Taighde faoi úsáid na Gaeilge ar an raidió (Torthaí ó 2017)

Comhchoiste na Gaeilge, na Gaeltachta & na nOileán 1 Bealtaine 2018

• Dr John Walsh, Ollscoil na hÉireann, Gaillimh • Dr Rosemary Day, Coláiste Mhuire gan Smál, Ollscoil Luimnigh

1

Cur i láthair

• Cur síos ar sholáthar Gaeilge na stáisiún • Stáisiúin óige • Stáisiúin gan aon Ghaeilge • Stáisiúin i gceantracha Gaeltachta • Acht 2009? • 3 mholadh don Choiste seo

2 Uaireanta sa tSeachtain (Gaeilge nó dátheangach)

• 3:30 ar an meán (athchraoltaí san áireamh) • Craolta lasmuigh de na buaicamannta • Cuid de na cláracha i lár na hoíche

3 Bunchláracha Gaeilge

• Craolann 40 as 59 stáisiúin cláracha Gaeilge nó dátheangacha dá gcuid féin Athchraoltaí • Athchraolann 5 stáisiún cláracha seachtracha amháin: • BEAT 102-103, Claremorris Community Radio, Community Radio Youghal, South FM & Dundalk FM • Athchraoltaí ó RTÉ Raidió na Gaeltachta atá ar Radio 1 (seachas Nuacht) 4

Torthaí

Stáisiúin óige is fearr: • iRadio: 44:30 uair nó 26% dá gcláracha • Spin (Southwest agus 103.8): 6 huaire nó 3.6% dágclá racha • Flirt FM (Gaillimh) chun cinn i measc na stáisiún pobail (8 n-uaire nó 10% dá chláracha)

5 Stáisiúin gan aon ábhar Gaeilge (nuair a deineadh an taighde)

4 stáisiúin: • Galway Bay FM • KCLR FM • Today FM • Ros FM

6 Míreanna Gaeilge

4 stáisiúin eile nach gcraolann ach míreanna gearra Gaeilge: • 98FM • • Cork’s 96FM • Q102

7 Contaetha Gaeltachta 1 Ciarraí: - 3 huaire (timpeall 2%). Spin Southwest Gaillimh: Easpa Gaeilge ar Galway Bay FM. iRadio Northwest Dún na nGall: 3:37 uair (timpeall 2%) iRadio Northwest

8

Contaetha Gaeltachta 2

Corcaigh: • Gan clár Gaeilge ar C103, Cork’s 96FM, Red FM • Spin Southwest, 6 huaire sa tseachtain (3.6%) Maigh Eo: • Midwest Radio 3:15 uair (timpeall 2%) • iRadio Northwest An Mhí: • LMFM, 2:35 uair sa tseachtain (nó1.5 %) • iRadio Midlands & Northeast Port Láirge:

• WLR, leathuair an chloig sa tseachtain (0.25%) 9 Cinéal Cláracha

• Eadrom amháin “Ceol agus Caint”, “Craic agus Ceol” “Craic an Lae”, “Aon Chraic?”

• Seirbhís nuachta Gaeilge • RTÉ Radio 1, RTÉ lyric agus RTÉ 2fm • Ní chuireann aon stáisiún tráchtála ná pobail seirbhís laethúil nuachta Gaeilge ar fáil

10 Seirbhísí RTÉ

• Craolann RTÉseirbhí s nuachta laethúil Gaeilge • Ní chraolann RTÉ Radio One, RTÉ 2fm ná RTÉ lyric aon chlár laethúil dá gcuid féin

11 Teip ar Acht 2009?

• Míreanna faoin nGaeilge sa reachtaíocht lag agus doiléir. • Ní cosúil go dtugann córas monatóireachta ÚCÉ tús áite d’úsáid na Gaeilge ar an aer. • Forálacha reachtúla faoin nGaeltacht níos déine; dualgas ar ÚCÉa chinntiú go bhfuil siad á gcomhlíonadh. • Díríonn go leor stáisiún ar bheagán Gaeilge do ghnáthéisteoirí a bhfuil beagán Gaeilge acu. • Níl mórán á dhéanamh do chainteoirí dúchais/cainteoirí líofa. • Ról siombalach ag an nGaeilge seachas í á chothú mar theanga labhartha.

12 Moladh 1: Reachtaíocht na hÉireann

• Go dtreiseofaí na míreanna faoin nGaeilge san Acht Craolacháin chun cur ar chumas ÚCÉpolásaí Gaeilge gníomhach a fhorbairt i bpáirt leis na stáisiúin raidió. • Chuige sin, go leasófaí Alt 66 (2) (d), a bhaineann le stáisiúin raidió go ginearálta, agus Alt 66 (3), a bhaineann le stáisiúin a bhfuil limistéir Ghaeltachta ina gceantair shaincheadúnais. 13

Moladh 2: Údarás Craolacháin na hÉireann

• Coiste Comhairleach Gaeilge a bhunú. • Oifigeach Gaeilge a cheapadh. • Polasaí gníomhach a dhréachtú. • Tuiscint a chothú sna stáisiúin ar na cineálacha éisteoirí a bhfreastalaíonn cláracha Gaeilge/dátheangacha orthu: • daoine a labhraíonn an Ghaeilge go líofa agus go rialta • daoine a bhfuil roinnt Gaeilge acu • Cúram faoi leith a dhéanamh d’éisteoirí óga. • An soláthar Gaeilge a chur san áireamh san athbhreithniú/ monatóireacht a dhéantar ar stáisiúin. 14

Moladh 3: Craoltóirí na hÉireann • Go mbeadh séd’aidhm ag gach stáisiún a chuid cláracha Gaeilge féin a chruthú a bheadh in oiriúint dá n-éisteoirí féin. • Go gcraolfaí níos mó Gaeilge le linn buaicamannta éisteachta. • Go mbeadh ar stáisiúin a bhfuil limistéir Ghaeltachta ina gceantair i bhfad níos mó Gaeilge a chraoladh. • Go nglacfadh na stáisiúin óige ról ar leith i gcruthú cláracha cuí Gaeilge. 15 Todhchaí agus Buíochas

Tuilleadh taighde le déanamh. Buíochas le Conradh na Gaeilge a thug deontas €1,000 dúinn chun cur leis an obair seo i mbliana. Ár mbuíochas leis an gCoiste Oireachtais as an deis seo a thabhairt dúinn an scéal a chur faoi bhur mbráid. Tuilleadh eolais: https://audioresearchcentre.wordpress.com/research/ [email protected] [email protected]

16