Belgische, Franstalige Schrijvers in Parijs
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
INHOUDSTAFEL LENTENUMMER 114 Paris... en vers! Belgische, Franstalige schrijvers in Parijs 1. Inhoudstafel 2. Woord vooraf / Schrijvers zonder grenzen + uitnodiging – de redactie 5. De laatste lichting – Werner Lambersy 10. Het rollenspel – Bruno Gaudens 13. Zijn woorden onder mijn hand – Jean-Pierre Orban 18. Parijs: een interview / De tijd van de lentes – Diane Meur 22. Ben ik een vreemdeling geworden? – Michel Zumkir 26. Donc! – Marcel Moreau 33. De lucht ademde dierlijk / Het doorzichtige ei – Constance Chlore 38. Straatlawaai – Serge Kribus 40. Nauwelijks 300 zielen – Isabelle Spaak 42. Oud worden kan de gezondheid ernstig schaden – Claire Huynen 45. Zapinette het zoeloe-étje – Albert Russo 50. Parkbank – Nadine Monfi ls 52. De thee van Amélie Nothomb en de gal van Patrick Roegiest – Hendrik Carette 54. De wereld van André Goezu 59. Bomen – Jean Claude Bologne 64. Tuin der verdeling – Anne Rothschild 68. De deur – Freddy Woets 72. Gedichten – Henri Bauchau 76. Afspraak met de gratie / Diary of the lost pity / gedichten / Finale – Vera Feyder 82. De Encyclopedie der Letteren – Colette Lambrichs 84. Gedichten – Guy Goffette 86. Broer – Marie Ferran 92. Gedichten van Adam Zagajewski – vertaling: Joris Iven & Kris Van Heuckelom 98. Stug maar buigzaam / François Schuiten en de verlokking van verval – Lukas De Vos 103. Bloemengedicht – Katelijn Vyncke 104. Boekenwoud – Frank Decerf 106. Noem het een wonder – Harry M. P. van de Vijfeijke 107. Het thuisfront – Gerard Scharn 108. Schone schijn – Kees Klok 109. Onze abonnees in het voetlicht 111. Medewerkers lentenummer 114 112. Impressum Voorplat: illustratie – aquatint ‘Ontwaken’ uit Equinox, bibliofi ele uitgave met gedichten van Richard Foqué en aquatinten van André Goezu Achterplat: Clara Schumann 1 opmaak_114.indd 1 09-03-2012 10:49:56 Woord vooraf / Belgische, Franstalige schrijvers in Parijs België!? Een vreemd land. Ook een land vol vreem- gische identiteit in vraag stellen en wensen af te delingen voor elkaar. Drie offi ciële talen en een zweren door een onafhankelijkheid voor te spie- hoofdstad die er niet in slaagt volledig tweetalig gelen die de cultuur en de omgangsvormen van de te zijn. Een groter Vlaanderen (in oppervlakte) dat bewoners zal verengen, beknotten, verarmen, want sinds Napoleon en het toen rijkere, geïndustriali- de grenzen zal afbakenen, ja sluiten, voor cultureel seerde Wallonië in de 19de en de eerste helft van contact met Wallonië. Vlaanderen heeft culturele de 20ste eeuw door de machtige, Fransprekende akkoorden met tientallen landen over de aardbol, bourgeoisie werd beheerst. Begin 21ste eeuw leven maar met Wallonië blijkt dat niet haalbaar te zijn. nog steeds nazaten in Vlaanderen. Cultuur bete- Bert Anciaux heeft de idee ooit eens gelanceerd, kent echter geld. Vele Vlaamse cultuurdragers spra- maar hij werd de verdoemenis toegewenst. Met Ka- ken Frans en schreven ook in het Frans. Het is zelfs bila op schoot, stelt echter geen enkel probleem. zo dat de grootste Franstalige auteurs Vlamingen In 1989 stelde de Coudenberggroep zich de vraag: waren: Maurice Maeterlinck (1862-1949), Emile ‘Quelle Belgique pour demain?’. Het werkstuk werd Verhaeren (1855-1916), Charles Van Lerberghe uitgegeven bij uitgeverij Duculot in… Parijs (il faut (1860-1907), Michel de Ghelderode (1898-1961), avoir du culot!?). De leden bogen zich over ‘le mal Suzanne Lilar (1901-1995), Paul Willems (1912- belge’, die elke mogelijkheid om een Belgische 1980), Marie Gevers (1883-1975), Roger Avermaete natie, die tot de verovering door de Galliërs zou (1893-1988), Georges Eekhoud (1854-1927), Max teruggaan (denk aan De Bello Gallico van Julius Elskamp (1862-1931), Georges Rodenbach (1850- Caesar) terugfl uit. Verdacht en ambigu onbestaand 1898), Michel Seuphor (1901-1999)… Ook vandaag nationalisme was hun conclusie. Als er al een Bel- nog overleven Franstalige schrijvers in Vlaande- gische refl ex op cultureel vlak wordt genoteerd, is ren: Nicole Verschoore, Guy Vaes, Alain Germoz… het nooit of jamais een initiatief dat uitgaat van de Marguerite Yourcenar is een apart geval, want al- Vlaamse, Brusselse of Waalse overheden. Het zijn hoewel geboren in Brussel en een deel van haar bijna altijd persoonlijke, individuele, vaak spon- jeugd in Vlaanderen, heeft ze nooit de Belgische tane vriendschappen, activiteiten, verwezenlijkin- nationaliteit gehad. Ze bracht trouwens een groot gen. Eigenlijk zijn ook de Napoleontische, cen- deel van haar leven in de V.S.A. door. traliserende krachten oorzaak van de afbraak van Maar de grote culturele en literaire aantrekkings- de specifi eke contacten die nog tussen ‘Belgische’ kracht van Parijs was immers niet te stuiten. Ver- regio’s bestonden (over de taalgrenzen heen). Het spreiding van Franstalige, Belgische boeken, hun Frans moest de universele taal zijn. Dialecten en uitgevers en auteurs vanuit België was quasi een tussentalen (het Waals) werden verbannen. Ook dit vooraf verloren economische uitdaging. De Franse is mede oorzaak van de latere terechte eisen van de markt (protectionistisch) opende zich niet pour les Vlamingen, die tegelijk taalkundig, cultureel en so- petits belges. Als onze Franstalige landgenoten een ciaal waren (legerleiding, onderwijs, rechtspraak…) carrière wilden opbouwen, enige naam wilden ver- Verscheurdheid! Paul Van Ostaijen vloog de bak werven, respect wilden afdwingen… waren ze aan- in en trok nadien naar Berlijn en Michel Seuphor gewezen om zich in Frankrijk en bij voorkeur in zocht zijn heil in Parijs. Later werd het vlakke land Parijs te vestigen. Het garandeerde een veel betere nooit mooier bezongen dan in het Frans van Brel, en ruimere verspreiding van hun oeuvre. Niks mis ook Marieke krijgt er nog steeds de kriebels van. En mee. Men schrijft om te worden gelezen. zo vechten twee gemeenschappen om hun identi- België!? Een vreemd land met weinig of geen ge- teit te vrijwaren, te verwerven. De Vlamingen wil- meenschappelijke geschiedenis (1830) en eigenlijk len los van de Franstalige, Waalse dominantie; de ook een land zonder gemeenschappelijke taal. Walen willen zich affi rmeren t.a.v. Frankrijk. Een land dat nog steeds op zoek is naar een iden- De Waalse auteur Jean Pierre Verheggen verwoordt titeit, bewoond door een portie politici die de Bel- het perfect: ‘Je pense en effet que la spécifi cité de 2 opmaak_114.indd 2 09-03-2012 10:49:57 nos lettres se lie directement au problème des fran- met het verzoek een tekst (proza, poëzie of essay) cophones de ce pays, qui est un problème d’identité, te bezorgen voor het themanummer ‘Belgische, qui consiste en un refus panique d’assumer la bé- Franstalige auteurs in Parijs’. We pronostikeerden ance et la juiverie. C’est que notre langue est la dat er wel een zes- of zevental zouden reageren. nôtre et ne l’est pas…’. Op internet vond ik toevallig Het werden er echter meer dan driemaal zoveel. We een prachtige uitspraak van Hubert Juin (Belgische ontvingen drieëntwintig positieve reacties! Een on- schrijver, 1925-1987, in Parijs overleden): ‘Il y a waarschijnlijke respons. Van twee bekende namen du Rabelais chez tous les Belges qui ne sont pas ontvingen we geen antwoord: Amélie Nothomb en des belges honteux!’ Want een nadeel is ook een François Weyergans. Maar geen nood, degenen die voordeel.. Het contact met andere talen en culturen deelnemen, vergaarden samen meer dan vijftig li- (Vlaams, Duits) is tevens een pragmatische opening, teraire prijzen. Sommige teksten vertonen typisch belangstelling, mogelijke verrijking van de eigen Belgische kantjes en invloeden (het absurdisme, het taal, een handicap én een voorrecht van de Belgi- surrëele of het onderwerp en de geografi sche lo- sche, Franstalige auteur. Om deze culturele breuk catie), andere kunnen evengoed door een rasechte tussen Vlaanderen en Wallonië te omschrijven en Parijzenaar zijn geschreven. Wat wel opvalt is dat te verklaren sprak men over de ‘belgitude’, naar de driëentwintig teksten alle onderling totaal ver- analogie met de nègritude (het rassenprobleem) en schillend zijn. Iedere auteur heeft zich blijkbaar au- de féminitude (de feministische aanspraken). Het is tonoom kunnen ontwikkelen, wars van modieuze ongetwijfeld een typisch Belgisch verschijnsel dat tendensen, niemand is blijkbaar geplooid voor spe- zowel sociologische, culturele en literaire oorzaken cifi eke, tijdelijke succesformules. In 1980 schreef heeft. De Franstalige, Belgische auteurs ondergin- Paul Emond in zijn Lettres françaises de Belgique gen, meer nog dan hun Vlaamse collega’s, de cultu- volgende bijna profetische zinnen: ‘A partir de là, rele ‘kolonisatie’ vanuit Parijs. Ze voelden zich als une nouvelle tâche nous attend, de reconnaissance minderwaardige marginalen of kozen resoluut voor et d’affi rmation. Il ne s’agit pas de revenir au ro- het vertrek, de ballingschap of de vereenzaming. mantisme nationaliste, à l’âme de la nation, mais Legitimiteit en respectabiliteit zijn moeilijk te ver- d’essayer très simplement de rendre compte d’une werven als men enkel in Brussel wordt uitgegeven, spécifi cité, d’une différence un peu sécrète, bref poneert auteur Pierre Mertens. Het toenemende ge- d’une certaine sensibilité, d’une culture (…) au mo- mak om zich te verplaatsen is echter een factor om ment où il me semble qu’elle est menacée, minée de culturele grenzen stilaan te laten vervagen. Met d’intérieur par les divisions, les opportunismes et de TGV is men soms vlugger van Brussel in Parijs les politiques (…).’ Ik zou er nog aan kunnen toevi- dan met de auto in Oostende. oegen… ‘ou par la bêtise, osons le dire!’ Redactielid René Hooyberghs