której stacja zlokalizowana jest na terenie sołectwa Siesławice. Pod wzgl ędem fizyczno-geograficznym miasto i gmina Busko-Zdrój poło żone jest w obr ębie mezoregionów: Niecka Solecka 342.26 (południowa cz ęść gminy), Garb Pi ńczowski 342.27 (centralna cz ęść gminy) oraz Niecka Połaniecka 342.28 (północna cz ęść gminy). Mezoregiony te le ży w obr ębie jednostki wy ższego rz ędu - makroregionu Niecka Nidzia ńska (342.2) (wg Kondrackiego, 2002 r.). Wysoko ści wzgl ędne terenu gminy mieszcz ą si ę w granicach od 200 do 290 m n.p.m. Gmina Busko-Zdrój jest jednostk ą administracyjn ą o charakterze rolniczym. U żytki rolne stanowi ą 68,8 % całkowitej powierzchni, lasy i grunty leśne 11,9 % powierzchni. Na pozostałe grunty przypada 19,3 %.

3.2. Sytuacja demograficzna Gmin ę zamieszkuje 32 330 osób, w tym na terenie miasta 16 743, za ś na terenach wiejskich 15 587 osób (dane UMiG w Busku-Zdroju na koniec 2010 r.). G ęsto ść zaludnienia średnia dla gminy wynosi 137 osób /km 2. Pod wzgl ędem zaludnienia najwi ększ ą miejscowo ści ą jest Busko-Zdrój, najmniej osób zamieszkuje Błoniec i El żbiecin. Rozmieszczenie ludno ści na terenie gminy przedstawia tabela 1.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Tabela 1. Miasto i Gmina Busko-Zdrój w układzie administracyjnym (stan na koniec 2010 r.) Lp. Nazwa sołectwa Ludno ść Lp. Nazwa sołectwa Ludno ść 1. Błoniec 70 25. Oleszki 209 2. Baranów 121 26. Olganów 315 3. Bini ątki 198 27. Owczary 715 4. Bilczów 345 28. Palonki 228 5. Bronina 403 29. Pęczelice 124 6. Budzy ń 121 30. Podgaje 247 7. Chotelek 297 31. Radzanów 321 8. Dobrowoda 452 32. Ruczynów 193 9. El żbiecin 70 33. Siesławice 881 10. Galów 494 34. Skorzów 228 11. Gadawa 88 35. Słabkowice 245 12. Janina 420 36. Słu żów 147 13. Kameduły 140 37. Skotniki Du że 303 14. Kawczyce 132 38. Skotniki Małe 214 15. Kołaczkowice 512 39. Szaniec 668 16. Kostki Du że 265 40. Szczawory ż 232 17. Kostki Małe 146 41. Wełecz 581 18. Kotki 407 42. Widuchowa 677 19. Las Winiarski 125 43. Wolica 225 20. Łagiewniki 410 44. Zbludowice 1 122 21. Mikułowice 966 45. Zbrodzice 170 22. Młyny 537 46. Zwierzyniec 119 23. Nowy Folwark 316 47. Żerniki Górne 288 24. Nowa Wie ś 100 48. m. Busko-Zdrój 16 743 Źródło: Dane UMiG Busko-Zdrój

3.3. Sytuacja gospodarcza Rolnictwo stanowi znacz ący sektor w gospodarce gminy. U żytki rolne stanowi ą 68,8% powierzchni gminy. Przewa żaj ą gospodarstwa rolne o powierzchni do 5 ha, co świadczy o ich znacznym rozdrobnieniu. Urodzajno ść gleb w gminie zaliczy ć mo żna do przeci ętnej. Przewa żaj ą gleby średniej jako ści III, IV i V klasy bonitacyjnej, które zajmuj ą około 88% powierzchni gruntów rolnych. Gleby średniej jako ści, IV klasy bonitacyjnej, stanowi ą około 22% powierzchni. W śród u żytków zielonych równie ż przewa żaj ą gleby IV i V klasy. Produkcja rolnicza charakteryzuje si ę upraw ą warzyw oraz sadownictwem. Uprawia si ę równie ż zbo ża oraz ziemniaki. Miasto Busko-Zdrój ma charakter uzdrowiskowy i jest jednym z najbardziej popularnych i uznanych o środków leczniczo-uzdrowiskowych z wodami chlorkowo- jodkowo-sodowymi, stosowanymi przy leczeniu m.in. chorób reumatycznych. Do Buska- Zdroju na kuracj ę i wypoczynek przybywa, ka żdego roku około 50 tysi ęcy osób. Busko-Zdrój dysponuje nowoczesn ą i dobrze wyposa żon ą baz ą sanatoryjn ą i pensjonatow ą, do najwi ększych o środków sanatoryjnych nale żą :

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Uzdrowisko Busko-Zdrój S. A.: - Sanatorium „Marconi” - Sanatorium „Willa Zielona” - Sanatorium „Mikołaj” - Sanatorium „Krystyna” - Sanatorium „Obl ęgorek” - Sanatorium „Obl ęgorek II” - Szpital Górka Sanatorium „Astoria” „Nida-Zdrój” Sanatorium „Rafał” Sanatorium „Słowacki Spa” Sanatorium „Włókniarz” 21 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjny Sanatorium „Zbyszko” Zakład Leczniczo-Rehabilitacyjny „Natura”. Uzdrowiskowy charakter gminy Busko-Zdrój determinuje główne źródła dochodów jej mieszka ńców. Dbało ść o wysok ą jako ść środowiska jest niezb ędna do utrzymania statusu gminy uzdrowiskowej, wyklucza wprowadzenie na ten teren uci ąż liwego przemysłu. Dlatego te ż działalno ść gospodarcza mieszka ńców ukierunkowana jest na usługi, w tym usługi okołouzdrowiskowe. Na terenie gminy, działalno ść gospodarcza skupia si ę głównie w mie ście Busko-Zdrój (o środek sanatoryjno-wypoczynkowy), sołectwa za ś stanowi ą obszary typowo rolnicze, gdzie przewa żaj ą uprawy warzyw oraz sadownictwo, z ukierunkowaniem w przyszło ści na działalno ść rolniczo-rekreacyjno-usługow ą. Do najwi ększych zakładów działaj ących na terenie gminy nale żą : • Uzdrowisko Busko-Zdrój S. A.; • Zakład Metalowo-Kotlarski SAS 28-100 Busko-Zdrój Owczary, ul. Przemysłowa 3; • Grupa Polskie Składy Budowlane S.A. Wełecz 142, 28-100 Busko-Zdrój; • Zakład Wyrobów Metalowych „Metal-Kop” Młyny 180, 28-100 Busko Zdrój; • „BUSKOPOL” S.A. Busko-Zdrój; • Magtrans Busko-Zdrój; • Przedsi ębiorstwo Transportowo-Handlowe „UTRANS” Busko-Zdrój;

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

• Przedsi ębiorstwa Farmaceutycznego SULPHUR Zdrój exim Busko-Zdrój; • PSS „Społem” Busko-Zdrój; • KZC „Ponidzie”.

Wg danych GUS w mie ście i gminie Busko-Zdrój na koniec 2010 r. w systemie regon zarejestrowanych było 3 401 podmiotów gospodarczych, w tym 2 804 dotyczyły osób fizycznych prowadz ących działalno ść . Najwi ęcej jednostek gospodarczych zajmuje si ę działalno ści ą handlowo-usługow ą. Do głównych bogactw gminy nale żą zło ża wód mineralnych o wła ściwo ściach leczniczych wyst ępuj ące w okolicach. S ą to wody siarkowodorowe, siarczanowe i chlorkowe, zawieraj ące podwy ższone zawarto ści siarkowodoru oraz jonów siarczanowych. Przyczyniło si ę to do powstania i rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego. Miasto i gmina Busko-Zdrój posiada bogat ą baz ę uzdrowiskow ą i turystyczn ą. Atutem gminy s ą również du że mo żliwo ści intensyfikacji produkcji ekologicznej, rozwijanej równolegle z agroturystyk ą i ekoturystyk ą. Dotyczy to w szczególno ści obszarów, obj ętych prawn ą ochron ą przyrody. Na terenie gminy znajduj ą si ę: obszary Natura 2000, Nadnidzia ński oraz Szaniecki Park Krajobrazowy oraz obszar chronionego krajobrazu z cennymi obiektami przyrodniczymi, urozmaiconym krajobrazem i kompleksami le śnymi. Obszary chronione stwarzaj ą korzystne warunki do rozwoju turystyki i rekreacji. Na terenie gminy znajduj ą si ę: 3 piesze szlaki turystyczne, trasa rowerowa oraz ście żki dydaktyczne i przyrodnicze. Na terenie SzPK wyznaczono przyrodniczo-krajobrazow ą ście żkę dydaktyczn ą „Szaniec - Kurzejów – Wymysłów - Zwierzyniec”, o długo ści ok. 7,5 km. Przyrodnicza Ście żka Dydaktyczna Klubu 4H. Ście żka prowadzi w cało ści po terenie północno-wschodniej cz ęś ci miasta Buska-Zdroju, jego centrum, do miejsca źródeł „Zimnych Wód”, przez wzgórza gipsowe z ro ślinno ści ą stepow ą, dalej po śród ł ąk i pól w dolinie prawobrze żnego dopływu Czarnej Rzeki i z powrotem do miasta. Ście żka rowerowa Busko- Wełecz-Kameduły prowadzi przez malownicze tereny podmiejskich ł ąk i lasów, ma ł ączn ą długo ść ok. 18 km. Na terenie gminy znajduje si ę równie ż ście żka rekreacyjna Busko- Radzanów. Jest to ście żka asfaltowa, o świetlona licz ąca ok. 3 km oraz szlak drewnianego budownictwa sakralnego o długo ści 8 km.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

W gminie zarejestrowanych jest 21 gospodarstw ekologicznych o ł ącznej powierzchni 292 ha oraz 8 gospodarstw agroturystycznych. Na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój zachowały si ę obiekty dziedzictwa kulturowego o du żej warto ści historycznej i architektonicznej. Ochron ą prawn ą obj ęte s ą obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych (stan z dnia 01.10.2011 r.): m. Busko-Zdrój - układ urbanistyczny, - zabudowa ul. 1 Maja (od nr 1 do 39), - zespół ko ścioła cmentarnego pw. św. Leonarda, ul .Boh. W-wy: ko ściół cmentarny, teren starego cmentarza otaczaj ącego ko ściół, ogrodzenie, - zespół klasztorny norbertanów: ko ściół par. pw. Niepokalanego Pocz ęcia NMP, klasztor, teren ko ścielny w granicach ogrodzenia, - kaplica św. Anny w Parku Zdrojowym, - synagoga, ul. Partyzantów 6, - zespół szpitalny ( św. Mikołaja – 4 pawilony), - zespół budynków zakładu zdrojowego: Łazienki, park, - wille: „Bristol”, „Bagatela Mała”, „Obl ęgorek”, „Zielona”, „Dersław”,

- domy w ilo ści 4, m. Chotelek - ko ściół fil. pw. św. Stanisława, m. Dobrowoda - zespół ko ścioła par. pw. św. Marii Magdaleny: ko ściół, dzwonnica, m. Janina - zespół ko ścioła par. pw. św. Wojciecha: ko ściół, dzwonnica, m. P ęczelice - zbór (aria ński), m. Radzanów - zespół dworski: dwór, park, m. Skotniki Małe - 2 młyny wodne, m. Szaniec - ko ściół par. pw. Wniebowzi ęcia NMP, - kaplica cmentarna na cmentarzu par., - dwór,

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. m. Szczawory ż - zespół ko ścioła par. pw. św. Jakuba St. Apostoła: ko ściół par., plebania (ob. kaplica przedpogrzebowa) m. Widuchowa - ko ściół fil. pw. NMP (ob. kaplica pw. MB Anielskiej), - zespół dworski: dwór, ogród.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

4. ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO.

4.1. Warunki klimatyczne Klimat rejonu Buska-Zdroju jest typowym klimatem nizinnym o cechach kontynentalnych. Średnia roczna temperatura wynosi ok. 7,8°C i nale ży do grupy najwy ższych w Polsce. Średnie roczne warto ści opadu wynosz ą w granicach 550-600 mm. Liczba dni z opadem efektywnym (powy żej 1 mm) waha si ę od 100 do 110. Pokrywa śnie żna zalega przeci ętnie przez 66 dni w roku, w samym Busku-Zdroju tylko 50-60 dni. Wiatry s ą przewa żnie zachodnie i północno-zachodnie, umiarkowane i słabe. Średnia roczna ich pr ędko ść nieznacznie przekracza 3 m/s.

4.2. Środowisko przyrodnicze i ochrona przyrody. 4.2.1. Lasy. Na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój powierzchnia gruntów le śnych zajmuje 2 797,9 ha, w tym lasy zajmuj ą 2 779,7 ha – 11,8% powierzchni gminy. Lasy pa ństwowe zajmuj ą powierzchni ę 1 040,9 ha i zarz ądzane s ą przez Nadle śnictwo Chmielnik (wchodzące w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Radomiu). Lasy prywatne zajmuj ą powierzchni ę 1 738,8 ha. Zbiorowiska le śne na terenie gminy nie odgrywaj ą dominuj ącej roli w krajobrazie. Do najwa żniejszych gatunków lasotwórczych nale ży sosna, która jako gatunek panuj ący wyst ępuje na ok. 50 % powierzchni le śnej a w pozostałych drzewostanach wyst ępuje jako gatunek domieszkowy. Du ży procent powierzchni le śnej zajmuj ą te ż drzewostany z panuj ącym d ębem ok. 25%. Pozostałe gatunki to: brzoza, modrzew, grab, olsza. W podszycie wyst ępuje: leszczyna, trzmielina, kruszyna, jarz ębina, głóg, dere ń. Z omawianego obszaru znane s ą lasy: typu gr ądu oraz bory mieszane i bory świe że sosnowe. Lasy na terenie gminy Busko skupiaj ą si ę w kilkunastu małych kompleksach, przy czym zwarte kompleksy tworz ą w rejonie miejscowo ści Kotki, Folwark. Najcenniejszym zbiorowiskiem le śnym jest gr ąd, którego najlepiej wykształcone płaty wyst ępuj ą mi ędzy Widuchow ą a Buskiem. W runie tego lasu rosn ą rzadkie i chronione gatunki ro ślin, m.in. pluskawica europejska, lilia złotogłów i okrzyn szerokolistny. Zbiorowiska borowe to młode (do 60 lat) monokultury sosnowe, mniej interesuj ące pod wzgl ędem florystycznym. Lasy pełni ą wielorakie funkcje: ochronn ą - polegaj ącą na dodatnim oddziaływaniu na środowisko przyrodnicze, produkcyjn ą - dostarczaj ącą surowca drzewnego, owoców le śnych, ziół oraz społeczn ą - przede wszystkim jako teren dla rekreacji i turystyki.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Lasy korzystnie oddziałuj ą na klimat, powietrze, wod ę, gleb ę, warunki życia człowieka oraz na równowag ę przyrodnicz ą. Wi ększo ść obszarów le śnych na terenie gminy Busko- Zdrój nale ży do lasów ochronnych. Lasy le żą ce w obr ębie strefy uzdrowiskowej „C” Buska- Zdroju stanowi ą ochron ę klimatyczn ą uzdrowiska. Równie wa żnym elementem przyrody s ą zasoby zwierzyny łownej. W lasach zarejestrowano nielicznie wyst ępuj ące jelenie, sarny, dziki oraz drobniejsz ą zwierzyn ę łown ą: lis, zaj ąc, kuropatwa. Wa żnym elementem szaty ro ślinnej s ą równie ż zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, przydro żne, rosn ące na placach, skwerach i nieruchomo ściach. Zbiorowiska zaro ślowe zwi ązane s ą głównie z ciepłymi i zasobnymi w CaCO 3 siedliskami. Towarzysz ą murawom kserotermicznym, śródpolnym miedzom, oraz wyst ępuj ą jako okrajki lasów. Najbardziej rozpowszechnione s ą ciepłolubne zaro śla tarninowe i leszczynowe. S ą to bujne i wysokie, o ró żnym zwarciu zbiorowiska z udziałem wielu gatunków krzewów, gdzie obok wymienionych wyst ępuj ą m.in. gatunki ró ż, dere ń, głogi, kalina koralowa. Zbiorowiska te pełni ą bardzo wa żne funkcje biocenotyczne, zwłaszcza w tak otwartych terenach, a tak że maj ą znaczenie glebochronne. Piecz ę prawn ą nad utrzymaniem tej ro ślinno ści sprawuj ą gminy. Niemal ka żde wyci ęcie drzewa i krzewów wymaga zezwolenia, a tak że rekompensaty dla środowiska przyrodniczego w postaci nowych nasadze ń w innych miejscach. Mimo zasady równowa żenia strat w lokalnym środowisku przyrodniczym, nadal aktualna jest potrzeba zwi ększenia zadrzewie ń i zakrzewie ń na terenach wiejskich, zakładanie zadrzewie ń i parków. Do tego celu nadaje si ę praktycznie ka żdy wolny fragment terenu u żyteczno ści publicznej lub nieruchomo ści prywatnych. Zauwa ża si ę jeszcze wiele obszarów w gminach nie u żytkowanych, szpec ących chwastami, za śmieceniem. Zagospodarowanie ich z wykorzystaniem drzew, krzewów, a nawet kwiatów, poprawiłoby niew ątpliwie estetyk ę otoczenia, wzbogaciło środowisko przyrodnicze i urozmaiciło krajobraz. Działania w tej mierze zale żą jednak od inicjatywy społeczno ści lokalnej. W przypadku obszarów le śnych daje si ę zaobserwowa ć utrat ę naturalnego charakteru drzewostanu na rzecz szybciej rosn ących monokultur sosnowych. Mo że skutkowa ć to obni żeniem odporno ści drzewostanów oraz zwi ększeniem ich podatno ści na czynniki chorobotwórcze. W lasach prywatnych zagro żeniem jest rozdrobnienie kompleksów. Powoduje to przerwanie ci ągło ści naturalnych ekosystemów i ograniczenie liczby nisz ekologicznych, stanowi ących ostoje zwierz ąt. Dla lasów ogólnymi zagro żeniami s ą: po żary, kradzie że drewna, za śmiecanie ich w pobli żu terenów mieszkaniowych, rekreacyjnych i dróg. Niewystarczaj ąca jest tak że ilo ść

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. i jako ść infrastruktury turystycznej i komunalnej w s ąsiedztwie lasów. W ostatnich 5 latach nie obserwowano masowych pojawie ń szkodliwych owadów le śnych. Obserwuje si ę natomiast obni żenie stanu zdrowotnego drzewostanów d ębowych. Spowodowane jest to zbyt mał ą ilo ści ą opadów w ostatnich latach. W przypadku innych gatunków drzew nie ulega pogorszeniu stan zdrowotny i kondycja biologiczna drzewostanów.

4.2.2. Formy ochrony przyrody. Obszar miasta i gminy Busko-Zdrój posiada wysokie walory przyrodnicze w krajowym i regionalnym układzie przestrzennym oraz pełni wa żne funkcje ekologiczne. Krajowa Sie ć Ekologiczna ECONET-Polska. Głównym wyró żnikiem krajobrazu ekologicznego s ą ekosystemy charakteryzuj ące si ę najwi ększ ą bioró żnorodno ści ą, zag ęszczeniem gatunków i naturalno ści ą. S ą to w ęzły ekologiczne powi ązane mi ędzy sob ą korytarzami ekologicznymi. Funkcje takich korytarzy i ci ągów pełni ą mało przekształcone przez człowieka doliny rzek i cieków, strefy zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych lub wydłu żone kompleksy le śne. Najcenniejsze przyrodniczo obszary stanowi ą, zgodnie z koncepcj ą krajowej sieci ekologicznej (ECONET-PL), fragment w ęzła ekologicznego o randze mi ędzynarodowej (32-Obszar Buski). W ęzeł ten jest najwa żniejszym elementem regionalnego systemu przyrodniczego. Obejmuje on najwarto ściowsze fragmenty Niecki Nidzia ńskiej, tj. cz ęść Garbu Pi ńczowskiego, Niecki Soleckiej i Doliny Nidy. W skład tego w ęzła wchodzi biocentrum obejmuj ące garb oraz strefa buforowa obejmuj ąca reszt ę obszaru. Zewn ętrzny pas obszaru buskiego tworzy w ęzły ekologiczne o znaczeniu krajowym - obszar nadnidzia ński (dolina Nidy) (nr 19). Ł ączno ść mi ędzy w ęzłami zapewniaj ą korytarze ekologiczne, które pozwalaj ą na rozprzestrzenianie si ę gatunków. Układ dolin, rzek i cieków wraz z towarzysz ącymi im obni żeniami tworz ą regionalny system korytarzy ekologicznych i stanowi ą ł ączniki pomi ędzy w ęzłami. Funkcj ę regionalnego korytarza ekologicznego pełni dolina Maskalisa. Program NATURA 2000 . Europejska Sie ć Ekologiczna Natura 2000 ma na celu utrzymanie bioró żnorodno ści pa ństw członkowskich UE poprzez ochron ę najcenniejszych siedlisk oraz gatunków fauny i flory na ich terytorium. Podstawy prawne do jej tworzenia stanowi ą: • Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory tzw. „Siedliskowa”, stanowi ąca podstaw ę do wydzielenia Specjalnego Obszaru Ochrony - SOO,

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

• Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków, tzw. „Ptasia” na podstawie której tworzy się Obszar Specjalnej Ochrony - OSO. Obszary wytypowane do ochrony w ramach systemu Natura 2000 maj ą na celu utrzymanie bioró żnorodno ści pa ństw członkowskich poprzez ochron ę najcenniejszych siedlisk oraz gatunków flory i fauny na ich obszarze. Ochrona bioró żnorodno ści w tej sieci będzie realizowana na podstawie planów ochrony, których ustalenia b ędą wi ążą ce dla planów zagospodarowania przestrzennego, planów urz ądzenia lasów itp. Działaj ąc w kierunku wypełnienia zobowi ąza ń nad wypracowaniem i wdro żeniem sieci NATURA 2000 na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój wytypowano nast ępuj ące obszary: • Ostoja Nidzia ńska – Obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty - projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk, zatwierdzony przez Komisj ę Europejsk ą decyzj ą Nr 2011/64/UE z 10.01.2011 r. (Dz. U. UE Nr L 33 z 08.02.2011 r.). Na terenie gminy Busko zajmuje obszar o powierzchni 570,98 ha. Obejmuje naturaln ą dolin ę Nidy i fragmenty przylegaj ących do niej płaskowy żów. Rzeka Nida silnie meandruje tworz ąc liczne starorzecza. W środkowej cz ęś ci biegu Nidy utworzył si ę rozległy kompleks wilgotnych i podmokłych ł ąk, bagien i starorzeczy. Przy małym spadku koryta rzeki, co roku tworz ą si ę tu rozlewiska i rozwijaj ą zbiorowiska szuwarowe i utrzymuj ą ł ąki ko śne. Lessowe, lekko faliste obszary płaskowy żów porozcinane s ą licznymi w ąwozami, parowami oraz suchymi dolinami. W centrum Ponidzia mamy do czynienia z typow ą rze źbą krasow ą zwi ązan ą z wyst ępowaniem pokładów gipsu. Charakteryzuje j ą wyst ępowanie licznych jaski ń, lejów krasowych, wywierzysk i ślepych dolinek. Wapienne i gipsowe wzgórza oraz zbocza w ąwozów porastaj ą murawy kserotermiczne, a dolinki zaj ęte s ą przez zbiorowiska ł ąkowe. Jednym z głównych walorów ostoi jest kras gipsowy, tworz ący podło że dla rzadko spotykanych, kserotermicznych, nagipsowych muraw. Zwi ązane s ą z nimi stanowiska wielu najrzadszych składników naczyniowej flory polskiej. Znajduje si ę tu jedyne w Polsce stanowisko Serratula lycopifolia, oraz jedna z najmocniejszych populacji Carlina onopordifolia. Dobrze wykształcone i zachowane s ą tak że zbiorowiska ł ąkowe i torfowiskowe, oraz lasy łęgowe. Jest to obszar wyst ępowania słonych źródeł, wokół których rozwijaj ą si ę ł ąki halofilne. Ł ącznie na terenie obszaru zidentyfikowano 19 rodzajów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG i 20 gatunków z Zał ącznika II. W ostoi wyst ępuje bogata fauna bezkr ęgowców, zwłaszcza zwi ązanych z siedliskami kserotermicznymi. Jest to miejsce l ęgowe wielu gatunków ptaków, zwłaszcza wodno-

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

błotnych i wa żny punkt na szlaku w ędrówkowym ptaków. Jeden z najwi ększych w tej cz ęś ci kraju system rozlewisk. • Ostoja Szaniecko-Solecka – Obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty - projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk, zatwierdzony przez Komisj ę Europejsk ą decyzj ą Nr 2011/64/UE z 10.01.2011 r. (Dz. U. UE Nr L 33 z 08.02.2011 r.). Na terenie gminy Busko zajmuje obszar o powierzchni 2 993,28 ha, natomiast na terenie miasta Busko- Zdrój obszar o powierzchni 107,85 ha. Obszar znajduje si ę w środkowej cz ęś ci Garbu Pi ńczowskiego oraz południowo - zachodnim fragmencie Niecki Połanieckiej. Składa si ę z kilkunastu enklaw z malowniczymi wapiennymi i gipsowymi wzgórzami poro śni ętymi ro ślinno ści ą kserotermiczn ą. Teren poprzecinany jest licznymi ciekami wodnymi, miejscami tworz ącymi zabagnione dolinki, w których wykształciły si ę torfowiska. W północnej cz ęś ci obszaru znajduj ą si ę liczne odsłoni ęcia gipsów, zwłaszcza wielkokrystalicznych; ponadto, obserwuje si ę liczne formy krasu powierzchniowego i podziemnego np.: leje, studnie, zapadliska, jaskinie krasowe. Środkowa i południowa cz ęść wyró żnia si ę wyst ępowaniem wód mineralnych z wysi ękami, którym towarzyszy ro ślinno ść halofilna, jak np. w okolicach wsi Owczary. Obszar wyst ępowania najcenniejszych siedlisk muraw kserotermicznych i torfowisk w ęglanowych, ł ąk solniskowych oraz ciepłych gr ądów. Teren wyst ępowania czterech gatunków z zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG (Ostericum palustre, Ligularia sibirica, Cypripedium calceolus, Liparis loeselii). Szacunkowo około 1100 gat. ro ślin naczyniowych, w tym ok.70 gatunków chronionych, 200 gatunków zagro żonych w skali regionu i kraju. Niepowtarzalne układy krajobrazowe (w tym krasowe). Ostoja zabezpiecza najcenniejsze półnaturalne siedliska zwi ązane z wyst ępowaniem wapienia i gipsu. Rozległy, zróżnicowany obszar stanowi najwa żniejsz ą w regionie ostoj ę dla dwóch gatunków motyli dziennych - modraszka telejusa i modraszka nausitousa. Istotne populacje tworz ą tu równie ż czerwo ńczyk nieparek i czerwo ńczyk fioletek. Ostoja stanowi znacz ący w skali regionalnej obszar wyst ępowania pachnicy d ębowej, zasiedlaj ącej tu przydro żne i śródpolne wierzby. Jest to tak że jedna z najwa żniejszych w regionie ostoja dla kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej. • Dolina Nidy (PLB260001) – obszar specjalnej ochrony ptaków OSO wyznaczony Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 12.01.2011 r. (Dz. U. Nr 25 poz. 133). Na terenie gminy Busko zajmuje jedynie obszar o powierzchni 7,5 ha (stawy w południowej cz ęś ci gminy). Ostoja ptasia o randze europejskiej. Obszar stanowi dolina rzeki o szeroko ści 2-3 km z licznymi meandrami i starorzeczami. Wyst ępuje tu co najmniej 30

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 10 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). W okresie l ęgowym obszar zasiedl ą nast ępuj ące gatunki ptaków: b ączek (PCK), b ąk (PCK), ślepowron, błotniak ł ąkowy, błotniak stawowy, błotniak zbo żowy (PCK), bocian czarny, czapla biała, dzi ęcioł białoszyi, mewa czarnogłowa, perkoz dwuczuby, perkoz rdzawoszyi, perkozek, zausznik, g ęgawa, cyranka, cyraneczka, krakwa, płaskonos, podgorzałka, czernica, głowienka, hełmiatka, kropiatka, zielonka, krwawodziób, rycyk, dudek, remiz; w stosunkowo wysokim zag ęszczeniu wyst ępuj ą: bocian biały, derkacz, wodnik, rybitwa białoczelna, podró żniczek, zimorodek, g ąsiorek, dziwonia, srokosz, trzciniak, brz ęczka, świerszczak, strumieniówka i słowik szary.

Obszary przyrodnicze prawnie chronione. Miasto i gmina Busko-Zdrój poło żona jest w obszarze szczególnie atrakcyjnym pod wzgl ędem ukształtowania terenu i walorów krajobrazowych. Na terenie gminy wielkoprzestrzenny system ochrony przyrody obejmuje cał ą powierzchni ę. Tworz ą go parki krajobrazowe oraz obszary chronionego krajobrazu . Szaniecki Park Krajobrazowy chroni enklawy warto ściowego krajobrazu z malowniczymi wapiennymi i gipsowymi wzgórzami oraz ciepłolubnymi zbiorowiskami ro ślinno ści kserotermicznej, torfowiskowej i słonolubnej. Południowo – zachodnia cz ęść Parku wyró żnia si ę wyst ępowaniem wód mineralnych z wysi ękami w okolicach wsi Owczary. Charakterystycznym elementem przyrody parku, uwarunkowanym geologicznie s ą liczne odsłoni ęcia gipsów, zwłaszcza wielkokrystalicznych. Najwi ększe ich bogactwo na terenie parku wyst ępuje w okolicach: Sza ńca, Gartatowic, Stawian i S ędziejowic. W gipsowym podło żu rozwijaj ą si ę procesy krasowe. W ich wyniku powstaj ą zró żnicowane formy krasu powierzchniowego i podziemnego np.: leje, formy typu uwale, doliny, jaskinie. SzPK jest miejscem wyst ępowania ciepłolubnych gatunków zagro żonych i prawnie chronionych w Polsce. Z listy gatunków zagro żonych rosn ą m.in.: ostnica Jana, wisienka stepowa, w ęż ymord stepowy, len włochaty, rezeda mała, sesleria błotna, bylica pontycka i chaber panno ński. Spo śród gatunków obj ętych całkowit ą ochron ą prawn ą wyst ępuj ą: len złocisty, dziewi ęć sił bezłodygowy, o żota zwyczajna, zawilec wielkokwiatowy, miłek wiosenny, ostnica włosowata, ostro żeń panno ński, ostrołódka kosmata, sasanka ł ąkowa, rojnik pospolity oraz wcze śniej wymienione: ostnica Jana, wisienka stepowa, len włochaty i w ęż ymord stepowy. Z ro ślin cz ęś ciowo chronionych zobaczy ć tutaj mo żna: pierwiosnk ę lekarsk ą, kruszyn ę pospolit ą, kalin ę koralow ą, wil żyn ę ciernist ą i kocank ę piaskow ą. Na uwag ę zasługuj ą zespoły słonolubnej ro ślinno ści wyst ępuj ące w otoczeniu siarczano - słonych źródeł. Jednym

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. z czterech najwa żniejszych obszarów wyst ępowania w Polsce halofitów i najwa żniejszym ich skupiskiem na Ponidziu jest poło żony w śródpolnym obni żeniu otoczonym gipsowymi skałkami rezerwat „Owczary”. Poło żona centralnie, rozgał ęziona kotlinka z ciekiem wodnym zasilana jest przez dwa źródła siarczano - słone. Z gatunków słonolubnych wyst ępuj ą w miejscach najwilgotniejszych: łoboda oszczepowata, mannica odstaj ąca oraz sitowiec nadmorski, natomiast na suchszych obrze żach mi ędzy innymi: koniczyna rozd ęta, nostrzyk ząbkowany i turzyca odległokłosa. W okolicy Widuchowej wyst ępuje naturalny kompleks lasu d ębowo - grabowego z licznie reprezentowanymi w runie stanowiskami ro ślin rzadkich i chronionych, jak: lilia złotogłów, podkolan biały, pluskwica europejska, okrzyn szerokolistny, obuwik pospolity. Wśród bezkr ęgowców ciekawie prezentuje si ę entomofauna zwi ązana z siedliskami muraw kserotermicznych, a w śród niej bogata fauna motyli. Najbardziej warto ściowe jest wyst ępowanie najliczniejszej w Polsce populacji motyla, modraszka gniadego. Innymi cennymi gatunkami s ą modraszek - baton, dorylas i eumedon czy powszelatek chabrowiec. Cennym przedstawicielem malakofauny na obszarze Parku jest chroniony ślimak żółtawy, przywi ązany do ciepłolubnych terenów. Warto ści fauny SzPK podnosi wyst ępowanie stanowiska l ęgowego błotniaka ł ąkowego oraz gnie żdżenie si ę kulona. Na uwag ę zasługuje wyst ępowanie gatunków ptaków wodno - błotnych: rybitwy zwyczajnej i czarnej, perkoza rdzawoszyjego, b ąka oraz licznych gatunków kaczek (cyranka, krakwa, płaskonos). Dogodne siedlisko życia dla tak rzadkich gatunków stanowi ą kompleksy stawów rybnych. W ekosystemach pól uprawnych i ugorów gnie żdżą si ę m.in. skowronek, potrzeszcz, trznadel, kuropatwa, pliszka żółta i świergotek polny. Biotopy kompleksów le śnych zamieszkuj ą: grubodziób, dzi ęcioł du ży, świstunka le śna i rudzik. Uwag ę przykuwaj ą ze wzgl ędu na interesuj ącą biologi ę życia nietoperze m.in.- nocek du ży, mroczek posrebrzony, mroczek pó źny, karlik malutki, którym sprzyja tutaj ciepły klimat i ró żnorodno ść miejsc schronienia. Nadnidzia ński Park Krajobrazowy – w niewielkiej cz ęś ci poło żony na terenie gminy (zachodnie obrze ża gminy). Park utworzono dla zachowania i ochrony walorów przyrodniczych zwi ązanych mi ędzy innymi z powierzchniowym wyst ępowaniem serii gipsowej, tworz ącej unikatowy zespół zjawisk i form krasu gipsowego. Charakterystycznym elementem krajobrazu parku jest dolina rzeki Nidy - z licznymi meandrami i starorzeczami, stanowi ąca wa żny korytarz ekologiczny oraz ostoj ę ptactwa wodno-błotnego. Teren parku charakteryzuje si ę du żym zró żnicowaniem siedlisk - pocz ąwszy od skrajnie suchych, a ż po bagienne i wodne. Dobrze nasłonecznione zbocza gipsowych i wapiennych wzgórz zajmuje jedno z najwi ększych w kraju stanowisk ro ślinno ści kserotermicznej, której towarzyszy

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. specyficzna entomofauna. Cennymi gatunkami flory maj ącymi tutaj jedyne lub jedno z niewielu stanowisk w Polsce s ą m.in. dyptam jesionolistny, szyplin jedwabisty, sierpik ró żnolistny, dziewi ęć sił popłocholistny, g ęsiówka uszkowata, sesleria błotna, groszek szerokolistny, rezeda mała, przetacznik zwodny i wczesny, stulisz miotłowy, ostnice: Jana i włosowata, len włochaty. W dolinie Nidy wyst ępuj ą zbiorowiska ro ślinno ści wodnej, szuwarowej i torfowiskowej z takimi gatunkami jak: gr ąż el żółty, grzybie ń biały, osoka aloesowata, bobrek trójlistkowy, kruszczyk błotny, storczyk kukawka, szerokolistny i krwisty, turzyca Davalla. Najbardziej charakterystyczne skały gipsowe zbudowane s ą z ustawionych pionowo, zro śni ętych kryształów gipsu potocznie nazywanych „jaskółczymi ogonami”. Szaniecki Obszar Chronionego Krajobrazu – obszar pokrywa si ę z zasi ęgiem dawnej otuliny SzPK i obejmuje tereny o du żych walorach przyrodniczo-krajobrazowych, których ochrona zapewni zachowanie cennych walorów parku krajobrazowego. Obejmuje tereny rolnicze oraz obszary le śne. Tereny te obejmuje si ę ochron ą ze wzgl ędu na bogactwo ekosystemów i zró żnicowany krajobraz i rze źbę terenu oraz funkcj ę korytarzy ekologicznych. Na terenie gminy Busko-Zdrój zajmuje powierzchni ę 6958 ha. Na przewa żaj ącej cz ęś ci terenu wyst ępuj ą zbiorowiska ł ąkowe. W śród nich na szczególn ą uwag ę zasługuj ą zbiorowiska, o niespotykanym gdzie indziej w kraju, składzie gatunkowym z udziałem gatunków takich jak m.in. sesleria błotna, turzyca Davalla, komonica skrzydlastostr ąkowa, wełnianka szerokolistna, storczyk krwisty oraz wiele innych gatunków. Na niezalesionych skłonach wzniesie ń wapiennych i gipsowych wyst ępuje reliktowa ro ślinno ść kserotermiczna. Inny typ muraw kserotermicznych wyst ępuje na r ędzinach wapiennych i lessach. W środowiskach kserotermicznych spotykana jest bogata i ciekawa entomofauna z wieloma południowymi, ciepłolubnymi gatunkami owadów. Solecko-Pacanowski Obszar Chronionego Krajobrazu – obszar stanowi osłon ę Szanieckiego Parku Krajobrazowego. Strategicznym kierunkiem ochrony obszaru jest ochrona wód powierzchniowych rzeki Wschodniej oraz ochrona walorów przyrodniczych doliny Wisły, b ędących wa żnymi korytarzami ekologicznymi, a tak że zabezpieczenie przed antropopresj ą wód leczniczych uzdrowisk Solca Zdroju i Buska Zdroju. Na obszarze tym dominuj ą zbiorowiska niele śne. W dolinach rzek wyst ępuj ą zbiorowiska torfowiskowe, łąkowe z udziałem ro ślin halofilnych: komonicy skrzydlastostr ąkowej, muchotrzewu solniskowego, koniczyny rozd ętej. Lasy o charakterze zbli żonym do naturalnego rozwin ęły si ę na siedliskach borów sosnowych i mieszanych. Teren S-POChK porastaj ą równie ż zbiorowiska bagiennego boru trzcinkowego, subkontynentalnego boru świe żego i boru mieszanego, a tak że zaro śla krzewiaste z tarnin ą i leszczyn ą. W cz ęś ci północno-zachodniej

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. oraz na kra ńcach południowych spotka ć mo żna murawy kserotermiczne z dziewi ęć siłem bezłodygowym, miłkiem wiosennym, rojnikiem pospolitym, wisienk ą stepow ą, ostnic ą włosowat ą. Brzegi licznych stawów i doliny rzeczne wchodz ą w skład biocenoz ł ąkowo- bagiennych, które stanowi ą siedliska l ęgowe dla licznego ptactwa, w tym prawnie chronionego i rzadkiego: bociana białego, czapli siwej, czajki, kurki wodnej i innych. W śród ssaków na tym obszarze wyst ępuje rz ęsorek rzeczny i wiele gatunków nietoperzy. Na terenie gminy Busko-Zdrój obejmuje jej wschodni i południowy fragment. Chmielnicko-Szydłowski Obszar Chronionego Krajobrazu – obszar o krajobrazie rolniczo-le śnym. Przyrodniczymi funkcjami tego terenu jest ochrona wód powierzchniowych, a szczególnie rzeki Czarnej Staszowskiej, Wschodniej i Sanicy oraz rola korytarza ekologicznego o znaczeniu regionalnym i lokalnym. Obszar pełni funkcje ł ącznikowe pomi ędzy Zespołem Parków Krajobrazowych Gór Świ ętokrzyskich i Zespołem Parków Krajobrazowych Ponidzia. Pod względem siedliskowym przewa żaj ą tu bory sosnowe i bory mieszane, sporadycznie wyst ępuj ą fragmenty borów trzcinnikowych, olsów i ł ęgów. Wa żnym elementem szaty ro ślinnej s ą zbiorowiska niele śne, głównie torfowiska, z udziałem takich rzadkich ro ślin jak: przygiełka biała, sesleria błotna, turzyca Davalla, storczyki: kruszczyk błotny, storczyk szerokolistny. Na wychodniach skał w ęglanowych porastaj ą murawy kserotermiczne znacznie jednak ubo ższe ni ż nad doln ą Nid ą. Na terenie gminy Busko-Zdrój obejmuje jej północny fragment. Nadnidzia ński Obszar Chronionego Krajobrazu – obszar pokrywa si ę z zasi ęgiem dawnej otuliny NPK, których ochrona zapewni zachowanie cennych walorów parku krajobrazowego. Tereny te obejmuje si ę ochron ą ze wzgl ędu na bogactwo ekosystemów i zró żnicowany krajobraz i rze źbę terenu oraz funkcj ę korytarzy ekologicznych. Na terenie gminy Busko- Zdrój zajmuje powierzchni ę 3 515 ha.

Prawn ą ochron ą przyrody w granicach miasta i gminy Busko-Zdrój obj ęty jest r ezerwat ścisły słonoro ślowy „Owczary”. Jest jedynym słonoro ślowym rezerwatem na terenie Niecki Nidzia ńskiej, znajduje si ę w granicach Szanieckiego Parku Krajobrazowego i zajmuje powierzchni ę 0,61 ha. Poło żony jest w śródpolnym zagł ębieniu. Przedmiotem ochrony jest zabezpieczenie skupiska ro ślin halofilnych (słonolubnych) rozwijaj ących si ę wokół siarczanowo-słonych źródeł. Osobliwo ściami florystycznymi s ą: muchotrzew solniskowy, łoboda oszczepowata, nostrzyk z ąbkowany, mannica odstaj ąca, sitowiec nadmorski i komonicznik skrzydlastostr ąkowy. Obok zbiorowiska słonolubnych na południowych

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. stokach rezerwatu rozwin ęła si ę murawa kserotermiczna. Faun ę rezerwatu reprezentuje zwi ązany z solniskiem chrz ąszcz Pogonus persicus.

Cennymi elementami przyrody s ą stanowiska dokumentacyjne przyrody nieo żywionej : Zaj ęcza Góra koło Skotnik Małych o powierzchni 11,19 ha – górnojurajski profil wapienny z głazowiskiem w miejscu dawnego kamieniołomu; Odsłoni ęcie skalne w Siesławicach – odsłoni ęcie gipsów trzeciorz ędowych ze zjawiskami tektonicznymi i krasowymi w ścianie dawnego wyrobiska Ściana łomiku koło m. Młyny o powierzchni 0,61 ha – ściana łomu, w obr ębie piaskowców z wkładk ą wapienia mikrytowego znajduje si ę rynna o gł ęboko ści 4 m wypełniona żwirami, które przechodz ą w blokowisko.

Na terenie gminy wyst ępuje użytek ekologiczny „Ostra Góra” w Skotnikach Małych o powierzchni 0,9 ha – gipsowe wzgórze z ro ślinno ści ą kserotermiczn ą.

Na omawianym terenie wyst ępuj ą pomniki przyrody żywej i nieo żywionej : • 3 d ęby szypułkowe w Kamedułach; nr 675 – obwód pni drzew na wysoko ści 130 cm: I - 280cm; II - 320cm; III - 340 cm, • sosna w miejscowo ści Wełecz; nr 748, • odsłoni ęcie skalne w Siesławicach; nr 141 – odsłoni ęcie gipsów trzeciorz ędowych ze zjawiskami tektonicznymi i krasowymi w ścianie dawnego wyrobiska • odsłoni ęcie geologiczne nr 142 – próg skalny w górnej cz ęś ci wzniesienia o dł. 12 m i wys. 4 m zbudowany z gipsów wielkokrystalicznych tzw. szklicowych • odsłoni ęcie geologiczne – „Zimne Wody” nr 143 – próg skalny wys. 5 m w zboczu wzniesienia zbudowanego z serii gipsowej badenu; w dolnej cz ęś ci odsłoni ęcie dł. 8 m, wys. 3,5 m, widoczne gipsy wielkokrystaliczne tzw. „jaskółcze ogony”; u podstawy źródło daj ące pocz ątek strumykowi płyn ącemu gł ęboko wci ętą malownicz ą dolink ą.

Do zieleni urz ądzonej na terenie miasta Busko-Zdrój zaliczy ć mo żna Park Zdrojowy, ogródki wokół budynków sanatoryjnych, teren le śny wokół szpitala Górka. Na terenie gminy są to parki podworskie w: Budzyniu, Radzanowie i Widuchowej (nie obj ęte rejestrem Woj. Kons. Przyr.) oraz Sza ńcu (obj ęty rejestrem Woj. Kons. Przyr.).

W wyniku zagospodarowywania przez ludzi nowych, dotychczas otwartych terenów, nast ępuje ich fragmentaryzacja i przerwanie ci ągło ści istniej ących układów, decyduj ących o zachowaniu równowagi przyrodniczej. Szczególnie dobrze to wida ć w przypadku budowy

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. nowych ci ągów komunikacyjnych, napowietrznych linii energetycznych wysokiego napi ęcia oraz tworzenia obszarów zwartej zabudowy.

4.3. Powietrze atmosferyczne. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami jest obecnie jednym z realizowanych priorytetowych kierunków ochrony środowiska. Dla poprawno ści wykonania tego zadania konieczne jest prowadzenie monitoringu powietrza. Pozwala to na badania i ocen ę stopnia zanieczyszczenia powietrza. Informacje uzyskane w ramach funkcjonowania systemu monitoringu s ą podstaw ą do identyfikowania zagro żeń i podejmowania działa ń zmniejszaj ących stopie ń zanieczyszczenia powietrza. Proces rozchodzenia się zanieczyszcze ń w atmosferze uzale żniony jest od warunków meteorologicznych, st ąd nie zawsze w sposób wła ściwy mo żna okre śli ć strefy skażenia. W województwie świ ętokrzyskim wst ępn ą ocen ę jako ści powietrza i klasyfikacj ę stref przeprowadza si ę ze wzgl ędu na:

- ochron ę zdrowia ludzi i dotyczy: SO 2, NO 2, pyłu zawieszonego PM10 oraz PM2,5, As,

Cd, Ni, Pb, CO, BaP i O 3,

- ochron ę ro ślin i dotyczy: SO 2, NO x i O 3. Zgodnie z nowymi zasadami w celu okre ślenia jako ści powietrza atmosferycznego zostały wydzielone strefy dla kryteriów ochrony zdrowia ludzi oraz ochrony ro ślin. Gmina Busko-Zdrój nale ży do strefy świ ętokrzyskiej. Na terenie miasta Busko-Zdrój, ul. Rokosza w roku 2010 funkcjonowała stacja pomiarowa wykonuj ąca ci ągłe pomiary monitoringu powietrza atmosferycznego – pomiar PM10, BaP (PM10), PM2,5. Wyniki oceny rocznej za 2010 dla kryterium ochrony zdrowia ludzi, strefa świ ętokrzyska uzyskała klas ę C z powodu przekrocze ń ponad dopuszczaln ą cz ęsto ść st ęż eń 24 godz. pyłu PM10, a tak że przekrocze ń poziomu docelowego benzo(a)pirenu. O klasie tej zdecydowały wyniki pomiarów ze stacji w Busku-Zdroju. Natomiast średnie roczne st ęż enie pyłu PM2,5 (stacja pomiarowa w Busku-Zdroju) mieszcz ące si ę pomi ędzy poziomem dopuszczalnym, a poziomem dopuszczalnym powi ększonym o margines tolerancji skutkowało nadaniem klasy B tej strefie. Z powodu przekroczenia poziomu celu długoterminowego ozonu strefa ta, otrzymała klas ę D 2. Pozostałym strefom nadano status klasy A z uwagi na nieprzekraczanie (równie ż ponad dozwolon ą ilo ść ) poziomu dopuszczalnego i docelowego dla ka żdej z ocenianych

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. substancji. Obowi ązuj ący na obszarach ochrony uzdrowiskowej poziomy dopuszczalne równie ż był dotrzymany w 2010 roku. Dla strefy ze statusem klasy C, zgodnie z art. 91 ustawy - Poś., nale ży podj ąć działania w celu okre ślenia obszarów przekrocze ń danego zanieczyszczenia oraz opracowa ć program ochrony powietrza dla przekraczanych zanieczyszczeń. Klasa D 2 skutkuje natomiast, w my śl art. 91a Ustawy, podj ęciem długoterminowych działa ń naprawczych b ędących celem programu ochrony środowiska dla województwa świ ętokrzyskiego. Zadania te spoczywaj ą na marszałku województwa świ ętokrzyskiego. Wyniki oceny rocznej dla kryterium ochrony ro ślin, stref ę świ ętokrzysk ą pod wzgl ędem dotrzymania warto ści normatywnych dla NOx i SO 2, zakwalifikowano do klasy A. Natomiast w przypadku ozonu, stref ę świ ętokrzysk ą okre ślono jako C z uwagi na przekroczenie poziomu docelowego oraz D 2, ze wzgl ędu na przekroczenie poziomu celu długoterminowego. Najcz ęś ciej wyst ępuj ącymi charakterystycznymi zanieczyszczeniami powietrza s ą: pyły, dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek i dwutlenek w ęgla. Najwi ększym antropogeni- cznym źródłem emisji ró żnych substancji jest proces spalania paliw. W strukturze emitowanych zanieczyszcze ń przewa żaj ą zanieczyszczenia gazowe, a w śród nich: dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu i tlenek w ęgla.

Znaczny wpływ na jako ść powietrza ma emisja ze środków transportu. Emisja komunikacyjna stwarza zagro żenie w pobli żu dróg o du żym nat ęż eniu ruchu kołowego. Zanieczyszczenia komunikacyjne (tlenek i dwutlenek w ęgla, tlenki azotu, w ęglowodory, pyły z metalami ci ęż kimi) pogarszaj ą jako ść powietrza atmosferycznego oraz wpływaj ą na wzrost st ęż enia ozonu w troposferze. Znaczny wpływ na zanieczyszczenie powietrza maj ą równie ż lokalne przestarzałe kotłownie pracuj ące dla potrzeb centralnego ogrzewania oraz małe przedsi ębiorstwa spalaj ące węgiel w celach grzewczych i technologicznych. Nie posiadaj ą one praktycznie żadnych urz ądze ń ochrony powietrza. Głównym paliwem w sektorze gospodarki komunalnej jest węgiel o ró żnej jako ści i ró żnym stopniu zasiarczenia. Funkcjonuj ące w tym sektorze stare urz ądzenia grzewcze posiadaj ą nisk ą sprawno ść . Najwi ększymi emitentami zanieczyszcze ń do powietrza zlokalizowanymi na terenie gminy s ą: stosowanie paliw o wysokiej zawarto ści popiołu i siarki wraz ze spalaniem śmieci w kotłach o niskiej sprawno ści cieplnej,

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

wysoki udział indywidualnego ogrzewania na paliwa stałe w zaspokajaniu potrzeb grzewczych mieszka ńców, eksploatacja instalacji energetycznych o małej mocy, du że straty energii cieplnej spowodowane złym stanem technicznym budynków, komunikacja, niedostateczny poziom wydatków bud żetowych na ograniczenie emisji zanieczyszcze ń.

4.4. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa.

4.4.1. Wody powierzchniowe. Obszar miasta i gminy Busko-Zdrój le ży w strefie wododziałowej mi ędzy zlewniami II rz ędu – Nidy, Czarnej Staszowskiej oraz Kanału Strumienia i cechuje si ę średnio rozwini ętą sieci ą rzeczn ą. Główne rzeki przepływaj ące przez teren gminy to: w cz ęś ci południowej rzeka Maskalis, która jest lewobrze żnym dopływem Nidy oraz w północnej cz ęś ci gminy rzeki Sanica, Bród, Czarna Rzeka. Wyst ępuj ą równie ż liczne kanały odwadniaj ące w szczególno ści w rejonie pomi ędzy miejscowo ściami Mikułowice, Słabkowice i Młyny oraz w s ąsiedztwie Kołaczkowic i Owczar. Dopełnieniem niezbyt bogatej sieci rzecznej s ą wody stoj ące i zbiorniki wodne, które zajmuj ą ok. 338 ha. Na terenie gminy znajduje si ę 67 wi ększych zbiorników o ł ącznej pojemno ści ok. 2 mln m 3. Na terenie gminy zlokalizowany jest jeden zbiornik retencyjno- rekreacyjny „Radzanów” o powierzchni 23 ha. Wi ększe nagromadzenia stawów znajduj ą si ę w rejonie: Bud Małych, Widuchowej, Radzanowa, Gadawy i Równin, Skorzowa. Ciekawymi miejscami pod wzgl ędem przyrodniczym s ą tak że: rozlewisko z wodami siarczanowo-słonymi w Owczarach oraz jeziorko w dolince krasowej w Broninie. Na terenie gminy znajduj ą si ę tak że źródła, w tym z wypływem wód mineralnych. Znajduj ą si ę one w rejonie: Łagiewnik, Buska-Zdroju, Owczar, Skotnik Małych, Baranowa. Wydajno ść tych źródeł wynosi do kilku litrów wody na sekund ę. Zbiorniki małej retencji s ą niezb ędne dla utrzymania poziomu wód gruntowych, stanowi ą równie ż źródło zasilania wód podziemnych. Łagodz ą skutki ekstremalnych zjawisk takich jak susza, czy powód ź. S ą równie ż wykorzystywane dla celów rekreacyjnych, podnosz ą atrakcyjno ść turystyczn ą i inwestycyjn ą terenów przyległych, mog ą by ć tak że wykorzystane dla celów energetycznych. Zbiorniki retencyjne wzbogac ą bioró żnorodno ść przez renaturalizacj ę i rehabilitacj ę ekosystemów. Wpłyn ą wydatnie na popraw ę bilansu wodnego.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

W systemie zarz ądzania gospodark ą wodn ą obszar gminy nale ży do Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Krakowie. W roku 2010 monitoring jako ści wód powierzchniowych prowadzony był zgodnie z „Programem Pa ństwowego Monitoringu Środowiska Województwa Świ ętokrzyskiego na lata 2010-2012”, zatwierdzonym przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Badania te wykonuje Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Kielcach. Badania realizowane były w zakresie monitoringu operacyjnego, poszerzonego o wska źniki do oceny wód zagro żonych eutrofizacj ą (36 ppk) oraz w 10 punktach - do oceny wód przeznaczonych do bytowania ryb i w 1 ppk – do oceny wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę do spo życia. Od 2007 r. monitoring wód powierzchniowych prowadzony jest w wyznaczonych dla potrzeb planowania gospodarowania wodami jednolitych cz ęś ciach wód powierzchniowych (jcw). Jednolita cz ęść wód powierzchniowych oznacza oddzielny i znacz ący element wód powierzchniowych, taki jak jezioro, zbiornik, strumie ń, rzeka lub kanał, cz ęść strumienia, rzeki lub kanału, wody przej ściowe lub pas wód przybrze żnych. Podstaw ą oceny i klasyfikacji stanu JCWP za 2010 r. było rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz.1008), z uwzgl ędnieniem nowych granic klas dla fitobentosu, makrofitów oraz fitoplanktonu (wytyczne GIO Ś). W klasyfikacji nie uwzgl ędniono wyników bada ń makrobezkr ęgowców bentosowych z uwagi na brak warto ści granicznych dla tych elementów biologicznych. Na terenie gminy Busko-Zdrój brak jest punktów pomiarowo-kontrolnych na rzekach. Monitoringiem wód powierzchniowych w roku 2010 obj ęta była rzeka Maskalis (ppk Chotel Czerwony gm. Wi ślica). W punkcie tym badano jedynie elementy fizykochemiczne. Stan ekologiczny rzeki okre ślono jako poni żej stanu dobrego. Wśród wska źników decyduj ących o wyniku klasyfikacji stanu ekologicznego zdecydowały warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne (BZT 5, OWO), zasolenie (substancje rozpuszczone, siarczany, wap ń) oraz biogenne (azot Kjeldahla, fosfor ogólny). Podstawowymi źródłami antropogenicznego zanieczyszczenia wód powierzchniowych są odprowadzane do wód (surowe lub niedostatecznie oczyszczone) ścieki: • komunalne z jednostek osadniczych, • wody opadowe z terenów zurbanizowanych, • spływy powierzchniowe z terenów rolniczych (głównie zwi ązków biogennych) i komunikacyjnych.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

4.4.2. Wody podziemne. Teren miasta i gminy Busko-Zdrój nie jest obszarem zasobnym w wod ę podziemn ą, jednak s ą one głównym źródłem zaopatrzenia ludno ści w wod ę do picia i na potrzeby gospodarcze. Obok obszarów zasobnych w wod ę pitn ą wyst ępuj ą obszary bez u żytkowego pi ętra wodono śnego (zła jako ść wód: mineralizacja powy żej 2 000 mg/dm 3, ponadnormowa zawarto ść siarczanów, obecno ść siarkowodoru, bardzo niskie parametry hydrauliczne osadów). Wyst ępowanie wód podziemnych oraz warunki hydrogeologiczne ści śle uzale żnione s ą od budowy geologicznej tego terenu. Centralny i północno-zachodni obszar gminy zajmuje w przewadze górnokredowy poziom u żytkowy wód podziemnych, a w mniejszym stopniu poziom jurajski i trzeciorz ędowy. Wody poziomu czwartorz ędowego wykorzystywane s ą w znacznie mniejszej ilo ści, charakteryzuje si ę du żą zmienno ści ą warunków wodnych, spowodowan ą mał ą mi ąż szo ści ą oraz zmienno ści ą litologiczn ą, cz ęsto wyst ępuje on jedynie w dolinach rzecznych. Górnokredowy poziom u żytkowy stanowi ą margle i opoki z wkładkami wapieni. Zasilanie poziomu odbywa si ę w wyniku bezpo średniej infiltracji wód opadowych lub po średnio poprzez osady czwartorz ędowe. Wydajno ści potencjalne otworów studziennych wynosz ą najcz ęś ciej 10-30 m 3/h, lokalnie s ą one wy ższe: 50-70 m 3/h. Zachodnia cz ęść gminy le ży w granicach Głównego Zbiornika Wód Podziemnych GZWP nr 409 – Niecka Miechowska SE. GZWP Niecka Miechowska (SE) uznawany jest za zbiornik o zmiennej wydajno ści jednak posiada wody stosunkowo dobrej jako ści. Przewa żnie poziomy te nie s ą izolowane od powierzchni terenu warstw ą utworów nieprzepuszczalnych. Istnieje zatem du że ryzyko nara żenia tych wód na wpływy zanieczyszczenia antropogenicznego. Zasoby wód podziemnych w gminie zwi ązane s ą bezpo średnio z infiltracj ą wód opadowych oraz z dolinami rzecznymi, a przez to nara żone na kontakty z zanieczyszczonymi wodami rzek. Poza u żytkowymi poziomami wodono śnymi szczególne znaczenie na obszarze gminy maj ą wody mineralne, z których cz ęść została uznana za lecznicze i jest podstaw ą działalno ści uzdrowiska. Wody siarczkowe wyst ępuj ą w marglach i piaskowcach kredowych oraz stropowych seriach wapieni jurajskich. Zbiorniki tych wód s ą na ogół przykryte gipsami i iłami trzeciorz ędowymi. Wyst ępuj ące w nich wody maj ą mineralizacj ę w granicach 12-15 g/dm 3. W składzie chemicznym dominuj ą jony Cl - i Na + w ilo ści powy żej 70 % składu jonowego. Zawarto ść siarkowodoru waha si ę od 20 do 50 mg/dm 3. Zasoby eksploatacyjne wód siarczkowych z utworów kredowych w rejonie Buska-Zdroju wynosz ą 350 m 3/24h

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. i 75 000 m 3/rok. Solanki, nie zawieraj ące siarkowodoru, s ą uj ęte gł ębokimi otworami w Busku-Zdroju w wapieniach górnojurajskich. Jest to woda o mineralizacji 23-73 g/dm 3. − Przewa żaj ą jony Cl (w ilo ści powy żej 90 % mvali zawarto ści anionów) i jony Na + (w ilo ści powy żej 80 % mvali kationów). Wody podziemne wymagaj ą ochrony jako ści przede wszystkim z uwagi na fakt wykorzystywania ich na szerok ą skal ę jako podstawowe źródło dla celów zaopatrzenia ludno ści w wod ę oraz jako uzupełnienie wykorzystywanych wód powierzchniowych o ni ższej jako ści. Ponadto stanowi ą rezerw ę wody pitnej dla przyszłych pokole ń. Zgodnie z ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (tekst jednolity z dnia 10 stycznia 2012 r. Dz. U. z 2012 r. poz. 145) badania i oceny stanu wód powierzchniowych oraz stanu wód podziemnych dokonuje si ę w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska. Do wykonywania bada ń i oceny stanu wód podziemnych w zakresie elementów fizykochemicznych i ilo ściowych ustawa Prawo wodne zobowi ązuje pa ństwow ą słu żbę hydrogeologiczn ą. Natomiast zakres i sposób prowadzenia bada ń monitoringowych wód podziemnych reguluje rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 81 poz. 685). Badania i klasyfikacj ę wód podziemnych w 2009 roku wykonał Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie przy koordynacji Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Badania stanu chemicznego jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd) na terenie województwa świ ętokrzyskiego w 2009 roku wykonano w 14 punktach sieci krajowej, w ramach monitoringu operacyjnego, którym obejmuje si ę jednolite cz ęś ci wód podziemnych uznane za zagro żone niespełnieniem okre ślonych dla nich celów środowiskowych. Na terenie gminy Busko-Zdrój monitoring wód podziemnych nie jest prowadzony. Jako ść wody podziemnej jest stale kontrolowana na uj ęciach komunalnych przez Stacj ę Sanitarno-Epidemiologiczn ą.

4.4.3. Gospodarka wodno-ściekowa. Głównym przepisem prawa, odnosz ącym si ę do zagadnie ń gospodarki wodnej jest ustawa - Prawo wodne. Przepisy te przewiduj ą prowadzenie zintegrowanej gospodarki wodnej, realizowanej zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju. Zakładaj ą te ż zlewniowe kształtowanie i ochron ę zasobów wodnych. Taki system gospodarowania oznacza cało ściowe spojrzenie na tworzenie si ę zasobów wodnych, mo żliwo ść ich wykorzystania i wszelkie procesy zachodz ące w zlewni. Sprzyja ć temu winna

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. polityka ekologiczna pa ństwa, która b ędzie ukierunkowana na przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym wła ściwego stanu ekologicznego, a przez to zapewnienie mi ędzy innymi odpowiednich źródeł poboru wody. Zgodnie z ustaw ą Prawo wodne korzystanie z zasobów wodnych nie mo że powodowa ć pogorszenia stanu ekologicznego wód i ekosystemów od nich zale żnych, a tak że marnotrawstwa wody, marnotrawstwa energii wody, ani wyrz ądzania szkód. Na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój wody podziemne stanowi ą główne źródło zaopatrzenia ludno ści w wod ę do picia i na potrzeby gospodarcze. Do zbiorowego zaopatrzenia mieszka ńców wykorzystywane s ą przede wszystkim wody z uj ęcia „Zrecze” gm. Chmielnik ( źródlisko) oraz dodatkowo z uj ęć zlokalizowanych na terenie gminy: uj ęcie Szczawory ż o wydajno ści 200 m 3/h;. uj ęcie Błoniec: stanowi 2 studnie wiercone o gł ęboko ści 100,0 m ka żda. Zasoby 3 eksploatacyjne uj ęcia wynosz ą Q e = 7,35 m /h przy depresji Se=35 m. uj ęcie Zwierzyniec o wydajno ści 2,5 m 3/h; uj ęcie Ruczynów o wydajno ści 459,82 m 3/dob ę.

Ponad to na terenie gminy znajduje si ę uj ęcie wody w Widuchowej (studnia gł ębinowa ze zbiornikiem) w zarz ądzie Miejskiego Przedsi ębiorstwa Gospodarki Komunalnej. Aktualnie uj ęcie jest wył ączone z eksploatacji. MPGK nie planuje w najbli ższym czasie jej uruchomienia.

Na terenie miasta Busko-Zdrój znajduj ą si ę równie ż eksploatowane studnie gł ębinowe przy Szpitalu, Rejonowej Spółdzielni Ogrodniczo-Pszczelarskiej oraz Pływalni Miejskiej. W zarz ądzie Uzdrowiska Busko-Zdrój S.A. znajduj ą si ę uj ęcia „Wełcz I”, „Wełecz II” oraz „Nurek”. Wszystkie uj ęcia wody podziemnej na terenie gminy posiadaj ą strefy ochrony bezpo średniej, natomiast strefy ochrony po średniej posiadaj ą uj ęcia: w Zwierzy ńcu (290 m), w Ruczynowie (45 m), oraz „Wełecz II” (22 ha). Długo ść sieci wodoci ągowej na koniec 2010 r. wynosiła 277,5 km, a liczba gospodarstw podł ączonych do sieci wodoci ągowej – 5616 [szt.]. Miasto i Gmina Busko-Zdrój posiada dobrze rozwini ętą sie ć wodoci ągow ą – 99,8%. W roku 2010 pobór wody z własnych uj ęć komunalnych wyniósł 234 006 m 3, natomiast ilo ść wody dostarczona na teren gminy ze Zrecza – 1 428 749 m 3. Na terenie gminy Busko-Zdrój zlokalizowana jest jedna gminna oczyszczalnia ścieków komunalnych w Siesławicach o przepustowo ści 7 400 m 3/d (przepustowo ść max 9 600 m 3/d).

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Oczyszczone ścieki komunalne z oczyszczalni odprowadzone s ą do „cieku od Buska” dopływu rzeki Maskalis. Obsługuje ona obecnie miejscowo ści: miasto Busko Zdrój, Siesławice, Zbludowice, Wolica, Skotniki Małe, Skotniki Du że, Radzanów, Owczary. Obecnie trwa rozbudowa kanalizacji sanitarnej w miejscowo ściach: Mikułowice, Nowy Folwark, Bronina, Łagiewniki, Zbrodzice, Wełecz, Chotelek. Długo ść sieci kanalizacyjnej na koniec 2010 r. wynosiła – 94,9 km, a liczba gospodarstw podł ączonych do sieci – 3 108 [szt.]. Ilo ść ścieków oczyszczonych odprowadzonych do odbiornika w 2010 r. wyniosła 1 849 462 m 3. Na terenie gminy zlokalizowana jest równie ż oczyszczalnia ścieków pok ąpielowych przeznaczona do obsługi obiektów sanatoryjnych, o przepustowości 814 m 3/d. UMiG Busko-Zdrój prowadzi ewidencj ę zbiorników bezodpływowych (szamb). Obecnie na terenie gminy zlokalizowanych jest 2 659 szamb. W mie ście Busko-Zdrój znajduje si ę ok. 25 km kanalizacji deszczowej oraz trzy podczyszczanie ścieków deszczowych (separatorów). Na pozostałym obszarze gminy nie ma kanalizacji deszczowej.

4.5. Zasoby surowców mineralnych. Na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój poło żonych jest 10 (w cało ści lub w cz ęś ci) udokumentowanych złó ż kopalin stałych. Na terenie gminy Busko-Zdrój zlokalizowanych jest ponadto szereg miejsc mog ących stanowi ć w przyszło ści miejsca eksploatacji surowców mineralnych dla potrzeb lokalnych. Punkty te uj ęte s ą w planie zagospodarowania i w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Piaski zostały stwierdzone w rejonie miejscowo ści Bilczów, Kołaczkowice, Słabkowice, Kostki Du że i Kostki Małe, Palonki, natomiast żwiry w rejonie m. Zwierzyniec. Ponadto piaski wyst ępuj ą w rejonie: Wygody Kozi ńskiej, Zwierzy ńca, Mikułowic – Koloni Zachodniej, Wełcza. W rejonie miejscowo ści Szaniec, Widuchowa oraz Skorzów stwierdzono punkty wyst ępowania wapieni. Znaczenie mo że mie ć punkt wyst ępowania surowców ilastych (bentonitów) w sołectwie Młyny. Dopuszczalno ść i uwarunkowania eksploatacji złó ż na potrzeby lokalne mog ą by ć okre ślone jednak dopiero po lepszym rozpoznaniu obszaru oraz ich udokumentowaniu.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Tabela 2. Zestawienie zasobów kopalin w gminie Busko-Zdrój L. p. Nazwa zło ża Zagospodarowanie Zasoby Uwagi: 1. 2. 3. 4. 5. piaski i żwiry 1. Galów - 69 tys. t zło że rozpoznane szczegółowo 2. Janina eksploatacja zaniechana 455 tys. t 3. Słu żów-Podgaje - 8 455 tys. t zło że rozpoznane wst ępnie (kat C 2) gipsy zło że rozpoznane wst ępnie (kat C ) 4. Uników-Galów-Szaniec - 31 140 tys. t 2 fragment udokument. zło ża zło że rozpoznane szczegółowo 5. Skorocice-Chotelek - 22 337 tys. t fragment udokument. zło ża 6. Siesławice eksploatacja zaniechana 2 100 tys. t 7. Leszcze eksploatowane 20 434 tys. t fragment udokument. złoża torfy *zło że, w których wyst ępuj ą borowiny 8. Siwice* eksploatacja zaniechana 82,76 tys. m 3 surowce ilaste ceramiki budowlanej 9. Górka eksploatacja zaniechana 3 276 tys. m 3 kamienie łamane i bloczne (kamienie drogowe i budowlane) 10. Skotniki (wapienie) eksploatacja zaniechana 4 224 tys. t Dane: Bilans zasobów kopalin w Polsce – stan na koniec 2010 r.

Na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój wyst ępuj ą wody mineralne, które charakteryzuj ą si ę wysok ą mineralizacj ą i nale żą do unikatowych w skali Europy. Na omawianym terenie znajduj ą si ę uj ęcia wód leczniczych i mineralnych, które wykorzystywane do celów uzdrowiskowych. S ą to wody typu Cl-Na+J+Br+H 2S (siarczkowe) i wody typu Cl-Na+J+Br (solanki). W „Bilansie Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2010 r.” na terenie gminy Busko-Zdrój znajduj ą si ę 4 zło ża wód leczniczych zmineralizowanych: - Busko-Zdrój o zasobach eksploatacyjnych 16,75 m 3/h. Pobór w 2010 r. 63 944,4 m 3; - Busko-Północ o zasobach eksploatacyjnych 6,0 m 3/h. Pobór w 2010 r. 864,6 m 3; - Dobrowoda o zasobach eksploatacyjnych 8,0 m 3/h. Nie eksploatowane; - Las Winiarski o zasobach eksploatacyjnych 3,11 m 3/h. Pobór w 2010 r. 18 238,8 m 3.

W ostatnich latach podj ęte zostały działania zmierzaj ące do ukrócenia tzw. „dzikiej” eksploatacji kopalin oraz eliminowania jej z terenów rolniczych i le śnych. W wyniku takiej eksploatacji nast ępuje dewastacja powierzchni ziemi, wynikaj ąca z nieuporz ądkowanego wydobycia przez miejscow ą ludno ść . Wyrobiska te najcz ęś ciej s ą niewielkie, lecz stanowi ą du że zagro żenie środowiska. S ą one cz ęsto miejscem tworzenia si ę nielegalnych wysypisk śmieci. Obecnie eksploatowane tereny powinny posiada ć opracowan ą dokumentacj ę geologiczn ą wraz z podanym kierunkiem rekultywacji po zako ńczeniu eksploatacji. Pozwala to

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. zminimalizowa ć ujemne skutki wydobycia na środowisko naturalne. Teren gminy jest obszarem niekorzystnym do prowadzenia eksploatacji surowców mineralnych ze wzgl ędu na poło żenie cało ści obszaru na terenach chronionych z mocy prawa o ochronie przyrody.

Miasto i gmina Busko-Zdrój jest gmin ą uzdrowiskow ą, gdzie wyznaczone s ą strefy ochrony uzdrowiskowej. Obszar uzdrowiska obejmuje powierzchni ę miasta i gminy. Na obszarze uzdrowiska wydzielono trzy strefy ochrony uzdrowiskowej: • strefa A ochrony uzdrowiskowej – o powierzchni 167 ha • strefa B ochrony uzdrowiskowej – o powierzchni 812 ha • strefa C ochrony uzdrowiskowej – o powierzchni 10 013 ha W strefie „A”, „B”, oraz „C” ochrony uzdrowiskowej zgodnie z ustaw ą z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. nr 167, poz. 1399 z pó źn. zm.) zabrania si ę pozyskiwania surowców mineralnych innych ni ż naturalne surowce lecznicze.

4.6. Gleby. Obszar gminy Busko-Zdrój jest bardzo zró żnicowany pod wzgl ędem jako ści gleb. Wyst ępuj ą tu gleby klas bonitacyjnych od II do VI. W cz ęś ci północnej najwi ększy udział maj ą gleby słabe – klasy V i VI. Gleby III klasy bonitacyjnej wyst ępuj ą niewielkimi płatami, natomiast nieco wi ęcej jest gleb klasy IV wyst ępuj ących na całym obszarze gminy. Do głównych typów gleb terenu gminy nale żą gleby: r ędziny brunatne, gleby deluwialne, bielicowe i pseudobielicowe, brunatne wykształcone na piaskach lu źnych i gliniastych, mady, gleby glejowe oraz czarne ziemie. Struktura bonitacyjna u żytków rolnych w gminie Busko-Zdrój jest nast ępuj ąca: klasa I – nie wyst ępuje, klasa II – 1%, klasa III – 20 %, klasa IV – 47 %, klasa V – 21%, klasa VI – 11%. W śród u żytków zielonych równie ż przewa żaj ą gleby średnio korzystne – klasy IV i V. Grunty klasy I-IVa u żytków rolnych, podlegaj ących ochronie prawnej przed wył ączeniem z u żytkowania rolniczego wyst ępuj ą w formie mniejszych lub wi ększych powierzchni na terenie całej gminy. Wśród form u żytkowania terenu w gminie dominuj ą u żytki rolne 68,8 % powierzchni. Lasy i grunty le śne zajmuj ą 11,9 % powierzchni gminy, natomiast na pozostałe grunty, w tym tereny zurbanizowane i nieu żytki, przypada 19,3 %. Pod wpływem czynników naturalnych oraz antropogenicznych zachodzi pogorszenie wła ściwo ści u żytkowych gleby, czyli ich degradacja. Głównymi przyczynami, które

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. powoduj ą obni żenie wła ściwo ści produkcyjnych gleb s ą: eksploatacja surowców mineralnych, niewła ściwe u żytkowanie rolnicze gleb, bł ędne stosowanie środków ochrony ro ślin i nawozów sztucznych oraz oddziaływanie przemysłu, transportu i gospodarki komunalnej. Z punktu widzenia ochrony środowiska najwa żniejsze jest zapobieganie zanieczyszczeniom metalami ci ęż kimi. Tego typu zanieczyszczenia wyst ępuj ą na terenach i w otoczeniu zakładów przemysłowych, elektrowni, na terenach miast i aglomeracji, w pobli żu tras komunikacyjnych oraz w obszarach obj ętych oddziaływaniem składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych.

4.7. Edukacja ekologiczna Zjawiska takie jak eksplozja demograficzna oraz konsumpcyjny model życia powoduj ą, iż nast ępuje stopniowa degradacja środowiska przyrodniczego. Zachodzi wi ęc konieczno ść zmiany relacji mi ędzy gospodark ą człowieka a środowiskiem, na rzecz rozwoju zrównowa żonego. Potrzeba stosowania zasady ekorozwoju powinna by ć szeroko rozpowszechniona w śród wszystkich grup społecze ństwa. Realizacja programu edukacyjnego dotycz ącego ochrony środowiska i ekologii powinna by ć finansowana ze środków powiatowych i gminnych funduszy zgodnie z obowi ązuj ącą ustaw ą Prawo ochrony środowiska. Ze wzgl ędu na zró żnicowany poziom wiedzy społecze ństwa na temat problemów ochrony środowiska oraz ekologii, prowadzenie programu edukacyjno-informacyjnego powinno by ć przeprowadzane na ró żnych poziomach zaawansowania wiedzy oraz dla poszczególnych grup wiekowych. Wobec powy ższego odbiorcami programu edukacyjnego s ą: - dzieci (przedszkola, szkoły podstawowe) i młodzie ż, - nauczyciele, - doro śli mieszka ńcy w nast ępuj ących grupach zawodowych: urz ędnicy administracji pa ństwowej, przedstawiciele biznesu, - pozostali doro śli mieszka ńcy.

Wskazówki dla edukacji ekologicznej mieszka ńców gmin Dla dzieci w wieku przedszkolnym poleca si ę zorganizowanie tzw. ście żki dydaktycznej (wycieczki) do Parku Krajobrazowego, rezerwatu przyrody lub w pobli że pomników przyrody żywej czy nieo żywionej. Przed przyst ąpieniem do zorganizowania ście żki dydaktycznej nale ży przeprowadzi ć pogadank ę na temat ochrony ró żnych gatunków ro ślin i zwierz ąt na terenie parku, zasad zachowania si ę i post ępowania na terenach obj ętych

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. ochron ą itp., a po powrocie ze ście żki dydaktycznej dzieci uczestnicz ą w konkursie plastycznym, poprzedzonym omówieniem wra żeń z wycieczki. W młodszych klasach szkoły podstawowej (kl. I-III), na zaj ęciach nauczania zintegrowanego, proponuje si ę stworzenie podobnej ście żki dydaktycznej oraz przygotowanie przedstawie ń i konkursów z dziedziny ochrony przyrody. Program edukacyjny i informacyjny dla starszych uczniów szkół wszystkich typów oprócz realizowania tre ści ekologicznych zawartych w programach nauczania będzie polegał na: - przeprowadzaniu pogadanek przez nauczycieli i specjalistów ds. ochrony środowiska wraz z rozpropagowaniem ulotek, broszur, kalendarzyków, planów lekcji i innych materiałów reklamowych, - cykliczne powtarzanie tematów dotycz ących prawidłowego post ępowania z odpadami oraz zasad zachowania si ę i post ępowania na terenach obj ętych ochron ą itp.

W ramach zaj ęć dodatkowych proponuje si ę: - wykonanie przez uczniów filmów o tematyce ekologicznej przy u życiu kamery amatorskiej w ramach działalno ści operatorskiego kółka zainteresowa ń, - przeprowadzanie konkursów fotograficznych, plastycznych,

- udział w konkursach o charakterze ponadregionalnym i krajowym, - wykonanie broszur, ulotek i plakatów o tematyce ekologicznej przez uczniów na zaj ęciach kółka plastycznego czy informatycznego; - wykonanie prac przez uczniów, np. na zaj ęciach kółka plastycznych czy w ramach zaj ęć z podstaw informatyki, - przeprowadzanie prostych ćwicze ń praktycznych w ramach kółka chemicznego,

- organizowanie sesji filmów dydaktycznych oraz wprowadzanie gier komputerowych w celu uatrakcyjnienia zaj ęć dodatkowych o tematyce gospodarki odpadami i ochrony środowiska.

Nauczyciele stanowi ą najbardziej specyficzn ą grup ę dorosłych, która kształtuje postawy ekologiczne dzieci i młodzie ży oraz po średnio postawy rodziców. Wobec powy ższego proponuje si ę przeprowadzenie warsztatów ekologicznych dla nauczycieli, obejmuj ących zagadnienia z dziedziny ekologii, ochrony powietrza, wód i ziemi oraz gospodarki odpadami. Zach ęca si ę tak że nauczycieli do tworzenia programów autorskich oraz wprowadzania pojedynczych lekcji w ramach kształcenia szkolnego z zakresu gospodarki odpadami, a tak że nawi ązywania kontaktów mi ędzyszkolnych w formie przedstawie ń, konkursów, olimpiad i in.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Sposobem zbli żania rodziców do problemów edukacji ekologicznej jest ich udział w zaj ęciach otwartych o tematyce ekologicznej, pogadankach ekologicznych poł ączonych z projekcj ą multimedialn ą i krótkich filmów, prowadzenie gazetek ekologicznych, udział w akcjach sprz ątania świata i innych działa ń zwi ązanych z ekologi ą itp.; Dla grupy dorosłych mieszka ńców celowe jest rozpowszechnianie ulotek, broszur czy plakatów o tematyce ekologicznej, urz ądzanie konkursów i festynów, konferencji i innych imprez masowych o tematyce ekologicznej, czy udzielanie profesjonalnych porad z zakresu rolnictwa ekologicznego, gospodarstw agroturystycznych. Mimo podj ęcia przez szkoły istniej ące na terenie gminy szeregu działa ń o charakterze edukacyjnym mo żna dostrzec jednak jeszcze wiele braków. Na pierwszy plan wysuwa si ę nadal niski poziom edukacji starszych grup społeczeństwa, oraz mała wiedza społecze ństwa w zakresie problematyki ochrony środowiska i rozwi ązywania problemów ekologicznych. Na terenie gminy działania w zakresie edukacji ekologicznej skierowane s ą głównie do dzieci i młodzie ży szkolnej w formie przedmiotów w programach szkolnych, konkursów, olimpiad, wystaw, wycieczek, kiermaszy. W szkołach podstawowych przeprowadzane s ą konkursy pod hasłem „Ekologia na wesoło”. Corocznie organizowanych jest kilka programów o tematyce ekologicznej kierowanych do wszystkich mieszka ńców gminy i miasta, m.in.: „Akcja Sprz ątanie Świata”, „Akcja Sprz ątanie Gminy”, Obchody Dni Ziemi. Na terenie SzPK parku wyznaczono przyrodniczo - krajobrazow ą ście żkę dydaktyczn ą „Szaniec - Kurzejów - Wymysłów – Zwierzyniec”, o długo ści ok. 7,5 km. Wyznaczono równie ż Przyrodnicz ą Ście żkę Dydaktyczn ą Klubu 4H. Ście żka prowadzi w cało ści po terenie północno-wschodniej cz ęś ci miasta Buska-Zdroju, jego centrum, do miejsca źródeł „Zimnych Wód”, przez wzgórza gipsowe z ro ślinno ści ą stepow ą, dalej po śród ł ąk i pól w dolinie prawobrze żnego dopływu Czarnej Rzeki i z powrotem do miasta. Wytyczona ście żka przyrodnicza prowadzi po terenie Ponidzia, a dokładnie po jego cz ęś ci nale żą cej do garbu Pi ńczowskiego. Zagadnienia zwi ązane z ochron ą środowiska, rolnictwem ekologicznym czy agroturystyk ą poruszone s ą w ramach szkole ń prowadzonych dla rolników przez Świ ętokrzyski O środek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach. Na terenie gminy działa 8 gospodarstw agroturystycznych oraz 21 gospodarstw ekologicznych.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

4.8. Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych Wykorzystanie energii stanowi jedn ą z podstawowych przesłanek rozwoju gospodarczego, społecznego i poprawy jako ści życia. Zapotrzebowanie na energi ę nieustannie ro śnie, a problem zaspokajania potrzeb energetycznych jest stale aktualny. Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych mo że w znacznym stopniu przyczyni ć si ę do poprawy jako ści powietrza atmosferycznego oraz ograniczenia zu życia krajowych zasobów surowców. Obecnie głównym źródłem energii odnawialnej w kraju jest biomasa i energia wodna. Natomiast energia geotermalna, wiatru i promieniowania słonecznego maj ą mniejsze znaczenie. Pobór wody dla potrzeb energetycznych jest bardzo korzystny zarówno ze wzgl ędów ekologicznych, jak i ekonomicznych, gdy ż do krajowego systemu przesyłu energii, trafia czysta tzw. „biała” energia. Wody powierzchniowe na obszarze gminy Busko-Zdrój nie mog ą zosta ć wykorzystane do celów energetycznych ze wzgl ędu na zbyt mały spadek wody. Brak na terenie gminy wykorzystania wód powierzchniowych i płyn ących do produkcji czystej energii elektrycznej w oparciu o mechaniczn ą energi ę wody. W zakresie helioenergii coraz cz ęś ciej instalowane s ą kolektory słoneczne zarówno przez osoby prywatne jak i firmy, poniewa ż w przeciwie ństwie do tradycyjnych zasobów energii nie powoduj ą zanieczyszczenia środowiska i s ą du żo ta ńsze. Obecnie na terenie gminy brak rozbudowanych instalacji słonecznych. Energia słoneczna poprzez kolektory słoneczne i rzadko ogniwa fotogalwaniczne wykorzystywana jest w prywatnych domach jednorodzinnych do podgrzewania ciepłej wody u żytkowej lub do wspomagania ogrzewania budynków oraz przez niektóre obiekty sanatoryjne, internaty. Istotnym elementem ograniczaj ącym stosowanie tego typu instalacji jest ich koszt. Aktualnie przygotowywany do realizacji jest projekt nosz ący nazw ę: „Instalacja systemów energii odnawialnej na budynkach u żyteczno ści publicznej oraz domach prywatnych w gminach powiatu buskiego i pi ńczowskiego”. W ramach tego projektu na terenie Gminy Busko-Zdrój zostan ą zainstalowane kolektory słoneczne dla budynków Pływalni Miejskiej, Szpitala oraz Hali Sportowej oraz dla ok. 1200 budynków jednorodzinnych. Na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój w ogrzewaniu wci ąż przewa ża jako paliwo węgiel kamienny, głównie ze wzgl ędu na wysokie ceny oleju opałowego i gazu oraz niedost ępno ść do sieci gazowych niektórych miejscowo ści.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój wg. danych GUS w 2010 r. czynnych było 2 480 szt. przył ączy gazu. Ogólna liczba odbiorców gazu w 2010 roku wyniosła 6 119 gospodarstw domowych. Strefa uzdrowiskowa w tym obiekty sanatoryjne oraz jedna kotłownia KZC „Ponidzie” ogrzewane s ą gazem. Na terenie gminy budynki u żyteczno ści publicznej ogrzewane s ą olejem opałowym lub gazem. Coraz bardziej popularna staje si ę równie ż termomodernizacja budynków wykonanych w latach poprzednich. Najwi ększe szanse rozwoju posiada obecnie energetyczne wykorzystywanie biomasy (drewno z szybko rosn ących drzew i krzewów, słomy zbó ż i rzepaku). Coraz popularniejsze staj ą si ę piece na biomas ę w domach jednorodzinnych. Na terenie gminy funkcjonuje obecnie plantacja wierzby energetycznej w miejscowo ści Chotelek. Produkcja eko-paliw jest ogromn ą szans ą dla terenów wiejskich i w bilansie kosztów i korzy ści jest opłacalna w całym systemie gospodarczym. Szanse maj ą tereny o przewadze gleb słabszych, które mog ą produkowa ć surowiec do bioetanolu, jak i rejony gleb lepszych mog ące rozwin ąć produkcj ę rzepaku.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

5. ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA

5.1. Hałas i wibracje. Stan środowiska ze wzgl ędu na jego zanieczyszczenie hałasem i wibracjami okre śla klimat akustyczny, rozumiany jako wynik ró żnych grup hałasu i wibracji. Hałasem nazywa si ę niepo żą dane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne o środka spr ęż ystego, działaj ące za po średnictwem powietrza na o środek słuchu i inne zmysły oraz elementy organizmu człowieka. W przypadku wibracji drgania przenoszone s ą przez ciała stałe. Ze wzgl ędu na środowisko wyst ępowania hałas dzieli si ę na trzy podstawowe grupy: - hałas w przemy śle (przemysłowy), - hałas w pomieszczeniach mieszkalnych, u żyteczno ści publicznej i na terenach wypoczynkowych (komunalny), - hałas od środków transportu (komunikacyjny). Najwi ększymi źródłami zagro żenia hałasem s ą ruch kołowy i nieodpowiednia lokalizacja zakładów przemysłowych. Hałas przemysłowy na terenie gminy zwi ązany jest przede wszystkim z eksploatacj ą surowców mineralnych. Hałas przemysłowy ma charakter lokalny i jego zasi ęg jest ograniczony do najbli ższego otoczenia zakładu przemysłowego. Ten rodzaj hałasu nie stwarza wi ększych problemów mieszka ńcom. Systemy lokalizacji nowych inwestycji oraz potrzeba sporz ądzenia ocen oddziaływania na środowisko, kontrole i egzekucja nało żonych kar pozwalaj ą na znaczne ograniczenie tych uci ąż liwo ści. Dla źródeł hałasu przemysłowego, ze wzgl ędu na ich niewielkie rozmiary, istniej ą mo żliwo ści techniczne ograniczenia emisji hałasu do środowiska przez stosowanie tłumików akustycznych, obudów poszczególnych urz ądze ń czy zwi ększenie izolacyjno ści akustycznej ścian pomieszcze ń, w których znajduj ą si ę dane maszyny wytwarzaj ące hałas. Źródłem hałasu s ą tak że linie przesyłowe wysokiego napi ęcia. Dopuszczalne nat ęż enie hałasu w porze dziennej wynosi 50 dB. Przekroczenia mog ą powsta ć przy niekorzystnych warunkach atmosferycznych (do 55 dB). Decyduj ący wpływ na klimat akustyczny środowiska ma hałas komunikacyjny wyst ępuj ący na znacznych obszarach poło żonych wzdłu ż ci ągów ulic i arterii. W zasi ęgu tego rodzaju hałasu cz ęsto znajduj ą si ę budynki mieszkalne, szkoły, obiekty sportowe, kulturalne, sakralne, parki, tereny wypoczynkowe poza miastem oraz inne obiekty zwi ązane z przebywaniem ludzi.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Na poziom hałasu komunikacyjnego maj ą wpływ czynniki zwi ązane z warunkami ruchu, parametrami drogi, rodzajem pojazdów. Nale ży zaznaczy ć, i ż zagro żenie środowiska hałasem drogowym znacznie wzrasta, co spowodowane jest przede wszystkim wzrostem liczby pojazdów. Najwi ększ ą uci ąż liwo ść hałasow ą stanowi ą drogi krajowe, które przenosz ąc znaczny ruch tranzytowy, z du żym udziałem pojazdów ci ęż kich, przebiegaj ą przez obszary intensywnie zainwestowane. Przez miasto i gmin ę Busko-Zdrój przebiega droga krajowa nr 73 oraz drogi wojewódzkie nr 767, 776 i 973. Hałas kolejowy jest najłatwiej tolerowanym hałasem komunikacyjnym. Najbardziej odczuwalny jest wzdłu ż linii kolejowych oraz w pobli żu stacji kolejowych, szczególnie w porze nocnej. Uci ąż liwo ść ta w du żym stopniu zale ży od cz ęstotliwo ści przejazdu poci ągów, ich pr ędko ści, stanu torowiska oraz usytuowania torowiska (nasyp, wykop). Przez teren gminy przebiega linia kolejowa Busko-Zdrój – Kielce, której stacja zlokalizowana jest na terenie sołectwa Siesławice. Hałas kolejowy od kilku lat nie wyst ępuje w zwi ązku z zaniechaniem ruchu kolejowego na istniej ącej trasie. Podmiotem odpowiedzialnym za pomiary poziomu hałasu w województwie świ ętokrzyskim w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska jest Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Badania kontrolne hałasu przemysłowego odbywaj ą si ę w skutek interwencji. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególno ści poprzez: - utrzymanie poziomu hałasu poni żej dopuszczalnego lub co najmniej na tym samym poziomie, - zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany.

5.2. Promieniowanie elektromagnetyczne Dla jako ści środowiska istotne znaczenia maj ą urz ądzenia, które emituj ą fale elektromagnetyczne wysokiej cz ęstotliwo ści w postaci radiofal o cz ęstotliwo ści 0,1– 300 MHz i mikrofal od 300 do 300 000 MHz umieszczone w środowisku naturalnym. Źródłem niejonizuj ącego promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy s ą urz ądzenia do wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej oraz urz ądzenia radiokomunikacyjne. Przez obszar gminy Busko-Zdrój przebiegaj ą dwie linie sieci rozdzielczych 110 kV, z których jedna zasilana jest ze stacji Radkowice k.Kielc a druga ze stacji Połaniec. Rozdział

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. energii dla miasta i pozostałych miejscowo ści gminy nast ępuje w Głównym Punkcie Zasilaj ącym (GPZ) Busko oraz w GPZ Wełecz. Do punktowych źródeł pól elektromagnetycznych mog ących mie ć ujemny wpływ na środowisko, na terenie gminy zaliczy ć nale ży równie ż: - bazowe stacje telefonii komórkowej instalowane na wysokich budynkach, kominach, specjalnych masztach, zlokalizowane w miejscowo ściach: Busko-Zdrój i Wełecz. - urz ądzenia emituj ące pole elektromagnetyczne pracuj ące w zakładach, o środkach medycznych oraz b ędące w dyspozycji miejskiej policji i stra ży po żarnej oraz urz ądzenia mog ące oddziaływa ć w skali mikro (np. niesprawne kuchenki mikrofalowe, piece konwektorowe). Obszar gminy znajduje si ę ponadto w zasi ęgu nadajników stacji telewizyjnych i radiowych. Główne zagro żenia i problemy w dziedzinie niejonizuj ącego promieniowania elektromagnetycznego, wi ąza ć nale ży z bardzo szybkim w ostatnim czasie rozwojem systemów przesyłania danych i komunikacji. W stale „zag ęszczaj ącym si ę eterze”, tworzenie nowych skutecznych sposobów transmisji danych powoduje konieczno ść wykorzystywania do tych celów coraz silniejszych nadajników pracuj ących w coraz wi ększych cz ęstotliwo ściach . Instytucj ą wykonuj ącą pomiary nat ęż enia pola elektromagnetycznego emitowanego przez poszczególne źródła jest Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna. Stosowne badania wykonywane s ą w przypadku budowy i uruchamiania nowego nadajnika, jak równie ż w przypadku zmiany parametrów jego pracy. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska został ustawowo zobowi ązany do okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz do prowadzenia, aktualizowanego corocznie, rejestru zawieraj ącego informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. W ostatnich latach nie prowadzono bada ń monitoringowych nat ęż enia PEM na terenie gminy Busko-Zdrój.

5.3. Gospodarka odpadami. Odpady wytwarzane przez społecze ństwo i działalno ści gospodarcze s ą zagro żeniem najsilniej oddziałuj ącym na stan czysto ści: powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych, powierzchni ę ziemi, krajobraz, przyrod ę i zdrowie ludzi. Zorganizowan ą zbiórk ą odpadów komunalnych w gminie obj ętych jest 100% mieszka ńców – ka żdy mieszkaniec gminy ma dost ęp do zorganizowanego odbioru odpadów

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. komunalnych. Do gromadzenia odpadów komunalnych zmieszanych stosowane s ą pojemniki o pojemno ści 110 l na terenach zabudowy jednorodzinnej oraz kontenery na odpady typu KP-7 o pojemno ści 1,1 m 3 na terenach zabudowy wielorodzinnej na odpady. W mie ście i gminie wprowadzono równie ż selektywn ą zbiórka odpadów (makulatur ę, szkło, tworzywa sztuczne). Pojemniki do selektywnego zbierania tworzyw sztucznych, papieru i tektury oraz szkła rozstawiono na terenie osiedli mieszkaniowych, w gospodarstwach indywidualnych zbiórka odbywa si ę do kolorowych worków. Odpady komunalne kierowane są na składowisko odpadów w Dobrowodzie. Nagromadzone odpady odbierane i wywo żone s ą przez Miejskie Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Busku-Zdroju oraz Przedsi ębiorstwo EKOM. Dodatkowo zbierane s ą baterie małogabarytowe w szkołach oraz punktach usługowych na terenie miasta i gminy. Zbierana jest tak że zu żyta odzie ż do pojemników ustawionych na terenie miasta Busko-Zdrój. Odpady niebezpieczne z terenu miasta i gminy s ą przewo żone do GPZON znajduj ącego si ę na terenie składowiska odpadów komunalnych w Dobrowodzie, gdzie nast ępuje ich segregacja, w celu przygotowania i przekazania ich specjalistycznym jednostkom, które zajmuj ą si ę odzyskiem. Urz ąd Miasta i Gminy w Busku-Zdroju opracował w 2011 r. „Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Busko-Zdrój na lata 2011-2032”, który został przyj ęty uchwał ą Rady Miejskiej w Busku-Zdroju Nr VIII/100/2011 z dnia 21.06.2011r. Unieszkodliwianie materiałów zawieraj ących azbest odbywa si ę zgodnie z przyj ętym programem.

5.4. Tereny nara żone na powód ź. Tereny gminy Busko-Zdrój nie s ą zagro żone zalaniem wezbranymi wodami powodziowymi i podtopieniami wzdłu ż rzek, w czasie roztopów i deszczy nawalnych [www.krakow.rzgw.gov.pl]. Okresowym podtopieniom ulegaj ą jedynie tereny ł ąk na podło żu organicznym wykształcone w dolinach drobnych cieków, w rejonie Radzanowa, El żbiecina, Sza ńca.

5.5. Powa żne awarie przemysłowe i drogowe. Powa żne awarie obejmuj ą skutki zaistniałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Mog ą one prowadzi ć do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi, i środowiska, lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. Podstawowym aktem prawnym w tej dziedzinie

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. jest ustawa Prawo ochrony środowiska (PO Ś), w której zawarte s ą przepisy ogólne i okre ślone instrumenty prawne słu żą ce przeciwdziałaniu awariom przemysłowym, obowi ązki zakładu stwarzaj ącego takie zagro żenie oraz obowi ązki organów administracji w tym zakresie. Zgodnie z ustaw ą PO Ś w razie wyst ąpienia takiej awarii Wojewoda poprzez Komendanta Wojewódzkiego Pa ństwowej Stra ży Po żarnej i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska podejmuje działania niezb ędne do usuni ęcia awarii i jej skutków. O podj ętych działaniach informuje Marszałka Województwa. Potencjalne zagro żenia środowiska (sytuacje awaryjne lub katastrofy) na terenie gminy Busko-Zdrój stwarza głównie transport materiałów i substancji niebezpiecznych (toksycznych, łatwopalnych, wybuchowych) głównie na drogach krajowych i wojewódzkich powoduj ąc m.in. zagro żenie zanieczyszczenia gleb, wód oraz po żarowe na terenach le śnych. WIO Ś realizuje zadania z zakresu zapobiegania wyst ępowania awarii przemysłowych poprzez: - kontrol ę podmiotów gospodarczych o du żym i zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii - badanie przyczyn wyst ąpienia awarii oraz sposobów likwidacji skutków awarii - prowadzenie szkole ń i instrukta żu.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

6. ZARZ ĄDZANIE ŚRODOWISKIEM

Reforma ustrojowa pa ństwa spowodowała znacz ące zmiany w strukturze organizacyjnej ochrony środowiska. Struktura ta jest obecnie niezwykle zło żona. Generalnie funkcjonuje na 4 poziomach: centralnym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Odr ębnie działaj ą sieci bran żowe. Do organów ochrony środowiska nale żą : Wójt, burmistrz, prezydent miasta – rozpatruj ą sprawy zwi ązane z korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne nie b ędące przedsi ębiorcami, wycinaniem drzew, krzewów, utrzymaniem zieleni, realizuj ą uchwały rad gmin w sprawie utrzymania czysto ści i porz ądku w gminach, zaopatrzenia w wod ę, ciepło, energi ę, odprowadzenia ścieków, systemu zbierania odpadów komunalnych, realizacji postanowie ń planu zagospodarowania przestrzennego gminy, wydawanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji. Starosta – jako organ wydaj ący decyzje z zakresu administracji rz ądowej i samorz ądowej, sprawuj ący nadzór nad gospodark ą le śną w lasach nie stanowi ącymi własno ści Skarbu Pa ństwa, spółkami wodnymi, racjonaln ą gospodark ą łowieck ą w polnych obwodach łowieckich, ochron ą przyrody, realizuj ący zadania z zakresu edukacji ekologicznej. Rodzaje decyzji dotycz ących poszczególnych komponentów środowiska, które wydaje starosta: - pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, - pozwolenia zintegrowane, - pozwolenia wodnoprawne, - pozwolenia na wytwarzanie odpadów, - decyzje zatwierdzaj ące program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, - pozwolenia na prowadzenie działalno ści w zakresie zbierania, odzysku, unieszkodliwiania, transportu odpadów, - koncesje na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin pospolitych (bez użycia materiałów wybuchowych i na powierzchni nie przekraczaj ącej 2 ha i przewidywanym rocznym wydobyciu nie przekraczaj ącym 20 000 m 3, - zatwierdzenia projektu prac geologicznych, których wykonanie nie wymaga koncesji, - zatwierdzanie dokumentacji hydrogeologicznych. Regionalny dyrektor ochrony środowiska – do zada ń nale ży udział w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko, przeprowadzanie ocen oddziaływania

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

przedsi ęwzi ęć na środowisko lub udział w tych ocenach, tworzenie i likwidacja form ochrony przyrody, ochrona i zarz ądzanie obszarami Natura 2000 i innymi formami ochrony przyrody, wydawanie decyzji na podstawie ustawy o ochronie przyrody, prowadzenie post ępowa ń i wykonywanie innych zada ń o których mowa w ustawie o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, Marszałek Województwa – zajmuje si ę egzekwowaniem opłat z tytułu gospodarczego korzystania ze środowiska i ich redystrybucj ą na rzecz funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej; prowadzi tak że baz ę danych o emisjach substancji, wytwarzanych odpadach, pobranej ilo ści wody w województwie. Jest organem w zakresie melioracji wodnych, uchwala wojewódzki plan zagospodarowania przestrzennego, strategi ę rozwoju województwa i program ochrony środowiska, sprawuje kontrol ę nad WFO Ś i GW, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska – wykonuje kontrole przestrzegania wymogów ochrony środowiska przez wszystkich korzystaj ących ze środowiska, bada i ocenia stan środowiska (monitoring środowiska), wymierza kary za nieprzestrzeganie wymogów ochrony środowiska, prowadzi działania zapobiegaj ące nadzwyczajnym zagro żeniom środowiska, Minister Środowiska – odpowiedzialny za realizacj ę Polityki ekologicznej pa ństwa, konwencji mi ędzynarodowych, przygotowanie projektów ustaw ekologicznych i rozporz ądze ń wykonawczych.

Nowy podział kompetencji w zakresie ochrony środowiska nakłada na wszystkie szczeble samorz ądu i organów rz ądowych obowi ązek wzajemnego informowania si ę i uzgadniania. Nale ży podkre śli ć wzmocnienie relacji i wpływu organów samorz ądowych na działanie Inspekcji Ochrony Środowiska oraz uprawnienia kontrolne organów samorz ądowych.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

7. PRIORYTETY I CELE EKOLOGICZNE MIASTA I GMINY BUSKO-ZDRÓJ.

Na podstawie analizy Polityki ekologicznej pa ństwa, „Programu ochrony środowiska województwa świ ętokrzyskiego”, „Programu ochrony środowiska powiatu buskiego” oraz szans i zagro żeń wynikaj ących z diagnozy w gminie Busko-Zdrój, ustalono i ż nadrz ędnym celem działa ń ekorozwojowych, które nale ży realizowa ć w gminie jest poprawa stanu środowiska przyrodniczego i ochrona jego zasobów. Bior ąc pod uwag ę powy ższe kryteria sformułowano nast ępuj ące priorytety ekologiczne w gminie Busko-Zdrój: Ochrona zasobów przyrody (przyroda, lasy, gleby, zasoby surowców mineralnych) - renaturalizacja ekosystemów poprzez wdra żanie planów ochrony dolin rzecznych, ł ąk, lasów, zaro śli, zbiorowisk murawowych; - budowa infrastruktury turystycznej; - popieranie produkcji żywno ści metodami ekologicznymi; - ochrona naturalnej rze źby i warto ści estetycznych krajobrazu; - racjonalne korzystanie z surowców mineralnych; - likwidacja nielegalnego wydobycia surowców na potrzeby lokalne.

Edukacja ekologiczna - prowadzenie edukacji na rzecz zrównowa żonego rozwoju, dotycz ącej wszystkich elementów i uci ąż liwo ści środowiska; - opracowanie gminnego programu edukacji ekologicznej; - wł ączenie władz samorz ądowych w proces edukacji ekologicznej.

Ochrona i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi - budowa systemów kanalizacji sanitarnej; - budowa systemów kanalizacji deszczowej; - modernizacja i usprawnienie urz ądze ń do poboru i przesyłania wody; - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, gdzie nie jest mo żliwe podł ączenie do zbiorowego systemu odprowadzania ścieków; - odbudowa melioracji podstawowych i szczegółowych w celu przeciwdziałania skutkom suszy i powodzi.

Ochrona powietrza atmosferycznego - zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, szczególnie pozyskiwanie energii słonecznej i z biomasy; - modernizacja o świetlenia ulicznego.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Oddziaływanie hałasu - ograniczenie uci ąż liwo ści hałasu poprzez obni żenie jego nat ęż enia do poziomu gwarantowanego prawem.

Gospodarka odpadami - rozbudowa istniej ącego systemu selektywnego odbierania odpadów w celu osi ągni ęcia odpowiednich poziomów selektywnej zbiórki; - podpisywanie stosownych umów z organizacjami odzysku, co pozwoli na sfinansowanie cz ęś ci kosztów selektywnej zbiórki odpadów; - likwidowanie na bie żą co „dzikich wysypisk” odpadów przez rekultywacj ę lub usuni ęcie zło żonych tam odpadów; - nawi ązywanie współpracy z firmami specjalistycznymi zajmuj ącymi si ę odzyskiem i recyklingiem odpadów niebezpiecznych, zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektroni- cznego, odpadów budowlanych, wielkogabarytowych, różnego rodzaju opakowa ń oraz recyklingiem organicznym; - propagowanie przydomowych kompostowników odpadów ulegaj ących biodegradacji.

Powa żne awarie - działania zapobiegaj ące powstawaniu powa żnych awarii w przedsi ębiorstwach oraz w trakcie przewozu materiałów niebezpiecznych; - szybkie usuwanie skutków powa żnych awarii.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

8. STRATEGIA (KRÓTKOTERMINOWYCH) DZIAŁA Ń NA LATA 2012-2015.

8.1. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa. - Informowanie społecze ństwa o jako ści wody do picia i w k ąpieliskach; - Doko ńczenie inwestycji „Uporz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój” – w trakcie realizacji. - Uporz ądkowanie systemu kanalizacji deszczowej na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój – do ko ńca 2014 r. - Uzbrojenie terenów pod inwestycje w strefie A ochrony uzdrowiskowej w Busku-Zdroju – 2012-2014 r. - Doko ńczenie inwestycji „Wzrost estetyki i poprawa funkcjonalno ści przestrzeni publicznej miasta Busko-Zdrój (m.in.budowa i przebudowa sieci infrastruktury podziemnej)” – do ko ńca 2015 r. - modernizacja sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej na terenie gminy; - ograniczanie wykorzystywania wód podziemnych do celów innych ni ż zaopatrzenie ludno ści w wod ę; - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, gdzie nie jest mo żliwe podł ączenie do zbiorowego systemu odprowadzania ścieków; - odbudowa melioracji podstawowych i szczegółowych; - konserwacja i czyszczenie rzek na terenie gminy.

8.2. Powietrze atmosferyczne i odnawialne źródła energii. - instalacja systemów energii odnawialnej na budynkach u żyteczno ści publicznej oraz w domach prywatnych w granicach powiatu buskiego i pi ńczowskiego – do ko ńca 2015 r. - doko ńczenie inwestycji „Odnawialne źródła energii i termomodernizacja gminnych obiektów u żyteczno ści publicznej w gminie Busko-Zdrój” – 2013 r. - propagowanie zagadnienia termorenowacji budynków; - zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, szczególnie pozyskiwanie energii słonecznej i z biomasy.

8.3. Środowisko przyrodnicze. - Zagospodarowanie terenu „Zimne Wody”: wyznaczenie miejsc/punktów widokowych słu żą cych do obserwowania walorów krajobrazowo-przyrodniczych terenu (ambony), utwardzenie ci ągów pieszych oraz ście żek rowerowych o nawierzchni żwirowej, tablice informacyjne – do ko ńca 2012 r.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

- Zagospodarowanie przestrzeni publicznej w miejscowości Widuchowa: poprawienie atrakcyjno ści miejscowo ści, miejsca kultu religijnego poprzez zagospodarowanie i uporz ądkowanie terenu przestrzeni publicznej wokół ko ściółka (schody, obrze ża, balustrada, plantowanie skarp, chodnik) – 2012 r. - renaturalizacja ekosystemów poprzez wdra żanie planów ochrony dolin rzecznych, ł ąk, lasów, zaro śli, zbiorowisk murawowych; - starania o obj ęcie ochron ą prawn ą cennych obiektów przyrodniczych na terenie gminy; - ochrona istniej ących zadrzewie ń, - ewidencji gruntów rolnych mo żliwych do zalesienia; - tworzenie ście żek edukacyjnych na terenach cennych przyrodniczo; - popieranie produkcji żywno ści metodami ekologicznymi; - ochrona naturalnej rze źby i warto ści estetycznych krajobrazu; - ochrona obiektów archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków i wykluczenie ich zabudowy.

8.4. Zasoby surowców mineralnych. - racjonalne korzystanie surowców mineralnych; - uwzgl ędnienie w nowych planach miejscowego zagospodarowania przestrzennego, terenów mog ących stanowi ć w przyszło ści miejsca eksploatacji surowców mineralnych dla potrzeb lokalnych; - współpraca z powiatem i Urz ędem Marszałkowskim w sprawach zwi ązanych z eksploatacj ą surowców mineralnych (likwidacja nielegalnego wydobycia, dostosowanie wydobycia do obowi ązuj ących przepisów i wymaga ń ochrony środowiska).

8.5. Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego. - Doko ńczenie inwestycji „Wzrost estetyki i poprawa funkcjonalno ści przestrzeni publicznej miasta Busko-Zdrój (m.in. budowa i przebudowa o świetlenia ulicznego)” – do ko ńca 2015 r. - ograniczenie uci ąż liwo ści hałasu poprzez obni żenie jego nat ęż enia do poziomu gwarantowanego prawem; - wskazanie terenów do monitoringu hałasu w środowisku, szczególnie na terenach będących pod wpływem oddziaływania okre ślonej kategorii dróg;

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

- realizacja inwestycji zmniejszaj ących nara żenie na hałas komunikacyjny (budowa obwodnicy, modernizacja szlaków komunikacyjnych, budowa ekranów akustycznych, itp.); - wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi; - preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych.

8.6. Powa żne awarie przemysłowe i drogowe. - wykreowanie wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych, w tym transportu materiałów niebezpiecznych; - wyznaczenie miejsc bezpiecznego parkowania samochodów przewo żą cych materiały niebezpieczne.

8.7. Edukacja ekologiczna. - Wzbogacenie i promowanie oferty turystycznej Gminy Busko-Zdrój poprzez budow ę ście żki rowerowej oraz monta ż infokiosków – do ko ńca 2015 r. - Budowa o środka turystyczno-kulturalnego w Gadowie – do ko ńca 2012 r. - Budowa boiska sportowego przy SzP nr 2 w Busku-Zdroju – do 2014 r. - Budowa sali wielofunkcyjnej przy SzP w Siesławicach – do ko ńca 2015 r. - Zagospodarowanie terenu z przeznaczeniem na cele rekreacyjne w rejonie os. Pułaskiego, Ko ściuszki i Andersa – 2013-2015 r. - prowadzenie edukacji na rzecz zrównowa żonego rozwoju, dotycz ącej wszystkich elementów i uci ąż liwo ści środowiska; - organizowanie konkursów, wystaw, imprez aktywizuj ących społecze ństwo do troski o środowisko; - podj ęcie szerszych działa ń obejmuj ących edukacj ę środowisk wiejskich, zwłaszcza w zakresie problematyki programów rolno – środowiskowych; - propagowanie rozwoju gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych (produkcja zdrowej żywno ści), zalesie ń oraz współzale żno ści celów środowiskowych i ekonomicznych; - zapewnienie społecze ństwu powszechnego dost ępu do informacji o środowisku; - kontynuowanie rozwijania turystyki pieszej i rowerowej; - utrzymanie i budowa infrastruktury turystycznej na terenie gminy;

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

- budowa ście żek rowerowych na terenie gminy; - budowa obiektów sportowych (boisk, hal sportowych) na terenie gminy.

9. STRATEGIA DŁUGOTERMINOWYCH DZIAŁA Ń DO ROKU 2019.

9.1. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa. - budowa sieci kanalizacji sanitarnej dla sołectw spoza aglomeracji Busko-Zdrój, - propagowanie oraz budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, gdzie nie jest mo żliwe podł ączenie do zbiorowego systemu odprowadzania ścieków; - modernizacja sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej na terenie gminy; - dalszy rozwój kanalizacji deszczowej na terenie miasta i gminy; - kontynuacja ochrony zasobów i jako ści wód podziemnych – likwidacja nieczynnych i rzadko u żywanych studni przydomowych w gospodarstwach zwodociągowanych, budowa lub modernizacja osadników gnilnych w du żych gospodarstwach rolnych, kontrola wła ściwej eksploatacji uj ęć wód podziemnych, oszcz ędna eksploatacja wód podziemnych); - kontynuacja działa ń zwi ązanych ze zwi ększeniem ilo ści zbiorników małej retencji oraz konserwacj ą i czyszczeniem rzek.

9.2. Powietrze atmosferyczne i odnawialne źródła energii. - kontynuacja propagowania wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych i termorenowacja budynków; - działania w kierunku produkcji energii ze źródeł odnawialnych.

9.3. Środowisko przyrodnicze. - respektowanie przez u żytkowników środowiska zasad ekorozwojowych na terenach cennych przyrodniczo i krajobrazowo; - wspieranie inicjatyw dotycz ących tworzenia obszarów i obiektów chronionych; - kontynuowanie tworzenia ście żek dydaktycznych; - motywowanie społeczno ści lokalnych do działa ń na rzecz utrzymania walorów przyrodniczych terenów; - dalsza współpraca z nadle śnictwami i powiatem w kwestii podnoszenia lesisto ści gminy; - kontynuacja ochrony istniej ących lasów, poprawa ich produkcyjno ści.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

9.4. Zasoby surowców mineralnych. - zagospodarowanie wyrobisk dla potrzeb małej retencji; - ograniczanie narusze ń środowiska towarzysz ących eksploatacji kopalin.

9.5. Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego. - praca ci ągła zało żeń strategii krótkoterminowej.

9.6. Powa żne awarie przemysłowe i drogowe. - praca ci ągła zało żeń strategii krótkoterminowej.

9.7. Edukacja ekologiczna. - wspieranie powstawania tzw. „zielonych miejsc pracy”, w szczególno ści w rolnictwie ekologicznym, eko- i agroturystyce, le śnictwie, ochronie przyrody, gospodarce wodnej, odnawialnych źródłach energii, odzysku odpadów; - wspieranie przedsi ęwzi ęć na rzecz rolnictwa ekologicznego, budowy zbiorników retencyjnych, odnawialnych źródeł energii, odzysku odpadów; - promowanie podmiotów gospodarczych posiadaj ących certyfikaty ekologiczne, wspieranie działa ń zmierzaj ących do osi ągni ęcia certyfikatów; - aktywizacja społecze ństwa do działa ń na rzecz ochrony przyrody; - utrzymanie i rozwój infrastruktury turystycznej; - kontynuacja budowy ście żek rowerowych i obiektów sportowych na terenie gminy; - organizacja warsztatów, seminariów, konferencji z zakresu ekologii.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

10. REALIZACJA PROGRAMU

10.1. Szacunkowe koszty realizacji Programu Przedstawione potrzeby inwestycyjne dotycz ą jedynie przedsi ęwzi ęć podstawowych w zakresie ochrony środowiska przewidzianych do realizacji w okresie do 2019 roku.

Tabela 2. Harmonogram rzeczowo-finansowy planowanych przedsi ęwzi ęć Przedsi ęwzi ęcia lata realizacji całkowite szacunkowe koszty w zł Uporz ądkowanie systemu kanalizacji deszczowej na terenie do 2014 r. 2,1 mln miasta i gminy Busko-Zdrój Uzbrojenie terenów pod inwestycje w strefie A ochrony 2012-2014 r. 10,35 mln uzdrowiskowej w Busku-Zdroju Doko ńczenie inwestycji „Odnawialne źródła energii i 2013 r. termomodernizacja gminnych obiektów u żyteczno ści publicznej 1 mln w gminie Busko-Zdrój” Budowa o środka turystyczno-kulturalnego w Gadowie do ko ńca 2012 r. 677 037 Doko ńczenie inwestycji „Wzrost estetyki i poprawa do ko ńca 2015 r. 32 344 346 funkcjonalno ści przestrzeni publicznej miasta Busko-Zdrój Zagospodarowanie terenu „Zimne Wody” do ko ńca 2012 r. 644 636 Wzbogacenie i promowanie oferty turystycznej Gminy Busko- do ko ńca 2015 r. Zdrój poprzez budow ę ście żki rowerowej oraz monta ż 2 090 696,62 infokiosków Instalacja systemów energii odnawialnej na budynkach do ko ńca 2015 r. użyteczno ści publicznej oraz w domach prywatnych w granicach 20 190 174 powiatu buskiego i pi ńczowskiego Zagospodarowanie terenu z przeznaczeniem na cele rekreacyjne 2013-2015 r. 10 mln w rejonie os. Pułaskiego, Ko ściuszki i Andersa Zagospodarowanie przestrzeni publicznej w miejscowości 2012r. 43 665 Widuchowa Budowa boiska sportowego przy SzP nr 2 w Busku-Zdroju do 2014 r. 1 mln Budowa sali wielofunkcyjnej przy SzP w Siesławicach” do ko ńca 2015 r. 1 mln

10.2. Źródła i struktura finansowania. Pełne wdra żanie „Programu...” b ędzie mo żliwe po stworzeniu sprawnego systemu jego finansowania. Podstawowymi źródłami finansowania zada ń proekologicznych b ędą: środki własne inwestorów (bud żet gminy, podmioty gospodarcze), środki pochodz ące z dotacji i programów pomocowych – krajowych (NFO ŚiGW, WFO ŚiGW,) i zagranicznych, wsparcie fundacji, osób prywatnych, firm. Źródłem finansowania przedsi ęwzi ęć ekologicznych mog ą by ć te ż kredyty udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska z dopłatami do oprocentowania przez fundusze ochrony środowiska, kredyty komercyjne, kredyty mi ędzynarodowych instytucji finansowych np. Banku Światowego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Fundusze ekologiczne Istotnym wsparciem dla inwestorów b ędzie dofinansowanie działa ń proekologicznych z celowych funduszy ekologicznych – Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Kielcach. W zwi ązku z popraw ą stanu środowiska rola tych funduszy b ędzie malała ze wzgl ędu na wnoszenie ni ższych opłat i kar w zwi ązku z gospodarczym korzystaniem ze środowiska. Z dniem 1 stycznia 2010 r. ustawa z dnia 20 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw przekształciła Narodowy Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w pa ństwow ą osob ę prawn ą, a Wojewódzki Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w samorz ądowe osoby prawne. Ustawa wprowadziła usystematyzowanie katalogu celów z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, na które b ędą przeznaczane środki przekształconych NFO ŚiGW oraz WFO ŚiGW. Okre śla te ż struktury przekształconych organów, ich zadania i kompetencje, a tak że zasady gospodarki finansowej. Nowelizacja ustawy zakłada ponadto uzupełnienie katalogu form dofinansowania celów z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz zast ąpienie systemu subfunduszy w NFO ŚiGW systemem zobowi ąza ń wieloletnich. Z dniem 1 stycznia 2010 r. ustawa z dnia 20 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw zlikwidowała powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, których środkami dysponuj ą obecnie odpowiednio starostowie i wójtowie (burmistrzowie lub prezydenci miast). Od 1 stycznia 2010 r. dotychczasowe tytuły przychodów gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej z tytułu opłat i kar – w dotychczasowych proporcjach – stanowi ą dochody bud żetów gmin i powiatów. Podobnie nale żno ści i zobowi ązania funduszy stanowi ą nale żno ści i zobowi ązania bud żetów powiatów albo bud żetów gmin. Według znowelizowanych przepisów ustawy – Prawo ochrony środowiska środki pieni ęż ne zgromadzone na rachunkach bankowych dotychczasowych powiatowych funduszy i gminnych funduszy oraz odzyskane nale żno ści pomniejszone o zobowi ązania funduszy, powiaty i gminy s ą obowi ązane przeznaczy ć na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w zakresie okre ślonym w ustawie. Ponadto do zada ń powiatów i gmin nale ży finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w wysoko ści nie mniejszej ni ż kwota wpływów z tytułu opłat i kar środowiskowych, stanowi ących dochody bud żetów powiatów i gmin.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Środki unijne W wyniku akcesji do Unii Europejskiej rozszerzyły si ę mo żliwo ści wykorzystania funduszy zagranicznych, które w latach 2007-2015 b ędą pełniły wa żną rol ę w finansowaniu ochrony środowiska, zwłaszcza w kierunku mobilizowania środków krajowych i funduszy własnych podmiotów realizuj ących inwestycje w celu uzupełniania monta żu finansowego. Pierwsze ństwo w finansowaniu b ędą miały przedsi ęwzi ęcia niezb ędne dla realizacji środowiskowych zobowi ąza ń Traktatu Akcesyjnego a wi ęc dotycz ące przede wszystkim realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. W odniesieniu do finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej najwi ększe znaczenie ze środków UE ma Fundusz Spójno ści, z którego na realizacj ę PO Infrastruktura i Środowisko planuje si ę przeznaczy ć ok. 21,5 mld euro w latach 2007-2013. Środki przeznaczane b ędą na: gospodark ę wodno-ściekow ą w aglomeracjach powy żej 15 tys. RLM, kompleksowe przedsi ęwzi ęcia z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi ze szczególnym uwzgl ędnieniem odpadów niebezpiecznych, przywracanie terenom zdegradowanym warto ści przyrodniczych i ochrona brzegów morskich, retencjonowanie wody i poprawa stanu bezpiecze ństwa technicznego istniej ących urz ądze ń wodnych oraz zapewnienie bezpiecznego przej ścia wód powodziowych i lodów, zwi ększenie stopnia wykorzystania energii pierwotnej w sektorze energetycznym i obni żenie energochłonno ści sektora publicznego, zwi ększenie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, w tym biopaliw, rozwój systemów przesyłowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz budowa i rozbudowa magazynów gazu ziemnego. Istotne znaczenie w finansowaniu przedsi ęwzi ęć b ędzie miał tak że Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ze środkami w skali kraju w wysoko ści prawie 2 mld euro z przeznaczeniem w wi ększo ści na realizacj ę wojewódzkich Regionalnych Programów Operacyjnych. W Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Świ ętokrzyskiego 2007-2013 oceniono wkład wspólnotowy odno śnie Osi Priorytetowej 4 (Rozwój infrastruktury ochrony środowiska i energetycznej) na ok. 350 mln PLN finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W ramach tego działania wspierane b ędą indywidualne projekty dot. zaopatrzenia w wod ę pitn ą oraz oczyszczania ścieków komunalnych w aglomeracjach od 2000 do 5000 RLM. Ponadto działanie to słu ży poprawie jako ści lokalnej infrastruktury przeciwpowodziowej, zagospodarowania odpadów oraz budowy i modernizacji źródeł i sieci ciepłowniczych. Dofinansowanie znajd ą tu równie ż małe projekty słu żą ce wykorzystaniu w systemach energetycznych odnawialnych źródeł energii, jak równie ż inwestycje o lokalnym znaczeniu maj ące na celu podniesienie jako ści układu

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r. elektrycznego regionu. Oprócz tego dofinansowanie uzyskaj ą projekty zmierzaj ące ku poprawie i podniesieniu świadomo ści ekologicznej społecze ństwa z zakresu budowy, modernizacji i doposa żenia infrastruktury słu żą cej szeroko poj ętej edukacji ekologicznej (punkty widokowe, ście żki przyrodnicze, o środki dydaktyczno – promocyjne, centra edukacji ekologicznej, itp.). Maksymalna wysoko ść dotacji ze środków UE wynosi ć b ędzie od 50% do 85% kosztów kwalifikowanych inwestycji i wynika ć b ędzie z przepisów dotycz ących pomocy publicznej, oraz mapy pomocy okre ślaj ącej poziom dofinansowania. Kolejnym istotnym funduszem jest Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, który finansowa ć b ędzie przedsi ęwzi ęcia uj ęte w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 (PROW). Szacuje si ę, że na O ś II PROW ujmuj ącą m. in. współfinansowanie (80%) programów rolno środowiskowych, płatno ści dla obszarów Natura 2000 i zwi ązane z wdra żaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz zalesianie przeznacza si ę w skali kraju ok. 5,5 mld euro.

Inne źródła zagraniczne W pa ździerniku 2004 r. polski rz ąd podpisał dwie umowy, które umo żliwiaj ą korzystanie z dodatkowych, obok funduszy strukturalnych i Funduszu Spójno ści Unii Europejskiej, źródeł bezzwrotnej pomocy zagranicznej, które w znacz ącej cz ęś ci s ą i b ędą przeznaczane na działania w zakresie ochrony środowiska: Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Przyznana Polsce kwota w wysoko ści 533,51 mln euro została przeznaczona do wykorzystania w latach 2004-2009. W odniesieniu do niniejszego Programu ww. środki mog ą finansowa ć przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z odnawialnymi źródłami energii oraz termomodernizacjami. Szczegółowe informacje nt. MFEOG i NMF znajduj ą si ę na stronach internetowych Ministerstwa Środowiska.

20 grudnia 2007 r. pomi ędzy Rz ądem Rzeczypospolitej Polskiej a Szwajcarsk ą Rad ą Federaln ą została podpisana Umowa ramowa o wdra żaniu Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy w celu zmniejszenia ró żnic społeczno-gospodarczych w obr ębie rozszerzonej Unii Europejskiej. Podpisanie tego dokumentu oznaczało uruchomienie ponad 1 mld franków szwajcarskich dla dziesi ęciu nowych pa ństw członkowskich. Dla Polski Fundusz szwajcarski przewiduje niemal połow ę (ok. 489 mln CHF).

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Beneficjentami tych środków mog ą by ć instytucje sektora publicznego i prywatnego oraz organizacje pozarz ądowe, przy czym co najmniej 40 % zostanie rozdysponowanych w czterech województwach ściany południowo-wschodniej: lubelskim, małopolskim, podkarpackim i świ ętokrzyskim.

Obszary wsparcia programu: bezpiecze ństwo, stabilno ść , wsparcie reform: - inicjatywy na rzecz rozwoju regionalnego regionów peryferyjnych i słabo rozwini ętych - zwi ększenie ochrony wschodnich granic Unii Europejskiej środowisko i infrastruktura: - odbudowa, przebudowa i rozbudowa infrastruktury środowiskowej oraz poprawa stanu środowiska (m.in. zarz ądzanie odpadami stałymi, systemy energii odnawialnej, poprawa wydajno ści energetycznej); - poprawa publicznych systemów transportowych; - bioró żnorodno ść i ochrona ekosystemów oraz wsparcie transgranicznych inicjatyw środowiskowych sektor prywatny: - poprawa środowiska biznesowego i dost ępu do kapitału dla małych i średnich przedsi ębiorstw (M ŚP) - rozwój sektora prywatnego i promocja eksportu M ŚP rozwój społeczny i zasobów ludzkich: - ochrona zdrowia (m.in. profilaktyka i kampanie promocji zdrowia oraz poprawa opieki społecznej) - badania i rozwój (m.in. Fundusz Stypendialny, projekty badawcze). W ramach programu mo żna uzyska ć dofinansowanie na nast ępuj ącym poziomie: do 60 % całkowitych kosztów kwalifikowalnych projektu/programu, do 85 % całkowitych kosztów kwalifikowalnych w przypadku projektów/programów otrzymuj ących dodatkowe środki finansowe z bud żetu jednostek administracji publicznej szczebla centralnego, regionalnego lub lokalnego, do 90 % całkowitych kosztów kwalifikowalnych w przypadku projektów realizowanych przez organizacje pozarz ądowe, do 100 %. całkowitych kosztów w przypadku projektów dotycz ących budowy zdolno ści instytucjonalnych oraz pomocy technicznej.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Środki bud żetowe Specyfik ą systemu finansowania ochrony środowiska jest to, że wi ększ ą cz ęść wydatków ponosz ą przedsi ębiorstwa, fundusze ekologiczne i samorz ądy terytorialne, natomiast udział środków bud żetu jest mały, na poziomie kilku procent. Struktura finansowania. Wyliczenia przeprowadzone w „Programie ochrony środowiska dla woj. świ ętokrzyskiego” wskazuj ą, i ż w ci ągu kilku najbli ższych lat struktura finansowania inwestycji i zada ń z zakresu ochrony środowiska b ędzie wygl ądała nast ępuj ąco:

INWESTYCJA 100 % W TYM UDZIAŁ: bud żet jednostek samorz ądu terytorialnego ok. 22,6 %, środki własne inwestorów i kredyty bankowe ok. 15,3 %, NFO ŚiGW, WFO ŚiGW, środki powiatu i gminy ok. 12,1 %, fundusze UE ok. 28,2 %, bud żet pa ństwa ok. 21,8 %.

10.3. Wdra żanie i monitoring „Programu...”. Monitoring wdra żania Programu oznacza, że regularnie oceniane i analizowane b ędą: - stopie ń wykonania działa ń - stopie ń realizacji przyj ętych celów - rozbie żno ść pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem - przyczyny tych rozbie żno ści. Bezpo średni ą odpowiedzialno ść za wdra żanie programu ponosi Burmistrz i działaj ący z jego upowa żnienia naczelnik wydziału oraz sekretarz. Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska szczegółowe informacje o realizacji „Programu...”, w kolejnych latach Burmistrz Miasta i Gminy Busko-Zdrój b ędzie przedkładał Radzie Miejskiej raport z realizacji Programu co 2 lata. B ędzie wówczas tak że mo żliwo ść zmian w zapisach, gdy ż cele i zadania „Programu...” mog ą i b ędą ulega ć zmianie, wraz za zmieniaj ącą si ę sytuacj ą prawn ą, społeczn ą, gospodarcz ą czy stanem środowiska. Informacje o planowanych wydatkach na ochron ę środowiska winny by ć przedstawiane społecze ństwu gminy i miasta za po średnictwem internetu i lokalnej prasy. Cele długookresowe do 2019 r. i kierunki działa ń na lata 2012-2015 powinny by ć weryfikowane, co 4 lata. Zatem weryfikacja powinna mie ć miejsce w 2016 roku, a zdefiniowane cele i kierunki działa ń powinny obejmowa ć okres do 2023 roku.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Zaproponowana procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie „Prawo ochrony środowiska”, a dotycz ących okresu, na jaki jest przyjmowany gminny program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu. Realizacja szeregu zada ń wymaga udziału gminy, administracji rz ądowej i samorz ądowej szczebla powiatowego i wojewódzkiego, przedsiębiorców. Wymaga tak że szerokiego wsparcia społecznego, w tym pozarz ądowych organizacji ekologicznych. Uczestnikiem realizacji „Programu...” b ędą tak że: administracja zajmuj ąca si ę kontrol ą przestrzegania prawa w zakresie ochrony środowiska, prowadz ąca monitoring jego stanu oraz administruj ąca poszczególnymi komponentami środowiska (Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie, Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych) oraz jednostki dysponuj ące celowymi środkami finansowymi (np. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa). Program ochrony środowiska winien zosta ć rozpowszechniony w śród społecze ństwa gminy i miasta poprzez jego publikacj ę na stronie internetowej gminy (w cało ści). Wa żny jest dobór odpowiednich wska źników monitoruj ących post ępy wdra żania „Programu...”. Przykłady takich wska źników dla poszczególnych dziedzin przedstawiono poni żej.

Środowisko przyrodnicze i ochrona przyrody: - Liczba inwestycji proekologicznych na terenach cennych przyrodniczo, - Ilo ść kontroli przeprowadzonych w zakresie przestrzegania przepisów o ochronie przyrody, - Ilo ść obiektów poddanych ochronie, - Powierzchnia gruntów zalesionych w poszczególnych latach, - Wska źnik lesisto ści, - Stopie ń uszkodzenia lasów,

- Liczba po żarów i zniszcze ń/uszkodze ń elementów środowiska, - Liczba zmodernizowanych lub poddanych konserwacji obiektów melioracyjnych.

Powietrze atmosferyczne: - Liczba zakładów, które wprowadziły technologie energooszcz ędne i niskoemisyjne, czy te ż stosuj ących zasady czystej produkcji, - Liczba zakładów, które zastosowały urz ądzenia redukuj ące emisj ę, - Liczba kotłowni ekologicznych, liczba zmodernizowanych kotłowni,

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

- Liczba gospodarstw (mieszka ńców) stosuj ących urz ądzenia lub systemy energooszcz ędne, - Liczba obiektów, gospodarstw (mieszka ńców) wykorzystuj ących energi ę słoneczn ą, energi ę ciepln ą powstaj ącą przy wykorzystaniu pomp cieplnych. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa: - Jako ść wody do picia, - Jako ść wód podziemnych i powierzchniowych, - Procent zwodoci ągowania gmin, - Długo ść sieci kanalizacyjnej, ilo ść gospodarstw przył ączonych do kanalizacji, - Liczba źródeł punktowych odprowadzania ścieków, - Liczba wydanych pozwole ń wodnoprawnych, - Ilo ść wód podziemnych, dobrej jako ści, zu żyta w procesach produkcyjnych, - Jako ść wody w k ąpieliskach.

Ochrona powierzchni ziemi i gleb: - Udział powierzchni terenów o glebach przydatnych do produkcji zdrowej żywno ści, - Dost ępno ść informacji o jako ści gleb na terenie gminy i stopie ń znajomo ści tej kwestii wśród rolników, - Powierzchnia terenów poddanych pracom rekultywacyjnym.

Hałas i promieniowanie elektromagnetyczne: - Ilo ść instalacji emituj ących pola elektromagnetyczne i hałas o znacz ących parametrach.

Tereny przemysłowe: - Stopie ń wykorzystania istniej ących terenów przemysłowych, - Powierzchnia terenów przemysłowych poddanych pracom rekultywacyjnym.

Powa żne awarie przemysłowe i drogowe: - Liczba awarii o charakterze środowiskowym.

Edukacja ekologiczna: - Liczba i nakład publikacji promuj ących walory przyrodnicze gminy oraz dotycz ących ochrony środowiska, - Długo ść szlaków turystycznych – pieszych, rowerowych. Ilo ść ście żek dydaktycznych, - Liczba zorganizowanych szkole ń i programów edukacyjnych i ich uczestników, - Liczba szkół uczestnicz ących w konkursach zwi ązanych z ochron ą środowiska, - Liczba działa ń wspólnych z organizacjami ekologicznymi,

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

- Liczba osób korzystaj ących z danych o środowisku i jego ochronie, - Liczba bezrobotnych zatrudnionych przy pracach na rzecz środowiska, - Stopie ń akceptacji społecznej przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony środowiska, - Liczba rolników, którzy prowadz ą gospodarstwa eko- i agroturystyczne lub inne o preferencjach ekologicznych, - Liczba zakładów posiadaj ących certyfikaty ISO 14000 lub równorz ędne.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

11. STRESZCZENIE W J ĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM.

W opracowaniu przedstawiono stan środowiska przyrodniczego na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój, dokonano jego oceny (porównanie z istniej ącymi wymogami-przepisami) i na tej podstawie zaprojektowano szereg działa ń niezb ędnych do przeprowadzenia w mie ście i gminie. Kwestie w zakresie ochrony środowiska okre ślaj ą: poło żenie miasta i gminy, zagadnienia zwi ązane z wodami powierzchniowymi, podziemnymi, klimatem oraz środowiskiem przyrodniczym. Miasto i gmina Busko-Zdrój le ży w południowej cz ęś ci województwa świ ętokrzyskiego. Powierzchnia gminy wynosi 23 588 ha. W skład gminy wchodzi miasto Busko-Zdrój oraz 47 sołectw. Gmina Busko-Zdrój jest jednostk ą administracyjn ą o charakterze rolniczym. U żytki rolne stanowi ą 68,8 % całkowitej powierzchni, lasy i grunty le śne 11,9 % powierzchni. Na pozostałe grunty przypada 19,3 %. Gmin ę zamieszkuje 32 330 osób, w tym na terenie miasta 16 743, za ś na terenach wiejskich 15 587 osób. Miasto Busko-Zdrój ma charakter uzdrowiskowy i jest jednym z najbardziej popularnych i uznanych o środków leczniczo-uzdrowiskowych z wodami chlorkowo-jodkowo-sodowymi, stosowanymi przy leczeniu m.in. chorób reumatycznych. Uzdrowiskowy charakter gminy Busko-Zdrój determinuje główne źródła dochodów jej mieszka ńców. Dbało ść o wysok ą jako ść środowiska, niezb ędna do utrzymania statusu gminy uzdrowiskowej, wyklucza wprowadzenie na ten teren uci ąż liwego przemysłu. Dlatego te ż działalno ść gospodarcza mieszka ńców ukierunkowana jest na usługi, w tym usługi okołouzdrowiskowe. Miasto i gmina Busko-Zdrój posiada bogat ą baz ę uzdrowiskow ą i turystyczn ą. Przez teren gminy przepływaj ą rzeki: Maskalis, Sanica, Bród, Czarna Rzeka. Na terenie gminy Busko-Zdrój brak jest punktów pomiarowo-kontrolnych na rzekach. Monitoringiem wód powierzchniowych w roku 2010 obj ęta była rzeka Maskalis (ppk Chotel Czerwony gm. Wi ślica). W punkcie tym badano jedynie elementy fizykochemiczne. Stan ekologiczny rzeki okre ślono jako poni żej stanu dobrego. Teren miasta i gminy Busko-Zdrój nie jest obszarem zasobnym w wod ę podziemn ą, jednak s ą one znacz ącym źródłem zaopatrzenia ludno ści w wod ę do picia i na potrzeby gospodarcze. Centralny i północno-zachodni obszar gminy zajmuje w przewadze górnokredowy poziom użytkowy wód podziemnych, a w mniejszym stopniu poziom jurajski i trzeciorz ędowy. Wody poziomu czwartorz ędowego wykorzystywane s ą w znacznie mniejszej ilo ści.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Do zbiorowego zaopatrzenia mieszka ńców wykorzystywane s ą przede wszystkim wody z uj ęcia „Zrecze” gm. Chmielnik ( źródlisko) oraz dodatkowo z czterech uj ęć zlokalizowanych na terenie gminy. Miasto i Gmina Busko-Zdrój posiada dobrze rozwini ętą sie ć wodoci ągow ą – 99,8%. Na terenie gminy Busko-Zdrój zlokalizowana jest jedna gminna oczyszczalnia ścieków komunalnych w Siesławicach o przepustowo ści 7 400 m 3/d (przepustowo ść max 9 600 m 3/d). Na terenie gminy wielkoprzestrzenny system ochrony przyrody obejmuje cał ą powierzchni ę. Tworz ą go Szaniecki oraz Nadnidzia ński Park Krajobrazowy oraz Obszary Chronionego Krajobrazu: Szaniecki, Solecko-Pacanowski, Chmielnicko-Szydłowski i Nadnidzia ński. Prawn ą ochron ą przyrody obj ęty jest rezerwat ścisły słonoro ślowy „Owczary”. Cennymi elementami przyrody s ą 3 stanowiska dokumentacyjne przyrody nieo żywionej oraz użytek ekologiczny „Ostra Góra”. Na omawianym terenie wyst ępuj ą równie ż pomniki przyrody żywej i nieo żywionej. Na terenie gminy znajduj ą si ę obszary Natura 2000: Ostoja Nidzia ńska, Ostoja Szaniecko-Solecka, Dolina Nidy. Na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój poło żonych jest dziesi ęć (w cało ści lub w cz ęś ci) udokumentowanych złó ż kopalin stałych. W „Bilansie Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2010 r.” na terenie gminy znajduj ą si ę 4 zło ża wód leczniczych zmineralizowanych. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami jest obecnie jednym z realizowanych priorytetowych kierunków ochrony środowiska. Na terenie miasta Busko-Zdrój, ul. Rokosza w roku 2010 funkcjonowała stacja pomiarowa wykonuj ąca ci ągłe pomiary monitoringu powietrza atmosferycznego – pomiar PM10, BaP (PM10), PM2,5. Wyniki oceny rocznej za 2010 dla kryterium ochrony zdrowia ludzi uzyskała klas ę C z powodu przekrocze ń ponad dopuszczaln ą cz ęsto ść st ęż eń 24 godz. pyłu PM10, a tak że przekrocze ń poziomu docelowego benzo(a)pirenu. Natomiast średnie roczne st ęż enie pyłu PM2,5 mie ści si ę pomi ędzy poziomem dopuszczalnym, a poziomem dopuszczalnym powi ększonym o margines tolerancji skutkowało nadaniem klasy B tej strefie. Z powodu przekroczenia poziomu celu długoterminowego ozonu strefa ta, otrzymała klas ę D 2. Pozostałym strefom nadano status klasy A z uwagi na nieprzekraczanie poziomu dopuszczalnego i docelowego dla ka żdej z ocenianych substancji. Obowi ązuj ący na obszarach ochrony uzdrowiskowej poziomy dopuszczalne równie ż był dotrzymany w 2010 roku.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Najwi ększymi emitentami zanieczyszcze ń do powietrza zlokalizowanymi na terenie gminy s ą: stosowanie paliw o wysokiej zawarto ści popiołu i siarki wraz ze spalaniem śmieci w kotłach o niskiej sprawno ści cieplnej, wysoki udział indywidualnego ogrzewania na paliwa stałe w zaspokajaniu potrzeb grzewczych mieszka ńców, eksploatacja instalacji energetycznych o małej mocy, du że straty energii cieplnej spowodowane złym stanem technicznym budynków, komunikacja, niedostateczny poziom wydatków bud żetowych na ograniczenie emisji zanieczyszcze ń. Na terenie gminy działania w zakresie edukacji ekologicznej skierowane s ą głównie do dzieci i młodzie ży szkolnej w formie przedmiotów w programach szkolnych, konkursów, olimpiad, wystaw, wycieczek, kiermaszy. W szkołach podstawowych przeprowadzane s ą konkursy pod hasłem „Ekologia na wesoło”. Corocznie organizowanych jest kilka programów o tematyce ekologicznej kierowanych do wszystkich mieszka ńców gminy i miasta, m.in.: „Akcja Sprz ątanie Świata”, „Akcja Sprz ątanie Gminy”, Obchody Dni Ziemi. Na terenie SzPK parku wyznaczono przyrodniczo - krajobrazow ą ście żkę dydaktyczn ą „Szaniec - Kurzejów - Wymysłów – Zwierzyniec”, o długo ści ok. 7,5 km. Wyznaczono równie ż Przyrodnicz ą Ście żkę Dydaktyczn ą Klubu 4H. Na terenie gminy działa 8 gospodarstw agroturystycznych oraz 21 gospodarstw ekologicznych. Wykorzystanie energii stanowi jedn ą z podstawowych przesłanek rozwoju gospodarczego, społecznego i poprawy jako ści życia. Zapotrzebowanie na energi ę nieustannie ro śnie, a problem zaspokajania potrzeb energetycznych jest stale aktualny. Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych mo że w znacznym stopniu przyczyni ć si ę do poprawy jako ści powietrza atmosferycznego oraz ograniczenia zu życia krajowych zasobów surowców. Obecnie na terenie gminy brak rozbudowanych instalacji słonecznych. Energia słoneczna poprzez kolektory słoneczne i rzadko ogniwa fotogalwaniczne wykorzystywana jest w prywatnych domach jednorodzinnych do podgrzewania ciepłej wody u żytkowej lub do wspomagania ogrzewania budynków oraz przez niektóre obiekty sanatoryjne, internaty. Aktualnie przygotowywany do realizacji jest program nosz ący nazw ę: „Instalacja systemów energii odnawialnej na budynkach u żyteczno ści publicznej oraz domach prywatnych w gminach powiatu buskiego i pi ńczowskiego”. Na terenie gminy Busko planowano lokalizacj ę farmy wiatrowej w rejonie miejscowo ści Skotniki Małe, Skotniki Du że, Radzanów, jednak na posiedzeniu Rady Miejskiej w Busku-

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Zdroju w dniu 16 lutego 2012 r. podj ęto negatywn ą opini ę w kwestii lokalizowania na terenie gminy Busko-Zdrój elektrowni wiatrowych. Na terenie gminy budynki u żyteczno ści publicznej ogrzewane s ą olejem opałowym lub gazem. Coraz bardziej popularna staje si ę równie ż termomodernizacja budynków wykonanych w latach poprzednich. Zorganizowan ą zbiórk ą odpadów komunalnych w gminie obj ętych jest 100% mieszka ńców – ka żdy mieszkaniec gminy ma dost ęp do zorganizowanego odbioru odpadów komunalnych. W mie ście i gminie wprowadzono równie ż selektywn ą zbiórka odpadów (makulatur ę, szkło, tworzywa sztuczne). Odpady komunalne kierowane s ą na składowisko odpadów w Dobrowodzie. Nagromadzone odpady odbierane i wywo żone s ą na składowisko w przez Miejskie Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Busku-Zdroju oraz Przedsi ębiorstwo EKOM. Odpady niebezpieczne z terenu miasta i gminy s ą przewo żone do GPZON znajduj ącego si ę na terenie składowiska odpadów komunalnych w Dobrowodzie, gdzie nast ępuje ich segregacja, w celu przygotowania i przekazania ich specjalistycznym jednostkom, które zajmuj ą si ę odzyskiem. Urz ąd Miasta i Gminy w Busku-Zdroju opracował w 2011 r. „Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest na terenu Gminy Busko-Zdrój na lata 2011-2032”. Unieszkodliwianie materiałów zawieraj ących azbest b ędzie odbywał si ę zgodnie z przyj ętym programem. Reforma ustrojowa pa ństwa spowodowała znacz ące zmiany w strukturze organizacyjnej ochrony środowiska. Struktura ta jest obecnie niezwykle zło żona. Generalnie funkcjonuje na 4 poziomach: centralnym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Taki podział kompetencji w zakresie ochrony środowiska nakłada na wszystkie szczeble samorz ądu i organów rz ądowych obowi ązek wzajemnego informowania si ę i uzgadniania. Nale ży podkre śli ć wzmocnienie relacji i wpływu organów samorz ądowych na działanie Inspekcji Ochrony Środowiska oraz uprawnienia kontrolne organów samorządowych. Na podstawie analizy Polityki ekologicznej pa ństwa, „Programu ochrony środowiska województwa świ ętokrzyskiego”, „Programu ochrony środowiska powiatu buskiego” oraz szans i zagro żeń wynikaj ących z diagnozy w gminie Busko-Zdrój ustalono, i ż nadrz ędnym celem działa ń ekorozwojowych, które nale ży realizowa ć w gminie jest poprawa stanu środowiska przyrodniczego i ochrona jego zasobów. W opracowaniu okre ślono działania krótko- i długoterminowe w podziale na lata 2012-2015 oraz do roku 2019. Do działa ń tych wpisano ju ż te, które s ą w trakcie bie żą cej realizacji oraz te, które s ą projektowane na lata nast ępne. Sformułowano nast ępuj ące priorytety ekologiczne w gminie Busko-Zdrój:

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

Ochrona zasobów przyrody (przyroda, lasy, gleby, zasoby surowców mineralnych) - renaturalizacja ekosystemów poprzez wdra żanie planów ochrony dolin rzecznych, ł ąk, lasów, zaro śli, zbiorowisk murawowych; - budowa infrastruktury turystycznej; - popieranie produkcji żywno ści metodami ekologicznymi; - ochrona naturalnej rze źby i warto ści estetycznych krajobrazu; - racjonalne korzystanie z surowców mineralnych; - likwidacja nielegalnego wydobycia na potrzeby lokalne. Edukacja ekologiczna - prowadzenie edukacji na rzecz zrównowa żonego rozwoju, dotycz ącej wszystkich elementów i uci ąż liwo ści środowiska; - opracowanie gminnego programu edukacji ekologicznej; - wł ączenie władz samorz ądowych w proces edukacji ekologicznej. Ochrona i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi - budowa systemów kanalizacji sanitarnej; - budowa systemów kanalizacji deszczowej; - modernizacja i usprawnienie urz ądze ń do poboru i przesyłania wody; - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, gdzie nie jest mo żliwe podł ączenie do zbiorowego systemu odprowadzania ścieków; - odbudowa melioracji podstawowych i szczegółowych w celu przeciwdziałania skutkom suszy i powodzi. Ochrona powietrza atmosferycznego - zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, szczególnie pozyskiwanie energii słonecznej; - modernizacja o świetlenia ulicznego. Oddziaływanie hałasu - ograniczenie uci ąż liwo ści hałasu poprzez obni żenie jego nat ęż enia do poziomu gwarantowanego prawem. Gospodarka odpadami - rozbudowa istniej ącego systemu selektywnego odbierania odpadów w celu osi ągni ęcia odpowiednich poziomów selektywnej zbiórki; - podpisywanie stosownych umów z organizacjami odzysku, co pozwoli na sfinansowanie cz ęś ci kosztów selektywnej zbiórki odpadów;

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

- likwidowanie na bie żą co „dzikich wysypisk” odpadów przez rekultywacj ę lub usuni ęcie zło żonych tam odpadów; - nawi ązywanie współpracy z firmami specjalistycznymi zajmuj ącymi si ę odzyskiem i recyklingiem odpadów niebezpiecznych, zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektroni- cznego, odpadów budowlanych, wielkogabarytowych, różnego rodzaju opakowa ń oraz recyklingiem organicznym; - propagowanie przydomowych kompostowników odpadów ulegaj ących biodegradacji. Powa żne awarie - działania zapobiegaj ące powstawaniu powa żnych awarii w przedsi ębiorstwach oraz w trakcie przewozu materiałów niebezpiecznych; - szybkie usuwanie skutków powa żnych awarii. Realizacja zaproponowanych działa ń wi ąż e si ę z konieczno ści ą wydatkowania niekiedy znacznych środków finansowych. W zwi ązku z tym, w jednym z rozdziałów przedstawiono przybli żony preliminarz środków niezb ędnych dla realizacji tych działa ń. Dane dotycz ące miasta i gminy pochodz ą z: Urz ędu Miasta i Gminy w Busku-Zdroju, serwisu internetowego gminy oraz opracowa ń archiwalnych. Nale ży podkre śli ć, i ż stan środowiska na omawianym terenie jest zadowalaj ący, cho ć mo żna wyró żni ć kilka obszarów, gdzie wyra źnie wida ć opó źnienia w kwestii wspierania jego ochrony. Do obszarów tych nale żą : • ochrona powietrza atmosferycznego - obni żanie wielko ści emisji gazów i pyłów pochodz ących z palenisk domowych, kotłowni w ęglowych, poprzez zamian ę na paliwa ekologiczne, • gospodarka wodno-ściekowa - konieczno ść szybszego rozwoju sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej, • edukacja ekologiczna, która wprawdzie nie przekłada si ę natychmiast na stan środowiska naturalnego, lecz jest działaniem niezb ędnym, którego „owoce” b ędzie mo żna zbiera ć w przyszło ści. Nale ży podkre śli ć, i ż w miar ę upływu czasu pewnej korekcie (zmianie) b ędą ulega ć działania, a wraz z nimi środki przewidziane do ich realizacji. Realizacja programu pozostaje w zakresie Rady Miejskiej oraz Burmistrza, który co 2 lata ma jej przedkłada ć sprawozdanie z realizacji przedmiotowego Programu.

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata 2012-2015, z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2019 r.

12. SPIS LITERATURY I WYKORZYSTANYCH MATERIAŁÓW.

1. „Program ochrony środowiska dla Gminy Busko-Zdrój na lata 2008-2011”, Kraków – Busko-Zdrój 2008 r. – przyj ęty uchwał ą Rady Miasta w Busku-Zdroju Nr XXXIV/390/09 z dnia 30.12.2009 r. 2. „Plan gospodarki odpadami dla Gminy Busko-Zdrój na lata 2008-2011”, Kraków – Busko-Zdrój 2008 r. – przyj ęty uchwał ą Rady Miasta w Busku-Zdroju Nr XXXIV/390/09 z dnia 30.12.2009 r. 3. „Program ochrony środowiska dla Powiatu Buskiego na lata 2012-2015”, Busko-Zdrój 2011 r. 4. „Programu ochrony środowiska dla województwa świ ętokrzyskiego na lata 2011-2015 z perspektyw ą do 2019 r.”, Kielce 2011 r. 5. Dane na temat środowiska przyrodniczego miasta i gminy – Urz ąd Miasta i Gminy w Busku-Zdroju. 6. Program małej retencji dla woj. świ ętokrzyskiego. 7. GUS: Dane statystyczne [strona internetowa http://www.stat.gov.pl]. 8. Informacja o stanie środowiska w województwie świ ętokrzyskim, Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach. 9. Geografia fizyczna Polski, 1998. PWN w Warszawie 10. Ochrona georó żnorodno ści w regionie świ ętokrzyskim z Map ą chronionych obszarów i obiektów przyrody nieo żywionej w skali 1:200 000. PIG Warszawa, 2000 r. 11. Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce – Ministerstwo Środowiska.