S T U D I U M UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

MIASTA I GMINY N A S I E L S K

U W A R U N K O W A N I A ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

(zmiana – tekst jednolity) uchwała nr LIII/394/10 Rady Miejskiej w Nasielsku z dnia 10 listopada 2010 r. zał ącznik nr 1

Nasielsk, 2010 r.

- 1 -

WST ĘP

Zmiana studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy , zatwierdzonego uchwał ą nr XIII/134/2000 Rady Miejskiej w Nasielsku z dnia 7 sierpnia 2000 roku (zmienionego uchwał ą nr LXVI/442/06 Rady Miejskiej w Nasielsku z dnia 20 pa ździernika 2006 roku) jest sporz ądzona w zwi ązku z uchwał ą nr XXXII/217/09 Rady Miejskiej w Nasielsku z dnia 29 stycznia 2009 roku w sprawie przyst ąpienia do zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Nasielsk, na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80/2003, poz. 717, z pó źniejszymi zmianami). Zgodnie z t ą ustaw ą celem studium jest okre ślenie polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania, jako wi ąŜą cych dla organów gminy przy sporz ądzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Podstawowymi przesłankami do podj ęcia sporz ądzenia zmiany studium były: • wnioski w zakresie zwi ększenia i weryfikacji obszarów preferowanych w studium pod ró Ŝnego rodzaju zabudow ę i zainwestowanie, • konieczno ść wprowadzenia ustale ń oraz zmiany ustale ń, których brak lub sposób sformułowania utrudniał optymalną gospodark ę przestrzenn ą w mie ście i gminie, Powy Ŝsze, o charakterze dora źnym, przesłanki nie maj ą istotnego znaczenia dla, okre ślonych w dotychczas obowi ązuj ącym studium, celów i kierunków rozwoju. Potrzeba zmiany studium zaszła przy niezmienionych istotnych uwarunkowaniach zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy, wynikaj ących z nich mo Ŝliwo ści szans oraz podstawowych problemów rozwoju i w zwi ązku z tym przy zachowaniu okre ślonych w nim celów i kierunków rozwoju. Zaszłe bowiem, w okresie obowi ązywania studium, zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym miasta i gminy nie rzutuj ą na uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego w stopniu mog ącym mie ć wpływ na zmian ę, okre ślonych w tym studium, kierunków jego zagospodarowania. W zwi ązku z powy Ŝszym projekt zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Nasielsk przygotowano bez istotnych zmian jego I cz ęś ci – uwarunkowa ń zagospodarowania przestrzennego. Dokonano jedynie w tej cz ęś ci studium, uaktualnienia danych oraz nie posiadaj ących znaczenia merytorycznego, zmian technicznych oraz porz ądkowych. Rysunki studium sporz ądzono, ł ącznie dla obszaru miasta i gminy, na planszach w skali 1:10 000.

- 2 -

I. UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Integraln ą cz ęś ci ą opracowania jest plansza dla terenu miasta i gminy w skali 1:10000 – uwarunkowania przestrzenne.

1. INFORMACJE OGÓLNE o MIE ŚCIE i GMINIE NASIELSK Poło Ŝenie i charakterystyczne wielko ści Nasielsk poło Ŝona jest w środkowej cz ęś ci województwa mazowieckiego. Graniczy z gminami: Joniec, Nowe Miasto, Świercze, Winnica, Serock, Pomiechówek, Zakroczym. Siedziba gminy jest miasto Nasielsk, poło Ŝone centralnie w stosunku do jej obszaru. Gmina usytuowana jest na obszarze Północnego Mazowsza, na południowo - - wschodnim kra ńcu Wysoczyzny Ciechanowskiej. Gmina obejmuje powierzchni ę 18.980 ha, za ś miasto 1.267 ha. Gmin ę i miasto zamieszkuje odpowiednio ok. 11 896 i 7 349 mieszka ńców. Środowisko przyrodnicze i kulturowe Cenne przyrodniczo, stosunkowo mało zdegradowane i w niewielkim stopniu przekształcone tereny gminy wł ączone zostały w system obszaru chronionego krajobrazu (22 % powierzchni). Głównym ci ągiem przyrodniczym zapewniaj ącym równowag ę ekologiczn ą i powi ązania przyrodnicze w szerszej skali jest dolina rzeki Wkry. Interesuj ący przyrodniczo i krajobrazowo jest te Ŝ wschodni fragment gminy (na obszarze Wzniesie ń Kowalewskich ), obejmuj ący m. in. obszar Ŝródliskowy rzek: Nasielnej i Niest ępówki. Mimo stwierdzonych, na obszarze miasta i gminy, śladów bytności człowieka ju Ŝ od epoki kamiennej i ponad 900 - letniej historii miasta, rejon nie posiada wielu (mo Ŝe poza stanowiskami archeologicznymi i budynkami mieszkalnymi) obiektów zabytkowych, a relikty historycznych układów przestrzennych zachowały si ę jedynie w samym Nasielsku oraz Cieksynie i Psucinie. Charakterystyka gospodarcza Podstawow ą funkcj ą gminy jest rolnictwo. U Ŝytki rolne stanowi ą 89,3% powierzchni gminy i 83,1 powierzchni miasta, przy niskim stopniu lesisto ści. Przydatno ść gleb dla produkcji rolnej jest średnio korzystna. Wi ększo ść (ponad 90 %) terenów rolnych u Ŝytkowana jest w gospodarstwach indywidualnych. Główny ośrodek skupiaj ący podmioty obsługi rolnictwa to miasto Nasielsk. Walory przyrodniczo - krajobrazowe i poło Ŝenie w bezpo średnim s ąsiedztwie aglomeracji warszawskiej spowodowały rekreacyjne wykorzystanie rejonu rzeki Wkry z, jako dominuj ącą, turystyk ą pobytow ą na bazie indywidualnego budownictwa letniskowego. Infrastruktura techniczna i komunikacja Ze zbiorowego zaopatrzenia w wod ę, głównie za po średnictwem wodoci ągów zbiorowych, korzysta 97,4% ludno ści miasta i 70,8% ludno ści gminy. Niedostateczne jest uzbrojenie w sie ć kanalizacyjn ą - prawie wszyscy mieszka ńcy gminy oraz ok. 30% mieszka ńców miasta jest poza jej zasi ęgiem. - 3 -

W 2006 roku w Nasielsku uko ńczona została budowa mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków, która docelowo przewidziana jest do obsługi równie Ŝ cz ęś ci przyległego do miasta obszaru gminu. Obecnie trwa budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowo ściach Stare i Nowe Pie ścirogi, której zako ńczenie przewiduje si ę w połowie 2010 roku. Na terenie gminy, w Jaskółowie, funkcjonuje mi ędzygminne składowisko odpadów komunalnych, u Ŝytkowane od 1 stycznia 2003 roku. Spełnia ono wszystkie wymogi dla optymalnej gospodarki odpadami w mie ście i gminie. Przez gmin ę, w układzie północ - południe, przebiega magistralna linia kolejowa relacji Gdynia - Warszawa z odgał ęzieniem, we wsi Pie ścirogi Nowe, w kierunku Sierpca i Torunia. Przez teren gminy i miasta przebiegaj ą drogi wojewódzkie: nr 632, relacji Pło ńsk - Nowe Miasto - Nasielsk - Dębe - Legionowo - Rembelszczyzna - Marki, nr 571 Naruszewo - Nasielsk - Pułtusk i nr 622 – Szadki, stanowi ące poł ączenie z drogami krajowymi nr 7 (W - wa - Gda ńsk) i nr 61 (W - wa - Augustów) oraz z Warszaw ą.

2. STAN i ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO i KULTUROWEGO 2.1. Zasoby i warunki środowiska Geomorfologia le Ŝy w makroregionie Nizina Północnomazowiecka, w południowo-zachodniej cz ęś ci jednostki geomorfologicznej zwanej Wysoczyzn ą Ciechanowsk ą oraz w niewielkim fragmencie po prawej stronie Wkry - poło Ŝona jest na Wysoczy źnie Pło ńskiej. Kształtowanie si ę rze źby terenu przebiegało pod dominuj ącym wpływem procesów akumulacji lodowcowej w plejstocenie. Decyduj ącym okresem rze źbotwórczym był okres recesji ostatniego l ądolodu stadiału Wkry zlodowacenia środkowopolskiego. Przewa Ŝaj ącą cz ęść powierzchni zajmuj ą wysoczyzny morenowe: płaska i falista. Płaska wysoczyzna morenowa charakteryzuj ąca si ę niewielkimi spadkami ° (do 3 ) obejmuje centraln ą, zachodni ą i południowo - zachodni ą cz ęść gminy. Falista ° wysoczyzna morenowa o spadkach do 12 i deniwelacjach si ęgaj ących 10-15m wyst ępuje w północnej i wschodniej cz ęś ci gminy. Miasto Nasielsk le Ŝą ce po obu brzegach rzeki Nasielnej - lewobrze Ŝnego dopływu rzeki Wkry, obejmuje obszar wysoczyzny lekko falistej i słabo urze źbionej. Wzdłu Ŝ dolin Wkry i Nasielnej znajduje si ę obni Ŝona erozyjnie o ok. 10m partia ° wysoczyzny morenowej o płaskiej powierzchni i spadkach do 5 . Wysoczyzna morenowa oddzielona jest od dolin rzecznych kraw ędzi ą erozyjn ą o wys. do 20m ° i spadkach 15-30 . Efektem bezpo średniej działalno ści l ądolodu s ą równie Ŝ wzgórza kemowe o wysoko ściach do 10m i stosunkowo stromych zboczach oraz spadkach ° do 15 . Najmłodszymi, a jednocze śnie najni Ŝej poło Ŝonymi formami morfologicznymi są tarasy zalewowe Wkry, Nasielnej oraz drugorz ędnych cieków. Tworz ą one płask ą powierzchni ę wyniesion ą do około 1 m ponad poziom zwierciadła wody w ciekach, którym towarzysz ą. Szeroko ść tarasu zalewowego waha si ę od około 500m (Wkra w rejonie Dobrej Woli) do poni Ŝej 100m. - 4 -

Na terenie gminy nie wyst ępuj ą znacz ące deniwelacje terenu. Najwy Ŝsze wzniesienia około 140 m n.p.m. znajduj ą si ę na północ od miejscowo ści Kędzierzawice oraz . Ograniczenia w sposobie u Ŝytkowania terenu wynikaj ące z du Ŝych spadków wyst ępuj ą na obszarach kraw ędzi erozyjnej wysoczyzny morenowej, niektórych partiach drugorz ędnych dolinek oraz wzgórz moren czołowych i kemów. Znaczne spadki na tych obszarach uniemo Ŝliwiaj ą niektóre formy budownictwa oraz u Ŝytkowania rolniczego. Budowa geologiczna Obszar gminy Nasielsk zbudowany jest z utworów trzeciorz ędowych i czwartorz ędowych. Trzeciorz ędowe, plioce ńskie iły i mułki odsłaniaj ą si ę na powierzchni w zboczach doliny Nasielnej (rejon wsi , , ) oraz w rejonie Kosewa i wsi Krzyczki Pieni ąŜ ki. Wychodnie trzeciorz ędu s ą wynikiem silnych zaburze ń glacitektonicznych, w wyniku których powstały fałdy i fałdy z j ądrem plioce ńskim o przebiegu SW-NE. W osiach fałdów strop iłów plioce ńskich dochodzi do wysoko ści 100 m npm. Wypi ętrzeniom towarzysz ą obszerne zagł ębienia podło Ŝa, w obr ębie których mi ąŜ szo ść czwartorz ędu przekracza 100m. W profilu czwartorz ędu przewa Ŝaj ą nieprzepuszczalne i słabo przepuszczalne serie glin zwałowych. Szata ro ślinna Obecny stan szaty ro ślinnej na obszarze gminy Nasielsk ukształtował si ę pod wpływem wielowiekowej działalno ści gospodarczej, w wyniku której wi ększo ść naturalnych zbiorowisk została zast ąpiona przez układy wtórne b ędące pod stał ą presj ą człowieka. Oprócz tych przekształce ń ro ślinno ść została zmieniona po średnio poprzez zmian ę warunków siedliskowych w wyniku melioracji i innych zabiegów. W krajobrazie dominuj ą pola uprawne oraz zabudowa zwarta i rozproszona wraz z towarzysz ącą jej zieleni ą (ro śliny uprawne i ozdobne oraz zbiorowiska chwastów ruderalnych). Niewielkie powierzchnie przypadaj ą na półnaturalne zbiorowiska łąkowe i bagienne, ograniczone do pasów wzdłu Ŝ cieków oraz rozproszonych płatów w bezodpływowych zagł ębieniach. Na terenie miasta i gminy Nasielsk tereny lasów i zadrzewie ń zajmuj ą 2330 ha (z tego w mie ście 39 ha), co stanowi 11,5% ogólnej powierzchni. Gmina odznacza si ę niskim stopniem lesisto ści (powiat nowodworski – 25,8%). Dla zapewnienia warunków odnowy i równowagi ekologicznej rolniczych terenów nizinnych, tereny zadrzewie ń i le śne powinny stanowi ć ponad 15% powierzchni. Wskazane s ą dolesienia zmierzaj ące do zagospodarowania obszarów mało korzystnych dla rolnictwa oraz terenów wokół istniej ących domków letniskowych w celu poprawy walorów rekreacyjnych i krajobrazowych. Problemem niemniej wa Ŝnym ni Ŝ niska lesisto ść w gminie jest znaczne rozdrobnienie i rozproszenie kompleksów le śnych. W strukturze władania dominuj ą lasy prywatne - ok. 71%. Lasy pa ństwowe zarz ądzane s ą przez Nadle śnictwo Pło ńsk. Wi ększe kompleksy le śne wyst ępuj ą w rejonie wsi i Chrcynno. Maj ą one charakter izolowanych wysp. Niewielkie powierzchnie le śne, wyst ępuj ące w okolicach wsi Nuna i , przylegaj ą do lasów pomiechowskich. Przewa Ŝaj ąca cz ęść lasów posiada drzewostan sztucznie wprowadzony, typu jednowiekowych i jednowarstwowych monokultur, w śród których dominuj ą monokultury sosnowe. Dominuj ącym typem zbiorowisk jest bór mieszany i bór sosnowy, natomiast z dolinkami i zagł ębieniami zwi ązane s ą lasy olchowe i ł ęgowe, które w poł ączeniu z trwałymi u Ŝytkami zielonymi wypełniaj ą ci ągi powi ąza ń - 5 - faunistycznych o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym. Wiek drzewostanów jest na ogół młody - wi ększo ść nasadze ń mie ści si ę w klasie wieku poni Ŝej 50 lat. Cz ęść kompleksów le śnych pełni funkcje: glebo- i wodochronn ą, tj. utrwalaj ą piaszczyste podło Ŝe, akumuluj ą wilgo ć glebow ą, tworz ą obudow ę biologiczn ą cieków, reguluj ą spływy powierzchniowe i sprzyjaj ą retencjonowaniu wód. Lasy te wymagaj ą zachowania w stanie naturalnym i półnaturalnym. Kompleksy le śne o wzgl ędnie wysokim potencjale produkcyjnym i zwi ększonej odporno ści mog ą by ć wykorzystane dla potrzeb produkcji drewna oraz rekreacji. Lasy te reguluj ą stosunki wodne oraz stanowi ą ostoje faunistyczne. Lasy typu borów i borów mieszanych maj ą wzgl ędnie nisk ą odporno ść , obni Ŝon ą dodatkowo przez obecn ą form ę zagospodarowania. Jednowiekowe monokultury sosnowe na ich siedlisku wykazuj ą wysokie zagro Ŝenie po Ŝarowe i podatno ść na inwazje szkodników, przez co nie mog ą by ć intensywnie wykorzystywane dla celów produkcyjnych i rekreacyjnych. W rejonie Cieksyna i Lelewa nad Wkr ą wyst ępuj ą bory i lasy mieszane serii ubo Ŝszej, zagospodarowane na sosn ę i brzoz ę z drzewostanem starszym ponad 40 lat przydatne dla rekreacji i z drzewostanem młodym do 40 lat przydatne dla rekreacji z ograniczeniami (zwłaszcza z kompleksami le śnymi zajmuj ącymi tereny wydmowe wra Ŝliwe na antropopresj ę). W rejonie Borkowa niewielkie płaty d ąbrowy w kompleksie z borami mieszanymi przydatne dla rekreacji, umacniaj ą tak Ŝe skarp ę nadwkrza ńsk ą. Gleby UŜytki rolne zajmuj ą ok. 84% powierzchni miasta i gminy. W strukturze uŜytków rolnych zdecydowanie dominuj ą grunty orne (ok. 85%). U Ŝytki zielone zajmuj ą ok. 11% powierzchni u Ŝytków rolnych. Na obszarze miasta i gminy dominuj ą gleby zaliczane do kompleksów: Ŝytniego słabego, Ŝytniego bardzo słabego i zbo Ŝowo-pastewnego słabego (głównie V i VI klasy bonitacyjnej). Stanowi ą one prawie 51% powierzchni gruntów ornych. Wyst ępuj ą głównie w południowej cz ęś ci gminy. Gleby zaliczane do kompleksu Ŝytniego dobrego i bardzo dobrego zajmuj ą ok. 42% gruntów ornych. S ą to głównie gleby IV klasy bonitacyjnej. Kompleksy pszenne (dobry i wadliwy) wyst ępuj ą na niewielkim areale (ok. 3% powierzchni gruntów ornych). Wyst ępuj ą w śród nich gleby III i IV klasy bonitacyjnej. Wśród u Ŝytków zielonych dominuj ą u Ŝytki zielone średnie (około 61%) głównie IV klasy bonitacyjnej oraz słabe i bardzo słabe (około 39 %) - głównie V i VI klasy bonitacyjnej. Trwałe uŜytki zielone skupione s ą w dolinach cieków wodnych i wykształcone przewa Ŝnie na glebach pochodzenia organicznego. Wi ększe kompleksy ł ąk i pastwisk wyst ępuj ą w sołectwach: Chrcynno, Chechnówka, Krzyczki Pieni ąŜ ki, D ąbrowa, , Głodowo Wielkie, Słustowo. Wska źnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej (wg skali 100-stopniowej - IUNG Puławy, mierzony sum ą wska źników bonitacji gleb, rze źby terenu, agroklimatu, stosunków wodnych) wynosi dla m. i gm. Nasielsk 55,4 pkt. Warunki glebowe wskazuj ą, Ŝe miasto i gmina Nasielsk charakteryzuj ą si ę średnio korzystnymi warunkami dla produkcji rolnej. Wi ększo ść gleb wytworzona jest z glin zwałowych moreny dennej w ró Ŝnym stopniu spłaszczonych. Pod wzgl ędem typologicznym nale Ŝą do gleb pseudobielicowych, brunatnych wyługowanych oraz czarnych ziem. Charakteryzuj ą si ę stosunkowo nisk ą zasobno ści ą w składniki - 6 - pokarmowe i wykazuj ą odczyn kwa śny lub silnie kwa śny. Urodzajno ść gleb w du Ŝym stopniu zale Ŝy od uregulowania odczynu gleb oraz odpowiedniej agrotechniki. Wody powierzchniowe Najwi ększym ciekiem gminy Nasielsk jest rzeka Wkra o całkowitej długo ści 249,1 km i powierzchni zlewni 5.322 km 2, przepływaj ąca na niewielkim odcinku w zachodniej cz ęś ci gminy. Bierze swój pocz ątek w woj. warmi ńsko - mazurskim, w obszarze zmeliorowanych bagien, na wschód od jez. Kownatki, a uchodzi prawobrze Ŝnie do Narwi w pobli Ŝu Pomiechówka. Warunki naturalne predysponuj ą Wkr ę do turystycznego u Ŝytkowania jako wodny szlak kajakowy ("szlak turystyczny czterech rzek" - Struga Załuska, Nida, Działdówka, Wkra). Rzeka ta o naturalnym, meandruj ącym korycie prowadzi silnie zanieczyszczone wody. Na tarasie zalewowym Wkry znajduj ą si ę pojedyncze, zarastaj ące starorzecza. Przydatno ść do bezpo średniego wykorzystania rekreacyjnego rzeki Wkry jest ograniczona ze wzgl ędu na du Ŝe zanieczyszczenie wód oraz ograniczon ą dost ępno ść brzegow ą. 2 Nasielna, lewy dopływ Wkry o długo ści 24,3 km i pow. zlewni 93,4 km przecina teren gminy ze wschodu na zachód. Wypływa w pobli Ŝu m. Skoroszki, a uchodzi do Wkry w okolicach Cieksyna. Rzeka ta miejscami uregulowana, ma w wi ększo ści naturalne koryto. Na całej płaskiej, prawie bezle śnej powierzchni jej dorzecze posiada słabo rozwini ętą sie ć rzeczn ą. Poza wymienionymi rzekami na terenie gminy Nasielsk istnieje sie ć drugorz ędnych cieków, przewa Ŝnie o sztucznych korytach. Odwadniaj ą one wysoczyzn ę morenow ą doprowadzaj ąc wody do Wkry lub do Narwi (w południowo- wschodniej cz ęś ci gminy). Zbiorniki wody stoj ącej to nieliczne, niektóre silnie zarastaj ące, niewielkie jeziorka o charakterze reliktowym, zlokalizowane w zagł ębieniach wytopiskowych. Najwi ększe z nich to jeziorko Ziele ń w południowej cz ęś ci gminy. Walory przyrodnicze dolnej Wkry i bliskie poło Ŝenie w stosunku do aglomeracji warszawskiej stwarzaj ą warunki dla rozwoju, zwłaszcza indywidualnego budownictwa letniskowego w dolinie Wkry w miejscowościach: Borkowo, Cieksyn, , Zaborze i Dobra Wola. Rozwój lokalizacji tych inwestycji rekreacyjnych przebiega w przyspieszonym tempie w ci ągu ostatnich lat. S ą to przewa Ŝnie zespoły od kilku do kilkunastu działek, poło Ŝone w bezpo średnim s ąsiedztwie rzeki Wkry obok lasów lub na obszarach le śnych. Na terenie gminy Nasielsk rozwój budownictwa letniskowego mo Ŝe zagra Ŝać walorom przyrodniczym i rekreacyjnym z uwagi na brak infrastruktury w zakresie ochrony wód (oczyszczalnie ścieków, kanalizacja) oraz “dzik ą” zabudow ę w lasach i terenach nie wyznaczonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Wody podziemne Na terenie gminy Nasielsk wody gruntowe wyst ępuj ą w utworach trzecio- i czwartorz ędowych. Wy Ŝszy mioce ński, trzeciorz ędowy poziom wodono śny wyst ępuje na gł ęboko ści 160-200 m w piaskach kwarcowych z pyłem w ęgla brunatnego. Charakteryzuje si ę on du Ŝą wydajno ści ą lecz woda nie nadaje si ę do picia z uwagi na zabarwienie pyłem w ęglowym. Dolny oligoce ński, trzeciorz ędowy poziom wodono śny o nie budz ącej zastrze Ŝeń jako ści wody, wyst ępuje na gł ęboko ści ponad 260 m. Podstawowe znaczenie dla zaopatrzenia miasta i gminy Nasielsk w wod ę maj ą czwartorz ędowe poziomy wodono śne. Najwi ększe zasoby wodne znajduj ą si ę - 7 - w kopalnych dolinach m.in. rejon uj ęcia wody dla Nasielska oraz doliny Wkry. Mi ąŜ szo ść serii rzecznych i wodnolodowcowych wypełniaj ących te doliny miejscami przekracza 20 m. Poza kopalnymi dolinami wody gruntowe wyst ępuj ą w kilkumetrowych utworach piaszczysto-Ŝwirowych o wydajno ści nie przekraczaj ącej 40 m 3/godz/otwór. Kompleksowe badania geoelektryczne przeprowadzone przez Pracowni ę Projektow ą "Bipromel" w Warszawie (w latach 1978-1979) obejmowały swym zasi ęgiem rejon Nasielska oraz Pradolin ę Środkowej Wkry. W wyniku bada ń wytypowano dwa obszary dolin kopalnych odznaczaj ące si ę korzystnymi warunkami hydrogeologicznymi. Pierwszy z nich stwierdzono w rejonie poło Ŝonym równolegle do aktualnej doliny Wkry lecz bardziej w kierunku wschodnim na odcinku od Bol ęcina po Cieksyn, gdzie utwory piaszczysto-Ŝwirowe osi ągaj ą najwi ększ ą mi ąŜ szo ść ca 70 - 80m. W rejonie tym zlokalizowane zostało m.in. uj ęcie wody w Nowosiółkach, gm. Nowe Miasto (pierwotnie na potrzeby Rze źni Drobiu w Nasielsku). Ustalone zasoby eksploatacyjne pozwalaj ą na ł ączn ą eksploatacj ę uj ęcia w ilo ści 556 m 3/h. Drug ą ze wspomnianych dolin kopalnych odkryto w rejonie Konary-Malczyn, gdzie mi ąŜ szo ść utworów piaszczysto - Ŝwirowych jest zmienna (15 - 30 m). WyŜej wymienione obszary ze wzgl ędu na niewielk ą odległo ść od Nasielska, w którym warunki hydrogeologiczne nie s ą korzystne mog ą stanowi ć obszar perspektywiczny dla tego miasta. Zasoby wód podziemnych w cz ęś ci południowej i zachodniej s ą w obszarze o wydajno ści 40-100 m 3/godz./otwór, za ś w cz ęś ci północnej i środkowej s ą tereny o deficycie wód podziemnych tj. o wydajno ści poni Ŝej 10 m3/godz./otwór. Energia geotermalna Pozostaje otwarty problem perspektyw surowcowych w utworach starszych. W utworach oligoceńskich i płytko wyst ępuj ących utworach kredowych istniej ą szanse odkrycia i udokumentowania wód pitnych o temp.~10-15 0, które mog ą by ć tak Ŝe wykorzystane do celów energetycznych dla uzyskania energii przy u Ŝyciu pomp cieplnych. Szanse odkrycia słabo zmineralizowanych wód geotermalnych istniej ą w utworach: dolnokredowych (o temp. ok. 30 0), dolnomalmskich (o temp. ok. 35-40 0) oraz w utworach piaszczystych doggeru i liasu. Znaczne perspektywy odkrycia wód 0 0 geotermalnych o temp. 40 – 50 są w utworach triasowych a wód o temp. 50 – 60 i wy Ŝszych istniej ą w utworach kambru. Istniej ące na terenie gminy Nasielsk gł ębokie wiercenia (Pło ńsk-5-1956m, Pło ńsk-6-1850m, D ębe-7-1760m, D ębe-6-2200m, D ębe-1-2679,5m) daj ą podstaw ę do rozwa Ŝań nad mo Ŝliwo ści ą wykorzystania zasobów energii cieplnej do celów: - ciepłowniczych w ciepłownictwie przemysłowym, komunalnym, rolniczo - warzywniczym, - balneologicznych w zakładach leczniczych, - rekreacyjnych w zakładach wypoczynkowych itp. Z ogólnych szacunków wynika, Ŝe w miastach posiadaj ących ju Ŝ miejsk ą sie ć ciepłownicz ą budowa zakładów geotermalnych jest w pełni uzasadniona. Koszty pozyskania tej energii przy uwzgl ędnieniu wszystkich nakładów (wiercenie, eksploatacja, zatłaczanie oraz rozprowadzenie do odbioru) s ą znacznie ni Ŝsze ni Ŝ koszty pozyskania tych samych ilo ści energii z no śników tradycyjnych (ropy naftowej, węgla kamiennego, gazu ziemnego). - 8 -

Dla wykorzystania energii geotermalnej do celów ciepłowniczych konieczne jest stosowanie dubletów wierce ń. Przydatno ść istniej ących otworów uzale Ŝniona jest od ich stanu technicznego oraz potencjalnych odbiorców energii. Na obecnym etapie bada ń szczególn ą uwag ę nale Ŝy zwróci ć na wykorzystanie wód geotermalnych w balneologii i rekreacji. Gmina Nasielsk, ze wzgl ędu na swoj ą blisko ść do Warszawy, znaczne rejony spełniaj ące wymogi dla rozwoju balneologii, rekreacji i turystyki jest szczególnie predysponowana do wykorzystania w tym celu wód geotermalnych stwierdzonych w ró Ŝnych kompleksach istniej ącymi otworami wiertniczymi. Klimat Warunki klimatyczne Nasielska i gminy nie ró Ŝni ą si ę zasadniczo od s ąsiednich terenów. Dobre warunki klimatyczne dotycz ą wysoczyzn: w ciepłej porze roku temperatury średnie przekraczaj ą 13 0 a średnie miesi ęczne temperatury i maksymalne dobowe wskazuj ą na bardzo korzystne warunki termiczne w ci ągu całego roku. Doliny rzek stanowi ą natomiast typowe obszary akumulacji i zalegania chłodnego powietrza oraz wyst ępowania cz ęstych inwersji termicznych. Niezale Ŝnie od powietrza chłodnego zalegaj ącego w dolinach nast ępuje akumulacja zimnych mas z terenów wy Ŝej poło Ŝonych, które jako ci ęŜ sze grawitacyjnie zsuwaj ą si ę po zboczach z górnych odcinków dolin. Spływ najintensywniej odbywa si ę wzdłu Ŝ lokalnych obni Ŝeń cieków. W zwi ązku z du Ŝą wilgotno ści ą cz ęsto wyst ępuj ą mgły radiacyjne. Mgła nie ma naturalnego odpływu i stagnuje w dolinie. Mgły maj ą bardzo niekorzystny wpływ na warunki klimatyczne: skracaj ą czas promieniowania słonecznego, utrudniaj ą promieniowanie oraz rozpraszaj ą zanieczyszczenia. Opady na terenie gminy i znacznej cz ęś ci województwa nale Ŝą do najni Ŝszych w Polsce – 500-550 mm, co przy niekorzystnych warunkach (np. suche lata, odwodnienie), mo Ŝe prowadzi ć do stepowienia. Na omawianym terenie przewa Ŝaj ą wiatry z kierunków zachodnich i wschodnich. Przewa Ŝaj ą wiatry słabe i bardzo słabe. Korzystnym zjawiskiem jest mała ilo ść cisz. Surowce mineralne Obecnie na obszarze gminy wyst ępuje 7 udokumentowanych złó Ŝ kopalin. Jest to kruszywo naturalne (piasek, Ŝwir) wykorzystywane w budownictwie i drogownictwie oraz surowce ilaste ceramiki budowlanej, przeznaczone do produkcji ceramiki czerwonej tj. cegły pełnej, dziurawki, kratówki, rurek drenarskich. Najwi ększe zasoby w gminie ma zło Ŝe surowców ilastych Kosewo-Konary - - 2564 tys. m 3 zasobów geologicznych. Rozpocz ęcie eksploatacji tego zło Ŝa mo Ŝe przyczyni ć si ę do rozwoju gminy. Spo śród pozostałych złó Ŝ, które s ą zło Ŝami kruszywa naturalnego najwi ększe zasoby w gminie ma udokumentowane zło Ŝe II – 434 tys. ton. Z tym zło Ŝem nale Ŝy wi ąza ć perspektywy w zakresie eksploatacji piasków i Ŝwirów, jest ono niekolizyjne z ochron ą środowiska. W rejonie wsi Siennica oraz Młodzianowo znajduj ą si ę dwa rejony prognostyczne wyst ępowania złó Ŝ kruszywa naturalnego (piasek, Ŝwir), wymagaj ące szczegółowych bada ń. Du Ŝy obszar wyst ępowania kopalin, potwierdzony pozytywnymi wynikami bada ń poszukiwawczych znajduje si ę w rejonie śabiczyn – Chrcynno tj. w obr ębie obszaru chronionego krajobrazu. - 9 -

Wykaz złó Ŝ surowców mineralnych z terenu gminy Nasielsk :

Zasoby wg Rodzaj Obr ęb Lp. Nazwa złoŜa bilansu Uwagi geodezyjny kopaliny zasobów

1. Kosewo-Konary surowce ilaste Konary 2564 tys.m 3 - zło Ŝe udokumentowane, ceramiki rozpoznane szczegółowo budowlanej - brak zainteresowania zło Ŝem

2. Kosewo surowce ilaste Kosewo 575 + 33 tys.m 3 - zło Ŝe, z którego wydobycie ceramiki zostało zaniechane budowlanej

Razem: Zło Ŝa surowców ilastych 3172 tys.m 3

3. Paulinowo piaski i Ŝwiry Paulinowo 91 tys. ton - zło Ŝe, z którego wydobycie zostało zaniechane

- w bliskiej odległo ści od granicy obszaru chronionego krajobrazu

4. Paulinowo II piaski i Ŝwiry Paulinowo 434 tys. ton - zło Ŝe eksploatowane - roczne wydobycie ok. 80 tys. ton

5. Krzyczki piaski i Ŝwiry Krzyczki - - zło Ŝe, z którego wydobycie Pieni ąŜ ki zostało zaniechane

6. Krzyczki II piaski i Ŝwiry Krzyczki 182 tys. ton - zło Ŝe o zasobach Pieni ąŜ ki rozpoznanych szczegółowo - zło Ŝe kolizyjne z ochron ą

środowiska - poło Ŝenie w

obszarze chronionego

krajobrazu

7. Młodzianowo piaski i Ŝwiry Młodzianowo - - zło Ŝe, z którego wydobycie zostało zaniechane

Razem: zło Ŝa kruszywa naturalnego: 707 tys. ton

2.2. Jako ść podstawowych elementów środowiska przyrodniczego Stan czysto ści wód powierzchniowych Najwi ększym ciekiem odwadniaj ącym teren gminy jest rzeka Wkra, płyn ąca w zachodniej cz ęś ci gminy. W obr ębie jej zlewni wyst ępuje szereg punktowych źródeł zanieczyszczenia rzeki ściekami. Obszarowym źródłem zanieczyszczenia s ą spływy powierzchniowe pochodzenia rolniczego zawieraj ące zwi ązki biogenne, środki ochrony ro ślin oraz wypłukiwane frakcje gleby. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. nr 32 z 2004 roku, poz. 284) WIO Ś - 10 - opublikował, uwzgl ędniaj ącą cechy fizyczne, chemiczne i biologiczne, ocen ę jako ści wód powierzchniowych za 2006 rok. Na terenie województwa mazowieckiego w 2006 roku nie stwierdzono wód bardzo dobrej i dobrej jako ści a rzeka Wkra, jedyny ciek obj ęty badaniami przepływaj ący przez gmin ę Nasielsk, w poszczególnych punktach pomiarowo-kontrolnych prowadziła wody III lub IV klasy czysto ści (wody zadowalaj ącej i niezadowalaj ącej jako ści). Ocena jako ści wód rzeki Wkry obj ętej monitoringiem w 2006 roku

Wyniki pomiarów wska źników substancji odpowiadaj ących IV lub V klasie jako ści wód w punkcie pomiarowym Punkt Km Gmina Klasa pomiarowo - biegu st ęŜ enie rzeki (powiat) ogólna Nazwa klasa kontrolny wska ź- jednostka wska źnika nika średnio - maksy - mini - roczne malne malne

śuromin III Lb. b. coli fek. IV n/100 ml 1953,3 4600 90 Brudnice 148,4 (Ŝuromi ński) Selen V mg Se/l 0,048 0,057 0,037

Barwa IV mg Pt/l 18 25 10 ChZT-Cr IV mgO /l 23,27 34,2 16,1 Radzanów 2 Lb. b. coli fek. IV n/100 ml 25,60 11000 230 Drzazga 114,3 (mławski) IV Og. lb. b. coli IV n/100 ml 40,86 11000 480 Selen V mg Se/l 0,052 0,053 0,051 Barwa mg Pt/l 19 30 10 IV Tlen rozpuszczony mg O /l 8,518 10,8 4,9 IV 2 ChZT-Cr mg O /l 23,609 30,5 14,6 Strzegowo IV 2 IV Fosforany mg PO 4/l 0,491 0,96 0,21 Unierzy Ŝ 84,8 (mławski) IV Lb. b. coli fek. n/100 ml 4615,5 15000 480 IV Og. lb. b. coli n/100 ml 10316,4 46000 750 V Selen mg Se/l 0,059 0,067 0,051 Barwa IV mg Pt/l 19 25 10

BZT 5 IV mg O 2/l 2,6 6,8 0,5 ChZT-Mn IV mg O 2/l 8,527 12,7 5,5 Glinojeck IV ChZT-Cr IV mg O 2/l 24,136 35,3 13,5 Glinojeck 77,2 (ciechanowski) Og. lb. b. coli IV n/100 ml 8193,6 46000 930

Fosforany V mg PO 4/l 0,461 1,01 0,2 Selen V mg Se/l 0,05 0,052 0,047 Lb. b. coli fek V n/100 ml 6527,3 46000 480 Barwa IV mg Pt/l 18 30 10

Tlen rozpuszczony IV mg O 2/l 8,835 11,2 4,7

ChZT-Mn IV mg O 2/l 8,264 16,3 5 ChZT-Cr IV mg O /l 23,364 42,6 11,3 Gutarzewo Sochocin 2 Fosforany IV mg PO /l 0,494 0,91 0,22 51,0 (pło ński) IV 4 (K ępa) Chlorofil „a” IV ug/l 23,63 68,46 1,12 Selen V mg Se/l 0,055 0,059 0,052 Lb. b. coli fek. V n/100 ml 12676,4 110000 40 Og. lb. b. coli V n/100 ml 13872,7 110000 230 Barwa IV mg Pt/l 18 25 15

ChZT-Mn IV mg O 2/l 8,233 15,9 4,7 ChZT-Cr IV mg O /l 23,175 39,7 11,6 Sochocin 2 Fosforany IV mg PO /l 0,479 0,97 0,23 Sochocin 44,8 (pło ński) IV 4 Lb. b. coli fek. IV n/100 ml 3364,2 11000 230 Og. lb. b. coli IV n/100 ml 7803,3 46000 230 Selen V mg Se/l 0,047 0,052 0,044 Barwa IV mg Pt/l 18 25 10

ChZT-Mn IV mg O 2/l 7,725 14,1 1,9 ChZT-Cr IV mg O /l 22,7 35,6 7,6 Sochocin 2 Fosforany IV mg PO /l 0,484 0,91 0,18 Kołoz ąb 38,3 (pło ński) IV 4 Lb. b. coli fek. IV n/100 ml 6146,7 15000 230 Og. lb. b. coli IV n/100 ml 8404,2 21000 750 Selen V mg Se/l 0,052 0,061 0,046 Barwa IV mg Pt/l 18 25 10

ChZT-Mn IV mg O 2/l 8,042 15 4,7 Pomiechówek - ChZT-Cr IV mg O 2/l 22,467 37,6 12,6 pow. uj ścia do 3,4 Pomiechówek IV Azot Kjeldahla IV mg N/l 1,163 3,35 0,7 (nowodworski) Fosforany IV mg PO 4/l 0,486 0,92 0,24 Narwi Lb. b. coli fek. IV n/100 ml 2396,7 11000 480 Og. lb. b. coli IV n/100 ml 4446,7 16000 930 Selen V mg Se/l 0,047 0,05 0,043

- 11 -

W zwi ązku z przyst ąpieniem Polski do Unii Europejskiej powstał wymóg dostosowania sposobu oceny jako ści i klasyfikacji wód do Ramowej Dyrektywy Wodnej, kład ącej du Ŝy nacisk na ocen ę stanu ekologicznego oraz rol ę bada ń wska źników biologicznych. Podstaw ą tej oceny powinna by ć struktura jako ściowa i ilo ściowa wybranych grup organizmów, z których najpowszechniej stosowane s ą makrobezkr ęgowce bentosowe tj. zespoły organizmów zasiedlaj ących dno zbiorników i rzek. Zgodnie z t ą ocen ą wody Wkry w Unierzy Ŝu gm. Strzegowo odpowiadały I klasie jako ści (2004 rok), natomiast rzeki Nasielnej w Cieksynie gm. Nasielsk – III klasie jako ści (2005 rok).

Stan czysto ści wód podziemnych Zachodnia cz ęść gminy Nasielsk charakteryzuj ąca si ę słab ą izolacyjno ści ą gruntow ą warstw wodono śnych wymaga działa ń w zakresie ochrony wód przed zanieczyszczeniem. Źródłami zanieczyszcze ń wód mog ą by ć nieszczelne zbiorniki ścieków, niewła ściwa lokalizacja studni wzgl ędem tych zbiorników, przecieki do studni kopanych, spływ nawozów oraz zanieczyszczenia punktowe w wyniku działalno ści gospodarczej. Stan czysto ści gleb Najmniej zdegradowanym elementem środowiska naturalnego gminy s ą gleby. Nadal utrzymuje si ę podwy Ŝszone w stosunku do średniego w kraju nadmierne zakwaszenie gleb. Gleby kwa śne stanowiły w gminie około 70% ogółu u Ŝytków rolnych (w Polsce – 56%). Nie stwierdzono gleb o podwy Ŝszonej na skutek antropopresji zawarto ści siarki. Gleby gminy nie wykazuj ą zanieczyszczenia metalami ci ęŜ kimi i posiadaj ą warunki do produkcji Ŝywno ści o wysokich parametrach jako ściowych. Degradacja powierzchni ziemi w postaci wyrobisk i nieu Ŝytków jest wynikiem eksploatacji surowców: ilastych i kruszywa naturalnego. Równolegle z eksploatacj ą surowców powinna by ć prowadzona rekultywacja terenu w kierunku wodnym lub leśnym, która mo Ŝe w przyszło ści przekształci ć teren w miejsce rekreacji dla mieszka ńców miasta i gminy Nasielsk. Warunki aerosanitarne i akustyczne Emisja zanieczyszcze ń do powietrza wywołana przez komunikacj ę stanowi szacunkowo 10-15% ogólnej emisji w gminie. W Nasielsku w pobli Ŝu ruchliwych skrzy Ŝowa ń oraz wzdłu Ŝ tras komunikacyjnych o du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu pojazdów udział emisji wywołanej przez transport jest porównywalny z zanieczyszczeniami pochodz ącymi z emisji przemysłowej lub energetycznej. Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych mo Ŝe by ć osi ągni ęte w wyniku: zaostrzenia kryteriów stosowanych podczas obowi ązkowych przegl ądów samochodów, modernizacji tras komunikacyjnych oraz uzupełnienia ci ągów ro ślinno ści przydro Ŝnej. Pozostałe źródła emisji zanieczyszcze ń powietrza to głównie kotłownie technologiczno-grzewcze zwi ązane z przemysłem, paleniska indywidualne oraz środki transportu. Najwy Ŝsze średniodobowe st ęŜ enia wyst ępuj ą w obr ębie terenów przemysłowych tj. poza terenami predysponowanymi dla rozwoju rekreacji. Jako ść powietrza w gminie Nasielsk jest ści śle uzale Ŝniona od zanieczyszcze ń w innych obszarach, w tym przede wszystkim w centralnie poło Ŝonym mie ście. Zanieczyszczenia bowiem, w okre ślonych warunkach meteorologicznych, zwi ązanych głównie z ró Ŝą wiatrów i stanami inwersyjnymi atmosfery, s ą transportowane na dalekie odległo ści wpływaj ąc bezpo średnio na stan jako ści powietrza na tych terenach. - 12 -

2.3. Chronione obszary i obiekty środowiska przyrodniczego Obszary chronionego krajobrazu Zgodnie z rozporz ądzeniami Wojewody Mazowieckiego nr 25, 24 i 22 z dnia 15.04.2005 r. z pó źn. zmianami, na terenie gminy Nasielsk znajduj ą si ę wyró Ŝniaj ące krajobrazowo tereny nale Ŝą ce do obszarów chronionego krajobrazu. S ą to fragmenty obszarów: - Nasielsko - Karniewskiego, - Nadwkrza ńskiego, - Krysko - Jonieckiego. Obszar chronionego krajobrazu Nasielsko - Karniewski obejmuje powierzchni ę 3382 ha, Nadwkrza ński - 876 ha, a Krysko - Joniecki - 159 ha. Ł ącznie obszary chronionego krajobrazu wyst ępuj ą na 4417 ha tj. na 22% pow. gminy. Podstawowym celem tworzenia obszarów chronionego krajobrazu jest zabezpieczenie przyrodniczo-krajobrazowej bazy do rozwoju ró Ŝnych form rekreacji (biologicznej odnowy człowieka). Turystyka i wypoczynek s ą wi ęc podstawow ą funkcją tych obszarów, ich forma musi by ć dostosowana do walorów przyrodniczych, aby nie prowadziła do niszczenia walorów rekreacyjnych. System obszarów chronionego krajobrazu w województwie ma ścisłe powi ązania z krajow ą sieci ą ekologiczn ą ECONET-POLSKA. W tej koncepcji dolina rzeki Wkry uznana została za korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym (s ą to obszary, które umo Ŝliwiaj ą rozprzestrzenianie si ę gatunków a tak Ŝe swobodn ą migracj ę zwierz ąt wędrownych). UŜytek ekologiczny Psucin Na terenie gminy Nasielsk uznany został za podlegający ochronie u Ŝytek ekologiczny "Psucin" o powierzchni 9,12 ha, poło Ŝony w południowej cz ęś ci gminy. UŜytek ten stanowi lokaln ą ostoj ę zwierzyny zapewniaj ącą schronienie, l ęgowiska (dla ptactwa) oraz po Ŝywienie. U Ŝytek ekologiczny "Psucin" to w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci obszar podmokły i niedost ępny. Brak mo Ŝliwo ści uprawy oraz innego wykorzystania gospodarczego sprawił, Ŝe pozostał w stanie zbli Ŝonym do naturalnego. Jest to teren nara Ŝony na degradacj ę z uwagi na m.in. zjawisko trwałego obni Ŝania si ę zwierciadła wody. Jednocze śnie nale Ŝy do obszarów cennych przyrodniczo i krajobrazowo. Pomniki przyrody Elementami wzbogacaj ącymi obszary chronione i podlegaj ącymi ochronie s ą pomniki przyrody Ŝywej (mi ędzy innymi: pojedyncze drzewa, grupy drzew) oraz pomniki przyrody nieo Ŝywionej (głazy narzutowe). Na terenie gm. Nasielsk wyst ępuj ą nast ępuj ące pomniki przyrody: - Nasielsk - dąb szypułkowy - wysoko ść 29 m, - Chrcynno - 2 jesiony wyniosłe - wysokość 25 m, - Cieksyn - lipa drobnolistna - wysoko ść 24 m, - Cieksyn - klon pospolity - wysoko ść 22 m, - Cieksyn - 3 lipy drobnolistne - wysoko ść 21 m, - Cieksyn - 6 d ębów szypułkowych - wysoko ść 19 m, - 13 -

- Jackowo - głaz narzutowy, - obwód 740 cm, - Jaskółowo - głaz narzutowy, - obwód 580 cm, - Konary - 6 d ębów szypułkowych - wysoko ść 20 m, - 5 sosen pospolitych - wysoko ść 18 m, - - głaz narzutowy - obwód 600 cm, - Lelewo - 1 lipa drobnolistna - wysoko ść 28 m, - 2 świerki pospolite - wysoko ść 30 m, - Lubomin - 2 wi ązy szypułkowe - wysoko ść 20 m, - świerk pospolity, - wysoko ść 25 m., - Lubomin - jesion wyniosły, - wysoko ść 23 m, - Mazewo - wi ąz, - wysoko ść 26 m, - Psucin - 3 grusze pospolite, - wysoko ść 12 m., - Ruszkowo - głaz narzutowy - obwód 1080 cm.

Lasy ochronne Lasy stanowi ą wa Ŝne ogniwo w systemie powi ąza ń przyrodniczych, którego sprawne funkcjonowanie umo Ŝliwia swobodn ą migracj ę flory i fauny, powi ązanie obiektów przyrodniczych w skali miejscowej oraz zapewnia utrzymanie równowagi biologicznej. Znaczne powierzchnie lasów w gminie Nasielsk pełni funkcje glebo – i wodochronne. W obr ębie geodezyjnym Cieksyn i Głodowo Wielkie lasy ochronne zajmuj ą powierzchni ę ok. 80 ha. Tereny lasów oprócz funkcji ekologicznej pełni ą funkcje społeczne tj. słu Ŝą kształtowaniu korzystnych warunków zdrowotnych i rekreacyjnych dla społecze ństwa, a tak Ŝe rozwojowi o światy i edukacji ekologicznej oraz podnosz ą walory krajobrazowe regionu.

Parki Na terenie gminy Nasielsk znajduj ą si ę parki (lub pozostało ści parków): - 1 pałacowy - we wsi Chrcynno o pow. 5,4 ha, - 7 dworskich- we wsi Czajki o pow. 7,9 ha , - we wsi Cieksyn, - we wsi Głodowo Wielkie o pow. 3,25 ha, - we wsi K ędzierzawice, - we wsi Kosewo Dworskie o pow. 4,9 ha, - we wsi Lelewo o pow. 5,3 ha , - we wsi Lubomin o pow. 7,1 ha, - we wsi Pianowo-Daczki o pow. 4,9 ha, - we wsi Siennica, - 1 ko ścielny- w mie ście Nasielsk o pow. 7,0 ha. - 14 -

Wi ększo ść parków zało Ŝona została w XIX lub na pocz ątku XX wieku. Reprezentuj ą styl krajobrazowy. S ą to zespoły cennej, wielogatunkowej ro ślinno ści drzewiastej, wymagaj ące bezwzgl ędnej ochrony. Drzewostan parkowy tworz ą najcz ęś ciej rodzime gatunki drzew jak: lipa drobnolistna, d ąb szypułkowy, grab pospolity, jesion wyniosły, klon zwyczajny, świerk pospolity. Parki zabytkowe chronione s ą moc ą ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162 z 2003 roku, poz. 1568) i pozostaj ą pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Wszystkie parki wymagaj ą ochrony konserwatorskiej oraz rewaloryzacji, co jest zwi ązane z procesem starzenia si ę drzewostanów oraz niszczycielsk ą działalno ści ą człowieka. Obszar wysokiej ochrony wód podziemnych Zachodnia cz ęść gminy Nasielsk le Ŝy w zasi ęgu GZWP - głównego zbiornika wód podziemnych Działdowo (w kraju jest 180 GZWP). Zbiornik ten ma powierzchni ę 2330 ha i szacunkowe zasoby dyspozycyjne - 300 tys.m 3/dob ę. W celu ochrony wód podziemnych wyró Ŝnionego GZWP stanowi ącego obecne źródło zaopatrzenia w wod ę i rezerw ę czystej wody pitnej w przyszło ści, wytypowano obszar wysokiej ochrony wód (OWO). Obszar ten ustalono w oparciu o czas pionowego przesi ąkania wody z powierzchni i czas jej przepływu poziomego od obszarów zasilania do uj ęcia. Ochrona wód podziemnych przez OWO b ędzie polegała na odpowiednim gospodarowaniu na powierzchni. W ochronie wód du Ŝą rol ę odgrywaj ą lasy, w tym wodochronne oraz inne obszary chronione. Obszar źródliskowy rzeki Nasielnej i Niest ępówki Źródliska to obszary podziemnego zasilania rzek w okresach posusznych, które stanowi ą jedyne źródło utrzymania przepływu w rzekach bez zbiorników retencyjnych. W konsekwencji oznacza to, Ŝe przez wi ększ ą cz ęść sezonu wegetacyjnego wszystkie potrzeby u Ŝytkowników wód powierzchniowych zaspokajane s ą z zasilania podziemnego. Obszar źródliskowy rzek Nasielnej i Niest ępówki wyst ępuje w płn. - wsch. cz ęś ci gminy na obrze Ŝu Wzniesie ń Kowalewskich. W rejonie tym s ą te Ŝ źródła innych rzek tj. Turki, Tatarki, Przewodówki. Wi ększo ść tego obszaru le Ŝy w zasi ęgu Nasielsko-Karniewskiego obszaru chronionego krajobrazu. Chroniona zlewnia rzeki Narwi Na terenie województwa szczególnej ochrony wymaga mi ędzy innymi zlewnia rzeki Narwi ze wzgl ędu na uj ęcie powierzchniowe wody w Wieliszewie dla mieszka ńców Warszawy. Obszar ten obejmuje m.in. wschodni ą cz ęść gminy Nasielsk. Zgodnie z Zarz ądzeniem Prezesa Centralnego Urz ędu Gospodarki Wodnej z dnia 15.02.1972r. (M.P. Nr 15, poz. 103), dla rzeki Narwi płyn ącej w tym obszarze zakłada si ę I klas ę czysto ści. Strefy ochrony sanitarnej dla uj ęć wody Miejskie uj ęcie wody o zatwierdzonych zasobach 384 m 3/h , składa si ę z 3 studni gł ębinowych (nr 1, 2, 3). Dla studni nr 1 i 3 wyznaczone s ą odzielne strefy ochrony bezpo średniej (studnia nr 2 - niewykorzystywana, takiej strefy nie posiada). Dla wy Ŝej wymienionych studni wyznaczono odzielne strefy ochrony po średniej wew. oraz o znacznie wi ększym zasi ęgu - wspóln ą stref ę ochrony zew. po średniej. Stref ę po średni ą zewn ętrzn ą wyznacza 25 letni czas wymiany wód oraz ich kierunek spływu. Wyznaczenie stref i odpowiednie gospodarowanie na powierzchni maj ą na celu zabezpieczenie odpowiedniej jako ści tych wód. - 15 -

Uj ęcie wodoci ągowe w miejscowo ści Psucin składa si ę z jednej studni gł ębinowej o gł ęboko ści 56 m i zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych w wysoko ści 45 m 3/h przy depresji dochodz ącej do 1,80 m. Dla tego uj ęcia ustanowione zostały: teren ochrony bezpo średniej o promieniu 10 m wokół studni oraz teren ochrony po średniej zewn ętrznej ze wzgl ędu na ochron ę jako ści wód uj ęcia. Uj ęcie wody dla stacji PKP w Nasielsku składa si ę z dwóch studni czwartorz ędowych: nr 1a (podstawowej) i nr 2 (awaryjnej). Posiada ono zasoby w wysoko ści 50 m 2/h, w pełni wystarczaj ące dla pokrycia aktualnych potrzeb tj. zaopatrzenia w wod ę obiektów kolejowych oraz miejscowo ści: Mogowo, Nowe Pie ścirogi i Stare Pie ścirogi. Studnie uj ęcia posiadaj ą wygrodzone strefy ochrony bezpo średniej. Wewn ętrzn ą stref ę ochrony po średniej wyznaczono jedynie dla studni nr 1a, natomiast strefy zewn ętrzne ochrony po średniej wyznaczono dla ka Ŝdej studni i poł ączono je wzdłu Ŝ torów linii kolejowej do Sierpca.

2.4. Ochrona dóbr kultury Liczne ślady archeologiczne świadcz ą o przebywaniu ludno ści na tym terenie ju Ŝ od epoki kamiennej, a wi ęc od 10 - tego tysi ąclecia p.n.e. za ś ju Ŝ w XI w. n.e. gród w Nasielsku miał spore znaczenie - jest wymieniony w traktacie z Mogilna z 1065 r. Wpływ na to miało zapewne poło Ŝenie rejonu na wa Ŝnym szlaku handlowym, ł ącz ącym kraje południowo - wschodnie i Ru ś z Bałtykiem i na jego odgał ęzieniach. Miasto zachowało relikty historycznego układu przestrzennego oraz spore obszary nie przebadanej warstwy kulturowej - w tym obszar grodziska. Mimo istnienia tylko dwóch obiektów wpisanych do rejestru zabytków, miasto posiada szereg obiektów o du Ŝych warto ściach artystyczno - historycznych ( budynki o ró Ŝnych funkcjach, cmentarze, wn ętrza parcel i.t.p. ) oraz zachowało naturaln ą dolin ę rzeki Nasielnej, nieuregulowan ą, z podmokłymi ł ąkami. Gmina równie Ŝ nie posiada zbyt wielu obiektów zabytkowych. Zanika te Ŝ, charakterystyczna dla tej cz ęś ci Mazowsza, zabudowa drewniana, a jej pozostało ści są najcz ęś ciej w złym stanie technicznym. Cz ęść wsi, szczególnie poło Ŝonych wzdłu Ŝ linii kolejowej, z powodu zamieszkiwania w nich głównie ludno ści doje ŜdŜaj ącej do pracy w miastach, straciły swój dawny charakter przekształcaj ąc si ę w małomiasteczkowe osady. Jedynie niewielka cz ęść ludno ści zajmuje si ę rolnictwem i tam wyst ępuje stara zabudowa zagrodowa w układzie kolonijnym. Tylko dwie wsie: Cieksyn i Psucin zachowały wi ęcej obiektów o duŜych warto ściach kulturowych iinteresuj ące układy przestrzenno - krajobrazowe.

- 16 -

Wykaz stanowisk archeologicznych

Miejscowo ść Nr Funkcja stanowiska Chronologia Nasielsk Borkowo 2/50-63 osada, ślad osadniczy kultura trzciniecka, epoka br ązu, kultura przeworska, okres wpływów

rzymskich

3/50-63 ślad osadniczy kult. trzciniecka, ep. br ązu, kult. przeworska, okr. wpł. rzymskich 4/50-63 osada kult. przeworska, okr. wpł. rzym., nowo Ŝytno ść - XVI-XVII w. 8/50-63 osada kult. trzciniecka, ep . br ązu, kult. przeworska, okr. wpł. rzym., wcz. średniowiecze 6/50-64 osada XIV, XV, XVI w. 3/50-64 ślad osadniczy, osada neolit - kult. pucharów lejkowatych?, pocz. ep. br ązu 24/50-64 ślad osadniczy staro Ŝytno ść 25/50-64 osada, ślad osadniczy staro Ŝytno ść , neolit, wcz. okres br ązu, wcz. średniowiecze 26/50-64 osada cmentarzysko staro Ŝytno ść , neolit, okr. Late ński?, okr. wpł. rzym. Chechnówka 1/50-65 ślad osadniczy o nieokre ś- lonej bli Ŝej chronologii

Chrcynno 1/49-65 ślad osadniczy staro Ŝytno ść Dąbrowa 35/49-65 osada, ślad epoka br ązu, epoka Ŝelaza, wczesne średniowiecze Dębinki 19/50-64 osada neolit, kult. pucharów lejkowatych?, neolit-kult. ceramiki sznurowej Głodowo Wielkie 3/49-65 ślad osadniczy, osada staro Ŝytno ść , ep. br ązu, okr. wpływów rzym., wczesne średniowiecze 4/49-65 ślad osadniczy staro Ŝytno ść , średniowiecze 5/49-65 ślad osadniczy, osada staro Ŝytno ść , XI-XIII?, XIV-XVI w. 6/49-65 ślad osadniczy staro Ŝytno ść 7/49-65 osada okres wpływów rzymskich 8/49-65 osada XIV-XV w.

9/49-65 osada XIII-XVI w. 10/49-65 osada epoka br ązu, XII-XIII w. 11/49-65 ślad osadniczy, osada staro Ŝytno ść , XIII-XIV w. 12/49-65 ślad osadniczy wczesne średniowiecze Jackowo 18/48-64 osada XIV-XVIII w. 22/48-64 osada, cmentarzysko okres rzymski, XII-XIII w. - 17 -

Miejscowo ść Nr Funkcja stanowiska Chronologia 23/48-64 osada, ślad osadn. kult. V okres epoki br ązu - okr. Łu Ŝycka halsztacki - XIV-XVI w. 36/48-64 ślad osadniczy, osada okres rzymski, staro Ŝytno ść , XII w.

42/48-64 osada epoka br ązu 43/48-64 osada XI-XIII w. 44/48-64 osada, ślad osadniczy XI?-XIII w., XIV-XV w. 45/48-64 osada XII-XIII w., XIV-XVI w. 46/48-64 osada XIII w. 47/48-64 osada XIII w. 55/48-64 osada XIII w., XIV-XV w. 56/48-64 osada XII-XIII w. Jackówek 35/48-64 osada wczesne średniowiecze Jaskółowo 6/50-65 osada ep. br ązu XII-XIII w. 7/50-65 ślad osadniczy kultura pomorska / gr. klosz., okr.halszt.-late ński 8/50-65 osada kultura przeworska; okr. wpł. rzym. Kędzierzawice 2/48-64 osada XII-XIII w., XIV-XV w. 3/48-64 ślad osadniczy, osada pó źny okr. rzym., XIII-XIV w. Kędzierzawice - 1/48-65 ślad osadniczy wczesne średniowiecze Folwark Krogule 28/50-64 ślad osadniczy staro Ŝytno ść 31/50-64 ślad osadniczy staro Ŝytno ść Lelewo 9/50-63 osada kult. przeworska, okre s wpł. rzymskich, średniowiecze 10/50-63 osada kult. przeworska, okres wpł. rzymskich 11/50-63 ślad osadniczy średniowiecze -XIV-XVI w., nowo Ŝytno ść 12/50-63 ślad osadniczy kult. przeworska, okres wpł. rzymskich 13/50-63 ślad osadniczy kult. przewo rska, okres wpł. rzymskich 14/50-63 grób kult. amfor kulistych, neolit Lubomin 11/48-64 osada wczesne średniowiecze, XV -XVII w.

12/48-64 ślad osadniczy, osada pó źne łu Ŝyce, XII w., XIV-XVII w. 19/48-64 ślad osadniczy, osada pó źny okr.rzymski,XIII-XIVw 20/48-64 osada XII-XIV w. 21/48-64 ślad osadniczy k. łu Ŝycka - IV-V okr. epoki br ązu, okr. rzymski, XIII-XIV w. Malczyn 1/49-63 cmentarzysko szkieletowe wczesne średniowiecze - 18 -

Miejscowo ść Nr Funkcja stanowiska Chronologia Mazewo Dworskie 22/48-63 ślad osadniczy okr. wpływów rzymskich 32/48-63 osada XI-XIII, ślad osadniczy - nowo Ŝytno ść 37/48-63 osada XI-XIII w. 13/48-64 osada pó źny okres late ński / wcz. okr. rzymski 14/48-64 ślad osadniczy, osada XIII w., XIV-XVI w. 15/48-64 ślad osadniczy okres rzymski ? Mi ękoszyn 15/50-64 ślad osadniczy, osada XIII, XV, XVI, XVII w. 17/50-64 ślad osadniczy, osada XIII w., nowo Ŝytny 18/50-64 osada wczesne średniowiecze Mi ękoszynek 13/50-64 ślad osadniczy wczesne średniowiecze Młodzianowo 29/50-64 osada staro Ŝytno ść 32/50-64 ślad osadniczy staro Ŝytno ść 33/50-64 ślad osadniczy staro Ŝytno ść , neolit - kultura pucharów lejkowatych Mogowo 1/50-64 osada, cmentarzysko ep. br ązu - kultura łu Ŝycka 2/50-64 osada, ślad osadniczy ep. br ązu - kultura łu Ŝycka 3/50-64 ślad osadniczy neolit - kultura ceramiki sznurowej ? Morgi 4/50-64 ślad osadniczy, osada, mezolit - okres halsztacki - - kult. cmentarzysko łu Ŝycka, epoka br ązu, okr. wpływów rzymskich 5/50-64 osada mezolit - epoka br ązu - - kultura łu Ŝycka Nasielsk 78/49-37 grodzisko wczesno średniow. XI w. Pianowo Daczki 1/48-64 osada XII-XIII w. 59/48-64 ślad osadniczy, osada staro Ŝytno ść , XIV-XVI w. 61/48-64 ślad osadniczy staro Ŝytno ść Pianowo Folwark 58/48-64 osada, ślad osadniczy XIII-XIV, XV-XVI w. Pniewo 14/49-65 osada XIV-XV w. Pniewska Górka 2/49-65 ślad osadniczy, osada staro Ŝytno ść , neolit, epoka br ązu, ep. Ŝelaza, okr. wpł. rzymskich, średniowiecze Popowo Borowe 2/50-65 ślad osadniczy mezolit - neolit 3/50-65 osada XV-XVI w. 4/50-65 osada XII-XIII w. 5.50-65 ślad osadniczy mezolit - neolit, ep. br ązu - okres late ński 30/49-65 ślad osadniczy, osada staro Ŝ. ep.br ązu, wcz. średn. Psucin 16/50-64 ślad osadniczy staro Ŝytny ślad osadniczy wcz. średn., nowo Ŝytny ślad osadniczy, osada staro Ŝytny, XII-XIII w. - 19 -

Miejscowo ść Nr Funkcja stanowiska Chronologia Słustowo 12/48-63 osada XIV-XV w. 16/48-64 ślad osadniczy staro Ŝytno ść Studzianki 7/50-64 osada XIV?, XV, XVI w. 8/50-64 osada neolit - kultura ceramiki sznurowej 9/50-64 ślad osadniczy, osada staro Ŝytno ść , wcz. średn., XV-XVi w. 10/50-64 ślad osadniczy XI-XIII w. 11/50-64 osada XIV, XV, XVI, XVII w. 12/50-64 osada XIII-XIV w., XV, XVI,XVII w. 14/50-64 ślad osadniczy, osada staro Ŝytno ść , I-II okres ep. br ązu - kult. Trzciniecka 21/50-64 ślad osadniczy okres halsztacki 22/50-64 ślad osadniczy, osada kultura łu Ŝycka 23/50-64 osada XV-XVI w. Wągrodno 34/50-64 ślad osadniczy staro Ŝytno ść Zaborze 15/50-63 cmentarzysko kultura amfor kulistych, neolit 16/50-63 ślad osadniczy neolit, epoka br ązu, kult. przeworska - okres wpł. rzymskich, nowo Ŝytno ść 17/50-63 kurhan ? o chronologii bli Ŝej nieokre ślonej

Na terenie obj ętym granicami administracyjnymi miasta znajduje si ę, poza wymienionym w powy Ŝszej tabeli, 55 stanowisk archeologicznych (usytuowanie - - na rysunku studium). Przebadania wymagaj ą, nierozpoznane dotychczas archeologicznie, tereny poło Ŝone na zachód od miasta. Na tych terenach równie Ŝ mo Ŝna spodziewa ć si ę śladów osadnictwa - świadcz ą o tym informacje o szeregu stanowisk archeologicznych w Aleksandrowie, Andzinie, Chlebiotkach, Cieksynie, Kosewie i Starych Pie ścirogach.

Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków

Miejscowo ść Nr rej. Funkcja obiektu Okres powstania 158 - A ko ściół farny p. w. św. Wojciecha XIX w. 9/76-8/51 WA grodzisko wczesnohistoryczne „Kopiec” XI w. Nasielsk 754/09 z dn. budynek Gimnazjum Publicznego 13.07.2009 Chrcynno 77 - A zespół pałacowy dwór mur. i park 1845 r. Ko ściół p.w. św. Doroty Cieksyn 57 - A z wyposa Ŝeniem XVI w. i otoczeniem w promieniu 100m Czajki 167 - A park podworski XIX w. Głodowo Wielkie 337 - A pozostało ści parku podworskiego II poł. XIX w. - 20 -

zespół podworski - dwór i park Kosewo 253 - A XIX w. krajobrazowy

zespół podworski : dwór, ok. 1925 r. Lelewo 270 - A dwa budynki gospodarcze, k. XIX w. park krajobrazowy k. XIX w.

Lubomin 168 - A park podworski XIX w. Pianowo Daczki 169 - A park podworski XIX w. Siennica 286 - A park podworski XIX w. kult. amfor kulistych, Zaborze 218/79-809/68 WA cmentarzysko neolit

Wzgl ędem budynku mieszkalnego w Nasielsku przy ul. Staszica oraz kolei wąskotorowej prowadzone s ą post ępowania w sprawie wpisu do rejestru zabytków.

Wykaz parków

Miejscowo ść Rodzaj parku Nr rejestru zabytków Okres powstania Nasielsk przyko ścielny XIX w. Chrcynno pałacowy 77 - A poł. XIX w. Cieksyn dworski k. XIX w. Czajki dworski 167 - A poł. XIX w. Głodowo Wielkie dworski 337 - A ok. 1900 r. Kędzierzawice dworski k. XIX w. Kosewo dworski 253 - A poł. XIX w. Lelewo dworski 270 – A k. XIX w. Lubomin dworski 168 - A pocz. XIX w. Pianowo Daczki dworski 169 - A k. XIX w. Siennica dworski 286 - A k. XIX w.

Wykaz obiektów zabytkowych wpisanych do gminnej ewidencji zabytków: Na terenie miasta Nasielsk: 1. Ko ściół farny p.w. św. Wojciecha w Nasielsku; 2. Park przyko ścielny z XIX w.; 3. Budynek byłej plebani; 4. Kiosk przyko ścielny; 5. Grodzisko wczesnohistoryczne w Nasielsku; 6. Budynek Publicznego Gimnazjum w Nasielsku; 7. Transformator ul. Warszawska; 8. Budynek Biblioteki Miejskiej, ul. Piłsudskiego 6; 9. Kamienice (bud. mieszkalne) ul. Piłsudskiego 2,17,25,35,39; 10. Kamienice (bud. mieszkalne) ul. Kili ńskiego 6,8,9,13,14,15; 11. Budynki mieszkalne ul. Ko ścielna 5 (drewn.),8,10,15 (drewn.),10,22,24 (drewn.); 12. Kamienice (bud. mieszkalne) ul. T. Ko ściuszki 3,4/6,21,24,26; 13. Kamienice (bud. mieszkalne) ul. Rynek ½,3,4,5/6,7,8,9,10,11,15/18,19,21,22,23, 27,30/31,32/33,35/36; 14. Budynki mieszkalne ul. Warszawska 1,2,11,32 (drew.),36 (mur.); - 21 -

15. Budynki mieszkalne ul. Polskiej Organizacji Wojskowej 3 (mur.),5 (mur.); 16. Budynek mieszkalny ul. Staszica nr ? (prowadzone post ępowanie w sprawie wpisu do rejestru zabytków); 17. Budynki ul. świrki i Wigury nr 1,2; 18. Budynki ul. Św. Wojciecha nr 1,3,7,9; 19. Budynek ul. Cmentarna nr 6; 20. Budynki ul. Folwark nr 1,2,7,15,19; 21. Budynki ul. nr 11,19,26,27; 22. Budynki mieszkalne ul. Pniewska Górka nr 13 (drewn.), 19 (drewn.); 23. Budynek gospodarczy ul. Pniewska górka nr 13 (mur.); 24. Relikty średniowiecznego układu urbanistycznego z placem rynkowym i cz ęś ci ą sieci komunikacyjnej śródmie ścia;

Na terenie gminy Nasielsk: 1. Andzin Bud. mieszkalny nr 15 – drew. / mur ok. 1920r Bud. mieszkalny nr 50 – mur 1 ćw. XIX w. Grób neolityczny skrzynkowy (kult. amfor kulistych) 2. Borkowo Bud. mieszkalny nr 25 – drew. 2 ćw. XX w. Bud. mieszkalny nr ? – drew. / mur ok. 1930r Kapliczka przydro Ŝna – mur. 1 ćw. XX w. 3. Budy Siennickie Bud. mieszkalny nr 17 – drew. lata 30-te XX w. Bud. mieszkalny nr ? – drew. lata 30-te XX w. 4. Cegielnia Psucka Bud. mieszkalny nr ? - drew. 1 ćw. XX w. Bud. mieszkalny nr 33 - drew. 1 ćw. XX w. 5. Chrcynno Zespół pałacowy: Pałac - mur. XIX w. Park krajobrazowy - poł. XIX w. Krzy Ŝ przydro Ŝny – mur. XIX w. 6. Cieksyn Zespół ko ścioła parafialnego: Ko ściół parafialny p.w. św. Doroty – mur. XVI / XIX w. Cmentarz przyko ścielny Plebania ul. Piłsudskiego 1 – mur. 1 ćw. XX w. Bud. gospodarczy (przy plebanii) ul. Piłsudskiego 1 - mur. 1 ćw. XX w. Pozostało ści zespołu dworskiego: Resztki pałacu ok. XIX w. Bud. gospodarczy dworski – mur. ok. 1900r Bud. gospodarczy dworski – mur. 1 ćw. XX w. Bud. mieszkalny nr 8 – mur. ok. 1930r Bud. mieszkalny ul. Kami ńskiego 14 - mur. ok. 1930r Bud. mieszkalny ul. Le śna 68– drew. ok. 1920r Bud. mieszkalny ul. Piłsudskiego 54 - mur. ok. 1930r - 22 -

Kapliczka przydro Ŝna mur / metal ok. 1908r Kapliczka przydro Ŝna mur / metal ok. 1930r Cmentarz parafialny rzym-kat. Cmentarz wojenny 7. Czajki Park dworski XIX w. 8. D ębinki Krzy Ŝ przydro Ŝny mur / metal. 1891r Ślady osadnictwa neolitycznego Ślady osadnictwa z wczesnej epoki br ązu 9. Dobra Wola Kapliczka przydro Ŝna mur. 1 ćw. XX w. Kapliczka przydro Ŝna mur / metal. 1914r 10. Głodowo Park dworski XIX / XX w. Bud. mieszkalny nr 22 – drew. lata 30-te XX w. Bud. mieszkalny nr 31 – drew. 4 ćw. XIX w. Bud. mieszkalny nr 65 – drew. 1 ćw. XX w. Kapliczka przydro Ŝna mur. 1 ćw. XX w. 11. Jackowo Wło ścia ńskie Bud. mieszkalny nr 3 - drew. 1 ćw. XX w. Bud. mieszkalny nr 7 - drew. 1 ćw. XX w. Bud. mieszkalny nr 8 – drew. ok. 1930r Bud. mieszkalny nr 12 - drew. ok. 1930r 12. Kątne Kapliczka przydro Ŝna mur / metal 1891r 13. Kędzierzawice Pozostało ści parku – k. XIX w. 14. Konary Bud. mieszkalny nr ? – mur. ok. 1930r Kapliczka przydro Ŝna mur. 2 poł. XIX w. 15. Kosewo Zespół dworski: Dwór mur. ok. 1930r park dworski – poł. XIX w. 16. Krogule Bud. mieszkalny nr 12 – drew./ mur. 1 ćw. XX w. Bud. mieszkalny nr 22 - drew. ok. 1920r Bud. mieszkalny nr 70 - drew. ok. 1920r

- 23 -

17. Krzyczki Bud. mieszkalny nr 8 – drew. ok. 1930r Kapliczka przydro Ŝna mur. 1903r 18. Lelewo Zespół dworski: Dwór – mur. ok. 1925r Bud. gospodarczy dworski – drew. / mur. ok. 1925r Pozostało ści parku – k. XIX w. Bud. mieszkalny nr 6 – mur. lata 30-te XX w. Cmentarzysko neolityczne (kult. amfor kulistych) 19. Lubomin Zespół dworski: Dwór – drew. tynk. XVIII / XIX w. Park dworski – pocz. XIX w. Kapliczka przydro Ŝna mur / metal 1888r 20. Mazewo Wło ścia ńskie Bud. dró Ŝnika – drew. k. XIX w. Bud. mieszkalny nr ? – drew. lata 30-te XX w. Bud. mieszkalny nr 9 - drew. 1 ćw. XX w. 21. Mi ękoszyn Kapliczka mur / metal 1899r 22. Nuna Bud. mieszkalny nr 30 - drew. ok. 1920r Bud. mieszkalny nr 44 - drew. ok. 1930r Bud. mieszkalny nr 103 – drew. ok. 1920r Kapliczka mur. 1924r 23. Pianowo Daczki Zespół dworski: Dwór – mur. ok. 1900r Czworak - mur. k. XIX w. Park dworski – k. XIX w. Bud. mieszkalny nr ? – drew. 1 ćw. XX w. Bud. mieszkalny nr 6 - mur. ok. 1930r 24. Pie ścirogi Budka dró Ŝnika – mur. ok. 1900r Pozostało ści parku – pocz XX w. Wie Ŝa ci śnie ń – mur. 1 ćw. XX w. Młyn – pocz. XX w. 25. Popowo Borowe Bud. mieszkalny nr 26 - drew. ok. 1920r Kapliczka przydro Ŝna mur. 1897r 26. Psucin Bud. mieszkalny nr 31 – drew. / mur. 1 ćw. XX w. Bud. mieszkalny nr 64 - drew. 1 ćw. XX w. Bud. mieszkalny nr ? – mur. lata 30-te XX w. - 24 -

27. Siennica Pozostało ści parku dworskiego – k. XIX w. Bud. mieszkalny nr 12 – drew. ok. 1920r Bud. mieszkalny nr ? - mur. ok. 1930r Kapliczka przydro Ŝna mur. 1 ćw. XX w. 28. Słustowo Bud. Klubu Rolnika – mur. lata 30-te XX w. Bud. mieszkalny nr 46 – mur. ok. 1930r Bud. mieszkalny nr ? – drew./ mur. 1 ćw. XX w. Kapliczka przydro Ŝna mur. 1920r 29. Toru ń Dworski Bud. mieszkalny nr ? - drewn. lata 30-te XX w. 30. Winniki Bud. mieszkalny nr ? – drew. 1 ćw. XX w. Bud. mieszkalny nr 5 - drew. 1 ćw. XX w. 31. Zaborze Cmentarzysko neolityczne 32. śabiczyn Bud. mieszkalny nr ? – mur. ok. 1930r Kapliczka przydro Ŝna mur. 1904r

3. STRUKTURA SPOŁECZNO - DEMOGRAFICZNA 3.1. Zagadnienia demograficzne Miasto Nasielsk zamieszkuje obecnie ok. 7 450, za ś gmin ę ok. 12.030 osób. Najbardziej zaludnione s ą tereny poło Ŝone wzdłu Ŝ linii kolejowej - miejscowo ść Nowe Pie ścirogi i Stare Pie ścirogi oraz Mogowo i Siennica, najsłabiej za ś - , Pianowo Bargły, Nowiny, Winniki. Analizuj ąc g ęsto ść zaludnienia gmin s ąsiaduj ących stwierdza si ę, Ŝe gmina Nasielsk dysponuje du Ŝym potencjałem demograficznym. Na tle sytuacji demograficznej województwa, miasto i gmina Nasielsk w okresie 1980-1994 nale Ŝą do nielicznych gmin w województwie zaliczonych do obszarów progresji demograficznej - charakteryzuj ących si ę wzrostem zaludnienia oraz wzgl ędnie nie zdeformowan ą struktur ą ludno ści i dodatnim przyrostem naturalnym. Struktura demograficzna ludno ści miasta i gminy Nasielsk według podstawowych grup wieku kształtuje si ę nast ępuj ąco:

Miasto Wie ś Grupa wieku K M Razem K M Razem przedprodukcyjna 682 47,3% 761 52,7% 1 443 1 348 49,3% 1 384 50,7% 2 732 (0 - 17 lat) produkcyjna 2 449 48,6% 2 589 51,4% 5 038 3 510 46,4% 4 052 53,6% 7 562 poprodukcyjna 692 71,1% 281 28,9% 937 1 147 66,0% 591 34,0% 1 738 Ogółem 3 823 51,3% 3 631 48,7% 7 454 6 005 49,9% 6 027 50,1% 12 032 - 25 -

Z analizy struktury wieku ludno ści wynika, Ŝe proces starzenia si ę ludności na terenie wiejskim jest bardziej zaawansowany ni Ŝ w mie ście. Miasto Nasielsk posiada młodsz ą struktur ę wieku (miasto - 13,1%, wie ś – 14,4% w wieku poprodukcyjnym).

3.2. Rynek pracy Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w 2003 roku wynosiła ł ącznie 1752 (w tym kobiety – 808, m ęŜ czy źni - 944), w mie ście – 765, w gminie - 987. W śród bezrobotnych dominuj ącą grup ę stanowi ą roczniki 18-44 lata – ok. 74%. Jest to grupa najbardziej mobilna, o najwy Ŝszej aktywno ści produkcyjnej, najwi ększej cz ęstotliwo ści tworzenia gospodarstw domowych, o najwi ększych potrzebach mieszkaniowych. Dynamika bezrobocia w latach 1999-2003 przedstawiała si ę nast ępuj ąco:

Lata Miasto Gmina 1999 r. 605 745 2000 r. 678 834 2001r. 770 980 2002r. 786 1.020 2003r. 765 987

3.3. Sie ć osadnicza W granicach gminy (poza miastem) znajduje si ę 61 miejscowo ści. Miejscowo ści według liczby mieszka ńców przedstawia poni Ŝsze zestawienie:

JEDNOSTKI SIECI LICZBA STRUKTURA OSADNICZEJ WEDŁUG MIEJSCOWO ŚCI % LICZBY LUDNO ŚCI do 50 8 13,1 51 - 100 10 16,4 101 - 200 26 42,6 201 - 300 8 13,1 301 - 500 6 9,9 501 - 1000 2 3,3 Powy Ŝej 1000 1 1,6 Razem 61 100,0 Sie ć osadnicza gminy jest rozdrobniona. Około 70% jednostek osadniczych to miejscowo ści małe, o zaludnieniu do 200 mieszka ńców . Zamieszkuje w nich około 37% ludno ści gminy. Do najwi ększych pod wzgl ędem zaludnienia nale Ŝą : Nowe Pie ścirogi (1196 osób), Stare Pie ścirogi (774), Mogowo (833), Cieksyn (467), do najmniejszych za ś: D ąbrowa (20), Mokrzyce Dworskie (27), Pianowo Bargły (28), oraz Nowiny (37).

- 26 -

Rozmieszczenie przestrzenne ludno ści

Powierzchnia Gęsto ść Lp. Wyszczególnienie Liczba ludno ści ogółem zaludnienia w ha osób/km 2 1 Andzin 345 368,31 93,67 2 Borkowo 187 450,91 41,47 3 Budy Siennickie 132 234,62 56,26 4 Cegielnia Psucka 274 547,54 50,04 5 Chechnówka 80 67,44 118,62 6 Chlebiotki 88 282,25 31,18 7 Chrcynno 194 757,16 25,62 8 Cieksyn 467 735,65 63,48 9 Czajki 123 230,44 53,38 10 Dąbrowa 20 86,40 23,15 11 Dębinki 271 477,30 56,78 12 Dobra Wola 154 345,31 44,60 13 Głodowo Wielkie 115 423,91 27,13 14 Jackowo Dworskie 188 429,92 43,73 15 Jackowo Wło ścia ńskie 131 227,28 57,64 16 Jaskółowo 182 615,37 29,58 17 Kątne 231 272,47 84,78 18 Kędzierzawice 108 373,25 28,94 19 Konary 115 221,08 52,02 20 Kosewo 327 286,30 114,22 21 Krogule 147 381,83 38,50 22 Krzyczki Pieni ąŜ ki 118 348,21 33,89 23 50 216,07 23,14 24 Krzyczki śabiczki 117 295,65 39,57 25 Lelewo 133 424,79 31,31 26 146 317,69 45,96 27 Lubomin 197 408,60 48,21 28 Malczyn 110 283,46 38,81 29 190 268,29 70,82 30 Mazewo Dworskie B 74 113,21 65,37 31 Mazewo Wło ścia ńskie 116 125,46 92,46 32 Mi ękoszyn 246 299,45 82,15 33 Mi ękoszynek 151 110,51 136,64 34 Młodzianowo 45 119,91 37,53 35 Mogowo 833 396,13 210,28 - 27 -

36 Mokrzyce Dworskie 27 204,83 13,18 37 Mokrzyce Wło ścia ńskie 49 70,42 69,58 38 Morgi 206 384,58 53,56 39 Nowa Wrona 77 420,34 18,32 40 Nowe Pie ścirogi 1 196 89,87 1 330,81 41 Nowiny 37 173,12 21,37 42 Nuna 289 835,23 34,60 43 Paulinowo 238 311,46 76,41 44 Pianowo Bargły 28 154,05 18,18 45 Pianowo Daczki 177 499,45 35,44 46 Pniewo 74 178,85 41,38 47 Popowo Borowe 276 851,42 32,42 48 Popowo Północne 107 236,09 45,32 49 Psucin 336 742,16 45,27 50 Ruszkowo 57 104,60 54,49 51 Siennica 324 246,76 131,30 52 Słustowo 93 119,19 78,03 53 Stare Pie ścirogi 774 229,61 337,09 54 Studzianki 389 351,16 110,78 55 Toru ń Dworski 143 409,93 34,88 56 Toru ń Wło ścia ński 65 72,06 90,20 57 Wągrodno 94 204,90 45,88 58 Wiktorowo 76 139,90 54,32 59 Winniki 39 129,85 30,03 60 Zaborze 174 198,11 87,83 61 śabiczyn 146 402,20 36,30 Gmina 11 896 18 980 62,68 Miasto 7 349 1 267 580,03 Razem gmina i miasto 19 245 20 247 95,05

3.4. Infrastruktura społeczna

Przedszkola Na terenie miasta i gminy funkcjonuj ą dwa przedszkola: w Nasielsku i Nowych Pie ścirogach, które dysponuj ą 240 miejscami. W latach 2003-2004 ucz ęszczało do nich 193 dzieci (miasto - 168, wie ś – 69). W roku szkolnym 2010-2011 opiek ą przedszkoln ą obj ętych jest 504 dzieci.

- 28 -

Szkolnictwo podstawowe W mie ście Nasielsku jest jedna szkoła podstawowa, do której ucz ęszczało w roku szkolnym 2003-2004 - 900 uczniów, a w roku 2008-2009 - 788 uczniów. Na wsi funkcjonuj ą placówki 6-klasowe (Cieksyn, Budy Siennickie, Popowo Borowe, D ębinki, Stare Pie ścirogi), do których ucz ęszczało w roku szkolnym 2003 – 2004 1018 uczniów, a w roku szkolnym 2008-2009 - 726 uczniów. W roku szkolnym 2010-2011 do szkół podstawowych uczęszcza 1244 uczniów.

Gimnazja W mie ście Nasielsku było jedno gimnazjum, do którego ucz ęszczało w roku szkolnym 2003-2004 - 586 uczniów, a w roku 2008-2009 - 498 uczniów. Obecnie funkcjonuje jeszcze drugie gimnazjum przy liceum ogólnokształc ącym. Na wsi funkcjonuj ą 2 gimnazja: w Cieksynie i Starych Pie ścirogach, do których ucz ęszczało w roku szkolnym 2003 –2004, odpowiednio, 172 i 196 uczniów, a w roku szkolnym 2008-2009 - odpowiednio 144 i 185 uczniów. W roku szkolnym 2010-2011 do gimnazjów ucz ęszcza 704 uczniów.

Szkolnictwo ponadpodstawowe Na terenie miasta jest Liceum Ogólnokształc ące, do którego ucz ęszczało w roku szkolnym 2003/2004 - 251 uczniów, a w roku szkolnym 2008-2009 - 170 uczniów; posiada 12 pomieszcze ń do nauczania i zatrudnia na pełnych etatach 9 nauczycieli. W mie ście funkcjonuje Zespół Szkół Zawodowych, do którego w roku szkolnym 2003/2004 ucz ęszczało 497 uczniów, a w roku szkolnym 2008-2009 - 380 uczniów. W szkole tej mie ści si ę: • Zasadnicza Szkoła Zawodowa o kierunku wielozawodowym, • Technikum Zawodowe o kierunkach: technik handlowiec, technik ekonomista, • Liceum Ekonomiczne o kierunku technik ekonomista, • Liceum Handlowe o kierunku technik handlowiec, • Liceum Profilowane o kierunkach: zarz ądzanie informacj ą i ekonomiczno-administracyjne. Zespół Szkół Zawodowych posiada 18 izb lekcyjnych i zatrudniało na pełnych etatach 28 nauczycieli. W Budach Siennickich funkcjonuje niepubliczne uzupełniaj ące Liceum Ogólnokształc ące dla Dorosłych, wykorzystuj ące pomieszczenia wynajmowane, zatrudniaj ące 4 nauczycieli na pełnych etatach. W roku szkolnym 2008-2009 ucz ęszczało do niego 103 uczniów.

Ochrona zdrowia Świadczenia zdrowotne na rzecz mieszka ńców miasta i gminy s ą realizowane przez publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, z których najwi ększy to Samodzielny Publiczny Zespół opieki Zdrowotnej. Obejmuje on sw ą działalno ści ą około 14 tys. pacjentów oraz młodzie Ŝ szkoln ą. Potrzeby w zakresie lecznictwa zamkni ętego realizowane s ą w oparciu o szpital w Pło ńsku, Nowym Dworze Mazowieckim, Pułtusku i Ciechanowie oraz w tych placówkach, które wybior ą sami pacjenci. - 29 -

Poradnie specjalistyczne dla terenu miasta i gminy znajduj ą si ę w ww. szpitalach oraz w Ciechanowie i Warszawie. Zadania z zakresu ratownictwa medycznego wykonuje SP ZOZ Nasielsk, który dysponuje Zespołem Wypadkowym. Na terenie miasta i gminy przyjmuje 28 lekarzy (z czego 22 w SP ZOZ) oraz około 25 piel ęgniarek. Świadczenia z zakresu ratownictwa oraz ambulatoryjnej i dora źnej pomocy lekarskiej obejmuj ą swym działaniem równie Ŝ gmin ę Świercze. W 2004 roku w Nasielsku funkcjonowały dwie apteki. W gminie, w Nowych Pie ścirogach - 1 apteka. Pomoc społeczna W ci ągu ostatnich lat środowiskow ą pomoc ą społeczn ą były obj ęte rodziny i osoby o niskim dochodzie, znajduj ące si ę w trudnej sytuacji materialnej i Ŝyciowej, w których wyst ępował jeden z podanych powodów:

2006r 2007r 2008r ubóstwo 1 429 osób 1 200 osób 748 osób bezdomno ść 11 11 6 potrzeba ochrony macierzy ństwa 337 108 450 bezrobocie 1 135 926 675 niepełnosprawno ść 573 621 522 długotrwała choroba 381 512 424 bezradno ść w sprawach opieku ńczo- wychowawczych i prowadzeniu 671 577 373 gospodarstwa domowego przemoc w rodzinie 173 38 33 alkoholizm i narkomania 288 282 179 zdarzenia losowe 12 5 5 kl ęski Ŝywiołowe - - 261

Nale Ŝałoby zwróci ć uwag ę na ludzi w wieku poprodukcyjnym i zapewni ć potrzebuj ącym miejsca w domach pomocy społecznej. W czerwcu 2005 roku oddano do u Ŝytkowania w Nasielsku Dom Pomocy Społecznej dla Osób Przewlekle Psychicznie Chorych na 98 miejsc. W roku 2009 przebywało w nim 100 osób.

Handel i gastronomia Rozwój sieci handlowej w obecnych warunkach zale Ŝy głównie od inicjatywy potencjalnych, indywidualnych wła ścicieli. Sie ć gastronomiczna na terenach wiejskich ogranicza si ę do kilku punktów (pijalnie piwa, bar gastronomiczny) w miejscowo ściach: Borkowo, Nowe Pie ścirogi, Stare Pie ścirogi, Mazewo Wło ścia ńskie, Paulinowo. W mie ście działa około 10 placówek gastronomicznych o zatrudnieniu do 5 osób. - 30 -

3.5. Mieszkalnictwo Zasoby mieszkaniowe wynosiły: w mie ście ok. 2.500, w gminie – ok. 3.500 mieszka ń. Warunki mieszkaniowe s ą ści śle skorelowane ze stanem technicznym zasobów mieszkaniowych i wyposa Ŝeniem w instalacje komunalne. Szacuje si ę , Ŝe około 25% zasobów w mie ście zostało wybudowane przed 1945 rokiem. Cz ęść tych zasobów jest z materiałów palnych: miasto około 5%, gmina - 13% i ulega stopniowej wymianie. Mieszkania wybudowane po 1970 r. stanowi ą około 50% zasobów mieszkaniowych w mie ście i około 40% w gminie. Charakteryzuj ą si ę na ogół dobrym stanem technicznym oraz wyposa Ŝeniem w instalacje.

3.6. Turystyka Turystyka na terenie gminy ogranicza si ę do turystyki pobytowej, na bazie terenów o du Ŝych warto ściach przyrodniczo - krajobrazowych doliny rzeki Wkry oraz jej bezpo średniego s ąsiedztwa, w formie indywidualnego budownictwa letniskowego. Trwaj ący od lat, w du Ŝej mierze niekontrolowany, proces zabudowy tego obszaru poczynił szereg szkód w środowisku naturalnym tego rejonu. Cz ęsto zła lokalizacja i struktura oraz forma zabudowy obni Ŝyły jego atrakcyjno ść dla turystyki. Szacuje si ę, Ŝe na tym terenie istnieje ok. 1.500 działek letniskowych, przy czym zabudowanych jest ok. 850. Zabudowa letniskowa skoncentrowana jest przede wszystkim w rejonach Cieksyna, Borkowa i Lelewa. Pozostała zabudowa usytuowana jest w rejonach Dobrej Woli, Nowin, Wrony Nowej i Zaborza. Trzeba tutaj zaznaczy ć, Ŝe mimo tak du Ŝej ilo ści tego rodzaju budownictwa, brak jest na tym terenie systemów utylizacji ścieków i odpadków, koniecznych dla ochrony tego cennego rejonu, W samym mie ście nie mo Ŝna stwierdzi ć, mo Ŝe poza zwi ększon ą sieci ą handlow ą (szczególnie w bran Ŝy spo Ŝywczej), wpływu ruchu turystycznego na rozwój urz ądze ń jego obsługi. Wpływ niew ątpliwy na to ma, przy małej atrakcyjno ści turystycznej miasta, poł ączenie komunikacyjne Warszawy z terenami budownictwa letniskowego bezpo średnio od drogi relacji Warszawa - Gda ńsk.

4. STRUKTURA GOSPODARCZA 4.1. Działalno ść gospodarcza pozarolnicza Na terenie miasta i gminy Nasielsk działalno ść gospodarcz ą prowadzi obecnie (połowa 2004 r.) 1.034 podmioty gospodarki narodowej zarejestrowanych w systemie REGON. Wska źnik zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej wynosi 53/1000 mieszka ńców. Wśród podmiotów gospodarczych dominuje sektor prywatny. Pod wzgl ędem zatrudnienia dominuj ą zakłady małe, zatrudniaj ące do 5 osób. Do najwi ększych zakładów zwi ązanych z działalno ści ą produkcyjn ą, zatrudniaj ących najwi ększ ą ilo ść osób nale Ŝą : - 31 -

- „BINDER” – chłodnia składowa, - „ELEKTRO-PLAST” – produkcja podzespołów elektrycznych, - „SANIBUD” – produkcja elementów sanitarnych dla budownictwa, - „JAN POL” – produkcja podzespołów dla motoryzacji.

4.2. Rolnictwo Struktura u Ŝytkowania gruntów Wa Ŝnymi elementami dla okre ślenia mo Ŝliwo ści rozwoju rolnictwa oraz przestrzennego rozmieszczenia potencjałów produkcyjnych s ą formy u Ŝytkowania gruntów, własno ści u Ŝytków rolnych i struktura gospodarstw indywidualnych. Gmina Nasielsk odznacza si ę stosunkowo wysokim udziałem u Ŝytków rolnych - ok. 83%, wobec średniego w powiecie nowodworskim - ok. 59% oraz stosunkowo niskim udziałem gruntów pod lasami i zadrzewieniami – 11,5 % (powiat – 25,8%). Struktura u Ŝytkowania gruntów wskazuje na dominuj ącą rol ę produkcji rolnej w strukturze gospodarczej gminy. Wykorzystanie gruntów na cele rolnicze jest zró Ŝnicowane przestrzennie. W rejonie wsi Cieksyn, Andzin, Budy Siennickie, Chrcynno, Krogule udział u Ŝytków rolnych w ogólnej powierzchni obr ębów geodezyjnych jest najni Ŝszy i kształtuje si ę na poziomie 50-70%., co wynika głównie z rozmieszczenia terenów le śnych.

Tereny u Ŝytkowane rolniczo zajmuj ą 16357 ha (gmina 15232 ha) tj. 88,8% ogólnej powierzchni miasta i gminy Nasielsk. Struktura u Ŝytków rolnych

Miasto Gmina Miasto i gmina Wyszczególnienie ha % ha % ha % - grunty orne 934 83,1 13596 89,3 14530 88,8 - sady 25 2,2 120 0,8 145 0,9 - łąki 33 2,9 269 1,7 302 1,9 - pastwiska 133 11,8 1247 8,2 1380 8,4

UŜytki rolne razem 1125 100,0 15232 100,0 16357 100,0 UŜytki zielone zajmuj ą stosunkowo mał ą powierzchni ę 1682 ha tj. 10,3% u Ŝytków rolnych, wobec 22,2 % w powiecie nowodworskim. Trwałe u Ŝytki zielone poło Ŝone s ą głównie w dolinach cieków wodnych. Na terenie obr ębów: Chrcynno, Chechnówka, Krzyczki Pieni ąŜ ki, D ąbrowa, Mogowo, Głodowo Wielkie, Słustowo, Mazewo Dworskie zajmuj ą od 20-25% powierzchni obr ębu. W tym rejonie u Ŝytki zielone stanowi ą znacz ącą baz ę chowu bydła. Udział sadów w strukturze u Ŝytków rolnych jest niski i wynosi ok. 1%. Dane statystyczne z 2005r informuj ą o pow. sadów 25 ha na terenie miasta i 120 ha w gminie. S ą to głównie sady przydomowe. Produkcja sadownicza wyst ępuje w niewielkim zakresie, głównie na terenach s ąsiaduj ących z miastem. - 32 -

Jako ść u Ŝytków rolnych Zintegrowany wska źnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi 55,4 punkty (w skali 100-punktowej), i jest ni Ŝszy ni Ŝ średni dla województwa mazowieckiego – 60,0 punktów. Warunki glebowe to najistotniejsze uwarunkowania dla produkcji rolnej. Waloryzacja gleb w uj ęciu przestrzennym stanowi jedn ą z głównych przesłanek racjonalnej rejonizacji produkcji rolnej. Struktura jako ści gleb miasta i gminy przedstawia si ę nast ępuj ąco:

Grunty orne UŜytki zielone

Klasa bonitacyjna miasto i gmina Klasa bonitacyjna miasto i gmina

II - II -

III a 0,3 III 3,1

III b 4,3 IV 37,9

IV a 17,3 V 45,7

IV b 30,1 VI 12,7

V 28,7 VI z 0,6 VI 18,5

VI z 0,8 Zestawienie to wskazuje, Ŝe jako ść gruntów ornych i u Ŝytków zielonych jest mniej korzystna w gminie ni Ŝ średnio w tym rejonie województwa. Udział gleb o bardzo wysokiej i wysokiej przydatno ści rolniczej (kl. III) wynosi ok. 5%. Stosunkowo du Ŝo jest gruntów ornych średnich jako ściowo (kl.IV) ok. 47,4%. Zgodnie z ustaw ą o ochronie gruntów ornych i le śnych ochrona prawna dotyczy tylko ok. 5 % gruntów ornych(kl I-III) poło Ŝonych na obszarze miasta i gminy oraz gruntów pochodzenia organicznego i lasów. W strukturze jako ści gleb udział gruntów ornych najsłabszych jako ściowo kl.V - VI z wynosi 48% i jest wy Ŝszy od średniego w tym rejonie województwa. Analiza gleb pod wzgl ędem jako ści w układzie sołectw wskazuje na bardzo du Ŝe zró Ŝnicowanie przestrzenne klas bonitacyjnych . Gleby zaliczane do poszczególnych klas bonitacyjnych wyst ępuj ą w mozaice na całym obszarze gminy tworz ąc wi ększe powierzchnie (o jednakowej warto ści) tylko w kilku miejscach. Np. wi ększe skupiska gleb lepszych kl. III spotyka si ę w rejonie wsi: Mogowo, Morgi, PGR Czajki ( środkowa cz ęść gminy) oraz Jackowo Dworskie, Lubomin (północna część ).

Wi ększe zwarte kompleksy gleb słabych (kl. V – VI z) wyst ępuj ą głównie w południowej cz ęś ci gminy: Krogule, Młodzianowo, Nuna, Mi ękoszyn, Mi ękoszynek, Paulinowo, W ągrodno, Toru ń Dworski, Cegielnia Psucka, Psucin oraz Cieksyn, Pianowo Daczki, Głodowo Wielkie, Krzyczki śabiczki, Kosewo. Z punktu widzenia aktywizacji produkcji rolnej i jej organizacji istotna jest wzgl ędna jednolito ść kompleksów glebowych. Przy du Ŝej mozaice gleb, nawet gleby słabsze rozmieszczone mi ędzy kompleksami gleb dobrych wykazuj ą du Ŝą dyspozycyjno ść dla produkcji rolnej i odwrotnie. Reasumuj ąc stwierdzi ć mo Ŝna, i Ŝ warunki wegetacji ro ślin s ą średnio korzystne, wyst ępuj ą gleby o zró Ŝnicowanej przydatno ści rolniczej z du Ŝym udziałem kompleksów średnich i słabych. Uprawa ro ślin o du Ŝych wymaganiach - 33 - glebowych jest ograniczona. Poło Ŝenie gminy w s ąsiedztwie rejonu intensywnego rozwoju rolnictwa (strefa podwarszawska) stwarza korzystne warunki dla rozwoju specjalizacji ogrodniczej. Struktura własno ści u Ŝytków rolnych Dominuj ącą form ą własno ści jest gospodarka indywidualna posiadaj ąca 95% uŜytków rolnych w gminie i 92% na terenie miasta. Obecnie na obszarze miasta i gminy jest ok. 2.520 indywidualnych gospodarstw rolnych (o pow. powy Ŝej 1ha). Średnia powierzchnia indywidualnego gospodarstwa rolnego w gminie wynosi ok. 6,75 ha. Na terenie miasta średnio na jedno gospodarstwo rolne przypadało 5,5 ha u Ŝytków rolnych). Struktur ę obszarow ą gospodarstw rolnych dla miasta i gminy Nasielsk, wg danych z lutego 2005 r., przedstawia poni Ŝsze zestawienie:

Grupy Miasto i gmina obszarowe Liczba Struktura % gospodarstw gospodarstw

1-2 ha 587 23,3 2-5 779 30,9 5-7 347 13,8 7-10 327 13,0 10-15 289 11,5 15-50 186 7,4 ponad 50 ha 3 0,1 Razem 2518 100,0

Powy Ŝsze dane wskazuj ą na wyst ępowanie w mie ście i gminie du Ŝej grupy gospodarstw małych o powierzchni do 5 ha (ok. 54%) pełni ących głównie funkcje pomocnicze i samozaopatrzeniowe. Gospodarstwa du Ŝe i bardzo du Ŝe powy Ŝej 15 ha stanowi ą tylko ok. 7,5%. Zmiany w strukturze obszarowej gospodarstw indywidualnych wskazuj ą na wzrost udziału gospodarstw małych obszarowo o pow. do 5 ha oraz spadek udziału gospodarstw wi ększych (o pow. powy Ŝej 10 ha). Główne kierunki produkcji rolnej Na terenie gminy Nasielsk dominuje uprawa zbó Ŝ – ok. 80% pow. zasiewów i ziemniaków ok. 11% pow. zasiewów. Niewielki areał zajmuj ą ro śliny przemysłowe - 0,1%. W grupie ro ślin zbo Ŝowych przewa Ŝa uprawa Ŝyta i mieszanek zbo Ŝowych. Stosunkowo mała powierzchnia (ok. 8% pow. zasiewów) przeznaczona jest pod zbo Ŝa intensywne (pszenica, j ęczmie ń). Znacz ący areał gruntów przeznaczony jest pod uprawy ogrodnicze (około 250 ha) – warzywa gruntowe i owoce mi ękkie. Koncentracja upraw warzywniczych wyst ępuje w rejonie wsi W ągrodno, Budy Siennickie, Wiktorowo. Produkcja owoców mi ękkich skupiona jest we wsiach: Nuna, Psucin, Studzianki, Dobra Wola tj. głównie południowa cz ęść gminy. - 34 -

Obsada zwierz ąt na 100 ha u Ŝytków rolnych wynosiła: bydło ogółem – 30,3 szt., w tym krów – 15,3 trzoda chlewna – 99,7 szt. Wielkości te świadcz ą o wy Ŝszym poziomie produkcji zwierz ęcej ni Ŝ średnio w powiecie nowodworskim. Głównymi kierunkami produkcji rolnej gminy jest produkcja zbó Ŝ i ziemniaków z uzupełniaj ącą produkcj ą Ŝywca wieprzowego. W południowej i wschodniej cz ęś ci gminy dodatkowym kierunkiem jest produkcja owoców mi ękkich i warzyw gruntowych. Szans ą rozwoju rolnictwa w gminie jest intensyfikacja upraw ogrodniczych w powi ązaniu z ich przetwórstwem, co wynika z istniej ącej ju Ŝ tradycji upraw, specjalizacji gospodarstw oraz blisko ść i dobre powi ązania komunikacyjne z Warszaw ą (du Ŝy, chłonny rynek zbytu). Obsługa rolnictwa Z oceny potrzeb rolnictwa oraz istniej ących urz ądze ń obsługi wynika, Ŝe w skali gminy bie Ŝą ce potrzeby s ą zaspokojone. - Zaopatrzenie w środki do produkcji rolnej (nawozy, pasze, środki ochrony ro ślin) prowadz ą dwie prywatne jednostki na terenie m. Nasielsk i jedna w Cieksynie (dawna baza GS). - Skup surowców rolniczych prowadzony jest głównie przez zakłady przetwórcze, które organizuj ą punkty sezonowe (np. owoców mi ękkich) lub punkty przyzakładowe (np. ubojnie). Skup mleka prowadz ą zakłady mleczarskie bezpo średnio z zagrody rolnika. - Usługi w zakresie remontów maszyn i urządze ń rolniczych świadcz ą zakłady prywatne. Obsług ę weterynaryjn ą dla obszaru całej gminy pełni ą prywatne lecznice weterynaryjne zlokalizowana w Nasielsku. Wa Ŝną rol ę w obsłudze rolnictwa pełni ą targi odbywaj ące si ę w Nasielsku, szczególnie w zakresie zaopatrzenia w środki do produkcji rolnej, a tak Ŝe zbytu płodów rolnych. Analiza rozmieszczenia jednostek obsługi rolnictwa wskazuje, Ŝe Nasielsk to główny o środek skupiaj ący urz ądzenia obsługi rolnictwa. Przemiany ustrojowe polskiej gospodarki spowodowały istotne zmiany dotycz ące potrzeb w zakresie obsługi rolnictwa. Spadek dochodów rolników ograniczył bie Ŝą ce nakłady produkcyjne. Zmniejszyło si ę zainteresowanie rolników zakupem nawozów mineralnych, środków ochrony ro ślin, nasion kwalifikowanych zbó Ŝ i ziemniaków, materiału hodowlanego a tak Ŝe ci ągników i maszyn rolniczych.

5. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I KOMUNIKACJA 5.1. Gospodarka wodno - ściekowa i komunalna Zaopatrzenie w wod ę Zaopatrzenie w wod ę ludno ści miejskiej i wiejskiej oraz pokrycie potrzeb wodnych rozwijaj ącego si ę przemysłu i rolnictwa stanowi ą podstawowe kierunki działa ń w zakresie gospodarki wodnej. W ka Ŝdej z tych dziedzin gospodarki wyst ąpił w ostatnich latach spadek poboru wody, z czego najwi ększy przypada na rolnictwo, wykorzystuj ące wył ącznie wody powierzchniowe. Zmniejszenie środków finansowych na melioracje spowodowało zmniejszenie tempa prac melioracyjnych. Najwi ększy obszar poddany zabiegom melioracyjnym znajduje si ę na zachód od Nasielska. Z uwagi na bardzo małe opady, du Ŝe wylesienie, cz ęś ciow ą regulacj ę cieków (powoduj ącą bardzo szybki odpływ wód opadowych, a tak Ŝe brak wi ększych zbiorników wodnych) podej ście do dalszych prac - 35 - melioracyjnych musi by ć bardzo ostro Ŝne. Nadmierne odwodnienie mo Ŝe doprowadzi ć do przesuszenia gruntów oraz uruchomienia procesów stepowienia. W chwili obecnej ponad 50% poboru wody wykorzystywana jest dla potrzeb gospodarki komunalnej. Długo ść sieci wodoci ągowych wynosi ł ącznie ok. 330 km, przy ok. 15 660 odbiorcach. Z wodoci ągu sieciowego korzysta 80,9 % ludno ści miasta i gminy Nasielsk, tj. 97,4% ludno ści miasta i 70,8% ludno ści zamieszkuj ącej tereny wiejskie. Głównym źródłem zaopatrzenia w wod ę s ą wodoci ągi zbiorowe obejmuj ące zasi ęgiem kilka miejscowo ści. Najwi ęcej miejscowo ści zaopatrywanych jest w wod ę z uj ęcia miejskiego, tj. miasto Nasielsk oraz północna i środkowa cz ęść gminy. Południowo-wschodnia cz ęść gminy obsługiwana jest z wodoci ągu zbiorowego na bazie uj ęcia w Nunie. Z uj ęć wody zlokalizowanych poza granicami gminy korzystaj ą mieszka ńcy wsi: Dobra Wola (z uj ęcia w miejscowo ści Popiel Ŝyn Zawady) oraz kol. Borkowo i Nowiny (z uj ęcia w Woli Bł ędowskiej). Do zwodoci ągowania pozostała miejscowo ść Młodzianowo oraz wi ększe skupiska budownictwa letniskowego. Podstawowe znaczenie dla zaopatrzenia w wod ę maj ą czwartorz ędowe poziomy wodono śne. Pierwszy, najpłytszy poziom wodono śny, z uwagi na nisk ą wydajno ść nie mo Ŝe by ć brany pod uwag ę do zbiorowego zaopatrzenia w wod ę. Jako ść wód tego poziomu cz ęsto równie Ŝ nie odpowiada warunkom stawianym wodzie do picia, st ąd konieczne jest wybudowanie wodoci ągów publicznych na bazie studni czerpi ących wod ę z gł ębszych poziomów wodono śnych. Odprowadzenie ścieków Przewa Ŝaj ąca ilo ść ścieków bytowo-gospodarczych powstaj ąca na terenach wiejskich oraz ca 30% w mie ście, gromadzona jest w osadnikach bezodpływowych. W zwi ązku z budow ą wiejskich wodoci ągów stwierdza si ę wzrost ilości ścieków powstaj ących na tych terenach. Jednocze śnie utrzymuje si ę tendencja zmniejszania ilo ści ścieków bytowo-gospodarczych w mie ście. Zmniejszanie si ę ilo ści ścieków komunalnych w mie ście obserwowane w ostatnich latach ma zwi ązek m.in. ze zmianami sposobu rozliczania mieszka ńców za zu Ŝyt ą wod ę. Instalowanie wodomierzy w mieszkaniach i powi ązanie opłat za wod ę z rzeczywistym poborem skutkuje oszcz ędnym gospodarowaniem wod ą, a w konsekwencji zmniejszeniem ilo ści zrzucanych ścieków bytowo-gospodarczych. Charakterystyczne na omawianym obszarze było w ostatnich latach niedostateczne uzbrojenie miasta Nasielska w sie ć kanalizacyjn ą oraz jej brak na terenie gminy. Wi ększo ść posesji Nasielska znajdowała si ę poza zasi ęgiem istniej ących sieci kanalizacyjnych. W 2006 roku w Nasielsku uko ńczona została budowa nowoczesnej, mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków, która docelowo przewidziana jest do obsługi równie Ŝ cz ęś ci przyległego do miasta obszaru gminu, tj. miejscowo ści Stare i Nowe Pie ścirogi, Mogowo i Siennica. Na koniec 2008 roku z sieci kanalizacyjnej długo ści 20,8 km korzystało 26,7% ludno ści miasta Nasielsk. Obecnie trwa budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowo ściach Stare i Nowe Pie ścirogi, której zako ńczenie przewiduje si ę w połowie 2010 roku Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami jest jednym z najwa Ŝniejszych problemów ekologicznych. Jest to spowodowane stale zwi ększaj ącą si ę mas ą powstaj ących odpadów i nie - 36 - wystarczaj ącym ich gospodarczym wykorzystaniem. Szacuje si ę, Ŝe odpady komunalne stanowią blisko 50% ogólnej ilo ści odpadów. Ocenia si ę, Ŝe w m. Nasielsku powstaje rocznie ok. 2000 Mg odpadów, natomiast w gminie ok. 900 Mg odpadów komunalnych. Odpady te utylizuje si ę poprzez ich składowanie na istniej ącym od 1 stycznia 2003 roku komunalnym wysypisku odpadów, zlokalizowanym na gruntach wsi Jaskółowo. Trwaj ą prace rekultywacyjne wysypiska-wylewiska w Kosewie (termin zako ńczenia – 2010 rok).

5.2. Elektroenergetyka Przez teren gminy przebiega (na długo ści około 22 km) z południowego wschodu w kierunku północnym napowietrzna linia elektroenergetyczna WN 110kV D ębe - - Nasielsk - Ciechanów (- Mława - Nidzica). Z tej linii zasilany jest „GPZ 110/15kV Nasielsk” zlokalizowany na terenie miasta przy wylocie drogi powiatowej nr 2409W w kierunku Pomiechówka. Sie ć rozdzielcza SN 15kV (na terenie gminy jako napowietrzna, na terenie miasta równie Ŝ kablowa) zasila stacje transformatorowe 15/0,4kV zlokalizowane w rejonach skupisk odbiorców.

5.3. Gazownictwo Przez teren gminy w relacji wschód - zachód na długo ści około 21,0 km przebiega magistralny gazoci ąg przesyłowy wysokiego ci śnienia (6,4 MPa) Rembelszczyzna -- Włocławek 2 ×DN 500. Przebiega on przez miejscowo ści: Popowo Borowe, Nuna, Krogule, Cegielnia Psucka, Budy Siennickie, Mogowo, Morgi, Czajki, D ębinki, Lelewo, Borkowo, Dobra Wola i Wrona Nowa do granicy z gmin ą Joniec. W rejonie Cegielni Psuckiej, poprzez zespół zaporowo - upustowy odgał ęzia si ę linia gazoci ągu 6,4 MPa DN 100 do Nasielska i Pułtuska (przez obszar gminy na długo ści około 10,0 km przebiega przez miejscowo ści: Budy Siennickie, Wągrodno, Siennica, Paulinowo, Pniewo, Krzyczki śabiczki, Krzyczki Pieni ąŜ ki i Krzyczki Szumne do granicy z gmin ą Winnica, oraz przez obszar miasta na długo ści około 2,3 km). Gazoci ąg ten zasila dwie stacje redukcyjno pomiarowe 1-go stopnia: - na terenie wsi Budy Siennickie - w rejonie odgał ęzienia od gazoci ągu DN 500, obsługuj ąca (według danych na koniec 1997 roku) 19 odbiorców w W ągrodnie i Budach Siennickich, - na terenie miasta Nasielska przy wylocie drogi powiatowej nr 2424W w kierunku Paulinowa obsługuj ąca (według danych na koniec 1997 roku) 255 odbiorców z terenu miasta. Wg danych z 2009r z gazu ziemnego korzystaj ą odbiorcy w Nasielsku, Budach Siennickich, Cegielni Psuckiej, W ągrodnie i Kosewie. Długo ść sieci gazowej na terenie miasta ma przeszło 17 km, a na terenie gminy prawie 9,5 km. Dla miasta i gminy zostały sporz ądzone dwa opracowania dotycz ące rozwoju gazyfikacji: - program gazyfikacji miasta, wsi Pie ścirogi i okolicznych wsi, według którego realizowana jest rozbudowa miejskiej sieci gazowej, - koncepcja programowa gazyfikacji południowej cz ęś ci gminy Nasielsk, która jest podstaw ą budowy i rozbudowy sieci gazowej z istniej ącej stacji redukcyjno - pomiarowej w Budach Siennickich. - 37 -

5.4. Ciepłownictwo Gospodarka cieplna na terenie gminy opiera si ę o kotłownie lokalne i indywidualne źródła ciepła. Zaopatrzenie w ciepło na terenie miasta odbywa si ę nadal głównie w oparciu o indywidualne źródła ciepła, lecz funkcjonuje równie Ŝ kotłownia osiedlowa, oraz kotłownie zakładowe i przemysłowe, zaopatruj ące w ciepło poza zakładami równie Ŝ mieszkania spółdzielcze i komunalne. Głównym paliwem w indywidualnych źródłach ciepła pozostaje nadal w ęgiel (obok wzrastaj ącej liczby kotłowni gazowych).

5.5. Telekomunikacja W mie ście działa automatyczna centrala miejska, a na terenie gminy, w Cieksynie, automatyczna centrala wiejska, oddane do eksploatacji w ostatnich latach. Uruchomienie tych central oraz rozbudowa sieci kablowych, spowodowały znaczny w ostatnich latach wzrost liczby abonentów telefonicznych. Łączno ść telekomunikacyjna na terenie gminy odbywa si ę głównie poprzez napowietrzne linie telefoniczne a na terenie miasta - w wi ększym stopniu te Ŝ liniami kablowymi. Obecnie realizowane linie to przede wszystkim linie kablowe.

5.6. Komunikacja Powi ązania komunikacyjne Obszar miasta i gminy powi ązany jest z terenem gmin s ąsiednich, z terenem województwa i kraju poprzez sie ć dróg wojewódzkich o ł ącznej długo ści około 44,0 km: - nr 571 - Naruszewo - Nasielsk - Pułtusk, o długo ści ok. 22,0 km, - nr 622 - Chrcynno - Szadki (droga nr 61), o długości ok. 4,5 km, - nr 632 - Pło ńsk (droga nr 10) - Nowe Miasto - Nasielsk - Dębe - Legionowo - - Rembelszczyzna – Marki, o długo ści ok. 17,5 km. oraz linie kolejowe: - magistraln ą E65 relacji Warszawa-Gda ńsk (o długo ści na terenie gminy około 15,0 km), - drugorz ędn ą lini ę kolejow ą jednotorow ą, nie zelektryfikowan ą relacji Nasielsk - - Sierpc - Toru ń (długo ści około 10,5 km), Nadrz ędny układ komunikacji kołowej Drogi wojewódzkie nr 571, 622 i 632 maj ą w cało ści nawierzchni ę utwardzon ą - - bitumiczn ą, wymagaj ą bie Ŝą cych robót konserwacyjno - utrzymaniowych. Według danych pomiaru ruchu w 2005r, średni dobowy ruch pojazdów samochodowych najwi ększy był na terenie miasta Nasielska, na odcinku drogi nr 571 i wynosił ponad 5.700 pojazdów na dob ę. Na pozostałych odcinkach tej drogi (Borkowo – Nasielsk i Nasielsk Pułtusk) zanotowano ruch o wielko ści ok. 2.000 poj./dob ę. Na drodze nr 632, na odcinku z Nowego Miasta do Nasielska, ruch wynosił ok. 1.500 poj./dob ę, a z Nasielska w kierunku Legionowa ponad 3.300 poj./dob ę. Najmniejszy ruch zarejestrowano na drodze nr 622 – nieco ponad 500 poj./dob ę. Na terenie miasta i gminy ruch ma głównie charakter gospodarczy, a w rejonie rzeki Wkry równie Ŝ turystyczny.

- 38 -

Sie ć dróg powiatowych na terenie miasta i gminy tworz ą drogi: - nr 3401W Łosewo - Krzyczki Pieni ąŜ ki - Krzyczki Szumne - długo ści około 3,5 km. - nr 2421W Nasielsk - Gąsocin - długo ści około 5,5 km. - nr 2422W Nasielsk - Strzegocin - długo ści około 5,0 km. - nr 2423W Nasielsk - Prusinowice - długo ści około 4,5 km. - nr 2424W Nasielsk - Nuna - długo ści około 7,5 km. - nr 2409W Nasielsk - Pie ńki Psuckie (Pomiechówek) - długo ści około 10,5 km. - nr 2425W Siennica – Stare Pie ścirogi - długo ści około 2,5 km. - nr 2426W dojazd do stacji kolejowej Nasielsk - długo ści około 1,0 km. - nr 2427W Nasielsk - Malczyn - Ruszkowo - długo ści około 7,5 km. - nr 2428W Ruszkowo - Studzianki - Nuna - długo ści około 14,5 km. - nr 2429W Siennica - Mogowo - długo ści około 2,5 km. - nr 2430W W ągrodno - Budy Siennickie - Studzianki - długo ści około 3,0 km. - nr 3045W (droga Przyborowice - Nasielsk) - Gawłowo - Władysławowo - - Cieksyn - długo ści około 3,5 km. - nr 3046W Nowe Miasto - Miszewo - Cieksyn - długo ści około 2,0 km. - nr 2411W od drogi woj. nr 571 - Borkowo - Błedowo - długo ści około 2,0 km. Łącznie na terenie gminy i miasta długo ści dróg powiatowych wynosi 85 km. Jedynie 56% tych dróg ma nawierzchni ę utwardzon ą bitumiczn ą. Pozostałe około 41 km - to drogi o nawierzchni Ŝwirowej i drogi gruntowe. Najlepsze jako ściowo drogi wojewódzkie s ą głównie w rejonie miasta natomiast na obszarach peryferyjnych gminy to przede wszystkim drogi o nawierzchni gruntowej i Ŝwirowej. Nadrz ędny układ dróg w gminie i mie ście o długo ści około 150 km stanowi ą drogi w około 70% utwardzone. Układ ten obsługuje znaczn ą wi ększo ść miejscowo ści na terenie gminy. Drogi gminne , o ł ącznej długo ści około 154 km, w tym ulice miejskie, stanowi ą uzupełnienie sieci drogowej. Obsługuj ą przede wszystkim miasto i na terenach wiejskich zabudow ę rozproszon ą, kolonijn ą. S ą to drogi w du Ŝej cz ęś ci gruntowe i Ŝwirowe, a na terenie miasta ulepszone i utwardzone. Mieszka ńców miasta i gminy obsługuj ą, zlokalizowane przy drodze nr 571 i 632, trzy ogólnodost ępne stacje paliw oraz pi ęć punktów sprzeda Ŝy paliw. W zakresie komunikacji zbiorowej głównym przewo źnikiem jest PKS, obsługuj ący wi ększo ść miejscowo ści na terenie gminy. Działaj ą te Ŝ 4 prywatne firmy przewozowe.

Komunikacja kolejowa Przez teren gminy przebiega magistralna linia kolejowa E65 relacji Warszawa - - Gda ńsk, na przebiegu której zlokalizowana jest w ęzłowa stacja Nasielsk oraz przystanki kolejowe: Studzianki, K ątne i Jackowo Dworskie. Od stacji Nasielsk w kierunku Pło ńska, Sierpca Torunia przebiega drugorz ędna, jednotorowa, nie zelektryfikowana linia kolejowa z przystankiem w Cieksynie. - 39 -

W kierunku Pułtuska, wzdłu Ŝ drogi wojewódzkiej nr 571, przebiega szlak zlikwidowanej w ąskotorowej linii kolejowej, której stacja pocz ątkowa istniała przy stacji normalnotorowej Nasielsk. Rozpocz ęto prace w ramach modernizacji magistrali kolejowej E65 w celu dostosowania jej do prowadzenia ruchu o pr ędko ści do 160 km / godz., Tereny kolejowe – tereny linii kolejowych i teren węzła kolejowego z dworcem w miejscowo ści Mogowo uznaje si ę za tereny zamkni ęte. Brak jest podstaw prawnych i danych merytorycznych dla wyznaczenia stref ochronnych tych terenów w niniejszym studium. Wykaz działek stanowi ących tereny zamkni ęte kolejowe:

L.p. Miejscowo ść Nr działki Pow. (ha) 1 Andzin 545/1 2,1979 2 Chlebiotki 79 2,4900 3 Cieksyn 40/1 9,9733 4 Jackowo Dworskie 157 12,8200 5 Kątne 145 3,4600 6 Kosewo 79 5,9300 7 Lubomin 135 2,9600 8 Malczyn 135 1,2800 9 Malczyn 136 1,8600 10 Mazewo Dworskie B 37 4,0200 11 Mazewo Wło ścia ńskie 80 1,5323 12 Mi ękoszyn 289 7,2100 13 Mi ękoszynek 43 3,6300 14 Mogowo 67/2 26,3784 15 Mokrzyce Dworskie 8 2,4100 16 Mokrzyce Wło ścia ńskie 15 3,0200 17 Pie ścirogi Stare 59 26,1800 18 Ruszkowo 146 2,2900 19 Studzianki 33 7,8300 20 Wiktorowo 42 2,7700 RAZEM 130,2319

6. ZAGRO śENIA BEZPIECZE ŃSTWA LUDZI i ICH MIENIA 6.1. Przest ępczo ść Zagro Ŝenie przest ępczo ści ą w latach 2002 – 2004, na terenie miasta i gminy, kształtował si ę na poziomie ca 600 przest ępstw/rok. W latach 2005 - 2008 liczba przest ępstw na rok wykazywała tendencj ę spadkow ą (ok. 400 w 2005r do ok. 200 w 2008r.) Wi ększo ść z nich to przest ępstwa kryminalne a 60 – 70% z nich to przest ępstwa przeciwko mieniu. Wska źnik przest ępstw - 30-35/1000 mieszka ńców/rok wskazuje na wysokie zagro Ŝenie przest ępczo ści ą. Wska źnik wykrywalno ści przest ępstw – 55-76% nale Ŝy uzna ć za dobry, przy czym wska źnik ten dla przest ępstw szczególnie uci ąŜ liwych i o ci ęŜ szym wymiarze gatunkowym jest wi ększy i wynosi w granicach 80-90%.

- 40 -

6.2. Wykroczenia Stopie ń zagro Ŝenia wykroczeniami równie Ŝ nale Ŝy uzna ć za wysoki. Rocznie, w latach 2002 - 2004 ujawnianych było ok. 1500 wykrocze ń z czego 430-520 wykrocze ń karanych mandatami karnymi lub wnioskowanymi o ukaranie do S ądu Rejonowego w Pułtusku – Wydziału V Grodzkiego. W latach 2007 i 2008 470- 480 wykrocze ń ukarano mandatami karnymi. Zdecydowan ą wi ększo ść wykrocze ń (60 - 67%) stanowi ą wykroczenia przeciwko bezpiecze ństwu w ruchu drogowym.

6.3. Ocena stanu Z oceny stanu zagospodarowania przestrzennego obiektów zwi ązanych z realizacj ą zada ń z tej problematyki wynika, Ŝe nie ma potrzeb w tym zakresie. Zachodz ą jednak potrzeby wzmocnienia słu Ŝb realizuj ących te zadania w zakresie kadrowym, wyposa Ŝenia w nowoczesny sprz ęt oraz poprawy warunków lokalowych (remont, modernizacja).

7. STRUKTURA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO i POWI ĄZANIA FUNKCJONALNO - PRZESTRZENNE 7.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Struktur ę zagospodarowania przestrzennego stanowi ą: - elementy środowiska przyrodniczego o okre ślonych cechach, - sie ć osadnicza i jej ukształtowanie, - ukształtowanie przestrzenne zasadniczych układów gospodarczych, - układ infrastruktury technicznej i komunikacji. Du Ŝy wpływ na struktur ę zagospodarowania przestrzennego gminy maj ą cechy geomorfologiczne obszarów, wraz z ich szat ą ro ślinn ą i światem zwierz ąt, krajobrazu chronionego (22 % obszaru gminy), b ędących fragmentami wi ększej cało ści w skali regionalnej. Obszary te, ze wzgl ędu na ukształtowanie terenu, wody otwarte, lasy, łąki i zadrzewienia, stanowi ą istotny element struktury zagospodarowania przestrzennego gminy. Dotyczy to przede wszystkim zachodniej cz ęś ci gminy (dolina rzeki Wkry), równie Ŝ w kontek ście ulokowania si ę tam, tak wa Ŝnej dla miasta i gminy, funkcji turystycznych. Istotnym elementem środowiska przyrodniczego, maj ącym wpływ na struktur ę zagospodarowania przestrzennego, jest układ gruntów rolnych o przewadze kompleksów gleb w III i wy Ŝszych klasach bonitacyjnych. Generalnie nie zauwa Ŝa si ę du Ŝego zró Ŝnicowania przestrzennego gruntów o okre ślonych klasach. Jednak Ŝe wi ększe skupiska gruntów o wy Ŝszych znajduj ą si ę w środkowej i północnej cz ęś ci gminy. Sie ć osadnicza charakteryzuje si ę skupieniem najwi ększych jej jednostek w centralnej cz ęś ci gminy. Poza miastem i kilkoma jednostkami w jego bezpo średnim sąsiedztwie (w ęzeł kolejowy), w których skupia si ę wi ększo ść ludno ści i prawie wszystkie podmioty prowadz ące pozarolnicz ą działalno ść gospodarcz ą, wyró Ŝnia si ę, pod wzgl ędem wielko ści, jedynie kilka jednostek usytuowanych na trasie linii kolejowej Warszawa - Gda ńsk. Tak wi ęc główne elementy sieci osadniczej - 41 - koncentruj ą si ę wzdłu Ŝ pasma infrastruktury komunikacyjnej, utworzonego magistraln ą lini ą kolejow ą Warszawa - Gda ńsk. Poza ww. zasadniczym elementem infrastruktury komunikacyjnej, istnieje w gminie sie ć komunikacji kołowej, przy czym istotnym jest, Ŝe wszystkie jego główne elementy spotykaj ą si ę w mie ście, jako środku ich gwia ździstego układu. Je śli za ś chodzi o układy infrastruktury technicznej to naleŜy zwróci ć uwag ę, poza lini ą energetyczn ą WN 110kV i post ępuj ącą gazyfikacj ę gminy, na brak systemów kanalizacji ściekowej. Dotyczy to w zasadzie i samego miasta - dowodem tego s ą du Ŝe zrzuty ścieków do rzeki Nasielnej (równie Ŝ w Pie ścirogach Starych). Jest to istotny brak w kontek ście kształtowania struktury zagospodarowania przestrzennego, warunków do inwestowania, poprawy jako ści Ŝycia i czysto ści środowiska naturalnego. Miasto Nasielsk „przeci ęte” jest w układzie wschód - pd. - wsch. dolin ą rzeki Nasielnej, która jednym z istotnych elementów ci ągu powi ąza ń przyrodniczych, zapewniaj ących w skali lokalnej równowag ą ekologiczn ą obszaru. Dolina ta ł ączy si ę z sąsiednimi terenami o tej samej funkcji dla środowiska przyrodniczego i jest ju Ŝ, w kilku miejscach (wprawdzie szcz ęś liwie jednostronnie) mocno zaw ęŜ ona przez istniej ące zainwestowanie. Obszar miasta oraz przyległych terenów, obj ętych szczegółowymi analizami, posiada grunty rolne do ść dobrej jako ści, z przewag ą dobrych gleb (o przewadze gleb IV klasy bonitacyjnej) w zachodniej cz ęś ci miasta i w rejonie Siennicy i Mogowa. Istotnym momentem dla struktury zagospodarowania przestrzennego miasta i jednostek osadniczych poło Ŝonych w jego bezpo średnim s ąsiedztwie po jego południowo-zachodniej stronie była lokalizacja tam linii i w ęzła kolejowego. To, Ŝe miasto zachowało si ę jako tak istotny element struktury osadniczej, świadczy o tym jak silne s ą argumenty wynikaj ące z jego dobrego ulokowania na szlakach komunikacji kołowej, historii i tradycji. Na pewno jednak miasto sporo straciło z powodu usytuowania linii kolejowej (poł. XIX w.) w odległo ści a Ŝ 4 km. Świadczy o tym wzrost zainwestowania w miejscowo ściach poło Ŝonych bezpo średnio przy węź le kolejowym. Istotnym te Ŝ jest fakt niefortunnego rozwi ązania poł ączenia komunikacyjnego centrum miasta z dworcem kolejowym. Zabudowa miasta i miejscowo ści w rejonie w ęzła kolejowego, jest do ść zwarta, posiada spore rezerwy terenowe, jest te Ŝ w du Ŝej cz ęś ci w złym stanie technicznym (cz ęsto równocze śnie cz ęsto o du Ŝych warto ściach kulturowych) i wymagaj ąca w zwi ązku z tym remontów i modernizacji. Stwierdzi ć mo Ŝna, Ŝe wi ększo ść terenów o funkcjach przemysłowo - składowych zostały zlokalizowane w zespołach w niewielkim tylko stopniu koliduj ącymi z terenami o funkcjach mieszkaniowo - usługowych. Wyj ątkiem był zakład mleczarski zlokalizowany w centrum miasta i w bezpo średnim s ąsiedztwie rzeki i terenu wczesnohistorycznego grodziska.

7.2. Struktura planów zagospodarowania miasta i gminy a proces przekształce ń gospodarki przestrzennej Do 31.XII.2003 r., obowi ązywały, obejmuj ące cało ść obszarów miasta i gminy: - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Nasielsk zatwierdzony uchwał ą nr X/52/90 Rady Narodowej Miasta i Gminy w Nasielsku z dnia 24 kwietnia 1990 r. - 42 -

- miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego gminy Nasielsk zatwierdzony uchwał ą nr V/23/89 Rady Narodowej Miasta i Gminy w Nasielsku z dnia 27 kwietnia 1989 r. Plany te, mog ące wprawdzie dalej stanowi ć pewne podstawy do polityki przestrzennej z powodu np. zaistnienia praw nabytych wła ścicieli nieruchomo ści, mimo dokonania w nich na przestrzeni kilku lat szeregu zmian, były planami anachronicznymi. Były bowiem zostały opracowane w innych warunkach prawno - ustrojowych i techniczno - ekonomicznych. Na ich struktur ę składały si ę wyznaczone pod konkretny sposób zagospodarowania terenu, stosowne do ówczesnych mechanizmów i celów obowi ązuj ących w pa ństwie o gospodarce planowej, w której obowi ązuje system reglamentacji sposobów u Ŝytkowania przestrzeni. Obecnie, w dobie wprowadzenia gospodarki samorz ądowej, która w sferze gospodarki przestrzennej kształtuje warunki zgodnie z aktualnymi przepisami prawnymi i normami ekonomicznymi do inwestowania wszystkich podmiotów gospodarczych, plany te nie mogły spełniać wymogów w kontek ście zaszłych po 1989 r. procesów przekształce ń zagospodarowania przestrzennego i dost ępnych w otwartej gospodarce rynkowej mo Ŝliwo ści kapitałowych i technicznych. Na obszarze gminy obowi ązuje szereg planów miejscowych obejmuj ących fragmenty miejscowo ści Mogowo, Siennica, Paulinowo, Lelewo, Pie ścirogi oraz miejscowo ści w granicach administracyjnych: Mi ękoszyn, Mi ękoszynek, Studzianki i D ębinki. Zasi ęg obowi ązuj ących planów pokazano na rysunku studium. W 2010r został uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Nasielska.

7.3. Powi ązania funkcjonalno - przestrzenne miasta i gminy z otoczeniem zewn ętrznym. Gmina Nasielsk poło Ŝona jest na obszarze Północnego Mazowsza, dla którego rozwoju kapitalne znaczenie miał dalekosi ęŜ ny szlak handlowy ł ącz ący kraje południowo - wschodnie z Rusi ą i Bałtykiem. Jedno z jego odgał ęzie ń przebiegało przez Nasielsk, a jednocze śnie na wschód wiodły drogi w kierunku Przasnysza oraz z Płocka i Wyszogrodu do Pułtuska. W średniowieczu, dzi ęki g ęstej sieci dróg, prowadzono na tym terenie o Ŝywiony handel. Wielkie nadzieje na rozwój wi ązał Nasielsk w poł. XIX w. w zwi ązku z budow ą kolei nadwi śla ńskiej. Ostatecznie jednak kolej usytuowano w odległo ści 4 km od miasta. W okresie po II wojnie światowej wielu mieszka ńców miasta i gminy przyj ęło prac ę w Warszawie, która do dzi ś jest atrakcyjnym miejscem pracy dla miejscowej ludno ści. W latach 50-tych powstała kolejka w ąskotorowa, ł ącz ąca w ęzeł kolei szerokotorowej z Pułtuskiem. Obecnie uległa ona juŜ likwidacji. Do 1975 r. obszar gminy Nasielsk był poło Ŝony w dwóch powiatach ówczesnego woj. warszawskiego: pło ńskiego i pułtuskiego. Obecnie, po ponad dwudziestoletnim usytuowaniu w woj. ciechanowskim, gmina Nasielsk wchodzi w skład powiatu nowodworskiego, w woj. mazowieckim. - 43 -

Głównym elementem powi ąza ń miasta i gminy z otoczeniem zewn ętrznym jest układ komunikacji kołowej i kolejowej. Ten układ zapewnia gminie powi ązania o charakterze krajowym i mi ędzyregionalnym poprzez: - pasmo komunikacyjne kolejowe Warszawa - Gda ńsk, - drogi wojewódzkie Nasielsk - Dębe - Legionowo, Nasielsk - Chrcynno - Pułtusk i Nasielsk - Chrcynno - Szadki - Sieradz z drog ą mi ędzyregionaln ą nr 61 (Warszawa - Białystok), - drogi wojewódzkie Nasielsk - Przyborowice i Nasielsk - Nowe Miasto - Pło ńsk z drog ą krajow ą nr 7 (Warszawa - Gda ńsk) . W krajowy system elektroenergetyczny miasto i gmina s ą wł ączone jedynie za po średnictwem linii elektroenergetycznej WN 110 kV Dębe - Nasielsk - - Ciechanów ( nienajlepszym stanie technicznym). Sukcesywnie i do ść dynamicznie post ępuje rozwój gazownictwa na bazie magistralnego gazoci ągu przemysłowego Rembelszczyzna - Włocławek, za po średnictwem stacji redukcyjno - pomiarowych w Nasielsku i Budach Siennickich. Powi ązania telekomunikacyjne miasta i gminy odbywaj ą si ę w ramach rejonu telekomunikacyjnego Pułtusk. Swoiste powi ązania terenu z otoczeniem stanowi ą ci ągi powi ąza ń przyrodniczych, zarówno te o znaczeniu regionalnym - ekosystem rzeki Wkry, jak i te o znaczeniu lokalnym (w du Ŝym stopniu wzajemnie ze sob ą powi ązane). Obszary tych ekosystemów nakładaj ą si ę w zachodniej i wschodniej cz ęś ci gminy z systemem obszarów krajobrazu chronionego oraz obszarem źródliskowym rzeki Nasielnej, i obszarem wysokiej ochrony wód podziemnych (w cz ęś ci zachodniej). Równie Ŝ samo miasto jest „przeci ęte” ci ągiem powi ąza ń przyrodniczych, jakim jest system ekologiczny rzeki Nasielnej. Te atrakcyjne krajobrazowo i przyrodniczo tereny wywołały w zachodniej cz ęś ci gminy du Ŝe nasilenie ruchu turystyczno - wypoczynkowego (w postaci, w zasadzie jedynie, budownictwa letniskowego), co równie Ŝ stanowi powi ązanie tego terenu z otoczeniem zewn ętrznym - w tym przypadku w znakomitej wi ększo ści, za po średnictwem turystów z Warszawy.

- 44 -

SPIS TRE ŚCI

WST ĘP ...... 1 I UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ...... 2 1. Informacje ogólne o mie ście i gminie Nasielsk ...... 2 2. Stan i zasoby środowiska przyrodniczego i kulturowego ...... 3 2.1. Zasoby i warunki środowiska...... 3 2.2. Jako ść podstawowych elementów środowiska przyrodniczego ...... 9 2.3. Chronione obszary i obiekty środowiska przyrodniczego ...... 12 2.4. Ochrona dóbr kultury ...... 15 3. Struktura społeczno - demograficzna ...... 24 3.1. Zagadnienia demograficzne...... 24 3.2. Rynek pracy...... 25 3.3. Sie ć osadnicza...... 25 3.4. Infrastruktura społeczna...... 27 3.5. Mieszkalnictwo ...... 30 3.6. Turystyka ...... 30 4. Struktura gospodarcza ...... 30 4.1. Działalno ść gospodarcza pozarolnicza...... 30 4.2. Rolnictwo...... 31 5. Infrastruktura techniczna i komunikacja ...... 34 5.1. Gospodarka wodno – ściekowa i komunalna...... 34 5.2. Elektroenergetyka...... 36 5.3. Gazownictwo...... 36 5.4. Ciepłownictwo ...... 37 5.5. Telekomunikacja...... 37 5.6. Komunikacja...... 37 6. Zagro Ŝenia bezpiecze ństwa ludzi i ich mienia ...... 39 6.1. Przest ępczo ść ...... 39 6.2. Wykroczenia ...... 40 6.3. Ocena stanu ...... 40 7. Struktura zagospodarowania przestrzennego i powi ązania funkcjonalno – przestrzenne ...... 40 7.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta ...... 40 7.2. Struktura planów zagospodarowania miasta i gminy a proces przekształce ń gospodarki przestrzennej...... 41 7.3. Powi ązania funkcjonalno – przestrzenne miasta i gminy z otoczeniem zewn ętrznym ...... 42

- 45 -