Walory Przyrodnicze Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Walory przyrodnicze Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich Walory przyrodnicze Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich Tom II Lokalna Grupa Dzia≥ania Strzelin 2014 1 Walory przyrodnicze Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich Spis treści: Redakcja: 1. WSTĘP Robert Tarka, Bartosz Jawecki, Krzysztof Moskwa STR. 5 Robert Tarka Bartosz Jawecki 2. WZGÓRZA NIEMCZAŃSKO-STRZELIŃSKIE W STAROŻYTNOŚCI – EUROPEJSKIE Krzysztof Moskwa DZIEDZICTWO W „POFALOWANEJ” KRAINIE Marcin Bohr STR. 7 Recenzenci: 3. SKAŁY WZGÓRZ STRZELIŃSKICH I WZGÓRZ LIPOWYCH W WYBRANYCH OBIEKTACH ARCHITEKTONICZNYCH PLANOWANEGO GEOPARKU WZGÓRZA NIEMCZAŃSKO-STRZELIŃSKIE dr hab. prof. UWr i PIG-PIB Paweł Aleksandrowski Bartosz Jawecki, Agata Szewczyk, Katarzyna Tokarczyk-Dorociak, Beata Malczewska STR. 19 prof. dr hab. Jadwiga Anioł-Kwiatkowska dr hab. prof. UWr Piotr Gunia 4. KRASNOROST Hildenbrandia rivularis NA WZGÓRZACH STRZELIŃSKICH dr inż. Bartosz Jawecki Romuald Kosina, Paulina Tomaszewska STR. 33 dr hab. prof. UWr Krzysztof Jaworski dr hab. prof. WSB Krzysztof Łobos 5. ROŚLINNOŚĆ INICJALNA ZBIORNIKA MAŁEJ RETENCJI I JEGO OTOCZENIA K. SKALIC prof. dr hab. Teresa Oberc-Dziedzic Romuald Kosina, Paulina Tomaszewska STR. 38 6. UWAGI O WARTOŚCI PRZYRODNICZEJ WZGÓRZ STRZELIŃSKICH Romuald Kosina, Paulina Tomaszewska STR. 44 7. WALORY PRZYRODNICZE STARODRZEWU GROMNIKA Romuald Kosina, Paulina Tomaszewska ISBN 978-83-913121-3-1 STR. 54 8. RZEŹBA WZGÓRZ NIEMCZAŃSKO-STRZELIŃSKICH NA TLE PRZEDGÓRZA SUDECKIEGO – SPECYFIKA I ZNACZENIE DLA ROZWOJU GEOTURYSTYKI Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej książki, zarówno w całości, jak i we Piotr Migoń STR. 60 fragmentach, nie może być reprodukowana w sposób elektroniczny, fotograficzny i inny bez zgody właściciela praw autorskich. 9. GEOLOGIA ZACHODNIEJ CZĘŚCI GEOPARKU WZGÓRZ NIEMCZAŃSKO- STRZELIŃSKICH © Copyright by Stowarzyszenie Geopark Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie Teresa Oberc-Dziedzic, Stanisław Madej STR. 71 10. ANALIZA SWOT MASYWU SZKLAR JAKO POTENCJALNEGO OBIEKTU Strzelin 2014 GEOTURYSTYCZNEGO Artur Pędziwiatr, Elżbieta Słodczyk, Jakub Kierczak STR. 81 Fotografia na okładce: 11. MINERAŁY MASYWU SZKLAR „Chryzopraz” autor Stanisław Madej Michał Sachanbiński STR. 89 12. HISTORIA MAGMY Z INTRUZJI GĘSIŃCA Projekt okładki, skład, korekta i druk: Elżbieta Słodczyk, Artur Pędziwiatr, Anna Pietranik STR. 105 KAMBIT-GRAF sp. z o. o. 13. MOŻLIWOŚCI ROZWOJU TURYSTYKI W DOLINACH RZECZNYCH NA OBSZARZE Wydawca: WZGÓRZ NIEMCZAŃSKO-STRZELIŃSKICH Robert Tarka, Krzysztof Moskwa STR. 113 Ocean, Wrocław 14. EKSPLOATACJA SUROWCÓW SKALNYCH W KONTEKŚCIE ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WZGÓRZ NIEMCZAŃSKO-STRZELIŃSKICH Katarzyna Tokarczyk-Dorociak, Bartosz Jawecki, Jacek Major STR. 127 Nakład: 15. HERPETOFAUNA WYBRANYCH KAMIENIOŁOMÓW WZGÓRZ NIEMCZAŃSKO-STRZELIŃSKICH – RÓŻNORODNOŚĆ, OCHRONA I MOŻLIWOŚĆ 300 WYKORZYSTANIA W PROMOCJI REGIONU Monika Wirga, Tomasz Majtyka STR. 136 2 3 Walory przyrodnicze Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich Autorzy: Wstęp Marcin Bohr Instytut Archeologii, Uniwersytet Wrocławski Bartosz Jawecki Mamy przyjemność przekazać Państwu monografię pt. „Walory przyrodnicze Wzgórz Niemczańsko- Instytut Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Strzelińskich”. Wydawnictwo zostało przygotowane przez Stowarzyszenie Geopark Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie, które stosunkowo niedawno rozpoczęło swoją działalność. Jednym Jakub Kierczak z celów działania tej organizacji jest promowanie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski na obszarze Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich. Publikacja jest kontynuacją wcześniejszego Romuald Kosina opracowania „Walory przyrody nieożywionej Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich”, które ukazało Instytut Biologii Eksperymentalnej, Uniwersytet Wrocławski się w roku 2012. Stanisław Madej Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie stanowią pagórkowaty obszar, który znajduje się we Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski wschodniej części Przedgórza Sudeckiego. Obszar ten posiada duży potencjał turystyczny obecnie Jacek Major niewykorzystywany w pełni. Oferuje on szereg atrakcji historycznych związanych z osadnictwem Fundacja „Bazalt” i gospodarką człowieka. Na stosunkowo niewielkiej powierzchni występuje tu bogactwo i różnorodność form przyrody ożywionej i nieożywionej. Na szczególną uwagę zasługuje ogromny Tomasz Majtyka potencjał geoturystyczny. Znacznie zróżnicowana budowa geologiczna, liczne kamieniołomy, Instytut Biologii Środowiskowej, Uniwersytet Wrocławski piaskownie, wystąpienia unikatowych minerałów, wielowiekowa działalność górnicza potwierdzają Beata Malczewska istotną wartość geoturystyczną tego obszaru. Fakt ten przyczynił się do powołania Stowarzyszenia Geoparku Wzgórza Niemczańsko-Strzeliński. Na opisywanym terenie występują również cenne Instytut Inżynierii Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu gatunki fauny i flory, co znalazło odzwierciedlenie w ustanowieniu na tym obszarze wielu form Piotr Migoń ochrony przyrody w tym rezerwatów i obszarów Natura 2000. Dlatego prezentowana monografia Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski została poszerzona również o tematykę związaną z przyrodą ożywioną. Krzysztof Moskwa Celem publikacji jest przedstawienie ważniejszych walorów historycznych, kulturowych Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski i przyrodniczych w świetle najnowszych badań wykonanych przez znawców tego obszaru Teresa Oberc-Dziedzic – specjalistów różnych dziedzin nauki. Stanowi ona ważne źródło wiedzy o regionie, które Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski może być wykorzystywane do jego promocji. Wszystkim, którzy dzięki swojej pasji naukowej, zaangażowaniu i poświęceniu przyczynili się do powstania tej monografii składamy serdeczne Artur Pędziwiatr podziękowania. Wydanie tego opracowania było możliwe dzięki pomocy finansowej uzyskanej Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski przez Stowarzyszenie Geopark Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie ze środków Unii Europejskiej Anna Pietranik w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013, oś IV LEADER, działanie Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski 413 „Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju”, w ramach projektu „Walory przyrodnicze ziemi ząbkowickiej i ich wykorzystanie dla rozwoju turystycznego regionu” . Michał Sachanbiński Szkoła Wyższa Rzemiosł Artystycznych i Zarządzania Jesteśmy przekonani że niniejsza publikacja dostarczy ciekawych i przydatnych informacji, które Elżbieta Słodczyk pozwolą na ożywienie ruchu turystycznego w tym niewątpliwie atrakcyjnym regionie. Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski Agata Szewczyk Robert Tarka Lokalna Organizacja Turystyczna Geopark Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie Bartosz Jawecki Robert Tarka Krzysztof Moskwa Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski Katarzyna Tokarczyk-Dorociak Instytut Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Paulina Tomaszewska Instytut Biologii Eksperymentalnej, Uniwersytet Wrocławski Monika Wirga Instytut Biologii Środowiskowej, Uniwersytet Wrocławski 4 5 2 Walory przyrodnicze Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich Marcin Bohr Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego ul. Szewska 48, 50-139 Wrocław Wzgórza Niemczańsko-STRZELIŃSKIE W starożytności – europejskie dziedzictwo W „pofalowanej” KRAINIE NIEMCZA-STRZELIN HILLS – EUROPEAN HERITAGE IN „WAVY” LAND Słowa kluczowe: archeologia, Celtowie, Germanie, kultura przeworska, kultura lateńska, osadnictwo Streszczenie: Teren dzisiejszym Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich był areną ciekawych procesów osadniczych w starożytności. Osiedlały się tutaj plemiona Celtów kultury lateńskiej oraz Germanów kultury przeworskiej. Pozostawili oni po sobie relikty wsi ukryte pod poziomem dzisiejszej warstwy ornej. Na Wzgórzach produkowali swoje naczynia, wyrabiali tkaniny i żelazne przedmioty codziennego użytku. Uprawiali zboża mielone następnie na żarnach rotacyjnych. Korzystali także z zaplecza surowcowego produkując osełki z łupka jegłowskiego. Plemiona te użytkowały swoje ziemie z szacunkiem dla nich. Także współcześni mieszkańcy winni szacunek tej ziemi, winni szanować także pozostające w niej ślady sprzed tysięcy lat, ze świadomością, że stanowią one element ogólnoeuropejskiego kulturowego dziedzictwa. Keywords: archaeology, Celts, Germans, Przeworsk culture, La Tène culture, settlement Summary: The area of the Niemcza-Strzelin Hills was the arena of the very interesting settlement processes in antiquity. Here lived the Celtic tribes of La Tène culture and Germanic tribes of Przeworsk culture. Their remains are villages covered under the present humus. Among the Hills they produced their pottery, fabrics and iron tools. They grew grains, and milled flour on the stone querns. They produced knife sharpeners from Jegłowa- schists. They respected their land, as we should respect it. Its our European heritage. Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie stanowiły w okresie starożytności arenę bardzo ciekawych pro- cesów osadniczych. Pod pojęciem starożytności rozumiemy tu przede wszystkim to, co w arche- ologicznym dyskursie definiowane jest jako okres przedrzymski, zwany także lateńskim oraz okres wpływów rzymskich wraz z wczesnym okresem wędrówek ludów. W latach bezwzględnych chodzi tu o czasy mniej więcej pomiędzy V/IV wiekiem p.n.e. a V wiekiem n.e. (por. np. Godłowski 1970; 1981, s. 52-57). W omawianym okresie mamy do czynienia z zasiedleniem interesującego nas te- renu przez co najmniej dwie bardzo ciekawe kultury archeologiczne, to znaczy kulturę lateńską oraz kulturę