www.gaelsceal.ie ‘Puszcza’ – Conall Ó Móráin An Eoraip L. 13 Ársa faoi Comhcheilg Leabhar Beo Chlóidí Bhagairt an Dufaire L. 20 Nochta L. 6 L. 4

€1.65 (£1.50) Ag Cothú Phobal na Gaeilge 27.08.2010 Uimh. 23 •

BLÚIRÍNÍ

An-éileamh Saor ó ar bhillí Phríosún NÍOR gearradh aon téarma príosúin ar an amhránaí Gearmánach Nadja Benais- sa a bhfuil HIV uirthi tar éis Státchiste gur cuireadh ina leith go ndearna sí iarracht a hiar- pháirtí a ghalrú d’aon ghnó. Fuarthas an t- €600m de mhaoiniú amhránaí ciontach i ndíob- háil chorpartha d’fhear gearrthéarmach faighte amháin agus, in dhá chás eile, in iarracht ar dhíobháil Meadhbh Ní Eadhra billí le haisíoc roimh mhí chorpartha. Aibreáin agus luach €200m ag Bhí gnéas aici le triúr gan DHÍOL Gníomhaireacht teacht in aibíocht i mí insint dóibh go raibh an Bhainistíochta an Chisteáin Feabhra. galar uirthi agus tá sé Náisiúnta (NTMA), eagraíocht Bhí an-éileamh ar an deimhnithe go bhfuil an a fhaigheann airgead ar tairiscint, agus bhí na rátaí úis galar tolgtha ag duine de na iasacht don Stát, luach €600 a bhí ar Éirinn a íoc do na fir. Dúirt sí go bhfuil brón ó milliún de bhillí státchiste fiachais ghearrthéarmacha chroí uirthi. maidin inné. níos ísle ná mar a bhí siad Is bealaí iad na billí seo le coicís ó shin, in ainneoin gur maoiniú gearrthéarmach a gearradh ráta creidmheasa na fháil agus caithfear iad a hÉireann Dé Céadaoin. Príosúnach is aisíoc laistigh de mhíonna, in ionad blianta. Ar lean ar leathanach 2 Láithreoir TV3, Sinéad Desmond, an t-amhránaí Hazel Kaneswaren, an t-aisteoir Martina Stanley óige in Guantá- Beidh luach €400m de na agus iar-Miss World Rosanna Davison, agus iad ag seoladh RED ALERT, feachtas Fhoras Croí na hÉireann chun mná a chur ar an eolas maidir le baol galar croí. PIC: LEON FARRELL, PHOTOCALL IRELAND namo ar triail

CUIREADH an príosúnach is óige in Guantánamo Bay ar triail inné agus coireanna Tuilleadh daltaí de dhíth! cogaidh curtha ina leith. Bhí Omar Khadr, atá anois 23 bliain d’aois, 15 nuair a Ceithre Ghaelscoil úra aitheanta ó thuaidh ach tá siad ag lorg daltaí go fóill gabhadh é. Tá sé ag pléadáil neamhchiontach Meadhbh Ní Eadhra Mhadaidh i gContae Dhoire, páistí a chur chuig scoil úrnua aitheantais sin faoi láthair. siad an líon ceart daltaí.” sna líomhaintí uile, spi- Gaelscoil an tSeanchaí i nó iad a chur chuig scoileanna “Tá a mhalairt de scéal Mar sin, táthar ag súil go n- aireacht , tacaíocht le Mar gheall ar easpa éilimh, ní nDoire agus Gaelscoil Choin Rí atá bunaithe le fada,” ar sé. againne anseo sa tuaisceart,” a ardóidh líon na ndaltaí de réir sceimhlitheoireacht, agus bheidh maoiniú stáit á fháil Uladh i gContae Aontroma na “Baineann a lán éigin- deir an tUasal Ó Coinn. “Tá an a chéile agus nuair a thar- dúnmharú. Thaispeáin an ach ag scoil amháin as na cei- scoileanna atá i gceist. nteachta le scoil nua. Le t-aitheantas faighte ag na laíonn sé sin beidh maoiniú t-ionchúisitheoir físeán dó thre Ghaelscoil nua ó thuaidh Deir Seán Ó Coinn, cúnamh Dé beidh níos mó scoileanna, ach níl na curtha ar fáil dóibh. ag an triail a deir siad a a fuair aitheantas sealadach ó Príomhfheidhmeannach ar daltaí ag freastal ar na huimhreacha acu go fóill.” Ní bheidh ach cúigear páiste thaispeánann é ag Chaitríona Ruane cúpla seach- Chomhairle na Gaelsco- scoileanna an bhliain seo Cén tábhacht a bhaineann ag freastal ar Bhunscoil na déanamh buamaí. Deir a tain ó shin. laíochta, go mbíonn deacrach- chugainn, nuair a fheicfidh leis an aitheantas sin nuair mBeann i gContae an Dúin Dé fhoireann cosanta gur chuir Fógraíodh le déanaí go taí i gcónaí ag Gaelscoileanna tuismitheoirí conas mar atá ag nach féidir maoiniú a fháil? Céadaoin seo chugainn, nuair a athair brú air páirt a ghla- bhfuair ceithre Ghaelscoil nua a ndóthain daltaí a fháil agus éirí leis an scoil.” “Tá sé fíorthábhachtach,” a a osclófar doirse na scoile den cadh sa chogadh. Is é an ó thuaidh aitheantas seal- iad ag tosú amach ar dtús. Tá a ndóthain daltaí ag deir Ó Coinn. “Gan aitheantas, chéad uair, ach beidh an scoil chéad phríosúnach é le dul adach don scoilbhliain úr. “Caithfidh tuismitheoirí Gaelscoil Ráth Tó i gContae na ní gá don Roinn Oideachais ag oscailt ina ainneoin sin. faoi thriail faoi rialtas Bunscoil na mBeann i gContae cinneadh an-mhór a Mí ach níl aitheantas rialtais maoiniú a thabhairt do na Obama. an Dúin, Gaelscoil Léim an dhéanamh maidir lena gcuid acu, agus tá siad ag lorg an scoileanna nuair a gheobhaidh Ar lean ar leathanach 26 2 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 NUACHT NÁISIÚNTA

Comhghuaillíocht 1 as an ghnáth Tá comhghuaillithe nach mbeifeá ag dúil leo sa bhfeach- tas in éadan carrbhealach dúbailte an A5 sa Tuaisceart. Sin iad na feirmeoirí agus feachtasóirí comhshaoil.

Anton Mac Cába a rinne an feachtas in éadan an A5, is ó thuaidh atá an caiteachas is lú in aghaidh an duine san IS é an A5 an chuid sa tuaisceart den bhóthar ó Eoraip ar bhóithre iarainn, €54 milliúin. Bhaile Átha Cliath go Doire agus tuaisceart Tá ceisteanna ann maidir le húsáid acmhain- Dhún na nGall. Ba sna 1960í a tógadh cuid ní. Osclaíodh seachbhóthar an Bhaile Nua i mhaith den bhóthar idir an teorainn ag Achadh dTír Eoghain in 2002. Osclaíodh seachbhóthar na Cloiche agus Doire. Tá píosaí ann atá fiú níos an tSratha Bháin in 2003. Osclaíodh an chuid sine ná sin. Aithníonn chuile duine nach bhfuil dheireanach de sheachbhóthar na hÓmaí in an bóthar mar atá anois sásúil. 2006. Tá an bóthar nua le hoscailt in 2015; Cecilia Ní Loinsigh, Megan Nic an Mhaoir, Leoni Ní Raghallaigh agus Áine Ní Mhaolagáin as Beidh an carrbhealach dúbailte ar an tion- beidh na seachbhóithre seo iomarcach ansin. Coláiste Feirste i mBéal Feirste, agus iad ag ceiliúradh a dtorthaí maithe GCSE. D’éirigh go hion- scadal bóthair is mó riamh sa Tuaisceart. Beidh Tá ceisteanna timpeallachta ann. Slogfaidh tach leo ar fad sna scrúduithe. sé 55 míle ar fad. Cosnóidh sé £800 milliún an bóthar 4,000 acra talún. Den chuid is mó is (€977 milliún). Díolfaidh rialtas an deiscirt talamh méith seo, chomh torthúil agus atá sa €390 milliún de seo. Is ionann sin agus an tír. Scarfaidh an bóthar feirmeacha. Rachaidh Caillteanas €1.3m don Stát mar gheall ar thoitíní? leath-chuid den bhuiséad ar thógáil bóithre sé fá 50 méadar de Chaisleán Annraoi Aim- don bhliain seo chugainn. Go dtí seo, díoladh bréidh Uí Néill ag an Bhaile Nua, caisleán a Meadhbh Ní Eadhra soitheach a tháinig isteach Tá luach féideartha €1.7 m £15 milliún (€18.3 milliún) le sainchomhair- thóg taoiseach Gaelach sa 14ú céad. Tá imní ar go Calafort Átha Cliath níos orthu, agus d’fhéadfadh leoirí, gan obair ar bith ar an bhóthar féin áitritheoirí faoin suaitheadh a thiocfaidh leis an Ghabh oifigí de Sheirbhís luaithe an lá sin. caillteanas ioncaim de €1.3m tosaithe. obair thógála. Chustaim na gCoimisinéirí Tá sé seo mar chuid d’oib- a bheith i gceist don Stát. Mar a bheifeá ag súil leis sa tuaisceart, Tá John Dunbar ón mBaile Nua ina urlabhraí Ioncaim, le cuidiú riúchán atá ar bun ag na Tá ceathrar á cheistiú tagann cúrsaí polaitiúla isteach ann. Tá an dá ag an Alternative A5 Alliance. Tá feirm s’aige sa na nGardaí, ceithre Coimisinéirí Ioncaim faoi maidir leis seo agus tá pháirtí náisiúnacha, Sinn Féin agus an SDLP, go teaghlach le 200 bliain; scarfaidh an bóthar nua mhilliún toitín i gContae láthair in aghaidh soláthar comhad á réiteach don DPP i láidir i bhfabhar an bhóthair. Tá Conor Murphy é. “Tá sé iomarcach ar fad, agus cuirfidh sé Laoise Dé Céadaoin. agus díolachán toitíní láthair na huaire. ó Sinn Féin ina Aire Forbartha Réigiúnda, an isteach go mór ar an phobal,” ar seisean. “Lean- Aimsíodh na toitíní i mídhleathacha sa tír. tionscadal mar chúram ag roinn s’aige. Dúirt faidh an tógáil ar feadh roinnt blianta, agus Pat Doherty, feisire Shinn Féin Iarthar Thír cuirfidh sin isteach ar dhaoine chomh maith, Eoghain, gur “tosaíocht straitéiseach” atá ann. beidh salachar ar fud na háite, agus truailliú.” Dar le Tom Elliott, Aontachtach Ultach agus Dar leis nach ndearna na pleanálaithe mach- An-éileamh ar bhillí Státchiste Comhalta den Tionól Reachtach, is leor uas- namh mar ba cheart. ghrádú ar an bhóthar mar atá anois. Dúirt Molly Walsh ón gCampa Clíoma nach Ar lean ó leathanach a haon chúpla seachtain maidir le Éiríonn an pholaitíocht níos casta fós. B’aire bhfuil carranna ag 28% de phobal Dhoire. “Ní todhchaí an Bhainc Angla- Aontachtach a dhruid an bóthar iarainn ó Phort bheidh maith ar bith sa bhóthar nua dóibh, ach Trevor Ó Clochartaigh Is iad an ghníomhaireacht Éireannaigh, atá freagrach as an Dúnáin go Doire i 1965. Tá anois Aontach- tig le duine ar bith dul ar thraein,” ar sise. “Tá Bainisteoir Tionscadail 00353-91-536201 rátála, Standard & Poor’s, a formhór na costas athchaip- taigh i bhfabhar bóthar iarainn a oscailt arís. Is an dá rialtas ag ligint orthu go dtugann siad [email protected] rinne íosghrádú ar Éirinn ó itlithe. feachtasóir iontach gníomhach ar a shon seo é tacaíocht d’inbhuanaitheacht. Téann seo glan thaobh rátaí creidmheasa Inné, dúirt Aire Airgeadais John Laird, Aontachtach Ultach. De réir taighde ina éadan sin.” Patricia Ní Chonghaile de, rud a chuir imní ar na Cheanada, Jim Flaherty, go Comhordaitheoir Táirgíochta 00353-91-536201 margaí idirnáisiúnta. bhfuil plean maith [email protected] Ach de réir dealraimh ní baincéireachta ag Éirinn raibh mórán de thionchar ag agus go bhfuil an tír mar Scamall Dubh thar Chontae Chiarraí Ciarán Dunbar cinneadh Standard & Poor’s cheannaire na hEorpa maidir Eagarthóir Treasa Bhreathnach 00353-91-536201 ar infheisteoirí agus iad ag le leasúchán fioscach. 7.10rn. Tuigtear go Dúirt sé chomh maith ‘ Tá [email protected] an gceant fiachais inné. Dar leis, níor cheart ndeachaigh an carr as smacht dorchadas agus brón timpeall Tá an costas ar an stát ó glacadh go ró-dáiríre le MARAÍODH ceathrar ógá- ag casadh sa bhóthar agus gur na háite, agus fíorphian mar Treasa Bhreathnach bheith ag fáil iasachtaí d’fhi- tuairimí na ngníomhaireach- nach i dtimpiste bhóthair bhuail siad crann dair. gheall ar an gcaillteanas saoil Soláthróir Ábhair acha gearrthéarmacha i ndi- taí rátála cosúil le S&P. thragóideach in aice le Cill D’fhreastail ceithre othar- seo.’ 00353-91-536201 [email protected] aidh titim le mí anuas, agus I gcomhréir leis an nuacht Airne i gContae Chiarraí an charr ar shuíomh na timpiste Aistreofar coirp Kevin agus tá borradh ann ó thaobh éil- dhearfach seo, tá Banc Uladh tseachtain seo. agus d’oibrigh suas le 15 fear David Breen ó theach na Gráinne McElwain imh i measc infheisteoirí do ag tuar fáis d’eacnamaíocht Is iad David Breen (17), a múchta dóiteán le chéile marbh O’Shea go dtí Soláthróir Ábhair naisc Éireannacha. Dúirt an na hÉireann, agus iad ag dheartháir Kevin (15), Áine chun iarracht a dhéanamh na Ardeaglais Naomh Muire i 00353-91-536201 [email protected] NTMA an tseachtain seo déanamh athbreithniú ar a O’Riordan (15) agus Brian Cof- déagóirí a ghearradh ón gcarr. gCill Airne inniu ag 6.30in. nach n-aontaíonn siad le réamhaisnéis eacna- fey (19) a maraíodh. Tá Dúirt an tAthair Kevin Aistreofar corp Áine O’Rior- Meadhbh Ní Eadhra cúis S&P maidir le híos- maíochta don bhliain seo. buachaill óg eile 16 bliain McNamara, sagart paróiste a dan óna teach cónaithe in Soláthróir Ábhair ghrádú a dhéanamh ar d’aois fós san ospidéal agus é i raibh aithne aige ar chuid de Oileán Ciarraí go dtí a séipéal 00353-91-536201 [email protected] Éirinn. Anailís ar eacnamaíocht staid chobhsaí. na déagóirí agus a bhí i láthair áitiúil i gcomhair aifrinn ag Deir Martin Mansergh, na tíre agus ar na deacrach- Tharla an timpiste ar an ag an suíomh ó timpeall 11rn. Ní raibh aon socruithe Aire Sóisearach Airgeadais taí le Banc Angla-Éirean- mbóthar N72 idir Cill Airne 7.30rn ar an gCéadaoin, ‘bhí sochraide déanta i gcomhair na hÉireann, go bhféadfadh nach le Conall Ó Móráin ar l. agus Mala i gCorcaigh maidin na criúnna éigeandála ag Brian Coffey agus muid ag dul Baineann Gaelscéal úsáid as Gaelspell agus Ceart, muid teacht ar réiteach éigin 13. Dé Céadaoin ag timpeall obair i lár treascrach cainte.’ i gcló. bogearraí a chabhraíonn le litriú agus gramadach na Gaeilge, www.cruinneog.com leis an mBruiséil laistigh de GAELSCÉAL NUACHT 3 Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 • Éisteacht phoiblí Ár Réaltaí Raidió eile in Iorras Leanann an chonspóid faoi phíblíne gáis na Coiribe ar aghaidh

Danny Brown ata beartaithe le dul idir an dá dh sé ina raic idir an dá chuid sin. thaobh nuair a rachaidh an CUIREADH tús i mBéal an Sa bhliain 2002 chuir Shell éisteacht ar aghaidh go dtí an Mhuirthead Dé Máirt le héis- iarratas isteach leis an obair atá ag dul ar aghaidh ar teacht phoiblí phleanála eile phíblíne a thógáil ar talamh ar bhonn leanúnach ag Gleann maidir le cead pleanála do bhruach na locha ach sheas gCad. phíblíne chonspóideach gáis muintir na háite ina n-éadan. Tá an ceantar sin mar chuid de chuid Shell. Cuireadh cúigear fear chun den phlean ata á phlé ag an Seo an tríú hiarracht ag an an phríosúin an t-am sin agus, éisteacht agus tá cuid de chomhlacht mór idirnáisiúnta arís in 2009, d’iarr siad cead mhuintir na háite feargach go cead pleanála a fháil le píopa do phlean leasaithe don bhfuil obair dhruileála ag dul faoi ard-bhrú a chur trí thala- phíblíne ach dhiúltaigh an ar aghaidh ann fiú nuair atá mh in aice le Ros Dumhach Bord Pleanála glacadh leis de an éisteacht i mbun gnó. agus, de réir cosúlachta, níor thairbhe gur chreid siad go Is Limistéar Caomhantais bhog siad chun tosaigh ar raibh barraíocht contúirte ag Speisialta é Gleann gCad agus chor ar bith ó thaobh muintir baint leis. tá tástáil ar siúl ann fá láthair, na háite a mhealladh i dtreo Ag an éisteacht Dé Máirt, cé go mbíonn daoine ón glacadh leis an phíopa, ná leis thosaigh an chonspóid arís champa tacaíochta ag cur baic an obair atá ag dul ar aghaidh idir cuid de mhuintir na háite ar an obair sin chomh minic i Sruth Fada Con fá láthair. agus ionadaithe Shell. agus is féidir leo. Ta cead acu don scaglann i Bhí ar chathaoirleach na Fuair an éisteacht 80 aigh- mBéal an Átha Buí, atá chóir a héisteachta, Martin Nolan, a neacht, idir thuairimí agus bheith críochnaithe, agus tá éileamh go mbeadh gach ceist ghearáin, faoin phlean úr Láithreoirí RTÉ Raidió na Gaeltachta, (ó chlé) Eibhlín Ní Chonghaile, Cormac Ó hEadhra, Seán an píopa ón tobar amuigh san scríofa nuair a thug Maura agus meastar go mairfidh sí Bán Breathnach agus Jó Ní Chéide a bheas le cloisteáil arís ar an aer ar an stáisiún san fhómhar Atlantach go dtí béal Shruth Harrington dúshlán an coicís agus nach ndéanfar cin- seo. Fada Con ach tá conspóid go rialaithe. neadh ar an iarratas pleanála fóill faoin chuid den phíopa Ta sé soiléir fosta go mbei- go dtí deireadh na bliana. Cúrsa Dioplóma sna hEalaíona (An Ghaeilge Fheidhmeach) 2010 – 2012

Mar adeir ár gcuid mac léinn: ‘cúrsa thar barr … spreagúil … nuálaíoch … ceannródaíoch … scileanna tábhachtacha i gcomhthéacsaí oibre … teastaíonn an Ghaeilge ghairmiúil’

Tá Roinn na Nua-Ghaeilge ag tairiscint Cúrsa Dioplóma páirtaimseartha sa Ghaeilge Fhei- dhmeach (Leibhéal 7) a mhairfidh ar feadh dhá bhliain. Is é príomhaidhm an chúrsa oil- iúint sa Ghaeilge a chur ar fáil a chuirfidh ar chumas na mac léinn a fhreastalóidh ar an gcúrsa a ngnó gairmiúil a chur i gcrích go héifeachtach agus go tuisceanach trí mheán Píblíne gáis na Coiribe ag sleamhnú as radharc faoi uisce, níl an chonspóid faoin phíblíne ag sleamhnú as radharc go fóill áfach. PIC: EAMONN FARRELL/PHOTOCALL IRELAND. na Gaeilge. Tá Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 curtha i bhfeidhm go hiomlán agus is tábhachtaí ná riamh an dioplóma seo sa chomhthéacs sin. Cuirfear an cúrsa ar siúl ar an gcoinníoll go gcuirfidh dóthain iarratasóirí isteach air.

Caighdeán Iontrála: Ní mór caighdeán iontrála nach lú ná caighdeán ghrád D/D3 sa Fear Chréafóg Thoraigh marbh Ghaeilge i scrúdú na hArdteistiméireachta ardleibhéil a bheith bainte amach ag iarratasóirí. D’fhéadfadh an Chomhairle Acadúil glacadh leis le daoine lánfhásta a mbeadh cothrom Eoin Mac Garvey tháinig as uaigheanna Tuairiscítear nach raibh seachtair a fuarthas marbh i luchóga móra i dToraigh chaighdeán an mháithreánaigh bainte amach acu. Fáilteofar FUAIR an fear ar oileán gcurach a tháinig i dtír ar an riamh de bharr an oiread roimh mhic léinn fochéime chomh maith. Thoraigh a raibh créafóg an oileán blianta fada ó shin. créafóige atá san oileán. oileáin (Tory Clay) go mór Creideann go leor go Bhí an onóir ag Philip an Costas: Is í an táille laghdaithe don chéad bhliain (10/11) €900. luaite leis bás an tseachtain bhfuil an chréafóg seo in chréafóg a dháileadh mar seo caite i ndiaidh tinneas ann daoine atá ag dul chun gurbh é an Dúgánach ba Eolas Breise: Oifig na Gaeilge Labhartha, measartha gairid. na farraige a choinneáil sáb- shine san oileán. Seomra G02, Áras Uí Rathaille, Coláiste na hOllscoile, Corcaigh Bhí iomrá mór ar Philip Ó háilte má bhíonn sé á iom- Anois is é Willie Ó Dúgáin Guthán: 021-4902314, Facs: 021-4903329 Dúgáin, 86, as a bheith ag par acu. as Baile Thiar i dToraigh a Ríomhphost: [email protected] cur Chréafóg Thoraigh ar Deirtear chomh maith go bheas freagrach as. fáil, ní amháin go háitiúil bhfuil sé in ann luchóga Cuireadh Philip Ó Dúgáin ach go náisiúnta agus fiú go móra a choinneáil ar shiúl ar an oileán. Maireann a Ná dein a thuilleadh moille! Cuir isteach air inniu! hidirnáisiúnta. má bhíonn sé coinnithe i bhean chéile Róise agus a Is é an dáta deireanach ar a nglacfar le foirmeacha iarratais comhlánaithe Tá iomrá ar Chréafóg Tho- dteach nó fiú scaipthe ar an mhac Pádraig. Déardaoin, 16 Meán Fómhair 2010 raigh le fada an lá, créafóg a talamh thart fán teach. 4 NUACHT GAELSCÉAL • Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 Comhcheilg Chlóidí Nochtaithe Glacann an eaglais le tuarascáil an Ombudsman ach deir siad nár chuir siad bac ar bith ar ghabháil agus ceistiú Chesney

Danny Brown don Chairdinéal. chuir an Eaglais bac ar bith ar ghab- Sna cainteanna sin, dúirt an háil agus ceistiú Chesney. Á sé ráite ag Ombudsman Cairdinéal go mbeadh an Eaglais Dúirt Mark Eakin, Protastúnach a Póilíneachta Thuaisceart sásta an sagart a bhogadh chuig gortaíodh agus a chaill a dheirfiúr Éireann, Al Hutchinson, paróiste i gContae Dhún na nGall. Kathryn i gceann de na pléascáin, go gur dócha go raibh sagart Dúirt Sir Graham Shillington, Ard- raibh trua aige do na híobartaigh Caitliceach i gceannas ar Chonstábla an RUC ag an am, gurbh Chaitliceacha mar go raibh sé soiléir anT scuad as an IRA a leag buamaí i fhearr leisean dá n-aistreofaí é go Tio- anois go raibh baint ag sagart leis an gClóidigh, Contae Dhoire sa bhliain braid Árann. bhuamáil. 1972. Sa deireadh, aistríodh an tAth. Dúirt Hutchinson ag preasagal- Maraíodh naonúr san ionsaí mar- Chesney go Ceann Málainne in Inis lamh i ndiaidh fhoilsiú na tuarascála fach ar an tsráidbhaile beag an 31 Iúil Eoghain agus fuair sé bás ansin den go raibh fianaise ag lucht eolais Arm 1972, an lá céanna gur chuir Arm na ailse sa bhliain 1980. na Breataine gur lean Chesney lena Breataine tús le Operation Motorman Dúirt Hutchinson nach ndearna an bhallraíocht den IRA i ndiaidh dó agus sé mhí i ndiaidh Dhomhnach na RUC fiosrúchán ceart ar eachtraí an bogadh go hInis Eoghain agus sin Fola i nDoire. lae de bharr cinntí a rinneadh maidir ceann de na rudaí is mó atá ag cur Dúirt Hutchinson go raibh sé soiléir leis an Ath. Chesney agus go raibh isteach ar na daoine a chaill daoine go raibh comhpháirtíocht idir an muintir Chlóidigh agus pobal na tíre muinteartha leo sa bhuamáil. RUC, an Eaglais Chaitliceach agus uilig thíos leis. Tá sé iarrtha ag cuid de na teagh- rialtas na Breataine le gan tuilleadh Cé gur aithin an tuarascáil go laigh a chaill daoine sna pléascáin ar eolais a chuartú maidir leis an tsagart, mbeadh sé deacair ag an am sagart a an rialtas fiosrúchán nua cuim- James Chesney, agus an pháirt a bhí ghabháil agus a cheistiú maidir leis sitheach a chur ar bun le fáil amach cé aige sna buamaí. na buamaí, dúirt Hutchinson go raibh ba chiontach as an bhuamáil. Tháinig sé chun solais blianta i ndi- impleachtaí tromchúiseacha leis an Ach dúirt Edward Daly, a bhí ina aidh na heachtra go raibh cainteanna chinneadh gan sin a dhéanamh. easpag ar Dhoire idir 1974 agus 1993, idir Willie Whitelaw, Rúnaí Stáit Ghabh rialtas na Breataine leith- nár ghlac sé leis go raibh Chesney Thuaisceart Éireann ag an am, agus scéal oifigiúil Dé Máirt i ndiaidh fhoil- ciontach as an bhuamáil. an Cairdinéal William Conway ach Dé siú na tuarascála agus dúirt go raibh Dúirt Daly go raibh cainteanna aige Máirt na seachtaine seo léirigh cuid de na cinntí a rinneadh ag an am le Chesney i 1974 agus i 1977 agus gur tuarascáil Hutchinson go ndúradh le “contráilte”. admhaigh an sagart go raibh bá aige bleachtaire de chuid an RUC a bhí ag Shéan urlabhraí don Eaglais le cúis na bPoblachtóirí ach gur sin an iarraidh Chesney a cheistiú go raibh Chaitliceach go ndearna siad forcheilt méid a bhí i gceist leis. rudaí “idir lámha” ag na húdaráis. ar an pháirt a ghlac an tAth. Chesney Bhí a pháirt sa bhuamáil séanta De réir na tuarascála, scríobh sa bhuamáil. aige roimhe sin nuair a labhair sé le oifigeach as Oifig Thuaisceart Éireann De réir preasráitis a d’eisigh an Neil Farren, a bhí ina Easpag roimh chuig an RUC, ag rá go raibh Cairdinéal Seán Brady agus Séamus Daly. Whitelaw i dteagmháil le Conway Hegarty, Easpag Dhoire, ghlac siad Go dtí seo, níor cúisíodh aon duine agus gur chuir sé a “dhéistin” in iúl leis an tuarascáil ach dúirt siad nár as an bhuamáil.

“Níor chuala me trácht riamh ar ainm an Athar Chesney”: Iar-bhall den IRA Fón shaoririseora

Meadhbh Ní Eadhra ar fad faoi na hionsaithe gnéis ar pháistí. Níl aon bhunús ann DEIR Shane O’Doherty, le bheith ag cur rud mar gafa ag an PSNI iarbhall den IRA a seo i leith an Athar chaith blianta sa Chesney.” Anton Mac Cába maródh siad iriseoir dá Dar le McDermott go phríosún agus fear “An IRA a rinne mbeadh siad den bharúil go bhfuil imeaglú ar siúl ag na a bhí an- na hionsaithe, is RINNE Ceardchumann raibh sé ag comhoibriú leis péas: “Má bhíonn baint ar ghníomhach i léir sin,” ar sé, Náisiúnta na nIriseoirí (NUJ) na péas. bith agat leis na daoine seo gceantar Dhún na “Ach níl na sonraí gearán oifigiúil mar gur Dúirt McDermott go (poblachtaigh easaontacha), nGall agus cearta ar eolas ná ghabh na péas fón póca bhfuair sé glaoch gutháin beidh na péas sa mhullach Dhoire sna luaite sa tuairisc. Eamonn McDermott, saor- mí Mheán Fómhair anu- ort.” seachtóidí, nár Ní chreidim focal iriseoir i nDoire. raidh ón bhFíor-IRA, faoi Tá liosta a chuid chuala sé trácht ar d’fhaisnéis na Bhí na péas ag fiosrú ion- ionsaí a rinneadh. Thug sé teagmhálacha anois ag na ainm an tsagairt bpéas, mar a saithe buamála a rinne an ráiteas do na péas faoi seo péas: “Dála iriseoir ar bith James Chesney go thugann siad air. Is Fíor-IRA. ag an am. Iarradh air dul eile, tá teagmhálacha agam dtí gur luadh sna aisteach an rud é go Dúirt Eamonn McCann, chuig na péas arís Déar- nár mhaith le Seirbhís meáin é. bhfuil na meáin ag ball de Choiste Gnó an daoin seo caite. Cuireadh Phóilíneachta Thuaisceart “Bhí ról lárnach agam- glacadh le tuairiscí fais- cheardchumainn, go raibh ceisteanna air faoi fhear Éireann go mbeinnse ag sa i ngníomhachtaí an IRA le néise mar fhianaise chrua. seo ag cur iriseoirí faoi bha- amháin. Shéan sé gurbh é caint leo.” linn na tréimhse sin,” ar sé. “Níor Tá sé náireach.” gairt. “Ní faoi iriseoirí atá sé an fear sin a rinne an glaoch. Mar shaor-iriseoir, is é an chuala me trácht riamh ar ainm an Athar Tuairiscíodh freisin gur chuir beirt bhall obair na bpéas a “Ag an deireadh, d’iarr siad fón an uirlis is tábhachtaí Chesney ná ar ainm sagairt ar bith eile a bhí den IRA a bhí páirteach sa bhuamáil lámh dhéanamh,” ar seisean. fón s’agam,” ar seisean. aige. De bharr brú ón páirteach in ionsaithe. Tá éagóir uafásach á ina mbás féin. “Caithfidh iriseoirí “Ghlaoigh mé ar mo gceardchumann, thug na déanamh ar an Athair James Chesney. Deir “Seans ar bith,” a deir O’Doherty. “Níl teagmháil bheith acu leis na dhlíodóir. Dúirt seisean péas an cárta SIM ar ais dó. sé i dtuairisc an Ombudsman nach bhfuil bunús ag baint leis na ráflaí seo go léir. Tá daoine seo.” nach dtiocfadh leo é a Ach bhí air fón nua a chean- fianaise ar bith ann ina aghaidh. Is deis é seo daoine ag cumadh scéalta agus tá na meáin Níos luaithe i mbliana, dhéanamh ach le barántas. nach. Tá daoine nach bhfuil do dhílseoirí an “boot” a chur san eaglais ag glacadh leo, rud nár cheart dóibh a mharaigh an Fíor-IRA i Thóg siad ceann amach, ábalta teagmháil a Chaitliceach, go háirithe i ndiaidh an chaint dhéanamh.” nDoire Kieran Doherty, iar- b’éigean dom é a thabhairt dhéanamh leis, mar nach chomhalta. Léiríonn sin go dóibh.” bhfuil an uimhir nua acu GAELSCÉAL NUACHT IDIRNÁISIÚNTA 5 Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 •

Dúnmharú fir a cheaptar a An Fhrainc ag taoscadh bhí fostaithe le MI6

Treasa Bhreathnach ach nuair nach raibh siad in ann teacht air, bhris póilíní uisce faoi oighear TÁ tuilleadh tástála le isteach ina árasán tar éis go déanamh ar chorp a fuarthas ndúirt a chomhghleacaithe Treasa Bhreathnach stuáilte i mála infheidhme i nach bhfacthas é le 10 lá. bhfolcadh ina árasán i lár Lon- Deir bleachtairí atá i mbun TÁ an Fhrainc ag tosú ar loch dan an tseachtain seo. an fhiosrúcháin go bhfuil oighearshrutha i réimse Alpach shléibhte Rinneadh scrúdú iarbháis gach seans ann gur maraíodh Mont Blanc a thaoscadh (drain). Táthar ag ar chorp an fhir Dé Céadaoin é suas le coicís ó shin. Tá na iarraidh pobail na mbailte beaga sa seo caite, bhí sé neamhchon- bleachtairí i mbun fiosrúcháin ngleann faoin sliabh a chosaint ó bhaol clúideach ach tá rialú déanta ar shaol pearsanta an fhir tuilte. Tá an loch seo lonnaithe 3,200 nach bhfuair sé bás de bharr é chomh maith agus táthar ag méadar in airde. a bheith sáite. iarraidh a chinntiú an raibh sé Dhoirt oibrithe uisce te ar an oighear Bhí Gareth Williams ó ina thrasfheisteoir rúnda agus chun poll a dhéanamh ann sa chaoi gur Anglesey sa Bhreatain Bheag an é gur mharaigh a leannán féidir leo caidéal (pump) a chur ann chun 30 bliain d’aois agus ceaptar é. an t-uisce a shileadh ón loch. gur oibrigh sé le MI6 mar Fuair siad a fhón soghlu- Má phléascann an t-uisce sa loch, atá oifigeach cumarsáide. aiste agus roinnt cártaí SIM faoi bhrú ollmhór ón oighearshruth, beidh bhruthaire’ (pressure-cooker) a acu de bharr an bhaoil tuile. Má fhuaim- Ní dheimhníonn MI6 a leagtha amach go cúramach bagairt ann do bhreis is 900 clann sa sheachaint. níonn an córas rabhcháin tá idir 10 agus 30 bhfostaithe riamh ach is leo in áit eile san árasán. Fuair ngleann. Tá sé i gceist trí chaidéal níos nóiméad ag muintir an cheantair a dtithe a an t-árasán ina raibh an fear siad éadach mná san árasán Rinneadh an taoscadh ar an 65,000 cumhachtaí a seachadadh chuig an togra fhágáil. ina chónaí. Tá Póilíní Londan chomh maith a bheadh an méadar ciúbach uisce roinnt seachtainí ó go luath. Beidh 15 oibrí ag obair ar feadh 24 Is ionad saoire sciála é Saint-Gervais-les- ag ceapadh go raibh dálaí méid ceart do Gareth agus bhí shin agus tá roinnt de mhuintir na háite tar uair a chloig in aghaidh an lae go dtí mí Bains agus i gceann timpeall míosa tá gach amhrasacha ag baint le bás an sé aitheanta i gclubanna aer- éis bogadh amach as an gceantar de bharr Dheireadh Fómhair ar a laghad agus iad ag baol ann go dtosóidh an sneachta, rud a fhir. Rinne Roinn Gnóthaí acha sa chathair. na bagartha. iarraidh an loch a thaoscadh. Beidh na chiallóidh go mbeifear ag obair faoi bhaol Eachtrannacha na Breataine Deir siad chomh maith Is fiú 26 linn snámha Oilimpeach an hoibrithe ag codladh ar an sliabh agus iad maidhm shléibhe chomh maith. Cos- iarracht teacht ar Gareth nach féidir gur maraíodh é de méid uisce a scaoilfear ón oighearshruth. faoi chúram treoraí sléibhe. nóidh an togra seo suas le €2 mhilliún. Williams trína thiarna talún bharr a chuid oibre. Deirtear gurb é an chéad chúpla méadar Chuir eolaithe na húdaráis áitiúla ar an Bhí pléascadh i 1892 ó loch den chineál ciúbach is dainséaraí agus is tábhachtaí eolas faoin uisce faoi thalamh agus ó shin i seo. Mharaigh sé 175 duine agus is beag agus iad ag iarraidh cosúlacht an ‘bhrú- leith tá córas rabhcháin curtha i bhfeidhm nár cuireadh den saol baile beag Bionnay.

COMHAIRLE CATHRACH CHORCAÍ Éigniú i CORK CITY COUNCIL Coirp á n-aimsiú i AIGHNEACHTAÍ Á LORG ACHT NA dTEANGACHA OIFIGIÚLA 2003 – bPoblacht TARNA DRÉACHT SCÉIM Á hULLMHÚ Meicsiceo gan na baill Tá sé i gceist ag Comhairle Cathrach Chorcaí a tarna scéim a dhréachtadh de an Chongó réir Alt 11 d’Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003. Is é bun-chuspóir an Achta ná a chinntiú go mbeidh fáil níos mó ar sheirbhísí poiblí trí Ghaeilge agus go Treasa Bhreathnach ghiniúna ná corrmhéara mbeidh siad ar chaighdeán níos airde. Tá aighneachtaí maidir le hullmhú na dréacht-scéime á lorg ag Comhairle D’FHÓGAIR na Náisiúin Aon- Cathrach Chorcaí anois ó aon pháirtithe leasmhara. Ba cheart nach taithe le déanaí gur éigníodh ar a Treasa Bhreathnach maraíodh éalú. rachadh na haighneachtaí sin thar 4,000 focal (c. 8 leathanach). Ba cheart laghad 154 bean agus páiste Fuair na saighdiúirí cabhlaigh an 72 freisin, go hinmhianaithe, aighneachtaí a sheoladh isteach go leictreonach Congólach idir an 30ú Iúil agus D’AIMSIGH saighdiúirí cabhlaigh Mheic- corp tar éis dóibh an suíomh a chuardach chuig [email protected]. Is féidir aighneachtaí a sheoladh sa phost chuig: An tOifigeach Cumarsáide agus Gaeilge, Comhairle Cathrach Chorcaí, an 2ú Lúnasa i 13 baile sa stát siceo 72 corp ag rainse i stát Tamaulipas chomh maith le 21 raidhfil, timpeall 6,600 Halla na Cathrach, Corcaigh. Kivu Thuaidh i bPoblacht an de Mheicsiceo an tseachtain seo, 58 fear urchar, agus ceithre fheithicil, ceann acu Is é an dáta deireanach d’aighneachtaí a bheith faighte ná: 5.00 i.n. Chongó. agus 14 bean. sin le marcanna na Roinne Cosanta air. Dé hAoine 17 Meán Fomhair 2010. Léirigh Ardrúnaí na Náisiún Níor ainmníodh na coirp agus níl sé Ní hé seo an chéad uaigh ollmhór atá Aontaithe, Ban Ki-moon, a uafás soiléir cén fáth gur maraíodh iad, cé go faighte ag údaráis Mheicsiceo, fuaireadar Tá a thuilleadh eolais faoin Acht ar fáil ar láithreán gréasáin na Roinne i leith an scéil agus tá a Ardrúnaí bhfuil cáil ar an stát ina bhfuarthas iad de 55 corp taobh amuigh de mhianach i mí Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta ag www.pobail.ie. Tá Cóip de Scéim Teanga an Chomhairle 2007-2010 le fáil ar súiomh idirlín an Cúnta d’fheachtais síochá- bharr an chogaidh fhoréignigh dhrugaí an Mheithimh agus 51 corp i mí Iúil. Chomhairle www.corcaigh.ie faoi “Publications”. naíochta seolta aige chuig atá á scoilteadh le roinnt míonna anuas. Meastar go bhfuil suas le 28,000 duine Poblacht an Chongó chun an Tá meáin chumarsáide Mheicsiceo ag maraithe ón uair a thosaigh an cogadh Seosamh Ó Gabháin, Bainisteoir na Cathrach tuairisc a fhiosrú agus pleanan- tuairisciú gur imircigh ó Mheiriceá Láir drugaí i Meicsiceo in 2006. na a dhéanamh le stop a chur agus ó Mheiriceá Theas atá i gceist ach níl Fuarthas ceithre chorp gan chloigeann REQUEST FOR SUBMISSIONS lena leithéid tarlú arís. údaráis Mheicsiceo sásta aon ráiteas a an deireadh seachtaine seo caite, a gcuid OFFICIAL LANGUAGES ACT 2003 - PREPARATION Tuigtear gurbh iad an Mílíste dhéanamh ná soiléiriú a dhéanamh ar cé baill ghiniúna agus a gcorrmhéara gear- OF A SECOND DRAFT IRISH LANGUAGE SCHEME Mia Mia agus fórsaí Ruandacha atá marbh. rtha díobh agus iad crochta bun os cionn FOR CORK CITY COUNCIL Hutu a d’ionsaigh agus a d’éig- Is de bharr tréan-bhabhta lámhaigh ó dhroichead taobh amuigh de chathair Cork City Council proposes to draft its second Irish Language Scheme in nigh na mná agus buachaillí óga (shoot-out) a aimsíodh na coirp, agus cé Mheicsiceo. Bhí beirt chorp eile crochta accordance with Section 11 of the Official Languages Act 2003. The cúpla míle ó bhunáit síochá- go gcuirtear na seanscannáin buachaillí ón droichead céanna ar an Mháirt seo primary objective of the Act is to ensure better availability and a higher naíochta na Náisiún Aontaithe. bó i gcuimhne duit nuair a chloistear na caite. standard of public services through Irish. Deir Roger Meece, ionadaí focail tréan-bhabhta lámhaigh, bhí an Deir uachtarán na tíre, Calderon, “tá Cork City Council now wishes to invite representations in relation to the speisialta na Náisiún Aontaithe, toradh i bhfad níos réadúla sa chás seo. gan seans ann go mbeidh tuilleadh fola preparation of the draft scheme from any interested parties. Submissions nach ndearna muintir na Lean saighdiúirí cabhlaigh Mheicsiceo, doirte ach is comhartha é go bhfuil na should ideally not exceed 4,000 words (c. 8 pages). Where possible mbailte aon tuairisc mar gheall le tacaíocht ó héileacaptar, fear a bhí gor- cairtéil scanraithe.” submissions should be forwarded electronically to [email protected]. ar na héignithe ar feadh taithe go dtí gar do chathair San Fernan- Tá níos mó ná 45,000 trúpaí seolta ag Alternatively they may be posted to The Communications and Irish Officer, tréimhse choicíse. Tar éis dóibh do, 80 míle ó dheas de theorainn Texas. Calderon chun an cairtéal a throid agus Cork City Council, City Hall, Cork. eolas a fháil ar na hionsaithe Nuair a shroich na saighdiúirí cabhlaigh na mílte póilín. Tá tacaíocht airgeadais The latest date for receipt of representations is: 5.00 p.m. Friday September sheoladar foirne cosanta agus an fear, thosaigh roinnt fear ag lámhach na milliún dollar Meiriceánach ag 17th 2010. cearta daonna chuig na bailte. leo agus d’fhreagair na saighdiúirí cabh- Calderon chun deireadh a chur leis an Further information in relation to the Act is available on the Department of Tá Stáit Aontaithe Mheiriceá ag laigh iad. gcairtéal. Community, Rural & Gaeltacht Affairs website www.pobail.ie. A copy of ofráil tacaíochta do na Náisiúin Maraíodh saighdiúir cabhlaigh amháin Mar nóta scoir, ní hamháin go bhfuil Cork City Council’s Draft Scheme 2007-2010 may be viewed at Cork City Aontaithe ina dtroid i gcoinne agus triúr gunnadóir. D’éirigh leis na Meicsiceo sna meáin an tseachtain seo de Council’s website www.corkcity.ie under “Publications”. foréigean gnéasach i bPoblacht saighdiúirí cabhlaigh duine amháin, a bharr fhoréigean na tíre, ach bhuaigh Joe Gavin, an Chongó. cheaptar a bheith faoi aois, a ghabháil ach Miss Meicsiceo Jimena Navarrete Miss City Manager. d’éirigh leis na gunnadóirí uile eile nár Universe an tseachtain seo chomh maith. 6 NUACHT IDIRNÁISIÚNTA GAELSCÉAL • Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010

Tuairisc Spéisialta Leabhar Beo an Dufaire

Ní minic a thagann dea-scéal as dufair na hAmasóine, ach chuir beirt fhear leighis ó threibh na Huni Kuin iontas ar Alex Hijmans faoina dtogra nua a chaomh- nóidh fios feasa na mbundúchasach dá sliocht - agus don chuid eile den domhan.

EAR óg gealgháireach aerfort: idir bhád, bhus agus eitleán nach bhfuil cúig throigh níor thóg sé ach dhá lá orthu cathair féin ar airde é Isaka. Tá an Salvador, atá 4,000 míle ó thear- chuma air go bhfuil sé mann na Huni Kuin, a bhaint amach. thart ar chúig dhéag. Is ar Casaim leo ag taispeántas a dtogra éigeanF go bhfuilim in ann m’iontas a Livro Vivo (“Leabhar Beo”) atá á cheilt nuair a deir sé liom go bhfuil eagrú agus á airgeadú ag an sé ocht mbliana fichead d’aois. Deal- eagraíocht forbairt phobail AMEI, raíonn sé gur bia-aiste nádúrtha atá lonnaithe i Salvador. dhufair na hAmasóine is cúis leis an Ar dtús, dírím mo chuid cainte ar gcuma óg atá air. Isaka, ag ceapadh go mbeidh Por- Tá roic in aghaidh Inka Muru, taingéilis níos fearr ag an leaid óg ná athair Isaka, ach níl oiread is ribe mar atá ag a athair. Botún mór! liath ina chuid gruaige. Thabharfá Labhraíonn an seanfhear Por- leathchéad dó, b’fhéidir, in ionad na taingéilis mhaith, ach tá tuiscint a gcúig bliana is trí scór atá air. Is é mhic ar an teanga bunúsach go leor. Inka Muru an fear leighis agus an Ag pointe amháin inár gcomhrá, ceannaire pobail is aitheanta dá cuireann Isaka ceist ar Ricardo Pam- bhfuil ag an treibh. filio, ón eagraíocht AMEI, “Ricardo, Cónaíonn na Huni Kuin (“Na céard é ‘caomhnú’?” Mar iriseoir a Fíordhaoine” ina dteanga féin) sa chaith na blianta ag tuairisceoireacht stát is faide siar sa Bhrasaíl, Acre, ar faoi chúrsaí mionteanga, bhí m’aird theorainn Pheiriú. Ar an taobh meallta. Beag baol go gcasfaí fear óg Luibheanna leighis in úsáid, Cóipcheart: AMEI. Brasaíleach den teorainn, tá breis is ort sa Ghaeltacht a bhfuil a chuid dhá mhíle Huni Kuin ag cur fúthu sa Béarla níos laige ná Béarla a athar. gainne. Tá na cathanna sin buaite. 32 baile bundúchasach atá ag an Míníonn Inka Muru dom cad is An dúshlán atá romhainn anois ná a treibh ar a tearmann féin, atá chomh cúis leis an difear mór idir a chumas thaispeáint don chuid eile den tír go mór le Contae Átha Cliath. Tá cónaí féin i dteanga an fhir bháin agus bhfuil ár gcultúr agus ár dtraidisiúin ar thimpeall is dhá mhíle eile ar cumas a mhic. beo beathach agus go bhfuil luach thaobh Pheiriú den teorainn. “Nuair a bhí mise óg, bhí cúrsaí ollmhór ag baint leo,” a deir Inka Tá an t-ádh ar Isaka agus Inka an-difriúil. Ní raibh ár dtearmann Muru. Muru go bhfuil cónaí orthu i gceann féin againn. Bhí lucht an rubair An mhian sin a spreag togra an de na bailte is gaire do bhóthar agus [Brasaíligh gheala a shaothraíonn a “Leabhair Bheo” atá á chur i dtoll a gcuid ag baint an sú as crainn rubair chéile ag na Huni Kuin i gcomhar leis sa dufair] de shíor ag déanamh cre- an eagraíocht AMEI. iche orainn agus ag déanamh scláb- “Teastaíonn uainn an t-eolas atá haithe asainn. Fuair m’athair agus againne, fir leighis, a chaomhnú i mo mháthair bás nuair a bhí mé cúig bhfoirm leabhair ionas nach bliana d’aois. Toisc nach raibh gcaillfear é. Táimid á chaomhnú bealach eile agam chun mé féin a dúinn féin, ach táimid sásta é a roin- bheathú, d’oibrigh mé féin mar nt leis an gcuid eile den domhan sclábhaí do lucht an rubair go dtí go freisin.” raibh mé ocht mbliana déag. Uathu Is éard atá sa “Leabhar Beo” ná cur sin a d’fhoghlaim mé mo chuid Por- síos ar 371 planda leighis - luibhean- taingéilise.” na, duilleoga, meacain is araile - atá Ach i 1985 fuair na Huni Kuin a á n-úsáid ag fir leighis na Huni Kuin dtearmann féin, áit nach bhféadfadh leis na mílte bliain. Ní amháin go lucht an rubair cur as dóibh. Ar an mbeidh cur síos bitheolaíoch orthu, tearmann a d’fhás Isaka aníos, agus beidh an stair agus na hamhráin a Isaka agus Inka Muru, beirt fhear leighis ó threibh na Huni Kuin. níor chuala sé timpeall air ach tean- bhaineann leo sa leabhar, freisin. (PIC. ALEX HIJMANS). ga na treibhe, an Hatxã Kuin “Creidimid gur gaolta dár gcuid a (“Fíortheanga”.) “Sa lá atá inniu rinne plandaí astu féin iad na luib- 371 planda seo á dtabhairt le chéile chúram d’iliomad tinneas agus fad- ann, níl ach fíorbheagán Por- heanna seo,” a mhíníonn Inka Muru. againn i ngairdín leighis den chéad hbanna sláinte. Tá imní ar mhuintir taingéilise ag formhór na treibhe,” a “Rinne siad plandaí leighis astu féin uair riamh. Faoi láthair, tá ort dul na Brasaíle i gcoitinne go dtitfidh na deir Inka Muru. “Ní bheadh mo d’fhonn cabhrú linne. Ar an ábhar amach san fhoraois chun iad a bhail- luibheanna luachmhara seo i lámha bhean chéile in ann comhrá a bheith sin, tá amhráin agus paidreacha ag iú. Beidh saotharlann ag an ngairdín mórchomhlachtaí leighis ón iasacht. aici leat, mar shampla.” baint le ‘chuile cheann acu, a chaith- freisin - saotharlann Anois, den chéad uair riamh, tá Nuair a chuirim ceist ar an mbeirt fear a aithris sula mbaintear na plan- bhundúchasach, a fheidhmeoidh bundúchasaigh na dufaire ag an gceapann siad go mairfidh a daí, chun cead a lorg.” mar scoil d’fhir leighis.” glacadh na príomhpháirte sa taighde dteanga agus a gcultúr, breath- Níl an togra teoranta do leabhar Leis sin, táimid tagtha chuig tábhachtach seo. Luíonn sé le réasún Radharc sráide sa dufair: scáth naíonn siad orm amhail is gur clóite amháin - tá sé ‘beo’. croílár na ceiste. Breathnaítear ar go mbeidh siad na mílte céim chun fearthainne bundúchasach. Ní thug- amadán críochnaithe mé. “Tá ár “Beidh DVD le clár faisnéise a dhufair na hAmasóine go minic mar tosaigh ar thaighdeoirí ón taobh tar foraois bháistí uirthi gan chúis dtearmann féin againn anois; níl rinne muid féin istigh leis, ach is é an ‘thaisce leighis an domhain’, ceantar amuigh. Nach iad atá ag obair leis na (Cóipcheart: AMEI). crann ar bith á leagan ar thalamh s’a- rud is tábhachtaí ná go mbeidh an ina bhféadfadh fáil a bheith ar luibheanna seo leis na mílte bliain? GAELSCÉAL NUACHT GHAEILGE 7 Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 •

Poist úra FnaG do Iarfhoireann Amárach ag teacht Ghaoth Dobhair le chéile 30 bliain níos déanaí Danny Brown

Meadhbh Ní Eadhra TÁ cúig phost úra á gcruthú i nGaoth Dobhair ag Foras na Gaeilge. Beidh siad lonnaithe sa THLÁINSEÁLADH an Chrannóg i Srath na Corcra, foirgneamh de páipéar Gaeltachta chuid Chomharchumann Forbartha Ghaoth ‘Amárach’ tríocha bli- Dobhair agus beidh siad ag tosú am éigin an ain ó shin, agus mar mhí seo chugainn. cheiliúradh air seo, Dúirt urlabhraí leis an Fhoras go mbeidh siad beidhA cuid den fhoireann a bhí ag tosú leis na cúig phost lánaimseartha ach go bainteach leis an bpáipéar ag bhfuil súil acu cur leis an méid sin roimh teacht le chéile sa Spidéal i dheireadh na bliana. nGaeltacht Chonamara oíche Tuigtear do Gaelscéal gur poist a bhaineann amárach. le foclóireacht agus le foilsitheoireacht atá i Beidh an ócáid ar siúl i dTigh gceist ach go bhfuil seans maith ann go mbeidh Hughes sa Spidéal ó 8.30in ar poist eile a bhaineann leis an Earnáil Phoiblí aghaidh, agus tá fáilte roimh agus leis na hEalaíona ag teacht chomh maith. chách. Ar ndóigh, tá lúcháir ar an Chomharchu- Tháinig an páipéar amach ar mann gur éirigh leo na poist a mhealladh chuig bhonn seachtainiúil go dtí 8ú Iúil an Chrannóg nuair a bhí barúil ag cuid mhaith 1983, nuair a chuir fadhbanna air- daoine nach dtiocfadh na poist ar chor ar bith ó gidis deireadh leis. Thosaigh an tharla an cúlú eacnamaíochta dhá bhliain ó páipéar amach ar dtús sna 40í, shin. nuair a chuir eagraíocht darbh Dúirt Cathal Ó Gallchóir, bainisteoir na Cran- ainm Muintir na Gaeltachta tús Paul Drury 30 bliain ó shin. Paul Drury an lae inniu. nóige, go raibh achan duine sa Chomharchu- leis, ach nuair a thit an eagraíocht mann iontach sásta go raibh siad ábalta na óna chéile, tháinig Peadar Ó Ceal- am,” ar sé. “D’fhoghlaim mé go Amárach agus Gaelscéal nó páipéir Gaeltachta agus eagraíochtaí eile. poist a mhealladh, ní amháin chuig paróiste laigh chun tosaigh agus eisean a leor ón tréimhse a chaith mé ag eile Ghaeilge ná gur páipéar “Bhí muid i gcónaí i dtrioblóid Ghaoth Dobhair, ach chuig an Chrannóg. bhí i gceannas ar an bpáipéar go dtí obair le Amárach. Bhí muid an-teo- Gaeltachta a bhí ionainn tríd is leis an Údarás,” ar sé. “Ní raibh cru- “Bhí ciorruithe anseo cheana féin agus tá tús na 70í. ranta ó thaobh airgid de agus ní tríd,” ar sé. innithe an Údaráis oscailte don daoine ag obair don Chomharchumann trí lá sa “Páipéar an-bheag a bhí ann ag raibh an t-idirlíon ná na córais Dháiltí an páipéar ar na phreas ag an am agus mar sin rinne tseachtain ach seo deis anois againn an an am, le ceithre leathanach nó ríomhaireachta againn ag an am Gaeltachtaí ar fad ach is i gCona- muid cinnte de i gcónaí gur scríobh Comharchumann a choinneáil ag gabháil”, a mar sin de,” a deir Paul Drury, nó atá ar fáil anois. Bhí orainn na hailt mara a bhí an páipéar bunaithe muid faoi gach rud a tharla sna dúirt sé Dé Máirt. Pól Mac an Draoi mar a b'fhearr a chlóscríobh amach agus a agus is ann a bhí an t-éileamh is cruinnithe!” Níl amhras ar bith ann ach go dtugann na aithne air ag an am, iar-eagarthóir ghreamú isteach sna leathanaigh mó. Deir Paul go raibh sé féin agus Deir sé gur chlúdaigh Amárach poist úra aitheantas don obair atá déanta ag an Amárach. agus ansin cinnteidil a scríobh ar a Ciarán Ó Finneadha, a bhíodh mar cásanna cúirte i gConamara, Chomharchumann le blianta beaga anuas agus “Cheannaigh Comharchumann mbarr.” bhainisteoir fógraíochta agus dío- cásanna nach raibh á gclúdach ag go dtabharfaidh siad méid áirithe faoisimh don Chois Fharraige Amárach ó Bhíodh Cathal Póirtéir, atá anois lacháin ar Amárach, ag caint thart na páipéir eile ag an am. eagraíocht nuair a tharlóidh an chéad bhabhta Pheadar thart ar 1975 agus thriail ina léiritheoir sinsearach raidió le ar sé mhí ó shin agus gur shocraigh Anois agus é ina eagarthóir bain- eile ciorruithe sa chéad cháinfhaisnéis eile. siad an páipéar a chur i gcló ar RTÉ, ag obair mar thuairisceoir le siad ócáid a eagrú chun athláin- istíochta ar an Irish Daily Mail agus feadh tamaill.” Amárach. séail Amárach a cheiliúradh. ag obair freisin leis an Mail on Sun- Níor éirigh rómhaith leo, áfach, “Bhí sé de nós ag Cathal a chuid “Bíonn cuid den fhoireann a bhí day, is léir go bhfuil an-dúil aige agus dúnadh sa bhliain 1976 é. alt a chlóscríobh amach agus a ann ag an am fós i dteagmháil lena san iriseoireacht go fóill. Thosaigh an páipéar amach arís i chur ar an mbus ó Leitir Ceanainn chéile agus shíl muid gur dheas an Tá difríocht mhór idir a bheith mí Mhéan Fómhair 1980, leis an go Gaillimh,” a deir Paul. “Bhí an- rud é teacht le chéile i gceart arís.” ag obair sna meáin Ghaeilge agus bhfoireann nua, an chéad fhoire- chuid fadhbanna cumarsáide ann Bhí an-tóir ag léitheoirí Amárach sna meáin Bhéarla, agus deir Paul ann lánaimseartha a bhí ag an tríocha bliain ó shin.” ar cholún darbh ainm Cúlchaint. go bhfuil “acmhainní i bhfad níos bpáipéar go dtí sin. Ní páipéar náisiúnta a bhí in Paul Drury é féin a scríobh an mó” ag na páipéir Bhéarla a bhfuil Nuair a ceapadh Pól mar Amárach. Ag an am, bhí páipéar chuid is mó de sin, agus deir sé gur sé ag obair leo anois, agus go bhfuil eagarthóir ar Amárach, ní raibh sé eile, Inniu, ag feidhmiú mar minic go mbíodh siad ag scríobh “tionchar níos mó” ag an méid a ach trí bliana is fiche d’aois. pháipéar náisiúnta. faoi chúrsaí polaitíochta agus faoin fhoilsíonn siad ná mar a bheadh ag “Bhí muid go léir an-óg ag an “An phríomhdhifríocht idir méid a bhí ar siúl ag Údarás na páipéar Gaeilge.

Scéal Báis An Moinsíneoir Liam Mac an tSagairt

Niall Comer, Uachtarán Chomhal- phríomhoide ar Acadamh na an bhaint a bhí aige le Coláiste comhairle go fial liom agus, níos tas Uladh mBuachaillí i nDún Geanainn, bhí Aoidh Mhic Bricne, Teileann, agus moille anonn, agus obair an Moinsíneoir go mór chun ba mhinic é ar cuairt ann i rith an Chomhaltas Uladh ar bun agam THÁINIG slua ollmhór le chéile i tosaigh i ngluaiseacht an tsamhraidh chun aifreann a rá sa féin agus ag baill eile an choiste, nDún Geanainn dhá lá ó shin le oideachais ó thuaidh agus bhí choláiste agus le súil ghéar a bhí an Moinsíneoir mar chrann slán a fhágáil ag laoch mór na meas as cuimse ar an fhís a bhí choinneáil ar chúrsaí. taca dúinn uile. Bhí eolas faoi leith Gaeilge agus an oideachais i aige do Chaitlicigh óga Chúige Ní raibh ionamsa ach múinteoir aige ar shaol na Gaeilge in achan gCúige Uladh, an Moinsíneoir Uladh agus na hÉireann. Bhí an óg díograiseach nuair a bhuail mé chearn den tír agus ba mhór an Liam Mac an tSagairt. Le linn a Gaelachas go smior ann agus féin leis den chéad uair nuair a misneach a thug sé sin do dhuine shaoil, bhí baint mhór ag an chuaigh sé sin go mór i bhfeidhm thosaigh mé a dhul ar chruinnithe ar bith a bhuail leis. Mhoinsíneoir le gluaiseacht na ar na scoláirí a chuaigh fríd an Chomhaltas Uladh. Duine lách a Ní amháin go bhfuil ceannródaí Gaeilge ó thuaidh agus le Comhal- mheánscolaíocht san Acadamh. bhí ann riamh agus d’fhás na Gaeilge agus an oideachais tas Uladh agus An tUltach ach go Nuair a d’éirigh sé as an obair sa dlúthchairdeas idir an bheirt caillte againn, ach tá cara linn ar háirithe. Chaith sé seal mar scoil go luath sna hochtóidí, lean againn le linn dom a bheith ag tea- shlí na fírinne. Crónófar go mór é. uachtarán ar an Chomhaltas agus sé ar aghaidh lena chuid dualgas gasc san Acadamh i nDún Déanann Comhaltas Uladh bhí sé ina chathaoirleach ar An mar shagart ach chomh maith leis Geanainn agus nuair a bhí mé i comhbhrón lena mhuintir agus i tUltach go lá a bháis. sin bhí sé go mór chun tosaigh i m’eagarthóir ar An tUltach. Duine bParthas na nGrást go raibh a Sna seachtóidí, agus é ina ngluaiseacht na Gaeilge. Ba mhór tuisceanach a bhí ann a roinn anam síoraí. GAELSCÉAL 8 • Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 2 NUACHT RÉIGIÚNACH

3ú leibhéal ag na rannpháirtithe más Scéalta Chonamara mian leo tar éis na cúrsaí a CONNACHT chríochnú. Tá deontas caipitil ar fáil do mhic léinn atá tar éis an scoil a NUACHT Loitiméireacht ar áiseanna spóirt fhágáil agus liúntas chun filleadh ar an Oideachas ar fáil do dhaoine as Costas €40,000 go raibh damáiste ollmhór déanta Creidtear gur thiomáin duine obair. do thrí cinn de na páirceanna gailf. éigin carr tríd geataí na páirce, a Is cúrsaí lánaimseartha atá i gceist chun cúrsa gailf Tá féidearthacht ann gur bhí faoi ghlas, agus go ndearna agus cuirtear taithí oibre ábhartha ar cuadrothar (quad machine) atá siad ionramháil “donut” ar an fáil do rannpháirtithe gach Aoine. a dheisiú freagrach as an damáiste. bhféar, ag déanamh damáiste mór Tosaíonn an dá chúrsa i Meán “Gníomh loitiméireachta amach don pháirc imeartha. Fómhair 2010. Tá an dá chúrsa teo- Meadhbh Ní Eadhra is amach a bhí anseo,” a deir Deir Cathaoirleach an chumainn ranta agus moltar teagmháil a urlabhra ó na Gardaí. “Ní áitiúil, Cian Ó Tuathail, go bhfuil dhéanamh le Coláiste Chomáin TÁ na Gardaí ag fiosrú dhá eachtra dhéanann sé ciall ar bith damáiste iontas an domhain orthu gur tharla láithreach chun clárú ag (097) 88940 a tharla an deireadh seachtaine seo mar seo a dhéanamh d’áis spóirt a leithéid. nó [email protected] caite i gConamara ina ndearnadh cosúil leis seo.” “Baineann ár gcuid ball úsáid as Tá Coláiste Chomáin ag cur críche damáiste do chúrsa gailf agus do Creideann Tony Lynch, bainis- an bpáirc le haghaidh traenála an tseachtain seo leis an obair Seoltar scéalta chuig: pháirc imeartha sacair. teoir an chúrsa gailf, go mbeidh agus glacfaidh sé cúpla seachtain é athchóirithe ar an gColáiste gur fiú Tharla an chéad eachtra oíche costas €40,000 ag baint leis an a dheisiú, chomh maith le han- suas le €340,000 í. I measc na n- [email protected] Dé Sathairn nó maidin Dé Domh- bpáirc a dheisiú. chuid airgid.” oibreacha tá dhá sheomra ranga nua, naigh ag club Gailf na Connemara Tharla an dara heachtra ar Tá na Gardaí i mBóthar na Trá ag seomra ceardaíochta, seomra Isles in Eanach Mheáin, idir Casla pháirc nua Chumann Sacair Chois iarraidh ar éinne le tuilleadh eolais innealtóireachta, seomra don airíoch agus Leitir Móir. Fharraige in Indreabhán oíche Dé ar an loitiméireacht dul i agus stór, dhá sheomra feistis, lei- Scéal Chonamara Fuarthas amach Dé Domhnaigh Domhnaigh nó maidin Dé Luain. dteagmháil leo ag 091514720. thris foirne, leithris do dhaltaí agus leithreas do dhaoine faoi mhíchu- Moill ar mas. liúntais scoile Meadhbh Ní Eadhra Fód Dubh le

TÁ Feidhmeannacht na Seirbhíse daoine Sláinte (HSE) le breis foirne a earcú TÁ Cumann Trí-Atlain na Cille Móire san iarthar agus sa mheán-iarthar i gceantar na hEachléime i chun cuidiú leis an mhoill atá ann nGaeltacht Mhaigh Eo ag tnúth leis maidir le liúntais scoile. Tá leath de na sluaite ar an 18ú Meán Fómhair na teaghlaigh a rinne iarratas ar an do Rása Mór “Trí-Atlan an Fhóid scéim éidí agus bróga scoile i Luim- Dhuibh”. Tá lúthchleasaithe ó neach, Gaillimh, Maigh Eo, Ros cheann ceann na tíre ag teacht le Comáin agus an Clár fós ag fanacht páirt a ghlacadh sa Trí-Atlan atá ar íocaíocht. Deir an HSE go bhfuil anois sa tríú bliain. Tá an coiste ag siad ar an eolas faoin mhoill agus go súil le os cionn trí chéad iomaitheoir bhfuil siad ag earcú tuilleadh baill i gceann de na rásaí is dúshlánaí sa foirne chun an fhadhb a réiteach. Tá tír. tuismitheoirí agus páistí imníoch Bhí ceardlann dramaíochta faoi stiúir Branar ag an Champa Samhraidh i mBaile Locha Riach. Sa phictiúr, feictear “Tá an-suim sa rása seo i mbliana anois agus cuid acu ar ais ar scoil Leia Plower, Lorcan Ó Laochra, Colm Quinn, Marc Mac Lochlainn (Branar), Tuán & Caoilte Ó Baoill, Ally Hesnan, agus cuid mhór daoine áitiúla ag cheana féin agus gan fáil acu ar an Muireann Ní Bhaoill agus Nóra Ní Fhlannagáin (ceannaire ag an champa). glacadh páirte den chéad uair. Tá airgead chun cuidiú leo éide scoile rásaí Trí-Atlain ag dul ó neart go agus leabhair scoile a cheannach. “Is léir go bhfuil an-suim ag pobal leis an gceist seo a ardú leis an Aire Cúrsaí Iar-Ardteistiméireachta iad neart sa tír faoi láthair agus tá muid na háite sna moltaí seo agus tá mé Gaeltachta Pádraig Ó Ciardha seo atá faoi bhráid FETAC Leibhéal 5. iontach bródúil go bhfuil an-tóir ar an-fhabhrach don smaoineamh go luath agus má tá toil an phobail Dúirt Príomhoide Choláiste an rása Gaeltachta seo i gceantar Scéalta Mhaigh Eo nuálach seo chun an Ghaeilge a chur ann go dtabharfaidh sé tacaíocht Chomáin, Jason Ó Mongáin, go beag tuaithe, a dúirt Stiúrthóir an chun cinn agus a neartú ar an oileán. iomlán don mholadh nua seo. bhfuil sé an-dóchasach go mbeidh Trí-Atlain Jason Ó Mongáin. Caith- Galltacht go Caithfidh muid breathnú níos lei- Tá Coiste Forbartha Oileán Chliara postanna ar fáil do dhaoine san fidh na hiomaitheoirí snámh ar thne ar an gceist faoi stádas na le ceistneoir a scaipeadh ar mhuintir earnáil in-athnuaite fuinnimh tar éis feadh 1500 meadár, rothaíocht ar Gaeltacht Gaeilge agus creidim gur áit an-oir- an oileáin le tuairimí an phobail a na cúrsaí seo a chríochnú. feadh 43km agus rith ar feadh 10km i iúnach í seo le scéim phíolótach fháil anois agus le féidearthachtaí an Tá an-bhéim ar an earnáil in-ath- gceantar fíordhraíochtúil ar imeall Piaras Ó Raghallaigh Ghaeltachta a bhunú ann,” a dúirt mholta a mheas. nuaite fuinnimh agus mara faoi lath- an Atlantaigh. Feighan. ‘Mol an óige agus tiocfaidh sí’ a air. Dúirt Ó Mongáin go bhfuil suim Tá Cumann Trí-Atlain na Cille CHAS urlabhraí Gaeltachta Fhine D'fháiltigh Bainisteoir Forbartha deir an Teachta Dála Frank Feighan léirithe ag roinnt comhlachtaí mara i Móire ag eagrú imeachtaí éagsúla i Gael Frank Feighan le toscaireacht ar Oileán Chliara Donál Ó Sé roimh an agus é ag moladh naíonra agus gclár na gcúrsaí cheana féin. “Tá rith an deireadh seachtaine mar Oileán Chliara amach ó chósta dTeachta Dála agus d'aontaigh sé Gaelscoil a bhunú ar an oileán seantraidisiún agus taithí leathan ag chuid den Fhéile Spóirt; ina measc Mhaigh Eo an tseachtain seo le tuil- leis an smaoineamh chun stádas láithreach. muintir Iorrais ar chúrsaí farraige,” a beidh ócáidí sóisialta, taispeántas leadh plé a dhéanamh faoi scéim Gaeltachta a thabhairt don Oileán. dúirt Ó Mongáin agus “tá súil againn gnólachtaí, siúlóidí stairiúla agus phíolótach Ghaeltachta a bhunú ar “Tá stair shaibhir agus cultúr croíúil go dtiocfaidh comhlachtaí den comórtas gailf. an oileán. Gaelach ar Oileán Chliara agus is Tonnta tuillte ag chineál seo go ceantar Iorrais chun Tá muid thar a bheith buíoch de Tá sé i gceist aige stádas na beag a bheadh le déanamh le muin- úsáid a bhaint as an saineolas áitiúil na hurraithe i mbliana, go háirithe Gaeltachta a fháil don Oileán má tá tir na háite a spreagadh chun an Coláiste Chomáin agus postanna a chruthú anseo.” an Gateway Leisure atá mar toil an phobail ann dá leithéid de teanga a labhairt go laethúil. Tá TÁ dhá chúrsa cheannródaíocha as Is seo an chéad uair a bheidh cúr- phríomhurraí. Tá roinnt áiteacha fós smaoineamh. muintir na háite an-tugtha don an nua faoi chúrsaí fuinnimh agus saí i dTeicneolaíocht Foirgníochta le le fáil agus is féidir tuilleadh eolais a Ag an gcruinniú leis an gcoiste for- smaoineamh agus tá neart mara á dtairiscint ag Coláiste béim faoi leith ar Fhuinneamh In- fháil ó bartha dúirt Feighan go gcreideann féidearthachtaí ann. Tá an Ghaeilge Chomáin i dTuaisceart Mhaigh Eo. Is Athnuaite á dtairiscint sa tír agus is i www.kilmoretriathlonclub.com sé go bhfuil deis iontach ag Oileán fite fuaite i ngach gné den oileán ó é seo an chéad uair riamh a bheidh Ros Dumhach, i gColáiste Chomáin, Beidh Trí-Atlán an Fhóid Dhuibh Chléire sampla a thabhairt don tír logainmneacha na háite go nathanna deis ag daoine staidéar a dhéanamh a bheas na cúrsaí nuálacha seo á gcur ag tosnú ar an Satharn 18ú Meán uilig agus dul ó Ghalltacht go cainte na ndaoine,” a dúirt Ó Sé. ar Fhuinneamh In-Athnuaite agus ar fáil. Fómhair. Gaeltacht le tacaíocht ón Stát. Thug Feighan le fios go bhfuil sé Innealtóireacht Mhara sa tír seo. Is Beidh cead iontrála go hinstitiúidí GAELSCÉAL RÉIGIÚNACH 9 Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 •

Ceol den scoth acu páirt a ghlacadh ina gcuid LAIGHIN Tóstal na bhFiann ar siúl oíche amárach siamsaíochta. Sa Chlub freisin, mar is gnách anois le linn shéasúr na sa Ghaeltacht Meadhbh Ní Eadhra na Gaeilge” i mbealach “dearfach peile agus iománaíochta, taispeán- TÁ comórtas ollmhór ceoil á eagrú NUACHT paiseanta.” far na cluichí Gaelacha ar an Domh- i nGaeltacht Iorrais leis an mBanna BEIDH os cionn 2000 duine óg a “Is bliain rathúil í an bhliain seo nach ar 3.30i.n. Gach eolas ar is Fearr san Iarthar a roghnú agus d’fhreastail ar chúrsaí Samhraidh do chúrsaí Samhraidh Gaeilge, go www.anclub.ie deis a thabhairt daoibh conradh Gaeilge Choláiste na bhFiann ag háirithe le méadú tagtha ar líon an taifeadta a bhuachan. Tá 'Blast teacht le chéile amárach san RDS tinrimh ar gach uile chúrsa de chuid 2010' á eagrú ag an Gateway Live i don ócáid bhliantúil ‘Tóstal na bhFi- Choláiste na bhFiann,” a deir Ceol ar an gCé i mBéal an Mhuirthead agus duais- ann’. Caitríona. “Le Samhradh 2011 ag chiste de €8000 ar fáil. Beidh daltaí a d’fhreastail ar chúr- druidim inár dtreo táimid ag tnúth Loch Garman Beidh moltóireacht á déanamh saí ar fud na hÉireann ag bailiú le go mór le fáilte a chur roimh níos mó LUAIGH mé é seo cheana sa ar na grúpaí gach Aoine le haíonna chéile chun deireadh na gcúrsaí daoine óga chun bliain iontach eile a nuachtán seo ach is fiú go mór é a speisialta agus an lucht féachana agus tús fhéilire imeachtaí an bheith againn leis an nGaeilge.” lua arís mar tá sé ag tarlú ar an lárnach sa phróiseas. Roghnófar Gheimhridh a cheiliúradh. Is ion- Tá an lá ag tosú ag a leath i ndi- Satharn beag seo. Sin Féile Ghaelach grúpa amháin le dul ar aghaidh tach an lá é seo agus beidh idir aidh a dó nuair a shroicheann na ar an gcé i Loch Garman, Ceol Cé, gach oíche le páirt a ghlacadh sna dhaoine óga agus tuismitheoirí i daoine óga ó chúrsaí Choláiste na eagraithe ag grúpa Gaeilgeoirí, Na babhtaí ceannais. Seoltar scéalta chuig: láthair, iad go léir ag iarraidh an bhFiann an RDS. Le linn an lae Macallaí, ar mhaith leo an Ghaeilge Craolfar an chraobh cheannais Ghaeilge a cheiliúradh agus tús bíonn na daoine óga ag glacadh a chur chun cinn sa chontae. Beidh beo ar líne agus beidh deis ag [email protected] maith a chur le bliain Chumann na páirte sna himeachtaí, cluichí, Liam Ó Maonlaí ag seinm ar pobal an chibearspáis vóta a bhFiann. amhráin agus taispeántais a chearnóg Selskar agus beidh chaitheamh dá rogha banna. “Seo Deir Caitríona Ní Cheallaigh, d’fhoghlaim siad ar na cúrsaí. imeachtaí eile ar siúl i rith an lae do deis iontach do bhanna ceoil tús Príomhfheidhmeannach Choláiste Chomh maith leo sin beidh an shean agus óg. Ba mhór leis na hea- spleodrach a chur lena ngairm Ráth Chairn na bhFiann, gur “buaicphointe na Chraobh den Seó Tallainne a bhí ar graithe tú a bheith ann agus an ceoil agus conradh taifeadta ar fáil bliana” é an lá seo do dhaltaí siúl ar feadh an tsamhraidh. cúpla focal a labhairt i lár Loch Gar- don ghrúpa nó banna is fearr,” a Deireadh seach- Choláiste na bhFiann. Tabharfar Ar an lá i dteannta leis na comór- man. dúirt Éanna Ó Brógáin, eagraí Blast seans dóibh go léir a gcuid cairdeas a tais agus cluichí beidh picnic, seisiún Gach eolas le fáil ag www.lochgar- 2010. “Tá súil againn grúpa nua taine Gaeilge athnuachan agus taitneamh a bhaint drumadóireachta agus céilí ollmhór man.ie. den scoth a aimsiú agus iad a sheo- as “fuadar agus spraoi foghlamtha ag cur críche leis an lá. ladh ar an stáitse idirnáisiúnta tré agus cultúir i mhéan an idirlín ar an oíche Ceatharlach dheireanach”. Ráth Chairn Imeachtaí sa Pháil 11.30r.n. Tosaíonn an tsiúlóid ag Tá go dtí an 16ú Meán Fómhair le Meadhbh Ní Eadhra Kate Fennell 11.45r.n. Oisín Mac Donncha clárú don chomórtas nua ceoil seo Chomh maith leis sin, beidh an agus is féidir iarratas a íoslódáil ó REÁCHTÁLFAR deireadh seachtaine bearbaiciú bliantúil ar siúl ar an 4 www.gatewayleisure.ie Gaeilge agus cultúir i nGaeltacht Ráth An tIonad Buail Meán Fómhair, mar sin coinnigh an Dioplóma sa Chairn ón 15ú go dtí an 17ú Deireadh dáta sin saor agus bí ag faire amach i Fómhair 2010. Is iad Gael Linn, i Isteach gcomhair tuilleadh eolais faoi! Ghaeilge Baile Locha Riacha gcomhar le Comharchumann Ráth GRÚPA amháin a bhíonn ag cur na Cuireann na Cnocadóirí fáilte TÁ cúrsa páirtaimseartha Dioplóma Chairn, atá ag eagrú na hócáide seo. I Gaeilge chun cinn go díograiseach i roimh aon smaointe eile a bheadh sa Ghaeilge ar fáil i gCeatharlach, i Spórt agus Spraoi rith an deireadh seachtaine tabharfar mBaile Átha Cliath ná muintir an ag daoine maidir le himeachtaí mar gcomhar le hOllscoil na hÉireann, deis d’fhoghaimeoirí fásta na Gaeilge Ionaid Buail Isteach ar Shráid Essex sin téigh i dteagmháil leo ag cno- Gaillimh, ag tosú i mí Mheán an Champa blas a fháil ar chultúr na Gaeltachta Thoir, i mBÁC 2. Is féidir bualadh [email protected] nó faigh gach Fómhair 2010 agus ag leanúint ar agus na Gaeilge labhartha. Tá Gaeltacht isteach ansin chuig Connolly Books eolas ón suíomh aghaidh go dtí mí an Mhárta 2012. BHÍ go leor craice agus spraoi ag Ráth Chairn suite idir Baile Átha Troim gach Aoine idir 1-2 in chun comhrá a www.cnocadoiri.com Tá an cúrsa ar fáil d’aon duine atá ag an gcampa samhraidh i mBaile agus Áth Buí i gCo. na Mí, uair an chloig dhéanamh as Gaeilge. Bíonn tae iarraidh céim a bhaint amach sa Locha Riach arís i mbliana agus é go díreach ó Bhaile Átha Cliath. I measc agus caife saor in aisce ar fáil. Tuil- Ghaeilge agus a bhfuil leibhéal pas ar siúl 9-20 Lúnasa. na n-imeachtaí atá beartaithe don leadh eolais faoi seo agus imeachtaí Rincí Briotánacha bainte amach acu san Ardteist D’eagraigh Gaeilge Locha Riach deireadh seachtaine, tá ranganna eile ar fáil ag www.ionad.org. agus/nó a shásaíonn Stiúrthóir an campa i gcomhar le Foras na comhrá Gaeilge (meánleibhéal), ceard- agus CLG sa Chlub Acadúil an Chúrsa. Freastalóidh na Gaeilge. Ba í Éilis Ní Threasaigh a lann amhránaíochta ar an sean-nós, AR an Aoine seo sa Chlub ar Shráid mic léinn ar ranganna i gCeathar- bhí i gceannas ar an gcúrsa agus quiz boird agus neart ceoil agus craic le Na Cnocadóirí Fhearchair beidh Rincí Briotánacha lach chomh maith le cúrsa deireadh bhí ceannairí breise ag obair léi i muintir na háite i rith na hoíche. Socró- BEIDH siúlóid sách dian ar siúl an ar siúl ó 9.30i.n. ar aghaidh. seachtaine in OÉ, Gaillimh agus rith na seachtaine: Elaine De far lóistín do na rannpháirtithe go hái- Domhnach seo leis na Cnocadóirí Bailíonn damhsóirí agus ceoltóirí beidh deis acu tréimhse a Faoite, Shane Mac Oirealla, Nóra tiúil agus tá táille €180 ann don idir Eas Ghleann Log an Easa agus ón mBriotáin, atá ag cur fúthu chaitheamh sa Ghaeltacht sa chéad Ní Fhlannagáin agus Clár Ní deireadh seachtaine ar fad, le béilí san Mullach Cliabhán. Má bhíonn síob ag anseo, le chéile ó am go ham lena agus sa dara bliain. Tá foirmeacha Dhonghaile. ‘Spórt agus Spraoi’ áireamh. Tá gach eolas faoin deireadh teastáil uait buail le cnocadóirí eile gcuid traidisiúin chultúrtha a iarratais don chúrsa ar fáil ó Glór téama an champa i mbliana agus seachtaine mar aon le foirmeacha iar- ag Oifigí BSL ag a 10.30r.n. ar Shráid chleachtadh. Labhraíonn cuid acu Cheatharlach nó Acadamh na rinneadh beart de réir briathair le ratais ar fáil ó www.gael-linn.ie nó ó Mhic Liam agus mura bhfuil, bí ag Gaeilge agus cuireann siad fáilte hOllscolaíochta Gaeilge, OÉ, Gail- cluichí, rólimirt, ealaín, ceol, Sheán Ó Ceallaigh ag 01-6753299. carrchlós Ghleann Log an Easa ag roimh dhaoine nua a bhfuil suim limh. Tuilleadh eolais ar www.glo- amhránaíocht, drámaíocht agus a rceatharlach.ie. lán eile. Tháinig go leor cuairteoirí chuig an gcampa le ceardlanna speisialta Ranganna Gaeilge a eagrú. Bhí Maidhc Ó hEanaigh i BEIDH ranganna Gaeilge ar fáil do mbun ceardlann ceoil agus bhí dhaoine fásta i mbaile Cheathar- ceardlann ealaíne ann faoi stiúir lach i rith na bliana. Beidh na ran- Shibéal Ní Chuimín. Baineadh sult ganna, atá á gcur ar fáil ag mór as an gceardlann drámaíochta Gaelchultúr, ag tosú i mí Mheán le Marc Mac Lochlainn ó Branar Fómhair. Tá an cúrsa seo ar fáil ó agus rinneadh pancóga agus cistí 2008. Beidh 3 rang ar fáil i rith na milse. Caithfear a rá go raibh béim bliana, cúrsa A ó Mheán Fómhair go iontach curtha ar chúrsaí spóirt le Nollaig, Cúrsa B ó mhí Feabhra go linn an champa agus cuireadh hAibreán agus cúrsa C i rith an spéis faoi leith sa cheardlann tSamhraidh. Tá na ranganna roin- iomána/camógaíochta le Sinéad nte ina gcúig leibhéal, Bunrang 1, Cahalan. Bunrang 2, Meánrang 1, Meánrang 2 Bhí turas breá eagraithe go agus Ardrang. Tá scrúdú ar fáil ar speisialta go Gairdín Bhríde, Ros shuíomh Gaelchultúr, Cathaill, Maigh Cuilinn. Cuireadh www.gaelchultur.com, chun cumas fáilte Uí Cheallaigh roimh gach do chuid Gaeilge a mheas. Tá costas duine agus tugadh ar chamchuairt €220 ar an gcúrsa a ritheann thar thart ar na gairdíní galánta iad. thréimhse dhá mhí dhéag. Tá tuil- Sea, ‘Spórt agus Spraoi’ go leor Páistí ag casadh ceoil in éineacht le Liam Ó Maonlaí ó na Hothouse Flowers, mar chuid de BSL Beo 2010, sa Cheoláras leadh eolais le fáil ó www.gaelchul- ag Campa Samhraidh 2010. Náisiúnta i mBaile Átha Cliath.. PIC: MARK STEDMAN/PHOTOCALL IRELAND tur.com. 10 RÉIGIÚNACH GAELSCÉAL • Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010

neart, a dhíograis agus a ghaisce. Scéalta Chorca MUMHAIN Fear éachtach. Dhuibhne "Thit sé i ngrá leis an bhfarraige agus le Corca Dhuibhne, ní inniu Breandán Mac Gearailt NUACHT ná inné," arsa a mhac Pádraig linn. "Fuair sé toradh ar a ghuí go Othair bhfaigheadh sé bás suaimhneach gan carabuaic a chur ar éinne,” ar DEN séú bliain as a chéile d'eagraigh sé. muintir Bheaglaoich an Cheoil, Baile Fuair Pat Lawless, an Luim- na bPoc i bparóiste Múrach/Chill níoch-Dhuibhneach, a ghuí óir Chuáin, féasta ceoil ar mhaithe le fuair sé bás oíche Dé hAoine seo hothair in Ospidéal an Daingin. caite ina chodladh, in aois a chei- Is i Seanscoil athmhúnlaithe thre agus ochtó de bhlianta. thaibhseach an Chuasa a bhíodar i Fear séimh socair neamh- mbliana agus cad é oíche a bhí ag choitianta misniúil ab ea Pat. cách a bhí ar an bhfód ansiúd oíche Maireann a chéile, Nansaí, a Dé Domhnaigh seo caite. Bhí ochtar sheisear clainne, beirt iníon agus de mhuintir Bheaglaoich ann agus Seoltar scéalta chuig: ceathrar mac. aíonna mar an Seapánach Junji, a Beannacht Dé lena anam macán- chan amhrán grá taitneamhach [email protected] ta. Seapánach, an giotár a bhí ag Jimmy O’Beirne, an dord ag Séamus Mac an tSionnaigh ó Chill Chainnigh (go Ceol bhfuil stair thaibhseach ag a mhuin- Scéalta Chorca DHEINEAS tagairt don ghrúpa a tir i réimse na hiomána), na píobaí ag Daithí Ó Sé agus na cailíní áille ag féile Rós Thrá Lí an tseachtaine seo. Dhuibhne tháinig as a stuaim féin go dtí an Seán Davy agus an t-amhránaí, Rita Buailtín ó Chill Mháille an Chláir le, Connolly. “Más mé féin a deir é, bhí Ionad Lae Chuan Barra, áit a bhfuil lonnaithe ann. Breandán Mac Gearailt mar a dúradar féin, blaiseadh den ardoíche againn,” arsa Seosaimhín áiseanna leighis agus cosliachta ar fáil Tá áiseanna breise eolaíochta á gcur “saol fíor-Ghaelach”. Ní Bheaglaoich, agus is beag nach chomh maith. ar fáil do na daltaí i gColáiste Ghob- Pat Lawless Dream iad seo a thagann le chéile mbeadh ar aon fhocal léi. natan le haghaidh na scoilbhliana nua, i dtigh Phaitsí Uí Ghráda i gCill “Pé airgead a dheintear cuirtear ar Áiseanna breise agus deontas €58 míle fachta ón Roinn BHÍ an ghrian ag taitneamh go Mháille le Gaolainn a chleachtadh i fáil é, mar shampla, le tochtanna Oideachais do mhicreascóip agus gléineach ar an Luan seo caite dtimpeallacht ‘chleachtúil’, mar a speisialta, píosaí ealaíne agus nithe sna meánscoilean- bogearraí ríomhaireachta atá á nuair a cuireadh an taiscéalaí éach- déarfadh an mhuintir seo againne. idir bheag agus mhór a chuirfeadh soláthar ag an gcomhlacht Lennox i tach farraige, Pat Lawless, i gcré na Má thángadar, ní dealbh a bhí a compord ar othair an Ospidéil a na athoscailte i mBaile Átha Cliath do shaotharlann a cille i reilig Dhún Chaoin. meon ná a gcur chuige. Bhí léachtaí cheannach. Táimíd an-bhuíoch den athchóiríodh sa Choláiste i rith Ba ó chathair Luimní do Lawless réitithe acu i Músaem an Bhuailtín bpobal a thacaigh go láidir linn agus Múscraí bhriseadh an tsamhraidh anuraidh. ach chaith sé blianta fada i gcean- agus ar láithreacha mar Chill do na haíonna go léir a bhuail ceol tar Bhaile an Fheirtéaraigh mar a Maoilchéadair, Dún an Óir agus agus a chas amhráin saor in aisce ar TÁ áiseanna breise curtha ar fáil do Ger Wolfe sa bhfuil a mhac, Pádraig, lonnaithe. Cuas an Bhodaigh. Is ón gCuas a mhaithe le compord na n-othar,” dhaltaí agus múinteoirí sa dá mheán- Is ceardaí Pádraig agus cáil ar go deirtear a sheol Breandán Naofa go arsa Seosaimhín. scoil i nGaeltacht Mhúscraí atá Mhuileann leor de na píosaí greanta ealaíonta Meiriceá. Lean an ceol agus na hamhráin go athoscailte an tseachtain seo. adhmaid atá múnlaithe aige. Fad Sheol Tim Severin as sa bhliain giolcadh an ghealbhain. I gcaitheamh an tsamhraidh bhí for- BEIDH an cumadóir aitheanta amhrán agus a bhí Pat, an t-athair, i gCorca 1976 lena chruthú dó féin agus do bairt ar bun i Scoil Mhuire i mBéal Átha Ger Wolfe ó Mhúscraí agus ó chathair Dhuibhne bhí sé ag cabhrú lena chách go bhféadfadh Breandán an ’n Ghaorthaidh, mar a bhfuil seomraí Chorcaí ó dhúchas le cloisint i gceol- mhac, Pádraig. Tá éirim ealaíon an tAtlantach a thrasnú go Meiriceá i Scéalta Mhúscraí nua innealtóireachta agus eacna- choirm speisialta i mBeár an adhmaid i ndúchas mhuintir Law- mbáidín beag fé chraiceann ain- maíocht bhaile, chomh maith le dhá Mhúsaeim sa Mhuileann i mBaile less. mhithe. Dhein Tim an beart. Seán Ó Loingsigh sheomra ranga eile atá athchóirithe ag Bhúirne anocht (Dé hAoine). Tá aithne Bhí sé ina uacht gur i nDun Ach mar a dúrt ní folamh a bhí tuismitheoirí na ndaltaí. mhaith ar Ger i nGaeltacht Mhúscraí Chaoin a dheinfí é a adhlacadh, muintir an Chláir mar go raibh Áiseanna do Beagnach €300,000 a chosnaigh an de bharr a chuid oibre amhránaíochta mar go mbeadh sé i gcóngar na amhránaithe slachtmhara acu, cuid fhorbairt ina bhfuil carrchlós nua le daoine óga agus le seanóirí sa mara fé shuaimhneas. acu go measfá gur ón nGaeltacht sheanóirí le leath- tógtha le hais na meánscoile chomh cheantar, agus táthar ag súil go gcan- Ar a slí ó Luimneach ar an Luan iad. Bhí ceol ó dhaoine mar Carmel maith. Ag labhairt le príomhoide Scoil faidh sé amhráin óna dhlúthdhiosca is seo caite thugadar Mám Conrach Uí Bhriain ar an ngiotár, agus nú i mBéal Átha ’n Mhuire, Seán Óg Ó Duinnín, thug sé déanaí ‘No Bird Sang’ sa cheolchoirm orthu féin. Bhí an saol agus a Seosamh Ó Cathail ar an mbosca moladh ar leith do na tuismitheoirí a atá le tosnú ar a 9.30. mháthair i láthair i nDún Chaoin le ceoil. Caithfear a rá go raibh Ghaorthaidh dhein an obair athchóirithe ar an dá Chaith Ger Wolfe tréimhse mar slán a fhágaint ag an Luimníoch amhránaithe mar an Corcaíoch, sheomra ranga le cabhair ó chear- amhránaí cónaitheach i nGaeltacht éachtach cneasta. Carmel Nic Cárthaigh, an Meiriceá- TÁ áiseanna do sheanóirí le leathnú ag daithe áitiúla, chomh maith le leas- Mhúscraí anuraidh faoi choimirce na Bhí Pat Lawless buailte isteach nach, Aingeal de Rives agus an Coiste Tithe Uíbh Laoire i mBéal Átha phríomhoide na scoile, Séamus Ó scéime ‘Ealaíontóir sa Phobal’, mar ar san aois sarar bheartaigh ar na far- Baile Átha Cliathach Deirdre Uí ’n Ghaorthaidh agus cead pleanála á Conchúir, agus an feighlí, Amhlaoibh oibrigh sé ar thogra cumadóireachta raigí móra a cheansú, ina aonar. Dhochartaigh, triúr a phós isteach lorg acu chun trí thigh cónaithe breise Ó Loingsigh. ‘Ó Bhéal Guth Béal’ le seanóirí an Bhí sé ina bhall de chumann sa cheantar, buille ar bhuille lena a thógaint cois ionaid Chuan Barra. Cuireadh an fhorbairt i gcrích le cab- cheantair a fhreastalaíonn ar na hion- seoltóireachta Chnoc a’ tSionna sa gcomharsana ó thaobh ceoil agus Cuireadh Coiste Tithe Uíbh Laoire ar hair maoinithe ón Roinn Oideachais aid lae Cois Cille i gCill na Martra agus Chlár agus nuair a mheas sé a dhin- amhrán de. Ba bheag ná gur dhear- bun deich mbliana ó shin agus tá trí agus ón gCoiste Gairmoideachais, agus Cuan Barra i mBéal Átha ‘n tiúirí farraige bheith aige b’sheo madas Ciarraíoch líofa lán d’éirim thigh cónaithe do sheanóirí agus ionad tá feachtas bailithe airgid le haghaidh Ghaorthaidh, agus ar na ranganna leis. agus scéalta, ó Mhaigh Mheáin, lae tógtha ag an eagraíocht dheonach ó na hoibre athchóirithe ar bun ag tui- ealaíne do sheanóirí atá mar bhaill Thug sé fé Mheiriceá ina aonar le Tomás de Stac go bhfuil seacht shin i bhforbairt Chuan Barra lámh leis smitheoirí na scoile le tamall anuas. den ghrúpa ealaíontóirí Tacaois san báidín 26 troigh, ‘An Inisealtra.’ mbliana agus ceithre fichead slá- an sráidbhaile. Beidh rince mór in Óstán Ghobnatan i Ionad Cultúrtha i mBaile Bhúirne, Dhein sé an beart. An bhliain ina naithe aige. Tá na tithe breise le tógaint ar mBaile Bhúirne ar an gcéad lá de mhí chomh maith leis na hócáidí sco- dhiaidh sin sheol sé thar an “Ó, beimid ar ais,” arsa an Grá- shuíomh le hais áis chúram leanaí Dheireadh Fómhair chun cur leis an raíochta do sheanóirí in Ionad Áise Atlantach anall agus tháinig i dtír dach agus Máirtín Ó Cathail, d’aon agus páirc shúgartha Spraoi na Laoi atá gciste airgeadais. Réidh na nDoirí. Chuir sé na in aice Thairbhirt i gCiarraí ghuth. mar chuid d’ionad Chuan Barra 17 dalta atá tagtha isteach sa chéad hamhráin nuachumtha as Gaeilge, Thuaidh, mar a raibh na mílte fáilte chomh maith. bhliain i Scoil Mhuire, rud a chial- bunaithe ar scéalta a d’inis na seanóirí roimhe. I rith an dá bhliain ina dhi- Dáithí Tá an suíomh, atátrian d’acra ar laíonn go bhfuil 96 dalta san iomlán ag dó, i láthair ag ceolchoirm san Ionad aidh sin thug sé dhá iarracht gab- mhéid, le ceannach ag Coiste Tithe freastal ar an mheánscoil don scoilbh- Cultúrtha i dtús an tSamhraidh anu- háil soir timpeall an domhain ach Thar aon duine eile go dtí seo, Uíbh Laoire ó Chomhairle Contae liain nua. raidh. bhí air éirí as. Ach an triú babhta chuir Dáithí Ó Sé na cailíní i Chorcaí má bhronntar cead pleanála ar 212 dalta atá ag freastal ar Choláiste Bhí an cumadóir/amhránaí ar dhein sé an beart ina bháidín beag gcomórtas Rós Thrá Lí ar a suaimh- na tithe. Ghobnatan i mBaile Bhúirne i mbliana dhuine de 14 ealaíontóir ó áiteanna 30 troigh ‘An Sedóg’. neas. Sin éacht. B’í tuairim na Trí thigh cónaithe de dhá sheomra tar éis do 42 dalta tosnú sa chéad bhli- éagsúla ar fud na tíre gur thug an Bhí go hard os cionn an dá bhli- coitiantachta go raibh sé an-tuis- leapa atá i gceist agus táthar ag súil le ain i rith na seachtaine seo. Is as Cill Chomhairle Ealaíon cuireadh dóibh a ain caite aige ag ‘gabháil soir’ tim- ceanach, geanúil, nádúrtha - seans, cinneadh maidir leis an iarratas Airne do chúigear de na daltaí, ag cur gcuid oibre a chur i láthair i gclár peall an domhain agus ar fhilleadh róthapa ina chaint uaireanta - ach pleanála i mí Dheireadh Fómhair. leis an ndeichniúr ón mbaile sin atá ag imeachtaí ealaíne agus sláinte dar tei- abhaile dó sa bhliain 1996 bhí bhí fear óg an Charracháin go diail Cuirtear béilí ar fáil do sheanóirí i freastal ar an mheánscoil Ghaeltachta deal Vital Signs, an chéad taispeántas seachtó bliain slánaithe aige. Ní ar fad, dar le cosmhuintir Dhuibh- gceantar Bhéal Átha ’n Ghaorthaidh cheana féin. Tá bunscoil lán-Ghaeilge – náisiúnta dá shaghas a reachtáladh i ghabhfadh a rá nach raibh aon neach. Aontaím leo. Cad é do agus Inse Geimhleach (Uíbh Laoire) Gaelscoil Faithlinn – i gCill Airne ach mBaile Átha Cliath i mí Dheireadh teora leis an moladh a fuair sé as a mheas, a léitheoir? dhá lá in aghaidh na seachtaine in níl Gaelcholáiste ar an dara leibhéal Fómhair 2009. GAELSCÉAL RÉIGIÚNACH 11 Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 •

Buaiteoirí ag Nótaí Bhéal Feirste ULAIDH Éigse Pheadair Joe Haughey An Chultúrlann Fleadh Cheoil na BEIDH ceardlann do pháistí le NUACHT Anton Mac Cába Gaeilge ag trí leibhéal ar siúl. Faoileann Uí Dhuibhinn ar siúl ar 2in hÉireann Oíche Aoine ag a naoi beidh Dé Sathairn. Imeacht de chuid LÉIRÍODH traidisiún amhránaíochta TIONÓLFAR Éigse Pheadair Joe seisiún ceoil agus damhsa. Oíche Chomhluadar atá ann agus tá sé Mhúscraí go láidir an deireadh seach- Haughey ar an Chreagán i dTír Shathairn, ag an am céanna, dírithe ar pháistí a bhfuil Gaeilge taine seo caite ag Fleadh Cheoil na Eoghain ón 23ú go dtí an 25ú beidh seisiún amhránaíochta, mar acu. hÉireann i mbaile an Chabháin mar a Meán Fómhair. Déanann an Éigse a bhfuil fáilte roimh amhránaithe. raibh an bua in dhá chomórtas ag Diar- comóradh ar dhuine de shean- Mar chuid den Éigse, beidh muid Ó Meachair agus Eilís Ní Shúil- chaithe deireanacha Thír siúlóid go barr na Samhaile an Gort na Móna leabháin ó Chúil Aodha. Eoghain, a fuair bás i 1942. deireadh seachtaine roimhe, Dé THUAS ar thaobh an tSléibhe Bhain Diarmuid Ó Meachair an Cuirfear tús le himeachtaí le Sathairn an 18ú Meán Fómhair. Tá Dhuibh Dé Sathairn seo i chéad áit in amhránaíocht Ghaeilge na léacht Déardaoin an 23ú ag a an tSamhail ar an sliabh is airde gClubtheach Ghort na Móna i mBéal bhfear i rannóg d’iomaitheoirí idir 12 hocht ó Róise Ní Bhaoill. Labhar- sna Spéiríní. Feirste beidh Dianchúrsa Gaeilge agus 15 bliain d’aois, é ag canadh Abha faidh sise faoi bhailiúchán Doe- Diomaite den tsiúlóid, beidh na agus Oíche Ghaelach an tSamhraidh an tSuláin a chuir sé de gan stró. Tá gen. B’shin an taifeadadh a rinne himeachtaí i dteach Pheadair Joe ar siúl. Diarmuid 13 bliain d’aois, é mar bhall Seoltar scéalta chuig: saineolaí Gearmánach i 1931 ar an Haughey. Tá sin míle ó Lárionad Beidh an dianchúrsa ag toiseacht cheana féin de Chór na bhFear Chúil Ghaeilge in áiteanna i gCúige an Chreagáin, ar an bhóthar idir ar 10rn agus beidh lón ar fáil. Déan- Aodha, agus é imithe isteach sa dara [email protected] Uladh mar a raibh an teanga ag an Ómaigh agus na Corra Críocha. far freastal ar gach leibhéal Gaeilge bliain i rith na seachtaine seo i saothrú an bháis agus i dTír Tá gach eolas ar fáil ach glaoch ann. gColáiste Ghobnatan i mBaile Chonaill. ar Francis Clarke (00 44) 77 Beidh Oíche Ghaelach agus Bhúirne. Fuair Óigí Ó Sé ó Chraobh an Tráthnóna Aoine agus Dé 88948891, nó ar Lár-Ionad an Airneáil ag toiseacht ar 9in agus Ághasaigh de Chomhaltas Ceoltóirí Nuacht Thír Chonaill Sathairn beidh dianchúrsaí Chreagáin (00 44) 28 80761112. beidh scoth an cheoil thraidisiúnta Éireann (CCÉ), Corca Dhuibhne, an agus na hamhránaíochta le cloisteáil tríú háit sa chomórtas seo a Dea-scéala do ann. reachtáladh Dé Sathairn seo caite. Ní bheidh le híoc ar imeachtaí uilig Bhí Diarmuid Ó Meachair mar dhal- scoil oileánda an lae ach £3. ta cúpla bliain ó shin i rang amhrá- Le Judy Ní Ógáin naíochta i mbunscoil Chúil Aodha faoi stiúir an amhránaí aitheanta Eilís Ní D'FHÓGAIR an tAire Oideachais Maoiniú faighte Shúilleabháin a bhuaigh comórtas do agus Scileanna, Máire Ní Chochláin, ‘Amhráin Nuacheaptha’ as Gaeilge ag le gairid go bhfuil méadú 200 ag Ógras an bhFleadh. méadar cearnach d’fhoirgnimh le D’FHÓGAIR Ógras, óg-eagraíocht Chan Eilís, atá mar bhall de Chór cur le Gairmscoil Mhic Dhiarmada in Chonradh na Gaeilge, go bhfuil Ban Chúil Aodha, a hamhrán ‘B’fhearr Árainn Mhór i dTír Chonaill. deontas de €30,000 liom féin Múscraí’ a chuireann síos ar Beidh ceithre sheomra ranga, lei- faighte acu chun scéimeanna agus a haistear ceolmhar ar fud an domhain thris, seomra stórais agus spás cúr- imeachtaí óige a reáchtáil i gCúige agus a bhuaigh an chéad áit chomh saíochta i gceist leis an fhorbairt nua Uladh. maith i gcomórtas amhránaíochta agus rachaidh siad in áit seomraí Dheimhnigh Foras na Gaeilge an nuachumtha – Corn Uí Fhlannagáin – a réamhdhéanta atá ann faoi láthair. tseachtain seo go bhfuil an t-airgead reachtáladh san Ionad Cultúrtha i Cuireadh trí sheomra ranga bhua- á chur ar fáil d’Ógras faoin Scéim mBaile Bhúirne níos luaithe i mbliana. na le hinfreastruchtúr na scoile agus Óige 2010-2011. Ba é Muiris Mac Giolla Coda ó Inis Cara táthar ag súil go mbeidh na forbairtí Dúirt Ríonach Ní Scolaí, Oifigeach in oirthear Mhúscraí a bhain an dara atá anois luaite críochnaithe ar fad Forbartha Ógras i gCúige Uladh, “Seo duais an uair úd agus rinne sé amh- roimh dheireadh na scoilbhliana. an dara bliain dúinn deontas a fháil ó laidh arís sa bhFleadh Cheoil. Chuaigh “Tá moladh tuillte ag Bord Bain- Fhoras na Gaeilge d’imeachtaí sa Muiris, atá mar bhall de Chraobh Niall istíochta na scoile, ag príomhoide chúige. Fuair muid beagnach Ó Cathasaigh CCÉ i mBaile an Chol- na scoile Máire Ní Dhochartaigh €12,000 an uair dheiridh. Mar sin tá laigh, céim eile chun cinn sa chomór- agus ag an phobal áitiúil as ucht na ríméad orainn go bhfuil méadú tas d’Amhráin Nuacheaptha as Béarla tacaíochta a thug siad don fhorbairt Daoine óga ar Thuras Lae Champa Samhraidh Mhic Reachtain, Béal Feirste. tagtha ar an deontas i mbliana. a bhuaigh sé. agus do chur chun cinn na scoile ón Tá Scoil Samhraidh Mhic Reachtain anois ar cheann de na féilte Gaeilge is Caithfear an t-airgead ar laethanta Bhuaigh Seosamh Ó Críodáin ón chéad lá ariamh.” mó sa tír. eachtraíochta a thabharfaidh deis do nDaingean agus ó Mhúscraí ó dhúchas “Tá mé sásta go mbeidh maoiniú chlubanna óige teacht le chéile chun comórtas amhránaíochta Gaeilge na anois curtha ar fáil, le go mbeifear siopa áitiúil gach seachtain agus í ag uirthi le comhrá a dhéanamh agus scileanna úra a fhoghlaim agus chun bhFear os cionn 18 bliain d’aois; bhí ábalta tús a chur leis an obair fanacht go mór leis an chead bhre- craic a bheith acu léi agus is maith le aithne a chur ar Ghaeilgeoirí óga eile Oisín Ó Corragáin ó chraobh CCÉ thógála do sheomraí agus seirbhísí ithlá eile i gcionn roinnt seachtainí. Biddy daoine a fheiceáil. ar fud an chúige. Chomh maith leis Bhaile an Chollaigh sa dara háit agus breise don scoil,” a dúirt an Níl sé rófhada ó chuir Katie Anuraidh bhí cóisir mhór ag Biddy sin, cuirfear maoiniú ar fáil do dhá bhain Éanna Ó Corragáin an chéad áit Tánaiste. deireadh lena cuid turas thart ar an i dTábhairne Leo i Mín na Leice, áit chlub óige – Club Óige Chineál sa chomórtas céanna d’iomaitheoirí Ó mhí Mheán Fómhair ar aghaidh, domhan. ar cheol Leo féin cúpla amhrán di. Eoghain i mBun Chranncha agus idir 15 agus 18 bliain d’aois. beidh an scoil an cur tús le seirbhís Nuair a bhí sí 101 bliain d’aois Tuairiscítear gur ansin a bheas an Club Óige an Dúin i nDún Phádraig. Ar na hiomaitheoirí eile ó Chúige nua Gaeilge do scoláirí sa chéad chuaigh sí ar laethanta saoire go ceiliúradh mór i mbliana chomh Beidh na clubanna seo ábalta clár Mumhan a bhain duaiseanna ag an bhliain, ar mhian leo a gcuid hAmstardam, áit ar bhain sí sult as maith. bliana spreagúil a chur ar fáil do na bhFleadh Cheoil bhí Niamh Blenner- oideachais a fháil go hiomlán trí na báid ar na canálacha. baill. I measc imeachtaí atá hasset ó Chraobh an Ághasaigh CCÉ, mheán na Gaeilge. Faoi láthair, tá 54 Anois caitheann sí an mhórchuid beartaithe ag na clubanna seo tá an Daingean, a fuair an chéad áit i scoláire cláraithe leis an scoil. den am ag léamh agus déanann sí na Loinneog Lúnasa ceardlanna drámaíochta agus ealaín gcomórtas Comhrá Gaeilge faoi-9; crosfhocail i gcuid de na nuachtáin. BEIDH féile cheoil Ghaoth Dobhair agus turais chun cuairt a thabhairt ar Caoimhe Blennerhasset a bhí sa dara Cé go bhfuil fadhb éisteachta aici, ar siúl ar an 26-29 Lúnasa. Beidh chlubanna Ógras eile.” háit i gcomórtas amhránaíochta Na mná is sinne i tá sí go fóill in ann bheith ag siúl ceol de gach sórt ar fáil sna tithe táb- Tagann an deontas ag am go bhfuil Gaeilge 12-15 agus i gcomórtas thart agus ag cuidiú léi féin. hairne agus sna hóstáin i nGaoth gach eagraíocht buartha faoi chior- d’fhoinn mhalla ar an bhfliúit san aois- dTír Chonaill “Déanaim iarracht amharc i mo Dobhair. ruithe atá beartaithe ag an Aire ghrúpa céanna; Lara Ní Dhálaigh ó Eoin Mac Garvey dhiaidh féin agus bíonn an teagh- Osclófar an Fhéile ar an Déar- Airgeadais. Mhainistir Fhear Maighe a bhuaigh an lach ag cuidiú liom agus ag amharc i daoin, 26 Lúnasa le ceolchoirm ó ‘An Ag labhairt faoi na ciorruithe dúirt dara duais i gComhrá Gaeilge 15-18; IS cosúil gur i dTír Chonaill atá na mo dhiaidh,” a dúirt sí an tseachtain Crann Óg’ ag 8.30 i.n., €10, in Ionad Ríonach go bhfuil tionchar acu ar Ciara de Mórdha ó Bhaile an mná is sine sa tír agus cuid acu i seo. Cois Locha, Dún Lúiche. achan ghné den obair agus go bhfuil Fheirtéaraigh a bhain an tríú háit in mbarr a sláinte fiú agus iad píosa Ní raibh ceiliúradh ar bith le Tá neart ar bun i gcomhair an gá le bheith níos cruthaithí chun a amhránaíocht Ghaeilge na mban 15- maith os cionn an chéid. seaimpéin nó a dhath mar sin ar a teaghlaigh ar fad leis an ‘Lá Teagh- chinntiú nach bhfuil na daoine óga 18; Proinnsias Ó Cathasaigh ó Lios Póil Ag deireadh na seachtaine rinne breithlá mór mar níor bhlais Katie laigh’ ar siúl ar an Satharn agus thíos leis. “Ciallíonn na deontais seo, a bhí sa dara háit sna hAmhráin Katie McMenamin as Rath Maoláin riamh den deoch mheisciúil agus níl Paráid na mBannaí Máirseála ar siúl agus na deontais eile a fuair Ógras Ghaeilge d’fhearaibh faoi 12; agus ceiliúradh ar a breithlá, í 106 bliain fonn uirthi tosú anois. ar an Domhnach chomh maith le sna cúigí eile, go mbeidh muid ábal- Róisín Ní Riain, craobh CCÉ Bharr na d’aois agus go fóill in ann dhá leab- Fuair a fear céile, Paddy, bás i neart ceardlann. ta leanacht ar aghaidh ag cur seirb- Sráide, Cathair Saibhín, a bhuaigh an har a léamh sa tseachtain. 1999. Bhí siad 58 bliain pósta, agus Beidh costas d’uasmhéid €8 ar hísí óige den chéad scoth ar fáil agus chéad duais i gcomórtas Amhráin I gceantar Anagaire bíonn Biddy tá triúr de chlann aici. chuid de na himeachtaí i rith oíche go mbeidh muid ábalta freastal ar an Ghaeilge na mban os cionn 18 ag Nic Aoidh, atá 104 bliain d’aois, ag Ó thaobh Biddy Nic Aoidh de, na Féile. méadú mór atá tagtha ar an ráchairt Fleadh Cheoil na hÉireann 2010. tarraing ar oifig an phoist agus ar an bíonn go leor daoine ag tarraingt ar sheirbhísí Ógras ar fud na tíre.” 12 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 3 TUAIRIMÍ De dhíth: Jim Larkin

gcuid praghsanna a ísliú agus is iontas cearta a fháil. atá ag difríocht an uair é go bhfuil an Rialtas ag tabhairt Scór bliain ó shin bhí mic léinn dream má seo ná go bhfuil ceada don ESB méadú a chur ar ár amuigh ag máirseáil faoi tháillí sheasann an chumhacht mbillí. coláiste, faoi beagnach gach uile rud siad le beagnach ar fad Agus an fáth go bhfuil orainn an t- dháiríre ach cén uair go deireanach a chéile d'aon imithe ar ais ag Bernie Ní Fhlatharta airgead breise seo a ardú don ESB? Le chuaigh mic léinn amach ag déanamh ghuth. na comhlachtaí díriú ar thaighde le breathnú ar agóide. Tá cuid den móra a bhris na bhealaí le fuinneamh a chothú. Tá mic léinn anois imithe as an mhilleán orainn ceardchumainn Arís tá gnáthdhaoine na hÉireann gcleachtadh sin agus níl an stuaim féin mar stop agus a mheall an DÁ mba Fhrancaigh muid, bheadh ag íoc as, agus sin é an rud atá ag cur acu agóid a dhéanamh. muid ag seasamh dream óg le pá mór. muid amuigh ag máirseáil ar na as dhomsa, ach ní haon mhaith aon Tá na daoine sin ag fás suas, ag suas dúinn féin nuair a Ach tá gearradh siar anois sráideanna faoi ardú 5% ar bhillí an bhean amháin a bheith ag máirseáil togáil postanna (má tá an t-ádh leo!) thosaigh an t-airgead ag teacht ar an phá sin agus, ina dhiaidh sin ESB agus caint ar ardú eile 3% amach léi féin - ‘crank’ an t-ainm a thabhar- agus níl suim acu fiú i gceardchu- isteach sa tír. féin, tá muid ag fanacht ciúin nuair a anseo. fadh daoine orm. mainn. Rinne muid dearmad ar an lá fliuch fhógraíonn an ESB go bhfuil siad ag Cheapfá gur ag ísliú billí a bheadh Ach ní thuigim cén fáth a bhfuil Tá an meon athraithe agus daoine mar cheap muid nach mbeadh ardú ár mbillí. an ESB san am seo, cosúil le go leor muidne, muintir na hÉireann, chomh anois ag socrú sonraí pá leo féin ina n- deireadh leis an ‘Celtic Tiger’ go deo. Tá réabhlóid eile ag teastáil ach cé eile. séimh, chomh ciúin gan aon suim aonar in áit an ‘collective bargaining’ Bhuel, tá deireadh leis is cosúil agus hé nó cé hí Jim Larkin nua na Bhí ar óstáin, bialanna agus siopaí a againn seasamh suas lenár gcuid mar ní thuigeann siad an chumhacht tá athrú mór tagtha ar an saol ach an tréimhse seo? Ardán: Cuimhní Cinn an Scoláire

cinniúna! snas breise a chur ar a scil scrú- ‘Go maith,” ar seisean. Agus ní Ag an am chéanna agus mé daithe ag dianscoileanna, tá sé le heaspa carthanachta a labhair thiar i measc mo chuimhní cinn, soiléir go mbíonn na sé, cé go bhféadfá sin a chur ina na cairde scoile ar chaith mé hiomaitheoirí is rachmasaí i leith b’fhéidir, ach le hionracas blianta sona i gcomhluadar leo bhfad chun tosaigh ar a gcomh- agus le tuiscint. Concubhar Ó Liatháin agus aoibh an gháire orthu go scoláirí níos boichte nuair a Ní córas oideachais atá againn léir, ritheann dán liom a chuala shéidtear an fheadóg chun tús a sa tír seo ach córas scrúduithe. mé den chéad uair agus mé i rang chur leis an rás. Fuaireas marcanna arda san GUS glúin léinn na Béarla sa Choláiste. An rud is aistí faoin rás, nuair Ardteist agus theip orm i scrú- linne seo ag suí go “I have a feeling, That through atá sé buaite agat agus tú san duithe ina dhiaidh sin. Bhí an t- sásta is ag a hole in reason’s ceiling, One may ollscoil, ní gá go bhfuil do ádh liom go bhfuaireas Ataibhreamh le dóchas acquire knowledge, Without ever shuíomh ceart aimsithe agat. oideachas le cois na scrúduithe, faoin am amach going to college.” B’fhéidir go raibh tú sa rás míc- ar scoil agus i ndiaidh am scoile. anseo tar éis dóibh torthaí na Dán é seo a scríobh an múin- heart an t-am go léir! Cuimhním ar na múinteoirí a hArdteiste a fháil an tseachtain teoir Béarla ar an gclár dubh lá D’éirigh liomsa mo dhóthain mhúin mé agus gabhaim buío- seo, shleamhnaigh mo éigin agus é ag iarraidh a chur ina pointí a shaothrú chun áit a chas leo. Cuimhním ar m’athair chuimhne cúig bliana is fiche luí orainn gur féidir go raibh bhaint amach i gcúrsa dlí – chea- a mhúin stair agus tíreolas dom siar ar bhóithrín na smaointe bóthar eile romhainn seachas an pas go raibh luí éigin agam leis agus a bhfuil ceachtanna fós á nuair a fuaireas féin mo thorthaí mótarbhealach chun na an dlí de bharr go raibh mé múineadh aige dom cé go bhfuil scrúdaithe. hOllscoile agus chun saol sona Na fadhbanna atá sa ceanúil ar an Abhcóide ón dteil- sé sa seomra foirne sna Flaithis Ag an am chreideas gurbh é an sásta saibhir i ngairm beatha chóras atá againn, meath ifís, Rumpole of the Bailey. anois. uair ba chinniúnaí i mo shaol an rachmasach ina dhiaidh sin. Nuair a theip go tubaisteach Na fadhbanna atá sa chóras atá cúpla nóiméad a chaith mé in Le hais na ndánta eile a ar chaighdeán na mata- orm sna scrúduithe sa chéad againn, meath ar chaighdeán na oifig an Phríomhoide i gColáiste d’fhoghlaimíos , i nGaeilge agus i maitice mar shampla, ní bhliain, nuair ná raibh mé riamh matamaitice mar shampla, ní réi- Íosagáin i mBaile Mhuirne agus é mBéarla, nó an tsainscil a réiteofar iad trí phointí tar éis teip a fháil i scrúdú teofar iad trí phointí breise a ag síneadh clúdach litreach oileadh ionam fadhbanna cal- roimhe sin, thuirling m’aislingí chaitheamh chuig scoláirí a chugam agus an tuairisc scrú- calais a réiteach nó an tuiscint a breise a chaitheamh chuig uaillmhianacha go talamh. fhaigheann onóracha sna scrú- daithe istigh ann. fuaireas ar Theoiric Iolraitheora scoláirí a fhaigheann D’éirigh liom na cosa a thab- duithe. Dá mbeadh an Bráthair Keynes san Eacnamaíocht nó go onóracha sna scrúduithe. hairt liom i Scrúduithe an Dá dtapóimis an deis atá Fionnbarra tar éis ‘This is your leor eile, níor fhan rud ar bith Fhómhair – buíochas leis an againn anois, mar phobal, agus life’ a rá liom ag an nóiméad sin, liom, cheapfainn, ach an véarsa Déan a thug léargas chomh cos amháin ag an tír in uaigh ní bheinn tar éis aon iontas a sin. beacht sin dom ar pháipéar Dhlí Pheig agus cos eile ar a bruach dhéanamh de – nó b’shin a chrei- Chuimhnigh mé ar an véarsa an Chonartha go raibh na ceis- agus córas oideachais don 21ú deas ag an am. sin an tseachtain seo freisin agus teanna agus na freagraí de aois a chur in áit an chórais scrú- Ní chreidim anois é. an tAire Oideachais ag tabhairt le ghlanmheabhair agam agus mé daithe ó ré Victoria atá ann aois, Ní shin le rá nach uair chinniú- fios gurb é rás na bpointí an ag dul isteach sa Halla Scrú- bheadh cúis mhaith ag na glúine nach a bhí ann i mo shaol. bealach is cothroime chun na daithe. atá le teacht, agus a bheidh ag Níorbh é AN uair chinniúnach é. háiteanna teoranta i gcoláistí triú Tar éis dom mo chéim a cur iarrachtaí na linne seo faoi I gcaitheamh na ceathrún céid ó leibhéal a roinnt amach. bhaint amach, ar éigean, chasas scrúdú, ardmharcanna a thab- shin, chas mé ar mo bhean Ní ráiméis go dtí an ráiteas ar an Déan arís. D’iarr sé orm hairt dúinn. chéile, bhí mac agus iníon sin. Nuair a chuimhníonn tú ar an raibh mé go fóill ag dul le dlí againn, bhogamar trasna na tíre na buntáistí ag páistí na meá- agus dúras gur i ngort na Iar-eagarthóir ar Lá Nua é Con- faoi dhó agus cailleadh m’athair. naicme, ag freastal ar scoilean- hiriseoireachta a bhíos ag cubhar Ó Liatháin agus tá blag aige Bí ag caint ar uaireannta na na níos fearr agus an deis acu saothrú fán am sin. darb ainm iGaeilge. GAELSCÉAL TUAIRIMÍ 13 Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 • Tá poll sa bhuicéad

hiasachtaí atá dá bpiocadh suas ag Ní daoine deasa iad seo. ríon Shasana muid a ghlacadh ar ais bhfuil ainm rialtas na hÉireann leo NAMA anois ag luach neamhní) tá Bheadh siad go mór ar an eite dheis nuair a thagann sí ar cuairt chugainn anois gur leo/linne an banc, go dtab- caillteanas €500,000 le scríobh i i dtéarmaí eacnamaíochta. Níl go luath. harfadh sé seo fíor-dhrochainm don gcuntais Angla. caolchúis sa bhfoclóir acu. D’fhéadfaí Nuair a thosaigh an tAire tír in aigní infheisteoirí idirnáisiúnta Muidne atá ag díol as seo mar gur tomhas anois go molfadh siad (agus Airgeadais, Brian Lenihan, ag rá linn agus go gcuirfeadh sé seo costas Conall Ó Móráin linne an banc. nuair a ‘mholann’ an Ciste cén costas a bheadh ar Bhanc Angla iasachtaí idirnáisiúnta in airde. Nuair a deir mé gur linne an banc, Airgeadaíochta rud ní moladh le plé a Éireannach a shábháil bhí an chéad Is cuma cén taobh don bhuicéad ar is éard atá i gceist agam ná gurb é an bhíonn ann – caithfear é a dhéanamh fhigiúr thart ar €10 míle milliún. a bhfuil tú ag breathnú tá poll ann. rialtas, thar ár gceann, atá dá stiúradh mar gur acu siúd atá an sparán) an Ansin dhreap an costas i dtreo €17 Ach is daoine fásta na hinfheisteoirí Á seanamhrán ann ina ach is muidne, cáiníocóirí na glúine tríú cuid den tseirbhís phoiblí a míle milliún. Níos mó. Anois tá muid eachtrannacha seo agus rud amháin gcantar faoi pholl i mbun seo agus na nglúine amach anseo, atá ghearradh, cáin a ardú agus airgead a ag €25 míle milliún agus ní dóigh le go bhféadfaí a dhéanamh ná mar- an bhuicéid. Tá fear ag iar- agus a bheidh thíos leis. ghearradh ar sheirbhísí sláinte agus haon duine go bhfuil an bhuaic gadh a dhéanamh leo. raidh faobhar a chur ar De bharr go bhfuil €25 míle milliún oideachais. sroichte againn. Má dhúntar an banc glan amach speal ach chun go mbeadh caillte ag an mbanc go dtí seo – sea, is Ní bheadh an pobal sásta, bheadh Seo í an deacracht, dá mhéad a caillfidh siad a gcuid airgid, bealach anT speal géar tá air uisce d’fháil chun coir breathnú ar an fhigiúr sin cúpla círéibeacha ar na sráideanna agus théann costas Angla in airde is ea is amháin nó bealach eile. Tuigeann cloch a fhliuchadh chun faobhar a uair go dtí go dtuigeann tú cé chomh bheadh daoine ag iarraidh ar bhan- mó dochar a dhéanann sé don tír siad an méid sin. Cluiche poker leo a chur ar an speal. mór agus atá sé – is é an rialtas agus, agus cheana féin tá muid ag díol bheadh i gceist. Cén lacáiste a ghla- Ach tá poll sa bhuicéad agus moltar dá bharr, an tír, atá thíos leis. 3.25% níos mó ná na Gearmánaigh ar cadh siad ar luach a mbannaí, 20%, dó tuí a chur i mbun an bhuicéid Is de bharr na n-iasachtaí seo go Seo í an deacracht, dá an airgead atá an rialtas a ghlacadh ar 50% nó 90%? chun an t-uisce a stopadh ag bhfuil na gníomhaireachtaí rátála, iasacht chun an seó a choimeád ar an Mura bhfaigheadh úinéirí na doirteadh amach. cosúil le Standards and Poors an mhéad a théann costas mbóthar. Má éiríonn rudaí níos mbannaí ach 10% dá gcuid airgid ar Ach tá speal ag teastáil leis an tuí a tseachtain seo, ag ísliú an scóir Angla in airde is ea is mó measa ag Angla imeoidh costas ár n- ais shábhálfadh sé, creidtear, bea- ghearradh agus níl faobhar ar an muiníneachta atá acu, agus dá bharr dochar a dhéanann sé don iasachtaí náisiúnta in airde níos mó. gnach €16 míle milliún ar an Stát, sin speal agus ní féidir leis uisce d’fháil sin, ag infheisteoirí idirnáisiúnta sa Ach, ceann de na bunfháthanna tusa agus mise. Más féidir ceist seo na mar go bhfuil poll sa bhuicéad... tír. tír agus cheana féin tá nach bhfuil Brian Lenihan ag iarraidh mbannaí a réiteach d’fhéadfaí ansin Sin mar atá le Banc Angla-Éirean- Sea, an tír, ní i mbanc Angla Éirean- muid ag díol 3.25% níos Bank Angla a dhúnadh ná a iarraidh ar an tréidlia teacht ar cuairt nach. Tá caillteanas dochreidte déan- nach atá bancbhriste, ach sa tír, go mó ná na Gearmánaigh ar scaoileadh le sruth ná de bharr na n- agus Angla a chur as pian go buan. ta ag an mbanc agus fiú go bhfuil dtugann Standards and Poors nod go infheisteoirí idirnáisiúnta go bhfuil Dála an scéil cosúil leis an radharc costas €25 míle milliún air faoi láthair bhfuil muid, mar thír, ag druidim i an airgead atá an rialtas a bannaí acu leis an mbanc. sin i scannán uafáis nuair a léimeann níl tráchtairí cinnte gur ansin a dtreo bancbhristeachta. ghlacadh ar iasacht chun Ní scaireanna a bhí ag na daoine corp marbh as an uaigh n’fheadar ar chríochnóidh an figiúr. Dá dtarlódh sé seo, agus ní dóigh an seó a choimeád ar an seo ach thug siad iasachtaí don bhanc thug mórán daoine faoi deara gur Gach uair a chuirtear bloc d’iasach- liom go dtarlóidh, is fiú go mbeadh a ar bhonn bannaí. Níl a fhios againn cé thug Banc Angla Éireannach, sea an taí Angla go dtí NAMA cuireann sé le fhios ag léitheoirí Gaelscéal céard go mbóthar. Má éiríonn rudaí mhéad airgid i bhfoirm bannaí atá i corp marbh, airgead ar iasacht don deacrachtaí ar thaobh amháin nó díreach is ciall le bancbhristeacht tíre. níos measa ag Angla gceist ach is na mílte milliún go dlíodóir clúiteach, Noel Smyth, chun taobh eile don chlár comhardaithe. Chiallódh sé, mar atá tarlaithe go imeoidh costas ár n- mbeifí dá gcomhaireamh. pictiúrlann mhór d’oscailt i dTamh- Má tá iasacht milliún Euro ag Angla minic cheana, go mbeadh ar an gCiste Tá eagla ar an Aire Airgeadais, an lacht, Baile Átha Cliath, i rith na agus má deir NAMA nach fiú ach 50% Airgeadaíochta Idirnáisiúnta (an IMF) iasachtaí náisiúnta in airde Banc Ceannais agus NAMA, má thei- seachtaine. dá luach é (agus tá roinnt des na teacht i gcabhair orainn. níos mó. peann ar na bannaí seo, ós rud é go An t-uafás, an t-uafás. An raibh Chesney ciontach? Níl a fhios againn

céanna ar an dá eachtra. Chaitliceach, an RUC is rialtas na Chaith an feisire DUP na blianta ag gá le fiosrúchán de shórt eile, ar Dá mbeadh fiosrúchán oifigiúil Breataine chun an sagart tri- séanadh gur tharla sléacht gan cho- scála eile. ann ar bhuamaí Chlóidigh ní aimse- oblóideach seo a bhogadh go saint ar Dhomhnach na Fola agus ag Nó sna cásanna sin, cosúil le ofaí mórán eolas breise. paróiste eile – bíodh sé ciontach nó cur i gcoinne fiosrúcháin ar na Domhnach na Fola, is é an Stát atá sa Agus mé ag scríobh seo níl d’fhi- ná bíodh. heachtraí sin. chró cúirte. anaise i gcoinne an Athair James Ach gan cruthúnas againn go raibh Anois tá Gregory ar thús Faoi mar a tharla i gcás Saville. Eoghan Ó Néill Chesney ach líomhaintí a rinne baill an tAthair Chesney páirteach san cadhnaíochta orthu sin atá ag brú ar Nuair a deir an stát nach raibh de Bhrainse Speisialta an RUC 40 bli- IRA nó nach raibh ní fiú a bheith ag son fiosrúcháin a bheith ann i gcás baint ná páirt acu i marú saoránaigh ain ó shin. síor-scrúdú na ceiste. Chlóidigh. dá gcuid agus nuair a mhaíonn an ‘The lives of the people of Claudy are Iad ag maíomh go raibh an sagart Is iontach an u-chasadh atá déan- Mí ó shin bhí a chomhfheisire sa stát gur ‘sceimhlitheoirí’ iad na no less valuable than those lost during ina oifigeach san IRA agus go raibh ta ag Gregory Campbell maidir le DUP, Ian Óg Paisley ag éileamh ar an saoránaigh sin, bhuel, ní féidir an Bloody Sunday’ lámh aige i mbuamaí Chlóidigh. fiosrúchán, leithscéal phoiblí agus PSNI gan a gcuid ama a chur amú ag stát a chur a fiosrú féin. Tá mé ag teacht go huile is go Níor cuireadh aon fhianaise chun eile. fiosrú eachtraí a tharla 40 bliain ó Bhí gá le Saville. hiomlán leis an bhean a dúirt an tosaigh chun tacú leis na líomhaintí shin. Agus beidh gá le fiosrúcháin méid sin, Mary Hamilton. sin agus níl a fhios againn an raibh Ag tagairt do Dhomhnach na Fola cuimsitheacha mar é amach anseo Comhairleoir de chuid an UUP aon fhianaise ag an RUC. srl. a bhí sé an t-am sin. chun a iniúchadh i gceart na heach- anois í ach in 1972 bhí sí ina húinéir Tá an chuma ar an scéal nach Gan amhras beidh a mhalairt poirt traí is conspóidí a tharla le linn na ar an Beaufort Hotel, óstán a raibh. Is léir áfach go raibh dlúth- ag Ian Óg agus é ag caint feasta faoi dTrioblóidí. scriosadh an lá a rinne an tIRA slad Is minic nach raibh fianaise ag pháirtíocht ann idir an Chlóidigh. Is éigean cur chuige nua agus is ar Chlóidigh. Brainse Speisialta an RUC nó ag an Eaglais Chaitliceach, an Athróidh an DUP a seasamh faoi éigean dream ar leith chun tabhairt Tá Mary ag brú anois le go mbeadh am sin ná ní raibh gá acu le fianaise. fhiosrúchán de réir mar a mheasann faoin jab. fiosrúchán oifigiúil ann faoin each- Ba leor nod ón Bhrainse Speisialta RUC is rialtas na Breataine siad fiosrúchán a bheith ar a leas nó Dream idirnáisiúnta. tra. le go gcuirfí faoi ghlas thú gan triail chun an sagart tri- ar a n-aimhleas. Nó ní féidir le dream ar bith a bhí Creideann sí gur gá sin cionn is go gan éisteacht. oblóideach seo a bhogadh I gcás Chlóidigh áfach ní bheidh páirteach sna trioblóidí a bheith raibh a leithéid ann i gcás Dhomh- Cheistigh Edward Daly an tAthair fiosrúchán ann. neodrach fúthu agus iad a nach na Fola. Chesney ar dhá ócáid agus i ndiaidh go paróiste eile – bíodh sé Nó tá uirlisí ann cheana féin chun iniúchadh i gceart. Ach tá Mary mícheart. dó labhairt leis bhí an t-iar-Easpag ciontach nó ná bíodh. Ach cásanna ar nós Chlóidigh nó ar nós Ach cibé leagan amach a bheidh Níl aon amhras ach go raibh beat- go mór in amhras faoi na líomhaintí. gan cruthúnas againn go bhuama Mc Gurk’s a fhiosrú. ann is éigean a macasamhail a chur ha na ndaoine a cailleadh i gClóidigh Cá bhfios? Tá an cúram sin ar Al Hutchinson, ar bun go luath. chomh luachmhar céanna le beatha Ní bheidh a fhios againn go deo cé raibh an tAthair Chesney Ombudsman na bPéas. Nó ní bhíonn de thoradh ar na na ndaoine sin a cailleadh ar acu fíor nó bréag ach na líomhaintí a páirteach san IRA nó nach Agus ar aonad ar leith den PSNI, haighnis rialta againn faoi Saville, Dhomhnach na Fola. cuireadh i leith an Athar Chesney. raibh ní fiú a bheith ag an ‘Historical Enquiries Team’ faoi Chlóidigh, faoin Ómaigh, faoi Ní hionann sin is a rá áfach gur gá Is léir áfach go raibh dlúth- (HET). Bhaile Uí Mhurchú agus eile ach an go mbeadh fiosrúchán den saghas pháirtíocht ann idir an Eaglais síor-scrúdú na ceiste. Ach tá cásanna eile ann nuair atá seicteachas a threisiú. GAELSCÉAL 14 • TUAIRIMÍ Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010

Gaelscéal An Chuasnóg, Baile Ard Eagarfhocal An Spidéal, Co. na Gaillimhe “Ground Zero Mosque” TÁ an teannas ag ardú i Nua-Eabhrac mar Mheiriceá. ach is bunphrionsabal é i SAM, go teoiriciúil seasann SAM. gheall ar thógáil mosc gar don áit a bhfuair Níl sé ina chuidiú ach an oiread go bhfuil ar a laghad. Más tír Chríostaí atá uathu, gan saoirse 2,976 duine bás in ionsaithe 9/11. an chonspóid seo in úsáid ag roinnt trách- Ní ceart go gcuirfeadh cúrsaí creidimh nó creidimh ann, nach é sin a mhaígh Al- Tá sé beartaithe an mosc a thógáil dhá tairí ar an eite dheis ina bhfeachtas i polaitíochta isteach ar cá háit a mbunófar Queda a bhí ann i gcónaí? ‘bhloc’ ar shiúl ón áit a seasadh an Dá Thúr gcoinne Uachtarán SAM Barack Obama. an mosc seo. Caithfidh siad siúd atá ag tabhairt faoin sular scriosadh iad. Tá roinnt acu sin ag tabhairt le tuiscint go Má tá daoine ag iarraidh deireadh a chur mhosc a thógáil an cheist a chur orthu féin, Tá daoine atá i gcoinne an mhosc ag tab- slítheánta i rith an ama gur Moslamach é leis an mhosc mar gheall ar an chreideamh, an fiú é a thógáil san áit seo? hairt an “Ground Zero Mosque” air. Barack Obama. tá siad ag déanamh dochair don phrionsa- Gníomh gríosaitheach atá ann, beag Is doiléir an díospóireacht í anois mar Bréag atá sa mhaíomh sin i ndeireadh na bal sin. beann ar cad a bhí i gceist acu sa chéad dul gheall ar na mothúcháin atá ag cur mearb- dála. Caithfidh siad an cheist a chur orthu féin síos. haill ar dhaone maidir leis na fíricí agus pri- Ní féidir a shéanadh nach bhfuil saoirse an Stát Críostaí atá siad a iarraidh nó an Tá siad ag cuidiú leo siúd ar mhaith leo an onsabail Bhunreacht Stáit Aontaithe creidimh ann in go leor tíortha Moslamacha seasann siad le ceann de na bunchlocha ar a Moslamachas a chur faoi chois i SAM. An fhírinne BA shearbh an fhírinne a fuair gaolta na ta freagra a thabhairt ar na líomhaintí atá leithéid ann – díreach mar a d’éiligh na Dá mbeadh fios ag paraimíleataigh ndaoine a fuair bás i mbuamaí Chlóidigh curtha ina choinne ná aon mhíniú a thabhairt. haontachtóirí. Is míbhuntáiste do phróiseas dhílseacha go raibh sagart Caitliceach taobh beagnach 30 bliain ó shin agus tá a bhfearg Déanta na fírinne, ní léir go bhfuil aon fhi- na fírinne gur scoir an IRA. thiar de bhuamáil agus eile, bhainfeadh siad intuigthe. anaise ann taobh thiar de na líomhaintí agus Is furasta breithiúnas a dhéanamh ar na úsáid as chun údar a thabhairt do shlad ar Tá gach duine i dteideal an fhírinne a fháil níor ciontaíodh an tAthair Chesney as rud ar daoine a choinnigh eolas faoi cheilt i 1972 Chaitlicigh. agus ba cheart go mbeadh próiseas ann leis an bith a dhéanamh ar ndóigh. ach ná déanaimis dearmad go bhfuair 500 Ar an láimh eile, tá gach seans ann go mhéid is mó fírinne a nochtadh agus is féidir. Creidtear gur leag an IRA na buamaí. Is duine bás sa bhliain sin agus bhí baol ann go mbeadh níos mó tacaíochta ann i measc Tá sé ag dul a bheith deacair chun teacht doiligh a thuigbheáil cad is féidir leis an IRA mbrisfeadh cogadh iomlán amach. Caitliceach d’fheachtas foréigneach dá ar lom na fírinne sa chás seo. mar eagraíocht a dhéanamh chun níos mó Tá seasamh na heaglaise intuigthe sa mbeadh a fhios acu go raibh sagart páirteach Níl an tAthair Chesney beo agus níl sé ábal- eolais a thabhairt, ar an ábhar nach bhfuil a chomhthéacs sin. ann.

LITREACHA chuig an Eagarthóir Cuirtear litreacha chuig [email protected]. Iarrtar oraibh a bheith chomh gonta agus is féidir.

Litir oscailte chuig an rá an chuid den Ghaeltacht a Uí Dhonaill Coláiste Árainn Mhór, Mánas Ó Uí Dhochartaigh bhaineann le Catagóir A, mura Comharchumann Oileán Árainn Luathaire Mná Tí Anagaire, Fionnuala Mhic Taoiseach agus an féidir an patrún seo a chur ar mha- Mhór, Nóirín Uí Mhaoldomhnaigh Coláiste Cholm Cille Gaoth Dobhair, Giolla Bhríde agus Attie Ní Tánaiste faoi staid na lairt treo." (SCT, 2007:27) Coiste Forbartha Anagaire - Séamus Seosamh Ó Gallchóir Dhomhnaill Caithfear dul i ngleic leis an fhad- Mac Ruairí Oideas Gael Gleann Cholm Cille, Dr. Gaeltachtaí hb seo láithreach sula mbeidh sé Comhairle Pharóiste Chill Chartha - Seosamh Watson Cé hiad na meáin A Thaoisigh agus a Thánaiste, a rómhall agus mar sin de, iarraimid Séamus Mac Briartaigh Coláiste Chill Chartha, Máiréad Uí chairde, oraibh glacadh leis na moltaí uilig a Coiste Pobail Eascarrach, Caitlín Uí Bhrádaigh náisiúnta? Tá muid ag scríobh chugaibh mar rinneadh i dTuarascáil an Chomh- Laifeartaigh, Coláiste Rann na Feirste, Niall Ó A chara, phobal Gaeltachta aontaithe mar choiste Oireachtais ar an Straitéis Coiste Forbartha Theileann, Siob- Sluáin D'úsáid Eoin Mac Garvey an téarma go bhfuil imní mhór orainn faoi 20 Bliain don Ghaeilge ar na mal- hán Ní Churraighín, Coláiste na Rosann, Anagaire, 'na meáin náisiúnta' ina alt faoi ion- Thuarascáil na Roinne Airgeadais laibh agus iad a chur i bhfeidhm. Coiste Forbartha Dhobhair Teo, Seosamh Ó Duibheannaigh saí ar scoláirí a bhí ag freastal ar ar Chaiteachas Caipitiúil 2010- Glacann muid leis go bhfuil muid Máire Ní Chomhaill, Coláiste Bhun an Leaca, Gavin Ó chúrsa i Loch an Iúir. B'uafasach an 2016. Má ghlactar lena bhfuil i ndrochstaid eacnamúil faoi Coiste Sheáin Bháin, Baile na Finne Fearraigh agus Colleen Nic Aodha t-ionsaí a rinneadh ar na daltaí seo molta, beidh deireadh go praiticiúil láthair agus go bhfuil gá le cior- - Máire Uí Cheallaigh Mná Tí Mhín an Chladaigh, Bríd Ní agus tá súil agam go bhfuil siad leis an Roinn Gnóthaí Pobail, ruithe a dhéanamh i gcaiteachas an Comharchumann Forbartha Ghaoth Cholla láidir go leor le dul ar aghaidh lena Comhionannais agus Gaeltachta Stáit ach ní fhanfaidh slánú na Dobhair,Máire Mhic Niallais, Mná Tí Bhun an Inbhir, Máire gcuid staidéir ar an nGaeilge agus agus le hÚdarás na Gaeltachta faoi Gaeilge sa Ghaeltacht le cúrsaí eac- Coiste Céim Aniar, Na Dúnaibh, Treasa Mhic Pháidín agus Marian dearmad a dhéanamh ar 'na fir chru- 2016 agus muid ag comóradh 100 namaíochta domhanda. Aodh Mac Laifeartaigh Mhic Pháidín aidh' seo. Ach, cad é a bhí i gceist Bliain ó bhí Éirí Amach 1916 ann. Lár-Comhairle Pharóiste Ghleann Mná Tí Bhun na Leaca, Pádraig Mac aige nuair a scríobh sé faoi 'na meáin Tá na ciorruithe is airde i ndán Is muidinne, le meas, Cholm Cille, Brian Mac Cuin- Pháidín náisiúnta'? Cloisim seo go minic ar don Roinn Gnóthaí Pobail, Coistí Pobail agus Coláistí neagán, Mná Tí Mhachaire Rabhartaigh, RTÉ agus fiú ar Raidió na Gaeltach- Comhionannais agus Gaeltachta. Samhraidh Comharchumann na nOileán Beag, Rosemary Bn Mhic Fhionnlaoich ta. An iad 'an tIrish Sun, an tIrish Mar is eol daoibh ón Staideár Ghaeltacht Dhún na nGall Máirín Uí Fhearraigh, Mná Tí Rann na Feirste, Aodh Mac Mirror, an tIrish Star nó an tIrish Cuimsitheach Teangeolaíoch ar Guth na Gaeltachtam Éamonn Mac Comharchumann Oilean Thoraí, Ruairí, Máiread Mhic Grianna Mail' atá ar intinn aige? Ní raibh, níl Úsáid na Gaeilge sa Ghaeltacht, tá Niallais Bridget Nic Gairbheith. agus Anne Bn Mhic Eamharcaigh agus ní bheidh baint ar bith acu leis géarchéim teanga ins an Coiste Áislann Chill Chartha, Cumann Trádala agus Tionscail Mná Tí Choláiste Theileann, an náisiún seo mar tá siad ag dul ar Ghaeltacht faoi láthair, fiú ins na Mícheál Mac Giolla Easbuic Ghaoth Dobhair, Éamon Mac Gráinne Mhic Giolla Easpaig aghaidh leis an sprioc atá acu, an tír Gaeltachtaí is láidre: Coiste Paróiste Ghort a Choirce, Giolla Bhríde Mná Tí Loch an Iúir,Marie Bn Mhic seo a ghalldú lá i ndiaidh lae. Ba "Is é tátal lom shuirbhé na Séamus Mac Géidigh Coláiste Gael Linn Bhun an Inbhir, Gairbheith cheart an téarma 'na meáin ghallda' ndaoine óga nach bhfuil ach idir 15 Gaeltacht Bheo Fhánada, Brídín B. Réamonn Ó Ciaráin Mná Tí Dhún Lúiche, Máire Bn Uí a úsáid agus muid ag caint fúthu.. bliana agus scór blianta fágtha mar Nic Chearáin Coláiste Gael Linn Mhachaire Rab- Choilm Le meas shaolré ag an nGaeilge mar theanga Coiste Ban Tí Thír Chonaill, Gráinne hartaigh, Póilín Ní Dhonnchadh Mná Tí Ghort an Choirce, Sorcha Ní Gerry Sóna theaghlaigh agus phobail sa chuid Mhic Géidigh Coláiste Mhuire, Loch an Iúir, Daithí Fhíoruisce Bun a' Phobail is láidre den Ghaeltacht, is é sin le Coiste Áislann Rann na Feirste,Bríd Ó Muirí Mná Tí Choláiste Cholm Cille, Bella Dún na nGall GAELSCÉAL TUAIRIMÍ 15 Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 • Tailte faoi uisce na hÉireann

Pierre i bhfad ó shin agus ní bheimid á bhfáil ar ais. Féach cad a tharla le tobar gáis na Coiribe amach ó chósta Mhaigh Eo. Nuair a chualathas faoin dtobar gáis Páidí Ó Lionáird seo den gcéad uair i lár na nóchaidí, bhí gliondar áthais orm. Seans go mbeadh freagra na géarchéime fuin- nimh i ndoimhneas an tobair seo, go Á tailte faoi uisce na mbeadh Éire féin-chothaitheach ó hÉireann nach mór deich thaobh ábhar fuinnimh de, go n-oiread níos mó i méid mbeimis ar fad saibhir cosúil le clann ná na tailte os cionn na Jock Ewing i South Fork. Nó rud farraige againn. Tá éigin mar sin. eolaitheT Fhoras na Mara ag maíomh Ach ansin chuala go raibh cearta luach nó luach féideartha na dtailte tollta agus aistarraingthe an gháis sin agus an ceart sin acu. seo díolta ag an stát le comhlacht a Ní fios cén stór mianraí, seodra gé- raibh baint nach beag ag Denis eolaíochta nó acmhainní nádúrtha Thatcher leis. mar ola nó gás atá ann. Aithneoidh sibh an sloinne muna Agus mé ag smaoineamh air, táim n-aithneoidh sibh an fear féin – sea, den tuairim gur cuma sa diabhal cén fear céile iar-Phríomh-Aire na luach a bheadh air. Breataine Margaret Thatcher a Ní againne a bheadh sé! Seo de réir chaith a tréimhse i gceannas na tíre stair úrnua na tíre. Thugamar uainn sin (agus cúinne thoir-thuaidh an Trá Ghleann an Ghad i gContae Mhaigh Eo le muintir na háite ar an dá thaobh den ngeata ár gcearta iascaireachta do José agus oileáin seo) ag rá “…No, no, no!” linne. Nígire, áit a bhfuil Bonny Island agus treo na bpíob a athrú go suntasach, bhfuil aon suim acu i dtodhchaí Cé a bhí i gceannas na tíre ag an an ceantar faoi bhrat ola a sceith ó deich mí i ndiaidh don Bhord céanna fuinnimh na tíre agus nach bhfuil Tá aithne agam ar na céad- am agus cé a bhronn na ceadúnais cheann de thobair Shell. Sceitheadh diúltú do threo eile a bhí éilithe ag Shell tar éis a ndóthain airgid a sin, agus iad chomh luachmhar sin, é seo nár deineadh aon iarracht ar a Shell, diúltaithe de bharr cúinsí sáb- thairiscint dóibh? ta atá in aghaidh na for- air siúd thar éinne eile? Mar bharr ar mhaolú ná a ghlanadh suas in achar háilteachta pobail. Bua ollmhór do Tá an pobal deighilte ag Shell. Tá bartha seo. Daoine meáite gach masla eile a chaith a bhean ocht lá dhéag! Tá slite beatha na n- mhuintir Shell to Sea a bhí ann agus an chuma ar an scéal go bhfuil chéile linn! Tá i bhfad níos mó páir iascairí agus áitritheoirí an cheantair go háirithe d’áitritheoirí cheantar formhór mór de mhuintir Bhéal an ar an bhformhór, daoine a (agus cosaint dlí) de dhíth chun ain- seo i mbaol de bharr an sceite seo, Ros Dumhach. Mhuirthead i bhfabhar na forbartha. bheadh ar thaobh an mneacha a lua agus an rian páipéir baol a chuireann leis an gcruatan atá Tá aithne agam ar na céadta atá in Tuige nach mbeadh? Nach bhfuil “duine bhig” agus a sin a leanúint. Ceal ama agus mis- á fhulaingt cheana féin ag móramh aghaidh na forbartha seo. Daoine saibhreas thar mhaitheas rialtais ar nigh, ní bheadsa á gcraobh- an daonra ar bhruach na habhann meáite ar an bhformhór, daoine a bith bronnta ag Shell orthu? bheadh go mór in aghaidh scaoileadh anseo. seo. bheadh ar thaobh an “duine bhig” Scoláireachtaí oideachais, cumhacht ollchomhlachta Féach cad a tharla ó shin áfach. Ó De réir John Donovan, iar-oibrí le agus a bheadh go mór in aghaidh páirceanna peile, deontais phobail – idirnáisiúnta ar aon Thatcher go Statoil agus corrlámh Shell i Meiriceá, tá an comhlacht ag cumhacht ollchomhlachta luach de bhreis is €350,000 in 2009 smeartha eile go dtí go bhfuair an t- déanamh amhlaidh anseo in Éirinn, idirnáisiúnta ar aon chuma. amháin - nár chinntigh a gcúnamh chuma. Tá, áfach, aithne ollchomhlacht idirnáisiúnta, Shell, “…le cleachtais éilitheacha, caim- Tá, áfach, aithne agam ar na céad- maoine Comórtas Peile na Gaeltachta agam ar na céadta atá i greim ar 45% de na cearta (Statoil iléireacht pholaitíochta, ag goid na ta atá i bhfabhar Shell sa chás seo ann i mbliana? bhfabhar Shell sa chás seo 36.5%, Vermilion Energy 18.5%). n-acmhainní agus ag plé le freisin. Ceannaíonn an t-airgead seo ciú- Sibhse a bhfuil aithne agaibh ar an cosmhuintir na hÉireann faoi mar a Daoine meáite ar an bhformhór nas na ndaoine. freisin. Daoine meáite ar bhfoilseachán National Geographic, chaith siad le muintir na dtíortha iad seo freisin, a deir go bhfuil leas Nach bhfuil ceannaire FG Enda an bhformhór iad seo beidh ‘fhios agaibh cén gaisce atá tríú domhan.” na heacnamaíochta níos tábhachtaí Kenny fiú ina thost ar cheist Shell? freisin, a deir go bhfuil leas déanta ag an gcomhlacht Shell go An tseachtain seo, thosnaigh éis- ná slí nó stíl beatha na n-áitritheoirí An craiceann is a luach. Sin atá ag hidirnáisiúnta, ag baint buntáiste as teachtaí faoi bhráid an Bhoird áitiúla. teastáil ón gcomhlacht Shell. na heacnamaíochta níos tíortha bochta san Afraic, ag glacadh Phleanála faoi athrú treo phíblíne Ach cén eacnamaíocht a threiseo- Pé acmhainní a fhaightear ar tábhachtaí ná slí nó stíl seilbhe ar a n-acmhainní nádúrtha thobar gáis na Coiribe. Is é Martin far leis an ola seo? Eacnamaíocht na chríocha thalamh faoi uisce na hÉire- beatha na n-áitritheoirí agus ag milleadh an chomhshaoil le Nolan, iar-bhainisteoir contae Chiar- Breataine! ann agus tá súil agam go bhfaighfear, glúine anuas – an eachtra is déanaí raí, atá sa chathaoir thar ceann an An NIMBYs iad muintir Ros cén mhaith iad muna mbainfeadh ár áitiúla. an mhí seo i nDeilt Abhainn na Bhoird Phleanála. Tá Shell ag lorg Dumhach? An daoine iad nach muintir féin leas astu?

SÚIL SIAR na Seachtaine

gContae Phortlairge ná go dtabharfaí nGaeilge.” mbeadh an tAire cuirtéiseach go leor Amárach feidhm, chomh fada agus is féidir, Breandán Mac Fheoiris : Ta an lena tabhairt. do na scéimeanna a luaitear i leab- tAire ag diúltú aistrithe do Theachta Ceann Comhairle: Ní féidir a Lúnasa 1961 har na meastachán don bhliain Ó Cadhain mar sin. dhíospóireacht anois. airgeadais reatha i ndáil le bhotha na Gearóid Mac Pharthaláin: Ní mise B. Mac Feorais: Diúltaigh an tAire Gaeltacht Portlairge Roinne. a rinne an rial. Rinne an Teachta Ua an freagra a thabhairt i mBéarla. Breandáin Mac Fheorais : Os rud é Maolchatha é agus dhaingnigh an Donnchadh Ó Briain: Níor dhiúl- CEÁRD iad na pleananna do nach dtuigeann an Teachta ó Cab- Teachta Mac Loingsigh é le linn taigh. Sa Dáil d’fiafraigh an tUasal Ó Cad- hain an Ghaeilge, an dtiubhraidh an dóibh a bheith ina nAirí na Gaeltach- Gearóid Mac Pharthaláin: An hain TD., de Aire na Gaeltachta cad tAire aistriú Bhéarla ar an bhfreagra? ta. Tá an treoir sin ar bhreachacáin Teachta Mhaolchatha agus an iad na pleananna bhí aige do Gearóid Mac Pharthaláin : na Roinne. Chloidh an dá Airí Teachta Mac Loingsigh a chúr tús Ghaeltacht Port Lairge. D’fhreagair Mhíníos cheana an rial a bhaineas Gaeltachta de Pháirtí Fianna Fáil leis leis an nós a bhfuil mise ag leanstan Gearóid Mac Pharthaláin, TD., Aire leis an rud seo : go dtugtaí aistriú a bhí ann romham-sa. Comhlion- de agus má deireann Teachta nach na Gaeltachta : arna iarraidh sin ag an Teachta a aimse, freisin, é. dtuigeann sé freagra a thugaim Iséard atá ar intinn ag mo Roinn- chuir síos an cheist má abraíonn sé Séamus Ó Diolúin: Cheap mé dá bheirfidh mé aistriú i mBéarla. se maidir le Forbairt na Gaeltachta i nach dtuigeann sé an fhreagra i n-iarrfadh Teachta aistriú go 16 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 4 CÚRSAÍ SAOIL A scátháin, a scátháin, ar an mballa

Treasa Bhreathnach

REATHNAIGH sa scáthán. An bhfuil aon rud fút féin gur mhaith Bleat a athrú? Céard faoi do dhath gruaige? Tá sé sin éasca le déanamh, téigh chuig an ngruagaire. Céard faoi d’fhiacla a dhéanamh níos gile? Tá sé seo éasca le déanamh chomh maith, téigh chuig an bhfiaclóir. Céard faoi na roic (wrinkles) atá le feiceáil ar d’aghaidh? Tá siad seo éasca le hathrú chomh maith, téigh chuig an bpoitigéir agus ceannaigh uachtar frithroctha. B’fhéidir nach mbeidh an difríocht le feiceáil láithreach, nó in am ar bith go deimhin, ag brath ar na táirgí a cheannaíonn tú. Tá rogha eile ann. D’fhéadfá dul chuig do mháinlia áitiúil plaisteach le haghaidh gnáthaimh neamh- mháinliachta – Botox. Beidh na torthaí le feiceáil láithreach agus, sa deireadh thiar thall, tá gach seans ann go mbeidh sé níos saoire ná an méid airgid uile atá caite agat thar na blianta ar uachtar. Céard faoi thaoide na haimsire a chasadh go hiomlán? Nó an chuma atá ar d’aghaidh a athrú go hiomlán? B’fhéidir nach bhfuil tú chomh dóighiúil céanna le daoine eile, ach ar cheart dul ag útamáil leis an méid a thug ‘máthair an nádúir’, Dia nó cibé cén duine a bhí ag dáileadh na háilleachta dúinn? Tá níos mó Éireannach ná riamh ag dul i muinín na máinliachta chun iarracht a dhéanamh é seo go díreach a dhéanamh agus, b’fhéidir, aireachtáil níos fearr iontu féin. I suirbhé a rinneadh le roinnt míonna anuas deirtear go bhfuil bearna de 10% i scála pá na ndaoine siúd a shíltear a bheith dathúil agus iad siúd nach síltear an méid sin fúthu. I suirbhé a rinne onepoll.com i mí Feabhra na bliana seo fuaireadar amach gurbh iad na Meiriceánaigh an suirbhé seo. Den chéad uair fháil, ag brath ar an tír agus ar an bhfuil sé álainn dul i muinín na daoine is dathúla ar domhan Ar Dheis: riamh, is mó duine atá ag dul le tsochaí ina bhfuil tú i do chónaí. gnáthaimh mháinliachta chun (lárionad na máinliachta plaistí), Jordan & a cíocha ‘liposuction’ ná méadú cíoch. Ní ghlactar chomh réidh sin le stíl aithris a dhéanamh ar stíl na agus nach bhfuil na hÉireannaigh Tá argóintí ann i gcoinne na máin- mháinliachta Mheiriceá (California babóige Sindy, nó srón Cheryl Cole a ach sa 16ú háit. Tori Spelling le droch jab liachta plaistí, agus neart pictiúr ar go mór mhór) sa tír seo. fháil, nó cíocha Halle Berry, nó tóin Déantar níos mó ná 17 milliún fáil leis an argóint a dhéanamh, ach Tarraingíonn an stíl sin máinli- J-Lo fiú, agus más é sin a cheapann gnáthamh máinliachta ar fud an Ar bharr Lth 17: má dhéantar i gceart í, níl aon fháth achta an iomarca airde ar an té a siad a bheith álainn, ligimis leo! domhain gach bliain, 8.5 milliún Britney Spear (srón) nach féidir linn leas a bhaint aisti. théann léi agus tá sé de nós ag roin- Ach sílim gur cheart breathnú ar gnáthamh máinliachta agus 8.7 mil- Lindsay Lohan (cíocha) Sílim féin, má chabhraíonn sé le nt Éireannach caitheamh anuas ar an máinliacht phlaisteach agus liún gnáthamh neamh-mháinliach- duine aireachtáil níos fearr iontu éinne a dhéanann iarracht iad féin a aeistéitiúil mar bhealach chun ta. Is sna Stáit Aontaithe a dhéantar Mickey Rourke (aghaidh) féin, ba cheart go mbéarfaimis, le fheabhsú, go mór mhór le ‘háil- beagán cúnaimh a thabhairt do an chuid is mó acu agus is í an tSín Nicole Kidman (Botox) greim na marbh, ar aon rud (le leacht’ atá chomh soiléir sin. ‘mháthair an nádúir’ agus chun atá sa dara háit. Victoria Beckham (cíocha) réasún) a chabhróidh linn é seo a Deirtear sa Fhrainc, mura bhfuil a ‘athair an ama’ a chur ó dhoras agus Is ar son an Chumainn bhaint amach. fhios ag éinne go raibh ‘nip’ nó chun níos mó féinmhuiníne a Idirnáisiúnta um Máinliacht Phlais- Tá difríocht ollmhór idir an cineál ‘tuck’ déanta tá rath ar an máinli- mhúscailt ionat féin. teach Aeistéitiúil (ISAPS) a rinneadh Trasna: Jocely Wildenstein máinliachta plaistí ar féidir leat a acht. Táthar ann a cheapann go GAELSCÉAL CÚRSAÍ SAOIL 17 Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 •

Cé hí an bhean is áille?

Meadhbh Ní Eadhra DEARCADH FIR UAIR a théann bean nó fear i muinín na máinli- achta plaistí, tagann athrú ar an chuma N Ciarán Dunbar fhisiceach atá orthu. Ach anuas air sin, tarlaíonn rud éigin eile dóibh, rud éigin istigh iontu féin. UIR Gaeilge ar Tá siad i ndiaidh cuid dá gcorp a athrú ‘cop-out’ – do ar mhaithe le cuma “níos fearr” nó rogha féin a deir- “níos dathúla” nó “níos óige” a chur Cim. Má tá duine orthu féin. Cén sainmhíniú atá ar na ag iarraidh go n- téarmaí seo, áfach? An bhfuil sain- athródh máinlia an chuma atá mhíniú ar bith orthu? Nach iad na orthu, agus má tá an t-airgead “lochtanna” nó na “neamhfhoirfeach- acu féin - mar níor mhaith taí” atá againn, nach iad sin a liomsa a bheith ag íoc as - níl dhéanann álainn muid? Gan iad, cé fadhb ar bith agam leis sin. muid i ndáiríre? Tá mé thar a bheith sásta go Tá baol ag baint leis an mháinliacht mbeadh airgead poiblí á phlaisteach. A luaithe agus a chaitheamh ar mháinliacht do fhaigheann duine rud amháin déanta, dhaoine atá ainimheach (dis- bíonn fonn orthu tuilleadh a fháil figured) ar dhóigh éigin a déanta, agus tuilleadh, agus tuilleadh. chuirfeadh isteach ar an mhi- Tá sé an-éasca dul níos faide ná mar a anach saoil s’acu, ach ní do bhí beartaithe agat agus dul thar fóir. dhuine a bhfuil “srón rómhór An rachainn féin leis an mháinliacht orthu” go díreach. phlaisteach riamh? Seans ar bith. Sílim Tuigim nach mbaineann go bhfuil sé brónach agus tru- máinliacht phlaisteach le mná amhéalach go mothaíonn mná, agus amháin ach den chuid is mó fir, gur gá dóibh dul faoi scian nó baineann sé le mná, nó is é sin instealltaí a fháil ionas nach mbeidh an tuigbheáil atá amuigh cuma na haoise orthu nó gur féidir leo ansin. Seans go bhfuil sé níos a chur ina luí orthu féin, agus ar feiceálaí i gcás na mban, go dhaoine eile, go bhfuil corp ar leith háirithe nuair a théitear thar acu. fóir leis. Cén fáth a mbeadh bean ag iarraidh Cad a shíleann na fir? Cha breathnú cosúil lena hiníon, nuair atá dtig liom labhairt ar son gach sí ag staid iomlán difriúil ina saol? fear ach, i mo thaithí féin, má Éiríonn gach duine níos sine de réir tá barraíocht ‘obair déanta’ ar mar a imíonn an t-am isteach, agus is bhean éigin, ní minic a bhíonn rud nádúrtha é sin nár cheart dúinn a dúil ag fir inti. Ag an am céan- bheith ag troid ina aghaidh. na, is dócha go mbíonn an-dúil Nuair a théann mná nó fir i muinín againn, mar fhir, i mná a bhfuil na máinliachta plaistí, cén tionchar a máinliacht phlaisteach déanta bhíonn aige sin ar pháistí agus ar orthu, i ngan fhios dúinn. dhaoine óga? An mothaíonn siad go Mar a dúirt mé, do rogha mbeidh orthu féin an rud ceannann féin atá ann agus má shíleann céanna a dhéanamh agus iad níos sine, tú go mbeidh tú níos sásta tar nó an gcreidfidh siad gur rud náireach éis duit dul faoi scian an é dul in aois go nádúrtha? mháinlia phlaistigh, ar aghaidh Deir daoine go bhfuil an mháinliacht leat a deirim, ach nach bhfuil phlaisteach go hiontach mar go mús- seans ann go bhfaighidh tú claíonn sé féinmhuinín i ndaoine agus amach nach é méad do shróine go mothaíonn siad níos fearr iontu féin ba chúis le do ghruaim? ina diaidh. Tá bealaí níos fearr, níos mbeadh bean nó fear ag iarraidh fáil cheart agus an fiú dul ina bhaol sin? phlaisteach a fháil. sábháilte agus níos éifeachtaí ann le réidh leis na siombailí sin? Daoine atá Mar gheall ar níos mó daoine ná Glac le do chorp féin mar atá sé. Is féinmhuinín a neartú i nduine. ag iarraidh dul leis an mháinliacht riamh ar fud an domhain a bheith ag féidir a bheith sláintiúil agus aire a Tá an mháinliacht phlaisteach phlaisteach ionas go mbeidh siad in dul faoi scian an mháinlia phlaistigh, tá thabhairt duit féin gan dul in aice le costasach agus tá go leor ionad in ann iad féin a chaomhnú ar bhealach ar daoine ag éirí amhrasach faoi dhaoine máinlia plaisteach. Is féidir a bheith Éirinn ag dúnadh anois mar nach leith agus gan ligean d’athruithe tarlú eile. Feiceann siad cíocha móra ar álainn gan dochtúir éigin a íoc chun bhfuil an t-airgead ag daoine le dá gcorp, ní thuigim na daoine sin. bhean agus fiafríonn siad díbh féin, ‘An instealltaí a chur ionat nó cruth do caitheamh air. Mair do shaol féin. Tá tú maith go iad sin a cíocha féin nó cíocha bréa- shróine a athrú. Má tá féinmhuinín de Gach roc a bhíonn ar éadan duine, nó leor mar atá tú agus ní gá duit tú féin a gacha? Conas atá an bhean sin ag dhíth ort, ní thiocfaidh sí ort trí mháin- gach “neamhfhoirfeacht” atá orthu, athrú ar bhealach ar bith, in ainneoin a breathnú chomh hóg sin? Caithfidh go liacht phlaisteach a fháil. Athrófar do mar dhea, is codanna tábhachtacha iad gceapann tú. Go minic, bíonn aiféala ar bhfuair sí Botox!’ chorp, cinnte, ach ní thiocfaidh aon sin de shaol an duine sin. Is siombail dhaoine go bhfuair siad máinliacht Is brónach an rud é ach tiocfaidh an athrú ar na smaointe istigh i do iad den bhóthar atá siúlta acu agus den phlaisteach ar chor ar bith. Go minic, lá nuair nach gcreidfidh daoine gur chloigeann. Déantar dearmad air sin go bhóthar atá fós á shiúl acu. Cén fáth a freisin, ní oibríonn sé amach mar ba féidir a bheith álainn gan máinliacht rómhinic. GAELSCÉAL 18 • Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 5 TEICNEOLAÍOCHT & GNÓ Ar mhaith leat a bheith i do bhall de chlub Apple?

Diarmuid Ó Muirgheasa ná riamh. Microsoft nó Apple? cúpla clic tapa a dhéanamh ar chomh héasca nó deacair agus féin, caitheann Apple an- glúine, is samplaí an-mhaithe An chéad rud ar féidir a rá an roghliosta! atá sé. chuid ama ar an bpacáiste de ríomhaire glúine iad an ’FHÉIDIR go bhfuil go cinnte ná go bhfuil Taobh amuigh den Ón taobh sin de, is cinnte iomlán, agus is é sin is cúis leis MacBook agus an MacBook siad ann, ach níl ríomhairí Apple costasach. phraghas, is é an dara rud mór go bhfuil buntáiste an gcultas a bhaineann le Pro, gan aon trácht ar an aithne agamsa ar Uaireanta tá siad thar a bheith is gá a rá faoi ríomhairí Apple - suntasach ag baint Apple, daoine a cheannaíonn gcóras oibriúcháin. aon chomhlacht a costasach. Dúradh le déanaí agus tá sé seo rud beag níos le Mac. As siocair go gach rud a tháirgeann siad Más mian leat, is féidir scoilteann tuairim go bhfuil 91% den mhargadh conspóidí - go bhfuil sé níos bhfuil i bhfad níos agus atá sásta neamhaird a anois Windows a chur ar aon anB phobail mar a scoilteann ríomhairí os cionn $1000 ag éasca Mac a lú Mac amuigh thabhairt ar na lochtanna teic- ríomhaire Apple, cé go Apple. Apple sna Stáit Aontaithe ach choimeád ag fei- ansin ná neolaíochta atá orthu. mbíonn ort íoc as. Mar sin, má Gan trácht ar an iPhone, tá gan ach 8%, nó mar sin, den dhmiú mar is ríomhairí Nuair a cheannaíonn tú tá tú sásta an t-airgead a tuairim ag beagnach gach mhargadh iomlán acu. Ní ceart ná mar Windows, táirge Apple, is léir cad air a chaitheamh, is beag rogha éinne ar ríomhairí Apple, haon ionadh é sin nó is dea- atá díríonn siad bhfuil d’airgead caite. Is é an níos fearr atá ann ná na bíodh an MacBook, MacBook cair níos lú ná $1000 a ríomhaire a siúd a scríob- snas atá curtha ar gach rud ó ríomhairí thuasluaite. Pro, MacBook Air, iMac, chaitheamh ar Mac. ritheann ar hann víris ar Win- Apple an chúis is mó a bhfuil Sa chás nach mian leat MacMini nó Mac Pro i gceist. Ar apple.ie tá costas €799 ar Windows. dows seachas ar daoine sásta airgead a thab- airgead mór a íoc ach go bhfuil Ach cad í an fhírinne? An an MacMini is saoire, a tha- Mar ‘the- Mac OSX, hairt dóibh. ríomhaire réasúnta maith á bhfuil siad, mar a mhaíonn gann gan scáileán, méarchlár icneolaí,’ agus Arís, baineann ceist tháb- lorg agat, is beag míbhuntáiste daoine áirithe, níos fearr ná ná luchóg, agus €999 ar an labhraíonn leanann hachtach phearsanta leis an a bhaineann le ríomhaire ar ríomhairí ó leithéidí Dell, HP MacBook is saoire. Ina dhiaidh daoine liom go Mac air de gcultas – an dtaitníonn sé leat nós Dell Studio 15 (ó €669), agus Samsung? sin tá an MacBook Pro a minic maidir leis bheith ag fei- bheith mar chuid de ‘chlub’ ach níl an rogha agat aistriú go Nó an bhfuil siad, mar a thosaíonn ag €1,149, an iMac a na fadhbanna atá dhmiú i gceart i Apple? Nó an duine tú a OSX ó Windows. mhaíonn daoine eile, díreach thosaíonn ag €1,229 agus an acu lena gcuid bhfad níos faide dá bheadh sásta rud ar bith a I gcás ríomhaire deisce tá go cosúil le haon ríomhaire eile MacBook Air a thosaíonn ag ríomhairí, agus is mion minic réir. dhéanamh leis an gcultas a leor buntáistí ag baint leis an ach i bhfad níos costasaí? €1,449. a deir daoine liom go bhfuil Pointe mór eile atá ann ná sheachaint? iMac, ach arís is é an costas an Ag an am seo bliana, agus Ansin tá an Mac Pro ann - siad ag ceannach ríomhaire ceist stíle. Ar ndóigh is rud Faraor, mar a tharlaíonn go t-aon mhíbhuntáiste atá ann. mic léinn uile na tíre ag agus is anseo a éiríonn rudaí nua ó go bhfuil an seancheann pearsanta é stíl, ach is deacair minic i gcás cúrsaí teicneo- Ó thaobh an Mac Pro de, is ullmhú le filleadh ar na hion- iontach costasach ar fad: éirithe chomh mall sin. a rá nach bhfuil cuma iontach laíochta, tá buntáistí leis an dá deacair é a mholadh lasmuigh aid léinn, tá mórán daoine ag €2,449, gan scáileán! Agus ní Níl sé ródheacair na deas ar beagnach gach aon thaobh, agus níl aon fhreagra d’úsáid phroifisiúnta i gcúrsaí smaoineamh ar infheistiú i hé sin an rogha is costasaí ach ríomhairí sin a dheisiú, go rud a tháirgeann Apple. ceart nó mícheart ann. scannánaíochta nó a leithéid – ríomhaire nua, agus mar sin tá oiread – is féidir €10,000 a minic, ach muna bhfuil an t- Agus ní hamháin go bhfuil Má tá airgead agat le agus fiú ansin, tá an iliomad an cheist seo níos tábhachtaí chaitheamh go héasca gan ach eolas cuí agat, is cuma cé cuma iontach ar na ríomhairí caitheamh ar ríomhaire rogha níos fearr ar fáil.

Björk ag iarraidh reifrinn Rátáil creidmheasa na Brabús de €18 milliún

BLÚIRÍNÍ TÁ Björk Gudmundsdottir, hÉireann tite do Paddy Power nó Björk mar is fearr GNÓ aithne ar an cheoltóir TÁ rátáil creidmheasa na hÉireann íosghrádaithe Íoslannach, go fóill ag an eagraíocht ‘Standard & Poor’s (S&P)’ ó AA go chun tosaigh i bhfeach- -AA. tas chun reifreann a Is éard a chiallaíonn sé seo ná go measann siad bheith ann ar go bhfuil níos mó baoil ann nach mbeidh an rialtas tháthcheangail in ann déileáil lena bhfiachas. (takeovers) eachtrannacha ar Is é seo an ráta is ísle d’Éirinn ó 1995 agus cial- chomhlachtaí fuinnimh na tíre. laíonn sé go bhfuil gach Seoltar scéalta chuig: Is é cuspóir an fheachtais cosc a chur le comh- seans ann go mbeidh [email protected] lacht Ceanadach, Magma Energy Corp, gineadóir sé níos daoire ar an cumhachta geoiteirmí a cheannach. Tá achainí rialtas iasacht sínithe ag 18,100 duine, leath an mhéid atá riach- airgeadais a fháil Freagra na hÉireann an tanach. ar na margaí Dar le Comhlachas Tráchtála na hÍoslainne, idirnáisiúnta. Deir ceanna is fearr áfach, chuirfeadh an beart seo as d’infheisteoirí an rialtas go bhfuil DAR leis an eachtrannacha, dhéanfadh sé dochar do chúrsaí an anailís a rinne nuachtán eac- gnó agus chuirfeadh sé isteach ar théarnamh S&P ar fhiachas an namaíochta (recovery) geilleagrach na tíre. rialtais lochtach. domhanda, The Economist, is í freagairt rialtas D’FHÓGAIR Paddy Power go ndearna na hÉireann Aer Lingus ag eitilt go réidh siad brabach de €18m de bharr daoine don ghéarchéim eacnamaíochta a bheith ag cailleadh a gcuid airgid ar dhomhanda an fhreagairt is fearr. CÉ gur chaill siad airgead sa chéad leath i mbliana, tá Aer Lingus ag súil nach gheallta sa Chorn Domhanda. Ag déanamh comparáide le cur mbainfidh siad “níos measa ná coimheá airgid” amach i mbliana. Mar chuid den fhógairt deir siad go chuige na Gearmáine agus na Níor chaill Aer Lingus an méad airgid a raibh lucht anailíse ag súil leis. raibh ardú de 54% i gceist ina gcuid Breataine, is fearr an dóigh a bhfuil Caillteanas de €20 .8 milliún a bhí ann sa chéad leath i mbliana i gcomparáid brabúis don chéad 6 mhí den bhliain. Éire ag plé leis na bainc san fhadtéar- le €81.7 milliún sa tréimhse chéannaan bhliain seo caite. Is feabhsúchán de Chaith custaiméirí Paddy Power €86 ma, de réir an nuachtáin, ach go 74% é sin. Rinne siad brabús de €18.8 milliúin sa dara ráithe. milliún ar an gCorn Domhanda ina gcuireann sé brú ar iasachtaíocht sa D’éirigh leis an chomhlacht costais oibriúcháin a laghdú ar 14% sa chéad iomláine. Tagann timpeall 43% dá ghearrthréimhse. leath. mbrabús ó chustaiméirí sa Bhreatain, “Níl fadhbanna na hÉireann Tá dóchas ag príomhfheidhmeannach an chomhlachta, Christoph Mueller, 29% ó chustaiméirí Éireannach agus dosháraithe,” dar leo. gur féidir leo brabús a dhéanamh an bhliain seo chugainn. 16% ó chustaiméirí san Astráil. GAELSCÉAL TEICNEOLAÍOCHT & GNÓ 19 Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 • Gaeilge sa Ghnó

Oisín Mac Donncha maith i gcomharthaíocht srl .” Deir Gael-Taca gur mór an Ó BHÍ mí Eanáir na bliana seo buntáiste é an Ghaeilge a ann, tá Foras na Gaeilge ag úsáid i ngach gné den ghnó cur maoiniú meaitseála ar agus go bhfuil siad sásta cab- fáil, d’uasmhéid €2000, hair a thabhairt d’aon d’fhiontair bheaga agus ghnólacht atá ag iarraidh an d’fhiontair ar meánmhéid Ghaeilge a chur chun cinn. Lohans in 2008. beaga áitiúla, agus do bairt Feirste, go bhfuil sé tar éis brú ó ghrúpaí cosúil le chun an Ghaeilge a chur chun Bunaíodh Gradam Phádraig Tugann Forbairt Feirste ghnólachtaí móra cosúil le “sásta leis an méid Forbairt Feirste agus pobal na cinn. Tá na deontais seo ar Uí Cuanacháin anuraidh, tacaíocht do ghnólachtaí Asda agus Sainsbury’s agus comharthaí atá ar fáil”, ach go Gaeilge i mBéal Feirste, tá fáil go dtí 5ú Deireadh scéim do ghnólachtaí i méadú a dhéanamh ar úsáid d’eagrais phobail mar bhfuil siad “ag obair i gcoinne siad tar éis casadh iomlán a Fómhair. gcathair agus i mbruachb- na Gaeilge i mBéal Feirste. Tá Ghníomhaireacht Oiliúna an rialtais.” dhéanamh agus tá an tseirb- Tá deontais, d’uasmhéid hailte Chorcaí, a chuireann an gradam ar fáil do na comh- agus Forbartha Link. Chuir brainse de chuid hís le fáil arís. Deir Banc na €1000, ar fáil chun ábhar a teanga chun cinn ar bhealach lachtaí a bhíonn ag úsáid na Dúirt Feargal Mac Ion- Bhanc na hÉireann i mBaile hÉireann gur cealú sealadach chur ar fáil chun gnó a feiceálach don phobal. Gaeilge agus tugtar an- nrachtaigh, Oifigeach Tion- Andarsain deireadh leis na a bhí i gceist le cealú na seirb- dhéanamh go dátheangach. Tá duais de luach €5000, aitheantas do ghnólachtaí scadail Gnó le Gaeilge in For- seirbhísí UMB as Gaeilge, ach híse. Comh maith le pacáiste fógraíochta, ar fáil comharthaíocht a mhaoiniú, don bhuaiteoir. “Tugann an tá tacaíocht ar fáil chun Gradam deis do dhaoine atá suímh ghréasáin a aistriú go ag úsáid na Gaeilge aithean- Folúntais Gaeilge. tas a fháil, agus spreagann sé Maítear go bhfuil buntáistí daoine eile chun í a úsáid.” De go leor ag baint le gnó bharr an ghradaim seo tá dátheangach agus go bhfuil méadú tagtha ar líon na luach an-mhór le baint as an gcomhlachtaí atá ag úsáid na bhféiniúlacht Éireannach. Gaeilge. AN FOCLÓIR NUA BÉARLA-GAEILGE: Dar le Gael-Taca i gCorcaigh, I gCathair na Gaillimhe tá “Tá an-mheas ag custaiméirí níos mó ná 100 gnólacht, idir ar an teanga, tá dearcadh bialanna agus siopaí dlúthd- dearfach acu go léir ar an hioscaí, atá in ann gnó a FOIREANN LÁNAIMSEARTHA teanga. Tugann an Ghaeilge dhéanamh trí mheán na íomhá Ghaelach don ghnó Gaeilge. freisin, agus tuigeann lucht Bhí an Ghaeilge láidir LE HEARCÚ gnó é sin anois.” riamh i nGaillimh. Tá seirbhís Tá Gael-Taca ag tabhairt ag an eagras, Gaillimh le cúnaimh do chomhlachtaí Gaeilge, dar teideal ‘Gaeilge agus d’eagraíochtaí úsáid a sa Ghnó’ chun an Ghaeilge a bhaint as an nGaeilge agus chur chun cinn i gcomhlach- I>DCH8696A6C;=D8AâG6CJ67w6GA6"<6:>A<: iad ag cur a gcuid seirbhísí ar taí. Déanann siad athbhreith- fáil. “Tá tuairim is 50 sa niú ar íomhá an ghnó ó >h b^Vc aZ ;dgVh cV G(e]dhi0hX{aVe{€**!-+(Ä€+.!&(' Chloich na Coillte agus Baile Gaeilge Gradam Sheosaimh Mhic Íre.” Uí hÓgartaigh ar fáil agus € € De ghnáth is siopaí a bíonn duais d'uasmhéid ™ 6>HIG>I=:D>G(e]dhi!hX{aVe{ (%!,(-Ä *.!+%) bhíonn ag baint úsáide as an €20,000 ann. Is féidir cur nGaeilge, ach tá níos mó isteach ar an gcomórtas seo ™ D>;><:68=8Aw>G:68=6>H'e]dhi!hX{aVe{€''!%&*Ä€(*!*&* gnólachtaí, mar bhialanna gach Deireadh Fómhair suas agus tithe tábhairne, ag baint go dtí 14 Eanáir. Is iad cuid 8dcgVY]\dYi†YZ^gZVY]Vci^dchXVYV^a(&CdaaV^\!'%&'VW]Z^Y]^\XZ^hiaZ^hcVed^hihZdVg[VY!V\jh^h^cd^[^\†Vc úsáide aisti anois, agus “fiú d’iarbhuaiteoirí an ghradaim leithéidí McDonald’s a Bácús Uí Ghríofa anuraidh ;]dgV^h^b7V^aZÛi]V8a^Vi]c‹^c

HEG>D89=ÛI6/7VX]‹^g\dbWZVY]cV[d^gbZVX]V^VggViV^hXdb]a{cV^i]ZhZdaiVX]j^\ed^hi5[dgVhcV\VZ^a\Z#^Z [Vd^*#%%e#b#9‚]6d^cZ&,BZ{c;‹b]V^g'%&%#

Tá Foras na Gaeilge tiomanta don chomhionannas deise agus fáiltímid roimh iarratais ó iarrthóirí a bhfuil na cáilíochtaí cuí acu, beag beann ar chreideamh, ar inscne, ar mhíchumas, ar chine, ar dhearcadh polaitíochta, ar aois, ar stádas pósta, ar chlaonadh gnéis nó cé acu atá nó nach bhfuil cleithiúnaithe acu. Is ar bhonn fiúntais amháin a mheasfar gach iarratas. Proficiency in the Irish language, both written and verbal, is an essential requirement for the above panel.

7G:>H:DA6>H;D>GB:68=6>6GG6I6>H lll#[dXad^g#^Z™ed^hi5[dgVhcV\VZ^a\Z#^Z™I/ (*(&+(.-)() 20 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 6 COMHSHAOL ‘Puszcza’ An Eoraip Ársa faoi Bhagairt

Le Pól Mac Cana Is míol íocónach é an żubr sa Pho- lainn. Is míol é a sábháladh ón UIR ceist ar chara Polan- eaglach (extinction) i rith an chéid seo nach leat cad is ‘puszcza’ caite. Ar feadh na gcéadta bliain, bhí ann [fuaimniú ≈ ‘púis- an puszcza faoi chosaint mar dhúiche Ctseá’]. Gach seans go sheilge do dhiúic na Liotuáine, do mbeadh sé doiligh air frea- ríthe na Polainne agus do sháir na gra simplí a thabhairt. Sin mar a bhí Rúise. Nuair a fuair na Naitsithe do chara Polannach liom agus sinn ag seilbh ar an Pholainn in 1915, bhí 600 taisteal go Białowieża ar an teorainn żubr go fóill beo i bpuszcza idir an Pholainn agus an Bhealarúis – Białowieża. Nuair a d’imigh siad, ní go dtí an ‘puszcza’ is cáiliúla san raibh ach naoi gcinn fágtha. Maraíodh Eoraip. Puszcza Białowieska. an żubr deiridh Polannach in 1919. Níl a leithéid in Éirinn arbh fhéidir Maraíodh an ceann deiridh san fhián- leis-sean a rá liom gurb é a mha- tas ar domhan sna Sléibhte Cugais casamhail é. Tá dhá fhocal ag an (Caucasus) in 1927. Ar an dea-uair, Pholannach ar fhoraois: ‘las’ agus bhí żubraí go fóill beo i zúnna; agus ‘puszcza’. Is é ‘las’ an gnáthfhocal atá cuireadh tús le scéim lena n- ar an fhoraois atá againn in Éirinn. athréimniú. Anois, tá an tréad is clúití Ach tá mothúchán eile le ‘puszcza’ agus is mó ar domhan beo leo i nach bhfuil bainteach le ‘las’. Má mBiałowieża. Ocht gcéad acu: 400 sa ghlactar an saintéarma a úsáideann Pholainn agus 400 sa Bhealarúis. éiceolaithe sa Bhéarla, agus má Ach sna saolta seo, is é an puszcza cheadaítear www.focal.ie, faightear féin atá faoi bhagairt ag an stát. Tá ‘foraois chianaosta’. Ach i ndiaidh cead ag foraoiseoirí an stáit na clampaí dom a bheith i bpuszcza cúpla uair, crainn chianaosta a leagan. Tá 83 % tuigim nach bhfuil an mothúchán dá 140,000 heicteár gan chosaint, céanna le brath ann. Tá mothúchán agus leagtar crainn lasmuigh den 17 % ársa doráite in ‘puszcza’. de atá ainmnithe mar Láithreán Chuala mé go bhfuil focal ag na Żubr Oidhreachta Domhanda ag UNESCO. hIonúitigh (Inuit) ar an mhothúchán Sa lá atá inniu ann, níl fiú 20% fágtha atá acu nuair a chasann siad ar ‘nanúc’ orm sa sneachta domhain 100 slat den puszcza a bhí ann 90 bliain ó shin. – mathúin bán an oighir. Tugann siad thaobh thiar díom. Agus áit inar thar- Is ábhar imní é seo do lucht an ‘uileara’ air: corraíl a bhíonn orthu leis laigh dom carria rua i rith an ratamais chomhshaoil sa Pholainn. an iontas agus leis an eagla roimhe. Tá 30 slat os mo chomhair amach; a mha- Tá grúpaí comhshaoil anois ag cuid den ‘uileara’ seo ag baint le casamhail ní bhfaca mé riamh in déanamh brústocaireachta ar rialtas puszcza. Áit lán draíochta ina maire- Éirinn. Eisean dhá oiread níos mó ná na Polainne le cosaint na puszcza i ann na hainmhithe fiáine go fóill. Áit carria ar bith a chonaic mé ar shléibhte mBiałowieża a fhairsingiú agus le cosc ina bhfaca mé féin mac tíre ag stánadh na hÉireann. Agus abair beanna! a chur ar lománaíocht (logging) i Níl aon Ghaeilge agam féin ar an gclampaí crainn chianaosta. Deir lucht mhothúchán ón puszcza, ach ba thoil an chomhshaoil go bhfuil an stát ag liom leagan a aimsiú. lománaíocht ar mhaithe le brabús, Is é an Białowieża seo an puszcza agus dá dheasca sin go bhfuil siad ag deiridh dá leithéid atá fágtha san sárú an ‘Treoir maidir le Gnáthóga ón Eoraip – an fhoraois nádúrtha chi- Aontas Eorpach’ agus an ‘Treoir maidir anaosta ar thailte ísle na hEorpa nár le hÉin ón Aontas Eorpach’. Tá an cás leagadh riamh ag an duine. Is é an t- le cur anonn chuig an Aontas Eorpach. iarsma deiridh (140,000 heicteáir) den Jelen Deir ‘Forests.org’: fhoraois fhairsing a chlúdaigh an “If Europe can’t or won’t protect Eoraip mheasartha (temperate Bialowieza Forest – their last primeval Europe) ó dheireadh na hoighearaoise rua; an fia odhar; an ainle (fiachat na anacha é puszcza Białowieża inar temperate forest – no one can; and all anonn. Ba é i bpuszczaí na Polainne a hEorpa); an cat crainn; an t-iora rua; is mhair an ‘żubr’ – an míol talaimh is the world’s forests, climate and bios- d’éag an t-úras deiridh in 1627. B’shin araile is araile. Éiceachóras ársa na mó san Eoraip. Ní ‘buabhall’ é mar a phere are doomed.” bó allta na hEorpa – sinsear allta ár hEorpa. thuigfí ón téarma atá le faomhadh ar Is dócha gur fíor go maith é sin. mbó clóis. Agus ba i bpuszcza Tá míol eile is gá a chur i láthair, www.focal.ie. Is ainmhí difriúil Agus dá gcaillfí an puszcza, chaillfí Białowieża, thart faoi 1918, a cailleadh agus an-bhaint aige leis an puszcza i amach is amach é. Ní dhéanfaí cáis níos mó ná crainn. Chaillfí moth- an ‘tarpan’ deiridh – fia-chapaill na mBiałowieża. Míol agus pictiúr de le Mozzarella ó bhainne an żubr. Más úchán ársa domhínithe na hEorpa – hEorpa. feiceáil i siopaí ar fud na hÉireann ar duine thú a chonaic ‘Dances with cuid dár n-oidhreacht féin. Agus tá puszcza Białowieża dubh le bhuidéil an vodca Pholannaigh, Wolves’ thiocfadh leat cur síos a Tuilleadh eolais ar an fheachtas: Puszcza dúlra fós: an mac tíre; an lugh (lynx); Żubrówka. Is é sin, an ‘żubr’. dhéanamh air mar ‘tatanca na hEor- http://forests.org/shared/alerts/send.a an lon (mús na hEorpa); an torc; an fia Ba cheann de na háiteanna deire- pa’. spx?id=poland_bialowieza_forest GAELSCÉAL Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 COMHSHAOL • 21 Cairde na Cruinne buartha Feirm ghaoithe diúl- faoi dhramhaíl ó thuaidh taithe i dTír Chonaill

Anton Mac Cába Croithlí, deartháir céile leis an Anton Mac Cába Gníomhaireachta) go raibh níos mó Dúirt urlabhraí ón Roinn Fheisire Eorpach Pat ‘The Cope’ ná 100 dumpa mídhleathach ann, Comhshaol, Oidhreachta agus Rial- DHIÚLTAIGH An Bord Pleanála Gallagher; Inge Buckley agus John TÁ Cairde na Cruinne (Friends of the iad cois teorann den chuid ba mhó. tais Áitiúil ó dheas gur ghlac an d’fheirm ghaoithe i nGaeltacht Ward, go bhfuil seoltaí i mBaile Earth) ag iarraidh follasachta ón dá Is eol do Gaelscéal 23 dumpa Roinn leis an mheastachán a rinne Dhún na nGall ar an bhonn nach Átha Cliath acu, agus atá ina rialtas maidir le dramhaíl ón deis- mídhleathach mar a bhfuil dramhaíl údaráis an tuaiscirt. “Ba í raibh sé “sásta, ar bhonn an eolais stiúrthóirí ar 27 comhlacht fuin- ceart atá i ndumpaí mídhleathacha ó ón deisceart. Gníomhaireacht Chomhshaoil a cuireadh i láthair, nach mbeadh nimh ghaoithe eatarthu; agus thuaidh, agus atá anois dá cur ó Thuaisceart Éireann a rinne na éifeacht dhiúltach (ag an tionsc- Conal Shovlin as Ard na Rátha, atá dheas. suímh a shainaithint,” arsa an t- namh) ar ghnáthóg agus bealaí bainteach le roinnt fiontair Idir 2001 agus 2006 bhí sé ina urlabhraí. “Ní raibh lámh ag údaráis imirceacha éan.” Dar leis an phobail, agus a fuair duais mar scannal go raibh cuid mhór na hÉireann sa phróiseas, mar gur i Bhord, chomh maith, nach raibh ‘phearsa na bliana’ i nDún na dramhaíola dá cur ó thuaidh. B’as dTuaisceart Éireann atá na suímh.” an mheasúnacht tionchair tim- nGall. Is iad na stiúrthóirí na scia- Loch Garman, Port Láirge, Corcaigh Tá sé riachtanach an 18 dumpa peallachta ón fhorbróir sásúil, de rshealbhóirí, 30% an duine ag an agus Baile Átha Cliath ach go eile a ainmniú, dar le Declan Allison réir na riachtanas a leagann treo- chéad triúr agus 10% ag Shovlin. háirithe a tháinig sé. ó Cairde na Cruinne. “Caithfear fol- racha an Aontais Eorpaigh síos. Ainneoin gur dhiúltaigh an Rinne drong coirpeach, a bhí lon- lasacht iomlán bheith ann,” ar Bhí fianaise áirithe ann gur bhain Bord don fheirm, níor aontaigh sé naithe i ndeisceart Fhear Manach seisean. Tá sé den bharúil go bhfuil cuid den mheasúnú le feirm le gearán amháin a rinne Deering agus in iarthar Mhuineacháin, níos mó dumpaí ann, ó thaighde a ghaoithe i nGaoth Dobhair, 35 agus Crossan: b’shin go bhfuil an saibhreas as. Rinne conraitheoirí rinne an eagraíocht: “Go dtí go mbei- míle ó thuaidh. iomarca feirmeacha gaoithe i dramhaíola saibhreas as leis. dh follasacht ann, tá sé deacair Mí na Nollag anuraidh thug nDún na nGall. Tá 28 acu ann, an Bhí áitritheoirí ag díol praghsanna Ar an 20 dumpa as a bhfuil measúnú ceart a dhéanamh. Tá sé Comhairle Contae Dhún na nGall líon is mó atá i gcontae ar bith. De arda, ansin an dramhaíl dá dumpáil dramhaíl dá cur ar ais, níor ainmnigh deacair ag an ghnáth-dhuine muinín cead don fheirm ag Alt na gCapall, réir Chumann Fuinnimh Ghaoithe ar phraghas íseal. Bhí an gnó coiriúil an Ghníomhaireacht ach beirt go dtí bheith aige as an rialtóir muna n- 3.5 ciliméadar ó dheas ó Ard na na hÉireann, is é Dún na nGall an nó tá sé in éadan an dlí dramhaíl a seo. Is lámh leis an Gharastún i insíonn sé dúinn cá bhfuil na suímh.” Rátha. Bhí 13 tuirbín le bheith ann, contae is mó a ghineann leic- sheoladh thar theorainn ar bith san bhFear Manach agus leis an Trí Leac i Ní fios cárbh as a tháinig an a bheadh 106 méadar (347 troigh) treachas ón ghaoth, acmhainn Eoraip, ach amháin fá choinne dTír Eoghan an dá dhumpa seo. Tá dramhaíl atá sa 20 dumpa lena ar airde go barr na lann. Chuir triúr 264.35 meigeavata ann. athchúrsála. an dramhaíl ó dhumpa an Gharastúin bhfuiltear ag plé faoi láthair nó cén agóidí ina éadan isteach chuig an Tá na feirmeacha gaoithe lon- Tá an Ghníomhaireacht anois seolta go líon talún i nDún na dóigh gur dearbhaíodh nach raibh Bhord Pleanála. B’iad seo Edward naithe i gceantracha áirithe. Tá Chomhshaoil ó thuaidh le dramhaíl nGall. Bhí ceamaraí teilifíse i láthair dramhaíl ón deisceart sa 24 dumpa O’Donnell, fear de bhunadh na imní ar dhaoine i gceantar na ó 20 dumpa mídhleathach a chur ar nuair a cuireadh tús leis an obair. eile. háite, agus Kevin Deering agus nGleanntaí-Ard na Rátha faoin ais ó dheas. Dúirt urlabhraí nach Dhiúltaigh an Ghníomhaireacht “Gearrtar fíneálacha suaracha sa Peter Crossan, beirt ghníomhaí líon atá ag plódú isteach sa chean- bhfuil sé beartaithe ag an an 18 dumpa eile a ainmniú “ar ghnó seo,” arsa Allison. “Tá sé ait, tá comhshaoil. tar. Tá cónaí ar Chris Mulhall cúig Ghníomhaireacht dramhaíl ó níos bhonn oibríochtúil.” Dúirt urlabhraí an fócas ar úinéir na talún a B’é Altnagapple Wind a chuir mhíle ó dheas ó Ard na Rátha; mó dumpaí a chur ar ais. gur dearbhaíodh gur ón deisceart a chúiseamh, ní an duine a d’iompair isteach ar chead pleanála don dúirt sé go bhfuil ceathrar le Trí bliana ó shin, dúirt ráiteas ón tháinig an dramhaíl iontu. Is an dramhaíl. Dá mbeadh fiosrúchán fheirm. Is iad stiúrthóirí an feiceáil go soiléir ón áit mar a tSeirbhís Chomhshaoil agus 250,000 tonna dramhaíola atá i iomlán ann, shílfeá go bhfaigheadh chomhlachta seo ná an fear gnó bhfuil seisean. Tá, dar leis, cúpla Oidhreachta (réamhtheachtaí na gceist. siad greim ar gach duine.” aitheanta John Rua Gillespie as ceann acu ró-fheiceálach.

Seilg na nGuga Príomhfheidhmeannach nua Cáin sa bhreis ar

BLÚIRÍNÍ Tá SPCA na hAlban ar ‘Uisce Thuaisceart Éireann’ fheithiclí tráchtála ag iarraidh go Tá sé i gceist ag an CHOMHSHAOIL gcuirfear deireadh TAR éis don phríomhfheidhmeannach agus triúr rialtas cáin sa le traidisiún ar den bhord a bheith briste as a bpoist de thoradh bhreis de €900 a Inse Ghall ina ar thuarascáil chriticiúil in ‘Uisce Thuaisceart ghearradh ar úinéirí maraítear tim- Éireann’, tá príomhfheidhmean- a úsáideann a gcarr peall 2,000 nach nua eatramhach tráchtála d’úsáid gainéad óg gach bli- ceaptha. Is é sin Pádraic phearsanta. Caith- ain. White, iar-phríomhfhei- fidh siad ráiteas a Tá an ‘fiach’ bliantúil ‘guga hunt’ ar siúl dhmeannach an Údaráis dhéanamh do na Seoltar scéalta chuig: faoi láthair agus cuirtear i gcomparáid é Forbartha Tionscail. Is ó Gardaí nach n- [email protected] leis an ‘bhfiach’ i gCeanada áit a Chontae Liatroma é an úsáideann siad a veain nó 4x4 d’úsáid maraítear na mílte rón óg. Gach bliain tUasal White agus is é an phearsanta agus má ghabhtar iad ag úsáid na fágann fir an baile Ness, seolann siad go tuarastal bliantúil dá phost ná feithicle sin beidh an cháin sa bhreis á gearradh Moill ar chosc ar dtí Sula Sgeir, dreapann siad aillte 300 £40,000 . Tá sé i gceist go mbeidh sé i ról an orthu. D’fhógair an AA go raibh na hathruithe troigh ar airde, beireann siad ar timpeall phríomhfheidhmeannaigh ar feadh 9 mí. Tá ‘amaideach’. Ghlaoigh Bill Cullen ó Renault iompórtáil táirgí rónta 2,000 éan óg agus buaileann siad a baint aige le roinnt blianta anuas le Tascfhórsa Ireland ‘gobs***’ ar an Aire Gormley agus deir TÁ moill gcloigne le maide. Eacnamaíochta Iarthar Bhéal Feirste agus an Feirmeoirí Aontaithe na hÉireann gur sheol na choicíse curtha Díoltar iad le daoine chun iad a ithe. tSeanchill. hathruithe ‘tonn turrainge’ tríd pobail tuaithe. ag an Aontas Eorpach ar an gcosc a bhí beartaithe acu ar iompórtáil táirgí Fíneáil €75,000 do rónta. Rialaigh an chúirt Eor- SeaWorld pach gur cheart go gcuirfí an cosc ar ceal go dtí go GEARRADH fíneáil de €75,000 ar SeaWorld an tseachtain seo mar gheall ar gcloisfear ó ghrúpa easaontóirí i a dtraenálaithe ainmhithe a chur i mbaol. gcoinne an choisc, ina measc treabh Eisíodh trí thoghairm (summons) ina gcoinne, ceann acu ag rá go raibh Ionúiteach atá gníomhach i bhfiach siad faillíoch agus go ndearna siad neamhaird d’aon turas ar shábháilteacht tráchtála rónta . Tá sé i gceist ag a dtraenálaithe. Cúirt Ghinearálta an Aontais Eor- I mí Feabhra na bliana seo rug cráin dhubh (orca), darb ainm Tilly ar phó- paigh rialú a thabhairt tar éis an 7ú naí an traenálaí Dawn Brancheau agus tharraing sé í faoin uisce agus bádh í. Meán Fómhair. Tá SeaWorld ag cur in aghaidh na líomhaintí seo. 22 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 7 BEATHA ‘Béalghrá’ do ‘Spéirbhean’ agus ‘Lámh in Uachtar' d’Fheirmeoirí

caithfidh siad cloí le rialacha agus láthair na huaire tá muid i mbun cain- rialacháin na hEorpa agus tá scrúdú teanna le Invest N.I. chun saotharlainne á dhéanamh ar na táirgí féidearthachtaí maoinithe eile a fhios- seo anois. Deir Réamaí “tá grúpa rú.” fócais againn sa cheantar agus iad idir Ní sna sé chontae amháin atá fáil ar Treasa Bhreathnach óg agus aosta, idir bhaineann agus a dtáirgí, tá siad ar fáil i Liatroim, i fhireann, agus is iad a dhéanann Sligeach agus i dTír Chonaill i measc tástáil dúinn ar na táirgí uile. contaetha eile ó dheas agus ar ndóigh Tá grúpa feirmeoirí againn chomh is féidir leat ordú a dhéanamh ar a IN 2009 bhí méadú de 30% ar chomh- maith a dhéanann tástáil ar an mbal- suíomh idirlín. lachtaí nua-thionscanta sna sé chon- sam ‘Lámh in Uachtar’ mar gheall go Úsáideann mná uachtar coirp níos tae i gcomparáid le 2008. Bhí 48% de bhfuil sé dírithe orthu minice ná mar a úsáideann siad bal- na comhlachtaí nua-thionscanta sin á siúd a bhíonn ag sam coirp agus deir Réa- dtosú i gContae Aontroma. Ceann obair go crua faoin maí “Níl muid ag iar- acu siúd ná an comhlacht ‘Mil Íocsh- aer. Chomh maith raidh dul san láinte, All Natural Balms’ a thosaigh leis sin rinne na iomaíocht leis na ag deireadh 2009 agus iad ar an bhfód feirmeoirí agus brandaí móra, is anois le os cionn 6 mhí anuas. lucht bainte táirge iomlán Déanann siad táirgí balsaim iomlán móna difriúil atá i gceist. nádúrtha agus beagnach iomlán orgá- tástáil ar Tá sé beagán níos nach don chraiceann. Tá ainmneacha ‘Imigh daoire ná an áille cliste glaoite acu ar a dtáirgí: Leat’ gnáthchúram cnis ‘Tóin teolaí’ do linbh, ‘Spéirbhean’ dúinn atá atá ar fáil ach níl sé mar bhalsam coirp do mhná áille, mar éarthach ar na míoltóga.” chomh daor le lei- ‘Béalghrá’ do na beola, agus ‘Lámh in Go dtí seo tá ná hábhair uile do na théidí Burt’s Bees Uachtar’ do lámha dícheallacha i táirgí á n-iompórtáil, an chéir bheach ná aon cheann de na measc neart eile. ón Áis, an t-im ‘shea’ ón Afraic agus brandaí móra Is í Sinéad Mathers an té a cheap tagann na holaí ón Eoraip den chuid Meiriceánacha.” coincheap an chomhlachta nuair a is mó, mar shampla tagann an lab- Beidh pacáistí á ndéanamh ag ‘Mil bhí sí ar thóir táirgí cúram cnis handar ó Albain. Níl aon fheirmeacha Íocshláinte All Natural Balms’ don nádúrtha di féin agus dá clann. Ní móra ola in Éirinn go fóill, dá mbeadh Nollaig a mbeidh téamaí ag gabháil raibh sí in ann teacht ar na táirgí iom- bheadh ‘Mil Íocshláinte All Naturals leo. D’fheadfadh pacáiste amháin a lán nádúrtha a bhí uaithi mar sin Balms’ á bhfoinsiú uathu siúd. bheith dírithe ar mhná, ceann eile ar rinne sí an cinneadh a comhlacht féin Tá an dúchas an-tábhachtach do naíonáin nó fiú ceann don fheirmeoir a bhunú chun an bhearna sa mhar- Shinéad agus don chomhlacht, idir a nó fear cruógach eile i do shaol. Tá sé gadh úd a líonadh. bheith ag tógáil ón dúchas dá dtáirgí i gceist ag Sinéad, Réamaí agus a Bhí sí lán-cháilithe chun a leithéid a agus ár dteanga dhúchasach. Tugann gclann na pacáistí seo a bheith réi- dhéanamh le céim san eolaíocht siad tús áite don Ghaeilge ar a dtáirgí tithe taobh istigh de mhí. talmhaíochta, máistreacht i gcúrsaí agus é i gcónaí i gceist acu go mbeadh Murar bhain tú triail as balsam cumarsáide, dioplóma sa mhar- sí feiceálach agus in airde ar an Bhéar- cheana is fiú go mór triail a bhaint as. gaíocht, dioplóma i suathaireacht, Sinéad Mathers, úinéir Mil Íocshláinte, All Natural Balms la. Cibé ábhar a úsáideann tú, déanfaidh agus dioplóma i dteiripe nádúrtha Cé go bhfuil an comhlacht féin- sé do chraiceann níos boige agus aici. fás agus ag forbairt. Táthar ag táirgí faoi láthair agus súil acu go mhaoinithe acu go dtí seo, tá deontas mairfidh sé i bhfad níos faide ná Is í Sinéad a cheapann na hoidis déanamh soláthair ar 30 siopa ar fud mbeidh fáil orthu taobh istigh de mhí, faighte acu ó Fhoras na Gaeilge chun gnáthuachtar agus ar ndóigh tá uile don bhranda agus is sa bhaile a fad an oileáin faoi láthair agus iad i béalghrá nua agus, den chéad uair, cabhrú le costas brandála agus boladh álainn uaidh chomh maith. dhéantar iad uile le cabhair óna fear gcainteanna le comhlacht i gCeanada balsam neamh-roctha gur féidir le dearthóireachta, atá á dhéanamh Tá na táirgí seo iomlán nádúrtha, mar céile Réamaí agus a dtriúr gasúr. Cé chun soláthar a dhéanamh ar an mná nó fir a úsáid ar a n-aghaidh. dóibh ag comhlacht i mBéal Feirste sin ní gá ach beagán a úsáid, agus ar gur tionscal tinteáin atá sa chomh- mhargadh idirnáisiúnta. Cosúil le gach comhlacht eile a ‘Solas Teo.’ Deir Réamaí “Tá muid ndóigh ciallaíonn sé sin go lacht faoi láthair, is tionscal é atá ag Tá Sinéad i mbun cur lena réimse tháirgeann na táirgí seo ó thuaidh, buíoch as ucht an deontais agus i bhfaighidh tú luach do chuid airgid. GAELSCÉAL Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 BEATHA • 23 NUACHT Litríochta Le Meadhbh Ní Eadhra

Snámhóirí Gaeltachta Léirmheasanna agus a mhúineadh dá bpáistí. Mhóinín. Is í Emily Colenso a Tá na léaráidí sa leabhar go rinne na léaráidí agus cuidíonn Meadhbh Ní Eadhra deas agus tá an téacs leagtha siad go mór le beocht a chur sa agus scéalta eile amach ar na leathanaigh ar scéal do na léitheoirí. Insítear Fungie bhealach spéisiúil, é ar nós scéal Fhionn sa leabhar seo. Is Gabhán Ó Fachtna Tá cuid de na scéalta i ta níos fearr mar gheall air? tonnta, ag dul suas is anuas. buachaill óg é ar mhaith leis Coiscéim, bhfad níos giorra ná a chéile Braitheann freagra na ceiste AnnMarie McCarthy, Téacs Tá clúdach tarraingteach ar coileáinín a bheith aige ach, fara- €7.50 agus tá éagsúlacht sa chnu- sin ar gach léitheoir go Gaeilge le Ré Ó Laighléis, an leabhar le pictiúr de or, níl a thuismitheoirí róchinnte asach seo maidir le téamaí pearsanta ach is cinnte go Móinín, Fungie air, agus mar go faoin smaoineamh seo. Tá an na scéalta. bhfanann na scéalta i €12 mbíonn dúil ag páistí sna scéal deas simplí agus thait- Tá go leor tagairtí nua- d’intinn ar feadh tamaill níos hainmhithe go minic, níl aon neodh sé le páistí mar go bhfuil aimseartha sna scéalta, agus faide mar gheall ar na deirí amhras ach go mbeidh siad buachaill óg lárnach sa scéal tagairtí de rudaí lasmuigh de difriúla atá leo. meallta ag an leabhar nua seo agus é ag iarraidh rud éigin nach shochaí na hÉireann, mar Tá stíl ar leith ag Ó Facht- ó Mhóinín. bhfuil ceadaithe, díreach cosúil shampla luaitear an clár teil- na agus tá nuálacht ag baint le go leor páistí eile ar comhaois ifíse Astrálach Home and leis an smaointeoireacht atá leis. Is cinnte go mbeimid ag Away, rud a chuireann leis aige freisin. Tá dhá scéal Ruball Trioball faire amach do thuilleadh leab- na scéalta agus a chuireann déag san áireamh sa leabhar Esther Göbl Uí Nualláin har ó pheann Esther. in iúl go bhfuil léargas níos seo agus is é an scéal Móinín, Meadhbh Ní Eadhra leithne ag an scríbhneoir ‘Snámhóirí Gaeltachta’, a Seoladh an leabhar seo thíos €8 agus ag na carachtair ar an roghnaíodh mar theideal an sa Daingean an deireadh Tá cuma fíordheas ar an leabhar Rogha 10 na Seo an tríú cnuasach saol ná mar a shílfeá, leabhair, atá mar an scéal seachtaine seo caite agus tá seo agus le seacht gcaibidil agus gearrscéalta le Gabhán Ó b’fhéidir. deireanach sa chnuasach. go leor cóipeanna díolta de neart léaráidí ildaite síos tríd, tá Seachtaine Fachtna atá foilsithe ag Cois- Tá sé deacair gearrscéal D’fhéadfadh cuma níos cheana féin. sé oiriúnach do pháistí ó chúig céim. Is cnuasach úrnua é ó maith a scríobh agus ceann deise a bheith ar an leabhar Is leabhar dátheangach do go hocht mbliana d’aois. Cathach Books, Baile Átha scríbhneoir a rugadh i de na dúshláin is mó a féin, rud atá díomách mar go pháistí atá ann, a insíonn D’fhéadfadh tuismitheoirí an Cliath nGlaschú ach a bhfuil cónaí bhaineann leis ná críoch bhfuil ábhar an leabhair ar scéal Fungie an deilf. Lán le leabhar seo 1. Sean-Chaint na nDéise air i mBéal Feirste. éifeachtach a chur leis. Tá sé ardchaighdeán. dathanna spleodracha agus a léamh dá leis an Rev. Sheehan Díríonn na scéalta seo ar suimiúil go mbaineann Gab- Tá cuma leadránach go téacs atá mór agus éasca le bpáistí nó 2. Sléibhte Mhaigh Eo le M. dhaoine a bhfuil cónaí orthu hán úsáid as ríomhphost, leor ar chlúdach an leabhair léamh, thaitneodh sé seo le d’fhéad- Ó hOdhrán i dtuaisceart na hÉireann comhartha, litir, aiste agus níl aon rud ann le tú a páistí óga, suas go sé nó fadh 3. Trodairí na Treas agus atá ag dul i ngleic leis an acadúil agus cinnlitreacha mhealladh chun an leabhar seacht mbliana d’aois. páistí Briogáide le Colm Ó ghnáthshaol ach atá fós féin chun críoch a chur le scéalta a phiocadh suas. Tá go leor imeartas focal sa níos sine Labhra ag déileáil le rudaí a tharla éagsúla sa chnuasach seo. Seachas sin tá an leabhar leabhar, agus tá uaim le clois- an leab- 4. An Ceathramhadh roimhe seo agus a bhfuil An oibríonn an teicníc seo curtha le chéile go maith teáil tríd an scéal, rud a har a Eagnaidhe leis An Philbín baint acu le stair an tuaiscirt. agus an bhfuil na gearrscéal- agus é 190 leathanach ar fad. chuireann spraoi agus glu- léamh 5. Art Ó Gríofa le Seán Ó aiseacht faoi. dóibh Lúing Mar gur leabhar dáthean- féin. 6. Fiche Bliain ag Fás le gach é seo, tá margadh níos Bhain Eachtraí Uach- Muiris Ó Súileabháin leithne aige ná gnáthleabhair taigh, an chéad chnuasach 7. Sean-Eoin le Máirín Ní Ghaeilge. Seans go mbeidh gearrscéalta le Esther Göbl Uí Chriagáin fonn ar thuismitheoirí é a Nualláin, gearrliosta ‘Leabhar na 8. An Draoidín le Máire cheannach fiú mura bhfuil Bliana do dhaoine óga’ amach. 9. Thiar i nGleann Ceo le T. siad féin róchompordach leis Seo é an chéad úrscéal do Ó Rabhataigh an nGaeilge, mar go dtugann dhaoine óga léi agus is 10. Sean T. Ó Ceallaigh le P. Ó sé deis dóibh í a fhoghlaim foilseachán aoibhinn é ó Conluain 24 BEATHA GAELSCÉAL • Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 TEILIFÍS agus RAIDIÓ Sceideal an Éist le: Fhómhair ar TV3

ar an scéal sin roimh i bhfad mar gheall ar drámaíochta agus é ag tabhairt a óráide an bhfeabhas atá curtha acu ar a sceideal oifigiúla ag an seoladh. Dúirt sé, go dtí go le blianta beaga anuas. Cé go bhfuil ndearna siad an cinneadh Glee a chean- buiséad níos lú ná RTÉ acu, tá siad nach, go raibh a gclúdach drámaíochta dóchasach go dtiocfaidh méadú ar sciar a ‘uafásach ar fad’. Treasa Bhreathnach sprioclucht féachana, mná faoi 45 bliain Tháinig athrú ar an scéal le Glee agus d’aois. Tá sé i gceist acu tús a chur le anois le Spartacus: Blood and Sand tá tógáil an chéad stiúideo HD in Éirinn in casadh taoide i gceist don drámaíocht ar 2011 agus táthar ag súil go mbeidh sé TV3, dar leis. Tá an dara cuid den tsraith BHÍ na gúnaí gairid, na sála ard agus réidh faoi dheireadh na bliana seo dhrámaíochta Jack Taylor: Magdalene gloine fíona i mbeagnach gach uile lámh chugainn. Martyrs, a ndearnadh scannánaíocht air i ag Óstán an G i nGaillimh an tseachtain Mar is gnáth, tá Coronation Street, nGaillimh, le bheith ar siúl le linn an seo caite nuair a seoladh sceideal fómhair Emmerdale, agus X Factor ar ais arís, fhómhair. TV3. chomh maith leis an tsraith Take Me Out Tá níos mó iarratasóirí ná riamh Cé go raibh ócáid eile seolta níos curtha i láthair ag Ray Foley ó Today FM. cheana, 16 acu, ag iarraidh a bheith mar luaithe sa lá i mBaile Átha Cliath, bhí seo- Mar aon leo siúd, tá leagan Éireannach de phrintíseach ag Bill Cullen in The Appren- ladh i nGaillimh chomh maith do lucht Come Dine With Me le bheith ar TV3 an tice agus iad san iomaíocht don duais féachana a bhí ar an láthair mar chuid den fómhar seo agus tá taifead déanta air ag mhór €100,000. Tá TV3 ag iarraidh níos chlár Ireland AM ó Óstán an G an mhaidin criú stiúideo ó ITV. mó tairbhe a bhaint as branda clúiteach dar gcionn. Tá riar maith clár faisnéise á ndéanamh The Appentice le sraith sa bhreis The I measc réaltaí teilifíse Éireannacha acu agus iad ag díriú, den chuid is mó, ar Apprentice: At Home. TV3 a bhí i láthair, bhí Andrea Hayes, an lucht oibre agus ar ábhair ar nós na Cuireann a leithéid de chleas X Factor i Glenda Gilson agus Alan Hughes. Bhí sochaí agus coiriúlachta sa tír seo. Mar gcuimhne dom agus iad ag iarraidh am a réaltaí ó na sobaldrámaí Sasanacha Coro- chuid de na cláir fhaisnéise, beidh líonadh ar an scáileán. Tá siad ag tógáil ar nation Street agus Emmerdale ann freisin. Teenage Lives, sraith ina gcloisfimid ó ráth na sraithe ach tá an baol ann go RTÉ Raidió na Gaeltachta: ‘Barrscéalta’ Tagann an clár Cé gur lá fada a bhí i gceist d’fhoireann dhéagóirí na tíre faoina saol gnéis, mbeidh gach duine tinn tuirseach de The seo beo ó Inis Bó Finne, dhá mhíle amach ó chósta Dhún an chraoltóra ní thabharfá faoi deara é ar bulaíocht, an brú a bhaineann leis an óige Apprentice faoin am a bheidh an tsraith na nGall. Beidh Michelle Nic Grianna ag caint le muintir na láithreoirí agus iad ar a gcompord ag agus an chaoi a ndéileálann siad leis. leaththart. Tá The Apprentice: You’re an oileáin faoin saol ansin, agus le roinnt cuairteoirí caint agus ag comhrá le cách. Beidh dhá chlár de Boozed Up Irish Fired! ar ais arís i mbliana ach le láithreoir chomh maith faoin samhradh san oileán. Inniu @ Tá feabhas mór curtha ag TV3 ar a scei- Abroad mar chuid den sceideal, cláir nua, Anton Savage in áit Brenda O’Con- 11.02rn. deal le roinnt blianta anuas. Tá níos mó fhaisnéise bhreathnaitheacha a leanann nor. clár ná riamh cheana á gcoimisiúnú agus grúpa daltaí iar-Ardteiste agus iad ar Ba é an ráiteas go mbeidh Bosco ar ais RTÉ Digital: ‘Clubbed with Amin Korrigan’ An tseach- á léiriú in Éirinn acu. Is cláir choimisiú- laethanta saoire i Santa Ponsa agus grúpa arís a tharraing an ‘Awww’ is mó ón slua tain seo ar Clubbed beidh meascán de thechnícheol le naithe iad 40% den sceideal agus é mar cailíní sa Chréit. Beidh an tsraith Lawless de níos mó ná leathchéad a bhí i láthair haoi speisialta Vandal. Beidh réamhamharc ar rianta aidhm acu go mbeidh 50% den sceideal á Ireland 2 ar ais ina bhfeicfear foréigean do sheoladh an sceidil. Is sraith de thrí nua Cocoon agus BPC. Amárach @11in. léiriú in Éirinn faoi 2012. sráide na tíre chomh maith le hionsuithe, chlár é Bring Back Bosco: The Story of Tá sé d’aidhm acu a bheith mar an agus caithfear súil ar fhorbairtí teicneo- Kids’ Entertainment ina dtabharfar síos 4FM: ‘Guaranteed Irish’ Sraith curtha i láthair ag Dave cainéal leis an lucht féachana is mó in laíochta CCTV agus cumarsáid shoghlu- bóithrín na smaointe sinn le míreanna Heffernan. Clár lán le ceol iontach ó cheoltóirí agus ban- Éirinn. Deir TV3 gurb é an dara cainéal is aiste. físe agus agallaimh le Wanderly Wagon, naí ceoil cáiliúla Éireannacha. Dé Máirt @ 9in. mó féachana in Éirinn é. Maíonn siad go Rinne Ben Frow, Stiúrthóir na gClár ag Bosco agus Barney, gan ach roinnt de bhfuil gach seans ann go dtiocfaidh athrú TV3, tagairt do dhroch-cháil TV3 i leith na shraitheanna ár n-óige a lua. Féach ar:

TG4: ‘Lasair: Finscéal Pháidí’. Nuair a fhaigheann Páidí amach gur ainspiorad as finscéal mór na hÉireann é a leas- athair, caithfidh sé rud éigin a dhéanamh faoi. Le cabhair ó spiorad eile, seasann sé an fód agus é ar a mhíle dícheall a theaghlach a thabhairt slán. Dé Domhnaigh @ 10.30in

RTÉ: ‘This is me’. Sa chéad chlár den tsraith ‘Me and my Tics’ cloisfimid uaidh Pamela Hackett atá ag maireachtáil leis an ngalar ‘Tourettes’. Cé go bhfuil sí 60 bliain d’aois ní dhear- nadh diagnóisiú uirthi go dtí go raibh sí 50 bliain d’aois. Anocht RTÉ 1 @7.30in

BBC One: ‘John Bishop’s Britain’. Is í Tara Palmer Tomkinson a bheidh i dteannta an fhuirseora ó Learpholl. Beidh meascán de sceitsí, míreanna grinn ar do bhoinn, agus scéal- ta ón ghnáth phobal bunaithe ar théama amháin a bhfuil tion- char aige ar ghnáthphobal na Breataine. Amárach @ 8.50in GAELSCÉAL BEATHA 25 Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 • Buíon Ceoil na Seachtaine

Labhraíonn Róisín Ní Éalaí le hAodhán Malone ón ngrúpa ceoil Aerach mar gheall ar chúlra an ghrúpa agus céard atá i ndán dóibh sa todhchaí.

TÁ an-cháil ar cheol tíre an ghrúpa Cad as ar tháinig an t-ainm “Aer- ina dhiaidh sin agus bhí muid an- bíonn áiteanna ann nach bhfuil an bheirt againn ar an gcoláiste agus Aerach i measc mhuintir Chonamara. ach”? ghnóthach le ‘gigs’. Bhí go leor cláir Ghaeilge róláidir. mar sin níl mórán deiseanna againn Is é an t-amhrán a thagann chun cinn Bhí muid ag iarraidh ainm a mbeadh raidió againn freisin agus bhí níos mó dá bharr. uathu ná ‘Siar go Conamara’. daoine ábalta cuimhniú air go héasca cáile ar ár gcuid ceoil freisin. Tá cáil oraibh mar gheall ar an Bhuaigh Aerach an comórtas ‘Glór agus bhí muid ag iarraidh go mbeadh amhrán, “Siar go Conamara”, an Cén sórt lucht leanúna atá ag Aer- Tíre’ ar TG4 sa bhliain 2007 agus beagán spraoi ag baint leis freisin. An mbíonn sibh ag casadh bhur n- dtarlaíonn sé riamh ag 'gigs' nach ach? d’éirigh thar cionn leo tar éis bheith amhrán féin ag na 'gigs'? bhfuil sibh ag iarraidh é a chasadh Bíonn gach cineál duine ag éisteacht ar an gclár. D’eisigh an grúpa an t- Conas a bheartaigh sibh an banna a Bíonn muid ag casadh ár n-amhrán arís? linn , óg agus aosta. albam ‘Scorach’ sa bhliain 2008 agus thosnú? féin ag 'gigs'. Tá cúpla ceann scríofa Bíonn daoine ag iarraidh orainn an t- bíonn siad ag casadh go háitiúil go Bhíodh mise i mbanna ceoil cheana dúinn agus casann muid iad sin ar amhrán seo a chasadh i ngach áit, fiú An bhfuil mórán ‘die hard fans’ rialta i rith na bliana. Is iad baill an darbh ainm An Óige agus bhíodh fad nuair a bhíonn muid ag seinnt. daoine gan Ghaeilge. Bíonn cúpla agaibh a bhíonn ag chuile gig? ghrúpa ceoil ná Aodhán Malone agus Siobhán i mbanna darbh ainm Scail. uair ann a bhíonn daoine ag iarraidh Tá duine amháin a sheasann amach , Siobhán Malone. Is col ceathracha Bhí suim againn i gceol i gcónaí de An mbíonn níos mó amhráin orainn é a chasadh cúpla uair san fear as Camus , Cóilín. Ní fhágann sé iad Aodhán agus Siobhán agus is as bharr Mhamó agus mar sin Ghaeilge nó amhráin Bhéarla á oíche, ach ní féidir linn é sin a an t-urlár an oíche ar fad. Baile na hAbhann, Contae na Gail- bheartaigh muid dul le chéile i seinm agaibh? dhéanamh i gcónaí. limhe don bheirt acu. In ainneoin mbanna. Bíonn muid ag seinnt an dá theanga i Céard é an chéad gig eile a bheidh anchúlaithe eacnamaíochta agus iad ndáiríre, is dócha go bhfuil níos mó An bhfuil aon rud suimiúil ag teacht agaibh? a bheith ag freastal ar an gcoláiste Inis dúinn faoin tréimhse tar éis Glór amhráin Bhéarla againn ach déanann aníos d’Aerach? An Poitín Stil ar an Satharn (28 chomh maith, tá siad fós rathúil agus Tíre.. muid iarracht an méid céanna Beidh muid ag ceol ag Taispeántas Lúnasa) ag Féile Thaispeántas Chois le feiceáil i dtithe tábhairne ar fud Tar éis Glór Tíre rinne muid dlúthd- amhrán a chasadh. Braitheann sé ar Chois Fharraige agus beidh Banríon Fharraige. Beidh Banríon na féile dhá Chonamara. hiosca. D’imigh muid ar bhád cúrsála an gceantar ina bhfuil tú freisin, Chois Fharraige ar siúl ansin. Tá an piocadh ar an oíche. Cabaret Craiceáilte dhá bhliain d’aois!

SEACHTAIN sula dtéann siad bheidh ann, feicfear an cóisir bhreithlae an Cabaret. ar fad chuig an Electric Picnic, geabaire (rapper) Bubba Táthar ag súil le cuid mhór beidh ceoltóirí agus siamsóirí Shakespeare as Tiobraid aoicheoltóirí eile ar an oíche, An Cabaret Craiceáilte sa Árann, GMC as Corcaigh, an agus cuirfear fáilte mhór bhaile i dTigh Hiúdaí Bhig i fidléir óg, Emma Sweeney as roimh na haíonna speisialta, nGaoth Dobhair ar an Satharn Manchain Shasana, agus An na Iconics, grúpa rac- 28 Lúnasa ag a 10.00i.n. ag Henrietta Game. cheoil/popcheoil as Gaoth ceiliúradh dara breithlá an Beidh an damhsóir sean- Dobhair agus na Rosann. Cabaret. nóis Seosamh Ó Neachtain ag Tá dúil mhór ag éisteoirí I measc na gceoltóirí a léiriú a chuid céimeanna ag Raidió na Gaeltachta sna lea- ganacha Gaeilge d’amhráin mhóra cosúil le ‘Free Falling’ agus ‘Sweet Child of Mine’ a chanann Emma Ní Fhíoruisce agus Cormac Ó Mordha ó na Iconics. Tá an bheirt acu ag freastal ar Phobalscoil Ghaoth Dob- hair, agus tá seisiún beo déan- ta acu ar an chlár ‘Rónán Beo’ ar Raidió na Gaeltachta. Togra deonach atá sa Cabaret Craiceáilte a cuireadh ar bun i mí Lúnasa 2008, chun ardán a chur ar fáil do che- oltóirí as an cheantar agus as áiteanna eile ar fud na tíre, a bhíonn ag ceol i nGaeilge. 26 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 8 OIDEACHAS Daltaí de dhíth! Folúntais

Ar lean ó leathanach a haon Ghaelscoil,” a deir Lee sin, mar go mbeidh fiche romhainn.” Devine, Cathaoirleach dalta againn sa scoil.” Tá seomra ranga ag an Deir Éamon Rodgers, a choiste na scoile. Ag an bpointe seo, tá an scoil cheana féin i lárionad bhí bainteach le naíscoil na “Thit cúpla duine amach, chuma ar an scéal nach gnó sa Bhaile Meánach agus mBeann ón tús agus atá mar áfach, ar chúis éigin, agus mbeidh a ndóthain daltaí ag tá múinteoir acu freisin. chathaoirleach ar an ngrú- anois is cosúil gur ochtar freastal ar Ghaelscoil Choin Nuair a fógraíodh go Cuirtear fáilte roimh iarratais ar na poist seo a leanas: pa, go raibh siad ag súil go páiste a bheidh ag tosú i Rí Uladh, an ceathrú scoil a mbeadh aitheantas á thab- mbeadh dháréag ag freastal rang a haon.” bhfuair aitheantas seal- hairt do na ceithre scoil seo ar an nGaelscoil, rud a Faoi láthair tá sé pháiste adach, agus ní fios go fóill sa tuaisceart, cháin an DUP Stiúrthóir na hOifige um chiallódh go mbeadh dhéag ag freastal ar an naís- an mbeidh an scoil ag agus an UUP Caitríona maoiniú ar fáil dóibh. Ar coil, agus bhí an oiread sin oscailt ar chor ar bith. Ruane as an gcinneadh a Aistriú Teicneolaíochta chúis éigin, ní bheidh éilimh ar áiteanna ann go Dar le Rosie Nic Ghiolla dhéanamh agus dúirt aon- seachtar ón dáréag sin ag raibh ar an scoil diúltú do Fhiondáin, atá ar choiste na tachtaithe go raibh an Tuarastal: €113,604 - €145,952 sa bhliain freastal ar an scoil. roinnt páistí eile. Beidh rang scoile, bhí dháréag páiste iomarca airgid á thabhairt Spriocdháta: 23 Meán Fómhair 2010 “Bhí agus tá fós go leor speisialta ag tosú sa tráth- deimhnithe le freastal ar an don Ghaelscolaíocht. Deir éiginnteachta ann faoi nóna do pháistí níos óige, scoil ach anois níl ach Seán Ó Coinn nach dóigh Sonraí / nós imeachta le haghaidh iarratais: áitreamh na scoile agus mar atá trí bliana d’aois nó mar naonúr, nó b’fhéidir deich- leis go raibh tionchar ag na Tá tuilleadh eolais agus foirmeacha iarratais don phost Stiúrthóra sin de,” ar sé. “Tá sé deacair sin. niúr, ag iarraidh dul ann go haontachtaithe ar thui- thuas ar fáil ó láithreán gréasáin Acmhainní Daonna: ar thuismitheoirí cinneadh a Ní hamhlaidh atá an scéal cinnte. smitheoirí agus iad ag http://www.nuigalway.ie/vacancies dhéanamh a bpáistí a chur le Gaelscoil an tSeanchaí, a “Níl na huimhreacha déanamh cinnidh maidir An Oifig Acmhainní Daonna, OÉ Gaillimh, Gaillimh. chuig scoil nuair atá éigin- d’oscail den chéad uair anu- againn chun maoiniú a fháil lena bpáistí a chur chuig nteacht mar sin ann.” raidh. ón Roinn Oideachais,” a deir Gaelscoil. T: 353 91 492151; R: [email protected] Beidh Gaelscoil Léim an “Táimid muiníneach go sí. “Ach tá maoiniú á “Tá daoine cleachtaithe Mhadaidh ag oscailt ar an mbeidh maoiniú á fháil thairiscint dúinn ó fhoinse air sin faoin am seo,” a deir gcéad lá de mhí Mheán againn,” a deir Cathaoir- eile. Níl muid cinnte go fóill sé. Coláiste an Leighis, an Altranais Fómhair freisin, cé nach leach choiste na scoile, an mbeidh an scoil ag Ba chóir do thuismitheoirí bhfuil a ndóthain daltaí acu- Graeme Clarke. oscailt an tseachtain seo ar mhaith leo a bpáistí a agus na nEolaíochtaí Sláinte san ach an oiread chun “D’oscail muid an scoil i chugainn. Braitheann sé ar chur ar cheann ar bith de na maoiniú a fháil. mí Mheán Fhómhair 2009 ar an gcuid eile den choiste, Gaelscoileanna nua seo Léachtóir (Os Cionn an Bhaic) “Ag pointe amháin, bhí an bhonn féinmhaoinithe. agus beimid i mbun cain- teagmháil a dhéanamh le le Modhanna Cliniciúla agus uimhir dhraíochta de Anois táimid ag súil go teanna faoi seo sna Comhairle na Gaelsco- dháréag dalta againn don mbeidh athrú ag teacht air laethanta amach laíochta ar 028 9032 1475. Cleachtas Cliniciúil Tuarastal: €62,059 - €81,431 sa bhliain Spriocdháta: 23 Meán Fómhair 2010 Léachtóir (Téarma Socraithe, Daltaí ag baint ardmharcanna Leath-Am) le Cleachtas Ginearálta – Modhanna Cliniciúla Gaeilge amach sna GCSEanna Tuarastal: €62,059 – €81,431 sa bhliain (pro rata) Spriocdháta: 2 Meán Fómhair 2010 amach i nGaeilge aon bhliain déag A* in ábhair mar Mhata Breise, na hEo- d’aois, agus tá an dalta is sine seachtó laíochtaí, an Ealaín, Staidéir Spóirt Coláiste na nDán, na nEolaíochtaí seacht bliain d’aois. agus ar ndóigh an Ghaeilge. Bhí ráta Bhí 76.3% de na torthaí sa chatagóir pas de 100% againn sa Tíreolaíocht, Sóisialta agus an Léinn Cheiltigh sin, i gcomparáid le 69% i Sasana agus san Ealaín agus sa Fhraincis agus bhí Meadhbh Ní Eadhra áiteanna eile. I measc na scoileanna a roinnt ábhar eile a raibh ráta pas thar bhain marcanna maithe amach sna 90% acu.” Léachtóir (Téarma Socraithe) le GCSEanna tá Coláiste Feirste, Gael- Is as ceantair faoi mhíbhuntáiste Síceolaíocht (Anailís Iompraíochta choláiste i mBéal Feirste. sóisialta 83% de dhaltaí na scoile agus CÉ gur tháinig ísliú ar an líon daltaí a Deir Micheál Mac Giolla Ghunna, in ainneoin an tearc-infheistithe agus Fheidhmeach) roghnaigh teangacha mar ábhair do na Príomhoide Choláiste Feirste, go raibh easpa acmhainní i gcomparáid le Tuarastal: €40,256 p.a. - €56,782 sa bhliain GCSEanna i dTuaisceart na hÉireann i torthaí GCSE den chéad scoth ag daltaí scoileanna in earnálacha eile, tá an mbliana, go háirithe Fraincis, bhí an na scoile. scoil ag feidhmiú go han-mhaith ag an Spriocdháta: 9 Meán Fómhair 2010 líon daltaí a rinne an scrúdú Gaeilge i “Is léir go bhfuil na torthaí s’againne leibhéal is airde, dar leis an Uasal Mac gcomhréir le anuraidh. inchurtha le scoth na scoileanna in aon Giolla Ghunna. Is féidir tuilleadh eolais a fháil agus iarratas a dhéanamh ach cuairt Is cúis dóchais é sin do lucht na earnáil. Bhain 78% dár gcuid daltaí Ó thaobh inscne de, d’éirigh níos a thabhairt ar www.publicjobs.ie Gaeilge ó thuaidh. Rinne 2161 dalta amach an toradh tagarmhairc de chúig fearr le buachaillí agus cailíní go gin- Is fostóir comhionannas deiseanna í Ollscoil na hÉireann, Gaillimh. scrúdú Gaeilge sna GCSEanna i nó níos mó GCSE ag gráid A*-C. Tagann earálta sna scrúduithe GCSE i mbliana, mbliana, rud a chiallaíonn go bhfuil na sé seo i ndiaidh torthaí Ardleibhéil an- ach mar is gnách bhí na cailíní chun leibhéil iontrála i gcomhréir le anu- mhaithe an tseachtain seo caite.” tosaigh maidir leis na hardmharcanna. raidh, nuair a rinne 2163 dalta an Deir sé gurb “iontach na torthaí” seo D’éirigh le 11% de chailíní an barrmharc scrúdú. mar gurb é Coláiste Feirste an t-aon de A* a fháil, i gcomparáid le 6.9% de Tháinig ardú ar an líon daltaí a bhain iarbhunscoil lán-Ghaeilge sa Tuais- bhuachaillí. grád A*-C amach sa scrúdú Gaeilge, ó ceart. Tá ísliú suntasach tagtha ar an méid 89.3% go 90.1%. Tuairiscíodh an “Léiríonn na torthaí seo gur féidir daltaí atá ag fágáil na scoile gan cúig tseachtain seo go raibh ardú ar an líon leis an Ghaelscolaíocht barr feabhais a GCSE, ó 47.4% in 2005-2006 go 41.6% daltaí i dTuaisceart na hÉireann a bhain bhaint amach ag an leibhéal is airde in 2008-2009. Mar sin féin, is céatadán grád A*-C amach sna GCSEanna. trasna na n-ábhar uilig,” ar sé. ard é 41.6% agus seans gur figiúr é a www.nuigalway.ie Tá an dalta is óige a bhain GCSE “Ghnóthaigh na daltaí s’againne gráid chuirfeadh iontas ar mhórán daoine GAELSCÉAL OIDEACHAS 27 Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 • Crosfhocal 27.08.2010 Ón gclár dubh go dtí an méarchlár

Meadhbh Ní Eadhra “Beidh eolas á thabhairt do phríomhoidí agus do bhaill de bhoird BEIDH ócáid ar siúl Dé Céadaoin seo bhainistíochta na scoileanna faoi conas chugainn i gContae an Chláir chun aird a luach a gcuid airgid a fháil ar earraí teic- tharraingt ar an ról dearfach atá ag an neolaíochta, in ionad a bheith ag teicneolaíocht faisnéise i dteagasc bun- caitheamh an iomarca ama ag scoile. Is in Óstán Temple Gate in Inis i smaoineamh faoi chostas na n-earraí. Is gContae an Chláir a reáchtálfar an ócáid féidir leo a bheith saor nuair a úsáidtear i seo, 5-7in ar 1ú Meán Fómhair. gceart iad,” ar sé. Is í aidhm na hócáide ná eolas a chur ar Dar leis an Uasal Tierney, ceann de na scoileanna na hÉireann, ar an teicneo- fáil do phríomhoidí áitiúla agus boird laigí is mó a bhíonn ag scoileanna agus laíocht mar áis teagaisc, ar chostas iom- bhainistíochta faoi na buntáistí agus na iad ag úsáid na teicneolaíochta ná go lán úinéireachta agus tuilleadh. míthuiscintí a bhíonn ann go minic mbíonn eagla orthu. Tá teagmháil déanta ag Uathoibriú NODANNA maidir le húsáid na teicneolaíochta nua- “Bíonn scanradh ar dhaoine go mbei- Oifige Tierney le múinteoirí agus aimseartha sa seomra ranga. dh orthu na mílte euro a íoc má príomhoidí bunscoile i gContae an TRASNA Beidh aoichainteoirí i láthair ar an bhriseann ríomhaire agus mar gheall air Chláir, chomh maith le baill de na boird 1 Ainmhí Afracach le muineál fada (6) 2 Srian, ceansaigh (6) oíche agus beidh deis ann labhairt le sin ceapann siad gur infheistíocht bhainistíochta, faoin oíche. Tá siad ag 8 Déan éadach as olann (2) saineolaithe teicneolaíochta. chostasach agus neamhriachtanach atá súil go bhfreastlóidh cuid mhór acu ar an 9 An cairpéad dearg a chur os comhair duine (6) Chomh maith leis sin, tabharfar eolas ann. Ach tá a mhalairt fíor. Tá fianaise ócáid. 10 Pota an-mhór (5) faoi scoileanna ar leith ina bhfuil an teic- ann ó thíortha Eorpacha eile a thugann le Cuirfear pacáiste eolais ar fáil saor in 11 Ainmhí dubh agus bán faoin tuath le srón fhada (4) neolaíocht agus an teagasc fite fuaite ina fios gur buntáiste ollmhór é an teicneo- aisce do gach duine ag an ócáid, le heolas 14 Bata a chuidíonn le duine a shiúil (4) chéile cheana féin. laíocht do na scoileanna.” faoin teicneolaíocht do scoileanna. Beidh 15 Caoch (4) Deir Andy Tierney, ó Uathoibriú Oifige Beidh saineolaithe teicneolaíochta ag an ócáid saor in aisce ach is gá áit a chur 16 Áit ard charraigeach ar chósta na tíre (4) Tierney, atá ag óstáil na hócáide, nach tabhairt léachtaí ag an ócáid ar réimse in áirithe roimh ré. Is féidir scairt a chur 18 A mhalairt ón lámh dheas (3) 19 Siombail an phósta (6) mbeidh an oíche dírithe ar tháirgí ar leith leathan ábhar. San áireamh beidh léach- ar 065 7079873 le haghaidh tuilleadh 22 'Scamall' íseal ar lá báisteach (3) a mholadh do scoileanna. taí ar pholasaithe teicneolaíochta i eolais. 24 An domhan (7) 25 Líon a atá in úsáid ag iascairí (7) 28 Gléas ceoil a shéideann tú tríd, déanta as stán nó adhmaid (6) 29 Cárta nó litir ag iarraidh ar dhuine a fhreastal ar bhainis, nó cóisir Ionsaí ar Folúntas mar shampla. (8) shuíomh an CAO SÍOS 1 Créatúr beag miotasach, an slua.. (2) MÁ bhíonn ionsaí ann arís ar an 2 Torann, clampar (4) Lár-Oifig Iontrála (CAO), mar a 3 Tuige, ciall (4) bhí an tseachtain seo agus na Scoil 5 Luath (4) mílte dalta Ardteiste ag iar- 6 Glan le píosa éadaigh (7) raidh dul ar an suíomh idirlín, 7 Seift in aghaidh do thíre féin (5) ní bheidh an CAO in ann stop a 8 Imeall géar (7) Chuimsitheach Chiaráin 9 Éan bán a fhaightear ar an trá nó ar an fharraige de ghnáth (8) chur leis, de réir foinsí áirithe. 12 Cas i dtreo amháin nó eile (5) Eisíodh tairiscintí ollscoile do 13 Adharc, trumpa (4) 48,000 dalta Dé Luain ar An Cheathrú Rua, Co. Na Gaillimhe 15 Dreapann daoine suas iad leis na fuinneoga a ghlanadh (8) shuíomh an CAO agus laistigh 17 Costasach (4) de dheich mbomaite, ion- 20 Scéim an stáit leis na bainc a tharrtháil óna gcuid drochfhiacha (4) saíodh an suíomh agus níorbh 21 Capall (4) fhéidir le héinne dul air. Ba é 22 Ag rá amhráin (6) sin an dara huair le cúpla mí 23 Crom; do ghlúin mar shampla (4) Múinteoir Ag Teastáil 26 An rud a dhéanann cearc ar ubh (3) anuas gur ionsaíodh an suíomh 27 Coinníoll; cur in aghaidh, obadh (3) agus bhí an-imní ar dhaltaí Fáilteofar roimh iarratais do phost ionadaíochta don scoilbhliain agus ar thuismitheoirí, go 2010/2011 sna hábhair seo a leanas Crosfhocal háirithe iad siúd a bhí thar lear, 20.08.2010 go dtí gur deisíodh an suíomh. Béarla agus Gaeilge (11 uair) (saoire mháithreachais) le héifeacht ón 20ú Meán Fómhair, 2010. Buaiteoir na Seachtaine seo: Niall O Murchú Scoil Ghaeltachta í Scoil Chuimsitheach Chiaráin ina ndéantar an teagasc iomlán tré Ghaeilge. 169 Gleann Dara, Bí feiceálach! Cáilíochtaí: De réir mheamram na Roinne Oideachais & Eolaíochta Rathún, Gaillimhe Tuarastal: De réir meamram agus scálaí na Roinne Oideachais agus Eolaíochta. Meadhbh Ní Eadhra Duais na seachtaine Glacfar le hiarratais ar na foirmeacha oifigiúla atá le fáil uaimse: TABHARFAR veist ard-infhe- Bronnfar dearbhán €20 ictheachta (veist gheal?) do Seosamh Mac Donncha, urraithe ag Cló Iar Chonnacht gach páiste atá ag tosú ar scoil Rúnaí an Bhoird Bhainistíochta, ar bhuaiteoir na seachtaine. an tseachtain seo chugainn Oifigí an Choiste Gairmoideachais, Ní mór iarratais a bheith ar ais roimh mar chuid d’fheachtas sábháil- Coiléar Bán, Baile Átha an Rí, Co. na Gaillimhe. 1 Meán Fómhair, 2010 chuig: teachta ar bhóithre. Dáilfear Fón: 091-874535 Crosfhocal, Gaelscéal, An Chuasnóg, An Spidéal, Co na Gaillimhe. thart ar 80,000 veist ar pháistí Ríomhphost: [email protected] sna naíonáin shóisir. Tá an Ainm ...... tÚdarás um Shábháilteacht ar Is é an dáta deireanach d’iarratais a bheith faighte (sa phost nó trí sheachadadh láimhe Seoladh ...... Bhóithre (RSA) i ndiaidh a iar- amháin) ná roimh 4.00i.n. ar an Luan, 6ú Meán Fómhair, 2010. raidh ar thuismitheoirí agus ar ...... mhúinteoirí tús áite a thabhairt Tionólfar agallaimh don phost thuasluaite ar an 10ú Meán Fómhair, 2010. don sábháilteacht ar bhóithre Tabhair faoi deara nach nglacfar le hiarratais ar bith i ndiaidh an spriocdháta, go bhféadfadh Fón...... Rphost...... agus an scoilbhliain nua ag gearrliostú a bheith i gceist agus go ndícháileofar éinne a dhéanann canbhasáil. tosú. Is é Bord Soláthair an Indreabhán, Conamara, Co. na Gaillimhe. Tel. +353-91-593307 Leictreachais atá ag déanamh www.cic.ie Is fostóir comhionannais Scoil Chuimsitheach Chiaráin. urraíochta ar an togra seo. 28 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 9 I MEASC AN PHOBAIL Ba bhreá linn pictiúir leatsa i Gaelscéal agus ar ár suíomh idirlín. Má tá ócáid nó imeacht pobail nó sóisialta ar siúl agat, is féidir grianghraif de a sheoladh chugainn ag [email protected] Ní mór go mbeadh caighdeán réasúnta ins na pictiúir agus cead faighte agat chun iad a fhoilsiú ó na daoine atá le feiceáil iontu. Cuirfidh muid na cinn is fearr i gcló anseo agus ar www.gaelsceal.ie

Cailíní ag baint suilt as Cumann Chluain Ard, Béal Feirste mar chuid de Scoil Samhraidh Mhic Reachtain.

Ar dheis & Thíos Foirne Leitir Móir ag Craobh na hÉireann de Tharraingt Téide

Sophine (5) agus Aimme O’ Hagan (4) ag seoladh Rehab Water- ways Adventure i gcomhar le Bord na Móna ag Loch na Buaraí, Co Uíbh Fhailí. Pic: Sasko Lazarov/Photocall Ireland

Ard-Stiúrtheoir Chomhaltas Ceoltóirí Éireann, Liam Ó Maonlaí le Emer Finnegan (13) ó Labhrás Ó Murchú, ag bronnadh cóip de dhlúthd- Phort Láirge agus iad ag seinm sa Cheoláras hiosca nua Séain Uí Shé "Idir Sean agus Nua, Séan Náisiúnta mar chuid de ESB LIVE. Leanann Ó Sé agus Comhaltas" ar Mháirtín Davy don ESB LIVE ar aghaidh go dtí 3ú Meán Neart craic ar bun ag mná Gaelacha Feirste agus iad ag damhsa le fear dathúil mar chuid tsraith nua "Dlúthdhioscaí " ar RTÉ/RnaG an Fómhair. www.nch.ie den fhéile ‘Blasta’ i dTigh Mhadden. tseachtain seo caite . Pic: Mark Stedman/Photocall Ireland GAELSCÉAL SPÓRT 29 Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 • “Ní mhothaím an brú” : Schmidt

Cillian Ó Conchúir ca. "Níorbh é an toradh an rud is Tosaíonn Sraith Magners ar an Gordan D'Arcy, Eoin Reddan, Shane tábhachtaí riamh. Deis a bhí ann gcéad deireadh seachtaine de Horgan, Cian Healy, Shane Jen- CAITH súil siar go dtí an Muileann d'imreoirí óga agus ceapaim gur Mheán Fómhair agus tá a fhios ag nings agus ar a laghad deich n- gCearr i 1991. B'shin an bhliain a thóg roinnt acu an deis. Bhí sé cuib- Schmidt go mbeidh brú sa bhreis imreoir a thosaíonn de ghnáth. tháinig Josef Schmidt chuig an heasach deacair teacht ar an bpáirc air toisc gur bliain Coirn Dhomhan- "Tá traenáil ag dul go maith," a cheantar chun imirt agus chun in aghaidh imreoirí fisiciúla, le da í seo. "Le Corn an Domhain ag deir Schmidt. "Is féidir le traenáil bheith ina stiúrthóir ar Mullingar taithí, Wasps agus roinnt imreoirí teacht, tá a fhios againn go mbeidh dul go maith, (ach) caithfidh tú RFC. Deirtear nach bhfuil dearmad idirnáisiúnta acu. Ina ainneoin sin, orainn an fhoireann a rothlú. Tá a cluichí maithe a imirt. Sin an áit a déanta ag an bhaile ná ag an bhain- thaispeáin roinnt a ndóthain chun fhios againn gur bliain dheacair a ndéantar breithiúnas ort. Ag isteoir ar na trí bliana sin ag tús na muinín a thabhairt dom gur féidir bheidh ann i mbliana agus beidh ar déanamh grádú ar an 80 nóiméad nóchaidí. iad a mheascadh leis na himreoirí roinnt imreoirí a d'imir (ar an (in aghaidh Wasps) caithfimid imirt Gluais ar aghaidh fiche bliain, sinsearacha. Aoine) imirt ar bhonn níos rialta. i bhfad níos fearr. Tá muinín agam nach mór, agus tá an post is mó i Mar ábhar dóchais do Schmidt, Sin an pointe tosaithe atá againn. gur féidir linn é sin a dhéanamh. rugbaí Laighean aige, mar d'imir Seán O'Brien agus Luke Caithfimid gluaiseacht ar aghaidh De bharr an ratha a bhí ar Michael phríomh-chóitseálaí an chúige. Fitzgerald den chéad uair ó gor- uaidh sin." Cheika, an mothaíonn an fear nua Nuair a tháinig sé amach ón seomra taíodh iad beirt. "D'iompair Seán an Tá sé fós róluath i dtéarma bain- ón Nua-Shéalainn brú? "Go feistis tar éis shlad na hAoine seo liathróid go láidir. Stiúir sé [an istíochta Schmidt chun aon ní a rá pearsanta, ní mhothaím an brú. caite (cailliúint 6-41 in aghaidh fhoireann] go maith. Bhí cuma faoi. Agus é san ardán an tseachtain Nuair a fhéachann tú ar chéad bhli- Wasps Londan) d’fhógair sé: "Fáilte dhainséarach ar Luke. seo caite agus roinnt gortuithe á ain Cheiks, tosnaíonn tú san áit a iontach atá ansin." D'imigh sé timpeall na páirce go bhfáil ag imreoirí, dúirt sé go raibh dtosnaíonn tú. Beidh an bhliain seo Níorbh é sin an rud ba mheasa a maith. Fuair siad 40 nóiméad an siad "beagáinín gann" ar ion- deacair, ach níl aon seans go bhfuil- d’fhéadfadh tarlú dó. Ní raibh ann duine. Tá súil agam go mbeidh siad adaithe. An íoróin a bhain leis ná go im chun aon leithscéal a dhéanamh ach cluiche cairdiúil. Ar a laghad ní in ann tógáil air sin agus níos mó Joe Schmidt, príomh-chóitseálaí raibh foireann iomlán ina suí toisc gur muidne Cúige Laighean bheidh daoine ag súil leis an iomar- am imeartha a fháil. Laighean (PIC. BRENDAN MORAN / SPORTSFILE) díreach thíos faoi - Brian O'Driscoll, agus caithfimid tabhairt faoi." Micheál- Tráchtaire ár Linne Railí an tsamhraidh Beidh Raidió na Gaeltachta ag cur clár speisialta Railí Mótair i nGaillimh an deireadh i láthair in ómós do thráchtaire cáiliúil RTÉ seachtaine seo Micheál Ó Muircheartaigh ar an Aoine 10ú Meán Fómhair ag a seacht a chlog. Gráinne McElwain an railí seo, ina measc PJ McDermott agus Paul Goodman ag tiomáint Sub- LE níos mó na fiche bliain anois, tá aru Impreza S11 WRC, Robert railí mótair ar siúl i gCo. na Gaillimhe Barrable agus Damien Connolly sa agus ní haon eisceacht é i mbliana go Ford Focus WRC agus Gary McPhilips bhfuil an railí ar ais an Domhnach agus Mark Tierney i Ford Escort Mk2. beag seo agus é urraithe ag Mór Oil Bheifeá ag súil go dtiocfadh buaiteoir don dara bliain as a chéile. an railí as na tiománaithe seo agus is “Athraíonn an cúrsa gach cúpla bli- é Robert Barrable atá mar rogha na n- ain timpeall na Gaillimhe. Ar feadh údar go háirithe mar go bhfuil dhá bhliain, bhí sé in Áth Cinn agus Damien Connolly mar chomh- beidh sé i mBaile Locha Riach i thiománaí leis. Bhuaigh Damien an mbliana agus tá súil againn go mbei- railí seo mar chomh-thiománaí anu- dh sé ann an bhliain seo chugainn raidh. chomh maith” a deir Ultan Burke, Beidh John Spain agus Jarlath Con- Oifigeach Caidrimh Phoiblí Railí an neely as Baile Locha Riach ag tSamhraidh. tiomáint Toyota Celica 185 ar son “Thosaigh na hullmhúcháin sé mhí Ospís na Gaillimhe. Tá go leor airgid ó shin le foireann bheag ag roghnú an bailithe acu ó dhaoine agus bhealaigh agus na háite is fearr chun urraitheoirí go dtí seo ach tá siad ag ceanncheathrú an railí a chur. Caith- súil le tuilleadh a bhailiú ar an lá agus fidh tú an bóthar nó bealach a rogh- cuirfear fáilte roimh aon airgead. naítear a chur isteach chuig an Níl an cúlú eacnamaíochta tar éis gComhairle Contae trí mhí roimh cur isteach chomh mór sin ar an railí thús an railí chun cead a fháil. Bíonn agus a ceapadh ag tús na bliana. “Bhí Micheál Ó Muircheartaigh (Pic. Brendan Moran / SPORTSFILE) muid féin i dteagmháil le muintir na muid ag iarraidh céad tríocha carr a háite chun a mhíniú dóibh cad go bheith páirteach ann agus tá áthas an Gráinne McElwain beo ar an raidió ón óstán Galway Bay i mBóthar na díreach a bheas i gceist agus de domhain orainn go bhfuil sin faighte Trá, Contae na Gaillimhe agus beidh cairde, ghnáth, ní bhíonn aon fhadhb acu againn,” a deir Ultan. BEIDH Raidió na Gaeltachta ag cur clár speisialta comhghleacaithe agus iar-chomhghleacaithe leis i leis” a deir Ultan. Is ócáid iontach é don cheantar i láthair in ómós do thráchtaire cáiliúil RTÉ láthair chomh maith lena chlann agus a mhuintir. “Beidh 130 carr ag glacadh páirte sa agus beidh €700,000 ar a laghad ag Micheál Ó Muircheartaigh ar an Aoine 10ú Meán Ina theannta sin, beidh peileadóirí agus railí le naoi staid dhifriúla timpeall dul isteach sa gheilleagar áitiúil. Fómhair ag a seacht a chlog. iarpheileadóir Chiarraí agus baill eile de CLG, an bhaile. Tosóidh an chéad staid ag Tagann na sluaite amach chun é a Bhí breithlá Mhichíl ar siúl an Aoine seo caite cairde ó Na Cluichí Oilimpeacha Speisialta, Rásaí 10.05rn agus ba chóir go mbeadh an fheiceáil agus ba chóir go mbeadh sa Daingean agus é ag ceiliúradh ochtó bliain na gCon, Gaelscoileanna agus RTÉ. carr deireanach ar ais tar éis a cúig a suas le 15,000 míle duine ann. d’aois. Tháinig a chlann, a chairde agus a ghaolta Mairfidh an clár dhá uair an chloig agus chomh chlog. Beidh na bóithre dúnta óna “Is cuid lárnach den railí sábháil- go dtí Óstán na Sceilge chun craic, ceol, comhrá maith le caint beidh ceol den scoth ann fosta. Cuir- naoi a chlog ar maidin go dtí a sé a teacht na dtiománaithe agus an lucht agus ar ndóigh scéalta iontacha a chluinstin. fidh Seán Bán Breathnach agus iarchaptaen Chiar- chlog sa tráthnóna ach ní bheidh siad féachana agus tá plean sábháilteach- Níos luaithe sa lá, dhreap 23 duine suas Cnoc raí Dara Ó Cinnéide an clár i láthair. Beidh deis ag dúnta an t-am ar fad. Braitheann sé ta cuimsitheach i bhfeidhm. Má tá Bhréanainn agus rinne Micheál agallamh an phobal a bheith i láthair ag an chlár ach cén áit a mbeidh na staideanna ar fadhb ar bith le haon áit den chúrsa, speisialta le RTÉ Raidió na Gaeltachta ó bharr an cuireadh a bheith acu, agus beidh na cuirí á siúl” a deir Ultan. ní thosóidh an staid sin. Tá sé chomh chnoic. ndáileadh ar chláracha RTÉ Raidió na Gaeltachta Feicfear na tiománaithe is fearr ag simplí leis sin” a deir Ultan. Craolfar an clár ‘Micheál- Tráchtaire ár Linne’ sna seachtainí amach romhainn. 30 SPÓRT GAELSCÉAL • Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 Cad a cheapfá? Bás Patrick Labhair Gráinne McElwain le hiar-imreoir Thír Eoghain Peter Canavan faoi chluiche mór an Domhnaigh. Dinsmore Gráinne McElwain as Ard Mhacha, tháinig an scéal Cé acu a mbeidh an bua agus cén fáth? chun cinn i measc an phobail agus Cill Dara. Is buille mór millteach don Dún é nach CÉ go bhfuil muintir an Dúin ag súil theastaigh níos mó eolais ó dhaoine mbeidh Ambrose Rodgers ag imirt ar an Domhnach. Is go mór le Cluiche Leathcheannais faoi. Cuireadh tús leis an Cormac imreoir lárnach ar an fhoireann é chomh maith le bhei- na hÉireann an deireadh seachtaine McAnallen Trust chun aird an th ina cheannaire. Tá gach rud aige: oibríonn sé go crua, seo in aghaidh Chill Dara, bhailigh phobail a dhíriú ar bhás cairdiach, bíonn sé ag déanamh go leor blocála ar an liathróid, is scamall dubh os cionn an chontae scagthástáil agus oideachas. Cuid féidir leis dul ar ruathar agus tógann sé ciceanna saora. an deireadh seachtaine seo caite mhór eile den phlean ná go gcuirfí Tá Cill Dara láidir agus fisicúil i lár na páirce agus mar nuair a bhásaigh an déagóir Patrick défhibrileoirí ar fáil i gcumainn nach mbeidh Ambrose ag imirt, sílim go mbeidh an Dinsmore go tobann i Ros Treab- spóirt go háitiúil agus daoine a buntáiste le Cill Dara ansin. hair. thraenáil chun iad a úsáid. Bhí Patrick ag imirt cluiche peile Bhí an dearcadh ann go mbeadh Cén sort taicticí a bheas in úsáid? mionúir lena chlub, Naomh Peadar, ar dhuine a bheith míshlántiúil Bíonn taicticí i gcónaí ann ón tús, fiú nuair a bhíonn in aghaidh Naomh Bronagh nuair a agus mí-aclaí chun fadhbanna a an fhoireann á roghnú ag na bainisteoirí ach ní thit sé as a sheasamh. Ní rabhthas bheith aige nó aici lena chroí ach ní thachtóidh na taicticí an cluiche. Is maith leis an dá in ann a dhéanamh amach sa hé sin an fhírinne iomlán. fhoireann seo an imirt a bheith oscailte agus iad ag dul scrúdú iarbháis cén fáth gur bhá- Ba dhaoine spórtúla iad Cormac, ar an ionsaí ach saigh sé go tobann. John agus Patrick, a thug aire Bhí Patrick in ainm is a bheith ag mhaith dóibh féin agus a fuair bás beidh sé spéisiúil cé a bheas ag marcáil Benny Coulter ceiliúradh a bhreithlae an Mháirt go tobann. Sula bhfuair Cormac agus Marty Clarke. Bhí imreoir tugtha siar ag cosantóirí seo caite. Bhí sé sé bliana déag bás, ní raibh mórán défhilbrileoirí le an Dúin le linn na Craoibhe agus ní athróidh sé sin ar an d’aois . fáil i gcumainn spóirt ach tá athrú Domhnach, ach rud a chaithfidh an Dún a bheith cúra- Ach ní hé Patrick an chéad duine, tagtha ar an scéal sin ó shin agus tá i mach faoi ná an méid oibre a dhéanfas Cill Dara nuair a nó an duine deireanach faraor, a bhfad níos mó eolais ag daoine. gheobhaidh siad an liathróid. Bíonn na himreoirí ag imeoidh den saol seo chomh Ach cé go raibh défhilbrileoir ag ionsaí ansin mar aonad agus beidh siad ag cur brú ar tobann sin agus gan aon chúis ar cumann peile Ros Treabhair, níor chosaint an Dúin. bith leis. leor é chun Patrick a shábháil. Imreoirí chun seasamh amach PIC. PAT MURPHY / SPORTSFILE Baineadh geit as an tír ar fad Rinne dochtúir agus beirt altraí a Is fíorannamh a bhíonn drochchluiche ag Johnny nuair a fuair an peileadóir cáiliúil bhí ag an chluiche iarracht an leaid Doyle agus tá James Kavanagh ag imirt thar barr. Ach choimhlintí móra ar an lá. Chomh maith leis sin, má Cormac McAnallen as Tír Eoghain óg a shábháil ach fuair sé bás níos beidh dul amú ar an Dún má cheapann siad nach bhfuil bhíonn Benny Coulter chomh maith agus gur féidir leis bás go tobann in 2004. Ba laoch é moille san ospidéal in Iúr Chinn le déanamh acu ach stop a chur leis an bheirt imreoir seo a bheith, ní bheidh éinne ábalta é a stopadh. Beidh jab Cormac a bhuaigh Craobh Peile na Trá. agus go mbeidh an lá leo. Sílim gur an-imreoir é Alan deacair ag an té a bheas á mharcáil Dé Domhnaigh. hÉireann agus Gradam All-Star an Cuimhneoidh muid an deireadh Smith agus má fhaigheann sé deis cúl a fháil, tógfaidh sé bhliain roimhe sin. seachtaine seo ar a chlann, a é. Scór Mar gheall air sin agus bás tobann chairde agus a ghaolta. Sílim go mbeidh an-choimhlint idir Marty Clarke agus Beidh cluiche maith againn le hardscóranna ann. Cill an imreora óig rugbaí John McCall Ar dheis Dé go raibh a anam. Emmet Bolton agus beidh sé ar cheann de na príomh- Dara chun é a bhuachan 2-11 in aghaidh 1-12. Gach seans ag foireann McGeeney

ar aghaidh gan iad ach i mbliana tá tach mar a bhriseann an dúchas trí Freisin tá an leathlíne de Rooney, Tá tuairim éigin agam go mbeidh níos mó mianaigh iontu agus tá se shúile an chait agus mhuintir Garvey agus McKiernan ag dul ó sé an-deacair an lámh in uachtar a níos deacra an bua a fháil orthu. McCartan. Bhí Sean-James ina bhall neart go neart i mbliana. I lár an fháil ar fhir an Dúin, mar sin, tabhar- Cosúil leis na foirne eile atá fágtha tá d’fhoireann iontach na seascaidí ghoirt tá Kalum King ag tabhairt an- faidh mé an nod dóibh . Cill Dara i ndiaidh teacht tríd an agus James Óg ina bhall d’fhoireann chabhair d’Ambrose Rodgers (ach Ach pé foireann a bhuann beidh John Allen chúldoras. Bhí sé chluiche acu taobh 1991 a thug Craobh na hÉireann leo gach seans nach mbeidh Rodgers ag dúshlán mór amach rompu. istigh de chúig seachtaine agus tá agus é anois mar bhainisteoir ar a tosú de bharr gortú) . Nuair a bhíonn Díoltas d’83 a bhí ann an Domh- siad tar éis dul ó neart go neart agus chontae dúchais atá ar tí imirt sa sé ag imirt go maith is iontach an t- nach seo caite nuair a sciob Corcaigh iad anois chomh maith le haon Chraobh i mbliana. imreoir é Benny Coulter agus cé go an cluiche ag an mbás. Bhí trua agam RÍS an tseachtain seo cheann de na foirne atá fágtha. Ach dar ndóigh is ar an bpáirc a raibh sé ciúin go leor i gcoinne do Bhaile Átha Cliath mar rinneadar táimid ag díriú ar pheil Sa cheathrú-chraobh thugadar bhíonn an cluiche agus is iad na Chiarraí, ghnóthaigh sé dhá chúilín a ndóthain i rith an chluiche ach ní agus an dara an-taispéantas sa dara leath. himreoirí a bhuann nó a chailleann ghleoite ag an deireadh. bhfuaireadar a ndóthain scóranna leathchraobh idir Cill Scóráileadar dhá chúilín déag sa iad. Is lánchúlaí cumasach é Dan Ach dar ndóigh níor shroicheadar agus ag an deireadh is easpa smach- Dara agus an Dún. dara leath sin i gcomparáid le trí Gordon agus rinne sé an-jab ar an leathchraobh le tosaí amháin. Tá ta a chuir ó mhaith iad. ATá an bainisteoir Kieran cinn ag an Mhí. Kieran Donaghy sa chluiche deire- Mark Poland ag déanamh a chuid D’imríodar go hiontach ar feadh McGeeney ag déanamh sároibre ó Chríochnaíodar le 2-17 agus is anach. agus leithéidí Paul McComiskey an chuid is mó den chluiche agus thosaigh sé leis na Lilywhites. Tá sé i maith an scór e sin. Freisin tá ocht agus Danny Hughes timpeall air. arís bhí Bernard Brogan thar barr ar ndiaidh spiorad iontach a chothú gcúl faighte acu sa chraobhchomór- Freisin, tá Marty Clarke ag dul i fad ach chun a cheart a thabhairt do san fhoireann le cúpla bliain anuas tas i mbliana agus is mór an méid é bhfeabhas le gach cluiche i ndiaidh Chorcaigh d’fhanadar leo agus ansin agus bhí sé ag teastáil sa chluiche sin. Chomh maith leis sin níor ghéil- seal a chaitheamh ag imirt san i bpreabadh na súl sciob siad an bua. ceathrú ceannais nuair a chaill siad leadar ach 1-12, 1-11, agus 1-9 sna trí Bhí trua agam do Bhaile Astráil. Tá neart, scil agus clisteacht Arís bhí tionchar mór go leor ar an an laoch lár páirce Dermot Earley chluiche dheireanacha. Is maith an Átha Cliath mar rinneadar ag baint leis agus táim ag súil le han- gcluiche ag na fir ionaid a thug cúpla nóiméad isteach sa chluiche comhartha é sin d’obair iontach na choimhlint idir é féin agus lánchúlaí Conor Counihan isteach mar a bhí sin i gcoinne na Mí. Thaispeáin siad gcúlaithe. a ndóthain i rith an Chill Dara Hugh McGrillen. sna cluichí go léir a bhuaigh Cor- buanna tréana i ndiaidh na cailliúna Bunaithe ar gach a bhfacamar go chluiche ach ní Tá sé an-deacair an cluiche seo a caigh i mbliana. sin agus iad sé chúilín chun deiridh dtí seo i mbliana tá gach seans ag bhfuaireadar a ndóthain thomhas. Níl mórán idir na foirne. Beidh sé deacair buachan orthu sa go luath sa chluiche. foireann Kieran McGeeney an Tá foireann Laighean roghnaithe ag chraobh agus b’fhéidir go bhfuil a lá Anuraidh chaill siad Emmet Domhnach seo. scóranna agus ag an na geallghlacadóirí mar rogha na sa ghrian ag teacht agus iad ag imirt Bolton agus Mike Conway nuair a Níl aon dabht ach gur tháinig bua deireadh is easpa smachta coitiantachta agus ní minic a bhíonn a dtríú craobh taobh istigh de chei- bhíodar ag imirt i gcoinne Thír iontach an Dúin ar Chiarraí aniar siad mícheart. Ach fós níl a fhios thre bliana. Eoghain agus ní rabhadar ábalta brú aduaidh orainn go léir. Nach ion- a chuir ó mhaith iad. agam. Beir Bua. GAELSCÉAL SPÓRT 31 Dé hAoine, 27 Lúnasa, 2010 • Dul chun cinn bunaithe ar chóras simplí: Obair chrua

Gráinne McElwain mbliana ná gur tháinig siad chomh athair. Cé gur chríochnaigh an fada leis seo mar gheall ar an chóras cluiche sin ar comhscór, d’fheabh- CINNTE beidh díomá an domhain ar simplí imeartha atá acu. Obair saigh Cill Dara an lá sin agus ó shin Bhaile Átha Cliath nuair a fhéach- fhíorchrua ar fad ar fud na páirce i leith. Bhí buanna maithe acu in faidh siad siar ar an fhíseán don agus cuidíonn cosaint láidir chomh aghaidh Aontroma 1-15 in aghaidh chluiche in aghaidh Chorcaí agus an maith. 0-9, Liatroim 2-17 le 1-9, Doire 2-17 seans glórmhar a bhí acu áit a bhaint An Domhnach beag seo, feicfear an le 1-9 agus Muineachán 1-15 le 1-11. amach i gCluiche Ceannais Peile na córas imeartha seo á chur i bhfeidhm Bhuaigh siad in aghaidh na Mí sa hÉireann den chéad uair ó 1995. Ach ag dhá fhoireann arbh ábhar mór Chluiche Ceathrú Ceannais chomh easpa taithí agus smachta an difear a díomá iad ina gCúigí féin. Baineadh maith 2-17 le 1-12. Feictear an feab- bhí eatarthu sna deich mbomaite geit as go leor daoine nuair a chaill has seo sna scóranna atá aimsithe dheireanacha. Thug Bernard Brogan Cill Dara in aghaidh Lú le sé chúilín i acu ó chaill siad in aghaidh Lú. Tá taispeántas den scoth agus tá an t- mbabhta Ceathrú Ceannais Laighean. 1-34 scóráilte ag Johnny Doyle, 2-11 ádh dearg ar Chorcaigh go bhfuil siad Arís bhí ionadh ar go leor go raibh an faighte ag James Kavanagh, 1-9 ag fós sa chomórtas. Níor cheap mé gur Dún i bhfad chun cinn ar Thír Eamonn Callaghan agus 1-8 ag imir siad go maith, thóg siad an bhar- Eoghain sa chéad fhiche bomaite de Ronan Sweeney. Tá tosaithe den Go leor ag brath ar conas is féidir Martin Clarke, An Dún a mharcáil raíocht as an liathróid agus bhí iontas Chluiche Ceathrú Ceannais Uladh, scoth acu ach laigeacht amháin atá (PIC. BRIAN LAWLESS / SPORTSFILE) an domhain orm go raibh siad chomh ach nuair a tháinig Tír Eoghain ar ais feicthe ná go dtógann sé píosa soineanta leis na taicticí a bhí acu. Tá sa chluiche ní raibh freagra ar bith ag orthu teacht isteach sa chluiche. Níor naigh. Cailliúint an-mhór é, mar bhí (1-12 ó chiceanna saora) ó dhíbir Tír deis iontach caillte ag Baile Átha muintir an Dúin orthu. D’fhoghlaim scóráil siad go dtí an 12ú bomaite in sé féin agus Kalum King ag imirt go Eoghain iad amach as Craobh Uladh. Cliath ach tá súil agam go bhfuil go an dá fhoireann seo ceacht agus tho- aghaidh Mhuineacháin agus bhí tús maith i lár na páirce. Ciallaíonn sin Beidh go leor ag brath ar cé chomh leor foghlamtha ag Corcaigh as. saigh siad ar bhóthar fada ar ais. mall eile acu in aghaidh Dhoire agus anois go bhféadfadh an lán-chulaí lárnach is a bheas sé in ann a bheith i Caithfear moladh mór, áfach, a thab- Seo an chéad uair ag an Dún a bhei- na Mí. Ach is foireann aibí iad anois Dan Gordan teacht amach go lár na ngluaiseachtaí an Dúin agus fear eile hairt dóibh agus an léiriú a thug siad th i gCluiche Leathcheannais na chomh maith agus is féidir leo dul i páirce arís agus go gcuirfear Brendan a bheas an-tábhachtach chomh maith ar charachtar na foirne. Níor stop hÉireann ó 1994 nuair a bhí bainis- ngleic leis seo. Ach bheinn buartha McArdle nó Declan Rooney ina áit. ná Daniel Hughes. Is é Daniel an siad i dtreo dheireadh an chluiche teoir na foirne James McCartan ag dóibh dá ligfidís do thosaithe an Dúin Tháinig feabhas mór millteach ar ceangal idir an chosaint agus na agus d’éirigh leo na scóranna cinniú- imirt. D’imir Cill Dara agus An Dún in scóranna a chur suas ag an tús. chosaint an Dúin ó thosaigh Dan ag tosaithe agus beidh jab le déanamh nacha a fháil agus nuair a bhí Baile aghaidh a chéile níos luaithe i Deirtear nach mbeidh Dermot Earley imirt ar imeall na cearnóige agus ag Cill Dara é a mharcáil. Átha Cliath ag éirí tuirseach ag an mbliana, sa tsraith, nuair a bhí bua ar fáil mar gheall ar ghortú glúine beidh drogall ar James McCartan é a Mar sin cé a bheas in ann an cluiche deireadh, sheas Corcaigh suas. éasca ag an Dún 1-16 in aghaidh 0-8 (ballnasc croiseach) ach seans go bhogadh. Is foireann óg ildánach iad seo a bhaint? Ní dóigh liom go mbei- Tá gach duine den tuairim chéanna ach tá Cill Dara tar éis feabhsú ó shin. bhfeicfimid an t-imreoir spreagúil an fhoireann seo, atá lán le muinín, dh mórán idir na foirne agus mar a nach bhfuil Corcaigh ag imirt chomh Níl Cluiche Ceannais na hÉireann seo am éigin sa chluiche má bhíonn agus cé go raibh cáineadh faoina gco- bhíonn i gcónaí, braitheann sé ar cé maith agus a bhí siad ag an am seo buaite ag Cill Dara ó 1928 ach níl aon siad i dtrioblóid. saint sa tsraith, ní féidir an gearán chomh mór is a bheidh dúil na anuraidh. Ar bhealach is cuma leo cheist faoi spiorad nua na foirne agus Duine nach mbeidh ag imirt don céanna a dhéanamh faoina gcuid bhfoirne sa bhua. Déarfainn go mbei- mar go bhfuil siad i gCluiche Cean- aontacht na foirne seo. Cuimhnigh ar Dún ná a gcaptaen, Ambrose Rogers. tosaithe. dh cluiche foscailte, fisiciúil agus nais na hÉireann, ach is é an rud is an lá gur imir siad in aghaidh Aontro- Ghortaigh sé a ghlúin ag imirt dá Is léir an difear atá Martin Clarke tapaidh againn le hardscóranna agus spéisiúla faoi na foirne ar fad a bhí ma sa bhabhta cáilithe, agus gur imir chlub cúpla seachtain ó shin agus ní tar éis a dhéanamh ó tháinig sé go mbeidh an bua ag Cill Dara le agus atá sna babhtaí leathcheannais i Dermot Earley, an lá gur cuireadh a bheidh sé ábalta imirt Dé Domh- abhaile ón Astráil. D’aimsigh sé 1-18 cúpla cúilín. Beidh ainm nua ar Chorn Uí Mháirtín i bPeil na mBan i mbliana

Gráinne McElwain leathcheannais na hÉireann agus tá Éamonn Ryan ag smaoineamh ar a thodhchaí le foire- TAGANN deireadh le gach rud uair éigin, is ann Chorcaí faoi láthair. Tá súil agam go bhfe- cuma cé chomh maith is atá sé. Tar éis ard- icfimid ar ais é mar is duine de na carachtair taispeántas ó Sheaimpíní na hÉireann Cor- mhóra é i bPeil na mBan agus cinnte ní caigh le cúig bliana anuas, chaill siad in bheadh an comórtas mar an gcéanna gan é. aghaidh fhoireann óg mhuiníneach Thír Lean Laois ar aghaidh leis an obair mhaith Eoghain i mBeannchar an deireadh seach- faoi stiúir Joe Higgins agus casfaidh siad le taine seo caite. Baile Átha Cliath an Satharn beag seo. Ba Níor imir Corcaigh go maith sa dara leath chúis mhór díoma Muineachán ach le Edel agus ba léir nach raibh siad tar éis imirt le Byrne, Michelle Grimes agus Amanda Casey beagnach seacht seachtaine. Fuair Bríd imithe ón phainéal agus le Niamh Kindlon Stack agus Aisling Barrett cártaí buí i dtreo gortaithe bhí tasc mór rompu. Beidh Baile dheireadh an chluiche agus ina dhiaidh sin Átha Cliath agus Laois ag imirt an Satharn fuair Tír Eoghain na cúil chinniúnacha chun beag seo den dara huair sa chraobh i mbliana. an lámh in uachtar a fháil, le cailíní an D’imir siad in aghaidh a chéile i gCluiche Tuaiscirt ag buachan 3-11 le 0-13. Ceannais Laighean na bliana seo nuair a bhí Níor scóráil Corcaigh ach dhá chic shaora bua éasca ag cailíní na Príomhchathrach. Ar sa dara leath agus tá moladh mór tuillte ag an pháirc chéanna, buailfidh An Cabhán agus Tír Eoghain mar bhí siad sé phointe taobh Port Láirge in aghaidh a chéile i gcluiche Gemma Fay agus Siobhán McGrath ag ceiliúradh tar éis Cluiche Leathcheannais na hÉireann a thiar ag leath-am. Casfaidh Tír Eoghain le leathcheannais idirmheánach na hÉireann bhaint amach (PICTURE CREDIT: BRENDAN MORAN / SPORTSFILE) Ciarraí i gceann seachtaine i mbabhta ag a ceathrú tar éis a ceathair. www.gaelsceal.ie SPÓRT Déan teagmháil linn ag [email protected] • 27.08.2010

Bainisteoir Chill Dara, Kieran Mc Geeney, agus Bainisteoir an Dúin, James McCartan. Beidh McGeeney, ar as Ard Mhacha dó ó dhúchas agus a bhí mar chaptaen ar fhoireann Ard Mhacha nuair a bhuaigh siad Craobh na hÉireann in 2003, ag súil go n-éireoidh le Cill Dara taispeántas den scoth, mar a thug siad in éadan na Mí, a thabhairt in éadan an Dúin i bPáirc an Chrócaigh Dé Domhnaigh. Beidh cath an bhradáin idir iad agus foireann an Dúin, a chloígh foireann Chiarraí cúpla seachtain ó shin agus a chuir iontas an domhain ar go leor daoine. PIC: SPORTSFILE. Meon faoi leith ag Foirne an Tuaiscirt?

Ach an bhfuil meon faoi leith ag na “Go traidisiúnta, bhí muinín i chun Cluiche Ceannais na hÉireann siad níos fearr ná muid. Bhí gortu- foirne seo agus an gcuideoidh an gcónaí le feiceáil ar fhoireann an a bhuachan. Fuair siad Peter ithe ag cur as dúinn agus ní raibh an meon sin leis an Dún ar an Domh- Dúin agus cúis mhaith acu mar go McDermott ón Mhí san seascaidí lá linn,” a deir Seán. nach nó an seafóid é sin? bhfuil cúig Chraobh na hÉireann mar chóitseálaí chun cuidiú a thab- “Cosúil le go leor foirne eile ó “Sílim go gceapann daoine go buaite acu” a deir Peter Canavan, hairt dóibh agus bhí na modhanna Chúige Uladh, imríonn an Dún leis Gráinne McElwain bhfuil meon agus íomhá faoi leith ag iar-imreoir agus iar-chaptaen Thír traenála nua-aimseartha i gcónaí na neartanna atá acu. Tá imreoirí baint leis an Tuaisceart, ach ní maith Eoghain. acu chun an dul chun cinn a den scoth acu, tosaíonn siad go le muintir an Dúin an téarma ‘Aristo- “Ach ní dóigh liom go bhfaca dhéanamh.” maith agus tá bainisteoir spreagúil crats’ nó go bhfuil siad níos fearr ná muid an mhuinín chéanna i “Sílim mar gheall ar an suíomh acu , James McCartan. ’fhéidir gur rud tuais- aon chontae eile. Níl dada buaite mbliana go dtí gur bhuail siad le polaitíochta a bhí sa Tuaisceart go Ar ndóigh tá bainisteoir inspi- ceartach é ach bíonn acu ó 1994 ach seo bliain speisialta Ciarraí. Níor imir siad go maith in dtí le déanaí, chruthaigh sé meon oráideach ag Cill Dara chomh muinín ag na foirne ó na don Dún agus iad ag ceiliúradh aghaidh Dhún na nGall agus ghéill láidir daingean i bhfoirne an Tuais- maith, agus táim ag súil le an- BSé Chontae i gcónaí. Ní caoga bliain ó bhuaigh siad Corn siad do Thír Eoghain ach tagann cirt. Bhí ard-mhuinín i gcónaí acu chluiche. Cé gurb iad an Dún rogha cheapann siad riamh go Sam Mhic Uidhir den chéad uair. Tá feabhas i gcónaí ar an Dún i bPáirc agus ceapadh go raibh Corn Sam na n-údar, ceapaim féin go mbeidh bhfuil foirne eile níos fearr ná iad níos mó muiníne acu mar gheall air an Chrócaigh agus is annamh a Mhic Uidhir tuillte acu i gcónaí,” a an lá ag Cill Dara” a deir Seán. agus ceapann siad gur féidir leo sin” a deir Jarlath Burns, iar-imreoir bhíonn drochchluiche acu ar an deir Seán. Beidh an fhéin-mhuinín sin agus buachan ar gach foireann eile. agus iar-chaptaen Ard Mhacha. pháirc sin” a deir Peter. “Bhuaigh muid in aghaidh an gach a d’téann le traidisiún ag teast- Nuair a smaoiníonn Ciarraí siar ar “Nuair a bhuaigh Ard Mhacha Fear a bhfuil an-aithne aige ar an Dúin i gCluiche Ceannais na Sraithe áil ón Dún Dé Domhnaigh. na foirne a dhíbir amach as comór- agus Tír Eoghain Craobh na hÉire- Dún ná Seán Boylan, iar-bhainis- i 1990 agus bhí a fhios agam go tas na craoibhe iad le deich mbliana ann, thug sé muinín d’fhoirne eile teoir na Mí a chaill in aghaidh an mbainfeadh siad Craobh na hÉire- Cluiche Leathcheannais na hÉireann anuas (nuair nár bhuaigh siad an an Tuaiscirt. Roimhe sin bhíodh Dúin i gCluiche Ceannais na hÉire- ann amach ina dhiaidh. Chaill muid An Dún v Cill Dara chraobh ar ndóigh), Tuaisceartaigh foirne ag súil go n-éireodh leo an ann i 1991. in aghaidh an Dúin i gCluiche Cean- Páirc an Chrócaigh @ 3.30in ar fad ab ea iad, Ard Mhacha, Tír bua a fháil, ach anois tá siad ag dúil “Ag féachaint ar an Dún fríd na nais na hÉireann an bhliain dár Eoghain agus an Dún. le buachaint” a deir Jarlath. blianta, rinne siad gach iarracht gcionn le dhá phointe ach d’imir