PROSPECCION ARQUEOLOGICA INTENSIVA

LOCALIZACION E INVENTARIO DE PETROGLIFOS PARROQUIAS DE TORRES, VILAMATEO Y GOIMIL

CONCELLO DE . A CORUÑA

MEMORIA

Arq. Dir. S. Ricart Guillot CD 102 A 2008/597-0

rqueoloxia. PROSPECCION ARQUEOLOGICA INTENSIVA LOCALIZACION E INVENTARIO DE PETROGLIFOS PARROQUIAS DE TORRES, VILAMATEO Y GOIMIL bartra CONCELLO bE VILARMAIOR. A CORUÑA erqueoloxia MEMORIA TECNICA

ANTECEbENTES

En el mes de septiembre de 2008, la Asociación Cultural "Grupo de

Arqueoloxía da Terra de Trasancos"-constituida en en 1991 y cuyos fines son la investigación, inventariado, divulgación Y preservación del patrimonio histórico-arqueológico-comunica a la empresa Adóbrica Arqueoloxía S.L., la localización de varios petroglifos inéditos en el coticen° de Vilarmaior.

Dada la importancia de las estaciones rupestres localizadas y la posibilidad de descubrir nuevos petroglifos en la zona que actualmente trabajan (parroquias de Torres, Vilamateo y Goimil, en el concello de Vilarmaior) optaron por cedernos la información de que disponían.

Comunicado a la Dirección Xeral de Patrimonio Cultural, ésta decidió autorizar una prospección arqueológica intensiva de la zona, con objeto de inventariar los nuevos yacimientos y prospectar y revisar la zona objeto de estudio.

A tal fin se redactó el proyecto de prospección, de acuerdo con la normativa vigente en materia de arqueología (Ley 8/95, de 30 octubre, del Patrimonio Cultural de ).

El arqueólogo es autorizado con fecha 14 de octubre de 2008, código

CD 102 A 2008/597-0.

1 PROSPECCION ARQUEOLOGICA INTENSIVA LOCALIZACION E INVENTARIO DE PETROGLIFOS PARROQUIAS DE TORRES, VILAMATEO Y GOIMIL bührita CONCELLO DE VILARMAIOR. A CORUÑA e-rqu eoloxia MEMORIA TECNICA

MARCO GEOGRAFICO

Vilarmaior, concello de la comarca de , está situado al NO de 0 la Comunidad Autónoma de Galicia (43 20' 42' N - 800 08' 37"

O). Limita al N con el concello de , al 5 con los de y

Paderne, al E con el de , y al O con el de Miño. Comprende una superficie de 30, 3 km2, distribuida entre las parroquias de boroña,

Goimil, Grandal, Torres, Vilamateo y Vilarmaior.

Geográficamente, el relieve está bastante fracturado e incidido por la acción fluvial. Ocupa los valles de los ríos Lambre, en el 5, y Vilariño, en el N.

• Situación del cancelo de Vilarmaior en el conjunto de Galicia y en la provincia de A Coruña

9 PROSPECCION ARQUEOLOGICA INTENSIVA LOCALIZACION E INVENTARIO DE PETROGLIFOS PARROQUIAS bE TORRES, VILAMATEO Y GOIMIL ,41je, tira CONCELLO bE VILARMAIOR. A CORUÑA Vrqueoloxia MEMORIA TECNICA

OBJETIVOS Y METODOLOGIA

El objetivo principal del trabajo fue localizar, inventariar y delimitar los yacimientos arqueológicos de cara a garantizar su protección y conservación. Para ello se efectuó una prospección intensiva y selectiva de la zona, que abarca unas 8 Ha y limita al oeste con el concello de Mirto.

El trabajo se dividió en tres fases:

Trabajo previo de gabinete: consistió fundamentalmente en la consulta de la bibliografía existente, una encuesta etnográfica y se llevó a cabo un análisis cartográfico y toponímico del área de estudio, con objeto de conocer el paisaje actual y poder adentrarnos en el conocimiento de paisajes pretéritos.

Trabajo de campo: durante esta fase de trabajo se realizó una prospección intensiva de cobertura total en la zona objeto del presente proyecto. Al mismo tiempo, y una vez localizados los yacimientos, se procedió a su situación con G.P.5 y a la realización de los dibujos correspondientes.

Análisis y tratamiento de la información

Con todos los datos obtenidos, se procedió a elaborar las correspondientes fichas de inventario en el que se describen las características principales de cada elemento. Todo el trabajo se PROSPECCION ARQUEOLOGICA INTENSIVA LOCALIZACION E INVENTARIO DE PETROGLIFOS PARROQUIAS DE TORRES, VILAMATE0 Y GOIMIL t'Adra CONCELLO DE VILARMAIOR. A CORUÑA Ar rque oloxír a MEMORIA TECNICA completa con la cartografía detallada donde se señalan los bienes y sus áreas de cautela.

RESULTADOS

Se han localizado un total de 19 petroglifos, todos situados en la parroquia de San Xurxo de Torres.

Esta parroquia de unos 5 km2 está situada en la parte sureste del concello de Vilarmaior. Dentro de ella, es en la zona oriental donde se localizan las mayores altitudes ( Seixo Grande y Monte do Seixo).

Litológicamente esta zona está compuesta por granitos gnéisicos y granulados de dos micas, siendo en éstos últimos donde se sitúan los grabados localizados.

PETROGLIFOS CONCELLO DE VILARMAIOR. A CORUÑA

Parroquia de Torres

O Pleito GA 15091030. Polígono 18. Parcela 303

Lamelas GA 15091031. Polígono 18. Parcela 274

Revolto 1 GA 15092032. Polígono 20. Parcela 542

Revolto 2 GA 15091033. Polígono 20. Parcela 542

Revolto 3 GA 15091034. Polígono 20. Parcela 547

Calvela 1 GA 15091035. Polígono 20. Parcela 967

4 PROSPECCION ARQUEOLOGICA INTENSIVA LOCALIZACION E INVENTARIO DE PETROGLIFOS PARROQUIAS DE TORRES, VILAMATEO Y GOIMIL bührita CONCELLO DE VILARMAIOR. A CORUÑA vrqueoloxía MEMORIA TECNICA

Calvela 2 GA 15091036. Polígono 20. Parcela 963

Calvela 3 GA 15091037. Polígono 20. Parcela 963

Calvela 4 GA 15091038. Polígono 20. Parcela 963

Calvela 5 GA 15091039. Polígono 20. Parcela 963

Calvela 6 GA 15091040. Polígono 20. Parcela 963

Calvela 7 GA 15091041. Polígono 20. Parcela 963

Chousa da Calvela GA 15091042. Polígono 20. Parcela 546 b

Tras da GA 15091043. Polígono 20. Parcela 446

Chousa do Montañés 1 GA 15091044. Polígono 20. Parcela 961

Chousa do Montañés 2 GA 15091045. Polígono 20. Parcela 961

Chousa do Montañés 3 GA 15091046. Polígono 20. Parcela 961

Chousa do Montañés 4 GA 15091047. Polígono 20. Parcela 931

Chousa do Penedo GA 15091048. Poligono20. Parcela 992 PROSPECCION ARQUEOLOGICA INTENSIVA LOCALIZACION E INVENTARIO DE PETROGLIFOS PARROQUIAS DE TORRES, VILAMATEO Y GOIMIL inibrita CONCELLO DE VILARMAIOR. A CORUÑA ,rqueoloxia MEMORIA TECNICA

La mayoría de motivos que aparecen representados corresponden a combinaciones de círculos concéntricos y otros motivos geométricos, que se repiten de forma Casi idéntica por toda nuestra comunidad dentro del denominado Grupo Galaico Rupestre. Hay que destacar las figuras antropomorfas de los paneles de Calvela 1 y 4.

También resaltar los grabados de Chousa do Montañés 3 y el panel A de Chousa do Montañés 4 (126 motivos), por su complejidad y profusión, donde se puede ver la roca grabada en su casi totalidad.

Destacar también Chousa do Penedo, con 83 motivos y grandes dimensiones.

Señalar que, como resultado de una denuncia, durante el trabajo de prospección tuvimos que realizar un control de una tala de madera en la zona donde se había localizado el petroglifo Chousa do Montañés 4. Los trabajos de tala, reanudados bajo la supervisión de técnico arqueólogo y una vez balizado el petroglifo, impidieron una afección sobre el yacimiento.

6 Oficina Virtual del Catastro Provincia de A CORUÑA NMSTENO Municipio de ViLARMNOR Proyección: U.T.M. Huao: 29 ''7"52)ENNZPIIA CARTOGRAFÍA CATASTRAL ESCALA 1:5.000 COm 0

PROPUESTA DE DELIMITACION ARQUEOLOGICA

Área de Cautela arqueológica

Área de Protección integral M PETROGLIFOS CONCELLO DE VILARMAIOR. A CORUÑA Parroquia de Torres

. Provincia de A CORUÑA Oficina Virtual del Catastro MINISTERIO Municipio de VILARMAIOR 0 Pleito GA 15091030. Polígono 18. Parcela 303 DE ECONOMÍA Proyección: U.T.M. Huso: 29 Y HACIENDA Lamelas GA 15091031. Polígono 18. Parcela 274 CARTOGRAFÍA CATASTRAL ESCALA 1:5,000 100m 0 100 200m Revolto 1 GA 15092032. Polígono 20. Parcela 542 570.202 ; 4799,801) (571.402 : 4,799.8011 Revolto 2 GA 15091033. Polígono 20. Parcela 542 Revolto 3 GA 15091034. Polígono 20. Parcela 547 Calvela 1 GA 15091035. Polígono 20. Parcela 967 Calvela 2 GA 15091036. Polígono 20. Parcela 963 Calvela 3 GA 15091037. Polígono 20. Parcela 963 Calvela 4 GA 15091038. Polígono 20. Parcela 963 Calvela 5 GA 15091039. Polígono 20. Parcela 963 Calvela 6 GA 15091040. Polígono 20. Parcela 963 Calvela 7 GA 15091041. Polígono 20. Parcela 963 Chousa da Calvela GA 15091042. Polígono 20. Parcela 546 b Tras da Laxe GA 15091043. Polígono 20. Parcela 446 Chousa do Montañés 1 GA 15091044. Polígono 20. Parcela 961 Chousa do Montañés 2 GA 15091045. Polígono 20. Parcela 961 Chousa do Montañés 3 GA 15091046. Polígono 20. Parcela 961 It9 Chousa do Montañés 4 GA 15091047. Polígono 20. Parcela 931 Chousa do Penedo GA 15091048. Poligono20. Parcela 992

o

años 2+ +

tañes 3 + 967 ,87fegiteriere>41» A Rev.

49$ +Cliousa d ' -;=••••••ii 931

491 Chousa do hellt

st?

945 (570221 . 4.798,620) (571.421 ; 4.798 820,

Coordenarme dei .'flfO A » 570,821 Y • 4392.9.5 Este docum.sto no es una unidiareim catastral 0 Dt.bev.en General dgl Catastro 10112,48 o

1M t Z011all MIR MIM mau - E. 1:10

LAMELAS o PLEITO TRAS DA LAXE

REVOLTO 1 REVOLTO 2 REVOLTO 3

LAMELAS 0 PLEITO TRAS DA LAXE

REVOLTO 1 REVOLTO 2 REVOLTO 3 ,,,,,m40111,11111111,111b71,1411141 n oititii Onui filmi ll th Inj ) 011111 1ifl i(11111 111t4 M1 wi

o - limmi Nm aili• o 1M t MIM NO1111 MIM Mio Mal MIM 11111.1 E. 110 E

CALVELA 1 CALVELA 2 CALVELA 3

•• e

o 1M t WM WZ MIM IM Mal BIM E. 1:10 \\\\\\‘" o le.dt MIN NMMn n•11. Imme 1111•113 OMI 11111111111 E. 100 •

CALVELA 4 CALVELA 5 CALVELA 6 CALVELA 7

CALVELA 1 CALVELA 2 CALVELA 3

CALVELA 4 CALVELA 5 CALVELA 6

o 1M t 111111111 MB Will MIM BIM E.1,10 CHOUSA DO MONTANES 3

CHOUSA DO MONTANES 1 CHOUSA DO MONTANES 2 U:(11e

«imt, CHOUSA DO MONTAÑES 4

PANEL B 4.) 4

• ,A, • ., . .,‘ • ' Ni... Ifi llifi l II in lpili ui .440.3t1,9911.,1,i ...., .. ,.4.0.1•0402•RAZIW.• / e \ ji Ji 11 ) 1 li 1111,1 Nilmin ij11),1 11111.1 11111 In Wujillffinji1111 1 , t 11 ? e\ _ . ,-.... w“ereINIZ›'%ixe.: .1g, e‘ ,;e ,MWerer,..1e,41,,W1, .', fa .. e)fre ,, lk.-,„,, ,,' uh iwiiiimliwil it ( 'ia , f I I tiii titiff l t ifilliffl(f/ 11,1„,,,,f" •ifti7/ t 4,. \ ',,, lt) k /71/4 1/44/,,/, CHOUSA DO MONTAIÇIES 4 • o 2.4t MIM 111111111 MUS OMI mau zum sm. zum WHO E.1.10 PANEL A

CHOUSA DO MONTANES 1 CHOUSA DO MONTANES 2 CHOUSA DO MONTANES 3

CHOUSA DO MONTANES 4 CHOUSA DO MONTAÑES 4 CHOUSA DO MONTARES 4

DETALLE PANEL A GENERAL PANELES A Y B DETALLE PANEL B •

• • •••••

),":. sie \ • j_ 41•, \\-e)----,

PANEL C PARTE ESTE

PANEL C PARTE OESTE

II 3

PANEL C PARTE ESTE

CHOUSA DO PENEDO

PANEL C PARTE OESTE