7 Mundësi për të ardhmen
BE-ja e mirëpret përfundimin e procesit zgjedhor në Shqipëri, i cili çon në transferimin e parë të paqshëm të pushtetit që prej rrëzimit të komunizmit. Bashkimi Evropian uron Qeverinë e Kryeministrit Berisha për miratimin nga Parlamenti. Ai i bën thirrje Parla- mentit të ri dhe Qeverisë së re që të shkojnë përpara drejt integrimit në BE duke filluar pa u vonuar punën me një angazhim serioz dhe mbi një axhendë të qartë dhe të fortë refor- mash.645 Raporti i këtij Studimi është një element i rëndësishëm i një procesi më të gjatë e më kompleks, qëllimi i të cilit është që të ndihmojë Qeverinë e Shqipërisë të identifikojë problemet e lidhura me përhapjen dhe keqpërdorimin e armëve e vogla e të lehta dhe të zbulojë lidhjet e tyre me fusha më të gjëra shqetësuese, ku përfshihen siguria e komunitetit, zhvillimi i qëndrueshëm dhe rritja e aksesit për vendimmarrje dhe drejtësi për popullsinë civile. Parashikohet që ky raport të funksionojë si një udhëzues i rëndësishëm për zhvillimiun e strategjive dhe të veprimeve që do të zbatohen nga Qeveria e Shqipërisë – me shoqërinë civile dhe me partnerët ndërkombëtarë – për të trajtuar këto probleme. Gjithsesi, ai nuk kërkon që të nxjerrë rekomandime specifike për ndryshim. Ato janë pjesë e një dokumenti të veçantë, i cili jep fushat në të cilat rekomandohet që Qeveria të ndërmarrë veprime dhe të sugjerojë hapa specifikë të cilët mund të përbëjnë kuadrin fillestar për ndryshim. Ky dokument i dytë, megjithëse nuk përfaqëson politikën zyrtare të Qeverisë Shqiptare, është zhvilluar në konsultim me ministritë kryesorë në Shqipëri, duke përfshirë Ministrinë e Mbrojtjes dhe Ministrinë e Punëve të Jashtme. Përveç rekomandimeve shumë specifike që përfshihen në dokument, ka disa fusha pri- oritare që duhen ndryshuar. Këto ndryshime mund të merren nga eksperienca të shteteve të tjera të cilat kanë kaluar në procese të ngjashme. Këto fusha prioritare japin bazat e një përqasje efektive për të trajtuar ndikimet negative të zgjerimit dhe të keqpërdorimit të armëve në Shqipëri. Vendosja e shtetit të së drejtës. Pavarësisht nga vendimi i qeverisë, është e domosdoshme që ndryshimet të kodifikohen në legjislacion dhe në rregulloret/ rregullat shoqësuese.Vendimet mbi disa çështje të rëndësishme ku përfshihet dhe ulja e numrit të armëve të vogla dhe të lehta të paligjshme në qarkullim, rregullimi i dispozitave private të sigurisë, rregullimi i eksportit të armëve dhe institucionalizimi i bashkëpunimit ndërministror, etj duhet të konsiderohen si pjesë e shtetit të së drejtës. Do të duket se dështimi për të ofruar një bazë të fortë ligjore për veprime në të
645 “Deklarata e Kryesisë në emër të Bashkimit Evropian në lidhje me formimin e qeverisë së re të Shqipërisë”, 12060/2/05 REV 2 (Presse 227), Bruksel, 15 Shtator, 2005, < http://europa.eu.int> SAFERWORLD · ARMËT E VOGLA DHE SIGURIA NË EUROPËN JUGLINDORE 131 ardhmen do të çojë në ngatërresa dhe kontestim mbi legjitimitetin dhe qëllimin e tij.
Rritja e bashkërendimit dhe bashkëpunimit ndërmjet dhe brenda departamenteve të ndryshme qeveritare. Kontrolli efektiv i armëve të vogla dhe të lehta është një ushtrim shumëdimensional dhe i komplikuar, i cili kërkon bashkëpunim dhe bashkërendim nga partnerë të ndryshëm. Në të shkuarën, përpjekjet për të trajtuar probleme të veçanta në Shqipëri nuk kanë vuajtur nga mungesa e përpjekjeve ose e angazhimit, por nga një bashkëpunim dhe bashkërendim i dobët. Themelimi i një strukture kombëtare bashkërendimi për të udhëzuar zhvillimin dhe zbatimin e strategjive për të trajtuar sfidat e armëve të vogla dhe të lehta është një hap i rëndësishëm për përpjekjet e çdo shteti. Bashkërendimi dhe bashkëpunimi nuk nënkuptojnë që të gjithë aktorët duhet të angazhohen në të gjitha nivelet ne të gjitha aktivitetet. Udhëheqja (lidershipi) është e domosdoshme për veprime efektive të koordinuara, ashtu siç është e rëndësishme që disa aktorë të bëjnë mënjanë në mënyrë që të tjerët të marrin drejtimin kur funksioni i tyre dëshmon se ata janë më të mirë për punën.
Zhvillimi i një strategjie të përgjithshme kombëtare për kontrollin e armëve të vogla dhe të lehta. Kontrolli i armëve të vogla dhe të lehta kërkon të merren masa mbi shumë çështje dhe në disa nivele. Marrja me një aspekt të problemit në fakt mund të çojë në përkeqësimin e ndikimit negativ të aspekteve të tjera. Trajtimi i të gjithë elementëve të armëve vogla dhe të lehta në një mënyrë të kuptueshme është një proces i domosdoshëm për një zbatim të suksesshëm të projekteve dhe të programeve specifike. Gjatë hartimit të një strategjie kombëtare për kontrollin e armëve të vogla dhe të lehta duhet të përfshihen të gjithë ata aktorë që janë të lidhur më këtë çështje. Me vendet me një këndvështrim të zhvilluar mbi kontrollin e armëve të vogla dhe të lehta aktorët e përfshirë më shpesh janë:përfqësues nga policia, doganat, ushtria, punët e jashtme, liçensimi , transferimi i leçensave, shëndetësia, arsimi, qeveria vendore, turizmi, ekonomia, planifikimi i fatkeqësive, zyra e kryeministrit, shoqëria civile dhe popullsia qytetare.
Trajtimi i armëve të vogla dhe të lehta si pjesë e një programi më të gjerë. Situata me armët e vogla dhe të lehta nuk do të stabilizohet asnjëherë në mënyrë të plotë për aq kohë sa të mos trajtohet dhe çështja e korrupsionit, trajtimi i çështjeve më të nxehta shoqërore, ku përfshihet zgjidhja e problemeve të mosmarrëveshjeve me pronën dhe zgjidhja e tensioneve të lidhura me varfërinë, papunësinë, infrastrukturën e varfër, pagat e ulëta të nënpunësve të qeverisë dhe mungesën e besimit në institucionet e policisë dhe institucionet shtetërore. Përveç hartimit të planeve specifike për trajtimin e armëve të vogla dhe të lehta, është gjithashtu e rëndësishme që kontrolli i armëve të vogla dhe të lehta të bëhet pjesë e një reforme më të gjerë, e uljes së varfërisë dhe e strategjive të zhvillimit.
Inkurajimi i një koordimi më efektiv donatorësh. Trajtimi i sfidave të Shqipërisë të lidhura me armët e vogla dhe të lehta është një proces bashkëpunues, i cili sigurisht duhet të kryesohet nga Qeveria. Gjithsesi, në mënyrë që ky proces të jetë funksional, është e rëndësishme që Qeveria të marrë mbështetjen e duhur nga partnerët ndërkombëtarë. Hartimi i një strategjie kontrolli të koordinuar për armët e vogla dhe të lehta nga qeveria dhe zbatimi i saj do të dëshmojë qëllimin e mbështetëssve të mundshëm dhe do t’i ndihmojë ata në ofrimin e një mbështetje të koordinuar dhe efektive.
Dëshmimi i dëshirës politike për të trajtuar problemet e armëve të lehta dhe të vogla dhe problemet e sigurisë. Një politikë mohimi për ekzistencën e problemeve ose heqja e përparësisë për veprimet për t’i trajtuar ato nuk do ta largojë këto probleme. Kjo sjellje nuk do të bindë BE-në dhe partnerë të tjerë të mundshëm që nuk ka më problem. Eksperienca e shteteve të tjera të cilat janë bërë pjesë e BE-së tani vonë ose që do të integrohen në një të ardhme të afërt është e qartë – identifikimi dhe trajtimi i sfidave për kontrollin e armëve në mënyrë publike përbëjnë shenja pozitive se Qeveria mund të jetë anëtare serioze dhe e përkushtuar për familjen Evropiane. SHTOJCA 1: Tabela e transferimeve të AVL-ve, e përgatitur në bazë të dokumentacionit nga transferimet646 E MEICO-S
Data Lloji i Destinacioni Përdorimi Përdoruesi Lloji i armës së vogël dhe të lehtë Kostoja (US$) Masa Transaksioneve i deklaruar përfundimtar përfundimtar i deklaruar i deklaruar
05 Shtator s Eksport Sllovenia –– Granada 120 mm 800,000 10,000 njësi 1992 Grenada 82 mm 60,000 1,000 njësi Municion 7.62 mm 450,000 5 milion 02 Dhjetor Eksport Sllovenia –– T.N.T 298,000 400 T 1992 K.A – 47 5,200 40 T Municion 7.62 mm 6,300 70,000 T 16 dhjetor Eksport Maqedonia –– N/A 35,000 US$ 7,000,000 1992 25 Maj 1993 Eksport Kanada/SHBA –– Armë dhe municione – N/A 360,000 – 25 Maj 1993 Eksport Kanada/SHBA –– Armë dhe municione – N/A 643,356.78 – 22 Shtator Eksport Digna, Swakin –– Gjerdanë me fishekë 2.7 mm 800,000 1,000,000 njësi 1993 (blerës RBJ7 40 mm 110,000 1,000 njësi ndonezian) Gjerdanë me fishekë 7.72 mm 2,790,170 37,000,000 njësi 22 Shtator Eksport SHBA –– Armë ruse SKS 13,200 600 njësi 1993 12 Tetor 1994 Eksport Sudani –– Armë automatike AK-47 425,000 5,000 njësi Municion 7.62x39 1,100,000 20,000,000 njësi Baza RBG-7 210,000 300 njësi Fishekë-arka RBG-7 40mm 300,000 5,000 njësi Granada mbrojtëse 60,000 20,000 njësi Granada ofensive 60,000 20,000 njësi TNT 12,000 10 T 04 Nëntor Eksport N/A (Blerës –– Armë ruse SKS *1728 24 njësi 1994 amerikan) Armë ruse *1587 23 njësi Armë kineze 30 I njësi 04 Janar 1995 Eksport Turqi –– Municion7.62mm 136,000 2,000,000 njësi 02 Shkurt Eksport Dubai –– Municion 7.62x39 65,000 1,000,000 njësi 1995 15 Shkurt Eksport Azerbaixhan –– Municion 7.62x39 1,800,000 40,000,000 njësi 1995 30 Qershor Eksport Turqi –– Municion 7.62x39 630,000 10,000,000 njësi 1995 Municion 7.92x54 204,000 3,000,000 njësi Municion 7.92 120,000 2,000,000 njësi Granada dore 360,000 80,000 njësi 30 Qershor Eksport Turqi –– Barut I zi 85,400 7 T 1995 Municion 140,000 2,000,000 njësi Municion 7.92mm 140,000 2,000,000 njësi Heksogjen 5,200 1 T Heksanol 4,200 1 T Fishekë 7.62mm 74 10,000 njësi Fishekë 12.7mm 400 20,000 njësi 26 Qershor Eksport Afganistan –– Municion 6.72x39mm 325,000 5,000,000 njësi 1995 Kuti fishekësh për murtaje 120mm 350,000 5,000 njësi Municion 14.5mm 150,000 150,000 njësi Municion RPG-7 20,000 500 njësi 15 Prill 2000 Eksport Tirana, –– Mitralozë gjermanë 9mm MP 40 5,600 80 njësi Shqipëri Mitralozë 7.622 mm MG 34 17,500 100 njësi Mitralozë austriakë 8 mm 255 1 njësi 16 Gusht Eksport Kosova –– Tel me gjemba 48 120 njësi 2000 Fishekë KD8 29 96 njësi Kordë detonuese 28,336 30,800 njësi Kapsollë elektrike 432 850 njësi Amonit Ø 60mm 45,144 6.5 T Materiale eksplozive plastikë D3 204,000 12 T
646 Përmbledhje e informacionit të raportit të MEICO-s mbi të gjitha transferimet e armëve zyrtare shqiptare në periudhën 1992–2004. Ky raport është një përmbledhje e kontakteve komerciale të përpunuara nga MEICO gjatë kësaj periudhe. Në rastet më të shumta nuk janë të gatshme bashkëpunimet e pavaruara mbi çështje specifike, si mbi destinacionin e deklaruar ose përdorimin përfundimtar. 133
Data Lloji i Destinacioni Përdorimi Përdoruesi Lloji i armës së vogël dhe të lehtë Kostoja (US$) Masa Transaksioneve i deklaruar përfundimtar përfundimtar i deklaruar i deklaruar
18 Gusht Eksport SHBA ose –– Të specifikuara në Shtojcën A N/A 1,707,100 – 2000 Kanada 18 Shkurt Eksport Gjermani – Kompania Armë gjermane, armë të ndryshme 48,505 – 2001 Sauer për ruse Shpata për ceremoni Importin- Armë automatike austriake Eksportin Armë automatike dhe gjysmë- Ushtarak automatike 15 Kirrik 2002 Eksport Gjermani Do të Kompania Automatikë, armë gjysmë-automatike 53,300 ç’aktivi- Sauer për austriake 8mm zohen Importin- Armë gjysëmautomatike gjermane Eksportin 9mm Ushtarak 10 Gusht Eksport SHBA –– Municion italian 6.5mm 3,630 242,000 njësi 2002 Municion anglez 7.7mm 11,060 550,000 njësi Municion gjerman 7.92mm 33,380 1,669,000 njësi Municion shqiptar 7.62x54mm 150,000 5,000,000 njësi 11Tetor 2002 Eksport –––Të specifikuara në Shtojcën 1 N/A 440,200 – 03 Prill 2003 Import Shqipëri –– Municion 7.62x54Rmm 420,000 2,000,000 njësi 03 Prill 2003 Eksport Izrael – Verona Municion 7.62x39mm 168,000 3,000,000 njësi Commodities Municion 9x19mm 60,000 1,000,000 njësi shpk Izrael Predha murtaje 82mm – 8 njësi Qershor 2003 Eksport Knoxville, –– Armë gjysmë-automatike sportive 647.6 1 njësi SHBA 20 Gusht Eksport Mbretëria –“Sherbimet Gjerdanë fishekësh 7.62x54mm 2003 e Bashkuar e mbrojtjes (Prodhimi shqiptar i ’70–’80) 75,000 3,000,000 njësi perandorake” Gjerdan me fishekë 7.62x54mm sh.p.k. (Prodhim rus 1950–60) 60,000 3,000,000 njësi Gjerdanë me fishekë 7.71x56mm (Prodhim SHBA-Britanik) 14,000 553,000 njësi Armë automatike 7.62x54mm (me të gjitha pjesët e tjera) 14,000 200 njësi Armë anti-tank 14.5mm (Një fishek) 5,000 100 njësi Armë anti-tank 14.5mm (me 5 gjerdanë me fishekë) 500 10 njësi Gjerdan fishekësh 14.5x54mm (prodhim gjerman dhe çek) 6,000 300,000 njësi 17 Maj 2004 Eksport Gjermani – Sauer Armë gjermane 7.92mm Military, (lloje të ndryshme në gjendje të keqe) 2,000 100 njësi Gjermani Mitralozë (lloje të ndryshme në gjendje të keqe) 56,000 70 njësi Armë gjysëm-automatike 7.92x57mm Modeli MG 34 (në kushte të këqija) 6,000 120 njësi Armë gjysëm-automatike 8mm Shvarsloser (në kushte të këqija) 5,000 100 njësi Armë gjysëm-automatike 7.62mm MAXIM 34 (në kushte normale) 7,000 100 njësi Armë automatike 7.62mm PPSH-41 (në kushte normale) 6,750 150 njësi Armë gjysëm-automatike (Në kushte të këqija) 24,500 350 njësi SHTOJCA 2: Bibliografia
Libra dhe raporte Alvazzi del Frate A, Van Kesteren, J N, Viktimizimi Kriminal në Evropën Urbane. Gjetjet kryesore të Sondazhit mbi Viktimat e Krimit Ndërkombëtar (UNICRI, 2004),
Qendra për Studime Rurale dhe Zhvillim të Qëndrueshëm; Projekti i Programit të Kombeve të Bashkuara për Armët e Vogla dhe të Lehta: Analiza Social-Ekonomike dhe Vlerësimi i Ndikimit (Tiranë 2004); (Center for Rural Studies and Sustainable Development, United Nations Development Programme Small Arms and Light Weapons Project: Socio-economic Analysis and Impact Assessment). Çobani T,‘Lekë Dukagjini dhe kanuni i tij’, website-i i Këshillit Mbarëkombëtar të Pajtimit,
Kajsiu B,‘Transparenca dhe Përgjegjshmëria në qeverisje”,në Reformën e Sektorit të Mbrojtjes dhe të Sigurisë në Evropën Jug-lindore: Vështrime dhe Perspektiva – Shqipëria”:Një studim vetë-vlerësues, (DCAF, 2003), fq. 104–20. Kenney D J, Perceptimet publike të Policisë në Shqipëri: Sondazhe mbarëkombëtare të qytetarëve dhe të policisë (University of New York dhe UNDP SSSR, 2004). Khakee A dhe Florquin N, Kosova dhe Arma: Një vlerësim bazë mbi armët e vogla dhe të lehta në Kosovë (Sondazh mbi Armët e vogla Small Arms Survey and UNDP Kosovo, 2003). Kola P, Kërkimi për Shqipërinë e Madhe, (C. Hurst & Co., 2003). Kominek J,‘Krimi i Organizuar Shqiptar gjen strehë në Republikën Çeke’, Jane’s Intelligence Review, 14(10), tetor 2002, fq 34–5. Krug E G et al, Rapoti Botëror mbi Dhunën dhe Shëndetin, (World Health Organisation, 2002). Kusova Z,‘INTERVISTË mej Gjen Pellumb Qazimi, Shef iForcave Shqiptare të Armatosura’, Jane’s Defence Weekly, 39(7), 19 shkurt 2003, fq 64. Lawson C dhe Saltmarshe D,‘Sigurimi dhe tranzicioni ekonomik: Prova nga veriu i Shqipërisë’, Studimet Euro-Aziatike, 51(1) 2000,fq.133–148. Lewis Young P,‘Tregëtimi Klandestin i Armëve: çështje rrugësh dhe mënyrash’, Jane’s Intelligence Review, 12(5), maj 2000, fq 48–51. Moustakis F,‘Kërcënime të Buta Sigurie në Evropën e Re: Rasti i Rajonit Ballkanik’, Siguria Evropiane, 13(1–2), 2004, fq 139–56. Lëvizja për Çarmatim dhe për një Shqipëri më të Sigurtë, Raporti përfundimtar mbi Zbatimin e Projektit mbi “Arsimimin për çarmatim dhe kulturë të paqtë’;(Tiranë; Programi i Kombeve të bashkuara për Reformën ne Sektorin e Sigurisë, qershor 2003). Nano F,‘Shqipëria, Ballkani dhe procesi i integrimit transatlantik’, Gazeta Mesdhetare 15(3), 2004, fq 1–11. Nazarko M,‘Civilët dhe kontrolli demokratik i Forcave të Armatosura’ në Drejtimin e Sektorit të Mbrojtjes dhe Sigurisë në Evropën Jug-lindore – Vërejtje dhe Perspektiva- Shqipëria.”J Trapans dhe P H Fluri (DCAF, 2003) fq 27–44. Page et al., Armët e Vogla dhe të Lehta në Kompanitë Private të Sigurimit (PSC) në Evropën Juglindore: ‘Shkak apo Efekt i Pasigurisë?’ (SEESAC, August 2005). Pettifer J, Zgjedhjet në Shqipëri 2003: Progresi, mangësitë dhe faktori Grek,(Qëndra Kërkimore për Studimet e Konfliktit, 2003). Pettifer J, Shqipëria, FYROM dhe Kosova: Shtetet në Zhvillim dhe Bashkimi Evropian (Qëndra Kërkimore për Studimet e Konfliktit, 2002). Pettifer J, Zgjedhjet në Shqipëri – 2001: Legjitimiteti, Stabiliteti dhe OSBE-ja,(Qëndra Kërkimore për Studimet e Konfliktit, 2001). Platforma për Zgjidhjen e Çështjes Kombëtare, (Akademia e Shkencave të Shqipërisë, 1998). Ripley Tim,‘Shqipëria përplaset me krizën në Kosovë’, Jane’s Intelligence Review, 11(6), Qershor 1999, fq 2;(‘Albania cashes in on Kosovo crisis’). Ripley T,‘Destabiliteti zotëron në Ballkanin e jugut’, Jane’s Intelligence Review, 14(3), 2002,fq 37–9. Ripley Tim,‘Rebelimi në Maqedoni nxit tregëtimin e armëve në Ballkan’, Jane’s Intelligence Review, 13(7), korrik 2001, fq 20–22. Ripley T,‘Jeta në “kutinë ballkanike të barutit”mbetet po aq e rrezikshme sa ka qenë gjithnjë”– Jane’s Intelligence Review, 11(3), mars 1999, fq 10–12 (‘Life in the Balkan “tinder box”remains as dangerous as ever’) Ruggerio V,‘Kriminelët dhe ofruesit e shërbimeve: ekonomitë e pista ndër-kombëtare’, Crime, Law & Social Change, 28, 1997, fq 27–38. Rynn S, Gounev P dhe Jackson T, Të mësuarit me Arsenalin – Armët e Vogla dhe të Lehta në Bullgari, (SEESAC, 2005). Sagromoso D, Përhapja e Armëve të Vogla dhe të Mëdha në dhe Rreth bashkimit Evropian: Destabilitetit, Krimi i Organizuar dhe Grupet Terroriste, (Saferworld and Centre for Defence Studies, 2001). Saltmarshe D, Identiteti në një Shtet Ballkanik Post-Komunist” Studimi i një Fshati Shqiptar (Ashgate, 2001). Scwander-Sievers S dhe Fischer B J, eds, Identitetet Shqipëtare: Miti dhe Historia, (Hurst, 2002). Smith C dhe Gramoso D,‘Trafikimi i armëve të vogla mund të eksportojë anarkinë e Shqipërisë’, Jane’s Intelligence Review, 11(1), Janar 1999, fq 24–8. SAFERWORLD · ARMËT E VOGLA DHE SIGURIA NË EUROPËN JUGLINDORE 137
Smith M A, Shqipëria 1997–1998, (Qendra e Kërkimeve për Studimet mbi Konfliktin S42, 1999). Smith M A, Shqipëria 1999–2000, (Qendra Kërkimore për Studimet mbi Konfliktin, G82, 2000). Monitorimi i Armëve të Vogla dhe të Lehta në Evropën Juglindore 2005 (Saferworld dhe SEESAC). Standish A M J,“Roli i Enver Hoxhës në zhvillimin e miteve shqiptare socilaiste”, Scwander- Sievers dhe Fischer, Identitete Shqiptare: Mite dhe Histori, (Hurst, 2002), fq 115–24. Szajkowski B,‘Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, Qershor Gusht 2001’, Studime Zgjedhore, 22(2), 2003, fq 361–367. Ballkani në të ardhmen e Evropës (Raporti i Komisionit Ndërkombëtar për Ballklanin, Sofie, Prill 2005). Totozanni I,‘Civilët dhe ushtria në planet e mbrojtjes: nga një koncept i sigurimit kombëtar në një plan të detyruar’,në Reformën e Sektorit të Mbrojtjes dhe Sigurimit në Evropën Jug- lindore: Vështrime dhe Perspektiva – Shqipëria: Një Studim Vetëvlerësues (DCAF, 2003), fq 58–71. Tusha,P dhe Softa, F, Shoqeritë e ruajtjes, (Europa, 1997). Woodward S I,‘Rritja e bashkëpunimit në krimin ndërkufitar në Evropën juglindore?’, Gazeta e Studimeve për Evropën Juglindore dhe Detin e Zi, 4(2), 2004,fq.223–40.
Qeveria Shqipëria në Shifra 2004, (INSTAT, 2005). Projekt Strategjia Kombëtare dhe Plan i Veprimit për Kontrollin e Armëve të Vogla dhe të Lehta, Republika e Shqipërisë, 2004 Letër datë 8 korrik 2003 nga Misioni i Përhershëm i Republikës së Shqipërisë në Kombet e Bashkuara, drejtuar Departamentit të Çështjeve të Çarmatimit për Programimin e Veprimit, A/CONF.192/BMS/2003/CRP.93. Ministria e Rendit Publik, Raporti Vjetor i Ministrisë së Rendit Publik – 2004 (Tiranë, 2005). Raport i Qeverisë Shqiptare mbi Zbatimin e Rezolutës së Këshillit të Sigurimit të OKB-së për luftën kundër terrorizmit (i përditësuar). Raport mbi Zbatimin e Programit të Veprimit të Kombeve të Bashkuara për Parandalimin, Luftimin dhe Zhdukjen e Tregëtisë së Paligjshme të Armëve të vogla dhe të Lehta në të gjitha aspektet e saj. Të dhëna që i janë dërguar Departamnetit të Kombeve të Bashkuara për Çështje të Çarmatimit nga Shqipëria në 2004-ën.
Marrëveshje, vendime, ligje, urdhëra dhe rregullore Vendim i Këshillit të Ministrave nr 1,“Për një Ndryshim në VKM-në nr 365”, 10 janar 2003. VKM nr 05“Për Funksionimin e kompanisë së import-eksportit të ushtrisë, MEICO, dhe marrëdhëniet e saj me drejtoritë dhe njësitë e Ministrisë së Drejtësisë”, 08 janar 2002. VKM nr 17,“Për një Ndryshim në VKM nr 365”, 28 janar 2002. VKM nr. 53,“Për përcaktimin e zonave kufitare, llojeve të armëve, numrin e municioneve, kriteret e dhënies së liçensave për armët e ligjshme dhe tarifat përkatëse”, 4 shkurt 1999. VKM nr 56,“Për dhënien e liçensave për armët e ligjshme për shefat dhe partnerët e kompanive tregëtare”, 4 shkurt 1999. VKM nr 135,“Për miratimin e shitjes së armëve dhe të municioneve nga Ministria e Mbrojtjes”, 1 maj 1992. VKM nr 275,“Për administrimin dhe kontrollet e armëve të individëve, personave dhe subjekteve juridikë”, 25 qershor 1992. VKM nr 344,“Për një ndryshim në VKM nr 365”, 7 korrik 2000; VKM nr 113,“Për një ndryshim në VKM nr 365”, 8 mars 2001. 138 HAPJA E NJË FAQEJE TË RE: ARMËT E VOGLA DHE TË LEHTA NË SHQIPËRI
VKM nr 365,“Për shkatërrimin ose shitjen e municioneve periudha e përdorimit të të cilave po u afrohet fundi, ose ka skaduar dhe për shitjen e armëve dhe municioneve shtesë”, 6 qershor 1994. VKM nr 366,“Për formimin e ndërmarrjeve të import-eksportit që janë në varësi të Ministrisë së Mbrojtjes”, 5 tetor 1991. VKM nr 389,“Për disa shtesa në VKM nr 275”, 6 gusht 1993. VKM nr 564,“Për një ndryshim në VKM nr 365”, 22 dhejtor 1997. VKM nr 604,“Për miratimin e përgjithshëm të Kodit të Sjelljes së BE-së për eksportin e armëve”, 28 gusht 2003. VKM nr 617,“Për heqjen e armëve, pjesëve të armëve dhe pajisjeve ushtarake prej Forcave të Armatosura për t’u shkatërruar, çmontuar dhe shitur”, dhe rregullat përkatëse, 4 dhjetor 2002. VKM nr 822,“Për një ndryshim në VKM nr 365”, 9 dhjetor 1996. Rregullorja e Qeverisë Shqiptare nr 366,“Për shitjen e armëve dhe municionit”, 10 gusht 1996. VKM nr 829,“Për një ndryshim në VKM nr 365”, 30 dhjetor 1998. Dekreti nr 195,“Për shpalljen e Ligjit nr 7566‘Për armët’”, 25 shtator 1992. Ligji nr 7566,“Për armët”, 25 maj 1992. Ligji nr 7895,‘Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë’, 27 janar 1995. Ligji nr 7696,‘Për Shërbimin e Rojeve Civile’, 7 prill 1993. Ligji nr 7985,‘Për disa Shtesa dhe Ndryshime në Ligjin nr 7696’, 13 shtator 1995. Ligji nr 8001“Për anti-genocidin”, 22 shtator 1995 Ligji nr 8043“Për verifikimin”, 30 nëntor 1995. Ligji nr 8388 ‘Për mbledhjen e SALW’, 5 gusht 1998. Ligji nr 8671“Për komandën dhe kompetencat e Forcave të Armatosura”, 26 tetorr 2000. Ligji nr 8770,‘Për shërbimin e Ruajtjes dhe të Sigurisë Fizike’, 19 prill 2001. Ligji nr 9018,‘Për mbledhjen e armëve, municioneve dhe Materialeve të Tjera Ushtarake’, 6 mars 2003. Rregullorja nr 485/1,“Për procedurën e tenderit për pajisjet ushtarake, të cilat kanë dalë jashtë përdorimi, sipas parashikimeve të VKM nr 617”, 14 tetor 2003. Rregullorja nr 495/2,“Për procedurën e tenderit për pajisjet ushtarake, të cilat kanë dalë jashtë përdorimi, sipas parashikimeve të VKM nr 617”, 21 tetor 2003. Rregullorja nr 9603,“Për përgatitjen dhe dokumentimin e pajisjeve ushtarake që shërbejnë për aktivitetet e import-eksportit”, 18 shtator 2003. Marrëveshja tri-palëshe nr 1214,‘Për mbledhjen, ruajtjen, sigurimin, adminstrimin e armatimeve-municioneve dhe materialeve të tjera luftarake’, 29 mars 2000.
Website Qëndra për Studime mbi Evropën Juglindore website,
Media ‘150,000 armë shqiptare mendohet që të jenë në Greqi’, 24 korrik 1999, fq 3. Burimi: NISAT Baza e të Dhënave të Arkivit të Tregut të Zi,
‘Zgjedhjet në Shqipëri plotësojnë pjesërisht standartet ndërkombëtare – përditësim i OSBE-së ‘, AFX Europe, 4 qershor 2005. “Policia shqiptare arreston të dyshuarit, bashkëpunëtorë të ngushtë të ish-kryeministrit”, BBC Monitoring Service, 13 shtator 2005. Burimi:“Durres: Fillon stina e arrestimeve të mëdha”, Koha Jone,Tiranë,në shqip, 10 shtator 2005, faqe 3. ‘Shefi i policisë shqiptare është i angazhuar për të siguruar zgjedhje të qeta’, BBC Monitoring Service,Mbretëria e Bashkuar, 5 korrik 2005. Burimi: ATSH, Tiranë,në anglisht, 1400 gmt, 5 korrik 2005. “Kryeministri shqiptar premton për respektimin e ligjit, luftën kundër korrupsionit dhe krimin”, BBC Monitoring Service, 9 shtator 2005. Burimi: ATSH, Tiranë,në Anglisht 1855 gmt, 9 shtator 2005. ‘Kryeministri shqiptar bën apel për hetime për akuzat për marrjen e deputetëve me trafikim armësh me Kosovën’, Agjencia telegrafike Shqiptare, 9 nëntor 2004. “Kryeministri shqiptar premton “ tolerancë zero”për krimin e organizuar dhe trafikun”, BBC Monitoring Service, 12 shtator 2005. Burimi: Perndoj N,“Berisha: Lufta kundër mafias, tutorët e saj politikë”, Shekulli, 10 shtator 2005, fq 3. ‘Prokurorët shqiptarë thonë që shefat e kontrabandës së armëve janë në Mal të Zi’, 2 mars 2005, BBC Monitoring;‘Armët për Kosovë-Metohija nëpërmjet Podgoricës’, Blic, në Serbisht, 28 tetor 2002. Burimi: Qëndra për Studime për Evropën Jug-lindore website,
“Shefi i BE-së i bën thirrje Shqipërisë që të vazhdojë reformat, dhe të luajë rolin e stabilizuesit në Ballkan”, BBC Monitoring Service, 14 shtator 2005. Burimi: ATSH,Tiranë,në anglisht, 1218 gmt, 14 shtator 2005. ‘Shefi i politikës së jashtme në BE bën thirrje për hetime në problemet e zgjedhjeve në Shqipëri’, AP Worldstream, 4 korrik 2005. BE-ja shtyn marrëveshjen me Shqipërinë për gjashtë muaj”, BBC Monitoring Service, 7 shtator 2005. Burimi: Perndoj N,“Salzmann: Fundi i negociatave me BE-në në 2006”, Shekulli, 6 shtator 2005, fq 3. ‘Refugjatët kapen me heroinë, e synuar për në Greqi’, Çështje të Krimit dhe Korrupsionit në Shqipëri, 18–24 dhjetor 2004. Feci Z,‘Skandali prek hetuesit ushtarakë’, Tirana Republika,në shqip, 26 qershor 2001, fq 3. Burimi: NISAT Baza e të Dhënave të Arkivës së Tregut të Zi,
‘Kosovë: OKB-ja vlerëson se 200,000 armë kontrabandë kalojnë nga Shqipëria’, Paris AFP (Shërbimi i Evropës Veriore), në anglisht, 2056 GMT, 14 qershor 1998. Burimi: NISAT – Baza e të dhënave e Arkivit të Tregur të Zi,
Pettifer J, ‘Politika sekrete e luajtur sipas rregullave të vjetra’, The Times, 4 mars 1997. Pettifer J, ‘Socialistët zgjedhin drejtues të ri në mes të të shtënave të armëve në Tiranë’, The Times, 30 shtator 1998. ‘Policia arreston 90 të dyshuar për kontrabandë droge, trafikim armësh’,AP,9 qershor 1998; ‘Italia: Armë dhe drogë kapen në portin e barit’, FBIS-WEU-2000-0316, Rome ANSA, në italisht, 1138 GMT, 16 mars 2000 [FBIS tekst i përkthyer]. Burimi: NISAT baza e të Dhënave të Arkivës së Tregut të Zi,
‘Kontrabandohen armë nga Kosova në Evropë’, Gazeta Shqiptare,në shqip, 18 gusht 1999,fq.7. Burimi: NISAT Baza e të Dhënave e Arkivit të Tregut të Zi,
Prezantime Bajram Ibraj, Drejtor i Përgjithshëm i Policisë,‘Iniciativat shqiptare në luftën kundër trafikimit të armëve te vogla dhe të lehta. Armët e Lehta’, prezantimi në workshopin (Trajtimi i Çështjes së Trafikimt të Armëve të Vogla dhe të Lehta në Europën Juglindore) (SEE), Tiranë, Shqipëri, 14–15 Dhjetor 2004. Njoftim për shtyp i botuar në web-site-in e Ministrisë së Rendit Publik, 14 Dhjetor 2004,
Organizatat ndërkombëtare Komisioni i Komuniteteve Evropiane, Dokument pune i punonjësve të stafit: Shqipëria – Raporti i stabilizimit dhe Associimit 2004, (Bruksel, SEC(2004) 374 / 2). “Deklarata e Presidendës në emër të Bashkimit Europian lidhur me formimin e Qeverisë Shqipëtare”, 12060/2/05 REV 2 (Presse 227), Bruksel , 15 shtator 2005, < http://europa.eu.int> PAMECA, Propozimi i programit të punës 2005. ‘Memorandumi i Shkatërrimit të Armëve të vogla dhe të lehta në Shqipëri’, Zyra e Punëvë Publike, departamenti i Shtetit,
Lista e të intervistuarve kryesorë 1. Doug Adams, Zevendës Kryetari i PAMECA 2. Flori Ademaj, Oficer Kombëtar për Sigurinë, OSBE 3. Illir Aliaj, ish kontribuesi IWPR 4. John Anderson, NAMSA 5. Anon, gazetar investigativ 6. Edmond Bahiti, Shef i Sektorit të Trafikimt të Paligjshëm 7. Artan Bajraktari, Shef i Zyrës Qendrore të Interpolit 8. Ramazan Beka, Lëvizja për Çarmatim 9. Kostaq Beluri, Shef i Luftes Kundër Krimit të Organizuar dhe Mbrojtjes së Dëshmitarit 10. Sali Berisha, Kryetar i Partisë Demokratike 11. Roland Bimo, Sekretar i Përgjithshëm i Ministrisë së Punëvë të Jashtme 12. Richard Bone, Oficer i Krimit të Organizuar, PAMECA 13. Rodrigue Boulay, Këshilltar teknik, NAMSA 14. Phil Cox, Atashe i Mbrojtjes pranë Ambasadës së Britanisë 15. James Deeney, Koordinator i ekipit për Iniciativën kundër Krimit të Organizuar, CAM-A 16. Artan Didi, Drejtor i Drejtorisë së Rendit dhe Sigurisë Publike 17. Fatmir Disha, Shef i Repartit Operativ në Drejtorinë e Doganave 18. Lawrence Doczy, UNDP,Programi i Reformës në Sektorin e Sigurisë 19. Namik Dokle, Zevendës Kryeministër 20. Borut Erzen, Këshilltar Ndërkombëtar për Menaxhimin e Kufinjve, PAMECA 21. Eglatina Gjermeni, Alenca Gjinore për Qëndrën e Zhvillimit 22. Rasim Gjoka, Drejtor Ekzekutiv, Fondacioni Shqipëtar “Zgjedhja e konflikteve dhe pajtimi i mosmarrëveshjeve “ 23. Todi Grazhdani, Drejtoria për Policinw Komunitare dhe Mbrojtjen e Armëve 24. Spartak Gumaj, Shefi i Sektorit të Anti -Trafikimit, Drejtoria e Luftës kundër Krimit të Organizuar 144 HAPJA E NJË FAQEJE TË RE: ARMËT E VOGLA DHE TË LEHTA NË SHQIPËRI
25. Arben Hanelli, Shefi i Sektorit të Sherbimeve Kufitare 26. Nikos Hatzis Këshilltar Ndërkombëtar për Menaxhimin e Kufinjve, PAMECA 27. Bruce Hintz, ICITAP tek ambasada amerikane 28. Shaun Hollenbaugh, Atashe Detar i Ambasadës Amerikane 29. Bajram Ibraj, Drejtor i Përgjithshëm i Policisë së Shtetit 30. Rebani Jaupi, Drejtor i Drejtorisë kundër Akteve Terroriste 31. Lek Kashnjeti, arsenali MOI 32.Petro Koçi, ish Ministër i Rendit Publik (tetor 97–mars 98) dhe deputet i Partisë Socialiste i Fierit. 33. Genci Kojdhelli, Keshilltar i Ministrit të Rendit Publik 34. Arben Kotobelli, Supervizor projekti, NAMSA 35. Rima Koyler, Officer Politik, Ambasada e SHBA 36. Zyrtarw të Ministrisë së Mbrojtjes 37. Fami Neziri, Sektori i kontrollit të armëve , Ministria e Mbrojtjes 38. Ahmet Osmani, Qendra Kombëtare e Çarmatimit 39. Adlej Pici, ISO 40. Ylli Pinari, Drejtor i Përgjithshëm i MEICO 41. Joe Preston, Ambasada Britanike 42. Albert Rakipi, Instituti Shqipëtar për Marrëdhënet Ndërkombëtare 43. Bujar Ramaj, Qendra Shqipëtare e Krimit të Organizuar dhe Mafias 44. Ardjan Robja, Drejtor i Përgjithshëm, Republika e Shqipërisë, Ministria e Mbrojtjes Fabrika e Eksplozivëve, ULP Mjekës, Elbasan 45. Giovanni Santoro, Shef i Interforcës Italiane 46. Dashamir Shehu, ish Kryetar i Komisionit Parlamentar të Mbrojtjes 47. Armand Skapi, Shef i Departamentit të Kombeve të Bashkuara, Ministria e Punëve të Jashtme të Shqipërisë 48. Elton Skendaj, Drejtor i Qendrës së Edukimit të Çarmatimit dhe Paqes 49. Kenn Underwood, EOD Solutions Ltd 50. Adrian Wilkinson, Lider i grupit, SEESAC 51. Erion Veliaj, Drejtor i Mjaft-it 52. llirjan Zaimi, Shefi i Sektorit të PoIitikave të Komunitetit dhe Grumbullimit të Armëve
Të intervistuar rajonalë Berat 1. Aleksander Baci, Anëtar i Dhomës së Tregëtise, Berat 2. Koco Dafa, Shef i Njësisë së Anti-Trafikimit Berat 3. Alfred Kanani, Shef i Rendit Publik, Komisariati i Policisë Berat 4. Memli Kasapi, Drejtor i Fabrikës Ushtarake të Poliçanit 5. Ymer Kordha, Drejtor i Punëve të Jashtme në Këshillin e Rrethit Berat 6. Arben Konomi, Doktor në Departamentin e Urgjencës në Spitalin e Beratit, 7. Lorenc Panganica, Drejtor i Policisë,Berat 8. Anastas Pjetri, Drejtor i Shkollës së Mesme
Fier 9. Sali Caushaj, Specialist i Armatimit për Drejtorinë e Policisë së Fierit 10. Erjon Cela, Zv/Prokuror i Përgjithshëm, Zyra e Prokurorit të Përgjithshëm, Gjykata e Rrethit të Fierit 11. Ilir Dano, Kryetar i Këshillit të Rrethit, Fier 12. Bajram Gashi, Drejtor i Departamentit të Arsimit, Prefektura e Fierit 13. Ali Hajdini, Shef i Ispektorëve, Drejtoria e Policisë Fier 14. Agim Hysenaj, Specialist i Grumbullimit të Armëve, Drejtoria e Policisë Fier 15. Fredi Jorgagji, Zv/ Drejtor i Shkollës së Mesme Private “Flatrat e Dijes”dhe korrespondenti i komisionit të Helsinkit për Fierin 16. Iqmet Kononeci, Inspektor, Administrata e Prefekturës së Fierit 17. Qydret Kadija, Prokuror, Gjykata e Rrethit të Fierit 18. Robert Metaj, Shefi i Departamentit së Kirurgjisë pranë Spitalit të Fierit 19. Rajmonda Stefa, Prefekti i Fierit 20. Marsida Xhafellari, Gjyqtar në Gjykatën e Rrethit të Fierit SAFERWORLD · ARMËT E VOGLA DHE SIGURIA NË EUROPËN JUGLINDORE 145
21. Hamza Xhaferraj, Shefi i Departamentit të Drejtësisë, Drejtoria e Policisë Fier 22. Baftjar Zeqo, Kryetar i Bashkisë së Fierit
Gjirokastra 23. Besnik Alimema, Shefi i Seksionit të Grumbullimit të Armëve, Drejtoria e Policisë së Rrethit Gjirokastër 24. Aristotel Gushi, Kirurg, Spitali i Gjirokastrës 25. Alfred Kondi, Shefi i Njësisë së Anti-Trafikimit, Drejtoria e Policisë së Rrethit Gjirokastër 26.Skënder Muca, ZV/ Kryetar i Dhomës së Tregëtisë, Gjirokastër 27. Sokol Saho, Drejtor i Drejtorise së Policisë së Rrethit Gjirokastër 28. Foto Soko, Drejtor i Zyrës së Emergjencave Civile, Prefektura Gjirokastër 29. Thoma Voda, Drejtor i Shkollës së Mesme “Koto Hoxhi”, Gjirokastër
Kukes 30. Avdulla Domi, Zv/ Kryetar, Dhoma e Tregëtisë,Kukës 31. Besnik Hallaci, Sekretar i Përgjithshëm i Prefekturës së Kukësit 32. Jonuz Kola, Drejtor i Shoqatës së Viktimave, Kukës 33. Dritan Musa, Kryetari i Njësisë së Anti-Trafikimit, Drejtoria e Policisë së Rrethit të Kukësit 34. Bashkim Ngjeci, Sekretar i Pergjithshëm i Këshillit të Rrethit, Kukës 35.Mark Nufi, Drejtor i Spitalit të Kukësit 36. Shkelqim Pepkola, Shef i Komisariatit të Kukësit 37. Violeta Sinani, Drejtor i Shkollës së Mesme , Kukës 38. Ylli Tafili, Drejtor i Drejtorisë së Policisë së Rrethit
Shkodra 39. Erzen Cera, Shefi i Departamentit të Krimit, Drejtoria e Policisë së Shkodrës 40. Pellumb Dani, Shef i Departamentit të Emergjencave, Prefektura e Shkodrës. 41. Gani Dega, Shefi i Çarmatimit, Drejtoria e Policisë së Shkodrës 42. Gjergj Gjoni, Shefi i Departamentit të Armatimit, Drejtoria e Policisë së Shkodrës 43. Artan Haxhi, Kryetar i Bashkisë së Shkodrës 44. Qamil Lluka, Zv/Drejtor i Drejtorisë së Policisë Shkodrës 45. Simon Prendi, UNDP 46. Kol Shiroka, Drejtor i Burimeve Njerëzore, Drejtoria e Arsimit, Prefektura e Shkodrës 47. Sokol Sylkja, Drejtor Shkolle, Shkolla e Mesme ‘Jordan Misja’, Shkodër
Tirana 48. Asllan Domi, Drejtoria e Policisë Tiranë 49. Ilir Sula, Zëvendës Drejtor , Drejtoria e Policisë Tiranë 50. Luan Hajce, Shefi i Grumbullimit të Armëve, Drejtoria e Policisë Tiranë 51. Edlira Haxhiymeri, Prefekte, Prefektura e Tiranës 52. Agron Kamza, Departamenti i Drejtësisë dhe Rendit , Shef i Komisariatit të Policisë 53. Haxhi Sulaj, Zyra e Emergjencave Civile, Inspektor i Armatimeve dhe Sigurisë, Prefektura e Tiranës 54. Jorgo Lako, Sekretar i Përgjithshëm, Shoqata e Gjuetarëvë’‘Kujtim Pano’ 55. Hajredin Kurti, Shef i Emergjencave Rendit dhe Mbrojtjes, Prefektura e Tiranës 56. Muhaedin Basha, Shef i Departamentit të Armatimeve, Drejtoria e Policisë së Tiranës 57. Hazir Sadria, Drejtor i Policisë, Aeroporti i Rinasit 58. Perlat Rexhepi, Shef i Departamentit të Anti -Trafikimit, Drejtoria e Policisë së Tiranës 59. Fatmir Bezati, Ministria e Arsimit 60. Alban Nelaj, Kryetar i Lëvizjes Studentore Shqiptare 61. Artan Broci, Gjyqtar, Gjykata e Rrethit të Tiranës
Vizita të tjera në terren Ceremonia e Grumbullimit te Armatimeve, Komisariati nr. 1 i Tiranës, 26 Prill 2005 Vizitë në terren në Elbasan – baza ushtarake e Mengelit; Depoja e municioneve Mirak; ULP Ndërtesa e shkatërrimit Mjekes, 27 Korrik 2005