• Abstract and Figures
• Public Full-text

“Water and Cities” ANTHOLOGY

Comenius 2006 – 2009

Multilateral School Partnership 07-GRC01-CO06-00298-2 07-HUN01-CO06-00 345-2 07-ITA-CO06-01 565-2 07-POL06-CO06- 01 040-2

1 1st General Lyceum of Trikala G R E E C E LITHAIOS RIVER

Responsible teachers: Athanasia. Zarampouka Translation from Greek Alexandra Paizanou by: Romanos Pileas Koutedakis class b2,

2 A. O ποταμός Πηνειός στη Μυθολογία A. The river Pineios in Ο Πηνειός ποταμός και η Λητώ Mythology Όταν ήρθε η ώρα να γεννήσει η Λητώ τα παιδιά του Δία, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη, κανένας τόπος δεν ήθελε να την δεχτεί γιατί όλοι φοβόντουσαν την οργή της River Pineios and Leto Ήρας. Η βασίλισσα του Ολύμπου το είχε δηλώσει, ξεκάθαρα πως θα τιμωρήσει Leto was ready to give birth to Apollo σκληρά εκείνον που θα δώσει άσυλο στην and Artemis, the children of God Zeus. ετοιμόγεννη. However, no place was prepared to Ποιος να έχει το κουράγιο να παρακούσει accept her, as everyone was scared of αυτή την εντολή, όταν μάλιστα γνώριζε πως ο the rage of Godess Hera (Zeus’ wife), γιος της Ήρας, ο Άρης είχε στήσει καρτέρι who had declared that she was going to ψηλά στον Αίμο και επόπτευε όλες τις punish severely anyone prepared to στεριές, έτοιμος να τσακώσει τον παραβάτη? give asylum to Leto. So, Leto, been Η καημένη η Λητώ με την ψυχή στο στόμα expelled from every city in Greece, she από τους πόνους της γέννας, αφού διώχτηκε eventually arrived in Thessaly where, από την Αρκαδία, την Αχαΐα και την Βοιωτία, very exhausted, she sat on the bank of φτάνει εξουθενωμένη στη Θεσσαλία, όπου the river Pineios. Pineios took pity on αντιμετωπίζει την ίδια συμπεριφορά. Leto, considering her condition, and Κουρασμένη η Λητώ στάθηκε στην όχθη του offered to help her. This, however, was Πηνειού ποταμού να ξαποστάσει. Σαν είδε not to happen! Aris, son of Hera and την κατάσταση της και άκουσε τα παρακάλια God of war, threatened Pineios that if της ο Πηνειός τη λυπήθηκε, και χωρίς he was to help Leto, he (Aris that is) καθόλου να λογαριάσει τις συνέπειες, would throw the Pangaion Mountain προσφέρθηκε να τη φιλοξενήσει. Όμως ο upon him. Leto, hearing Aris’ terrible Άρης, που κατάλαβε της προθέσεις του, threat left the river and wondered away. έσπευσε να τον προειδοποιήσει πως αν δώσει άσυλο στη Λητώ, θα εκσφενδονίσει πάνω του το Παγγαίο Όρος. Μόλις η Λητώ άκουσε την απειλή, επειδή δεν ήθελε να κάνει κακό στον Πηνειό, βιάστηκε να φύγει από κοντά του.

3 B. Ο Ποταμός Ληθαίος στη Λαϊκή Παράδοση

B. The river Lithaios in Folk Tradition Το ποτάμι που το έκλεψαν οι νεράιδες.

Μια παλιά ιστορία λέει πως η Σαλαμπριά (Πηνειός) είχε δύο αδελφούς, τον Αώο και A River stolen by the Nereids τον Αχελώο. Μια μέρα, τα τρία αδέλφια πήγαν μαζί στο βουνό για να μαζέψουν ξύλα. Τους έπιασε όμως η νύχτα. Έψαξαν τότε, βρήκαν ένα Once upon a time there were three μέρος απάγκιο και λάγιασαν. rivers that were brothers and sisters. Το πρωί, όταν οι δύο αδελφοί ξύπνησαν, The girls’ name was Salambria είδαν πως η Σαλαμπριά έλειπε. Ο ένας (Pineios) and the boys’ were Aoos and τράβηξε κατά εδώ και ο άλλος κατά εκεί. Acheloos. One day the two brothers Όμως όσο και αν την έψαξαν, δεν την went to the forest for wood, but they βρήκαν, γιατί το κορίτσι το είχαν αρπάξει οι were late and night fell. In the morning νεράιδες και το είχαν κρύψει στα κατάβαθα they realized that their sister Salabmria της γης. was missing. Nereids had abducted her Πέρασε καιρός. Και μια μέρα οι νεράιδες που and had taken her to the depths of the οι νεράιδες είχαν πάει στο λιβάδι για να earth. After a long time, Salambria μαζέψουν χόρτα, Η Σαλαμπριά κατάφερε να managed to escape her abductors and βρει ένα πέρασμα και να περάσει. made her way to the plain of Thessaly Σα βγήκε έξω στο φως, είδε από ψηλά τη which charmed her. Since that time, she Θεσσαλία, της άρεσε και αποφάσισε να flows through the plain incessantly. κατέβει στον κάμπο. Κι από τότε κυλάει ήσυχα τα νερά της, έτσι όπως ταιριάζει σε κάθε σεμνή κοπέλα.

4 Γ. Ο ποταμός Ληθαίος στη Λογοτεχνία C. The river Lithaios of Trikala, (Αποσπάσματα) Greece, in literature (Abstracts from Novels)

«Γη της Οδύνης» , του Ευάγγελου “ Land of Pain” by Evangelos Αβέρωφ Τοσίτσα, Εστία, Αθήνα Averof-Tositsas, Estia Publications, 1966.σς.469-70 Athens 1966, pp 469 – 470

«- Αυτό θα το μπορέσει, Αυγέρο. Θα το - This will happen, Avgeros, it will μπορέσει σίγουρα. Είναι πανίσχυρη η certainly happen. Oblivion is very λησμονιά, τα σβήνει όλα. Πόσα powerful and it erases everything. λησμόνησα εγώ! Πόσες φορές I have erased so many things! Too προσαρμόστηκα σ’ εντελώς αλλιώτικη many a times I adapted to a totally ζωή. Και τελευταία ακόμα, πάνε μόλις new life… I escaped to France to τρία χρόνια… Έτρεξα στη Γαλλία να get rid of a terrible grief, which διώξω πίκρες φριχτές, κι ο Σηκουάνας δεν not even river Sein could wash μπόρεσε να μου τις πάρει. Δεν τις χώρεσε. away. It was too enormous... I fled Έτρεξα στην Ιταλία, και δεν μου τις πήρε to Italy, but river Po that springs ούτε κι ο Πάδος που τον θρέφουν from the Alpes was also unable to ολόκληρες οι Άλπεις. Κι έζησα ύστερα κι rinse them. And now… look! This άλλες πίκρες πολλές, τις ξέρεις… Και small river in front of us, more τώρα… να! Τούτο δω το ποταμάκι μπρος like a stream it seems, it took all μας, το ρυάκι πες, τις χώρεσε όλες, και my worries and grief away, simply μου τις πήρε μόνο και μόνο γιατί κυλάει because it flows calm and clean ήσυχο και καθαρό μέσα σ’ απαλές between its soft green banks. πράσινες όχθες. Avgeros looked at him with a smile. Ο Αυγέρος γύρισε και τον κοίταξε - You’ve had enough of poetry, he χαμογελώντας. said, now you want to talk - Δε σου φτάνει η ποίηση, του είπε, το mythology!... ρίχνεις και στη μυθολογία τώρα!… - Why mythology? - Γιατί στη μυθολογία; - Well, don’t you know which river - Έ, δεν ξέρεις ποιο είναι αυτό το this is? ποταμάκι; - No. Which is it? - Όχι. Ποιο είναι; - Are you serious, that you do not - Αλήθεια δεν το ξέρεις; know it? - Αλήθεια. Και γιατί να το ξέρω; - Absolutely. Why should I know - Μα είναι ο Ληθαίος, Νικήτα, ο it? ποταμός της Λήθης κατά τη μυθολογία! - Well, this is the river Lithaios, the Ο Νικήτας απόρησε. river of Lithi (Oblivion) according - Κοροϊδεύεις; to mythology! - Καθόλου. Όποια σχολική Γεωγραφία Nikitas looked surprised. κι αν ανοίξεις, θα διαβάσεις πως « την - Are you kidding me? πόλιν των Τρικάλων διασχίζει ο - Not in the least. Any geography παραπόταμος του Πηνειού Ληθαίος, όστις book will tell you that “the town μνημονεύεται εις την μυθολογίαν » . of Trikala crosses river Lithaios, a tributary of Pineios, which is Ο Νικήτας έμεινε αφηρημένος. Έκοψε mentioned in mythology”. ένα ξερό κλαράκι και το πέταξε στο ρυάκι Nikitas stood silent. He cut a small που κυλούσε μπρος του. Το twig, threw it in the stream that was παρακολουθούσε που έφευγε χορεύοντας running in front of him and watched as απάνω στα διάφανα νερά. it moved away like dancing on the clear waters.

5 - Just imagine! he said. Here I am, - Για φαντάσου! είπε. Να βρίσκομαι standing in front of the river and έτσι τυχαία μπρος του, να σου talking to you about it, without μιλάω γι’ αυτό, και να μην ξέρω knowing that it is the very same πως είναι εκείνο που πολλές φορές river that on many occasions made μ’ έκανε ν’ αναρωτηθώ αν me wonder whether it really υπήρχε, ή ήταν πλάσμα της existed or it was a creation of the φαντασίας των αρχαίων. ancient’s imagination. - How did you come to wonder - Πώς έτυχε να το αναρωτηθείς; about it?

- But I came across its name on - Μα το συνάντησα σ’ ένα σωρό many foreign poems ξένα ποιήματα. - Do foreign poets mention river - Αναφέρουν το Ληθαίο ξένοι Lithaios? ποιητές; - Of course they do, through out the - Αν τον αναφέρουν λέει; Σ’ όλες ages. In ancient times is Virgil, τις εποχές. Πολύ παλιά ο Dante in the middle ages. As for Βιργίλιος, το μεσαίωνα ο Δάντης. the contemporaries…I was doing Οι σύγχρονοι… για στάσου… a translation recently of a poem Τελευταία, σε κάποια μετάφραση that refers to Lithaios at the end… που έκαμα έτσι, παίζοντας… τον it was a poem by Baudlaire. That’s αναφέρει το ποίημα προς το how it goes: τέλος… Τι ήταν; Α, ναι! Ένα ποίημα του Μπωντλαίρ. Άκου δυο A powerful oblivion nests in your στίχους του: mouth And your kisses sail on the waters of Μια λησμονιά πανίσχυρη στο στόμα σου Lithaios. φωλιάζει Και του Ληθαίου τα νερά κυλάνε He stopped and remained silent, but στα φιλιά σου Avgeros interrupted his thoughts. - The poet is right. The river of Σταμάτησε κι αφαιρέθηκε, αλλά ο Oblivion (Lithi) runs in life. In the Αυγέρος έκοψε τη σιγή. kisses. In the warmth of a woman….” - Καλά το λέει ο ποιητής σου. Στη ζωή, εκεί κυλάει το ποτάμι της Λήθης. Στα φιλιά... Στη γυναικεία ζεστασιά. Εσύ όμως εννοείς να παραστάνεις το αγρίμι. Η Λένα κι ο θείος σου τόχουν καημό, ξέρεις…»

6 Δ. «Το ποτάμι» , Τούλα Τίγκα, Τρικαλινά 6, 1986, 279-287 D. “ The River” by Toula Tiga, Trikalina, 1986, vol. 6, pp 279-287 DI. «… ετούτο το ποτάμι δεν είναι απλώς ο Ληθαίος, παραπόταμος του Πηνειού, που “ … this is not simply the river διασχίζει τα Τρίκαλα. Είναι η ψυχή της Lithaios, Pineios’ tributary that πόλης, η φλέβα της, φορτωμένη τις μέρες crosses Trikala. This is the soul of the και τις ανομίες μας, τις λύπες μας και τις town, it’s vain, carrying it’s days and χαρές μας, κουρασμένη, μα ζωντανή it’s deeds, it’s joys and sorrows, tired ακόμα. but still alive.

Πηγάζει κατευθείαν απ’ τη μνήμη μας, τη μνήμη των ανθρώπων που πορεύτηκαν It springs directly from our memories, μαζί του χρόνια και χρόνια, διασχίζει memories of the people who εποχές και ηλικίες και οι εκβολές του proceeded along with it for years, it ακόμα απροσδιόριστες. Προσχωρείς απ’ crosses all periods and ages and its τις καθημερινές στιγμές μας, mouth is still undefined. It springs διαμορφώνουν και μεγαλώνουν διαρκώς from our everyday moments and it τη διαδρομή του μέχρι να κλείσουμε τα transforms and grows till the moment μάτια μας. of our death. … Άλλαξε σήμερα το ποτάμι. Ο Ληθαίος σοβάρεψε, ευπρεπίστηκε. Κι έτσι που τον … The river today is different. βλέπω με τις φροντισμένες όχθες του, το Lithaios now looks more serious and γκαζόν κα τις πλάκες ανάμεσα, τα decent. And I feel that ‘we are alike’, λαμπιόνια και τους πίδακες, τα καινούρια as I look at its neat banks with the γεφύρια και τα καινούρια δέντρα, «μου grass and the slates, the lights and the μοιάζει!» λέω μέσα μου. Έχουμε κι οι δύο water springs, the new bridges and the ένα πρόσωπο φκιασιδωμένο τώρα πια. new trees. Now, we both have a face Πέρασε εκείνος ο καιρός που τρέχαμε, covered with make-up. αυτό ανέμελο, ατίθασο κι απεριποίητο Gone are the times that the river was κάτω από ξύλινα στενά γεφύρια κι εγώ το running natural and untidy under the ακολουθούσα το ίδιο ανέμελη κι ατίθαση, wooden bridges and I was running μ’ ένα πρόσωπο αθώο κι αχαράκωτο, along it carefree, innocent and εύπιστη πάντα και μονίμως θαμπωμένη eternally, charmed by its beauty. απ’ την ομορφιά του. Many times now, when I stand on the Κι άδικα πολλές φορές, όταν βρίσκομαι bridge that was back then my entire world τώρα πάνω σε κείνη τη γέφυρα που ήταν I try to feel once again that magical κάποτε όλος ο κόσμος για μένα, and tender relationship I had with the προσπαθώ να νιώσω ξανά τη μαγική και river, when it used to tell me all its τρυφερή σχέση secrets. που είχα μαζί του, τότε που μου έλεγε τα μυστικά του. And I do not know whether it is me that lost the ability to Και δεν ξέρω αν είναι που εγώ έχασα listen to its secrets, or whether the τώρα πια την ικανότητα να river has stopped trusting me…” αφουγκράζομαι τα μυστικά του, ή το ποτάμι έπαψε να μου τα εμπιστεύεται…».

7 Zespól Szkol Łączności im Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku P O L A N D

8 1. The Mermaid from Orunia and the stopped time

Once upon a time, there lived a happy, careless Cecylia – the daughter of a rich citizen of Gdansk. When she reached the proper age, her parents sent her to a cloister school in Zukowo, which was run by the nuns of St. Norbert's order. But whenever it was possible the girl visited home. She found great joy in riding around the city, where many relatives and her father’s friends lived in beautiful palaces with gardens. But especially she loved the balls, like in the Royal Valley, Polanki or other places. In the summer people used the finest carriages to arrive there and in winter – sleighs with horses. One year before the famous Gdansk Christmas fair, her father decided to visit his uncle, who lived in his palace in Orunia on a hill surrounded by tall trees near the Radunia Canal. That year winter started very early, there was hardly any snow but the frost was so great that water in wells froze. It was the middle of December but the bay was covered with ice. Not minding the cold, Cecylia never gave up visiting the uncle with her parents. When they sat with the host near the warm fireplace to discuss important topics, the girl used their lack of attention to go out to one of two ponds they had on the property. She was completely alone on the icy surface of the pond when she noticed that she could see through ice like through glass, so she took a look inside. When her face was very close to the ice, she saw a woman gasping for air, waving to Cecylia, asking for help. At first the girl did not know what to do, she couldn’t go back to the palace to tell her parents about it because they forbade her to go on the ice alone. So she went to Roch, he was deaf and could not speak. The girl gave Roch heavy tools and took him to the ice. He was struggling for a long time before he made a big hole. After a while the water moved and they saw a beautiful young lady of the lake. She started to breathe and spoke out. - Thank you for saving my life. Be not afraid, I’m a mermaid, even we have to get some air sometimes. All my life I have never seen such cold water, many fish have died under water because of that, the same would have happened to me if it hadn’t been for you. What’s your name? - I’m Cecylia – said the girl. - I want to make it up for you Cecylia. You have a good heart and you deserve this. Wait here - said the mermaid and disappeared under the water. After a while she returned but this time in all her glory! With a beautiful green diamond tail covered in scales. She was holding a crystal hourglass and smiling mysteriously she said: - This is a gift for you. After saying that she smashed the hourglass on the ice and fine cinnamon colour sand fell on the ice. She told Cecylia to grab a handful of it and said: These are the seeds of time. Guard them with your life. When you grow up and you are in great need or danger, just throw the sand back into my pond, and you shall witness its great power. Cecylia took the gift but didn’t quite understand what the mermaid was talking about. When she got back home she hid the sand well. Many years passed. Cecylia became a beautiful woman and a man of courage called Arthur was willing to marry her. They loved each other very much, but the wedding was delayed because of the coming war. The people of Gdansk stood alongside the King of Poland Stanislaus against the Russians and Saxons. The King was hiding in Gdansk under Arthur’s guard, because the young man knew all the week and strong points of the city. He had all the information about the enemy positions. As a spy he was getting the information himself secretly from the enemy camp. In that time Gdansk was being attacked from the south and the west, there were more and more victims. There was no appearance of city life anymore. Only the Orunia property was saved, but only because the enemy general had his headquarters there. Just then the Saxons captured the Polish top spy Arthur, the man who knew all the secret entrances to the city. It was a terrible loss for the citizens and the King. Cecylia was informed that Arthur was caught and she knew that sooner he’ll die in the torture chambers than betray his King. She wanted to get him out of there, and then she remembered that strange incident from the past and the words of the mermaid that she could not understand. As soon as she found the cinnamon colour sand she was on her way to save Arthur. She dressed as a beggar and got through the guards.

9 It was night time when she was passing the church ruins on Stare Szkoty. She was tripping on the ruins of houses and abandoned shops. The full moon was shining her light on once a beautiful palace that belonged to her uncle and now a lair of the evil general hated by Gdansk citizens. The moonlight was also upon the pond were years ago the mermaid appeared. There were soldiers all around, but none of them knew the garden like her. Getting through a maze made of hedges she finally made it to the pond. She took the sand out of the sack and threw it into the water. On the surface of the pond strange circles appeared which were extending and shrinking and when they stopped Cecylia realised that time stopped as well. She ran to the palace, the soldiers on the way were standing still like dead looking like statues. From the front door guard’s pocket she took a set of keys and went to the basement were they kept prisoners. There she found Arthur, who was covered in blood and lifeless, but somehow he found the strength to walk and they left the house. They had to hurry because the time stood still only as long as the sand was going through the hourglass. When they finally made it to the town through the secret passage near Bishop Hill, time was still, not one live creature was moving but them. Even bats were hanging still in the sky. The flies were still in the sky too, but some of them fell down. The smoke from the chimneys looked like landscape paintings. When they made it to the Granary Island where the King was hiding everything came back to life. Arthur warned the King about the enemy plans and told him the whole story. The same night the King left the hideout dressed as a beggar on a fishing boat. King’s honour was saved. The evil general had to forget his plans. He could not understand how his prisoner left the palace. When he found out that the King was out of the city, he left with his army. People of Gdansk regained peace once more. On the site of old ruins new houses were built. Cecylia and Arthur got married and opened a restaurant called „Hope”. Its emblem was a mermaid holding an hourglass.

1p. O oruńskiej syrenie i zatrzymanym czasie

Dawno temu żyła sobie szczęśliwie, wesoło i bez wszelkich trosk Cecylia – córka jednego z najzamożniejszych gdańszczan. Kiedy osiągnęła odpowiedni wiek, rodzice wysłali ją na naukę do szkółki klasztornej w pobliskim Żukowie, prowadzonej od wieków przez tamtejsze norbertanki. Dziewczynka jednak, gdy tylko było to możliwe, odwiedzała swój dom rodzinny. Wielką radość sprawiały jej wszelkie przejażdżki w okolice miasta, gdzie w pięknych pałacykach otoczonych bujną zielenią mieszkało wielu jej krewnych i przyjaciół ojca. Nic bodaj nie cieszyło młodej panienki jak bale wydawane, a to w dworku przy Królewskiej Dolinie, a to w pałacach na Polankach, bądź też w innych jeszcze miejscach. Latem wyprawiano się tam oczywiście wykwintnymi powozami, zimą zaś, gdy tylko spadło dość śniegu wyruszano w drogę zaprzężonymi w rumaki saniami o najrozmaitszych kształtach i barwach. Pewnego razu, a było to tuż przed słynnym niegdyś gdańskim jarmarkiem gwiazdkowym, ojciec postanowił odwiedzić swojego wuja w jego uroczej oruńskiej posiadłości położonej pośród wysokich lesistych wzgórz, nieopodal Raduni. Owego roku zima zaczęła się bardzo wcześnie i choć śniegu spadło niewiele mróz był tak siarczysty, że w studniach pozamarzała woda i już w połowie grudnia, co nigdy dotąd się nie zdarzało, niemal cała zatoka skuta została lodem. Mino zimna, które wszystkim dawało się we znaki, Cecylia ani myślała rezygnować z nadarzającej się okazji i pojechała do wujostwa razem z rodzicami. Gdy ci zasiedli już wraz gospodarzem domu przy ciepłym kominku, by omówić jakieś ważne sprawy, dziewczynka wykorzystując ich nieuwagę, poszła się ślizgać na jednym z dwóch pięknych stawów zdobiących stary park. Była zupełnie sama na środku wielkiej tafli, gdy ze zdziwieniem stwierdziła, iż lud jest w tym miejscu przejrzysty jak szkło. Postanowiła więc zobaczyć, co jest tam głęboko pod ową grubą szybą lodową. Nachyliła nisko główkę, tak że nieomal dotykała noskiem zimnej tafli i wpatrywała się uważnie. I w ten z jej usteczek wydobył się okrzyk zdziwienia. Ujrzała bowiem Cecylia nisko, pod sobą dziewczęcą postać, która nie była jednak topielcem. Przeciwnie, nieznajoma owa istota wznosiła ku niej błagalny wzrok, a gestami rąk i twarzy dawała do zrozumienia, że uwięziona pod lodem dusi się z braku powietrza i co najważniejsze – prosi ją o pomoc. W pierwszej chwili Cecylia nie wiedziała, co począć. Nie mogła przecież, od tak pobiec do pałacu i o wszystkim opowiedzieć rodzicom, gdyż ci surowo zakazali jej ślizgać się samej po lodzie. Niezwłocznie jednak udała się do stajennego sługi – Rocha, który jako, że był głuchy i nie potrafił

10 mówić, i tak by jej nie zdradził. Dziewczynka włożyła mu do rąk kilka ciężkich narzędzi i zaraz oboje przybyli na środek stawu. Długo i zawzięcie zmagał się silny Roch z grubym lodem, aż wreszcie udało mu się wyrąbać spory przerębel. Niebawem poruszała się w nim woda, po czym – ku największemu zdziwieniu obojga – ukazała się młoda i piękna panna wodna. Przez chwilę nic nie mówiąc chciwie, niczym wyrzucona na brzeg ryba, łykała powietrze. Potem, spokojna już odezwała się: Dziękuję, miła moja że ocaliłaś mi życie. Nie lękaj się mnie, jestem syreną. My wodne panny, choć prawie zawsze przebywamy w wodzie też musimy czasem zaczerpnąć nieco powietrza. Odkąd żyję nie pamiętam, by kiedykolwiek był na świecie tak straszny mróz jak w tym roku. Wiele ryb podusiło się już tej zimy pod lodem. I mnie niechybnie spotkałby taki los, gdybyś mnie nie ujrzała i nie przyszła z pomocą. Jak ci na imię? Jestem Cecylia – wyksztusiła oniemiała z wrażenia młodziutka gdańszczanka. Chcę ci wynagrodzić twoją dobroć, Cecylio. Masz dobre serce i zasłużyłaś na moją wdzięczność. Zaczekaj chwilę – rzekła syrenka i zniknęła pod wodą. Niebawem jej postać znów pojawiła się w przeręblu. Jakże urzekająca była teraz w całej swej krasie, gdy pozwoliła oglądać nie tylko swą twarz i kibić, ale i mieniący się wszystkimi odcieniami błękitu i zieleni i pokryty diamentową łuską rybi ogon. W dłoniach trzymała kryształową klepsydrę i uśmiechając się tajemniczo rzekła: Oto dar, który chcę ci wręczyć. Po tych słowach niespodziewanie uderzyła klepsydrą w krawędź lodu, a z rozbitego kryształowego naczynka posypał się drobniutki piasek cynamonowej barwy. Panna wodna kazała Cecylii nastawić teraz dłoń i nasypała jej pełną garstkę owego piasku. Oto ziarenka czasu – powiedziała. – Strzeż ich jak oka w głowie. Gdy dorośniesz już i będziesz kiedyś w wielkiej potrzebie lub niebezpieczeństwie, wrzuć piasek z mojej klepsydry z powrotem do stawu, a przekonasz się sama jak wielka jest jego moc. Cecylia przyjęła dziwny dar z wdzięcznością, choć jeszcze nie bardzo rozumiała, co znaczą słowa syreny. Po powrocie do domu, ostrożnie, tak by nie uronić ani jednego ziarenka, przesypała piasek do skórzanego mieszka, ten zaś ukryła na dnie przepaścistej, dębowej szafy.

Minęło wiele lat. Mała Cecylia wyrosła na piękną damę, o której rękę starał się jeden z najdzielniejszych gdańszczan, silny i rosły Artur. Oboje młodzi bardzo się kochali i zapewne niebawem doszłoby do ich ślubu, gdyby nie widmo wojny, które zawisło nad miastem, wówczas gdy jego obywatele, nie zważając na przeważające siły Rosjan i sprzymierzonych z nimi Sasów, jak jeden mąż stanęli po stronie polskiego króla Stanisława. Najwierniejszym stróżem i powiernikiem ukrywającego się w Gdańsku króla był właśnie Artur. Nikt lepiej niż on nie znał słabych i mocnych punktów obrony oblężonego przez nieprzyjaciół grodu nad Motławą. To właśnie jemu zawdzięczano wszelkie wiadomości o ruchach wojsk i zamiarach wroga. Z chytrością lisa i przebiegłością najdoskonalszego szpiega przedostawał się ukradkiem do obozu oblegających, by przynosić z stamtąd najświeższe wiadomości. A tym czasem bombardowany od zachodu i południa Gdańsk tonął coraz bardziej w gruzach i ponosił coraz to większe ofiary. Wkrótce nie było już prawie śladu po kwitnących do niedawna przedmieściach. Tylko oruński dworek jakoś ocalał, ale zamieniono go na kwaterę samego marszałka wojsk nacierających na Gdańsk. I właśnie wówczas, gdy ważyły się nie tylko losy polskiego króla, ale i samego miasta w owym najważniejszym momencie, Sasi wpadli na trop najdzielniejszego z kurierów, który na dodatek znał podziemne, sekretne przejście, łączące Gdańsk z jego przedmieściami. Wystarczyło wydobyć z niego tę tajemnice, a sukces wroga byłby przesądzony. Kurierem tym był oczywiście Artur, którego sascy żołdacy powiedli niezwłocznie do samego marszałka. O nieszczęściu, jakie mu się przytrafiło, dowiedziała się rychło Cecylia. Była pewna, że jej umiłowany raczej gotowy będzie, na torturach oddać życie, niż zdradzić swe miasto i króla. Postanowiła za wszelką cenę wydostać go z niewoli. Wtedy to właśnie, pogrążona w głębokim smutku przypomniała sobie tamto dziwne zdarzenie z dzieciństwa i tajemnicze słowa syreny oruńskiej, których dotąd jeszcze nie mogła w pełni zrozumieć. Gdy tylko odnalazła starą skórzaną sakiewkę i stwierdziła, że nie brak w niej cynamonowej barwy piasku, wyruszyła Arturowi na ratunek. Po drodze brano ją za jedną z tysięcy nędzarek, które głodne i bezdomne tułały się po przedmieściach. Szczęśliwie minęła jakoś kordony wrogich wojsk. Była już noc, gdy Cecylia szła wśród zgliszcz kościoła na Starych Szkotach. Potykała się o ruiny splądrowanych domostw okolicznych kwakrów, pozostałości warsztatów tutejszych garbarzy i szewców a także osiadłych nad Radunią wyrobników.

11 Księżyc w lisiej czapie rzucał blade światło na piękny niegdyś pałacyk jej wuja, w którym teraz rezydował znienawidzony przez gdańszczan marszałek. Blask miesiąca padał także na lustro wody w tym samym stawie, z którego z przed wielu laty wyłoniła się postać syrenki. Wokół roiło się od żołnierzy. Jednakże żaden z nich nie znał parku tak dobrze jak ona. Przedzierając się wśród tworzących labirynt żywopłotów, dotarła Cecylia do samej niemal wody. Teraz sięgnęła po swój mieszek skórzany, rozwinęła szybko rzemyczek i całą zawartość sakwy wysypała do stawu. Na powierzchni pojawiło się kilka kręgów. Do pewnego momentu powiększały się one i rosły, aż nieoczekiwanie zamarły w całkowitym bezruchu. Cecylia zrozumiała, że czas stanął w miejscu. Bez trwogi pobiegła wprost ku pałacowi. Wszyscy spotkani po drodze żołnierze stali jak martwi, podobni raczej do rzeźb aniżeli do żywych istot. Strażnikowi stojącemu na baczność przed głównym wejściem wyjęła zza pasa pęk wielkich kluczy, poczym dobrała odpowiedni i otworzyła skrzypiące wrota piwniczne, za którymi trzymano jeńców. Był wśród nich także Artur. Poturbowany i zakrwawiony znalazł jeszcze tyle sił by dosiąść najbliższego wierzchowca. Oboje bardzo musieli się śpieszyć. Tak bowiem długo, jak garść piasku przesypuje się przez maleńki otworek w klepsydrze, trwać tylko mogła owa jedna jedyna przerwa w dziejach. Gdy wreszcie szczęśliwie dostali się już na teren miasta, korzystając z podziemnego przejścia w pobliżu Biskupiej Górki, wskazówki wszystkich miejskich zegarów ciągle jeszcze trwały w bezruchu. Ani jedna żywa istota nie poruszała się poza nimi. Przelatujące tu i ówdzie nietoperze tkwiły jak zawieszone gdzieś poza głowami. Nocne ćmy nie poruszały skrzydełkami, a jednak nie opadały na ziemię, zaś unoszące się z kominów dymy wyglądały dokładnie tak jak na obrazach. Ledwie jednak oboje młodzi dotarli poprzez na wpół spaloną Wyspę Spichrzów ku zabudowaniom Dolnego Miasta, gdzie w jednym z dworków ukrywał się król Stanisław, wszystko jakby za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, ożyło na nowo. Artur ostrzegł króla przed planami wroga, zamiarem porwania go i uwięzienia. Uchronił tym samym swojego pana przed hańbą niewoli. Jeszcze tej nocy monarcha w wieśniaczym przebraniu potajemnie opuścił Gdańsk na zwyczajnej łodzi rybackiej. Honor króla i broniącego go tak ofiarnie miasta zostały ocalone. Marszałek nieprzyjacielskiej armii, jak niepyszny musiał się pożegnać ze swoimi planami i zakusami. Nigdy nie zrozumiał, jakim to sposobem zdołał mu umknąć najcenniejszy z jeńców, jacy kiedykolwiek wpadli w sidła jego żołnierzy. Dowiedziawszy się zaś, że w mieście nie ma już króla postanowił przerwać oblężenie. Gdańszczanie znów zaczęli cieszyć się pokojem. W miejscu ruin pojawiły się zwolna nowe budowle. Szczęście nie ominęło także Cecylii i Artura oboje pobrali się a potem przez długie lata prowadzili sławny zajazd „Nadzieja”, którego szyld zdobił rysunek syreny z klepsydrą w dłoniach.

12 2. Frogs and the raven

Name Gdansk is told to mean “bog” or “muddy place”. It is probably right, since city’s builders had a huge problem with drying its swamps. How many huge oak pales they had to drive in, how many rocks they had to bring for foundations, before the building started. Drying took hundreds of years. Excess water was piped out into the channels and moats but mud was still terrible for Gdansk people. One of these places which were most difficult to transform from swamps to urban road, was called Frogs’ Pond. It was placed in the Old Suburb, nearby St. Peter and Paul’s church. Not too deep pond, trenched by bushy bulrush and sweet flag, with surface nearly always covered by rich green duckweed, was a heaven on earth for the wild ducks and frogs, which were always giving such loud concerts in summer that one could hear it even next to the Franciscan monastery from dawn till sunset. Local citizens were also very annoyed by mosquitoes which seemed to believe it was a great place for them just like for all other bugs and filthy creatures happy only surrounded by mud and water. The only hope for people in Gdansk were storks, which, fortunately for opponents of croak concerts but to misfortune of these green inhabitants of the pond, nested on the top of nearby Karowa Tower. One day ubiquitous frogs saw, to their astonishment, a big, black bird. The bird lied in bushes showing hardly any signs of life. At first frogs were terrified because of its sharp beak. After a moment they realised that the bird lying upside-down, especially in a muddy pond, couldn’t be dangerous and came closer. The frogs noticed that it was a raven with a broken wing. Little frogs were overtaken with great mercy, when they saw blood dripping from the wing and huge pain in the bird’s eyes. They began to look after the helpless bird, bandaged its injury with leaves and put some herbs and pieces of food in the beak. After some time the raven recovered, looked around and asked where it was. - In paradise, frogs’ paradise! - the frogs croaked loudly, stepping back for safety. They brought their king, with a small crown on its head and a clever face, which sat on the highest cluster and asked the raven who he was and where he came from. The bird raised its head and started answering: - Although you see in me only a raven, I am not it. Until yesterday I was a rafting man, who came to Gdansk from a place where the Vistula River is narrower than your Radunia Canal. It wasn’t the first time I came through all the Vistula trail, to Gdansk to see my beautiful one, called Rose. Her father is a rich merchant. He would probably never agree to our wedding. Despite that, I have been saving money for three years, because I wanted to stand in front of him in real townsman clothing. When I finally could afford it, Rose didn’t invite me to her home, but to a huge ball, which was held in the Artus’s Court. Each youth was admiring my Rose, and girls were jealous. At midnight a black-dressed, mysteriously- looking stranger appeared. At once Rose caught his attention, and he was only waiting for opportunity to dance with her. When I told him that Rose was with me and she was mine and mine only, he asked me who I am. - My name is Wojtek Kruk (eng.Raven) - I answered sincerely. - And who are you? - Even if I told you, you wouldn’t believe it - he answered, sizing me up with his evil glance and he started dancing with Rose again. Then I noticed that his legs are both different and his forehead is hidden under a big hat. - Don’t dance with him, Rose! This is a devil dressed like a townsman - I shouted. But she was so bewitched by dance, that she answered without hesitation: - I feel good, I am not afraid of him, even if he is Lucifer himself. Do not caw, my raven, do not caw! As soon as she said that, the stranger circled a few times with her on the dance floor, and made an air whirl. I could only hear devil’s terrible laugh and frightened Rose’s groan. - Give her back to me, give her back! - I shouted, or rather cowed, transforming into a raven. - Make me human again, you devil! - I was really scared by what had happened.

13 - Sooner a tooth will fall out my mouth, than I will do as you say - he yelled and flew over dark streets taking my love and his victim away from me. - I will knock it out, and I will take my Rose back! - I screamed trying to catch him. I did not make it. It was too dark to see anything and I even couldn’t fly well. I knocked against the tower of St. Peter and Paul’s, started to fall and breaking my wing on the way I fell into your pond. Frogs listened to the whole story quietly and then made an uproar. Each of them was ready to set out against the tricky demon and knock out not one, but all of his teeth in return for what he did to Wojtek and Rose. The king made them quiet and warned of the stork, which was coming from the Karowa Tower. He also said that frogs had to think how they could help the enchanted man. They decided that the injured bird first has to recover. Frogs in turns looked after his broken wing, which astonishingly quickly healed up. After a few weeks the bird could fly again. He was flying over the pond all the day, watching the nest and when a stork was coming, he warned frogs with a loud cawing. The stork, angry that he couldn’t catch any frog for a long time, started avoiding their pond. The frogs were really happy when he had found a new place to hunt. Meanwhile, an old, clever toad found out where the devil is and what he had done to beautiful Rose. She told raven everything. - Devil took your lover to his den in Mechowskie Caves. The girl had been crying so long and loudly that he couldn’t take it any more and changed her into a rose and put into a stoneware bottle. You have to go there quickly while the devil is sleeping. Here, this is poisonous potion. It won’t kill your enemy, but will stupefy him so that he won’t be able to move for some time. I think you will know what to do next. The raven thanked the toad and immediately flew to the cave. When he arrived, the devil was sleeping having drunk half a barrel of strong beer from Puck. Next to him, in the bottle, the raven saw a wilting flower in which he recognised his lover. He gathered some moss and poured potion on it. When he brought the moss to the devil's huge nostrils the demon slept so hard that no one could wake him up. Then the raven lifted a huge piece of rock with his claws, flew over devil’s head and with all his force he threw the rock into demon’s open mouth. The falling stone hit his huge sharp molar. Snap was heard. The molar tooth fell on the floor and in the same moment Wojtek and Rose became people again. They hugged happily. Wojtek took devil’s tooth and with the girl went to Gdansk. Worried Rose's father was so happy when he saw his daughter alive that he agreed to her and Wojtek Kruk’s wedding. Today, in Gdansk, we have a remembrance of that event. In Artus’s Court there is a huge devil’s tooth hanging from the wall next to a carved silhouette of the devil who managed to beguile the merchant's daughter. A long time ago the frog’s pond disappeared from The Old Suburb, however the street which runs there is called Frog’s Raven.

14 2p. Żaby i Kruk”

Nazwa Gdańsk znaczy podobno tyle co grzęzawisko lub miejsce błotniste. Jest w tym zapewne wiele racji, skoro budowniczowie tego miasta niemało kłopotu mieli z osuszaniem tutejszych mokradeł. Ileż to potężnych pali dębowych trzeba było wbić w grząską glebę, ileż głazów polnych należało zwieźć pod fundamenty, zanim zaczęto tu wznosić potężne budowle. Osuszanie miasta trwało przez całe stulecia. Nadmiar wody różnymi sposobami odprowadzano do fos i kanałów, lecz mimo to błoto i wilgoć silnie dawały się we znaki mieszkańcom Gdańska. Jedno z, tych miejsc, które najtrudniej było przekształcić z mokradeł w wielkomiejską ulicę, nosiło nazwę Żabiego Bajora. Znajdowało się ono na Starym Przedmieściu nie opodal kościoła Świętego Piotra i Pawła. Ów niezbyt głęboki staw, zarośnięty ze wszystkich stron tatarakiem i sitowiem, prawie zawsze pokryty grubą warstwą soczystej zielonej rzęsy, był istnym rajem dla dzikich kaczek i żab, które letnią porą koncertowały od rana do wieczora tak donośnie, że było je słychać nawet w okolicy franciszkańskiego klasztoru. Niemało dawały się też we znaki okolicznym mieszkańcom komary, które widać także uznały, że nie ma dla nich lepszego miejsca, oraz wszelkie inne owady i paskudztwo potrzebujące do szczęścia przede wszystkim wody i błota. Całą nadzieją gdańszczan były bociany, które ku zadowoleniu wszystkich wrogów głośnego kumkania, a na nieszczęście zielonych mieszkanek bajora, uwiły sobie gniazdo na szczycie Baszty Karowej, przy Podwalu Przedmiejskim. Pewnego dnia wszędobylskie żaby, ku swemu zdziwieniu, ujrzały dużego czarnego ptaka. Leżał on wśród szuwarów nie dając prawie znaku życia. Przeraził je najpierw jego ostry dziób. Zaraz jednak doszły do wniosku, że ptak, choćby był najbardziej drapieżny, kiedy leży brzuchem do góry i to na dodatek w błotnistym stawie, nie może być przecież groźny, więc zbliżyły się do niego. Stwierdziły wówczas, że jest to kruk ze złamanym skrzydłem. Wielka litość ogarnęła płochliwe żaby, gdy ujrzały sączącą się spod czarnych piór krew, a w oczach kalekiego stworzenia wielki ból. Zaopiekowały się serdecznie leżącym bezradnie ptakiem, opatrzyły mu ranę listkami babki, związały złamane skrzydło powojem z wilgotnych wodorostów, a do na wpół przymkniętego dzioba wkładać zaczęły ożywcze ziółka i pokarm. Po pewnym czasie ranny kruk przyszedł do siebie, zaczął się rozglądać wokoło i pytać, gdzie jest. — W raju, w żabim raju! — odpowiedziały mu głośno rechocząc, odsunąwszy się jednak na wszelki wypadek na bezpieczną odległość. Sprowadziły także swojego króla, który z maleńką koroną na głowie i mądrą miną siadł sobie na najwyższej kępie i zapytał biednego kruka, kim jest i skąd przybywa. Ptak uniósł nieco głowę i tak zaczął opowiadać: — Chociaż widzicie we mnie tylko kruka, nie jestem nim. Do wczoraj byłem jeszcze flisakiem, który przybył do Gdańska na tratwie stamtąd, gdzie wielka Wisła jest węższa od waszej Raduni. Nie pierwszy to raz przebyłem cały szlak wiślany, by w grodzie Neptuna spotkać swoją piękność, której na imię Róża. Jest ona córką bogatego kupca. Jej ojciec zapewne nigdy nie wyraziłby zgody na nasz ślub. Mimo to przez trzy długie lata oszczędzałem, odkładając każdy zarobiony tak ciężko grosz, byle tylko stanąć przed jej ojcem w przyodziewku prawdziwego mieszczanina. Kiedy wreszcie było mnie stać na to, by zrzucić z siebie liche łachmany flisackie, Róża, zamiast do rodzinnego domu, zaprosiła mnie na wielki bal, który odbywał się właśnie w Dworze Artusa. Były tam nadobne gdańskie mieszczki i panny oraz wszyscy panicze z najbogatszych kupieckich domów, jak również okoliczna szlachta. Moja Róża wzbudzała urodą i strojem podziw każdego młodzieńca i zazdrość wszystkich dziewcząt. O północy zjawił się jednak pewien dziwny, odziany na czarno tajemniczy nieznajomy. Upatrzył ją sobie od razu i odtąd czekał tylko na okazję, by porwać ją do tańca. A wirował tak jak żaden z obecnych. Gdy go pouczyłem, że Róża jest ze mną i tylko do mnie należeć będzie, zapytał mnie, kim jestem. — Nazywam się Wojtek Kruk — powiedziałem szczerze. — Kim zaś ty jesteś, zuchwalcze? — I tak byś nie uwierzył — odpowiedział na to, mierząc mnie od stóp do głów swoim złym spojrzeniem, po czym znów porwał Różę do tańca. Wtedy zauważyłem, że jedna z jego nóg wygląda jakoś inaczej niż druga, a jego czoło przesłania obszerny kapelusz. — Nie tańcz z nim, Różo! To diabeł przebrany za gdańszczanina! — wykrzyknąłem. Lecz ona urzeczona tańcem zawołała bez zastanowienia: — Jest mi z nim dobrze, nie boję się go, choćby był nawet samym Lucyferem. A zresztą nie kracz, mój ty kruku, nie kracz! Ledwie wypowiedziała te słowa, a obcy zatoczył z nią wielkie koło wokół sali, po czym oboje zaczęli się kręcić coraz to szybciej i szybciej, aż w końcu nie było już widać żadnych postaci, tylko na środku

15 Artusowej sali wielki wir powietrzny, z którego zaczął się rozlegać szatański jakiś chichot oraz jęk śmiertelnie przerażonej Róży. — Oddaj mi ją., oddaj! — krzyknąłem, a raczej wykrakałem zamieniając się natychmiast w kruka. — Zwróć mi ludzką postać, diable! — wołałem przerażony tym, co się teraz ze mną stało. — Prędzej mi ząb ze szczęki wypadnie, aniżeli ulegnę twojej prośbie — zaryczał wirujący w powietrzu demon, po czym oddalił się wraz ze swą ofiarą ponad ulicami tonącego w mrokach nocy miasta. — Wybiję ci go, wybiję i odbiorę swoją Różę — wołałem za nim, próbując go gonić. Nie udawało mi się to jednak. Było zbyt ciemno, by cokolwiek widzieć, a poza tym nie miałem przecież żadnej wprawy w lataniu. Zawadziwszy o wysoką wieżę kościoła Świętego Piotra i Pawła, zacząłem spadać na ziemię i łamiąc sobie po drodze skrzydło wpadłem do waszego bajorka. Żaby wysłuchały całej opowieści w milczeniu, po czym podniosły wielką wrzawę. Każda z nich gotowa była zmierzyć się z podstępnym demonem i wybić mu nie tylko jeden, ale zgoła wszystkie jego zęby, za to, czego się dopuścił wobec biednego Wojtka Kruka i jego Róży. Uciszył je dopiero sam żabi król, ostrzegłszy, by miały się na baczności, bo oto znad Karowej Baszty właśnie zbliża się w tym kierunku ich wróg śmiertelny — bocian. Pouczył je także, że co nagle to po diable, i że najpierw należy sobie dobrze przemyśleć, jak pomóc w biedzie przemienionemu w ptaka flisakowi. Postanowiono, że chory najpierw musi powrócić do zdrowia. Żaby więc na zmianę troszczyły się o jego złamane skrzydło, które dobrze leczone zrastało się nad podziw szybko. Po paru tygodniach ptak potrafił już fruwać. Latał teraz całymi dniami ponad bajorem, obserwował bacznie gniazdo, a gdy tylko od strony Baszty Karowej zbliżał się bocian, swym głośnym krakaniem ostrzegał żaby przed nadciągającym niebezpieczeństwem. Bocian, zły, że od dłuższego czasu nie mógł jakoś upolować żadnej żaby, zaczął w końcu omijać ich stawek. Ku radości jego mieszkanek poszukał sobie innego miejsca na łowy. Tymczasem stara, mądra ropucha dowiedziała się od swej kumy, gdzie to przebywa diabeł i co uczynił z piękną Różą. Pewnego dnia opowiedziała wszystko krukowi. — Czart porwał twoją ukochaną, do swojej jamy w mechowskich grotach. Dziewczyna płakała tak długo i donośnie, że nie mogąc już znosić tego dłużej, zamienił ją w kwiat róży i włożył do kamionkowej butelki z wodą. Musisz tam lecieć jak najszybciej, póki diabeł śpi. Masz tutaj wywar z trującego krzewu dziędzierzawy. Nie zdołasz nim wprawdzie uśmiercić swego wroga, lecz oszołomisz go tak bardzo, że przez czas jakiś nie będzie się w stanie ruszyć. Dalej chyba już będziesz sam wiedział, co robić. Kruk podziękował ropusze i natychmiast udał się we wskazane miejsce. Kiedy już tam przybył, diabeł właśnie spał wypiwszy wcześniej pół beczki mocnego, puckiego piwa. Chrapał mając szeroko otwartą paszczę, pewien, iż nikt przecież nie ośmieliłby się zakłócić jego snu. Obok, w kamionkowej butli z wodą ujrzał kruk więdnący kwiat róży, w którym od razu rozpoznał swą ukochaną. Szybko wyrwał z ziemi garść kępiastych chrobotków i mchu, nasączył to wywarem z dziędzierzawy, który dała mu mądra ropucha, i przytknął do wielkich nozdrzy demona. Ten pogrążył się w jeszcze głębszym śnie, tak że żadna siła nie byłaby go teraz w stanie obudzić. Następnie kruk podniósł swymi szponami wielką bryłę kamienia, wzniósł się wysoko ponad głowę diabła i z całą siłą cisnął z góry kamień, celując nim wprost w otwartą paszczę szatana. Spadająca z góry bryła trafiła wprost w wielki ostry ząb trzonowy diabła. Rozległ się trzask. Wybity ząb trzonowy potoczył się na ziemię i w tym samym momencie Kruk i Róża odzyskali swą ludzką postać. Uradowani skoczyli sobie w objęcia. Wojtek chwycił na pamiątkę odłamany ząb diabelski i zaraz udał się z dziewczyną w drogę powrotną do Gdańska. Jakaż była radość zatroskanego ojca Róży na widok córki. Rad ze szczęśliwego powrotu dziecka, bez sprzeciwu wyraził zgodę na ślub Róży z Wojtkiem Krukiem. Do dziś ma Gdańsk pamiątki po tamtym niezwykłym wydarzeniu. Na prawo od głównego wejścia do Dworu Artusa wisi na łańcuchu wielki diabelski ząb, a obok wmurowana w ścianę rzeźbiona podobizna czarta, któremu udało się w tańcu omamić piękną córkę tutejszego kupca. Dawno nie ma już żabiego błotka na Starym Przedmieściu, jednak ulica, która tamtędy przebiega, nosi nazwę Żabi Kruk.

16 3. How Neptun disappeared from Gdansk

Various achievements of Tuszkowiaks (the dwellers of Tuszki) are known among all the children in southern Kashubia (a region surrounding Gdansk, with a very rich culture), because as soon as they come out of their cradle the elders are telling them all kinds of stories. But the story about a Tuszkowiak and famous Neptune in Gdansk probably only a few people know. And it was like this: As we know, the name of the “starosta“ (comparable to County Sheriff) of Tuszk was Maciek and such was the name of his son. And it was the same throughout the generations. One of these young Macieks found out from Rokita of Rokitna, who was in Gdansk not so long ago, about the black Krysztof.. It was a common name of the Neptune statue which stands in Dlugi Targ in Gdansk, on a tall plinth fenced with iron railing, brandishing his pitchfork and keeping order in the city. The extremely interested youngster came to Tuszkow’s Mother (that’s what they called the thickest pine in Kashubia) when he thought about going to Gdansk and seeing that marvel. He wanted to go there by train but it was too expensive for him, but walking cost nothing so he brought a slice of bread and a sausage and went to Gdansk. He came to Gdansk, the capital of Kashubia, when it was getting dark and there were few people in the streets. He saw Krysztof which was standing on sea creatures that he kept squeezing so hard that water was gushing from them and he was holding the pitchfork in his hand as if trying to hit someone. At this dangerous sight, he remembered the obligation of every newcomer to Gdansk, so he jumped over the prickly railing and kissed the Lord of the Sea just a little under his back. Neptune as if woke up from his dreaming when he received ‘the greeting’, and he addressed the Tuszkowiak: Why have you come here from your forest? Maciek replied: I came here to see you, and ask how you are. Thank you very much! I’m getting bored looking all the time at the German rule. I’m the king of the sea, but all I can see here are some dead herrings and flounders at the market place. I would like to see some ships or just swim in the sea, because throughout the years all I get is dust, especially during clean-up. I’d love to take a ses bath. But, - he sighed, and some buildings shook dangerously – who can replace me? Can’t I do it? We Tuszkowiaks are people who help in need. If you are so nice, here you go! Come here, leave your clothes below, take the pitchfork, stand still. It’s night now so no one should recognize you. I’m going to jump into the Motlawa River and from there to the Baltic Sea. I shall swim in the sea waves for a while and at the crack of dawn I will return and stand back on my plinth. They did as Neptune had planned. But Maciek’s father, the starosta of Tuszki, not knowing the wherebouts of his son, worried about him. When people told him that Maciek went to Gdansk to see Krysztof, he was scared that he might fall into Gansk bandits’ hands. He took along a log and went as fast as he could to the capital of Kashubia. He arrived in Dlugi Targ street when it was still dark but the moon was shinning so he could recognize his son standing on the Neptune’s plinth. He hit his son with the log from behind, so that the youngster, taken by surprise, dropped the pitchfork.. - Shame on you! – father screamed – what are you doing up there. Climb down the plinth right now, and off you go! Before the sun rose, both of them were at home, though during the journeey, from time to time young Maciek rubbed the part of his body which was so badly treated by his father. And when Neptune jumped into the sea, he didn’t even think about returning to his old place. Many people were looking for him, and he was found only a few years ago and brought back to the middle of the Old Town where again everybody can see him.

17 *Kashubian language is very different from Polish, and in this story the dialogues are in Kashubian – sonme of it was a guessing job, but it was checked afterwards.

3 p. Jak Neptun zniknął z Gdańska”

O różnych wyczynach tuszkowiaków wie na Kaszubach prawie każde dziecko, szczególnie na Kaszubach południowych, bo zaledwie „wypryśnie” z kołyski, już starsi im o nich opowiadają. Ale o historii tuszkowiaka z Neptunem w Gdańsku pewnie mało kto jeszcze słyszał. A rzecz miała się tak: Jak wiadomo, sołtysowi Tuszk było na imię Maciek i jego synowi także. I to tak bywało przez pokolenia. Jeden z tych młodych Maćków dowiedział się od Rokity z Rokitna, który niedawno był w Gdańsku, o czarnym Krzysztofie. Tak pospolicie nazywano posąg Neptuna co stoi na Długim Targu w Gdańsku, na wysokim cokole, ogrodzony żelaznymi sztachetami, i wymachując widłami reguluje porządek w mieście. Wielce zaciekawiony młodzik udał się do Tuszkowskiej Matki (tak nazwanej najgrubszej sosny w Kaszubach) i tam tchnęła go myśl, żeby jechać do Gdańska i cudo owo zobaczyć. Ale że pociągiem zdawało mu się drogo, a nogi nie kosztowały go nic, więc zaopatrzywszy się w kromkę chleba i w kiełbasę udał się w podróż. Dotarł do Gdańska, stołecznego miasta Kaszub, kiedy szarzało i ulice już się opróżniały. Ujrzał wtedy owego Krzysztofa rozkraczonego, stojącego na potworach morskich, które gniótł, aż woda z nich tryskała, i trzymającego widły w ręce jakby chciał nimi kogo ugodzić. Na ten groźny widok przypomniał sobie obowiązek, który ciążył na każdym nowym przybyszu do Gdańska Przeskoczył więc przez kolczaste ogrodzenie i pocałował go kąseczk niżej krzyża, to znaczy tam, gdzie plecy przestają mieć przyzwoitą nazwę. Przy tym między nim a Krzysztofem nawiązała się ciekawa rozmowa, ponieważ Neptun mile połechtany przez Tuszkowiaka odburknął: Po co të tu z twojich kniej przënëkôł? Na to odpowiedział mu Maciek: Ciebie obôczëc i sę zapitać, jak sę miewôsz Bardzo dziękuję! Ale mierzi mnie to stałé spoglądanié na niemieccié kołtunstwo, a ju nôwięccy na tich od Hitlera. Zwią mnie tu królem morza, a tu choba nowëżi jaciégo zdechłégo sledza, pomuchla czë flądrę na rënku uzdrzec mogę, a rôd bëm popatrzeł troszeczkę na jaci wpłiwający okręt abo téż chętnie bëm sę troszkę wëszlapôł we wodzie, bo tu ju przez lata wszësczi kurze i pisze na mnie spôdają tak osobliwie przë zamiataniu ulicë... A ani razu żem ni miôł sposobnoscë sę wëkąpać. Ale – westchnął głęboko, aż niektóre budynki się zachwiały – chtóż mnie tu może zastąpić? A czëżbem jô tego nie zdołôł zrobić? Ma tuszkowiôcë nie jesma od tego, żebë kogos potrzebującégo w biedze nie poratować. Jeżeli të taci poczcëwi jes, to baro dobrze! To stań na mojim miejsce, weź w rękę widłë, unuzlij sę porzënę osobliwie na plapie, mocno sę rozkracz, to je terô noc, nicht cy do slepi zaglądac nie będze i ciebie nie poznô. A jô sę përzinkę wëmknę tu do Motławë, a stamtąd do morza, troszkę sę wënurzów we walaćh morskich, a o renku poci jeszcze będze szarko, to znowu sę postawię. Tak się umówili i tak też uczynili. Ale tatulek, ojciec Maćka, sołtys tuszkowski, nie widząc syna w domu, zaniepokoił się bardzo. Dowiedziawszy się od ludzi, że syn poszedł do Gdańska oglądać Krzysztofa przestraszył się, zęby chłopak nie wpadł w ręce bówków gdańskich. Ociosał nową tęgą kłonicę i pognał w te pędy do stolicy Kaszub. Przyszedł tu wieczorem, gdy było ciemno. Udał się wprost na Długi Targ, a właśnie świecił księżyc, i poznał od razu synala wystoperczonego na miejscu Krzysztofa. Nie namyślając się wcale podniósł kłonicę i machnął nią synka swego w sladek, aż temu widły z ręki wypadły. Bezwstidniku – zawołał – gdzież të wlôzł? Zléź zarô z tego rënsztunku i kudij do dom wëpędzëc bëdło w pole. I zanim słońce wzeszło, obaj tuszkowiacy pędzili do domu, chociaż syn cośkolwiek postękiwał z bólu, pocierając miejsce, gdzie go pomacał tak nietroskliwie kłonica ojca. A tymczasem Neptun jak dopadł morza, tak ani myślał powrócić na dawne miejsce. I trzeba było szukać go kilka lat, aż dopiero niedawno został odnaleziony i sprowadzony z powrotem, gdzie znowu go każdy oglądać może.

18 4. How Rzepior was fighting the King of the Waters

One upon a time, a poor worker was walking through Karkonosze to find a job. Suddenly a splendidly dressed rider blocked his way. I’m Rzepior (eng. Turniper), the King of Mountains and the Master of the Karkonosze Mountains – he said – and I need your help. I’m going to have a final battle with my long-time enemy, the King of the Waters. You will go with me to the lake in which he lives and when I enter the lake to fight my enemy, you will hold my horse. You must watch what kind of signs will appear on the water. If clean bubbles start to appear, that will be a sign that I am losing. You must mount my horse then and ride away as fast as you can. And you can keep the horse, too. But if bloody bubbles appear on the water that will be a sign that I’m winning. Then wait for me loyally, and I will give you a rich reward. What could the poor worker do? Although he was uneasy with the company of a powerful spirit, he had to go. He knew that Rzepior didn’t do harm to people, but he was known to play malicious jokes on people and he didn’t like when Germans called him Rϋbezahl, which means Turnipcount. Soon they arrived at a small, but very deep lake. Rzepior gave the worker the horse reins, and he jumped to the water. Soon there appeared bloody bubbles on the water, and Rzepior emerged, all in blood and tired after the battle, but victorious. - Now I’m the only master and king of these surroundings – he said – and you will be rewarded for your help. Take this here fertiliser which my horse has made to your bag, and go away. Rzepior himself helped the poor man to pack the fertiliser in to his bag. The poor man didn't oppose, even though he was resentful and shocked with this form of payment. As soon as they parted, the worker with anger threw away the whole contents of the bag into the bush, and cursing unnecessary work and loss of time, he went fast in his own direction. The night came and the traveller decided to rest and clear the bag more precisely. It was a big surprise when inside the bag, instead of bits of the horse waste left, he saw handfuls of gold coins! And so not only did he have to thank Rzepior for his generosity, but also regret his own recklessness. 4p.Jak Rzepiór walczył z Królem Wód

Pewnego razu szedł sobie w poszukiwaniu pracy przez Karkonosze pewien biedny robotnik. Nagle zastąpił mu drogę wspaniale ubrany jeździec na dziwnym koniu. Jestem Rzepiór Król Gór i Pan Karkonoszy – rzekł – i potrzebuję twojej pomocy. Oto wyruszam na ostatni bój z moim wrogiem i rywalem Królem Wód. Pójdziesz ze mną nad jezioro, w którym on przebywa, a gdy ja wejdę do jeziora, aby stoczyć walkę z mym wrogiem, ty potrzymasz mi konia. Bacz jeno, jakie znaki ukarzą się na wodzie. Jeśli zaczną się ukazywać czyste pęcherze powietrza, będzie to znak, że przegrywam. Siadaj wtedy na mojego konia i uciekaj, jak możesz najdalej. Konia możesz sobie wtedy zatrzymać. Ale jeżeli na wodzie pokażą się krwawe pęcherze, będzie to znak, że jestem górą. Wtedy czekaj na mnie wiernie, a ja ci to sowicie wynagrodzę. Cóż miał robić biedny robotnik? Choć nieswojo mu było w towarzystwie potężnego ducha, poszedł. Wiedział, że Rzepiór ludziom krzywdy nie czyni, ale potrafi płatać złośliwe figle i nie lubi, gdy go Niemcy Rϋbezahlem, to jest Liczyrzepą nazywają. Wkrótce przybyli nad niewielkie, ale bardzo głębokie jezioro. Rzepiór oddał swego konia, a sam śmiało skoczył do wody. Wkrótce też na powierzchni zaczęły się ukazywać krwawe pęcherze, a po jakimś czasie wynurzył się sam Rzepiór, pokrwawiony i zmęczony walką, ale zwycięski. - No, teraz jestem już jedynym panem i królem tych stron – rzekł – a ciebie za pomoc zaraz wynagrodzę. Weź do torby ten nawóz, który mój koń popuścił i idź w dalszą drogę. Rzepiór sam pomógł biedakowi naładować torbę końskim nawozem, ten zaś ani się przeciwstawić nie śmiał, choć rozżalony był i oburzony taką „zapłatą „. Zaledwie się jednak rozstali, wędrowiec nasz ze złością wyrzucił w krzaki całą zawartość torby, a klnąc na niepotrzebną i daremną mitręgę, poszedł szybko swoją drogą. Wieczór już zapadł, gdy wędrowiec postanowił odpocząć i dokładnie oczyścić torbę. Ale jakie było jego zdumienie gdy w zakrętach torby, gdzie pozostało nieco końskiego nawozu, zobaczył całe garście szczerozłotych dukatów! I tak mu przyszło nie tylko dziękować Rzepiórowi za hojność, ale i własnej lekkomyślności żałować.

19 5.The Legend of The Queen of the Baltic Sea Once upon a time, in deep waters of the Baltic sea, there was a palace of Queen Jurata. The walls of this palace were built from natural amber, doorsteps from gold, the roof from fish scales, and windows from diamonds. Once, the Queen has sent all her pikes with letters to the greatest goddesses of Jura, because she wanted to invite the goddesses for a festivity and ask them for advice. As the appointed time came invited goddesses arrived. Then, the Queen with her court arrived in the hall, and gave a nice welcome to her visitors, and sitting on her amber throne, she said - Dear friends and my companions! As you know my almighty father Praamgeemas, the lord of heaven, earth and sea, gave me the permission to take control of the whole sea, and of all beings living in it. You all were witnesses of my gentle, and lucky reign. Even the smallest worm, or the smallest fish, had no reason to complain. Everybody was living in peace and concord. Nobody even thought of hindering somebody in his own life. But now, an abject fisher Castits from the coast of my estate, where the holy river gives an obeisance to my kingdom, one abject mortal man dares to disturb the peace of my pure subject people, and restrain them in a net, and doom them to death. Though I, for my own table, don’t dare to catch any fish. Even a flounder, that I love to eat so much. I only eat one half of it, and the other I'm throwing back to water. That kind of boldness can't be excused. There, the boats are ready, let's go to the seashore of the Shwenta, because at this time he likes to throw the nets. Using our dalliance, and singing we will lure him to the ground, and smoother him in our clasps and eyes fill up with gravel. She said so, and 100 amber boats sailed to fulfill the cruel vengeance. They were rowing, the sun was shining, the sea was quiet, and echo was distributing words of their singing: “You poor, young fisher”. The goddesses saw the fisher, near the estuary, when he was sitting at the shore, and throwing his nets. Busy with his job, he didn’t care for anything, but when he heard nice singing, he looked at the water, and he saw one hundred boats made of amber, and one hundred amazing virgins, and the most important, with a crown on her head and with a staff made from amber in her hand, the Queen of the sea. The sound of singing was getting very nice, and he was getting surrounded by the people of Queen, as they were singing to each other:

Oh, you cute, young fisher, Leave the job, come to our boat, We always dance, and have festivities, Our singing will gild your care,

We will give you the power of gods. If you live here, with us: You will became the master of the sea, and you will be our lover.

The fisher heard the singing, and he wanted to go to embrace one of the goddesses, but suddenly the Queen with her staff, ordered her people to be quiet, and she says to the perplexed fisher: - Don't move, imprudent! Your crime is big, and worth punishment, but I will forgive you under one condition. I like you. Love me, and you will be happy. But if you spurn my love, I will sing you a song that will make me you mine, and if I touch you with my staff, you will die forever. The young man chose and promised her his eternal love to her, and they lived happily. Then the Queen said: - Now, you are mine, don't get close to us, or you will die. But to see you, I will come here, every evening, and we’ll meet on that hill, which will be named after your name "The hill of Castiv". After that, the Queen and her people disappeared. The whole year has passed, and every evening the Queen was going to the "Castiv Hill", and saw his lover; but when Perkun found out that the Queen is in love with a fisherman, he was very sad, because the goddess dared to love a mortal man. And one year, when Queen got back to her palace, he sent a lightning to her house, and destroyed the whole palace, and killed the Queen. The poor fisherman was stabbed by Praamgeemas, and he left the body near the Queen. Now, when the wind blows you can hear the voice of the poor fisher; and the water covered the remains of amber, which is amber, from the palace of the Queen of Baltic.

20 5p. Legenda o Królowej Bałtyku”

W głębinie wód Bałtyku wznosił się za dawnych czasów pałac królowej Juraty. Ściany tego pałacu były z czystego bursztynu, progi ze złota, dach z łuski rybiej, a okna z diamentów. Razu jednego rozesłała królowa wszystkich szczupaków z listami do najznakomitszych bogiń Jury, prosząc do siebie na gody i spoiną poradę. Nadszedł dzień naznaczony i zaproszone boginie przybyły; wtenczas królowa, otoczona nadwornym orszakiem, ukazała się w sali, uprzejmym ukłonem powitała gości i zasiadłszy na bursztynowym tronie tak mówić zaczęła: - Miłe przyjaciółki i towarzyszki moje! Wiecie to dobrze, iż wszechwładny mój ojciec Praamżimas, pan nieba, ziemi i morza, mojej opiece i władzy poruczył te wody i wszystkich mieszkańców w nich będących; same byłyście świadkami moich łagodnych i szczęśliwych rządów. Żaden najmniejszy robaczek, żadna najdrobniejsza rybka nie miały przyczyny skarżyć się i narzekać. Wszyscy żyli w pokoju i zgodzie; nikt się na życie drugiego targnąć nie odważył. Teraz zaś jeden nikczemny rybak Castitis znad brzegów moich posiadłości, tam gdzie rzeka Święta hołd memu królestwu Płaci; jeden nikczemny śmiertelnik ośmiela się naruszać spokojność niewinnych moich poddanych, imać w sieci i na śmierć wskazywać; gdy ja, ja sama do własnego stołu ani jednej nie śmiem ułowić rybki. Fląderki nawet, które tak lubię, po jednej połowie zjadam, a drugą z powrotem do wody wpuszczam. Takiej śmiałości nie można puścić bezkarnie: oto gotowe czekają nas łodzie, płyńmy nad brzegi Szwenty, bo właśnie o tej porze zwykł on zarzucać sieci. Naszymi pląsy i śpiewy zwabimy go na dno morza udusimy w uściskach i oczy żwirem zasypiemy. - Rzekła i natychmiast sto łodzi bursztynowych pożeglowało dokonać okrutnej zemsty. Płyną, słońce pogodnie świeci, morze ciche, a echo już roznosi po wybrzeżu słowa ich pieśni: „Bieda ci, rybaku młody”. Stanąwszy boginie blisko ujścia rzeki postrzegły rybaka, jak siedząc na brzegu rozwijał sieci. Zajęty pracą, zrazu nic nie uważał, lecz gdy go urocze doszły śpiewy, zwrócił wzrok na wodę i ujrzał sto łodzi bursztynowych i sto przecudnych dziewic, a wszystkim przewodniczyła z koroną na głowie, z bursztynowym berłem w ręku królowa morza. Dźwięk coraz milszy się rozlegał, otoczyły go morskie panny i swymi wdzięki do siebie wabić poczęły: O, rybaku piękny, młody, Porzuć pracę, chodź do łodzi: U nas wieczne tany, gody, Nasz śpiew troskę twą osłodzi. My obdarzym boskim stanem. Skoro z nami mieszkać będziesz: Śród nas będziesz morza panem, I naszym kochankiem będziesz. Słyszy to rybak i ujęty już chce się rzucić w objęcia bogini, gdy królowa skinieniem berła każe się uciszyć towarzyszkom i tak do zdumionego rzecze: — Stój, niebaczny! Zbrodnia twa wielka i godna kary, jednak ci przebaczę pod jednym warunkiem. Podobała mi się twoja uroda. Kochaj mię, a będziesz szczęśliwy. Lecz jeślibyś wzgardził miłością Juraty, wtedy zaśpiewam ci taką piosnkę, że wnet będziesz w mej mocy, a za dotknięciem mego berła zginiesz na wieki. Młodzieniec wybrał i zaprzysiągł jej wieczna miłość Królowa na to:— Teraz już jesteś moim. Nie zbliżaj się do nas, bo byś zginał. Za to co wieczór będę przypływać do ciebie i na tej górze, która odtąd od twego imienia zwać się będzie Castitv zawsze zobaczę się z tobą. Po czym znikła królowa z całym orszakiem. Rok już mijał, jak co wieczora królowa Jurata przyjeżdżała na brzeg i na górze widywała się z kochankiem, lecz Praamżimas dowiedziawszy się o tej schadzce rozgniewał się mocno, że bogini poważyła się ukochać śmiertelnika. A gdy jednego roku wróciła królowa do swego pałacu, spuścił z nieba piorun, który rozpruwszy morskie bałwany uderzył w mieszkanie królowej, samą zabił i bursztynowy pałac na drobne roztrzaskał cząstki. Rybaka zaś Praamżimas przykuł na dnie morza do skały i położył przed nim trupa jego kochanki, na który wiecznie patrząc, przymuszony jest opłakiwać swoje nieszczęście. Dlatego do teraz, gdy wicher morski zaburzy fale, słychać jęk z daleka — to jęk biednego rybaka; a woda wyrzuca kawałki bursztynu — to są szczątki pałacu królowej Bałtyku.

21 6. The Mermaid from Warsaw’

I - Have you seen her... that mermaid, Szymon? - No I haven’t, dear Mateusz, because the trees were blocking the spring and I didn’t want to come any closer because I was afraid, although I heard her sing. - Do mermaids really sing? - How come? Don’t you know that my friend? They do sing and how! The voice was spreading all over the Bugaj River, the Vistula, all across the river just like a silver bell. You would like to listen all day and night. - And? What happened? -Nothing else. I was listening and I felt good until it stopped – probably the mermaid hid somewhere in the spring as the sun was setting. And I went back home but I couldn’t sleep all night only thought about that mermaid. - I’m curious! It would be nice to see her – but how? As soon as she sees us she’ll run and hide in the water. And maybe it’s a sin to watch such an unchristened creature and listen to her tempting singing? - Sin or not, we better ask father Barnaba, he is wise and pious, he’ll tell us what to do. - You speak the truth Mateusz, let’s go to hermit Barnaba. - Yes, let’s go then! The fish won’t escape from the Vistula and we will learn something new. And so two fisherman from the bank of the Vistula were having a chat in the old days, when in place of today’s Warsaw was a small fishing village surrounded by huge forests, full of elks,bisons, wolves and bears.

II - So you say she was singing? - Yes she was, I am telling you. - Hmm! How often? - Every day! As soon as the sun goes down and paints the sky red, her song starts to flow! - How long does she do it? - Until dusk. As soon as it gets dark, nobody can hear her. - So at night time she doesn’t leave the spring? - I don’t know, I have never seen her but I can say that when there is a full moon she sings too. Not once has the moonlight come into my house and woke me to listen to her voice like a lark or a bell: it’s her. - That’s what I wanted to know. So we will have to do it like that.. Here’s where father Barnaba thought a while. He was a tall, skinny, bald, grey-bearded old man wearing an old coat. On his wrinkled face you could see sincerity and kindness. All three of them were sitting on a bench in front of the hermitage. It was a July afternoon and it was simply beautiful in the woods, smelling of resin and honey. The birds were chirping, bees were buzzing and woodpeckers were working hard on oaks finding worms. And father Barnaba was thinking and thinking and finally said: - This is what we will do: at the end of the month the three of us will go to the spring, we will cover ourselves with fresh lime tree branches with flowers so the mermaid won’t smell us, we will wait at the spring and when she comes out we’ll throw a rope at her, a rope made of thin willow twigs and sprinkled with holy water, so that no charm can undo it. Then we’ll tie her up and take to the prince of Czersk as a gift so he can keep her in the castle to sing for him. We must also plug our ears so that we can’t listen to her begging otherwise we will release her. Very powerful is the lament of a mermaid. - Yes father, that’s right, I heard her songs, no honey can make you as drunk as it does. So see you at the end of the month! - See you when the moon will be full. And so they all went back to their homes, the fishermen to the Vistula and Barnaba back to his praying.

III At the banks of the Vistula were later there was Bugaj, one of the main streets of the Old Town, then was an ever-green ancient forest, and in that forest from a hill there came out a deep and fast flowing stream from a spring. Next to the stream there grew loads of white birches and lots of other trees and bushes, bloomed flowers, and in that stream lived a mermaid.

22 It was a beautiful clear night. You could see the full moon in the sky filled with stars, facing the sleepy land. But not everybody was sleeping. Between the trees and bushes you could also see three human shapes, people who were staring at the river. They were Szymon, Mateusz and Barnaba the hermit. Suddenly from the water appeared a beautiful creature. It was a female of outstanding beauty, in the moonlight you could see her very clearly. She had jet-black hair which lay on her white neck, sapphire eyes filled with sadness were looking at the moon, and her a little blushed face had a magical charm. The fishermen looking at her were breathless. For a minute she was silent, looking at the stars and the moon – and then in the silence of that evening a glorious voice appeared and it seemd as if all the stars and the moon were listening, too. And then out from the bushes the three characters appeared without a sound and jumped on her even faster than a jaguar jumps on its victim, they tied her up and took to shore. Her struggle was useless, so was her begging with a magical voice because of father Barnaba’s advice to plug their ears. - What now? What now? –the fishermen asked. - What to do? – I’ll tell you, said the old man. - Before we take her to the prince we must wait till the morning, so we will lock her up in the barn and I’ll ask Staszek the shepherd to guard her. First thing in the morning we will put her on a wagon with hay and take her to the prince, am I right? -Yes, father Barnaba – said the fishermen. The moon was just above the stream now and they once more looked at the tied mermaid. From the waist down it was a fish, but from the waist up a beautiful woman. She lay motionless with her beautiful eyes closed and hands along the fish tail. The tail moved from time to time just like in a fish taken out of the water. - It’s time to go - said the old man – take her! Szymon and Mateusz picked her up and carried to the village.

IV - Open up, Staszek! - Open up quick! What’s the matter with you? - Don’t be lazy, you fool! Faster, faster! And so Szymon and Mateusz started pounding on the door of the barn where they wanted to hide the mermaid. Through the holes in the walls you could see some animals inside. - Who is there? I’m coming, hold your horses! Waking me up in the middle of the night… You could hear someone coming and opening the door, and then from the dark Staszek appeared. - Goodness me! What are you doing here, father Barnaba and the two of you? - Hush! The mermaid, can’t you see? We’ve caught her, let her stay here till morning, when we will take her to the prince. - Mermaid?? Jesus Christ! How beautiful she is! - Of course! It’s normal with the witches! Her beauty can overwhelm a Christian soul! - Dear God, it can’t be so! She can control the human soul! What should I do with her? - Guard her till dawn but do it well, don’t fall asleep. - Nothing to worry about. I’ll guard her well. When will you call for her? - I’ve told you twice already, in the morning! Now take her inside. We’ll put her on the hay, let her lie. - And remember Staszek, keep an eye on her. Watch continuously - I leave her to you. - Don’t you worry, if I managed a bull,though it was rough, I’ll definitly deal with the pretty mermaid. - See you later.

V So Staszek was left alone with the mermaid. She was leaning against the wall opposite a window, Staszek sat in front of her and kept guard. The moonlight was shining in her face and you could see reflections of stars in her sad eyes. Staszek kept staring at her, because never in his life had he seen such a beautiful creature. And he wasn’t bored, or sleepy at all. And suddenly the mermaid looked at Staszek with her magical eyes, rose her beautiful head surrounded by the curls of jet-black hair, and she opened her coral lips and began to sing. She sang a wordless song so beautiful that the trees behind the barn stopped moving and all the animals turned their heads to listen. Staszek was nearly unconscious, he had never heard anything like that. The mermaid’s voice worked on his heart like spring does on human hearts every year. He felt strange, as if he could become a better, wiser person, as if new worlds opened for him. Then the mermaid looked in Staszek’s eyes and said: - Untie me! He didn’t think twice, just got up and cut the rope with his knife. And the creature put her arms around him and said in a sweet, sad voice:

23 - Open the door and come with me. So he opened the door and waited, the mermaid got up from the hay and jumping on her tail left the barn and made for the river Vistula. She went on with her song, the cows craned their necks after her and mooed, the trees were rustling with her song, and it was such a sad melody that even the sky shed tears upon them. Spellbound Staszek simply followed her without any thinking. The rain stopped, the sun came out and brought out all the people from their homes to witness this incredible situation. When she reached the water, the mermaid turned to face the people and said: - I love you my wonderful river bank and I love you, simple people with hearts of gold. I was your song, your life’s wonder. Why did you slave me? Why did you want me to stay in a dungeon waiting for the prince to ask me to sing for him? I sang to simple and good people, but at a request I will never sing. I would rather disappear for ever and speak to you only through the waves. And when hard times will come, and you can’t even imagine how hard they will be, the sound of the river will remind you of hope, power and victory. Meanwhile the two fishermen with the old man came running to the coast yelling: - Catch her, don’t let her go! But! Don’t let… Then she jumped into the water and Staszek right behind her, saying only, “God be with you” and disappeared.

Years and centuries have passed and where the village used to be now stands a big city, rich and fortified, with thousands of citizens. And in honour of the mermaid and this strange story, now she, with a sword in one hand and shield in the other, is in the emblem of the city. And this emblem can be seen on the City Hall even today.

24 6p. Legenda o Syrence Warszawskiej” I A widzieliście ją, tę syrenkę niby, kumie Szymonie? Widzieć nie widziałem, kumie Mateuszu, bo drzewa przesłaniały źródełko, a bliżej podejść bałem się jakości, alem słyszał, jak śpiewa. Alboż to syreny śpiewają? Jakże to? Nie wiecie o tym, kumie Mateuszu? Śpiewają! I jak jeszcze! Głos to ci się tak rozchodził po Bugaju, po Wiśle: hen, aż za rzekę, jakoby właśnie dzwonek srebrzysty dzwonił. Słuchałbyś dniem i nocą. No, i co dalej? Co dalej? Ano nic dalej. Słuchałem, słuchałem, lubość mi się jakowaś rozpływała po kościach, aż w końcu śpiewanie ucichło: widać syrena schowała się na nocleg w źródełku, bo już i słońce zachodziło, a ja powlokłem się do chaty, alem całą noc spać nie mógł, inom o tej syrenie rozmyślał. Ciekawość! Warto by ją wypatrzyć, zobaczyć. Ale jak? Toć, jeśli nas ujrzy, umknie i skryje się w wodzie. A zresztą, może to i grzech przyglądać się takowej stworze niechrzczonej i kuszącego jej śpiewania słuchać. Grzech nie grzech – niewiada! Najlepiej zapytac o to ojca Barnaby, pustelnika. To człek mądry i pobożny; on powie i nauczy, co czynić nam należy. Rzetelnie mówicie, kumie Mateuszu, chodźmy do pustelnika Barnaby. Ano, to i chodźmy! Ryby przez ten czas z Wisły nie uciekną, a my się od duchowej osoby przeróżności dowiemy. Tak rozmawiali z sobą dwaj rybacy znad Wisły w owych zamierzchłych czasach, gdy na miejscu dzisiejszej Warszawy, a właściwie jej Powiśla, leżała niewielka rybacka osada, otoczona gęstymi lasami, w których roiło się od grubego zwierza: łosiów, turów, wilków i niedźwiedzi.

II Więc powiadacie, że śpiewała? A juści! śpiewała; gadałem przecie. Hm! I często se tak pospiewuje? A co dnia! Jak tylko słoneczko Boże ma się ku zachodowi i czerwienią a złotem pomaluje Wisełkę, wraz ci się na Bugaju jej piosenka rozlega. I długo też nuci? Do zachodu. Jak się ino ciemno zrobi na świecie, już jej nie słychać. To nocami nigdy ze źródełka nie wychodzi? Czy wychodzi, czy nie wychodzi, tego ja nie wiem, ale przepomniałem powiedzieć, że w pełnię miesiąca też śpiewa. Nieraz mnie ze snu budzi blask księżycowy co do chałupy zagląda; siadam se na posłaniu, aż ci tu odgłos jakowyś dolata z daleka; jakby skowronek, jakby dzwonek, jakby sktrzypeczki lipowe: to ona. O to mi chodziło właśnie. Więc trzeba tak zrobić... Tu ojciec Barnaba zadumał się na długą chwilę, a obaj rybacy czekali w skupieniu, aż namyśli się , co poradzić. Ojciec Barnaba był to starzec wysoki, chudy, siwobrody, łysy jak kolano, odziany w długą samodziałową opończę. Na pomarańczowym jego obliczu rysowały się powaga i dobroć. Wszyscy trzej siedzieli przed budką pustelnika na ławie, uczynionej z dwóch pieńków, na których położono z gruba obciosaną deskę. Było to lipcowe popołudnie i cudnie było w boru, pachnącym żywicą i kwiatami. Ptaki śpiewały radośnie, pszczoły wesoło brzęczały, a zielony dzięcioł w czerwonym kapturku stukał dziobkiem, jak młotkiem, w korę rozłożystego dębu i wydłubywał robaki. A ojciec Barnaba namyślał się, namyślał, aż rzecze: Więc trzeba tak zrobić: w pełnię miesiąca wybierzemy się we trzech do źródełka; na odzienia nasze naczepić należy gałęzi świeżo zerwanych, najlepiej lipowych, kwiatem okrytych, żeby syrena człowieka nie poczuła, bo się nie pokaże; zaczaimy się przy samym źródle, a gdy wynijdzie i śpiewać zacznie, wtedy zarzucimy na nią sznur, spleciony z cienkich witek wierzbowych, święconą wodą skropiony, ile że takiego się żaden czar nie ima; zwiążemy i miłościwemu księciu na Czersku zawieziemy w darze. Niech ją na zamku trzyma i niech mu wyśpiewuje. Ale uszy woskiem musimy sobie zatkać, żeby jej narzekań i lamentów nie słyszeć, bo inaczej serce w nas tak zemdleje, że nie będziemy mieli mocy wziąć jej w niewolę. Srodze jest żałościwe syrenie śpiewanie. Tak jest, jak mówicie, ojcze Barnabo; wiem ci ja o tym, bom te piosenki słyszał. Żaden miód, by najprzedniejszy, tak człowieka nie upoi, jak on glos syreni. Więc tedy do pełni miesięcznej?

25 Tak jest, do pełni. I rozeszli się w swoje strony. Rybacy nad Wisłę do zarzuconych sieci, a ojciec Barnaba na modlitwę.

III Tam gdzie dziś nad samym prawie wybrzeżem Wisły, poniżej starożytnych kamienic Starego Miasta, rozciąga się ulica, Bugaj zwana, przed wielu, wielu laty szumiał las zielony, odwieczny. W lesie tym, z pagórka, wznoszącego się nad rzeką ,tryskało źródełko i rozlewało się w głęboki, bystro płynący potok. Nad potokiem rosły białokore brzozy, wierzby pokrzywione maczały w nim długie gałęzie, kwitły polne róże i niezapominajki haftowały niebieskimi kwiatami zielony traw kobierzec. W tym to potoku mieszkała właśnie syrena. Była piękna, pogodna noc miesięczna. Srebrzysta pełnia żeglowała przez błękitne, usiane gwiazdami niebo i przyglądała się ziemi uśpionej, lasowi i źródłu. Ale w lesie nie wszyscy spali. Zza brzóz i wierzb, stojących nad potokiem, widać było trzy skulone postacie. Przycupnęły one wśród krzaków gęstych i ciekawymi oczyma spozierali w wodę potoku, mieniącą się srebrzyście od blasków tarczy miesięcznej. Byli to dwaj rybacy, Szymon i Mateusz, oraz pustelnik, ojciec Barnaba. Nagle z wody wynurzyła się przecudna postać. Była to dziewica nadziemskiej urody; w świetle miesięcznym widać ją było doskonale. Miała długie kruczoczarne włosy, pierścieniami spływające na białą, jak z marmuru wyrzeźbioną szyję, szafirowe jej oczy, wzniesione ku pełni, patrzyły dziwnie przejmująco i smutno, a ozdobiona lekkim rumieńcem twarzyczka takim tchnęła czarodziejskim urokiem, że przyglądającym się jej rybakom, aż serca zamarły ze wzruszenia. Syrena chwilę trwała w milczeniu, zapatrzona w niebo i w gwiazdy – i oto w ciszy tej czarownej nocy zadźwięczał śpiew tak piękny, tak kryształowo czysty, że zdawało się, iż i księżyc, i gwiazd miliony, i ziemia i niebo zasłuchały się w niego do niepamięci. Wtem z krzaków, cicho, bez szelestu, wyskoczyły owe trzy postacie – i nie tak szybko rzuca się ryś drapieżny na przebiegającą łanię, jak oni rzucili się na syrenkę, skrępowali ją powrósłem, z witek wierzbowych splecionym i wyciągnęli z wody na murawę. Próżno się szamotała nieszczęsna, próżno ich ludzkim a cudnym zaklinała głosem. Głos ten wzruszyć ich nie mógł, gdyż wedle rady ojca Barnaby, uszy mieli woskiem szczelnie zatkane. Co teraz począć? Co z nią począć? – jęli się pytać obaj rybacy zdyszanym, gorączkowym głosem. Co począć? – rzeknie pustelnik- poczekajcie, zaraz wam powiem: Nim ją do Jego Miłości księcia na Czersku zawieziem, a wieźć przecież nie będziem po nocy, zamkniemy syrenę w oborze, a pilnować jej będzie Staszek, pastuch gromadzkiego bydła. Skoro świt zaś, wóz drabiniasty sianem wymościm i jazda do Czerska! Dobrze mówię? Dobrze mówicie, ojcze Barnabo, mądrze mówicie! Miesiąc świecił tuż nad polanką, gdzie rybacy złożyli skrępowaną syrenę i widać ją było wybornie. Do pasa była to, jak się już rzekło, panna na podziw urodziwa, od pasa zasię ryba srebrzystą łuską błyszcząca. Leżała biedna bez ruchu, z zawartymi cudnymi oczyma, ręce wzdłuż ciała opuściwszy i tylko rybi ogon, długi a giętki, uderzał kiedy niekiedy w ziemię, zupełnie jak u wyjętego z wody karpia lub szczupaka. Czas nam w drogę – przemówił pustelnik bierzcie ją. Szymon i Mateusz dźwignęli syrenę i ponieśli ją w stronę wioski.

IV Otwieraj, Staszku! Otwieraj co prędzej! Cóż to? Zarżnęli cię zbóje, że się nie ruszasz? Nie gramol się , gamoniu! Skorzej! Skorzej! I rozległy się głośne uderzenia krzepkich pięści Szymona i Mateusza we wrota obory, oni to bowiem, wraz z pustelnikiem Barnabą, dobijali się uporczywie do wielkiego drewnianego budynku, w którego ścianach, przez wyrzezane otwory, widać było rogate łby i mokre pyski licznych krów. A co tam? Kto tam? Toć idę już, idę! A któż to tam tak łomoce po nocy? Pali się, czy co takiego? Zaszurgotał ktoś bosymi nogami, odezwało się szerokie ziewnięcie, w ciemnościach niepewna ręka szukała zawory, znalazła ją, otwarła skrzypnęły wrota – i z mroku wynurzyła się gibka, młodzieńcza postać pastucha Staszka. Wszelki duch Pana Boga chwali! A czego to chceta, ojcze Barnabo i wy, Szymonie i Mateuszu? Cichaj! Syrena! O, widzisz? Syrena! Złapaliśmy ją! Niechaj tu poleży do rana! O świcie do Czerska ją zawieziem, do księcia! Syrena? Jezusie, Maryjo! Prawda! Jakaż ona śliczna! Nie prawiłbyś byle czego! Śliczna! Czarownica, wiadomo! Taka ci najcudniejszą postać przybierze, aby tym łacniej otumanić chrześcijańską duszę. Boże miły! Prawdę mówicie? To ona chrześcijańskie dusze tumani? I cóż ja mam z nią zrobić?

26 Pilnować do zorzy! Ale pilnuj bez ustanku. Nie zdrzymnij się. Uważaj, żeby postronków nie zerwała, bo ucieknie. Ha! Każecie pilnować, to będę pilnował. A kiedyż po nią przyjedziecie? Mówilim. Skoro świt. Teraz ją położym w oborze, niech leży. A ty, Staszku, pamiętaj: oka z niej nie spuszczaj! Patrz i patrz! Na twoją głowę ją zdajem. Już wy się nie bójta! Umiałem sobie dać rady z graniastym byczkiem, choć beskurcyja zły jak sam diabeł, to i z syreną poradzę. No, to bywaj zdrowy! Będziem tu z powrotem, ino patrzeć!

V Staszek został sam na sam z syreną. Leżała ona pod ścianą obory, na wprost jednego z otworów okiennych, w przeciwległej ścianie wyciętych, a Staszek siadł naprzeciwko i tak jak mu kazali, patrzył na nią bacznie i oczu z dziwowiska nie spuszczał. Miesiąc świecił w ten otwór ścienny mocnym blaskiem i osrebrzał cudną twarzyczkę syreny, w której to twarzyczce jaśniały jak gwiazdy, modre, wilgotne od łez, przesmutne oczy. I nie cniło się Staszkowi spozierać tak nieustannie na syrenę, bo nigdy, nigdy jako żyw, nie widział podobnie urodziwego lica i źrenic równie głębokich, przepadłych i czaru zaziemskiego pełnych. I nagle – syrena spojrzała na Staszka swymi czarodziejskimi oczami, uniosła przepiękną, opierścienioną zwojami czarnych włosów główkę, otworzyła koralowe usteczka i zaśpiewała. Zaśpiewała jakąś piosenkę bez słów, piosenkę tak cudną, że drzewa za oborą przestały szumieć, a krowy łby ciężkie od żłobów zwróciły w jej stronę, żuć przestały i zasłuchały się w oszałamiającą pieśń syreny. Staszek był na wpół przytomny. Jak żyje nie słyszał nic podobnego. Śpiew syreny grał na jego sercu tak, jak gra wiosna na sercu każdego człowieka . Uczuł, że dzieje się z nim coś dziwnego, że jest jakiś lepszy, jakiś mądrzejszy, że otwierają się przed nim światy, o których nigdy dotychczas nie pomyślał, światy pełne aniołów i cudów. A syrena nagle spojrzała wprost w oczy Staszka i rzekła: Rozwiąż mnie! Nie zawahał się ani na chwilę . Podszedł ku syrenie i kozikiem rozciął krępujące ją postronki. A dziwowisko ślicznymi rączkami objęło go za szyję i szeptało: Otwórz wrota i chodź za mną. Usłuchał. Otworzył wrota na ścieżaj i czekał, co się stanie. Nie czekał długo. Syrena uniosła się ze słomy, na której leżała, i skacząc na swoim rybim ogonie, przeszła przez wrota i skierowała się w stronę Wisły. Szła i śpiewała. Krowy wyciągnęły za nią łby i poczęły ryczeć żałośnie, drzewa szumiały do wtóru piosence syreniej, a szumiały tak smutnie, aż niebo drobnymi łzami sypać jęło i zachmurzyło się ponuro. A Staszek, jak urzeczony, szedł za nią, szedł za nią bez woli, bez myśli. Ustał deszcz, wybłysnęło słońce, z chałup wychodzili ludzie i ze zdumieniem patrzyli na widok tak nadzwyczajny. A syrena szła i śpiewała. A gdy już była tuż, tuż nad brzegiem Wisły, odwróciła się , spojrzała ku wiosce i zawołała na głos cały: Kocham cię, ty brzegu wiślany, kocham was, ludzie prości i serca dobrego, byłam waszą pieśnią, waszym czarem życia! Czemuż wzięliście mnie w niewolę, czemuż chcieliście, abym w pętach, w więzieniu na rozkaz książęcy śpiewała? Śpiewam wam, ludzie prości, ludzie serca cichego i dobrego, ale na rozkaz śpiewać nie chcę i nie będę. Wolę skryć się na wieki w fale wiślane, wolę zniknąć sprzed waszych oczu i tylko szumem rzeki do was przemawiać. A gdy przyjdą czasy ciężkie i twarde, czasy o których nie śni się ani wam, ani dzieciom i wnukom dzieci waszych śnić się jeszcze nie będzie, wtedy w lata krzywdy i klęski, szum fal wiślanych śpiewać będzie potomkom waszym o nadziei, o sile, o zwycięstwie. A tu tymczasem, pędem od wioski lecą ku brzegowi obaj rybacy i pustelnik stary i krzyczą: Łapaj, trzymaj, nie puszczaj! Ale! Nie puszczaj! Już ci syrena chlup do wody, a za nią w te pędy Staszek. Skoczył, wychynął z rzeki, rozejrzał się dokoła, zawołał: Bóg z wami! I zniknął.

Minęły lata i wieki. Na miejscu wioski – miasto powstało, ludne, bogate, warowne. A miasto owo, później stolicą, na pamiątkę dziwnej przygody z syreną, wzięło ją za godło swoje i godło to po dzień dzisiejszy widnieje na ratuszu Warszawy.

27 7. The story of Ustka’

A long time ago in Our Town there was a fishermen’s settlement. All fishermen were living here with their families. They ate roast fish, which they caught in Baltic sea. They lived modestly but they were happy, because all the people helped each other. One time a huge group of fish appeared neat the coast. Fishermen took them out of water without any problem. They caught a lot of fish, much more than they could eat. Many fish were wasted. From that day fishermen were still sailing waters, but they couldn’t catch any fish. They all understood, they had to pay far their greed and waste. The settlement became poor. People were starving. They were talking about old times, when they could eat as much as they wanted. Ustek, one of the fishermen, decided to sail far into sea to catch many fish and save inhabitants of the village from starvation. The boy was sailing for many days and nights. Hungry and weak he was losing his strength. He didn’t want to go back with empty nets. One time a mermaid swam into his net. Ustek helped her to get free. The mermaid gave him one fish to eat, he recovered his strength and was able to go back to the village. He told her the story about their settlement. She felt very sorry for those people who were starving so she decided to help them. She showed to Ustek a place where he should throw his rets. He came back home happy. Since that day fishermen respected gifts from the sea. The story about Ustek’s deed spread through other settlements and was told from generation to generation. The settlement made people think of brave Ustek. People used to say “this is a village of Ustek”. This name was accepted, and that’s why our city is called Ustka. Supposedly, the mermaid appeased to fishermen and was helping them on the sea many times

7p. Legenda Ustki

Dawno, dawno temu na terenie naszego miasta była osada rybacka. Mieszkali tu rybacy wraz z rodzinami. Żywili się głównie rybami, które łowili w Bałtyku. Żyli skromnie, ale byli szczęśliwi, bo ludzie pomagali sobie wzajemnie. Pewnego razu ogromna ławica ryb podpłynęła do brzegu. Rybacy z łatwością wyciągnęli ryby z wody. Wyłowili bardzo dużo ryb, o wiele więcej niż mogli zjeść. Wiele ryb się zmarnowało. Od tamtej pory rybacy wypływali w morze, ale nie mogli złowić ani jednej ryby. Wszyscy zrozumieli, że za swoją zachłanność i marnotrawstwo muszą teraz zapłacić. W osadzie zapanowała bieda. Ludzie głodowali. Wspominali dawne czasy, kiedy mogli najeść się do syta. Jeden z rybaków o imieniu Ustek postanowił wypłynąć daleko w morze, aby złowić dużo ryb i uratować mieszkańców wioski przed głodem. Chłopak płynął przez wiele dni i nocy. Głodny i wyczerpany tracił siły. Nie chciał wracać do wioski z pustymi sieciami. Pewnego razu w sieć rybaka zaplątała się morska Syrenka. Ustek pomógł jej się uwolnić. Syrenka dała mu jedną rybę, aby się posilił, odzyskał siły i mógł wracać do wioski. Rybak opowiedział jej historię swojej osady. Syrence żal zrobiło się tych ludzi i postanowiła im pomóc. Pokazała Ustkowi miejsce, gdzie ma zarzucać sieci. Rybak wrócił do domu szczęśliwy. Od tamtej pory rybacy szanowali dary morza. Wieść o czynie Ustka rozeszła się po innych osadach i przekazywana była z pokolenia na pokolenie. Osada kojarzyła się ludziom z bohaterskim Ustkiem. Ludzie mówili „to jest wioska Ustka”. Nazwa ta przyjęła się i dlatego nasze, teraz już miasto nosi nazwę Ustka. Podobno Syrenka jeszcze wiele razy ukazywała się i pomagała rybakom na morzu.

28 ISTITUTO TECNICO

COMMERCIALE

E PER GEOMETRI

“ARCHIMEDE”

ITALY

29 NEAPOLITAN ANTHOLOGY

Neapolitan poetry

Marzo Marzo: nu poco chiove e n’ato ppoco stracqua torna a chiovere, schiove, ride ‘o sole cu ll’acqua. Mo nu cielo celeste, mo n’aria cupa e nera, mo d’o vierno ‘e tempesta mo n’aria ‘e Primavera.

N’auciello freddigliuso aspetta ch’esce ‘o sole, ncopp’o tturreno nfuso suspireno ‘e viole.

Catarì!.. Che buo’ cchiù? ntiènnme, core mio! Marzo, tu ‘o ssaie, si’tu, e st’auciello songo io.

This poetry tells about the month of March that is described by the authot as a “crazy month”, because it bounds the end of the Winter and the beginning of the Spring, with several temperature jerks. In fact there are some hot days when the sun shines in the blue sky, and others when the rain beats from the morning to the evening in a dark and cold sky. In the end the author makes a comparison between him and his girlfriend, describing the girlfriend like the crazy month and himself like the cold dickbird.

30 ..E Guardo ‘O Mare ... E guardo ‘o mare ma chesta sera l’onne songhe ‘o ritratto ‘e sti penziere mieje veneno e vanno comme ‘e ricorde ca se perdono là addò l’acqua se vasa c’o cielo. ‘A terrazza è deserta nun me voglio affaccià nun è ‘o mumento e po’ pè fa che cosa ma pecchè? meglio a fa finta ‘s niente. …E guardo ‘o mare ‘nnanze all’uocchie ‘a tristezza ‘e na pioggia d’autunno. In this poetry the author describes his mood using the waves of the sea which in that evening are so rough that they seem to get up so high that they kiss the sky. Then the author says that its terrace is empty and he doesn't feel like leaning out because looking at the sea would become melancholy. So, not knowing what do,... he keeps on looking at the sea... Neapolitan Songs Marechiare

Quanno sponta la luna a Marechiare pure li pisce nce fann’ a l’ammore, se revocano l’onne de lu mare, pe la priezza cagneno culore quanno sponta la luna a Marechiare.

A Marechiare nce sta na fenesta, pe’ la passione mia nce tuzzulea, nu carofano adora int’a na testa, passa l’acqua pe sotto e murmulèa, A Marechiare nce sta na funesta Ah! Ah! A Marechiare, a Marechiare, nce sta na fenesta.

Chi dice ca li stelle sp lucente nun sape l’uocchie ca tu tiene n’fronte. Sti doje stelle li saccio io solamente. Dint’a lu core ne tengo il ponte. Chi dice ca li stelle so lucente?

31 Scetate, Carulì, ca l’aria è doce. quanno maie tanto tempo aggio aspettato? P’accompagnà li suone cu la voce stasera na chitarra aggio potrato. Scetate, Carulì, ca l’aria è doce. Ah! Ah! O scetate, o scetate, scetate, Carulì, ca l’area è doce.

In this song the author tells about a Neapolitan maritime place, called “Marechiare”. Marechiare is a very romantic place, where many couples go to see the beautiful sea of Naples, particularly in the evening; also the fish make the love. The author describes a special window of Marechiare, where everyone goes to see the stars. Also the author has gone there with his girlfriend and with a guitar to express his feelings of love and affection. In the end there is the sweeter part of the poetry, when the author says that nothing is brighter then her eyes, not even the stars above them. ‘O Marenariello Oje nè’, fa’ priesto viene! nun mme fa spantecà… ca pure ‘a rezza vène ch’a mare stò’ a menà…

Mèh, stienne sti bbraccelle, ajutame a tirà… ca stu marenariello te vò’ sempe abbraccià.

Vicin’ ò mare, facimm ‘ammore, a core a core, pe’ nce spassà…

So’ marenaro E tiro ‘a rezza: ma, p’allerezza, stòngo a murì…

Vide ca sbatte ll’onna comm’a stu core ccà; da lacreme te ‘nfonne ca ‘o faje annammurà…

Vien, ‘nterr’a ‘sta rena nce avimm’ a recija; che scenne la serena… io po’ stòngo a cantà.

32 Vicin’ ò mare,…………..

Oje né’, io tiro ‘a rezza e tu statte a guardà… li pisce, p’a prijezza, comme stanno a zumpà!...

E vide, pure ‘e stelle tu faje annammurà… ca stu marenariello, tu faje suspirà…

Vicin’ò mare,…………….

In this song the author is directly the protagonist, or rather a Neapolitan fisherman, the “Marenariello”. The marenariello is a fisherman that fishes with the aid of a fishing net, he has tired arms and he’s annoyed by the usual routine. However as soon as he sees the girlfriend by the sea, his arms immediately are ready to embrace her. In facts he says that when the girlfriend goes to visit him on the beach, he is so happy that seems that all the fish in the sea let him fish them. In the end he says that it is so beautiful to be in the evening on the sea shore with her to make the love the whole night, heart to heart...

Neapolitan Legends

The Siren Parthenope

The origins of the city of Naples, “maritima urbs”, as Tito Livio referred to it, are firmly rooted in the myth of the “Siren Parthenope”. The story begins on the island of Megaride where, ac cording to legend, the original nucleus of the city called Parthenope originated. According to ancient sources, this small settlement lay near the tomb of the young siren who had lived in the seas around the Sorrento peninsula. Legend has is that Parthenope, devastated at her inability to make Ulysses fall in love with her on his way back from Troy, was washed up on Megaride. It was only later that the first Greek settled there. Some experts say that these were sailors from Rhodes and others link them to the Greek in Cumae. During the Roman period, a luxury residential villa was built on the island, the Lucullo’s Villa, which stretched form the Pizzofalcone promontory right down to the sea. Later, during the Norman period, the Castel dell’Ovo fort was built. The Sirens, who were traditionally depicted as monstrous creatures, half bird and half woman, were called Parthnope, Ligeia and Leucosia, daughters of the Muse Calliope and the river Acheloo. They were wicked, monstrous creatures, transformed into winged monsters by Demeter, who wanted to punish them for failing to prevent the capture of her became so entranced that they lost control of their ships and crashed

33 into the rocks. These were many shrines to the Sirens along the Campanian coastline, including, for example, those on the island in the Sorrento Peninsula which are still known as the “Sirunusse” and “Scogli delle Sirene “ or the Siren’s rocks. The myth of Parthenope has got mixed up with the stories and legends of the modern city, and the result is like a work o literature which is still being written. Strabone and Pliny the Elder referred to the exercise of the virgin Siren’s tomb in Naples, although it was never found. On the other hand, the poet Giovanni Boccaccio in his “Ninfa d’Ameto”, recalls how her tomb was that Boccaccio wrote the legend about the love affair between the river Sebeto and the sweet Siren who is depicted, according to medieval tradition as a kind of animal, half woman and half fish. During the XIX century, another story about the founder and namesake of the city. Ti hold of her love affair with the Centaur Vesuvius, which made Zeus so jealous that he transformed him into a volcano and her into the city of Naples.

Colapesce

The legend of Niccolò Pesce, known as Colapesce or “Nick the Fish” he was such a good swimmer, originated in the middle Ages. It was said that the young man had webbed fingers, fins and scales: half man and half fish, he could live at the bottom of the sea. Legend has it that Niccolò Pesce, when he wanted to travel long distances, got a huge fish to swallow him and then, when he got to where he wanted to be, cut open the belly of the fish and climbed out. Colapesce lived in the sea between Naples and Messina, which is why the king of Naples once invited him to go down into the depths and see what secrets they hid. Colapesce told the king that the bottom of the sea was covered in priceless treasure; when he came back up he brought huge amounts of jewels he had found in the caves and channels under the island of Megaride. A bas-relief on the front of a building in via Mezzocannone, which shows a bearded, hairy man with knife in hand, is thought to be Colapesce. This is because people in XVII century remembered him as a wild-looking man who sometimes came up from the sea talk to sailors and tell them what he had discovered. This man became the symbol for the Port area.

34

Fővárosi Önkormányzat Váci Mihály Kollégiuma

HUNGARY

W a t e r

i 35 n

H u n g a r i a n

p o e t r y

O l d a l :

W a t e r

i n

H u n g a r i a WATER IN HUNGARIANn POETRY

p o Living waters have a central role in the lifee of the Hungarian people, and the river Tisza is the most important among them t There are many important motifs in Christianr religion which are connected with water like myth of the Flood, Saint John they Baptist or the miracles of Jesus Christ Water also has a symbolic meaning as a dividing medium between life and death It is an important requirement in everyO day life needed for washing, bathing, occupations like fishing and subsistence l Death by water is mentioned with powerfuld expressions in folk tales (drowning, suffocation in water, suicide in water, and fallinga into water etc.) Water is often related to the love of thel country like in the lines Who drinks the water of the Tisza… :

I am drinking water by Sándor Petőfi It is the prankster’s way to express that the poet has no money for wine so he must needs drink water.

Tisza by Petőfi is a poem about the countryside, which correctly introduces the minutest details of the river and its bank. The love for Nature and the county is mirrored in every line of the poem. The power of the water is depicted graphically, which comes from the poet’s personal experience. The peaceful river turns into a rolling, raging monster.

The sea is raging by Petőfi identifies the sea with the people where the sea becomes an allegory. The poet expresses the overwhelming power of the sea over the frail boat on the waves, which unequivocally shows the relationship between the oppressed people and their lords during the Hungarian revolution in 1848 and ’49. At the Danube by Attila József Water is the prominent symbol in his poetry and appears in every form (laundering, his mother’s embrace, birth and death). Only the first part of the poem is related directly to the Danube, the rest is a personal and historical survey of the river which contains his associations with it. The part on the Danube is a wonderful description but we can also find the motif of the mother-child parallelism in it like the foams of the wave and the child playing in his mother’s lap. Diver Kund by Mihály Vörösmarty Great historical events took place at the Danube, and this poem is also about the heroic past. King Béla was losing the battle when the water of the Danube helped Zotmund and his troops destroy the enemy fleet. Lady Ágnes by János Arany The whole ballad is a presentation of the symbol of life and death. The ancient token of purity is not able to resolve the deadly crime she committed. Though she is manically washing her white clothes to clean them, she cannot get salvation. This

36 genre often describes the more or less important drama in the life of the commons because this poetical form is very tense and compact, appropriate to express the gravity of the situation. Hymn by Ferenc Kölcsey The anthem is one of the national symbols of the Hungarian people. The river Danube comes to life as the impersonation of the country mentioned along with the other parts of the kingdom while the poet describes the event of history. I am sailing on new waters by Endre Ady Ady liked to use symbols and repetitions to emphasize his poetical message as a stylistic tool. Water appears in the poem as the symbol of the new French aesthetical trend, the importance of which is stressed with repetition.

Víz a magyar költészetben

A magyar nép életében központi helyet foglalnak el az élő vizek, közülük is kiemelkedően a Tisza folyó. A keresztény vallás több jelentős tanítása kötődik a vízhez, (özönvíz Mózes vagy Jordán folyó keresztelő Szent János, Jézus csodatevései). Emellett a víz szimbolikus jelentéssel is bír, mint elválasztó közeg az élet és halál között. A hétköznapi élet fontos kelléke: mosás, fürdés, foglalkozás (halászat), megélhetés. Nagyon erős a halál mindennemű megjelenítése a népi szövegekben (beleölte magát, beleesel, meghalsz, stb.) Hazaszeretet kifejezései is a víz: „Ki a Tisza vizét issza….”

VÖRÖSMARTY MIHÁLY

BÚVÁR KUND: A nagy történelmi események színtere a Duna. Ez a történet is arról szól. Béla király vesztesre álló csatáját a Duna vize segítette, hogy Zotmund megsemmisítse az ellenség hajóhadát.

PETŐFI VIZET ISZOM: A költő tréfásan fogalmazza meg, hogy nincs pénze borra, ezért iszik vizet. TISZA: Tájleíró vers, ami korrekt bemutatása a folyónak és partjának legapróbb részletekre kiterjedően. A természet- és a hazaszeretetét tükrözi a vers minden sora. A víz erejét személyes élmény alapján írja le csattanószerűen. A békés folyó hogyan válik hömpölygő erejű szörnyeteggé.

37 FÖLTÁMADOTT A TENGER: A tenger allegóriáját láthatjuk a versben: tenger = nép. Az elsöprő erő leküzdhetetlen voltát fogalmazza meg, mely egyértelműen fejezi ki a korabeli elnyomott nép és ura kapcsolatát (1848-49.)

JÓZSEF ATTILA A DUNÁNÁL: József Attila költészetének kiemelkedő szimbóluma a víz, minden formában megjelenik (mosás, édesanya ölelés, születés, halál). A vers I. része kapcsolódik csak a Dunához, a többi a belőle fakadó személyes és történelmi áttekintés. A Dunáról szóló része egy csodás leírás, de megjelenik az anya és gyermek párhuzam. (Hullám habjai és az anya ölében játszadozó kisgyerek.)

ARANY JÁNOS

ÁGNES ASSZONY: Az élet-halál szimbólumának megjelenítése az egész ballada. Az ősi tisztaság jelképe nem oldhatja föl a gyilkosság bűnét. (Fehér ruháját mossa- mossa.) Ez a műfaj gyakran a hétköznapi emberek (kisebb-nagyobb) drámáit fogalmazza meg, mert ez a forma annyira feszes, sűrű, hogy érzékelteti a helyzet súlyosságát.

KÖLCSEY FERENC

HIMNUSZ: A magyar nép egyik nemzeti jelképe. A történelmi események megjelenítése közben a Duna, mint a haza egyik megtestesítője elevenedik meg a többi tájegység mellett.

ADY ENDRE

ÚJ VIZEKEN JÁROK: Ady költészetére jellemző a szimbólum használat, illetve az ismétlés stilisztika eszköz nyomatékkénti használata. Ebben a versben a víz mint a francia új esztétikai irányvonal szimbóluma jelenik meg, aminek jelentőségét ismétléssel erősíti.

38 Collection of famous poems in the original Hungarian language on water selected by students

A népdalok valamennyi folyamaink közül De mégis szent igaz: legtöbbször a Tiszát éneklik meg. Nem bort... vizet iszom, Vizet bizon. A szőlőket tavaly „Zavaros a Tisza, keskeny híd van rajta, Elverte tán a jég? Ne menj rá galambom, mert leesel róla.” Vagy a dér csipte meg „Tisza mellett van egy hajó kikötve, S bor nem termett elég? Abban van egy barna legény megölve; Nem volt se' jég, se' dér, Jertek, lyánkák, öltöztessük biborba, Bor terme gazdagon, Temessük el egy nefelejts-bokorba.” De mindazáltal én „Nincsen olyan víz, mint a Tisza víz; Nem bort... vizet iszom, Csuka, potyka úszik benne, Vizet bizon. Szép menyecske fürdik benne.” Vagy tán azt vélitek: „Túl a Tiszán, Tisza szélén, Hogy szomjas nem vagyok? Ott terem a magyar legény, Dehogy nem! szomjaim Vékony, mint a vékony nádszál, Krisztustalan nagyok. Hajlik mint a rozmaringszál.” S kizárólag pedig „Túl a Tiszán, Tisza; partján, A borra szomjazom, Ott terem a szép magyar lány, De mindazáltal én Vékony, karcsú a dereka, Nem bort... vizet iszom, Csókra termett az ajaka.” Vizet bizon. „Túl a Tiszán selyemkendő integet, Általmennék hozzád, rózsám, nem lehet; Hogy rajta senki ne Csigázza az eszét, Széles a víz, nincsen sajka, Nem mehetek által rajta, Megfejtem röviden E találós mesét: Galambom!” „Ki a Tisza vizét issza, Én a bort rendesen Kocsmából hozatom, Vágyik annak szíve vissza.” „Lassan foly a Tisza, Most pénzem nincs - vizet, S nem bort, azért iszom, Boldog; aki issza.” Azért bizon! Pest, 1844. július A TISZA

Petőfi Sándor Nyári napnak alkonyúlatánál Megállék a kanyargó Tiszánál VIZET ISZOM Ott, hol a kis Túr siet beléje, Figyeljetek reám, Mint a gyermek anyja kebelére. És oh bámuljatok! A folyó oly símán, oly szelíden Mert nem mindennapi, Ballagott le parttalan medrében, Amit most hallotok. Nem akarta, hogy a nap sugára E dolgon magam is Megbotoljék habjai fodrába’. Nagyon csodálkozom, Síma tükrén a piros sugárok,

39 (Mint megannyi tündér) táncot jártak, Szentgellértnél nagyobb nagy keservem. Szinte hallott lépteik csengése, Mint parányi sarkantyúk pengése. Dunaparton fűbe heveredtem, Ahol álltam, sárga föveny-szőnyeg Halásztak a halászok mellettem, Volt terítve, s tartott a mezőnek, Kihalásztak sok apró kis halat, Melyen a levágott sarju-rendek, Hálójokban alighogy megakadt. Mint a könyvben a sorok, hevertek. Ha azt tudnám, hogy az én hálómba Túl a réten néma méltóságban Magas erdő; benne már homály van, De az alkony üszköt vet fejére, Valami nagyon nagy hal akadna, S olyan, mintha égne s folyna vére. Akkora, hogy berántana engem: Másfelől, a Tisza tulsó partján, Nekem is volna halászni kedvem. Mogyoró- s rekettye-bokrok tarkán, Köztök egy csak a nyilás, azon át Pest, 1844. március-április Látni távol kis falucska tornyát. Boldog órák szép emlékeképen FÖLTÁMADOTT A TENGER... Rózsafelhők usztak át az égen. Legmesszebbről rám merengve néztek Föltámadott a tenger, Ködön át a mármarosi bércek. A népek tengere; Semmi zaj. Az ünnepélyes csendbe Ijesztve eget-földet, Egy madár csak néha füttyentett be. Szilaj hullámokat vet Nagy távolban a malom zugása Rémítő ereje. Csak olyan volt, mint szunyog dongása. Látjátok ezt a táncot? Túlnan, vélem átellenben épen, Halljátok e zenét? Pór menyecske jött. Korsó kezében. Akik még nem tudtátok, Korsaját mig telemerítette, Most megtanulhatjátok, Rám nézett át; aztán ment sietve. Hogyan mulat a nép. Ottan némán, mozdulatlan álltam, 667 Mintha gyökeret vert volna lábam. Reng és üvölt a tenger, Lelkem édes, mély mámorba szédült Hánykódnak a hajók, A természet örök szépségétül. Sűlyednek a pokolra, Oh természet, oh dicső természet! Az árboc és vitorla Mely nyelv merne versenyezni véled? Megtörve, tépve lóg. Mily nagy vagy te! mentül inkább hallgatsz, Tombold ki, te özönvíz, Annál többet, annál szebbet mondasz. – Tombold ki magadat, Késő éjjel értem a tanyára Mutasd mélységes medred, Fris gyümölcsből készült vacsorára. S dobáld a fellegekre Társaimmal hosszan beszélgettünk. Bőszült tajtékodat; Lobogott a rőzseláng mellettünk. Jegyezd vele az égre Többek között szóltam én hozzájok: Örök tanúságúl: „Szegény Tisza, miért is bántjátok? Habár fölűl a gálya, Annyi roszat kiabáltok róla, S alúl a víznek árja, S ő a föld legjámborabb folyója.” Azért a víz az úr! Pár nap mulva fél szendergésemböl Félrevert harang zugása vert föl. Pest, 1848. március 27-30. Jön az árviz! jön az árviz! hangzék, S tengert láttam, ahogy kitekinték. József Attila Mint az őrült, ki letépte láncát, Vágtatott a Tisza a rónán át, A DUNÁNÁL Zúgva, bőgve törte át a gátot, El akarta nyelni a világot! I. (Pest, 1847. február.) A rakodópart alsó kövén ültem, MI NAGYOBB A NAGY néztem, hogy úszik el a dinnyehéj. SZENTGELLÉRTHEGYNÉL... Alig hallottam, sorsomba merülten, hogy fecseg a felszin, hallgat a mély. Mi nagyobb a nagy Szentgellérthegynél? Mintha szivemből folyt volna tova, Mi mélyebb a Duna vizénél? zavaros, bölcs és nagy volt a Duna. Dunaviznél mélyebb mély szerelmem,

40 Mint az izmok, ha dolgozik az ember, A honfoglalók győznek velem holtan reszel, kalapál, vályogot vet, ás, s a meghódoltak kínja meggyötör. úgy pattant, úgy feszült, úgy ernyedett el Árpád és Zalán, Werbőczi és Dózsa – minden hullám és minden mozdulás. török, tatár, tót, román kavarog S mint édesanyám, ringatott, mesélt e szívben, mely e multnak már adósa s mosta a város minden szennyesét. szelíd jövővel – mai magyarok!

És elkezdett az eső cseperészni, … Én dolgozni akarok. Elegendő de mintha mindegy volna, el is állt. harc, hogy a multat be kell vallani. És mégis, mint aki barlangból nézi A Dunának, mely mult, jelen s jövendő, a hosszú esőt – néztem a határt: egymást ölelik lágy hullámai. egykedvü, örök eső módra hullt, A harcot, amelyet őseink vivtak, szintelenül, mi tarka volt, a mult. békévé oldja az emlékezés s rendezni végre közös dolgainkat, A Duna csak folyt. És mint a termékeny, ez a mi munkánk; és nem is kevés. másra gondoló anyának ölén a kisgyermek, ugy játszadoztak szépen Vörösmarty Mihály és nevetgéltek a habok felém. Az idő árján ugy remegtek ők, A BUVÁR KUND mint sirköves, dülöngő temetők. Túl a mezőn, túl a hazán, S a part fölött, a nagy Dunán II. Ki népe zajlik ott? Én ugy vagyok, hogy már száz ezer éve Föl Endre! Béla! föl magyar! nézem, amit meglátok hirtelen. Ellenhad az, mely vészt akar, Egy pillanat s kész az idő egésze, Ellenség zajlik ott. mit száz ezer ős szemlélget velem. Ő az, ki partidon halad Látom, mit ők nem láttak, mert kapáltak, És száz hajót és száz hadat öltek, öleltek, tették, ami kell. Hoz, oh hon, ellened, S ők látják azt, az anyagba leszálltak, A gőgös Henrik az, ki rád mit én nem látok, ha vallani kell. Hoz háborút, és hoz halált, S bizik, hogy eltemet. Tudunk egymásról, mint öröm és bánat. Föl Endre! Béla! föl magyar! Enyém a mult és övék a jelen. Pozsonyhoz kell a férfikar: Verset irunk – ők fogják ceruzámat A vítt Pozsony remeg. - s én érzem őket és emlékezem. S melyik magyar nem megy, ha kell: Utánok a hon puszta hely: III. Mind harcon termenek. Anyám kún volt, az apám félig székely, félig román, vagy tán egészen az. De a király bús, s Béla szól: Anyám szájából édes volt az étel, "Csaták miatt ha nyughatol apám szájából szép volt az igaz. Oh ifju szép hazánk? Mikor mozdulok, ők ölelik egymást. Teremt-e isten több magyart, Elszomorodom néha emiatt – Mig a világ, mig napja tart, ez az elmulás. Ebből vagyok. „Meglásd, Ha mink is elfogyánk?" ha majd nem leszünk!…” – megszólítanak. S fellázad a bú, a harag Busult szivekben háborog, Megszólítanak, mert ők én vagyok már; Mint tenger és vihar; gyenge létemre így vagyok erős, Még inkább vért, hadat kiált ki emlékszem, hogy több vagyok a soknál, S hirért, hazáért száz halált mert az őssejtig vagyok minden ős – Kész halni a magyar. az Ős vagyok, mely sokasodni foszlik: apám- s anyámmá válok boldogon, Csak barna Kund nem háborog; s apám, anyám maga is ketté oszlik De bátor szíve feldobog, s én lelkes Eggyé így szaporodom! Mint hegyben a tüzár; "Halld, Béla, majd ha éj jövend A világ vagyok – minden, ami volt, van: S a part fölé száll néma csend, a sok nemzedék, mely egymásra tör. Ott Kund egy szóra vár."

41 Csekély a szó, köz a vitéz, Bedobta... késő visszavenni: De úgy van mondva, oly merész, Ez az utolsó tétemény: Hogy nem lehet hazug. "Egy fiatal élet-remény." Hős Béla parthoz tart legott, A kártya nem "fest", - a fiúnak Hol vészben a megcsapdosott Vérgyöngy izzad ki homlokán. Dunának árja zúg. Tét elveszett!... ő vándorútnak Járása, mint a rémeké, - Most már remény nélkül, magán -- Éjfélileg le s fölfelé Indúl a késő éjszakán. Dobog magányosan; Előtte a folyam, az új hid, S még semmi hang, még semmi jel: Még rajta zászlók lengenek: Kund nem jő, távol és közel Ma szentelé föl a komoly hit, A puszta szél rohan. S vidám zenével körmenet: Ki az, ki a víz szörnyekint Nyeré "Szűz-Szent-Margit" nevet. A förgetegre föltekint Halad középig, hova záros S meg habba öltözik? Kapcsát ereszték mesteri; Ki vagy te, aki jársz alatt Éjfélt is a négy parti város S ijeszted a futó halat, Tornyában sorra elveri; - Mely mélyeken lakik? - Lenn, csillagok száz-ezeri. Vésztűzben néha vízen át S amint az óra, csengve, bongva, Henriknek látni táborát, Ki véknyan üt, ki vastagon, S Pozsony kivillanik; S ő néz a visszás csillagokba: S ím a Dunából szirt gyanánt, Kél egy-egy árnyék a habon: Egy ember kit mély árja hányt, Ősz, gyermek, ifju, hajadon. Sötéten felbukik. Elébb csak a fej nő ki állig, "Hah Kund te vagy?" s még nem hiszi: S körülforog kiváncsian; "Hah ember!" őt így kérdezi: Majd az egész termet kiválik "Mi dolgod ott alant?" S ujjonganak mindannyian: "Hej Béla! víz hullámiban, "Uj hid! avatni mind! vigan." Míg rajta zúgó vész rohan, Jó lenni ott alant." "Jerünk!... ki kezdje? a galamb-pár!" Fehérben ifju és leány Szól Kund - és ő az - "nézz oda, Ölelkezik s a hídon van már: Hol Henrik felriadt hada "Egymásé a halál után!" Tolong a víz iránt! S buknak, - mint egykor igazán. Nézd, táborában mint remeg: Hajóit e kar fúrta meg; Taps várja. - "Most a millióson Hadd vesszen, aki bánt." Van a sor: bátran, öregem!" - "Ha megszökött minden adósom: S villám tüzénél Béla néz, Igy szökni tisztesebb nekem!" Túlparton minden habba vész: S elsímul a víz tükre lenn. A zászlók hullanak, Özön fut rajtok el vadon, Hivatlanul is jönnek aztán És száz hajón, és száz hadon A harmadik, a negyedik: Hullámok omlanak. "Én a quaternót elszalasztám!" "Én a becsűletet, - pedig Kund hol van? félreköltözött, Viseltem négy évtizedig." De olyat százezer között Hős Béla feltalál. S kört körre hány a barna hullám, S túl a mezőn, túl a hazán, Amint letűnnek, itt vagy ott. Fut, búsong Henrik vert hadán, Jön egy fiú: "Én most tanúlám S Pozsony végvára áll. Az elsőt; pénzem elfogyott: Nem adtak: ugrom hát nagyot!" 1829 Egy tisztes agg, fehér szakállal, Arany János Lassan a hídra vánszorog: HÍD-AVATÁS "Hordozta ez, míg birta vállal, Szólt a fiú: "Kettő, vagy semmi!" A létet: mégis nyomorog! - És kártya perdül, kártya mén; Fogadd be, nyílt örvény-torok!

42 Unalmas arc, félig kifestve - Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Egy úri nő lomhán kikel: "Ah, kínos élet: reggel, estve Odagyűl az utcagyermek: Öltözni és vetkezni kell!" Ágnes asszony, mit mos kelmed? Ezt is hullámok nyelik el. „Csitt te, csitt te! csibém vére Nagy zajjal egy dúlt férfi váza Keveré el a gyolcs leplet.” Csörtet fel és vigyorgva mond: Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. "Enyém a hadvezéri pálca, Mely megveré Napleont!" Összefutnak a szomszédnők: A többi sugdos: "a bolond!..." Ágnes asszony, hol a férjed? „Csillagom, hisz ottbenn alszik! Szurtos fiú ennek nyakába Ne menjünk be, mert fölébred.” Hátul röhögve ott terem Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. S ketten repűlnek a Dunába: "Lábszijjra várt a mesterem: Jön a hajdu: Ágnes asszony, No, várjon, míg megkérlelem!" A tömlöcbe gyere mostan. "Én dús vagyok" kiált egy másik „Jaj, galambom, hogy’ mehetnék, S élvezni többé nem tudom! -" Míg e foltot ki nem mostam!” "Én hű valék a kézfogásig Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. S elvette Alfréd a hugom'!" Eltűnnek mind, a járt uton. Mély a börtön: egy sugár-szál Odaférni alig képes; "Párbajban ezt én így fogadtam: Egy sugár a börtön napja, Menj hát elül, sötét golyó!" -- Éje pedig rémtül népes. "Én a szemérmet félrehagytam, Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. És íme, az lőn bosszuló: Most vőlegényem a folyó. -" Szegény Ágnes naphosszanta Igy, s már nem egyenkint, - seregben, Néz e kis világgal szembe, Cikázva, némán ugranak, Néz merően, - a sugárka Mint röpke hal a tengerekben; Mind beléfér egy fél szembe. Vagy mint csoportos madarak Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Föl-fölreppenve, szállanak. Mert, alighogy félre fordul, Órjás szemekben hull e zápor, Rémek tánca van körűle; Lenn táncol órjás buborék; Ha ez a kis fény nem volna, Félkörben az öngyilkos tábor Úgy gondolja: megőrűlne. Zúg fel s le, mint malomkerék; Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. A Duna győzi s adja még. Néz a fiú... nem látja többé, Elméje bódult, szeme vak; Ím azonban, időtelve, De, amint sűrübbé, sűrübbé Börtönének zárja nyílik: Nő a veszélyes forgatag: Ágnes a törvény előtt Megérzi sodrát, hogy ragad. Megáll szépen, ahogy illik. Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. S nincs ellenállás e viharnak, - Széttörni e varázsgyürüt Öltözetjét rendbe hozza, Nincsen hatalma földi karnak. - Kendőjére fordít gondot, Mire az óra egyet üt: Szöghaját is megsimítja Üres a híd, - csend mindenütt. Nehogy azt higgyék: megbomlott. (1877 aug. 22) Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. ÁGNES ASSZONY Hogy belép, a zöld asztalnál Ballada. Tisztes őszek űlnek sorra; Szánalommal néznek ő rá, Ágnes asszony a patakban Egy se mérges, vagy mogorva. Fehér lepedőjét mossa; Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Fehér leplét, véres leplét A futó hab elkapdossa. „Fiam, Ágnes, mit miveltél?

43 Szörnyü a bűn, terhes a vád; Ki a tettet végrehajtá Mert hiában tiszta a gyolcs, Szeretőd ím maga vall rád.” Benne többé semmi vérjel: Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Ágnes azt még egyre látja S épen úgy, mint akkor éjjel. „Ő bitón fog veszni holnap, Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Ő, ki férjedet megölte; Holtig vízen és kenyéren Virradattól késő estig Raboskodva bünhödöl te.” Áll a vízben, széke mellett: Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Hab zilálja rezgő árnyát, Haja fürtét kósza szellet. Körültekint Ágnes asszony, Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Meggyőződni ép eszérül; Hallja a hangot, érti a szót, Holdvilágos éjjelenkint, S míg azt érti: „meg nem őrül.” Mikor a víz fodra csillog, Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Maradozó csattanással, Fehér sulyka messze villog. De amit férjéről mondtak Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. A szó oly visszásan tetszik; Az világos csak, hogy őt És ez így megy évrül-évre, Haza többé nem eresztik. Télen-nyáron, szünet nélkül; Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Harmat-arca hő napon ég, Gyönge térde fagyban kékül. Nosza sírni, kezd zokogni, Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Sűrü záporkönnye folyván: Liliomról pergő harmat, Őszbe fordul a zilált haj, Hulló vizgyöngy hattyu tollán. Már nem holló, nem is ében; Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Torz-alakú ránc verődik Szanaszét a síma képen. „Méltóságos nagy uraim! Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Nézzen Istent kegyelmetek: Sürgetős munkám van otthon, S Ágnes asszony a patakban Fogva én itt nem űlhetek.” Régi rongyát mossa, mossa - Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Fehér leple foszlányait A szilaj hab elkapdossa. „Mocsok esett lepedőmön, Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Ki kell a vérfoltot vennem! Jaj, ha e szenny ott maradna, (1853.) Hová kéne akkor lennem!” Oh! irgalom atyja ne hagyj el. Kölcsey Ferenc

Összenéz a bölcs törvényszék HIMNUSZ Hallatára ily panasznak. Csendesség van. Hallgat a száj, A magyar nép zivataros századaiból Isten, áldd Csupán a szemek szavaznak. meg a magyart Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. Jó kedvvel, bőséggel, Nyújts feléje védő kart, „Eredj haza, szegény asszony! Ha küzd ellenséggel; Mosd fehérre mocskos lepled; Bal sors akit régen tép, Eredj haza, Isten adjon Hozz rá víg esztendőt, Erőt ahhoz és kegyelmet.” Megbűnhődte már e nép Oh! irgalom atyja, ne hagyj el. A múltat s jövendőt!

S Ágnes asszony a patakban Hányszor zengett ajkain Lepedőjét újra mossa; Oszmán vad népének Fehér leplét, tiszta leplét Vert hadunk csonthalmain A futó hab elkapdossa. Győzedelmi ének! Oh! irgalom atyja, ne hagyj el Hányszor támadt tenfiad

44 Szép hazám, kebledre, (Cseke, 1823. jan. 22.) S lettél magzatod miatt Magzatod hamvvedre! Csokonai Vitéz Mihály

Őseinket felhozád JÓ A BOR Kárpát szent bércére, Kiköltözött azoknak Általad nyert szép hazát Az ész kabak fejekből, Bendegúznak vére. Kik vízbe telhetetlen S merre zúgnak habjai Lúdnak való torokkal Tiszának, Dunának, A bort merik gyalázni. Árpád hős magzatjai A bort! az éltető bort! Felvirágozának. A bort! ama nagy Isten Képére alkotódott Bújt az üldözött, s felé Bölcs ember oktatóját. Kard nyúlt barlangjában, Be messze elfajultak Szerte nézett s nem lelé Noé atyánk eszétől, Honját a hazában, Ki a töméntelen víz Bércre hág és völgybe száll, Peshedt nyomát azonnal Bú s kétség mellette, Borfával ülteté be. Vérözön lábainál, Áldott emlékezetben S lángtenger felette. Maradjon én elöttem, Mert én ha rá botolnék Értünk Kunság mezein Száraz porára, tüstént Ért kalászt lengettél, Jó borral önteném meg. Tokaj szőlővesszein Héj, kár gyalázni a bort! Nektárt csepegtettél. Hiszen ha a garadra Zászlónk gyakran plántálád Felöntök én, ki nállam Vad török sáncára, Az ég alatt vitézebb? S nyögte Mátyás bús hadát A legnagyobb vezér sem Bécsnek büszke vára. Furfangol oly manővert, Mint a fejembe készül. Vár állott, most kőhalom, Elbújhat a világnak Kedv s öröm röpkedtek, Minden mihaszna bölcse, Halálhörgés, siralom Ha néha kótyogóson Zajlik már helyettek. A fizikába vágok S ah, szabadság nem virul Vagy astronómizálok. A holtnak véréből, Forog nekem nap és föld, Kínzó rabság könnye hull Sőt a sut is megindúl. - Árvánk hő szeméből! Ha én amúgy busáson A torkomat megöntöm: Hajh, de bűneink miatt Hozzám jöhetsz tanúlni Gyúlt harag kebledben, Bízvást akármi nyelvet; S elsújtád villámidat Úgy tudok beszélni, Dörgő fellegedben, Hogy egy igaz teremtés Most rabló mongol nyilát Sem érti e világon. Zúgattad felettünk, Ha a fejem nem ollyan, Majd töröktől rabigát Amint magam szeretném, Vállainkra vettünk. Egyszerre fínumabb észt Tudok belé locsolni. Szánd meg Isten a magyart Rebelliót ha érzek Kit vészek hányának, Belső monarchiámba: Nyújts feléje védő kart Egy jó palack-kommandó Tengerén kínjának. Lecsendesíti tüstént. Bal sors akit régen tép, Ki a király, ha én nem! Hozz rá víg esztendőt, Héj, kár gyalázni a bort! Megbűnhődte már e nép Ady Endre A múltat s jövendőt! TEMETÉS A TENGEREN

45 Breton parton sújt majd az álom S halk mormolással kezdte a mesét S alszunk fehéren és halottan A vén Duna. Igaz az átok, Tengeres, téli, szürke tájon. Mit már sokan sejtünk, óh, mind igaz: Jönnek erős, breton legények Mióta ő zúgva kivágott, S fejkötős, komoly, szűz leányok Boldog népet itt sohse látott. S fölzeng egy bús, istenes ének. A Duna-táj bús villámháritó. Köd és zsolozsma. Zúg a tenger, Fél-emberek, fél-nemzetecskék Vörös bárkára visznek minket Számára készült szégyen-kaloda. Könnyel, virággal, félelemmel. Ahol a szárnyakat lenyesték S téli orkán vad szele dobban, S ahol halottasak az esték. Vörös bárkánk tengerre vágtat S futunk fehéren és halottan. »Sohse lesz másként, így rendeltetett«, Mormolta a vén Duna habja. A DUNA VALLOMÁSA S boldogtalan kis országok között Kinyújtózott a vén mihaszna Megtudtam, hogy titkokat rejteget És elrohant tőlem kacagva. A mi Dunánk, ez a vén róka, Mikről talán sohase álmodott ÚJ VIZEKEN JÁROK Az ősi barlang-tüzek óta Ne félj, hajóm, rajtad a Holnap hőse, Ez a közönyös Európa. Röhögjenek a részeg evezősre. Röpülj, hajóm, Megloptam a vén Iszter titkait, Ne félj, hajóm: rajtad a Holnap hőse. Titkait az árnyas Dunának. Magyar földön ravasz a vén kujon, Szállani, szállani, szállani egyre, Hisz látott ő búsabb csodákat. Új, új Vizekre, nagy szűzi Vizekre, De akkor pletyka-kedve támadt. Röpülj, hajóm, Szállani, szállani, szállani egyre. Vallott nekem, nem is tudom, mikor: Új horizonok libegnek elébed, Tavasz volt és ő csacska-részeg. Minden percben új, félelmes az Élet, Táncolt, dalolt, kurjongatott, mesélt, Röpülj, hajóm, Budapestre fitymálva nézett Új horizonok libegnek elébed. S gúnyos nótákat fütyörészett. Nem kellenek a megálmodott álmok, Új kínok, titkok, vágyak vizén járok, Talán Szent Margit híres szigetén Röpülj, hajóm, Állott velem részegen szóba. Nem kellenek a megálmodott álmok. (Ma is félve kalimpál a szivem S hajh, már régen késik e nóta. Én nem leszek a szürkék hegedőse, Ugye, Iszter, vén folyam-róka?) Hajtson Szentlélek vagy a korcsma gőze: Röpülj, hajóm, Nagy-komoly lett akkor a vén Duna. Én nem leszek a szürkék hegedőse. Torkán hűlt vad, tavaszi kedve. Olyan volt, mint egy iszákos zseni. Alig mert nézni a szemembe Jókai Mór S én vallattam keményen, egyre. Részlet az Arany emberből

»No, vén korhely, láttál egy-két csodát, V. Mit beszél a hold? Mit beszél a jég? Mióta ezt a tájat mossa Timár megölhette volna ezt az embert. – Sápadt vized, árnyas, szörnyű vized, Keze között volt. – És kezeinek izmaiban az Mely az öreg árnyakat hozza. őrültek erejét érzé. – Megfojthatta volna, a puska Gyónjál nekem, vén falurossza.« agyával szétzúzhatta volna fejét; ha már sajnálta rá vesztegetni a nemes ólmot. – De Timár nem öl »Mindig ilyen bal volt itt a világ? embert. Nem öli meg még gyilkosát sem, hogy Eredendő bűn, lanyha vétek, önmagát védelmezze. – Timár Mihály „most Hideglelés, vergődés, könny, aszály? már” az igaz arany ember,+ midőn mindene A Duna-parton sohse éltek veszendőben, midőn vagyona, becsülete, mint a Boldog, erős, kacagó népek?« polyva, a szélbe van szórva.

46 Ő futni hagyja azt az embert, aki őt hófelhőt korbácsolt előre. Abból olyan élesen, semmivé teheti, aki semmivé fogja tenni. mint a tű hegye, vágott alá a szitáló hókristály. A Még megölhetné. Hiszen másik töltött felhő maga sem volt nagyobb, mint hogy a nagy fegyver is van hálószobájában,+ ablakából panoráma felét eltakarja, sötétségbe burkolva a lelőhetné, mikor a kastély+ ajtaján kijön, mikor a tihanyi tájképet, sziklafokos félszigetével, komor nagy udvaron végigmegy. Zsivány volt, szökött templomával, míg a keleti agyagpartok gályarab volt; ki venné tőle számon ezt a tündököltek a holdvilágban. kioltott+ életet? Még vérdíjt kapna tán érte a A vihar harsogva üvöltött alá az arácsi brazíliai kormánytól. völgy ős fáinak sudarai között. Az ódon nyári De Timár nem öli meg ezt az embert. kastély szélvitorlái nyikorogtak, mintha Timár azt mondja: ennek az embernek igaza van! elkárhozott szellemek sírnának földi emlékeikért, S a sorsnak be kell teljesülni. Timár nem s mikor az erős szél végigsöpört a Balaton jegén, gonosztevő,+ ki egy bűnét a másikkal takarja el, az ott felállított jéglapokon valami olyan hanem nagy jellem. Ki, ha vétett, azért bűnhődni túlvilági zenehangot idézett elő, hogy az ember kész. látni vélte a szellemeket, akik így sírnak, Kimegy a kastély erkélyére, s karjait egymást kergetik, s röptükben nagyokat mellén összefonva nézi, mikor az az ember+ sikoltanak. Egy-egy haragosan bömböl közöttük. kijön a kastély ajtaján, s végigmegy a kapuig. Az űzi tán a többit? A hold akkor jön fel a somogyi partok E rémséges éjjeli zene közepett úgy mögül, s odavilágít a kastély falára. Egy sötét tetszik Timárnak, mintha a távolból egy alak ott az erkélyen igen jó célpont valakire ijedelmes ordítás üvöltene a szélzúgás közé. nézve, aki őt le akarja lőni. Olyan ordítás, amilyenre csak emberajk képes: Krisztyán Tódor ott halad el az erkély kétségbeesés, vészkiáltás, istenkáromlás hangja, alatt, s feltekint rá. az éjszakát felverő, alvókat felébresztő, A bukfencezéstől felszakadt a hegedés csillagokat megreszkettető kiáltás. Nehány+ homlokán, s egész arca véres tőle. pillanat múlva a kiáltás újra rémlik, de rövidebb, Timár tán azért állt oda, hogy tán majd+ halkabb már, s azután újra csak a vihar zenéje ez a dühös ember most bosszúból meg fogja őt szól. lőni? Az is tovaenyészik. A fergeteg+ csak De az megáll előtte, és elkezd hozzá végigfutott a tájon. Csupán azt az egy hófelhőt hang nélküli szavakat beszélni. Éppen mint kergette. Az arácsi völgy fái nem zúgnak többé, s Athalie. Hogy illenék egymáshoz ez a két alak! a jéglapon s a jégtáblákon+ fütyölő+ szél hangja Csak taglejtéssel beszél. Egyik lába sántít az egy enyészetes harmóniában vész el a távolban. eséstől. Bal kezével ráütöget a jobbjában tartott Az ég kitisztul, és csendes lesz+ minden. puskára, s aztán+ tagadólag rázza a fegyvert, s Timár szívében is csendes volt már öklével sújt Timár felé, s mutatóujjával fenyeget. minden. E néma beszéd azt mondja: „Nem így öllek meg! Itt a vég. Tovább nincs hová menni. Sem Más halált tartottam fenn a számodra. Elvárj!” előre, sem hátrafelé. Timár elnézi, hogy távozik ez ember Futott, amíg futhatott; most már a udvaráról. Elkíséri őt szemeivel a hólepte úton mélység előtt áll, melynek túlpartja nincsen. egész a nagy tó jégtükréig. Utánabámul, mikor Egész élete végigfutott előtte, mint egy már csak egy fekete pontot lát előrehaladni az álom, s tudta, hogy most már fel fog ébredni ezüst jéglapon a magas hegyorom kettős tornya belőle. irányában. Az első vágy: a csodaszép, a gazdag Észre sem veszi a vihart, mely a zalai úrleányt elérhetni, volt balsorsának alapja. Erre hegyek felől jő. épített egész életpályája olyan, mint a szfinx Gyakran a Balaton vidékén, mikor rejtélye, amint ki van találva, meghal az… legcsendesebb a lég, minden előjel nélkül Hogyan élhessen tovább, fölfedezve a felzúdul ez a sajátszerű orkán; a halászoknak, kik világ előtt, fölfedezve Timéa előtt – és Noémi meghallják a fák zúgását a távolban, már nincs előtt! annyi idejük,+ hogy a zalai partra Letaszítva arról a magaslatról, hol bel- és visszasiessenek; a szélcsapás egyszerre külföld látta éveken át, uralkodója kegyétől s felforgatja a hullámot, s a csónakokat beragadja honfitársai tiszteletétől körülragyogva. a Balatonba, s kihányja a túlsó partra. S néha Hogy lássa még egyszer azt a nőt, ki őt félóra múlva már vége van a viharnak; a vetélytársa előtt oly szent fájdalommal szélmenyasszony csak egy fordulót akart felmagasztalá, azon pillanaton túl, amelyben az a táncolni. S azután ismét csendes lesz minden. nő megtudja, hogy ő ellenkezője volt mindannak, A hegyek mögül rohanó zivatar egy amit férjében tisztelt? Hogy egész élete egy nagy

47 hazugság volt? én mást akartam; s most ide+ juték. Vak S hogy lássa még egyszer Noémit, mikor engedelmességgel megyek át a túlvilágba. Hideg az már tudni fogja azt, hogy ő Timéának férje? lesz a lelkem, s tűrni fog ott. Bűnhődöm azért, Hogy vegye ölébe még valaha+ Dódit? mert annyit boldogtalanná tettem, akik engem Nincs, nincs neki az egész világon hová szerettek, s akiket én enyéimmé tettem. Vedd menekülni! Úgy van, ahogy az az ember mondá: őket a te oltalmadba, örök igazság! Én szökni az ismerős világból, miként ő; eltagadni vétkeztem, én haljak meg, én kárhozzam el! – nevét, miként ő; lappangva bujdokolni városról Senki sem oka az ő szenvedéseiknek: egyedül városra, miként ő! Körülfutni a földet. én. Te örök igazság, ki engem ide hoztál, légy De Timár tudott még egy más helyet is. igaz őhozzájuk is. Védelmezd, vigasztald meg a Itt van a hold. Ez a hideg csillag. – Hogyan is gyönge nőket, a gyönge gyermeket. Engem mondta Noémi? – Oda mennek lakni majd azok,+ pedig adj át a te bosszúálló angyalaidnak. – Én akik erőszakkal dobták el maguktól az életet; elkárhozom, és elhallgatok!” kiknek nem kell többé semmi. Oda mennek, ahol Letérdelt. nincsen semmi! – És ha majd ez az ember fel A Balaton élő hulláma zajlott a rianás fogja keresni a senki szigetét, s az egyedül partjai között. A mélázó tó sokszor fel+szokott maradt nőt üldözésével kétségbe fogja ejteni, riadni szélcsendben is, s mikor a jég borítja akkor bizonyosan Noémi is utána fog jönni oda, felszínét, olyankor is felháborog, és zajlik a erre a hideg csillagra. rianások közt, mint a tenger. Timár olyan nyugodt volt ebben a Timár lehajolt a hullámhoz, hogy gondolatban, hogy képes volt távcsövét a megcsókolja azt, mint ahogy megcsókolja az fogytán levő holdra irányozni, melyben fényes ember édesanyját, mikor hosszú útra készül, – pontok s nagy kerek ürességek váltogatják mint ahogy megcsókolja a puska csövét, mielőtt egymást, s kiválasztott magának egyet e rengeteg fejét szétzúzná véle.+ sírhegyek közül: „Ott fogok én majd lakni, ott S amint a hullámhoz lehajol, íme, egy várom majd Noémit!” emberfő emelkedik ki eléje a hab közül. Azután visszatért szobájába, hol az imént Egy emberfő arccal fölfelé fordulva… a kalandorral beszélt. A fölfelé fordult arcnak homlokán, a jobb A kandalló még tartogatta annak elégett szemen keresztül egy fekete kendő volt átkötve, öltönymaradványait, a kiégett szövet alakja a másik szem vérszínűen, mereven, kőhidegen hamvában is megmaradt. Timár új hasábokat bámult maga elé; a nyitott szájon ki- s bejárt a rakott a tűzre, hogy e maradványokat elrombolja. hullám. Azután fölvette+ köpenyét, és kiment a házból. A fantom ismét visszasüllyedt a víz alá. A Balaton felé vette útját. Két perc múlva újra feldagadt a hullám, s A félhold bevilágította az óriási a rémséges arc újra felmerült a hab közül, véres jégtükröt. A jégmezőre sütő jégnap… kőszemével Timárra meredezve. „Jövök, jövök! – monda Timár. – Azután még egyszer föltetszett a rianás Nemsokára megtudom, mit beszéltél hozzám. Ha széléhez közel, s akkor végképpen eltűnt a jég hívtál, ott leszek.” alá a fő, s akkor egy halott kéz görcsösen Egyenesen a rianás felé vette útját. begörbült ujjakkal merült föl egy percre a víz Könnyen rátalálhatott a távolból. A alul. jószívű halászok által felállított jelek, a póznák a Timár félőrülten szökött föl térdéről, a szalmacsutakokkal messziről figyelmeztettek rá rémlátás után bámulva. minden jámbor lelket, hogy ezt a helyet kerülje. Úgy tetszett neki, mintha az maga után Timár ezt kereste. hívná! Mikor egyikéhez e vészt+ jelző A rianás két partja közt harsogott az élő szalmacsutakoknak eljutott, ott megállt, és hullám. kalapját levéve, feltekintett az égre. És ismét hangzott a távolból az a Évek múltak, hogy nem imádkozott. Ez kísértetiesen harsogó orgonaszó, amit az éjjeli órában eszébe jutott az a nagy lény, aki a futó vihar küld maga előtt, mikor az erdők csillagokat forgatja, s a férgeket kikölti; s aki egy sudarai fölött végigrohan; a süvöltő vihadarban, lényt teremtett, mely vele dacol: embert. mely a jéglapokon megtörik, úgy sírnak, Ez órában eszébe jutott, hogy lelkét sikoltanak azok a láthatlan szellemek, úgy zúg fölemelje hozzá. közöttük némelyik; a kísértetek énekkara „Örök hatalom! Előled futok, s tehozzád folyvást magasabbra emeli hangját. jutok ez órában én. Nem panaszkodom előtted. És újra hangzik az egész jégegyetemen Te vezettél, de én másfelé mentem; te intettél, de végig az a túlvilági zöngés, mintha ezernyi hárfa húrja szakadna szét ott alant, míg a zöngés

48 fokozatosan átmegy a rivalgó harsogásba; még Emeljen fel engem érdemed. feljebb, mintha villámok száguldanának oda Énekkel, hálával dicsérlek alant a vizekben, bűbájos kábító melódiát keltve S kedvesb ez ökörnél, tuloknál: a hangadó hullámban; a jég alatt a mennydörgés Óh öröm betegnek, szegénynek, orgonaszava bömböl felségesen, s az istenkiáltás Hogy az Ur, az Isten reánk vár. rettentő roppanása közben reszketve mozdul meg Dicsérjék az egek s föld martja, az álló jégegyetem, s a szörnyű légnyomásra a A tenger és mi él, szent nevét, rianás hasadéka ismét összecsukódik. Mert Siont és Judát megtartja, Timár reszketve omol arcra a rengő És benne szolgáit, hű népét! jégtükör fölött. Sayyes amatőr versíró (Az amatőr művészek fórúm oldaláról van kimentve) 2005.máj.11. Móricz Zsigmod LXIX. ZSOLTÁR Látom most, s hallom. Nagy nyomorúságban sínylő ember esedezése Félelmet érzek. Szabadits, szabadits óh Isten, Megcsillan a fény, Mert a víz, mert az ár elsodor. Ha a víz tükrébe nézek. Mély sárba, dágványba sülyedtem, Az örvény elborit, rám omol. Egyszer majd, Elfáradt, kiszáradt a torkom, Mikor megsemmisül az új nap, Elbágyadt, elborult két szemem, Az átlátszó semmiség is Kiáltok, jajongok a porban, Szárazságba fullad. Mert várlak, idézlek Istenem. Több gyülöl, több üldöz, mint a por, Nemsoká szenny teli élet Ok nélkül, ártatlan zaklatva. Kísérti a népet, Te ismersz, te láthatsz; szivem forr, Ott minden vízi élet Hogy hiszek, hogy bízom szavadba! Gyenge, s tépett. Szavadért, nevedért gyalázást, Szenvedek, eltürök lenézést: De miért tennénk? Epedek, esengek érted s lásd Hogy, hol és mikor? Jövevény lettem én, jövevény; Mindenki bosszús, Gyalázód legyaláz cudarul, Újra eltipor? Mert Érted, mert Véled cselekszem: Ha sirok, bőjtölök rám fordul Most kell rájönnöm, S gyászomban kicsufol ezer szem. Oly nagy érték a világ. Leszólnak, szidnak a kapuban, Kincs akár egy kis kavics, Kicsufol, kidalol a részeg: Fű, fa és virág! De áldlak, imádlak én Uram, Mert lelkem, mert szivem felvészed. A víz… Vesznek el Emelj ki, ments ki az iszapból, Benne életek. Ár, örvény, verem el ne nyeljen: De jönnek újak. Kegyelmed, irgalmad s jóságból Vagy netán tévedek? Szent orcád tünjék fel a helyen. Légy közel, váltsd meg bús lelkemet, Javul az emberiség, A szégyent, pirulást Te látod, Féltett kincseit most is védi, Megtörten, betegen lehellek, Az éltető nedűt, végre, S részvétet, vigaszt nem találok. Mindenki félti! Mérgeket kevernek étkembe. Ecetet, hánytatót, ha innám: Vakítsd meg, roskaszd meg éltembe, Dobzóknak, hetykéknek hálót hányj. Palota lakásuk pusztává Busuló haragod tapossa: Kit kedvelsz, kit szeretsz értük lásd Pusztáknak, hegyeknek lakossa. Gyüjtsd egybe, szedd össze gazságuk, Életet, váltást ne érjenek: Nyomorult szenvedő rabságut,

49 50

Load more

  50

Copy Link